Załącznik do uchwały Nr XIII/82/15 Rady Gminy w Cmolasie z dnia 29 grudnia 2015r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY NA LATA 2016-2019

I. Postanowienia ogólne Użyte w programie okre ślenia oznaczaj ą: 1) Program - rozumie si ę przez to Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Cmolas na lata 2016- 2019, 2) Konserwator zabytków – rozumie si ę przez to Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemy ślu, 3) Gmina – rozumie si ę przez to Gmin ę Cmolas 4) Rejestr zabytków – rozumie si ę przez to rejestr zabytków prowadzony przez Konserwatora Zabytków Województwa Podkarpackiego w Przemy ślu. 5) Zabytek – nieruchomo ść lub rzecz ruchoma, ich cz ęś ci lub zespoły, b ędące dziełem człowieka lub zwi ązane z jego działalno ści ą i stanowi ące świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczna, artystyczn ą lub naukow ą 6) Zabytek nieruchomy – nieruchomo ść , jej cz ęść lub zespół nieruchomo ści, o których mowa w pkt 4 7) Zabytek ruchomy – rzecz ruchoma, jej cz ęść lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt 4 8) Zabytek archeologiczny – zabytek nieruchomy, b ędący powierzchni ą, podziemn ą lub podwodn ą pozostało ści ą egzystencji i działalno ści człowieka, zło żon ą z nawarstwie ń kulturowych i znajduj ących się w nich wytworów b ądź ich śladów albo zabytek ruchomy, b ędący tym wytworem, 9) Pomnik przyrody – pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupienia o szczególnej warto ści naukowej, kulturowej, historyczno – pami ątkowej i krajobrazowej oraz odznaczaj ącej si ę indywidualnymi cechami wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, w szczególno ści s ędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych i obcych, źródła, wodospady, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie, itp. 10) prace konserwatorskie – działania maj ące na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działa ń, 11) prace restauratorskie – działania maj ące na celu wyeksponowanie warto ści artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, je żeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego cz ęś ci, oraz dokumentowanie tych działa ń, 12) roboty budowlane – roboty budowlane w rozumieniu przepisów ustawy Prawo budowlane, podejmowane przy zabytku lub otoczeniu zabytku, 13) badania konserwatorskie – działania maj ące na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie użytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, okre ślenie stanu zachowana tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a je żeli istnieje taka potrzeba, równie ż programu prac restauratorskich, 14) badania architektoniczne – działania ingeruj ące w substancj ę zabytku, maj ące na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształce ń, 15) badania archeologiczne – działania maj ące na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego, 16) historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny – przestrzenne zało żenie miejskie lub wiejskie, zawieraj ące zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własno ściowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg, 17) historyczny zespół budowlany – powi ązana przestrzennie grupa budynków wyodr ębniona ze wzgl ędu na form ę architektoniczn ą, styl, zastosowane materiały, funkcj ę, czas powstania lub zwi ązek z wydarzeniami historycznymi, 18) krajobraz kulturowy – przestrze ń historycznie ukształtowana w wyniku działalno ści człowieka, zawieraj ąca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze, 19) otoczenie – teren wokół lub przy zabytku wyznaczonym w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków w celu ochrony warto ści widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewn ętrznych. Obowi ązek opieki nad zabytkami nakładaj ą na samorz ądy ustawy: • ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2015r. poz. 1515 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.( j.t. Dz. U. z 2014r. poz. 1446 z pó źn. zm.), ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorz ądzie gminnym w art. 7 w śród zada ń własnych gmin wymienia sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury, oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na organy samorz ądowe w szczególno ści obowi ązek: uwzgl ędniania ochrony zabytków przy sporz ądzaniu i aktualizacji strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, prowadzenia gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, przekazania wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w terminie nie dłu ższym ni ż 3 dni od przyj ętego zawiadomienia o odkryciu przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem lub zabytkiem archeologicznym, sporz ądzania na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami. Program ma na celu: 1) Wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemów zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy. 2) Uwzgl ędnienie uwarunkowa ń ochrony zabytków. 3) Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. 4) Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego. 5) Podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami. 6) Okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków 7) Podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo żliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami. II. