STAROSTWO POWIATOWE W BIAŁEJ PODLASKIEJ
FUNDACJA CENTRUM ROZWOJU LOKALNEGO W LUBLINIE
STRATEGIA ROZWOJU POWIATU BIALSKIEGO NA LATA 2007 – 2015
Dokument przyjęty przez Radę Powiatu w Białej Podlaskiej uchwałą nr XVIII/110/2008 z dnia 25 lutego 2008 roku
Biała Podlaska 2008 Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
OPRACOWANIE: Starostwo Powiatowe ul. Brzeska 41 21-500 Biała Piodlaska e-mail: [email protected] ww.powiatbialski.pl Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego ul. Unicka 4, pok.206 20-126 Lublin e-mail: [email protected] www.rozwojlokalny.pl
Zespól redakcyjny: pracownicy Starostwa Powiatowego w Białej Podlaskiej: 1.Bożenna Kaliszuk 2.Witold Sautycz 3.Bożena Grudzińska oraz Elżbieta Harańczuk – Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego w Lublinie
Opracowanie map: 1.Andrzej Mikołajuk – Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej
Projekt okładki: 1.Piotr Grzeszyk – Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej
Wydawca: Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej
______1 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Przedstawiam Państwu „Strategię Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2015” opracowaną przez Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej we współpracy z Fundacją Centrum Rozwoju Lokalnego w Lublinie. Strategia została przyjęta do realizacji uchwałą Rady Powiatu z dnia 25 lutego 2008 roku i stała się nadrzędnym dokumentem formułującym politykę rozwoju powiatu. Dokument stanowi syntezę informacji o powiecie bialskim. Obejmuje diagnozę stanu wyjściowego oraz ocenę wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań jego rozwoju a także analizę strategiczną z określeniem sposobu realizacji założonych celów. Ze względu na swój otwarty charakter oraz możliwości aktualizacji, będzie narzędziem reagowania na zachodzące zmiany. „Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2015” powstała w wyniku współpracy pracowników Starostwa Powiatowego, przedstawicieli samorządów, kół gospodarczych i finansowych, licznej grupy osób, które podzieliły się swoją wiedzą i doświadczeniem. Chciałbym złożyć serdeczne podziękowanie za zaangażowanie przy jej tworzeniu. W sposób szczególny chcę podziękować dyrektorom i pracownikom Starostwa oraz jednostek organizacyjnych powiatu za pracę na rzecz powstania tego ważnego dokumentu. Jestem przekonany, że Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego przyczyni się do popularyzacji wiedzy o naszym powiecie a zawarte w niej informacje wykorzystane zostaną do prac nad dalszym jego rozwojem. Życzę Państwu miłej lektury i serdecznie zapraszam do współpracy
Starosta Bialski Tadeusz Łazowski
______2 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
______3 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
WSTĘP
Proces planowania strategicznego stanowi jeden z podstawowych warunków sprawnego i efektywnego zarządzania powiatem. Ukierunkowuje działalność całej organizacji w taki sposób, by wyznaczone cele długoterminowe były realizowane najlepiej i najpewniej, przy ekonomicznym wykorzystaniu dostępnych środków. Planowanie pomaga bardziej wydajnie gospodarować zasobami, przewidywać problemy, które mogą pojawić się w niedalekiej przyszłości, aby odpowiednio wcześnie zacząć im przeciwdziałać. Opracowany plan strategiczny umożliwia uporządkowanie i odpowiednie rozłożenie w czasie planowanych działań. Pozwala to na uniknięcie realizacji projektów nieprzemyślanych, nie powiązanych ze sobą logicznie i nie wpisujących się w ciąg przyczynowo – skutkowy. Strategia rozwoju pokazuje, że planowane do realizacji zadania są konsekwencją strategicznego myślenia o rozwoju. Główne cechy takiego planowania to: . wieloletniość, czyli wieloletnia perspektywa w określaniu celów, planowaniu zadań inwestycyjnych i operacyjnych; . kompletność, czyli podporządkowanie strategii wszystkich planów realizacyjnych jednostek zależnych, bez względu na ich formę prawną; . efektywność, czyli stosowanie przez urząd i wszystkie jednostki zależne pomiarów efektywności dla poprawy zarządzania; . uczestnictwo, gdzie cele i oceny są przedmiotem szerokiego dialogu publicznego. Planowanie strategiczne rozwoju Powiatu Bialskiego prowadzone jest systematycznie od kilku lat. Wyrazem tego rodzaju polityki podjętej przez powiat są wypracowane i wdrażane niżej wymienione dokumenty strategiczne: . Program Rozwoju Lokalnego Powiatu Bialskiego – Studium Potencjału Gospodarczego Powiatu Bialskiego, przyjęty uchwałą Rady Powiatu nr XXII/133/2004 z dnia 30.06.2004 roku; . Program Ochrony Środowiska, przyjęty uchwałą Rady Powiatu nr XXII/134/2004 z dnia 30.06.2004 roku; . Plan Gospodarki Odpadami – stanowiący integralną część Programu Ochrony Środowiska, przyjęty uchwałą Rady Powiatu nr XXII/134/2004 z dnia 30.06.2004 roku; Niniejsza Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2015 jest aktualizacją Programu Rozwoju Lokalnego Powiatu Bialskiego – Studium Potencjału Gospodarczego i ma na celu weryfikację i aktualizację planów strategicznych Powiatu w kontekście uwarunkowań nowego okresu programowania środków z Funduszy Unijnych na lata 2007 – 2013.
KOMITET STERUJĄCY Zgodnie z ustaleniami Zarządu Województwa Lubelskiego, jednostki samorządu terytorialnego starając się o środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2013, powinny posiadać aktualną Strategię Rozwoju Lokalnego. Zgodnie z ustawą z dnia 6 grudnia 2006 roku (Dz.U.Nr
______4 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
227, poz. 1658) polityka rozwoju w skali lokalnej prowadzona jest przez samorząd powiatowy i gminny na podstawie strategii rozwoju. Dotychczas polityka rozwoju powiatu prowadzona była zgodnie z kierunkami rozwoju nakreślonymi w „Programie Rozwoju Lokalnego – Studium Potencjału Gospodarczego Powiatu Bialskiego” obowiązującym od 2004 roku oraz programami ochrony środowiska. Po wejściu w życie w/w ustawy i zgodnie z nowymi zasadami ubiegania się o środki unijne, dokumenty te stały się niewystarczające. W związku z powyższym, w dniu 11 września 2007 roku Zarząd Powiatu w Białej Podlaskiej podjął uchwałę nr 83/2007 w sprawie przystąpienia do opracowania Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2015. Pierwszym krokiem realizacji uchwały było powołanie Zespołu Koordynującego i Nadzorującego opracowanie Strategii oraz Zespołu ds. opracowania strategii w składzie: Zespół Koordynujący i Nadzorujący opracowanie strategii: Przewodniczący Zespołu: Tadeusz Łazowski – Starosta Bialski Wiceprzewodniczący Zespołu: Jan Bajkowski - Wicestarosta Bialski Mariusz Kostka -Przewodniczący Komisji Rolnictwa, Gospodarki i Infrastruktury Rady Powiatu Sekretarz Zespołu: Henryk Marczuk - Dyrektor Wydziału Organizacyjno-Administracyjnego Członkowie Zespołu: Jan Jańczuk - Sekretarz Powiatu Stefan Klimiuk - Skarbnik Powiatu Bożenna Kaliszuk - Dyrektor Wydziału Rozwoju i Promocji Jan Konon - Dyrektor Wydziału Komunikacji Witold Sautycz - Dyrektor Wydziału Rolnictwa i Środowiska Jan Stasiuk - Członek Zarządu Powiatu Marianna Tumiłowicz - Dyrektor Wydziału Spraw Społecznych Edward Tymoszyński - Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy
Zespół ds. opracowania strategii: Przewodniczący Zespołu: Jan Jańczuk - Sekretarz Powiatu Zastępcy Przewodniczącego Zespołu: Stefan Klimiuk - Skarbnik Powiatu Henryk Marczuk - Dyrektor Wydziału Organizacyjno-Administracyjnego Sekretarz Zespołu: Bożenna Kaliszuk - Dyrektor Wydziału Rozwoju i Promocji
Członkowie Zespołu: Stanisław Bryndziuk - Dyrektor Wydziału Geodezji, Katastru i Nieruchomości Jan Konon - Dyrektor Wydziału Komunikacji Krystyna Laszuk - Dyrektor Wydziału Finansowego Ludmiła Rypina - Dyrektor Wydziału Architektury i Budownictwa Witold Sautycz - Dyrektor Wydziału Rolnictwa i Środowiska Kazimierz Rzychoń - Kierownik Ref. Zarz. Kryzysowego i Ochrony Ludności Marianna Tumiłowicz - Dyrektor Wydziału Spraw Społecznych
______5 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Krystyna Beń - Dyrektor Zarządu Dróg Powiatowych Halina Mincewicz - Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Edward Tymoszyński - Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy
W celu sprawniejszego wykonania zadania, Starosta Bialski zdecydował o włączeniu do prac związanych z opracowaniem strategii specjalistów z Fundacji Centrum Rozwoju Lokalnego.
______6 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
SPIS TREŚCI
I. CEL, METODOLOGIA, HORYZONT CZASOWY STRATEGII ...... 11
II. DIAGNOZA SYTUACJI POWIATU BIALSKIEGO ...... 14
II.1 PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO ...... 15 II.1.1 Umiejscowienie powiatu i ogólna charakterystyka poszczególnych gmin powiatu...... 16 II.1.2 Sieć osadnicza ...... 22 II.1.3 Środowisko przyrodnicze – zasoby naturalne...... 24 II.1.3.1 Rzeźba terenu...... 24 II.1.3.2 Klimat...... 25 II.1.3.3 Gleby...... 25 II.1.3.4 Użytkowanie gruntów...... 27 II.1.3.5 Lasy...... 29 II.1.3.6 Zasoby wodne...... 32 II.1.3.7 Surowce mineralne (kopaliny)...... 33 II.1.4 Tereny i obiekty przyrodnicze chronione...... 34 II.1.5 Stan i zagrożenia środowiska...... 37 II.1.5.1 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych...... 38 II.1.5.2 Stan czystości powietrza atmosferycznego...... 39 II.1.5.3 Powierzchnia ziemi, odpady...... 39 II.1.5.4 Zagrożenie hałasem...... 40 II.1.6 Zasoby kulturowe ...... 41 II.1.6.1 Zabytki kultury materialnej ...... 41 II.1.7 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze: ...... 44
II.2 SFERA SPOŁECZNA ...... 45 II.2.1 Demografia ...... 46 II.2.1.1 Liczba i struktura ludności ...... 46 II.2.1.2 Ruch naturalny ludności, migracje ...... 51 II.2.2 Poziom wykształcenia ludności ...... 54 II.2.3 Rynek pracy ...... 55 II.2.3.1 Liczba i struktura pracujących ...... 55 II.2.3.2 Gospodarstwa domowe. Źródła utrzymania ludności ...... 56 II.2.4 Bezrobocie ...... 57 II.2.4.1 Liczba i struktura bezrobotnych ...... 57 II.2.4.2 Stopa bezrobocia ...... 63 II.2.4.3 Oferty pracy ...... 63 II.2.4.4 Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu ...... 64 II.2.5 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze: ...... 66
II.3 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA ...... 68 II.3.1 Edukacja ...... 69 II.3.1.1 Przedszkola ...... 71 II.3.1.2 Szkoły podstawowe ...... 72 II.3.1.3 Szkoły gimnazjalne ...... 73 II.3.1.4 Szkoły ponadgimnazjalne dla młodzieży ...... 75 II.3.1.5 Szkoły dla dorosłych i inne placówki oświatowe ...... 77 II.3.1.6 Szkoły specjalne ...... 78 II.3.1.7 Szkolnictwo wyższe ...... 78 II.3.1.8 Poradnie psychologiczno – pedagogiczne ...... 79 II.3.2 Kultura ...... 80 II.3.2.1 Ośrodki Kultury ...... 81 II.3.2.2 Kina ...... 82 II.3.2.3 Biblioteki ...... 83 II.3.2.4 Muzea ...... 84 II.3.2.5 Przedsięwzięcia powiatowe w zakresie kultury ...... 85
______7 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.3.3 Sport i rekreacja ...... 86 II.3.4 Ochrona zdrowia ...... 87 II.3.4.1 . Infrastruktura oraz zasoby systemu ochrony zdrowia ...... 88 II.3.4.2 Apteki w powiecie bialskim...... 92 II.3.4.3 Stan sanitarno-epidemiologiczny powiatu bialskiego ...... 93 II.3.4.4 Profilaktyka i oświata zdrowotna ...... 94 II.3.5 Pomoc społeczna ...... 94 II.3.5.1 Placówki opiekuńczo-wychowawcze ...... 95 II.3.5.2 Domy Pomocy Społecznej...... 96 II.3.5.3 Organizacje pozarządowe ...... 96 II.3.5.4 Formy pomocy społecznej świadczone w zakresie Opieki nad Dzieckiem i Rodziną ...... 97 II.3.5.5 Rodziny zastępcze ...... 97 II.3.5.6 Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych...... 99 II.3.5.7 Zamierzenia zrealizowane w latach 1999 - 2007 ...... 100 II.3.6 Warunki mieszkaniowe ludności ...... 101 II.3.7 Bezpieczeństwo ...... 104 II.3.7.1 Bezpieczeństwo publiczne ...... 105 II.3.7.2 Ochrona przeciwpożarowa ...... 107 II.3.7.3 Bezpieczeństwo obronne ...... 108 II.3.7.4 Zarządzanie Kryzysowe ...... 108 II.3.8 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze: ...... 109
II.4 SFERA GOSPODARCZA ...... 111 II.4.1 Sfera pozarolnicza ...... 112 II.4.1.1 Podmioty gospodarki narodowej ...... 112 II.4.1.2 Podstawowe działy gospodarki pozarolniczej ...... 116 II.4.1.3 Główni pracodawcy ...... 118 II.4.2 Rolnictwo ...... 119 II.4.2.1 Struktura agrarna ...... 119 II.4.2.2 Charakterystyka gospodarstw rolnych ...... 119 II.4.2.3 Kierunki produkcji rolnej i czynniki kształtujące jej poziom...... 121 II.4.2.4 Ocena sytuacji w rolnictwie...... 122 II.4.3 Turystyka ...... 123 II.4.4 Otoczenie przedsiębiorczości (zaplecze biznesu) ...... 128 II.4.5 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze: ...... 129
II.5 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 131 II.5.1 Komunikacja ...... 132 II.5.1.1 Drogi i transport drogowy ...... 132 II.5.1.2 Kolej i transport kolejowy ...... 137 II.5.2 Infrastruktura graniczna ...... 140 II.5.2.1 Przejścia graniczne ...... 140 II.5.2.2 Natężenie ruchu granicznego ...... 141 II.5.3 Infrastruktura ochrony środowiska...... 143 II.5.3.1 Wodociągi...... 143 II.5.3.2 Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków...... 144 II.5.3.3 Składowiska odpadów...... 146 II.5.4 Energetyka ...... 148 II.5.4.1 Elektroenergetyka ...... 148 II.5.4.2 Gazownictwo ...... 149 II.5.4.3 Ciepłownictwo ...... 151 II.5.5 Łączność, telekomunikacja ...... 151 II.5.6 Infrastruktura teleinformatyczna w jednostkach administracji samorządowej Powiatu Bialskiego 154 II.5.7 Melioracje ...... 158 II.5.8 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze: ...... 159
II.6 ZARZĄDZANIE ...... 161 II.6.1 Finanse powiatu bialskiego ...... 162 II.6.1.1 Dochody i wydatki ...... 162 II.6.1.2 Dochody i wydatki gmin ...... 169
______8 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.6.2 Wolne tereny pod inwestycje w miastach i gminach powiatu...... 170 II.6.3 Planowanie strategiczne ...... 171 II.6.3.1 Opracowane programy średniookresowe...... 171 II.6.4 Promocja Powiatu ...... 172 II.6.5 Współpraca z zagranicą ...... 175 II.6.6 Kapitał społeczny ...... 178 II.6.6.1 Organizacje pozarządowe ...... 178 II.6.6.2 Aktywność mieszkańców ...... 181 II.6.6.3 Aktywność wyborcza ...... 182 II.6.7 Identyfikacja podstawowych problemów w sferze: ...... 183
III. POWIAT NA TLE WOJEWÓDZTWA ...... 184
IV. ANALIZA SWOT ...... 187
V. MISJA - CEL GENERALNY STRATEGII ...... 197
VI. OBSZARY PRIORYTETOWE, ...... 199
VII. CELE OPERACYJNE ...... 203
VIII. ZGODNOŚĆ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI ...... 212
VIII.1 Strategie rozwoju gmin powiatu ...... 213
VIII.2 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020 ...... 213
VIII.3 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013 ...... 214
VIII.4 Narodowa Strategia Spójności na lata 2007-2015 (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) 215
VIII.5 Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 - 2015 ...... 216
IX. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITOROWANIA STRATEGII ...... 217
IX.1 Organizacja ...... 218
IX.2 Realizacja...... 218
IX.3 Informacja i promocja...... 219
IX.4 Monitorowanie...... 220
IX.5 Aktualizacja...... 220
IX.6 Wskaźniki monitoringu...... 221
IX.7 Ocena Strategii ...... 228
X. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ...... 229
______9 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
XI. KONSULTACJE SPOŁECZNE ...... 232
XII. WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY ...... 234
XIII. ZAŁĄCZNIKI ...... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.
______10 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
I. CEL, METODOLOGIA, HORYZONT CZASOWY STRATEGII
______11 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Strategia rozwoju stanowi instrument prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego polityki rozwoju. Jest dokumentem długookresowym, określającym generalny kierunek działania powiatu/gminy oraz przedstawiającym metody i narzędzia jego wdrażania. Ze względu na swój otwarty charakter – możliwość aktualizacji i zmian – proces planowania strategicznego pozwala na elastyczne dostosowywanie i korygowanie celów strategicznych w kontekście zmieniających się uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych powiatu. Strategie rozwoju lokalnego zostały usankcjonowane prawnie w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 roku „O zasadach prowadzenia polityki rozwoju”, art., 9. Zatem opracowanie strategii rozwoju jest podstawowym zadaniem, które stoi przed samorządem powiatu/gminy. Waga tego dokumentu wynika ze znaczenia celów, którym strategia służy. Są nimi: . planowanie własnych działań; . pozyskiwanie wsparcia ze strony rządu i środków z Unii Europejskiej; . organizowanie wspólnego wysiłku wszystkich instytucji i społeczności lokalnej, zaangażowanych w rozwój powiatu. Strategia rozwoju lokalnego może być określona jako koncepcja działania zmierzającego do zrównoważonego i długotrwałego rozwoju, przedstawiona w formie zwartego dokumentu zawierającego procedury osiągania zamierzonych celów. Dokument taki powinien składać się z: . diagnozy stanu istniejącego, . analizy słabych i mocnych stron, . celu strategicznego i celów pośrednich, . części dotyczącej sposobu realizacji złożonych celów, z wyszczególnieniem roli poszczególnych podmiotów, mechanizmu monitorowania i korygowania wdrażanej strategii. Dla efektywności realizowanej strategii istotne znaczenie ma zaangażowanie w proces jej opracowywania przedstawicieli wszystkich znaczących instytucji i grup interesów w regionie. Strategia jest dokumentem, który jest punktem wyjścia do opracowania planu finansowo-rzeczowego, czyli ustalenia, na jakie działania i w jakiej wartości będą wydatkowane środki publiczne, którymi dysponuje samorząd. Niniejsza Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2015 opracowana została przy zastosowaniu następującej metodologii: I. Część diagnostyczna: . analiza opisowa powiatu w różnych aspektach: położenie geograficzne, zasoby naturalne, sfera i infrastruktura społeczna, infrastruktura techniczna, sfera gospodarcza, zarządzanie, itd.; . analiza SWOT, określenie głównych problemów i uwarunkowań; . sformułowanie wniosków i rekomendacji;
______12 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II. Część strategiczna: . określenie misji i celu generalnego strategii; . wskazanie priorytetów rozwoju oraz celów strategicznych; . wskazanie celów operacyjnych; . opracowanie Wieloletniego Planu Inwestycyjnego w kontekście możliwości budżetu powiatu; . określenie systemu wdrażania i monitorowania; Nieodłącznym elementem i walorem zastosowanej metodologii jest partycypacja społeczna w procesie opracowywania strategii. Dzięki temu strategia uwzględnia potrzeby społeczne i ma wsparcie lokalnej społeczności w fazie jej wdrażania. Planowanie rozwoju powiatu na szczeblu lokalnym umożliwia: . uwypuklenie interesów społeczności lokalnej; . zapewnienie mieszkańcom, a także podmiotom gospodarczym poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji; . eliminację lub złagodzenie konfliktów w rozwoju powiatu; . zapewnienie takiego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego powiatu, który nie zakłóci form ekorozwoju; . podniesienie walorów powiatu w aspekcie kulturowym, turystycznym, gospodarczym; . tworzenie korzystnego wizerunku powiatu; . zwiększenie zaufania mieszkańców do władz lokalnych; . zapewnienie racjonalnego budżetu w stosunku do potrzeb i możliwości powiatu; . możliwość pozyskania środków pozabudżetowych na finansowanie przedsięwzięć służących rozwojowi powiatu; . zapewnienie mobilności działania w zakresie realizacji zarówno zadań obligatoryjnych, jak i zadań fakultatywnych samorządu lokalnego we współpracy z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, jak też partnerami społecznymi.
______13 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II. DIAGNOZA SYTUACJI POWIATU BIALSKIEGO
______14 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.1 PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO
______15 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.1.1 Umiejscowienie powiatu i ogólna charakterystyka poszczególnych gmin powiatu
Powiat bialski położony jest w środkowo-wschodniej Polsce w północno-wschodniej części województwa lubelskiego. Wschodnia granica powiatu jest jednocześnie granicą Polski i Białorusi. Od północy powiat bialski graniczy z województwem podlaskim, od zachodu z województwem mazowieckim, natomiast od południa z powiatami województwa lubelskiego: włodawskim, parczewskim, radzyńskim i od zachodu z łukowskim.
Mapka nr 1 GDAŃSK POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE OLSZTYN
SZCZECIN BIAŁYSTOK BYDGOSZCZ TORUŃ PODLASKIE GORZÓW WLKP. KUJAWSKO- -POMORSKIE MAZOWIECKIE POZNAŃ LUBUSKIE WARSZAWA WIELKOPOLSKIE JELENIA GÓRA ŁÓDŹ
ŁÓDZKIE LUBLIN WROCŁAW LUBELSKIE DOLNOŚLĄSKIE KIELCE OPOLE ŚWIĘTOKRZYSKIE ŚLĄSKIE OPOLSKIE
KATOWICE KRAKÓW RZESZÓW PODKARPACKIE MAŁOPOLSKIE
Szczególnym atutem powiatu jest przygraniczne położenie przy ważnych transkontynentalnych szlakach komunikacyjnych: drodze E-30 i linii kolejowej E-20 tworzących główny korytarz komunikacyjny Europy. Ziemie południowego Podlasia i Polesia, a więc obszaru powiatu bialskiego były przez wiele wieków terenami pogranicza, na którym ścierały się wpływy Polski, Rusi i Litwy. Swą obecność na tym terenie zaznaczyli także Jadźwingowie, Krzyżacy i Tatarzy. Z uwagi na burzliwe dzieje tych ziem oraz wielowiekowe krzyżowanie się kultur wschodu i zachodu a także wielu religii, teren powiatu bialskiego obfituje w liczne obiekty dziedzictwa kulturowego niespotykane w innych częściach kraju. Dane ze spisu ludności z 1931 roku wskazują, że na 116, tys. mieszkańców ówczesnego powiatu bialskiego, jako język ojczysty zadeklarowało: polski – 106,5 tys.
______16 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 mieszkańców, ukraiński – 2,1 tys., białoruski – 176 mieszkańców, ruski – 121mieszkańców, żydowski – 6,5 tys. , hebrajski – 555 mieszkańców oraz inny – 148 mieszkańców. Ogromnym dziedzictwem tego terenu jest wyjątkowa fauna i flora oraz niespotykane krajobrazy. Obszary najcenniejsze pod względem wartości biologicznych i krajobrazowych zostały objęte ochroną konserwatorską. Poszczególne gminy powiatu charakteryzuje duże zróżnicowanie walorów krajobrazowych, przyrodniczych i kulturowych.
Mapka nr 2
Poniżej krótka charakterystyka gmin powiatu bialskiego:
______17 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Miasto Międzyrzec Podlaski
Międzyrzec Podlaski położony jest przy północnej granicy województwa lubelskiego, w zachodniej części powiatu bialskiego, u zbiegu rzek: Krzna Północna, Krzna Południowa i Piszczka. Miasto leży na przecięciu głównych tras drogowych w pobliżu wschodniej granicy Polski: trasy drogowej i kolejowej wschód – zachód (Berlin – Warszawa – Moskwa) i drogowej północ – południe (Białystok – Lublin – Rzeszów). W pobliżu miasta rozciągają się kompleksy leśne, głównie lasy sosnowe, łąki oraz bagniste zastoiska wodne. Miasto leży na historycznym pograniczu Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Włości międzyrzeckie były własnością wielu możnych rodów, w tym m.in. Sapiehów, Tęczyńskich, Lubomirskich, Czartoryskich i Potockich.