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Rys historyczny gminy Cmolas Najstarsze ślady sezonowego osadnictwa na terenach obecnej gminy z okresu schyłkowego paleolitu (10000 — 8000 lat p.n.e.), a w okresie neolitu obszar ten był sezonowo zamieszkały przez ludno ść zaliczon ą przez archeologów do kultury pucharów lejkowatych. W schyłkowej fazie neolitu i we wczesnej epoce br ązu (ok. 1700 — 1300 p.n.e.) pojawiaj ą si ę przedstawiciele kultury ceramiki sznurowej. Z pó źnej epoki br ązu (ok. 1300 — 700 p.n.e.) i wczesnej fazy epoki żelaza (700 — 400 p.n.e.) pochodz ą nieliczne materiały archeologiczne. Wskazuj ą one na obecno ść na tym terenie osadnictwa kultury łu życkiej. W okresie wpływów rzymskich, na teren Puszczy Sandomierskiej zapuszczali si ę nieliczni my śliwi, którzy byli przedstawicielami ludno ści zaliczanej do tzw. kultury przeworskiej (germa ńscy Wandalowie). Opu ścili oni te tereny po naje ździe azjatyckich Hunów w ko ńcu IV wieku n.e. Od tego czasu, a ż po wiek XIV w puszcza ńskich ost ępach, które obecnie obejmuje nie było żadnego stałego osadnictwa. Opustoszałe przez ok. dwa wieki, ludne niegdy ś tereny wokół puszczy (dolina Wisły, Sanu i Pogórze), od ko ńca VI wieku zacz ęli systematycznie zasiedla ć napływaj ący ze wschodu (dzisiejszego Polesia i Wołynia) Słowianie - osamotnieni, dawni sojusznicy pokonanych Hunów i ich nast ępców - Awarów. Dla niektórych plemion słowia ńskich (lub ich cz ęś ci), a obszar dzisiejszej Małopolski, stanowił tylko przystanek w ekspansji na Nizin ę Pano ńsk ą i dalej na Bałkany. Stałe osadnictwo słowia ńskie nad górn ą Wisł ą oraz dolnym i środkowym biegiem Sanu si ęga VII i VIII wieku. Okolice Cmolasu, jako teren przej ściowy znajdowało si ę zarówno na peryferiach organizacji plemiennych Wi ślan i Sandomierzan. Trudno jest ustali ć, jakie plemi ę słowia ńskie tu dominowało. Najpewniej te prawie bezludne ziemie zamieszkiwali zarówno przedstawiciele plemion Wi ślan, jak i Sandomierzan. Niewiele wiadomo o dziejach tych ziem we wczesnym średniowieczu, wiadomo jedynie, że nominalnie nale żały do Ziemi Sandomierskiej, a cała puszcza nale żała do domen królewskich, w ramach najpierw kasztelanii, a pó źniej powiatu sandomierskiego (s ąsiednia i Niwiska — ju ż do powiatu pil źnie ńskiego). Wszystkie miejscowo ści z terenu obecnej gminy od połowy XV do 2 połowy XVII zakładane były na tzw. „surowym korzeniu” zgodnie z dominuj ącym w Polsce ustrojem i prawem zwanym niemieckim. Na ówczesne czasy, wspomniane prawo niemieckie było bardzo nowoczesne i skutecznie regulowało stosunki gospodarcze oraz prawno-własno ściowe ówczesnych wiosek. Po ugruntowaniu swoich rz ądów i podboju Rusi Czerwonej, król Kazimierz Wielki po roku 1340 zainicjował kolonizacje jej prawie bezludnych terenów, a zwłaszcza pogranicznych puszcz i karpackich lasów. Z mocy prawa wszystkie pustkowia i puszcze nale żały do króla. Kolonizacj ę Puszczy Sandomierskiej z ró żnych kierunków król Kazimierz Wielki powierzył głównie swoim stronnikom: Gryfitom z Mielca, Tarnowskim z Rzemienia i Wielowsi — herbu Leliwa , Rzeszowskim z Rzeszowa — herbu Półkozic i Pileckim z Ła ńcuta — herbu Leliwa . Zapłat ą za niew ątpliwy trud, były rozległe nadania ziemskie. W ten sposób puszcza w rejonie Cmolasu, weszła w posiadanie rodu Gryfitów — protoplastów Mieleckich. Wielka akcja kolonizacyjna pustkowi, która zainicjowana została przez króla Kazimierza Wielkiego, do roku 1370 zaowocowała lokacj ą w tej cz ęś ci Małopolski kilkuset wiosek, głownie na tzw. „surowym korzeniu”. I tak w roku 1366 zostały lokowane królewskie wioski: Dzikowiec, Rani żów i Doblow ą (ob. Wola Rani żowska). Wielkim entuzjast ą łowów w Puszczy Sandomierskiej był król Władysław Jagiełło, któremu zawdzi ęczamy ukształtowanie si ę my śliwskiego o środka dóbr królewskich w Rani żowie. Kolonizacj ę dalszych terenów, ale ju ż za czasów syna Jagiełły — Kazimierza Jagiello ńczyka, prowadziły faworyzowane przez niego rody Mieleckich z Mielca — herbu Gryf oraz Lig ęzowie — herbu Półkozic . Rozgraniczenie dóbr królewskich i rycerskich (Tarnowskich i Mieleckich) przeprowadzono za panowania tego wła śnie króla, a miało to miejsce w roku 1459. Wtedy wymieniono, m.in. wie ś Cmolas. Nale ży doda ć, że dobra Mieleckich w Cmolasie wcinały si ę klinem w rozległe dobra królewskie, którymi była cała Puszcza Sandomierska. Natomiast ośrodek dóbr Tarnowskich w tym rejonie stanowiła Por ęba Wielka (ob. Kolbuszowa). Jakie ś niewielkie dobra w tym rejonie posiadały rody: Rzemie ńskich i Jakubowskich. Pierwsza obszerniejsza informacja o Cmolasie pochodzi z dzieła Jana Długosza — Liber Beneficiorum spisanej w latach: 1470 — 1480. Długosz nazywa t ę miejscowo ść : Ciemnolas (Czyemnolyasz) , i stwierdza dalej, że wie ś nale ży do dziedzicznych posiadło ści Jana Feliksa z Tarnowa (Tarnowskiego) oraz wspomina, i ż we wsi jest ko ściół p.w. św. Stanisława Biskupa M ęczennika, a proboszczem jest Mikołaj Ł ącki. Widocznie Długosz nie wiedział, że wie ś od dawna nale żała do Mieleckich. W roku 1616 córka Hieronima — Anna z Mieleckich Ratowska, sukcesorka jego dóbr odsprzedała je Stanisławowi Lubomirskiemu herbu Szreniawa . Mieleccy, faktyczni zało życiele wsi, posiadali j ą prawie 200 lat. W roku 1510 Stanisław Tarnowski i Stanisław Mielecki dokonali kolejnego rozgraniczenia swoich posiadło ści na odcinku ponad 20 km. Granice ich posiadło ści stanowiły równocze śnie granice powiatów: sandomierskiego i pil źnie ńskiego a ż do roku 1772. Zgodnie z rejestrem z roku 1581 (jako Czmoliasz lub Czmolasz — w 1530 roku) wie ś nale żała do parafii w Mielcu, a wła ścicielem w tym czasie był Hieronim Mielecki herbu Gryf . We wsi było 36 kmieci na 10 łanach, 4 zagrodników na tzw. rolach, 2 komorników oraz 4 rzemie ślników. Na przełomie XVI i XVII wieku dobra cmolaskie obejmowały: oprócz Cmolasu, tak że: Trz ęsówk ę, Por ęby Dymarskie, Zar ębki, Siedlank ę i Świerczów. W tym samym czasie Toporów, i (jeszcze Sławogóra) nale żały do dóbr królewskich z o środkiem w Komorowie. Trz ęsówka (Trz ąsowka - 1530, Trzeszowka - 1581) dzieliła losy Cmolasu. Wie ś istniała ju ż w XV wieku, ale nic o niej wiadomo z tego okresu, gdy ż pierwsza wzmianka o niej pochodzi z roku 1504 . Rejestr poborowy z 1581 stwierdza, i ż wie ś nale ży do parafii w Mielcu, a jej wła ścicielem był - podobnie jak Cmolasu - Hieronim Mielecki. We wsi było 15 kmieci na 6 łanach, 4 zagrodników na tzw. rolach, 2 komorników i jeden rzemie ślnik. Do chwili zakupu Trz ęsówki w roku 1753 przez Stanisława i Urszul ę Kuczkowskich od Sanguszków, wie ś znajdowała si ę w dobrach cmolaskich. Kuczkowscy wznie śli we wsi w roku 1759 najpierw przydworsk ą kaplic ę p.w. św. Jana Ewangelisty, która po rozbudowie i powołaniu do życia w roku 1788 parafii, pełniła odt ąd funkcj ę ko ścioła parafialnego p.w. św. Anny. Do parafii tej nale żą wioski: Jagodnik, Kosowy (gm. Niwiska), Ostrowy Baranowskie i Siedlanka (gm. Niwiska). Po śmierci ostatnich Kuczkowskich wie ś przeszła w posiadanie rodziny Piaseckich, którzy po 1818 roku wznie śli tu klasycystyczny murowany pałac. W roku 1876 wła ścicielami dóbr Trz ęsówka została rodzina Niesiołowskich. Przez wieki Trz ęsówka słyn ęła z doskonałych kołodziejów. Ostrowy Tuszowskie w roku 1538 nosiły nazw ę Sława Góra . Miejscowo ść rozwijała si ę słabo, dlatego została pod t ą nazw ą powtórnie lokowana ju ż jako wie ś królewska, a było to za panowania króla Zygmunta Augusta w roku 1566 . Jeszcze w roku 1581 wie ś obejmowała dwudziestoletnia „wolnizna”, co potwierdza rejestr z tego wła śnie roku. Wszak we wsi było 26 kmieci, ale obrabiali oni zaledwie 2 łany. Nie lepiej było w sołtysostwie, gdy ż 8 sołtysich kmieci obrabiało zaledwie jeden łan. Ponadto było tu 10 zagrodników z rolami (zapewne odrabiali pa ńszczyzn ę w folwarku sołtysim). Formalnie sławogórsk ą parafi ę erygowano w roku 1574 (za ś pierwszy ko ściół wzniesiono ju ż w 1563 roku), ale faktycznie zacz ęła funkcjonowa ć w roku 1595 roku, a sam ko ściół p.w. Wniebowzi ęcia Matki Bo żej był konsekrowany dopiero po roku 1630 przez biskupa (sufragana) krakowskiego - Tomasza Oborskiego. Ju ż wtedy czczony był cudowny obraz „Madonny z Puszczy” (dar króla Zygmunta III Wazy), który jest wiern ą kopi ą rzymskiego obrazu z Bazyliki Matki Bo żej Wi ększej. Po roku 1772 dobra królewskie w Ostrowach (nazwa ta funkcjonuje dopiero od 1660 roku), zostały skonfiskowane przez władze austriackie i wł ączone do rz ądowych dóbr kameralnych. Przymiotnik „Tuszowskie” do nazwy wsi - Ostrowy dodano na przełomie XVIII i XIX wieku dla podkre ślenia, że nalezały do dóbr królewskich w Tuszowie. Mi ędzy 1828 - 35 rokiem Ostrowy Tuszowskie z niemieck ą koloni ą Sandlautern i Toporowem (jako byłe rz ądowe dobra kameralne) zostały zakupione na licytacji przez Leopolda Antoniego Elkana. Nale ży doda ć, że jeszcze przed sprzeda żą , w dobrach kameralnych władze austriackie prowadziły o żywion ą akcj ę osadnicz ą elementem niemieckim, tzw. osadnictwo józefi ńskie, st ąd na terenie wsi Ostrowy Tuszowskie istniej ąca od 1783 roku kolonia Sandlautern , która w zasadzie funkcjonowała do I wojny światowej. Obecnie jest to przysiółek Kolonia. Wie ś słyn ęła z plecionkarstwa - głównie z kory sosnowej. Od XVI do ko ńca XIX wieku w oparciu o sosnowe drewno z pobliskiej puszczy produkowano w ęgiel drzewny, smoł ę, dziegie ć oraz pota ż z popiołów. Ostrowy Baranowskie są jedn ą z najmłodszych wiosek gminy, gdy ż zało żone zostały w 1779 roku i powstały w byłych dobrach królewskich z o środkiem w Baranowie (Sandomierskim), na świe żo wykarczowanych terenach. Wła ścicielami wsi byli wówczas Potoccy. Jeszcze do roku 1788 wie ś nale żała do parafii w Cmolasie. Z chwil ą małżeństwa córki Jana Potockiego - Anny z Janem Krasickim, wie ś na kilkadziesi ąt lat trafiła do tego rodu. Por ęby Dymarskie jako wie ś, utworzone zostały z poł ączenia kilku śródle śnych osad: Por ęby i Dymarki , których pocz ątki si ęgaj ą połowy XVI wieku. Stanowiły one cz ęść wsi i dóbr Cmolas. Jako samodzielna wie ś wzmiankowana jest pod rokiem 1741 . Mieszka ńcy wspomnianych osad (na „por ębach”) od poł. XVI do ko ńca XVIII wieku, zajmowali si ę pozyskiwaniem miejscowej rudy darniowej i jej wytopem w dymarkach (st ąd drugi człon nazwy). Do wytopu u żywano równie ż w ęgla drzewnego, dlatego w osadach tych musieli mieszka ć i pracowa ć równie ż: w ęglarze, smolarze, dzi ęgciarze i pota żnicy. We wsi działały ku źnice. Za zało życieli wioski nale ży uzna ć zarówno Lubomirskich, jak ich sukcesora - Jerzego Tyszkiewicza, m ęż a Łucji Franciszki Lubomirskich. Tyszkiewiczowie byli wła ścicielami dóbr w Por ębie Dymarskiej do roku 1944. Wie ś Jagodnik wyodr ębniła si ę z Trz ęsówki w XIX wieku, wcze śniej stanowiła jej przysiółek. Przysiółek ten rozwijał si ę przy młynie wodnym na strumieniu Jamnica. Po raz pierwszy wzmiankowany był w roku 1662 . Równie ż krótk ą histori ę posiada wie ś Hadykówka , któr ą zało żył w roku 1767 na wykarczowanych gruntach wsi Cmolas, jej aktualny wła ściciel i okolicznych dóbr - Marcin Lubomirski. W roku 1791 wie ś znalazła si ę w posiadaniu Tyszkiewiczów i wchodziła w skład tzw. „Pa ństwa Kolbuszowa”. W roku 1880 wie ś kupiła Emilia Hoppe. W folwarku zało żyła du ży browar i gorzelni ę. Wie ś Dąbrówka jest najmłodsz ą wiosk ą gminy Cmolas. Wyodr ębniła si ę z Cmolasu ju ż w XX wieku. Wcze śniej stanowiła jej przysiółek. Najmniejsza wioska gminy - Toporów , istniała przez ostatnie trzy wieki jako osada robotników le śnych. Pierwsza wzmianka o tej puszcza ńskiej wiosce pochodzi z roku 1662 . Jak wcze śniej wspomniano, w roku 1616 dobra cmolaskie obj ął pot ęż ny ród magnacki - Lubomirskich. Wspomniany wy żej Stanisław Lubomirski (zm. w 1649 roku), o żeniony z ksi ęż ną Zofi ą Ostrogsk ą, przed śmierci ą w roku 1642 podzielił swoje latyfundia