Miasto Terespol
Terespol położony jest na zachodnim brzegu Bugu, w północno- wschodniej części powiatu. Głównym atutem miasta jest strategiczne usytuowanie przy granicy wschodniej, na historycznym szlaku handlowym, który wiódł ze wschodu na zachód. Obecnie przez miasto przebiega międzynarodowa trasa Berlin – Warszawa – Moskwa oraz transeuropejska linia kolejowa Paryż – Berlin – Warszawa – Moskwa. Terespol leży na terenie Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jedną z największych atrakcji krajobrazowych jest starorzecze Bugu wraz z łęgami nadrzecznymi i naturalnymi zespołami łąkowo-pastwiskowymi.
Gmina Biała Podlaska
Gmina Biała Podlaska położona jest w środkowo-zachodniej części powiatu bialskiego w Krainie Wielkich Dolin, na pograniczu Podlasia i Polesia Lubelskiego. Malowniczy krajobraz doliny Krzny, lasy z obfitością grzybów i runa leśnego, zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe i cmentarze różnych wyznań są ogromnym atutem gminy. Stolica gminy – Biała Podlaska zwana była wcześniej Białą Książęcą lub Białą Radziwiłłowską z uwagi na jej ponad trzystuletnią przynależność do litewskiego rodu Radziwiłłów. Przez gminę przechodziła granica polityczna Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, tu krzyżowały się też wpływy wyznaniowe i kulturowe.
Gmina Drelów
Gmina Drelów położona jest w zachodniej części powiatu bialskiego, na terenie Polesia Zachodniego. Przecinają ją rzeki: Krzna, Białka, Rudka, Danówka i Dziegciarka. Przez gminę przebiega magistrala kolejowa Berlin – Moskwa. Wielki kompleks leśny, rezerwat oraz liczne uroczyska zachęcają do turystyki pieszej.
______18 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Gmina Janów Podlaski
Gmina Janów Podlaski położona jest w północnej części powiatu bialskiego, w dolinie Bugu. Gmina bogata jest w walory przyrodnicze i krajobrazowe. Około 70% gminy zostało włączone do obszaru Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” i jego otuliny. O wyjątkowo atrakcyjnych i zróżnicowanych walorach środowiska przyrodniczego decyduje przede wszystkim rzeka Bug i jej liczne starorzecza a także rzeźba terenu oraz bogata flora i fauna. Największą dumą powiatu na światową skalę jest licząca 190 lat Stadnina Koni Arabskich, w której corocznie, począwszy od 1970 roku odbywa się wielka aukcja koni arabskich.
Gmina Kodeń
Gmina Kodeń położona jest we wschodniej części powiatu bialskiego, na terenie Równiny Kodeńskiej stanowiącej fragment Polesia Lubelskiego, w malowniczej dolinie Bugu. Gmina sąsiaduje z Białorusią. Historia gminy Kodeń związana jest nierozerwalnie z dziejami rodu Sapiehów. W Kodniu w XVIII wieku funkcjonował port rzeczny, skąd spławiano zboże do Gdańska. Jego funkcjonowanie było jedną z przyczyn ówczesnej zasobności miasta. Obecnie gmina oferuje bogactwo zabytków, legend i uroków nadbużańskiego krajobrazu. Corocznie odbywa się pielgrzymka do Sanktuarium Królowej Podlasia w Kodniu.
Gmina Konstantynów
Gmina Konstantynów położona jest w północnej części powiatu bialskiego. Północna część gminy styka się z rzeką Bug i z granicą z Białorusią, a w części północno-zachodniej graniczy z województwem podlaskim. Największą atrakcją gminy jest przebiegający przez jej terytorium fragment szlaku nadbużańskiego. Lasy obfitują w interesujące okazy flory i fauny. Na terenie gminy położony jest rezerwat leśny „Stary Las”. Ponadto gmina obfituje w zabytki architektoniczne, w tym prawosławne i unickie cerkwie.
Gmina Leśna Podlaska
Gmina Leśna Podlaska położona jest w północno-zachodniej części powiatu w pasie nizin środkowopolskich w południowej części Podlasia. W XVII i XVIII wieku była ośrodkiem kultu religijnego, zaś w II- giej połowie XIX wieku – ośrodkiem prawosławia. W czasach II wojny światowej i okupacji Leśna Podlaska była jednym z najbardziej aktywnych ośrodków konspiracyjnych polskiego podziemia i tajnego nauczania. Na terenie gminy utworzono kompleksy lasów ochronnych oraz rezerwat przyrody „Chmielinne”. Największym obiektem zabytkowym jest zespół klasztorny z cudownym obrazem Matki Boskiej.
______19 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Gmina Łomazy
Gmina Łomazy położona jest w środkowej części powiatu. Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka Biała Podlaska – Chełm. Na terenie gminy występują liczne zabytki architektoniczne, z których najciekawszymi są neogotycki kościół parafialny w Łomazach oraz cmentarz muzułmański w Studziance.
Gmina Międzyrzec Podlaski
Gmina Międzyrzec Podlaski położona jest w zachodniej części powiatu, w dorzeczu rzeki Krzny. Wzdłuż gminy przebiegają najważniejsze szlaki komunikacyjne Europy: kolejowa magistrala Berlin – Moskwa oraz międzynarodowa droga łącząca Europę zachodnią z Moskwą. Dobra międzyrzeckie przez cztery wieki były własnością znanych rodów litewskich i koronnych, m.in.: Tęczyńskich, Radziwiłłów, Lubomirskich, Czartoryskich i Opalińskich. Krajobraz kulturowy gminy charakteryzuje zabudowa drewniana i budowle ceglane, w tym liczne kapliczki z XVIII i XIX wieku.
Gmina Piszczac
Gmina Piszczac położona jest w środkowej części powiatu, na terenie Polesia Zachodniego. Przez terytorium gminy przebiega magistrala kolejowa Berlin-Warszawa-Moskwa. W XV wieku przez Piszczac biegł szlak handlowy z Brześcia Litewskiego do Lublina. Największą atrakcją turystyczną gminy są zabytki podlaskiej architektury sakralnej, m.in. - cerkwie unickie, kaplica cmentarna i kościół parafialny w Piszczacu.
Gmina Rokitno
Gmina Rokitno położona jest w północnej części powiatu na terenie Wysoczyzny Siedleckiej i Polesia Lubelskiego. Gmina graniczy z Białorusią. W XIX wieku wojsko rosyjskie dokonało tu masakry unitów. Gminę charakteryzuje niepowtarzalny krajobraz doliny rzeki Bug, wraz z Parkiem Krajobrazowym „Podlaski Przełom Bugu” oraz bogactwo kulturowe w postaci cmentarzy unickich, prawosławnych i katolickich pochodzących z okresu I i II wojny światowej. Najcenniejszym zabytkiem jest zespół pałacowo-parkowy w Cieleśnicy.
Gmina Rossosz
Gmina Rossosz położona jest w południowo-zachodniej części powiatu na terenie Zaklęsłości Łomaskiej na Polesiu Lubelskim, w rozwidleniu rzek Zielawy i Muławy. Rossosz od XVI wieku leżał na królewskim szlaku Jagiellonów i był ostatnim ośrodkiem miejskim Korony na trasie z Krakowa do Wilna. W czasie II wojny światowej Rossosz był silnym
______20 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 ośrodkiem działalności Batalionów Chłopskich. Do najciekawszych zabytków architektonicznych Rossosza należą kościół parafialny, pomnik Powstańców Styczniowych. Ciekawym obiektem jest też tartak i młyn wodny z początku poprzedniego stulecia.
Gmina Sławatycze
Gmina Sławatycze położona jest w południowo-wschodniej części powiatu w dolinie nadbużańskiej. Południowa część gminy znajduje się na terenie Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Gmina obfituje w ogromne walory przyrodnicze – szeroka dolina Bugu tworzy tu meandry i starorzecza. Przez teren gminy przebiegają drogi od granicy z Białorusią, a w samych Sławatyczach znajduje się drogowe przejście graniczne. Do końca XV wieku Sławatycze były wsią królewską. Osobliwością gminy jest wieś Mościce Dolne, zamieszkała przez potomków osadników holenderskich.
Gmina Sosnówka
Gmina Sosnówka położona jest w południowej części powiatu na terenie Polesia Lubelskiego, niedaleko przejścia granicznego z Białorusią. Z gminą związana była rodzina Kraszewskich. Najbardziej znaną miejscowością gminy jest Romanów z zabytkowym pałacem, w którym znajduje się obecnie Muzeum J. I. Kraszewskiego. Stanowi on wraz z przyległym zabytkowym parkiem największą atrakcję turystyczną gminy. W gminie znajdują się również ciekawe zabytki sakralne.
Gmina Terespol
Gmina Terespol położona jest we wschodniej części powiatu wzdłuż rzeki Bug, w granicach Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Gmina obfituje w cenne przyrodniczo i krajobrazowo tereny: Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” oraz rezerwaty przyrody „Czapli Stóg” i „Szwajcaria Nepelska”. Jest gminą graniczącą z Białorusią. Leży na historycznym szlaku łączącym wschód i zachód Europy. Na terenie gminy znajdują się trzy przejścia graniczne z Białorusią. Ważnym szlakiem komunikacyjnym biegnącym przez gminę jest droga łącząca Łosice z Hrubieszowem, położona wzdłuż granicy z Białorusią. Przez gminę przepływają trzy rzeki: Bug, Krzna i Czapelka.
Gmina Tuczna
Gmina Tuczna położona jest w środkowo-wschodniej części powiatu. Gminę przecinają rzeki Grabar-Kałamanka, Lutnia i Czapelka. Gminę charakteryzuje duży udział w ogólnej powierzchni łąk, pastwisk i lasów. Gmina należy do ekologicznie czystych. Obfitość lasów oraz możliwość wypoczynku nad zbiornikiem wodnym w Tucznej stanowią atrakcję dla turystów. Najciekawszymi zabytkami architektury są zabytkowe kościoły w stylu eklektycznym w Tucznej i Choroszczynce.
______21 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Gmina Wisznice
Gmina Wisznice położona jest w południowej części powiatu pomiędzy Równiną Kodeńską i Parczewską oraz zaklęsłością Łomaską i Sosnowicką. Przez teren gminy przepływają rzeki Zielawa i Muława. Wisznice były wielokrotnie niszczone: w połowie XVII wieku przez kozaków Chmielnickiego oraz przez Szwedów. W czasie II wojny światowej były silnym ośrodkiem Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Atrakcją turystyczną gminy są piękne lasy i dolina rzeki Zielawy oraz zabytki architektury: wczesnośredniowieczne grodziska w Horodyszczu i Łyniewie, cerkiew unicka w Wisznicach oraz zespoły pałacowo-parkowe.
Gmina Zalesie
Gmina Zalesie położona jest we wschodniej części powiatu. Północno-wschodnia część gminy znajduje się w obrębie Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Płynąca przez gminę rzeka Krzna tworzy liczne, malownicze meandry. Na terenie gminy znajduje się również duży kompleks leśny z rezerwatem „Dobryń”. Gmina Zalesie należy do Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCH) oraz sieci ekologicznych (EKONET – PL). Gmina posiada również atrakcje kulturowe sakralne, w tym m.in. kościół parafialny w Malowej Górze oraz drewniany kościół w Horbowie.
II.1.2 Sieć osadnicza
Powiat bialski jest największym powiatem województwa lubelskiego i trzecim pod względem wielkości w Polsce. Jest jednym z 379 powiatów w Polsce, zaliczanym do grupy 314 powiatów ziemskich. Siedzibą powiatu bialskiego jest miasto Biała Podlaska. Wg NTS1 powiat bialski wraz z powiatami: parczewskim, radzyńskim, włodawskim i miastem Biała Podlaska (powiat grodzki), wchodzi w skład jednego z trzech podregionów województwa lubelskiego, tj. podregionu bialskopodlaskiego. Na terenie powiatu bialskiego znajduje się 19 gmin z 2478 gmin w kraju i 213 w woj. lubelskim. Wśród gmin powiatu jest 17 gmin wiejskich i 2 gminy miejskie, tj. Międzyrzec Podlaski i Terespol. Na terenie powiatu zlokalizowanych jest 343 miejscowości wiejskich oraz 328 sołectw. Sieć osadniczą powiatu bialskiego na tle województwa lubelskiego przedstawia poniższa tabela:
1 NTS - Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych
______22 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 1 % udział Wyszczególnienie Powiat Województwo Polska w woj. Bialski Lubelskie lubelskim
Gminy ogółem 19 213 2 478 8,9 w tym: miejskie 2 20 307 10,0 w tym: na prawach powiatu - 4 65 - wiejskie 17 172 1 591 9,9 miejsko-wiejskie - 21 580 - Miasta ogółem 2 41 887 4,9 Miejscowości wiejskie 343 4 122 53 023 8,3 Sołectwa 328 3 707 40 345 8,9 Żródło danych: GUS Bank Danych Regionalnych 2005 r.