mi ędzy dwie córki i trzech synów. Dobra kolbuszowskie z kluczem cmolaskim otrzymał najstarszy syn - Aleksander Michał (zm. w roku 1677), a po nim syn - Józef Karol ks. Lubomirski (1638 - 1702). Po jego śmierci wła ścicielem fortuny Lubomirskich i Zasławskich oraz Ostrogskich został jego syn Aleksander Dominik Lubomirski (1693 - 1720), a po nim jego siostra ksi ęż na Marianna Maria Lubomirska (1693-1729), która w roku 1710 wyszła za m ąż za ksi ęcia Pawła Karola Sanguszk ę (1680 - 1750). Ich syn Janusz Aleksander (1712- 1775) b ędąc sukcesorem, stał si ę nagle filantropem i w roku 1753, z niezrozumiałych wzgl ędów, zacz ął. pozbywa ć si ę dóbr wchodz ących w skład, m.in. ordynacji Zasławskich i Ostrogskich. Sprawa oparła si ę o dwór królewski i Sejm. W roku 1760 Janusz Sanguszko zrzekł si ę dóbr kolbuszowskich na rzecz Antoniego Lubomirskiego, które po jego śmierci w 1761 przej ął jego jedyny syn - Jerzy Marcin ks. Lubomirski (1738-1800). W roku 1766 na mocy uchwały sejmowej przej ął po Sanguszkach jeszcze inne dobra. Jerzy Marcin był hulak ą i awanturnikiem, w roku 1765 o żenił si ę W ęgierk ą - Ann ą Hadik, córki komendanta wi ęzienia. M.in. przed rokiem 1777 musiał odda ć za długi Kuczkowskim z sąsiedniej Trz ęsówki, wsie: Cmolas i Weryni ę. W chwili ślubu w roku 1791 swojej córki Łucji Franciszki ks. Lubomirskiej (1770-1811) z Jerzym hr. Tyszkiewiczem herbu Leliwa (1768-1831), dał jej w posagu reszt ę pozostałych mu dóbr. W chwili śmierci Jerzego hr. Tyszkiewicza istniało ju ż pr ęż ne, dobrze zarządzane dominium kolbuszowskie (tzw. „Pa ństwo Kolbuszowa”), czyli zespół kluczy dóbr, które obejmowały: miasto Kolbuszowa oraz wioski: Kolbuszowa Dolna, Kolbuszowa Górna, Bukowiec, Nowa Wie ś - Jaciska, Świerczów, Sieldanka, Dubas, Zar ębki, Mechowiec, Rud ę Mechowieck ą, Por ęby z Dymark ą i Hadykówk ę - łącznie ponad 5042 morgi. Po jego śmierci, cz ęść dóbr trafiło w r ęce Katarzyny Horody ńskiej herbu Korczak, chocia ż Tyszkiewiczowie utrzymali si ę w rejonie Kolbuszowej do 1944r. Wracaj ąc do problemu osadnictwa od XIV do poł. XVI wieku na południowym skraju Puszczy Sandomierskiej, to nale ży stwierdzi ć, i ż w gruncie rzeczy było chaotyczne i rozproszone. Na puszcza ńskich polanach powstałych w wyniku trzebienia lasów, dominowały osady robotników le śnych (drwali, w ęglarzy, smolarzy, dzi ęgciarzy, pota żników, bartników i zielarzy) oraz hutników wytapiaj ących żelazo z miejscowych rud darniowych, a tak że hutników szkła. Ost ępy Puszczy Sandomierskiej skutecznie izolowały istniej ące tu osady, od innych regionów Polski. Wymieszanie si ę pierwotnego elementu polskiego, ruskiego i wołoskiego w wiekach XV i XVI z osadzanymi tu w wieku XVII je ńcami kozackimi, tatarskimi i szwedzkimi, doprowadził do wytworzenia si ę odr ębnej grupy etnograficznej - Lasowiaków. Charakteryzowali si ę oni odr ębnym dialektem, strojem, obyczajem i kultur ą materialn ą. Na to wszystko nało żyło si ę niemieckoj ęzyczne osadnictwo z przełomu XVIII i XIX wieku. Do roku 1657 ludno ść cmolaskich wiosek i osad nie prze żyła koszmaru wojen. W tym to roku tereny poło żone w widłach Wisły i Sanu (i nie tylko) kompletnie zniszczyły kozacko-węgierskie wojska ksi ęcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego. Spłon ęły w tym czasie ko ścioły w Cmolasie i Sławogórze (Ostrowach Tuszowskich). Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku, dobra królewskie pozostawiono dotychczasowym starostom do żywotnio (Ostrowy Tuszowskie, Ostrowy Baranowskie czy Toporów), by pó źniej wł ączy ć je do austriackich dóbr kameralnych (rz ądowych), które sukcesywnie, w miar ę potrzeby odsprzedawano na licytacjach. Dobra cmolaskie trafiły do cyrkułu pil źnie ńskiego. Mi ędzy 1775 a 1785 rokiem Galicj ę podzielono na 18 cyrkułów, m.in.: rzeszowski i tarnowski. Kolbuszowa wraz z Cmolasem znalazło si ę w cyrkule tarnowskim. W latach 1848-50 doszło do uwłaszczenia chłopów galicyjskich. Jednocze śnie maj ątki ziemskie wył ączono spod jurysdykcji samorz ądów wiejskich tworz ąc tzw. posiadło ści wi ększe (dworskie). Natomiast posiadło ści chłopskie nazwane zostały posiadło ściami mniejszymi (wło ścia ńskimi), czyli jednowioskowymi gminami. Władze samorz ądu wiejskiego (gminy) nosiły nazw ę Zwierzchno ści Gminnej. Ten stan utrzymał si ę do roku 1918, a gmin jednowioskowych do roku 1933. W tym to roku utworzono gmin ę Cmolas, w której skład weszło 8 gromad: Cmolas, Hadykówka, Jagodnik, Ostrowy Baranowskie, Ostrowy Tuszowskie, Por ęby Dymarskie, Trz ęsówka i Zar ębki. Obejmowała ona 135,82 km 2 i liczyła 10363 mieszka ńców. W tym czasie Toporów nale żał do gminy Kolbuszowa Dolna. W czasie pierwszej wojny światowej kilkakrotne przej ście frontu rosyjsko-austriackiego (1914 - 15) przyniosły tylko nieznaczne straty dla okolic Cmolasu. W okresie mi ędzywojennym ziemie nad dolnym Sanem weszły w skład województwa lwowskiego. W roku 1935 nast ąpiła likwidacja małych gmin, dziedziczonych po czasach rozbiorowych. III. Wykaz zabytków architektury, budownictwa i archeologii na terenie gminy Wykaz zabytków architektury, budownictwa i archeologii na terenie gminy powstał w oparciu o informacje udost ępnione przez Wojewódzki Urz ąd Zabytków w Przemy ślu, Delegatura w Rzeszowie, oraz informacje własne. Szczegółowy opis tych obiektów dost ępny jest w Urz ędzie Gminy Cmolas. W poni ższej tabeli znajduj ą si ę zabytki wpisane do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemy ślu obj ęte ochron ą konserwatorsk ą. Kolejne kolumny zawieraj ą opis zabytku: 1) form ę własno ści, 2) rodzaj u żytkowania, 3) numer rejestru oraz data wpisania do ewidencji. Tabela 1. Zabytki wpisane do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemy ślu