Powiat bialski pod względem liczby gmin zajmuje pierwszą lokatę w woj. lubelskim. Liczba miejscowości wiejskich w poszczególnych gminach powiatu jest bardzo zróżnicowana. Najmniejszą liczbę miejscowości wiejskich posiada gmina Rossosz, największą zaś - gmina Biała Podlaska, obejmująca 46 miejscowości wiejskich. Dane te obrazuje poniższe zestawienie: Tabela nr 2
Jednostka Miejscowości Sołectwa L.p. GMINY 1. Biała Podlaska 46 41 2. Drelów 18 18 3. Janów Podlaski 19 18 4. Kodeń 17 19 5. Konstantynów 14 14 6. Leśna Podlaska 18 17 7. Łomazy 18 19 8. Międzyrzec Podlaski 35 33 9. Piszczac 19 20 10. Rokitno 17 17 11. Rossosz 6 8 12. Sławatycze 17 12 13. Sosnówka 16 13 14. Terespol 28 25 15. Tuczna 17 18 16. Wisznice 17 16 17. Zalesie 21 20 Powiat bialski 343 328 Żródło danych: : GUS Bank Danych Regionalnych . Dane 2005 r. Powiat bialski zajmuje powierzchnię 2.754 km2 i jest największym powiatem województwa lubelskiego, obejmującym 11% jego powierzchni. Do największych gmin wiejskich powiatu należą gminy: Biała Podlaska, Międzyrzec Podlaski, Drelów i Łomazy natomiast najmniejszą powierzchnię posiadają gminy: Sławatycze, Rossosz oraz Konstantynów.
______23 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Powierzchnię poszczególnych miast i gmin oraz ich udział w powierzchni powiatu przedstawia poniższe zestawienie: Tabela nr 3 L.p. Powierzchnia Lokaty gmin % udział Jednostka ogółem ha w powiecie MIASTA 1. Międzyrzec Podlaski 2003 x 0,7 2. Terespol 1011 x 0,4 GMINY 3. Biała Podlaska 32 540 1 11,8 4. Drelów 22 806 3 8,3 5. Janów Podlaski 13 577 13 4,9 6. Kodeń 15 105 8 5,5 7. Konstantynów 8 692 15 3,2 8. Leśna Podlaska 9 823 14 3,6 9. Łomazy 19 861 4 7,2 10. Międzyrzec Podlaski 26 093 2 9,5 11. Piszczac 17020 6 6,2 12. Rokitno 14 089 12 5,1 13. Rossosz 7 648 16 2,8 14. Sławatycze 7 189 17 2,6 15. Sosnówka 14 836 9 5,4 16. Terespol 14 149 11 5,1 17. Tuczna 16 955 7 6,1 18. Wisznice 17 320 5 6,3 19. Zalesie 14 711 10 5,3 Powiat bialski 275 428 X 100,0 Źródło danych: Zaktualizowane dane na dzień 1 stycznia 2007r. wg państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa przekazane przez Głównego Geodetę Kraju
II.1.3 Środowisko przyrodnicze – zasoby naturalne. II.1.3.1 Rzeźba terenu.
Powiat bialski leży na granicy dwóch dużych jednostek geograficznych. Północna część powiatu znajduje się w granicach Prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego i należy do Niziny Południowopodlaskiej, zaś południowa część powiatu położona jest w granicach Niżu Zachodniorosyjskiego i należy do Polesia Zachodniego. Granica tych jednostek geograficznych przebiega równoleżnikowo po linii rzeki Krzny od Bugu do Międzyrzeca Podlaskiego, a dalej skręca południkowo. Obszary wysunięte najbardziej na północ leżą w obrębie Podlaskiego Przełomu Bugu. Jest to część doliny Bugu leżąca między Polesiem a Niziną Środkowomazowiecką, przechodząca na linii ESE-WNW przez strefę moren czołowych. Bug w jej obrębie płynie na długości 187,5 km. Dolina zajmuje powierzchnię 670 km2, jej szerokość sięga 6 km, a w części środkowej zwęża się do ok. 1,3 km. Wcięcie w otaczające ją wysoczyzny osiąga głębokość 30 - 60 m. Północno-zachodnia część powiatu leży w obrębie Równiny Łukowskiej. Jest to płaski obszar o powierzchni ok. 2570 km², pochylający się ku południowemu
______24 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 wschodowi od 170 do 140 m n.p.m. Rzeźba tego mezoregionu jest mało zróżnicowana - dominuje krajobraz równiny ze słabo zaznaczonymi dolinami rzek. Zaklęsłość Łomaska zajmuje powierzchnię ok. 800 km² na południe od Równiny Łukowskiej, oddzielona od niej doliną Krzny. Jest to płaski teren o najmniejszej w powiecie wysokości bezwzględnej. Miejscami występują pozostałe z dawnych moren ostańce – niewielkie, spłaszczone pagórki piaszczysto-żwirowe. Równina Kodeńska zajmuje obszar 930 km² pomiędzy dolinami Zielawy, Krzny i Bugu. Rzeźba terenu jest dość monotonna, o niewielkim rozczłonkowaniu i małych deniwelacjach. Liczne są podmokłości i torfowiska. W obrębie powiatu bialskiego znajduje się też niewielka część Polesia Brzeskiego w postaci doliny Bugu w okolicach Terespola. II.1.3.2 Klimat.
Obszar powiatu leży w Podlasko-Poleskim regionie klimatycznym (XIX), który obejmuje cały obszar Polesia Lubelskiego oraz części Niziny Podlaskiej i Wysoczyzny Siedleckiej. Cechuje go relatywnie mała liczba dni z pogodą umiarkowanie ciepłą (119 dni w ciągu roku, w tym 70 pochmurnych) oraz umiarkowanie ciepłą z opadem (55 dni w roku). Na tym terenie, jak w całym kraju, przeważają wiatry zachodnie, a także południowo-zachodnie. Niosą one powietrze wilgotne, zimą cieplejsze, a latem chłodniejsze niż napływające ze wschodu. Ok. 12 dni w roku cechuje się występowaniem wiatrów silnych, a bardzo mało jest dni bezwietrznych. Klimat powiatu wykazuje wyraźne cechy kontynentalizmu, co przejawia się między innymi dużą roczną amplitudą temperatury (średnio 22oC, o wartościach wzrastających w kierunku wschodnim), przewagą opadów w półroczu letnim, skróceniem okresów przejściowych (przedwiośnia, przedzimia) i relatywnie krótkim okresem wegetacyjnym (205-215 dni ze średnią dobową temperaturą powyżej 5oC). Roczna suma opadów wynosi średnio 547 mm. Większe sumy opadów notuje się w dolinie Bugu (do 560 mm), maleją one w kierunku zachodnim do 520 mm. Okres zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 72-90 dni. Tworzy się ona zazwyczaj na początku grudnia, a zanika w marcu. Najlepsze warunki topoklimatyczne występują na obszarach położonych wyżej wzdłuż północno-zachodniej granicy powiatu, średnie - na terenach płaskich i zalesionych, niekorzystne - w dolinach rzecznych i obniżeniach bezodpływowych. II.1.3.3 Gleby.
Gleby powiatu bialskiego są bardzo zróżnicowane i pozostają w ścisłej korelacji z budową litologiczną podłoża oraz formami roślinnymi. Wpływ na typologię gleb mają również warunki klimatyczne i wodne, rzeźba terenu oraz działalność człowieka. Na omawianym obszarze można wyróżnić następujące typy gleb: . brunatne – właściwe, wyługowane, kwaśne, bielicowane, . bielicowe – właściwe, torfiaste, murszaste, . skrytobielicowe – płowe, bagienno-torfowe, pobagienno-murszowe i czarne ziemie,
______25 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. aluwialne (mady). Zestawienie gleb użytków rolnych w rozbiciu na klasy bonitacyjne (wg IUNG Puławy).
Tabela nr 4
Grunty orne (ha) Użytki zielone (ha) Gmina Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa I II III IVa IVb V VI IIz IIIz IVz Vz VIz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Biała Podlaska - 1 742 2 274 4 317 6 568 2 267 - 407 2 563 2 071 473
Drelów - - 350 1 350 1 350 2 819 641 - 501 2 295 1 877 922
Janów Podlaski - 1 1 065 1 654 1 997 1 697 527 58 421 1 385 1 040 249
Kodeń - - 223 749 1 797 2 794 1 342 - 102 1 251 1 211 753
Konstantynów - - 314 1 850 1 601 1 131 260 - 90 469 196 75
Leśna Podlaska - - 586 1 326 2 106 1 798 362 - 26 986 508 140
Łomazy - - 218 1 296 2 507 4 029 1 666 - 51 1 732 1 863 717 Gm.Międzyrzec Podlaski - 2 747 2 235 4 081 4 939 1 350 - 383 1 946 1 249 301 M. Międzyrzec Podlaski - - 61 149 163 341 39 - 106 197 35 7
Piszczac - - 101 825 2 221 3 381 1 194 - 177 1 143 2 020 597
Rokitno - - 812 2 084 1 786 1 307 876 - 167 878 518 187
Rossosz - - 2 191 741 1 593 739 - 11 516 917 311
Sławatycze - - 270 924 1 342 952 189 11 313 1 452 433 51
Sosnówka - 12 441 1 466 2 271 1 939 564 8 344 1 765 906 156 M. i Gm. Terespol - 20 1 513 1 342 1 476 1 587 644 - 138 2 002 1 409 728
Tuczna - - 58 778 2 387 3 773 737 - 35 1 367 1 648 341
Wisznice - - 1 162 2 340 2 072 2 246 464 - 513 2 343 1 241 136
Zalesie - 15 931 1 488 1 674 1 710 689 - 194 1 225 904 259
______26 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Grunty orne występujące na terenie powiatu charakteryzują się dużym udziałem gruntów o niskich klasach bonitacyjnych (klasy IVb-VI), stanowią one około 74% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Przeważająca część użytków zielonych występujących na terenie powiatu, to gleby zakwalifikowane do klas bonitacyjnych IV i V, udział tych gruntów wynosi około 81% powierzchni użytków zielonych. Strukturę gleb w poszczególnych grupach klas bonitacyjnych obrazuje poniższy wykres: Wykres nr 1
STRUKTURA GLEB W POWIECIE BIALSKIM W/G BONITACJI
7%
47% klasa I-III klasa IV klasa V-VI 46%
II.1.3.4 Użytkowanie gruntów. Teren powiatu ma charakter rolniczy, największą część jego powierzchni zajmują grunty rolne i lasy. Strukturę użytkowania gruntów w przekroju lat 1999 – 2002 – 2005 przedstawia poniższe zestawienie w tabeli nr 5. Tabela nr 5 1999 r. 2002 r. 2005 r. w ha Wyszczególnienie ha ha Powiat Lubelskie Powierzchnia ogółem 275.367 275.367 275367 2.512.154 Użytki rolne 183.915 183.418 181.522 1.710.361 w tym: Grunty orne 125.327 124.952 128.174 1.336.649 Sady 2.193 2.181 2.346 44.671 Łąki 39.250 39.168 37.545 254.921 Pastwiska 17.145 17.117 13.457 74.120 Grunty leśne 71.503 72.040 72.873 567.725
Strukturę wykorzystania powierzchni powiatu bialskiego oraz województwa lubelskiego w 2005 roku przedstawiają wykresy nr 2 i 3.
______27 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 2
STRUKTURA WYKORZYSTANIA POWIERZCHNI POWIATU BIALSKIEGO w 2005 r
8% Grunty orne
26% Sady 46% Łąki Pastwiska Lasy 5% 14% 1% Pozostałe
Wykres nr 3
STRUKTURA WYKORZYSTANIA POWIERZCHNI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO w 2005 r
9% Grunty orne
23% Sady Łąki Pastwiska 53% 3% Lasy Pozostałe 10% 2%
Z analizy danych wynika, że w porównaniu do całego województwa w powiecie jest większy o 6 p.proc. udział lasów oraz łąk i pastwisk a mniejszy (o 7 p.proc.) udział gruntów ornych. Jak widać z analizy danych liczbowych oraz ich obrazu graficznego w okresie od 1999 roku do roku 2005 rośnie w powiecie powierzchnia lasów, zaś maleje powierzchnia użytków rolnych. Jednocześnie można zauważyć tendencję zwiększania w powiecie areału gruntów ornych kosztem zmniejszania się powierzchni łąk i pastwisk. Jeśli w kolejnych latach tendencja ta utrzyma się, wskaźniki powiatu mogą zbliżać się do średnich województwa. Zmiany sposobu wykorzystywania użytków rolnych i lasów w powiecie bialskim w przekroju lat 1999 – 2002 – 2005 przedstawia wykres nr 4.
______28 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 4
ZMIANY W POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH I LASÓW W POWIECIE BIALSKIM w latach 1999, 2002 i 2005
140000
120000
100000 1999
80000 2002 2005 60000
40000
20000
0 Grunty Sady Łąki Pastwiska Lasy orne
II.1.3.5 Lasy.
Lasy zajmują powierzchnię 71.579 ha (stan na koniec 2006 r.), co daje wskaźnik lesistości na poziomie 26,0 % (w województwie lubelskim 22,5 %, a w kraju – 29 %) i z tego względu gospodarka leśna jest ważną dziedziną działalności gospodarczej na terenie powiatu. Lasy będące własnością Skarbu Państwa stanowią 57,3 % ogółu lasów w powiecie. Kompleksy leśne są nierównomiernie rozmieszczone. Największą lesistość ma gmina Drelów (37,03 %), a najmniejszą gmina Sławatycze (6,27 %) . Zasięg lasów państwowych i prywatnych w powiecie bialskim oraz lokalizację obwodów łowieckich przedstawia mapka nr 3.
______29 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 3
Lasy pełnią istotną rolę w środowisku przyrodniczym i mają wielkie znaczenie gospodarcze. Funkcje ekologiczne lasu to retencja i stabilizacja warunków wodnych, zmniejszenie zagrożenia powodziowego, łagodzenie okresowych niedoborów wody, regulacja klimatu oraz redukcja zanieczyszczeń powietrza. Mają również wpływ na poprawę efektu cieplarnianego poprzez akumulację węgla atmosferycznego. Lasy mają także duże znaczenie gospodarcze, warunkują rozwój wielu branż gospodarki i są odnawialnym surowcem ekologicznym. Nie można pominąć również ich funkcji społecznej – zapewniają bowiem miejsca pracy w sektorze leśnym i stanowią miejsce wypoczynku, turystyki oraz rekreacji. Lasy państwowe powiatu bialskiego znajdują się pod zarządem następujących Nadleśnictw: . Nadleśnictwo Biała Podlaska – gminy: Biała Podlaska (część), Janów Podlaski, Konstantynów, Leśna Podlaska, Łomazy, Rokitno (w części),
______30 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Nadleśnictwo Chotyłów – gminy: Kodeń, Piszczac, Terespol, Miasto Terespol, Rokitno (w części), Tuczna (w części), . Nadleśnictwo Międzyrzec – gminy: Biała Podlaska (w części), Drelów, Międzyrzec Podlaski, Miasto Międzyrzec Podlaski, Rossosz; . Nadleśnictwo Włodawa – gminy: Sławatycze, Sosnówka, Tuczna (w części), Wisznice. Część lasów objęta jest ochroną ze względu na położenie – są to lasy wodoochronne, lasy nasienne (wyłączone z użytkowania rębnego), lasy chroniące środowisko przyrodnicze i stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody. Nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie będących własnością Skarbu Państwa wykonują terenowo właściwi Nadleśniczowie w oparciu o podpisane stosowne porozumienia pomiędzy Starostą a Nadleśniczym. Lasy na terenie powiatu, to głównie lasy iglaste (ok.75 %) w których zdecydowanie dominuje sosna. Średniorocznie pozyskuje się w powiecie ok. 180 tys. m3 drewna (grubizny) w tym ok. 30 tys. m3 – z lasów prywatnych. Oznacza to, że z 1 ha powierzchni leśnej pozyskuje się średnio 2,5 m3 grubizny, w tym z lasów prywatnej własności nieco poniżej 1 m3. W stosunku do średnich przyrostów masy drewna w lasach (ok. 7 m3 grubizny rocznie w 40-letnim drzewostanie sosnowym) pozyskanie na tym poziomie oznacza ciągły przyrost zasobów drewna, tak w lasach państwowych jak i prywatnych. Największe rozmiary pozyskiwania drewna w lasach prywatnych powiatu wystąpiły w roku 2000 (ponad 43 tys.m3). W kolejnych latach wielkość ta sukcesywnie spadała, aż do poziomu 22,6 tys. m3 w roku 2006. Jednocześnie co roku następowało zwiększanie powierzchni leśnej z tytułu zalesiania gruntów porolnych. Dzięki temu wskaźnik lesistości powiatu wzrósł w latach 1999 – 2006 o 0,8 p. proc. i był to wzrost większy niż średnio w województwie (o 0,5 p.proc) oraz w kraju – o 0,6 p.proc. Poziom zalesień w powiecie bialskim w poszczególnych latach obrazuje tabela nr 6 oraz wykres nr 5. Tabela nr 6 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Wyszczególnienie w ha Ogółem zalesienia, 234 186 181 250 147 130 107 273 w tym: zalesienia gruntów 117 145 172 245 128 101 106 245 prywatnych
______31 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 5
ZALESIENIA W POWIECIE BIALSKIM w latach 1999 - 2006 300
250 200 zalesienia 150 gruntów prywatnych 100 zalesienia 50 ogółem 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Źródło: dane własne
W rezultacie zalesień oraz przekwalifikowania na grunty leśne użytków rolnych pokrytych nalotem (głównie młodnikami brzozowymi) na skutek zaprzestania produkcji rolnej – powierzchnia lasów prywatnych wzrosła z 28,7 tys. ha w roku 1999 do 30,6 ha w roku 2006. II.1.3.6 Zasoby wodne. II.1.3.6.1 Wody powierzchniowe.
Przez teren powiatu przepływa 20 rzek o łącznej długości 521,5 km, z czego największą jest rzeka Bug. Do rzek mających ponad 20 km długości (na terenie powiatu) należą: Krzna, Zielawa, Lutnia, Czapelka, Grabarka, Klukówka, Grabar Kałamanka oraz Muława. Na odcinku 17 km przez teren powiatu przepływa kanał Wieprz –Krzna. Na terenie powiatu znajdują się dwa większe zbiorniki retencyjne (Żelizna i Terebela), kilka mniejszych (Kozioł, Zaborek, Horodyszcze, Konstantynów) oraz bliżej nieokreślona liczba małych, niepołączonych z żadnymi ciekami stawów rybnych i rekreacyjnych. Znaczenie dla rekreacji posiadają również zbiorniki wodne w wyrobiskach po wydobyciu kopalin, np. w Międzyrzecu Podlaskim, Woskrzenicach, Chotyłowie.
II.1.3.6.2 Wody podziemne.
Wody podziemne powiatu bialskiego związane są z osadami czwartorzędu, trzeciorzędu, kredy i jury. Na terenie powiatu znajduje się Główny Zbiornik Wód Podziemnych oraz Subzbiornik Podlasie o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 15 tys. m3/dobę. Wody wszystkich praktycznie poziomów użytkowych wymagają uzdatniania, polegającego głównie na minimalizowaniu zawartości związków żelaza i manganu. Jakość wód podziemnych na terenie powiatu bialskiego monitorowana jest w 4 krajowych punktach pomiarowo-kontrolnych prowadzonych przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Ocenę jakości wód podziemnych za 2006 r.
______32 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji i prezentacji stanu tych wód. Wg obowiązującej od 2004 r. klasyfikacji, wody podziemne zostały podzielone na pięć klas jakości: . klasa I (wody o bardzo dobrej jakości) . klasa II (wody dobrej jakości) . klasa III (wody zadowalającej jakości) . klasa IV (wody niezadowalającej jakości) . klasa V (wody złej jakości).
Z badań wód gruntowych przeprowadzonych w 2006 roku w 2 punktach kontrolnych w Terespolu na głębokości 3,7 oraz 5,5 mppt wynika, że wody te są w IV klasie jakości głównie z powodu zawartości azotanów, żelaza i manganu. Badania wód trzeciorzędowego poziomu wodonośnego przeprowadzonych w Żabcach, Gm. Międzyrzec Podlaski na głębokości 116 mppt dały klasyfikację do grupy III, a w Międzyrzecu Podlaskim, na głębokości 61 mppt – do grupy IV. W obu przypadkach czynnikami degradującymi są żelazo i mangan. Ogólnie stan wód podziemnych (poza gruntowymi) w powiecie bialskim można uznać za zadowalający. Podwyższone stężenia większości niektórych badanych substancji fizyko-chemicznych zawartych w wodzie, wynikają z czynników naturalnych i urozmaiconego tutaj tła geochemicznego (żelazo, mangan). Wody gruntowe są ponadto skażone związkami azotu, powstającymi w związku z bytowaniem człowieka i zwierząt oraz gospodarką nawozową w rolnictwie. II.1.3.7 Surowce mineralne (kopaliny).
Surowce mineralne powiatu bialskiego związane są z utworami czwartorzędu. Są to surowce pospolite reprezentowane przez: kruszywo naturalne, piaski kwarcowe do produkcji cegły wapienno-piaskowej, surowce ilaste do ceramiki budowlanej oraz torf, kredę jeziorną i gytię wapienną. Złoża powiatu bialskiego mają znaczenie lokalne, jedynie złoże Bereza ma znaczenie regionalne. Najbardziej rozpowszechnione są złoża kruszywa naturalnego (64, z tego 22 eksploatowane), najwięcej udokumentowanych złóż piasku znajduje się w gminie Biała Podlaska. Przeważnie są to piaski różnej granulacji, jedynie w złożach Bereza, Bubel Stary i Międzyrzec Podlaski występują piaski z domieszką żwiru. W gminie Biała Podlaska udokumentowano piaski kwarcowe do produkcji cegły wapienno-piaskowej. Złoża surowców ceramiki budowlanej to iły i mułki zastoiskowe. W ostatnich latach eksploatowane były tylko złoża w Chotyłowie i Łomazach (aktualnie brak wydobycia). Na omawianym terenie udokumentowane zostały też złoża kredy jeziornej i gytii wapiennej. Są to osady wapienne, które mogą być przydatne w rolnictwie do wapnowania gleb. Nie są one przedmiotem eksploatacji. W obrębie powiatu bialskiego znajdują się udokumentowane złoża torfu. Ich występowanie związane jest z dolinami rzecznymi i bezodpływowymi zagłębieniami.
______33 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Złoże Klukowszczyzna zostało już wyeksploatowane. Torfowiska spełniają istotną rolę jako obszary retencji wód oraz naturalne siedlisko roślin rzadkich i chronionych i jako takie nie powinny być przedmiotem eksploatacji. W zakresie mieszczącym się w kompetencjach starosty wydanych jest 27 koncesji na wydobywanie kruszywa naturalnego oraz 2 koncesje na wydobywanie surowców ilastych do produkcji ceramiki budowlanej. W 18 przypadkach posiadacze koncesji na eksploatacje kruszyw prowadzą aktualnie wydobycie, natomiast, pozostałych 9 koncesji na kruszywa oraz obie koncesje na wydobycie surowców ilastych – nie są wykorzystywane. II.1.4 Tereny i obiekty przyrodnicze chronione.
Powiat położony jest w dwóch krainach geograficznych o odmiennej rzeźbie terenu, glebach, stosunkach wodnych. Na południe od Krzny – Polesie Zachodnie jest niziną z przewagą lasów liściastych, wilgotnych borów i łąk uprawnych. Po przeciwnej stronie Krzny – Południowe Podlasie charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu, piaszczystymi glebami. Przeważają tu bory sosnowe, lasy mieszane oraz zbiorowiska upraw polowych. Obszary najcenniejsze pod względem wartości biologicznych i krajobrazowych objęte są ochroną konserwatorską. Różnymi formami ochrony objęte jest około 9 % powierzchni powiatu, na które składają się: Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” – 15.511 ha, otulina Parku – 9.222 ha, Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu – 11.340 ha, rezerwaty przyrody – łącznie 477 ha, użytki ekologiczne 243 ha. W ramach systemu Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 w powiecie bialskim znajdują się: 1/ Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO): . Dolina Dolnego Bugu (kod obszaru PLB140001). Łącznie na terenie powiatu ( gminy: Janów Podlaski, Konstantynów, Rokitno, Terespol) znajduje się 74,8 km2, co stanowi 12,5 % tego obszaru. Obszar ten w części pokrywa się z Parkiem Krajobrazowym „Podlaski Przełom Bugu”, . Dolina Środkowego Bugu (kod obszaru PLB060003). Łącznie na terenie powiatu (gminy: Terespol, Kodeń, Sławatycze) znajduje się 49,44 km2, co stanowi 19,2 % tego obszaru. Jest to fragment doliny Bugu, chronionej w całości jako Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu. 2/ Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO): . Ostoja Nadbużańska (kod obszaru PLH140011), zasięg w granicach powiatu bialskiego jest zbliżony do w/w obszaru ostoi ptasiej (PLB 14001), . Dobryń (kod obszaru PLH060034), który obejmuje obszar o powierzchni około 86 ha chroniony jako rezerwat przyrody „Dobryń” w gminie Zalesie. Łącznie na terenie powiatu znajduje się 8 rezerwatów przyrody: . Chmielinne - rezerwat leśny o powierzchni 67,72 ha utworzony w 1967 r. w gminie Leśna Podlaska, w bezpośrednim sąsiedztwie miejscowości gminnej, wzdłuż drogi powiatowej Cicibór – Leśna Podlaska, obejmujący dobrze zachowane lasy łęgowe i grądowe,
______34 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Czapli Stóg - rezerwat faunistyczny o powierzchni 4,83 ha, utworzony w 1987 r. w gminie Terespol, w odległości około 3 km od miejscowości Neple, w celu ochrony kolonii lęgowej czapli siwej, . Dobryń - rezerwat leśny o powierzchni 86,60 ha, utworzony w 1983 r. w gminie Zalesie, w kompleksie leśnym pomiędzy miejscowościami Zalesie i Wólka Dobryńska w celu ochrony fragmentu lasu z dobrze zachowanymi zbiorowiskami i cennymi gatunkami runa, gdzie rośnie kilkanaście okazów ponad 100 letnich dębów, . Liski - rezerwat leśny o powierzchni 128,84 ha, utworzony w 1981 r. w gminie Międzyrzec Podlaski, z ośmioma typami zbiorowisk roślinnych o charakterze naturalnym i półnaturalnym, w tym okazałymi dębami i sosnami, . Łęg Dębowy - rezerwat leśny o powierzchni 132,38 ha, utworzony w 1972 r. w gminie Janów Podlaski, na zakolu Bugu, obejmujący zwarty kompleks starego drzewostanu, z rzadką odmianą dębu szypułkowego, . Omelno - rezerwat leśny o powierzchni 26,97 ha, utworzony w 1965 r. w południowym krańcu gminy Drelów, w lesie lipowo–dębowym w wieku ponad 120 lat, . Stary Las - rezerwat leśny o powierzchni 5,88 ha, utworzony w 1995 r. w gminie Konstantynów, z dobrze wykształconym grądem typowym lipowo – grabowym, sosną zwyczajną w wieku ponad 130 lat, modrzewiem europejskim, jesionem wyniosłym, . Szwajcaria Podlaska - rezerwat leśno-krajobrazowy o powierzchni 24 ha, utworzony w 1995 r. w gminie Terespol, z wąwozami erozyjnymi o stromych ścianach, deniwelacjami sięgającymi 50 m.