Lp. Nazwa zabytku i data Forma Użytkowanie Poło żenie Nr w rejestrze powstania własno ści i data wpisania Ko ściół szpitalny p.w. A-1224 1. Przemienienia Wyznaniowa Ko ściół Cmolas 12.10.90 Pa ńskiego - 1646 rok Ko ściół Parafialny p.w. A-153 2. Wniebowzi ęcia NMP - Wyznaniowa Ko ściół Ostrowy Tuszowskie 06.06.2006 1900 rok Ko ściół parafialny p.w. A-956 3. Św. Św. Stanisława Wyznaniowa Ko ściół Por ęby Dymarskie 25.03.76 i Wojciecha - 1649 rok Ko ściół p.w. Św. Anny - A-83 4. Wyznaniowa Ko ściół Trz ęsówka 1759 rok 07.04.2004 Kaplica cmentarna - A – 689 5. Wyznaniowa Kaplica Trz ęsówka 1869 rok 08.11.2011

Ponadto na terenie Gminy Cmolas znajduj ą si ę tak że obiekty budowlane, obiekty małej architektury w tym siedem kapliczek w miejscowo ściach: Cmolas - 1, Ostrowy Tuszowskie - 1, Trz ęsówka - 5 - Por ęby Dymarskie oraz 2 krzy że przydro żne. W miejscowo ści Por ęby Dymarskie znajduj ą si ę d ęby szypułkowe w ilo ści 16 sztuk stanowi ące pomniki przyrody wpisane decyzj ą numer Rlop 410/201/68 z dnia 30 kwietnia 1968 roku poz. 61 do rejestru pomników przyrody.