______35 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 4
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska, o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej, oraz odznaczające się indywidualnymi, wyróżniającymi je spośród innych tworów, cechami. Wg stanu na rok 2006 na terenie powiatu bialskiego ustanowionych jest 282 pomników przyrody, w tym 4 ustanowione przez samorządy gminne. Wśród tych obiektów: 187 stanowią pojedyncze drzewa, 64 grupy drzew,
______36 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
4 aleje drzew, 3 pomniki powierzchniowe (stanowiska: wawrzynka wilcze łyko, trzech gatunków widłaków, jałowca pospolitego), 25 pomników przyrody nieożywionej, którymi są głazy narzutowe. Ochroną pomnikową objęto 784 okazy należące do 17 gatunków drzew oraz formy drzewiaste jałowca pospolitego. Najliczniej reprezentowanym gatunkiem jest lipa. Ochroną objęte są 392 drzewa, w tym 333 rosnące w zabytkowych alejach. Najokazalszymi drzewami są dęby szypułkowe w ilości 235, występujące pojedynczo lub w grupach. Pozostałe gatunki to: buk pospolity, modrzew europejski, świerk pospolity, jesion wyniosły, sosna pospolita, klon zwyczajny, grab pospolity, wiąz szypułkowy, topola czarna, topola biała, sosna wejmutka, oraz pojedyncze egzemplarze olszy czarnej, wierzby kruchej, tulipanowca amerykańskiego. Większość pomnikowych drzew rośnie na terenie lasów państwowych. Grupy drzew znajdują się w zabytkowych parkach dworskich, przy obiektach sakralnych, pojedyncze okazy zachowały się przy drogach oraz na posesjach indywidualnych rolników. Do najciekawszych pomników należą: 44 dęby znajdujące się na łąkach nadbużańskich w Jabłecznej, grupa dębów na terenie zabudowań klasztornych w Leśnej Podlaskiej. Najokazalsze drzewa to: lipa w Pokiniance - 635 cm obwodu pnia, dąb – 620 cm na terenie zakładu rolnego w Cieleśnicy, Dąb Miłości – 575 cm, rosnący w uroczysku Kołowież w Leśnej Podlaskiej, dąb w Koczukówce - 570 cm, dęby w Leśnictwie Witoroż – 600 cm i 580 cm, oraz wiązy: w Polubiczach Wiejskich – 490 cm, w Żeszczynce – 490 cm, w Lubence – 458 cm.
II.1.5 Stan i zagrożenia środowiska.
Ze względu na kilkakrotnie dokonywane w latach 1999 – 2006 zmiany metodyki i wskaźników charakteryzujących stan środowiska naturalnego, nie jest możliwe dokonanie rzetelnej metodologicznie i wartościowej poznawczo oceny dynamiki zmian i tendencji w tym zakresie w tak zarysowanym przedziale czasowym. Ponieważ od 2004 roku obowiązują nowe standardy oceny jakości środowiska, ocenę taką dokonano dla okresu 2004 – 2006. Analiza kształtowania się ważniejszych parametrów określających jakość poszczególnych elementów środowiska oraz stopień ich zanieczyszczenia czy też przekształcenia, nie pozwala na jednoznaczną ocenę przebiegu procesów zachodzących w środowisku naturalnym w latach 2004 – 2006. Z całą pewnością można stwierdzić, że w środowisku nie odnotowano żadnych radykalnych przemian, ani pozytywnych ani negatywnych. Można, z pewnym zastrzeżeniem, przyjąć stwierdzenie o utrzymywaniu się stanu środowiska na terenie powiatu na stosunkowo dobrym poziomie. Zastrzeżenie jest spowodowane kilkoma odnotowanymi zjawiskami, negatywnie rzutującymi na syntetyczną ocenę. Są to przede wszystkim : . nieznaczne, ale jednak zauważalne, pogorszenie się stanu czystości wód w rzekach na terenie powiatu, zwłaszcza biorąc pod uwagę wyniki monitoringu w 2006 r. Przy wciąż postępującym procesie rozbudowy urządzeń oczyszczających ścieki oraz sieci kanalizacyjnych, można by
______37 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
było raczej oczekiwać poprawy stanu wód powierzchniowych, co jednak nie następuje. Jedną z przyczyn tego zjawiska jest, jak można sądzić, narastająca dysproporcja pomiędzy tempem wodociągowania wsi a rozbudową kanalizacji, . utrzymywanie się na terenie powiatu stosunkowo wysokiego stopnia zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym i opadającym. Brak dotychczas dokładniejszych badań analitycznych odnośnie składu chemicznego tych pyłów, nie pozwala na określenie przyczyn tego zjawiska, aczkolwiek z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że głównym źródłem jest tzw. „niska emisja” z palenisk domów indywidualnych, gdzie coraz częściej, niestety z przyczyn ekonomicznych, spala się paliwo o niskiej jakości oraz różne odpady, . narastający problem zaśmiecenia poboczy dróg, obrzeży lasów, nieużytków, rowów, itp, pomimo coraz szerzej stosowanych rozwiązań organizacyjnych i technicznych oraz instrumentów dyscyplinujących w gospodarce odpadami oraz utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
II.1.5.1 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych.
Począwszy od 2004 roku wyniki badania jakości wód powierzchniowych pozwalają na klasyfikację wód do jednej z 5 klas: . klasa I - wody bardzo dobrej jakości, . klasa II - wody dobrej jakości, . klasa III - ody zadawalającej jakości, . klasa IV - wody niezadowalającej jakości, . klasa V - wody złej jakości. Stan czystości rzek na terenie powiatu nie ulegał w latach 2004 – 2006 większym zmianom. W roku 2004 tylko rzeka Grabar w Kodniu była klasyfikowana w III klasie, rzeki Krzna w Rzeczycy i Czapelka w Starzynce, w V klasie, natomiast wszystkie pozostałe rzeki były klasyfikowane w IV klasie. Głównymi grupami zanieczyszczeń powodujących niską klasyfikację rzek powiatu były zanieczyszczenia biogenne, zawiesina oraz bakterie kałowe. Sytuacja w roku 2005 była podobna. W V klasie znajdowały się rzeki: Bug w Bublu Starym oraz Czyżówka w Janowie Podlaskim. Pozostałe rzeki powiatu były sklasyfikowane w IV klasie. Nadal wśród czynników degradujących przeważały zanieczyszczenia zawiesiną, związkami fosforu i azotu oraz bakteriami coli, w tym typu kałowego. Nie ma większych zmian w roku 2006, aczkolwiek trzeba odnotować pewne pogorszenie wyników badań. Jakość wód rzeki Bug zasadniczo na całym odcinku spadła do V klasy, poza Sławatyczami, gdzie sklasyfikowano wodę w klasie IV. W najniższej, czyli V klasie znajdowały się wody mniejszych rzek, takich jak: Czyżówka w Janowie Podlaskim, Krzna w Rzeczycy i w Porosiukach, Muława w Rossoszu oraz Zielawa powyżej Wisznic.
______38 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Nie zmieniły się najczęściej występujące rodzaje zanieczyszczeń degradujących wody rzek, w szczególności zanieczyszczenia organiczne, biogeny oraz pochodzenia bakteryjnego.
II.1.5.2 Stan czystości powietrza atmosferycznego.
Badania prowadzone przez służby Państwowej Inspekcji Środowiska wskazują na utrzymywanie się na przestrzeni ostatnich 3 lat dobrego stanu jakościowego powietrza na terenie powiatu bialskiego. Na naszym terenie prowadzone są stałe pomiary stężenia podstawowych zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w Międzyrzecu Podlaskim oraz w powiecie grodzkim, to jest w Białej Podlaskiej. Są to miejsca, gdzie z uwagi na gęstość zaludnienia, skupienie działalności wytwórczej w gospodarce oraz intensywność ruchu pojazdów, istnieje uprawdopodobnione domniemanie, że mamy tam do czynienia z większym niż w innych rejonach powiatu zanieczyszczeniem powietrza. Z badań prowadzonych w roku 2004 wynika, że stężenie dwutlenku siarki (SO2) utrzymywało się na niskim poziomie; maksymalne stężenie 24-godzinne nie przekraczało w zasadzie 20 % poziomu dopuszczalnego. Nieco większe, ale i tak poniżej 40 % stężenia dopuszczalnego, występowało zanieczyszczenie dwutlenkiem azotu (NO2). Gorzej przedstawiało się zanieczyszczenie pyłem zawieszonym (PM10), w przypadku którego przy średniorocznym stężeniu mniejszym niż 75 % dopuszczalnego, występowały w niektórych dniach nawet od 7-mio (Biała Podlaska, Pl. Trzech Krzyży) do 2-krotnego przekroczenia stężeń maksymalnych 24- godzinnych. W ujęciu sezonowym w odniesieniu do wszystkich zanieczyszczeń występowało zróżnicowanie stężeń, przy czym większe odnotowywano w okresach jesienno-zimowych a mniejsze w okrasach ciepłych. Badania w roku 2005 nie wykazują dużych zmian w stopniu zanieczyszczenia powietrza, ani w jego zróżnicowaniu sezonowym. Trzeba jednak odnotować nieznaczny wzrost średnich stężeń zanieczyszczenia SO2 oraz NO2. Poziom średni zanieczyszczenia pyłem zawieszonym utrzymał się na wysokości podobnej jak rok wcześniej, natomiast zmniejszyła się rozpiętość przekroczeń dziennych 24- godzinnych stężeń maksymalnych. W roku 2006 badania nie wykazały istotnych zmian. Nie zanotowano przypadków przekroczenia dopuszczalnego 24-godzinnego stężenia SO2, maksymalne zanotowane stężenie wyniosło mniej niż 30 % poziomu dopuszczalnego. Na poziomie nieco ponad 40 % wielkości dopuszczalnej utrzymywało się średnioroczne stężenie NO2. Podobnie jak w roku 2005 kształtowało się zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym. Średnioroczne stężenie wyniosło 26,5 µg/m3, przy normie 40 µg/m3. Stwierdzono 7 przypadków przekroczenia wartości dopuszczalnej stężeń 24- godzinnych, przy czym maksymalne było 3-krotne.
II.1.5.3 Powierzchnia ziemi, odpady.
Powierzchnia ziemi, jako istotny składnik wpływający na postrzeganie stanu środowiska naturalnego, nie daje się opisać w sposób bezpośredni wskaźnikami i ocenami jakościowymi. Sferą najbardziej wpływającą na stan powierzchni ziemi, jest poziom gospodarki odpadami, a co się z tym wiąże – stan porządku i czystości na terenach zurbanizowanych i poza nimi.