IV. Opracowania i dokumentacja dotycz ąca dóbr kultury dost ępna w Gminie 1) Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cmolas. Dokument opracowany przez Instytut Rozwoju Miast w Krakowie. Przyj ęty został Uchwał ą Nr III/26/02 Rady Gminy w Cmolasie z dnia 27 grudnia 2002r., który w kolejnych latach był zmieniany uchwałami: Uchwała Nr XIX/140/08 rady Gminy w Cmolasie z dnia 29 maja 2008r., Uchwała nr XXVI/178/13 Rady Gminy w Cmolasie z dnia 26 marca 2013r., Uchwała Nr VI/29/15 Rady gminy w Cmolasie z dnia 20 maja 2015r. 2) Strategia Rozwoju – Społeczno – Gospodarczego Gminy Cmolas na lata 2007 – 2016. Opracowana przez Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Cmolas. V. Zasady ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków i podlegaj ących ochronie konserwatorskiej na terenie gminy Cmolas Ustala si ę nast ępuj ące zasady ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków i podlegaj ących ochronie konserwatorskiej na terenie gminy Cmolas: 1) wszystkie działania zwi ązane z obiektami wpisanymi do rejestru zabytków lub znajduj ącymi si ę w strefach ochrony konserwatorskiej w tym tak że zmiany własno ści, funkcji i przeznaczenia powinny uzyska ć zgod ę Konserwatora zabytków; 2) parki wpisane do rejestru zabytków i podlegaj ące ochronie konserwatorskiej powinny by ć w cało ści użytkowane przez jednego u żytkownika w sposób wykluczaj ący ich dewastacj ę; 3) na terenie parków wpisanych do rejestru zabytków wprowadza si ę zakaz wyr ębu oraz dokonywania nowych nasadze ń drzew bez zgody Konserwatora zabytków; 4) obiekty o warto ściach zabytkowych nale ży podda ć restauracji i modernizacji z zachowaniem obecnej i projektowanej funkcji do warto ści obiektu; 5) nowa zabudowa winna by ć dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryły zabudowy przy zało żeniu harmonijnego współistnienia elementów kompozycji historycznej i współczesnej oraz nawi ązywa ć formami współczesnymi do lokalnej tradycji architektonicznej. Nie mo że ona dominowa ć nad zabudow ą historyczn ą, wszelka działalno ść inwestycyjna musi uwzgl ędnia ć istniejące ju ż zwi ązki przestrzenne i planistyczne; 6) na terenie zabytkowych cmentarzy nale ży prowadzi ć wszelkie działania zmierzaj ące do zachowania, porz ądkowania i rewaloryzacji nagrobków. Dla terenów przylegaj ących do granic cmentarza nale ży przyj ąć zasad ę zagospodarowania zapewniaj ącą wła ściw ą jego ekspozycj ę. VI. Opieka nad zabytkami Opieka nad zabytkami jest sprawowana przez ich wła ścicieli lub posiadaczy i polega w szczególno ści na zapewnieniu warunków: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku, 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniaj ący trwałe zachowanie jego warto ści, 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. VII. Działania gminy Gmina Cmolas b ędzie wspiera ć działania wła ścicieli lub posiadaczy a tak że podejmowa ć samodzielne działania w celu: 1) zahamowania procesów degradacji zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania, 2) wyeksponowania poszczególnych zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania, 3) zwi ększenia atrakcyjno ści zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, 4) wspierania inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami, 5) realizacji przedsi ęwzi ęć umo żliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami, 6) zapobie żenia dewastacji ujawnionych stanowisk archeologicznych. VIII. Dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie, roboty budowlane Rada Gminy Cmolas corocznie w uchwale bud żetowej okre śli wysoko ść środków przeznaczonych na dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków. IX. Diagnoza stanu obiektów zabytkowych w Gminie Cmolas W Gminie Cmolas znajduje si ę 5 obiektów zabytkowych, które obj ęte s ą ochron ą konserwatorsk ą oraz 34 obiekty wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków Wymienione obiekty stanowi ą własno ść prywatn ą i ko ścieln ą. Ko ściół szpitalny p. w. Przemienienia Pa ńskiego w Cmolasie wpisany do rejestru pod nr A – 1224 z dnia 12.10.1990r. Jest własno ści ą ko ścieln ą, zachowany jest w dobrym stanie, na bie żą co prowadzone s ą prace konserwatorskie i restauratorskie. Ko ściół parafialny p. w. Wniebowzi ęcia Naj świ ętszej Maryi Panny w Ostrowach Tuszowskich został wpisany do rejestru zabytków pod nr A – 153 z dnia 06.06.2006r. Ko ściół jest własno ści ą ko ścieln ą, zachowany jest w bardzo dobrym stanie, w ostatnich latach został gruntownie odnowiony. Ko ściół parafialny p. w. św. św. Stanisław i Wojciecha w Por ębach Dymarskich został wpisany do rejestru zabytków pod nr A – 956 z dnia 25.03.1976r. Ko ściół jest w dobrym stanie, na bie żą co prowadzone s ą prace konserwatorskie i restauratorskie. Ko ściół parafialny p. w. św. Anny w Trz ęsówce został wpisany do rejestru zabytków pod nr A – 83 z dnia 07.04.2004r. Zabytek znajduje si ę w niezłym stanie technicznym, nie prowadzone s ą żadne prace konserwatorskie i restauratorskie. Kaplica cmentarna w Trz ęsówce została wpisana do rejestru zabytków pod nr A – 689 z dnia 08.11.2011r. Kaplica na przełomie lat 2011/2012 została całkowicie odrestaurowana. Pozostałe obiekty nie znajduj ące si ę w rejestrze zabytków a figuruj ące w gminnej ewidencji zabytków s ą w przewa żaj ącej mierze zaniedbane - w wi ększo ści stanowi ą własno ść prywatn ą. Niektórzy wła ściciele nie żyj ą, a sprawy spadkowe nie zostały uregulowane, co wi ąż e si ę z brakiem bie żą cych remontów oraz piel ęgnacji. XI. Cele programu opieki nad zabytkami Cele Programu to: 1) dokonanie przegl ądu w terenie obiektów zabytkowych w ka żdym sołectwie i weryfikacja posiadanych wykazów, 2) kwalifikacja obiektów pod k ątem stanu estetycznego, 3) wykonanie dokumentacji fotograficznej wszystkich istniej ących obiektów, 4) uzupełnienie kart ewidencyjnych obiektów o uzyskane dane merytoryczne i dokumentacj ę fotograficzn ą, 5) rozszerzenie Gminnej Ewidencji Zabytków o obiekty zgłoszone przez mieszka ńców Gminy, które spełniaj ą kryteria obiektów zabytkowych, 6) ustalenie szczegółowej lokalizacji obiektów na działkach, 7) naniesienie ustalonych danych własno ściowych obiektów do kart ewidencyjnych, 8) informowanie wła ścicieli obiektów zabytkowych o mo żliwo ściach pozyskania środków na odnow ę zabytków, 9) pomoc wła ścicielom obiektów zabytkowych w tworzeniu wniosków aplikacyjnych o środki na odnow ę zabytków, 10) ustalenie z wła ścicielami obiektów zabytkowych zasad udost ępniania ich w celach turystycznych - ten punkt nie dotyczy zabytków zagra żaj ących bezpiecze ństwu zwiedzaj ącym, 11) gromadzenie materiałów dotycz ących zabytków gminy Cmolas. XI. Postanowienia ko ńcowe 1) Program przyj ęty zostaje przez Rad ę Gminy w Cmolasie po wcze śniejszym uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Przemy ślu i podlega ogłoszeniu w Wojewódzkim Dzienniku Urz ędowym. 2) Z realizacji programu co 2 lata Wójt Gminy sporz ądzał b ędzie sprawozdanie, które przedstawiane będzie Radzie Gminy w Cmolasie 3) W sprawach nie uregulowanych w programie maja zastosowanie obowi ązuj ące przepisy prawa.

Wykaz zabytków znajduj ących si ę Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Cmolas

Lp. Nazwa zabytku Poło żenie Uwagi Pozostało ści po ko ściele p.w. Św. Św. • Cmolas Stanisława i Wojciecha - ogrodzenie Pozostało ści po ko ściele p.w. Św. Św. • Cmolas Stanisława i Wojciecha - fundamenty • Kapliczka Cmolas • Dom Ludowy - ob. dom mieszkalny Cmolas • Zagroda - dom Cmolas • - stodoła Cmolas • Dom Cmolas • Zagroda - dom Ostrowy Baranowskie • - stajnia Ostrowy Baranowskie • Kapliczka Ostrowy Tuszowskie Budynek został przeniesiony • Szkoła Ostrowy Tuszowskie do Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej • Zagroda - dom Ostrowy Tuszowskie • - stodoła Ostrowy Tuszowskie • Dom ze stajni ą Ostrowy Tuszowskie • Stodoła Ostrowy Tuszowskie • Spichlerz Ostrowy Tuszowskie • Kapliczka Por ęby Dymarskie • Kapliczka Por ęby Dymarskie • Zagroda - dom Por ęby Dymarskie • Zagroda - dom Por ęby Dymarskie • - stodoła Por ęby Dymarskie • - żuraw Por ęby Dymarskie • Zagroda - dom Por ęby Dymarskie • - stodoła Por ęby Dymarskie • Zagroda - dom Por ęby Dymarskie • - stodoła Por ęby Dymarskie • Dom Por ęby Dymarskie • Kaplica cmentarna Trz ęsówka • Kapliczka Trz ęsówka • Kapliczka Trz ęsówka • Kapliczka Trz ęsówka • Kapliczka Trz ęsówka • Kapliczka Trz ęsówka Zespół dworski - pozostało ści - • Trz ęsówka fundamenty dworu

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś CMOLAS Ocena warto ści Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska poznawczej AZP (na obszarze) Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 11 Punkt osadn. - Pó źne średniowiecze X 98-73 Ślad osadn. - Pradziejowe, bli żej nie X okre ślone 10 Ślad osadn. - Epoka kamienia X

11 Ślad osadn. - Epoka kamienia X

Ślad osadn. Łu życka - X

Ślad osadn. - Nowo żytne X

12 Ślad osadn. - Epoka kamienia X

13 Ślad osadn. - Średniowiecze X 14 Ślad osadn. - Pradziejowe X

15 Punkt osadn. - Nowo żytne (XVIIIw.) X 16 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 97-74 Ślad osadn. Łu życka - X 17 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 18 Ślad osadn. - Nowo żytne X 19 Punkt osadn. - Nowo żytne X 20 Ślad osadn. - Pó źne średniowiecze X 21 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 22 Punkt osadn. - Nowo żytne X 23 Ślad osadn. Pucharów Neolit X lejowatych Ślad osadn. - Nowo żytne X 24 Punkt osadn. - Neolit X Punkt osadn. Łu życka - X 25 Punkt osadn. Łu życka - X 26 Punkt osadn. - Średniowiecze X 27 Ślad osadn. - Nowo żytne X 28 Punkt osadn. Nowo żytne X 1** Punkt osadn. Łu życka AZP- XX 16 Ślad osadn. - Nowo żytne X 17 Ślad osadn. - Wczesna epoka br ązu X 97-73 18 Kopiec owalny, o średnicach - - X ok. 10x8 m, wys. ok. 1,5 m 19 Ślad osadn. - Nowo żytne X 20 Ślad osadn. - Nowo żytne X 17 Ślad osadn. - Nowo żytne X

16 Ślad osadn. - Pradziejowe X 98-74 Ślad osadn. - Nowo żytne X 15 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 14 Ślad osadn. Łu życka - X Punkt osad. - Nowo żytne X Urz ądzenia - - X prod.-gospod.