______39 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Sytuacja w tych obszarach zależna jest wprost od systemowych, organizacyjnych, realizacyjnych działań samorządów gminnych i jednostek im podporządkowanych. Na terenie powiatu bialskiego w roku 2006 funkcjonowało 9 składowisk odpadów komunalnych, przy czym ich stan liczbowy nie ulegał ostatnio zmianie. Korzystając ze wskaźników wytwarzania, przyjmowanych do stosowania w pracach planistycznych gospodarki odpadami, szacuje się, że na terenie powiatu bialskiego w okresie 1999 – 2006 rok wytwarza się 27 do 28 tys. ton odpadów komunalnych rocznie, z lekką tendencją malejącą. Zdecydowana większość wytwarzanych odpadów komunalnych (około 70 % według szacunków) nie trafia na składowiska. Gminy realizują obowiązek usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych głównie w drodze zlecania usług uprawnionym podmiotom gospodarczym, lub we własnym zakresie (gmina Kodeń). Zbieranie odpadów następuje w 3 zasadniczych systemach: . odbieranie odpadów zmieszanych oraz wysegregowanych z poszczególnych gospodarstw domowych, wg ustalonego harmonogramu, . odbieranie odpadów zmieszanych z poszczególnych gospodarstw domowych, wg ustalonego harmonogramu, a do odpadów wysegregowanych służą pojemniki ogólnodostępne, . zbiórka odpadów zmieszanych oraz wysegregowanych do ogólnodostępnych pojemników, opróżnianych po ich wypełnieniu. Sukcesywnie zwiększa się zakres selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W 1999 roku tego typu działania były prowadzone tylko w 6, obecnie już w 18 gminach powiatu (w jednej gminie segregację odpadów prowadzi się tylko na składowisku). Szacuje się, że w sposób zorganizowany odzyskiwanych jest (głównie jako surowce wtórne) około 4 % wytwarzanych odpadów komunalnych, natomiast nie jest znana skala odzyskiwania i wykorzystywania odpadów prowadzona indywidualnie przez ich wytwórców, czyli mieszkańców powiatu. Poza odpadami komunalnymi, na terenie powiatu wytwarzanych jest rocznie nie mniej niż 110 tys. ton odpadów powstających podczas działalności gospodarczej. Najwięcej ( około 50 %) stanowią odpady powstające w produkcji rolniczej, znaczna też ilość (ok. 30 %) odpadów powstaje podczas prac budowlanych. Przy głównych szlakach drogowych badana była gleba głównie na zawartość metali. W żadnym z omawianych lat nie stwierdzono skażenia ponadnormatywnego gleb – uzyskiwane wyniki świadczą o bardzo małym stopniu skażenia gleb metalami, mniejszym niż dopuszczalny dla obszarów chronionych. Ponieważ ruch samochodowy w warunkach powiatu bialskiego można uznać za podstawowy czynnik zanieczyszczenia gleby, uprawnione jest twierdzenie, że generalnie na terenie powiatu gleby nie są skażone.
II.1.5.4 Zagrożenie hałasem.
Zanieczyszczenie środowiska naturalnego człowieka hałasem jest w skali całego powiatu uzależnione przede wszystkim od ruchu drogowego, natomiast punktowo występuje hałas wywoływany innymi czynnikami, ale nie jest on objęty stałym monitoringiem, mimo lokalnej uciążliwości.
______40 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Poziom hałasu wywoływanego ruchem pojazdów na przestrzeni ostatnich 3 lat nie ulegał istotnym zmianom. Z pomiarów prowadzonych w takich miejscowościach jak: Międzyrzec Podlaski (trzy punkty), Terespol, Kodeń, Tłuściec, Wólka Dobryńska i Wisznice wynika, że generalnie dopuszczalny przepisami poziom hałasu komunikacyjnego bywa przekraczany, ale w żadnym z badanych punktów nie przekracza tzw. wartości progowych, po czym powinny być wdrażane przez wojewodę działania administracyjne. Przy dopuszczalnym poziomie hałasu komunikacyjnego mierzonego w linii zabudowy, wynoszącym w porze dziennej 55 dB dla zabudowy jednorodzinnej i 60 dB dla zabudowy wielorodzinnej, mierzone natężenie hałasu wynosiło w omawianym okresie od ok. 55 dB w Terespolu i Wisznicach do ponad 70 dB w Międzyrzecu Podlaskim, czy ponad 65 dB np. w Sławacinku i Wólce Dobryńskiej. Porównując wyniki pomiarów w latach 2004 - 2006 zauważyć można brak wyraźnych tendencji wzrostu czy spadku natężenia hałasu przy głównych szlakach komunikacyjnych na terenie powiatu. Wyjątek stanowi sytuacja w Międzyrzecu Podlaskim, gdzie pomiary wykonywane w roku 2006 wykazują wprawdzie nieznaczny, ale jednak większy poziom emisji hałasu. Przy porównywaniu wielkości hałasu mierzonych w ostatnich latach do wyników pomiarów z lat 1998 – 2000, można zauważyć, że pomimo zdecydowanie zwiększonego ruchu drogowego (głównego źródła emisji hałasu) poziom hałasu obecnie jest nieco mniejszy. Przykładowo w roku 1998 w centrum Międzyrzeca Podlaskiego równoważny poziom dźwięku dochodził miejscami do 80dB a przy drodze krajowej nr 2 do 75dB , czyli o prawie 10dB więcej niż notuje się obecnie. Jest to prawdopodobnie korzystny efekt stałej poprawy jakości nawierzchni dróg oraz jakości i nowoczesności taboru samochodowego. II.1.6 Zasoby kulturowe II.1.6.1 Zabytki kultury materialnej
Ważnym elementem krajobrazu podlaskiego są obiekty zabytkowe. Zabytki wpisane do rejestru zabytków województwa lubelskiego znajdujące się na terenie powiatu bialskiego na dzień 30 września 2007 r.2: Liczba wpisów – 138. Liczba obiektów – 326, w tym: . obiekty sakralne (kościoły, cerkwie, kaplice, kapliczki przydrożne, kaplice nagrobne, budynki klasztorne, dzwonnice kościelne): 87 . cmentarze: 49 . obiekty gospodarcze (wiatraki, młyny, stajnie, wozownie, obory, magazyny, gorzelnie, spichlerze, stodoły, suszarnie tytoniu): 49 . parki (także zakrzewienia alejowe, zieleń towarzysząca zespołom budowlanym, ogrody): 38 . obiekty mieszkalne (chałupy, plebanie, oficyny, internaty, czworaki, dwojaki): 28 . dwory: 18 . obiekty obronne (fortyfikacje, obwarowanie, arsenały itp.): 17 . obiekty publiczne (pełniące funkcje publiczne): 6
2 Na podstawie danych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków
______41 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. pałace: 6 . zamki: 1 . inne (np. ogrodzenia, bramy, piwnica, pawilon ogrodowy, altana, grota, kostnice, figury, studnia, „baszta”, oranżeria): 27 . zabytki wielkoobszarowe: układy urbanistyczne: 2
______42 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 5
______43 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Obiektów wpisanych do gminnych ewidencji zabytków jest 94. Są to w większości cmentarze i obiekty sakralne, ale także obiekty architektury wiejskiej. 12 gmin jest na etapie tworzenia ewidencji lub nie posiada obiektów. Ze względu na to, że większość zabytków to obiekty sakralne, bądź około sakralne (cmentarze różnych wyznań, budynki klasztorne, kaplice itp.) najliczniejszym typem własności jest własność kościołów i związków wyznaniowych. Zabytki należą także do Skarbu Państwa, są własnością prywatną lub komunalną. Według raportu o stanie zachowania zabytków nieruchomych z grudnia 2004 r. sporządzonym przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków oraz ankiet dotyczących stanu miasta/gminy i planów rozwoju na lata 2007 – 2015 ciągle brak jest odpowiednich regulacji prawnych dotyczących zachowania i ochrony obiektów zabytkowych, odpowiedniej promocji dziedzictwa, uporządkowania rejestru zabytków oraz gminnych ewidencji zabytków, a także dokumentacji związanej z zabytkami i większej współpracy konserwatorów zabytków z władzami samorządowymi. Stan obiektów według KOBiDZ jest zły. Wymagają one remontów zabezpieczających oraz kapitalnych. Jednak brak jest odpowiednich środków finansowych na ten cel. Dodatkowo gminy zwróciły uwagę na zagrożenia związane z brakiem odpowiedniego zabezpieczeń, monitoringu i ochrony obiektów. Przy niektórych obiektach funkcjonujących pilnują ich pracownicy, są zastosowane zabezpieczenia standardowe lub oświetlenie. Nie jest to jednak wystarczające. II.1.7 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze:
PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO Stan i zagrożenie środowiska 1. Dysproporcja pomiędzy skalą zwodociągowania i skanalizowania terenów wiejskich. Problem ten przekłada się na niższą niż w innych regionach kraju jakość życia mieszkańców powiatu oraz degradację środowiska i pogarszającą się jakość wód gruntowych, a co za tym idzie jakość środowiska naturalnego.
______44 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.2 SFERA SPOŁECZNA
______45 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.2.1 Demografia II.2.1.1 Liczba i struktura ludności
Zgodnie z danymi GUS w dniu 31 grudnia 2006 roku na terenie powiatu zameldowanych było na stałe 115.287 osób. Liczba ludności faktycznie zamieszkałej wynosiła 113 808 osób, co stanowiło 5,2 % ludności województwa lubelskiego. Pod względem liczby ludności powiat zajmuje 4 lokatę w województwie, tj. za miastem Lublin i powiatami: lubelskim oraz puławskim. Powiat bialski należy do słabo zurbanizowanych i zaludnionych. W dwóch miastach powiatu mieszka 23,1 tys. ludności tj. 20,3 % ludności powiatu, w tym: w Międzyrzecu Podlaskim 17,1 tys. i Terespolu 6 tys. W województwie lubelskim współczynnik urbanizacji jest znacznie wyższy i wynosi 46,6 %, natomiast w kraju 61,3%. Gęstość zaludnienia na 1 km2 wynosi 41 osób i jest znacznie niższa niż w województwie lubelskim (86 osób) i kraju (122 osoby). Gęstość zaludnienia w miastach i wsiach powiatu na tle kraju i województwa na dzień 31 grudnia 2006 roku przedstawia tabela nr 7. Tabela nr 7 (osoby/1 km2) Wyszczególnienie Wieś Miasto Ogółem Powiat bialski 33 771 41 Województwo lubelskie 48 1053 86 Polska 51 1095 122
W ogólnej liczbie mieszkańców powiatu kobiety stanowią 50,7 %. Wskaźnik ilości kobiet na 100 mężczyzn wynosi 103, przy średnim w województwie lubelskim na poziomie 106. W 2006 roku po raz kolejny odnotowano w powiecie bialskim zmniejszenie stanu ludności. Liczbę ludności powiatu w latach 1998 – 2006 wg stanu na dzień 31 grudnia przedstawia poniższe zestawienie w tabeli nr 8. Tabela nr 8
Ludność ogółem w tym: Lata (wg faktycznego zamieszkania) kobiety mężczyźni 1998 * 118 026 59 480 58 546 1999 * 117 669 59 390 58 279 2000 * 117 259 59 095 58 164 2001 * 116 839 58 925 57 914 2002 ** 115 348 58 381 56 967 2003 ** 115 112 58 240 56 872 2004 ** 114 449 57 892 56 557 2005 ** 113 975 57 700 56 275 2006 ** 113 808 56 126 57 682 * dane US opracowane przy wykorzystaniu wyników Powszechnego Spisu 1996 ** dane US opracowane przy wykorzystaniu wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002