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża. ** stanowiska wpisane do rejestru dóbr kultury.

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś D ĄBRÓWKA Ocena warto ści Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska poznawczej AZP (na obszarze) Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 98-74 1 Punkt osadn. - Mezolit X Punkt osadn. - Mezolit X

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś HADYKÓWKA Ocena warto ści Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska poznawczej AZP (na obszarze) Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 1 Punkt osadn. - Neolit, AZP - X 97-74 Nowo żytnej 29 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 2 Punkt osadn. AZP Epoka br ązu X 3 Punkt osadn. - Epoka kamienia X 21 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 97-73 Punkt osadn. Łu życka - 22 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 23 Punkt osadn. - Epoka kamienia XX Ślad osadn. - Nowo żytne XX

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś JAGODNIK Ocena warto ści Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska poznawczej AZP (na obszarze) Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 4 Punkt osadn. Łu życka AZP- X

24 Punkt osadn. - Pradziejowa X

25 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Ślad osadn. - Pradziejowa X 97-73 Ślad osadn. - Nowo żytne X 26** Ślad osadn. - Epoka kamienia X 27 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Ślad osadn. Łu życka - X Ślad osadn. - Pradziejowe X Ślad osadn. - Nowo żytne X 28 Punkt osadn. - Nowo żytne X 29 Ślad osadn. - Epoka kamienia X

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża **stanowiska wpisane do rejestru dóbr kultury WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś KŁODZINY Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska Ocena warto ści AZP (na obszarze) poznawczej Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska * 98-73 22 Ślad osadn. - Pó źny mezolit X

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś OSTROWY BARANOWSKIE Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska Ocena warto ści AZP (na obszarze) poznawczej Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 5 - - Epoka kamienia X 6 Punkt osadn. - Łu życka? X 7 Ślad osadn. - 98-117r

97-73 30 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 31 Ślad osadn. - Wczesna epoka br ązu X 32 Kopiec otoczony wałami - średnica kopca ok. 14m, wys. ok. 1,3 m

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś OSTROWY TUSZOWSKIE Ocena warto ści Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska poznawczej AZP (na obszarze) Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 8** Osada Łu życka Okr. Halsztacki XXX 9 Kopce - ? X 10 Punkt osadn. - Pradziejowe X Punkt osadn. - Nowo żytne X 11 Ślad osadn. - Pradziejowa X 12 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Ślad osadn. - Nowo żytne X 13 Ślad osadn. - OWR? X 97-73 Ślad osadn. - Nowo żytne X 33 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Ślad osadn. - Nowo żytne X 34 Punkt osadn. - Nowo żytne XX 35 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 36 Punkt osadn. - Nowo żytne X 37 Punkt osadn. - Nowo żytne X

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża ** stanowiska wpisane do rejestru dóbr kultury

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś POR ĘBY DYMARSKIE Ocena warto ści Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska poznawczej AZP (na obszarze) Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 8** Obozowisko - Mezolit X 9 Obozowisko - Paleolit XX Obozowisko - Mezolit XX 35 Ślad osadn. Świderska Schyłkowy paleolit X 36 Ślad osadn. - Pradziejowe X 37 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 38 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Punkt osadn. - Nowo żytne X 39 Ślad osadn. Świderska Schyłkowy paleolit X Ślad osadn. - Epoka kamienia X Ślad osadn. Łu życka - X 40 Punkt osadn. Łu życka - X Punkt osadn. Przeworska OWR X 41 Ślad osadn. - Mezolit X 42 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Punkt osadn. Przeworska OWR X 43 Punkt osadn. Przeworska OWR X Punkt osadn. - Średniowiecze 44 Ślad osadn. - Średniowiecze X 45 Ślad osadn. - Pradziejowe X 46 Ślad osadn. Pucharów Neolit X lejowatych 97-74 47 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Ślad osadn. - Pradziejowa X Ślad osadn. - Nowo żytne X 48 Ślad osadn. Łu życka - X 49 Ślad osadn. - Pradziejowa X 50 Ślad osadn. - Pradziejowa X 51 Ślad osadn. - Pradziejowa X 52 Ślad osadn. Pucharów Neolit X lejowatych 53 Punkt osadn. Łu życka - X Ślad osadn. - Nowo żytne X 54 Ślad osadn. Łu życka - X 55 Ślad osadn. - Wczesna epoka br ązu X 56 Urz ądzenia prod.- - ? gospod.- ślady produkcji dymarskiej 57 Urz ądzenia prod.- - ? X gospod.- ślady produkcji dymarskiej 58 Ślad osadn. - Średniowiecze? X Ślad osadn. - Nowo żytne X

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża ** stanowiska wpisane do rejestru dóbr kultury

WYKAZ STANOWSK ARCHEOLOGICZNYCH (wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie) GIMNA CMOLAS – WIE Ś TRZ ĘSÓWKA

Ocena warto ści Obszar Nr stanowiska Rodzaj stanowiska poznawczej AZP (na obszarze) Funkcja obiektu Kultura Chronologia stanowiska* 14 Cmentarzysko Łu życka grupa HD i pocz.L XXX tarnobrzeska 97-73 Ślad osadn. AZP Epoka kamienia XXX 15 Punkt osadn. - Epoka kamienia X 23 Ślad osadn. - Epoka kamienia X Ślad osadn. - Pradziejowa bli żej nie X okre ślona 24 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 25 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 98-73 26 Ślad osadn. - Okr. Nowo żytny X 7 Osada otwarta Łu życka HD i pocz.L XX 8 Ślad osadn. - Nie okre ślona X 9 Ślad osadn. - Epoka kamienia X 10 Ślad osadn. - Neolit X 21 Punkt osadn. - Średniowiecze X

*X – mała; XX – średnia; XXX – du ża