______46 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wg danych statystycznych najwięcej ludności powiatu mieszka w mieście Międzyrzec Podlaski oraz w gminach: Biała Podlaska, Międzyrzec Podlaski, Piszczac i Terespol, a najmniej w gminach: Rossosz, Sławatycze i Sosnówka. Do najbardziej zaludnionych jednostek samorządowych (liczba mieszkańców na 1km2) należą miasta powiatu i gminy: Terespol, Konstantynów, Leśna Podlaska i Piszczac. Wskaźnik ten jest najniższy w gminach Sosnówka, Tuczna, Rokitno i Drelów. Podstawowe dane dotyczące ludności w poszczególnych miastach i gminach powiatu na dzień 31 grudnia 2006 roku przedstawia tabela nr 9. Tabela nr 9 % Kobiety Ludność Ludność * Lp. Wyszczególnienie udział Lokata Lokata na 100 ogółem* na 1 km2 mężczyzn Miasta 1. Międzyrzec Podl. 17 119 15,04 1 867 1 107 2. Terespol 6 002 5,27 6 594 2 108 Gminy 1. Biała Podlaska 12 428 10,92 2 38 9 100 2. Drelów 5 531 4,86 8 24 16 103 3. Janów Podlaski 5 545 4,87 7 41 7 99 4. Kodeń 3 969 3,49 14 26 15 108 5. Konstantynów 4 101 3,60 13 47 4 104 6. Leśna Podlaska 4 509 3,96 12 46 5 100 7 Łomazy 5 415 4,76 9 27 14 102 8 Międzyrzec Podl. 10 333 9,08 3 40 8 100 9 Piszczac 7 555 6,64 4 44 6 102 10. Rokitno 3 304 2,90 16 23 17 99 11. Rossosz 2 399 2,11 19 31 12 96 12. Sławatycze 2 584 2,27 18 36 10 103 13. Sosnówka 2 729 2,40 17 18 19 103 14. Terespol 7 016 6,16 5 50 3 105 15. Tuczna 3 517 3,09 15 21 18 103 16. Wisznice 5 163 4,54 10 30 13 107 17. Zalesie 4 589 4,04 11 31 11 97 I. Powiat bialski 113 808 100,0 x 41 x 103 II. Woj. lubelskie 2 172 766 x x 86 x 106 Źródło danych: Bank Danych Regionalnych GUS , obliczenia własne * liczba ludności wg faktycznego zamieszkania tj. ludność zameldowana na pobyt stały i faktycznie tam zamieszkała oraz ludność przebywająca tam czasowo/ zameldowana w danej jednostce podziału terytorialnego dłużej niż 3 miesiące/
W powiecie bialskim, w 2 miastach i 15 gminach od lat odnotowywany jest spadek liczby ludności. W stosunku do stanu z 31 grudnia 1998 roku liczba ludności faktycznie zamieszkałej zmniejszyła się o 4.218 osób tj. o 3,6 % i jest to wskaźnik wyższy niż w województwie lubelskim, gdzie zanotowano spadek o 3 %. Wzrost liczby ludności wystąpił tylko w gminie Biała Podlaska - w porównaniu do 1998 roku o 8,8 % oraz w ostatnich latach w gminie Zalesie - w granicach 0,4 %. W omawianym okresie największy spadek liczby ludności wystąpił w gminach: Kodeń (o 10 %), Sosnówka (o 9,6 %) i Tuczna (o 9 %), natomiast najmniejszy w
______47 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 granicach do 2 % w gminach Międzyrzec Podlaski (o 1,1 %), Konstantynów (o 1,8%) i mieście Terespol (o 1,3 %). Szczegółowe dane na temat liczby ludności w miastach i gminach powiatu w latach 1998 - 2006 obrazuje zestawienie w tabeli nr 10. Tabela nr 10 Liczba ludności (osoby) Dynamika % Miasta/ L.p. 31 XII V 31 XII 2006 2006 Gminy 1998 2002* 2006 1998 V 2002 Miasta 1. Międzyrzec Podl. 18 274 17 385 17 119 93,7 98,5 2. Terespol 6079 6 026 6 002 98,7 99,6 Gminy 1. Biała Podlaska 11 420 11 725 12 428 108,8 106,0 2. Drelów 5 903 5 672 5 531 93,7 97,5 3. Janów Podlaski 5 825 5 630 5 545 95,2 98,5 4. Kodeń 4 408 4 249 3 969 90,0 93,4 5. Konstantynów 4 176 4 148 4 101 98,2 98,9 6. Leśna Podlaska 4 644 4 559 4 509 97,1 98,9 7 Łomazy 5 829 5 652 5 415 92,9 95,8 8 Międzyrzec Podl. 10 448 10 377 10 333 98,9 99,6 9 Piszczac 7 802 7 619 7 555 96,8 99,2 10. Rokitno 3 481 3 391 3 304 94,9 97,4 11. Rossosz 2 542 2 500 2 399 94,4 96,0 12. Sławatycze 2 774 2 700 2 584 93,2 95,7 13. Sosnówka 3 018 2 884 2 729 90,4 94,6 14. Terespol 7 369 7 243 7 016 95,2 96,9 15. Tuczna 3 866 3 741 3 517 91,0 94,0 16. Wisznice 5 602 5 354 5 163 92,2 96,4 17. Zalesie 4 571 4 574 4 589 100,4 100,3 I. Powiat bialski 118 026 115 429 113 808 96,4 98,6 II. Woj. lubelskie 2 239 500 2 199 054 2 172 766 97,0 98,8 Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie. Obliczenia własne. * Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002
W porównaniu do kraju i woj. lubelskiego w strukturze ludności powiatu niższy jest udział osób w wieku produkcyjnym odpowiednio o 5,9 % i 4 % natomiast wyższy w wieku nieprodukcyjnym. W ogólnej liczbie ludności powiatu osoby w wieku nieprodukcyjnym stanowiły na koniec 2006 roku 41,7 % przy średniej w województwie lubelskim 37,7 % i Polsce 35,8 %, co obrazuje tabela nr 11 oraz wykres nr 6.
______48 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 11
Województwo Wyszczególnienie Powiat bialski Polska lubelskie
osoby % udział % udział % udział Ogółem ( osoby), w tym w wieku: 113 808 100 100 100 przedprodukcyjnym * 27 140 23,8 21,0 20,1 produkcyjnym ** 66 354 58,3 62,3 64,2 poprodukcyjnym *** 20 314 17,9 16,7 15,7 * wiek przedprodukcyjny 0-17 lat ** wiek produkcyjny: 18-64 lat mężczyźni, 18-59 lat kobiety *** wiek poprodukcyjny: mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej
Wykres nr 6
STRUKTURA LUDNOŚCI W POWIECIE BIALSKIM NA TLE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO I POLSKI wg stanu na 31.12.2006 r
70
60 64,2 62,3 50 58,3
40 Powiat bialski Lubelskie 30 Polska
20 23,8 21,0 17,9 20,1 16,7 10 15,7
0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny
W miastach i gminach powiatu sytuacja jest bardzo zróżnicowana. Udział osób w wieku: . produkcyjnym w ogólnej liczbie ludności wynosi od 52,6 % w gminie Tuczna do 63,2 % w mieście Międzyrzec Podlaski, . przedprodukcyjnym od 19,5 % w gminie Sosnówka do 26,7 % w gminie Międzyrzec Podlaski, . poprodukcyjnym od 13,3 % w mieście Międzyrzec Podlaski do 27,3 % w gminie Tuczna. Strukturę ludności w poszczególnych miastach i gminach powiatu obrazuje zestawienie w tabeli nr 12.
______49 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 12 L.p. Nazwa Ludność w tym w wieku: Miasta - Gminy ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 1. m. Międzyrzec Podl. 17 119 4 026 10 812 2 281 % udział 100,0 23,5 63,2 13,3 2. m. Terespol 6 002 1 405 3 735 862 % udział 100,0 23,4 62,2 14,4 3. Biała Podlaska 12 428 3 268 7 273 1 887 % udział 100,0 26,3 58,5 15,2 4. Drelów 5 531 1 367 3 129 1 035 % udział 100,0 24,7 56,6 18,7 5. Janów Podlaski 5 545 1 300 3 269 976 % udział 100,0 23,4 59,0 17,6 L.p. Nazwa Ludność w tym w wieku: Miasta - Gminy ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 6. Kodeń 3 969 783 2 286 900 % udział 100,0 19,7 57,6 22,7 7. Konstantynów 4 101 1009 2 426 666 % udział 100,0 24,6 59,2 16,2 8. Leśna Podlaska 4 509 1 113 2 618 778 % udział 100,0 24,7 58,1 17,2 9. Łomazy 5 415 1 271 3 018 1 126 % udział 100,0 23,5 55,7 20,8 10. Międzyrzec Podlaski 10 333 2 754 5 864 1 715 % udział 100,0 26,7 56,7 16,6 11. Piszczac 7 555 1 848 4 365 1 342 % udział 100,0 24,4 57,8 17,8 12. Rokitno 3 304 743 1 786 775 % udział 100,0 22,5 54,1 23,4 13. Rossosz 2 399 585 1 369 445 % udział 100,0 24,4 57,1 18,5 14. Sławatycze 2 584 521 1 439 624 % udział 100,0 20,2 55,7 24,1 15. Sosnówka 2 729 533 1 489 707 % udział 100,0 19,5 54,6 25,9 16. Terespol 7 016 1 569 4 107 1 340 % udział 100,0 22,4 58,5 19,1 17. Tuczna 3 517 708 1 849 960 % udział 100,0 20,1 52,6 27,3 18. Wisznice 5 163 1 129 2 986 1 048 % udział 100,0 21,9 57,8 20,3 19. Zalesie 4 589 1 208 2 534 847 % udział 100,0 26,3 55,2 18,5 Powiat bialski 113 808 27 140 66 354 20 314 % udział 100,0 23,8 58,3 17,9
W powiecie bialskim na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 71,5 osób w wieku nieprodukcyjnym, w tym: 40,9 w wieku przedprodukcyjnym i 30,6 w wieku poprodukcyjnym (w województwie lubelskim - 61 osób i w Polsce – 56 osób). Wskaźnik ten jest zróżnicowany w poszczególnych miastach i gminach powiatu. Największą liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym charakteryzują się gminy Tuczna, Rokitno i Sosnówka, a najniższą miasta powiatu oraz gminy Konstantynów, Janów Podlaski i Terespol.
______50 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wskaźniki obciążenia demograficznego w poszczególnych jednostkach samorządowych przedstawia tabela nr 13. Tabela nr 13
Lp. Ludność Lokata wg liczby Liczba osób Liczba osób Miasto w wieku osób w wieku w wieku Gmina nieprodukcyjnym w wieku poprodukcyjnym poprodukcyjnym na 100 osób w nieprodukcyjnym na 100 osób na 100 osób wieku na 100 osób w wieku w wieku produkcyjnym w wieku produkcyjnym przedprodukcyjnym produkcyjnym Miasta 1. Międzyrzec 58,3 19 21,1 56,7 Podl. 2. Terespol 60,7 18 23,1 61,4 Gminy 1. Biała Podlaska 70,9 14 26,0 57,7 2. Drelów 76,8 7 33,1 75,7 3. Janów Podlaski 69,6 16 29,9 75,1 4. Kodeń 73,6 10 39,4 114,9 5. Konstantynów 69,0 17 27,5 66,0 6. Leśna Podlaska 72,2 13 29,7 69,9 7 Łomazy 79,4 6 37,3 88,6 8 Międzyrzec 76,2 8 29,3 62,3 Podl. 9 Piszczac 73,1 11 30,7 72,6 10. Rokitno 85,0 2 43,4 104,3 11. Rossosz 75,2 9 32,5 76,1 12. Sławatycze 79,6 5 43,4 119,8 13. Sosnówka 83,3 3 47,5 132,7 14. Terespol 70,8 15 32,6 85,4 15. Tuczna 90,2 1 51,9 135,6 16. Wisznice 72,9 12 35,1 92,8 17. Zalesie 81,1 4 33,4 70,1 I. Powiat bialski 71,5 x 30,6 74,9 II. Woj. lubelskie 60,6 x 26,8 79,5
W powiecie bialskim dzieci i młodzież w wieku do 18 lat stanowią 22,7 % ogółu ludności, osoby w przedziale wiekowym od 19 do 40 lat - 31,3 %, od 40 do 59 lat - 27,1 %, a w wieku 60 lat i więcej - 18,6 %. Wg danych Narodowego Spisu Ludności w 2002 roku w grupie ludności w wieku 15 lat i więcej stanowiącej 90,5 tys., osoby pracujące stanowiły 40,7 tys. osób, tj. 45 % (w woj. lubelskim - 44,3 %).
II.2.1.2 Ruch naturalny ludności, migracje
Negatywnym zjawiskiem na terenie powiatu bialskiego jest utrzymujący się ujemny przyrost naturalny, znacznie wyższy niż średni w kraju i woj. lubelskim oraz ujemne saldo migracji.
______51 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Podstawowe informacje na temat zawieranych małżeństw, ruchu naturalnego i migracji ludności w powiecie, na przestrzeni ostatnich lat, przedstawiają dane zawarte w tabeli nr 14 oraz wykresy nr 7 i nr 8. Tabela nr 14
Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Małżeństwa 703 650 539 612 643 644 675 687 Urodzenia żywe 1463 1461 1304 1243 1216 1209 1238 1247 Zgony 1502 1493 1435 1389 1369 1415 1410 1411 Przyrost naturalny -39 -32 -131 -146 -153 -206 -172 -164 Napływ ludności 1436 1190 1124 1288 1208 1248 1272 1362 Odpływ ludności 1677 1552 1472 1475 1446 1487 1565 1544 Saldo migracji -241 -362 -348 -187 -238 -239 -293 -182
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie Wykres nr 7
PRZYROST NATURALNY W POWIECIE BIALSKIM w latach 1999-2006
1600 1400 1200 1000 800 Urodzenia żywe 600 Zgony 400 Przyrost naturalny 200 0 -200 -400 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
______52 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 8
SALDO MIGRACJI W POWIECIE BIALSKIM w latach 1999-2006
2000
1500
1000 Napływ ludności Odpływ ludności 500 Saldo migracji
0
-500 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Dane na 1000 ludności na tle województwa lubelskiego i kraju obrazuje tabela nr 15. Tabela nr 15
Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Małżeństwa: powiat bialski 5,93 5,89 5,46 4,54 5,23 5,51 5,54 5,83 5,95 woj. lubelskie 5,45 5,82 5,60 5,16 5,36 5,42 5,44 5,93 6,20 kraj 5,4 5,7 5,5 5,1 5,0 5,1 5,0 5,4 5,9 Urodzenia żywe: powiat bialski 12,72 12,26 12,27 10,98 10,62 10,42 10,40 10,68 10,80 woj. lubelskie 10,85 10,42 10,30 10,03 9,43 9,65 9,47 9,75 9,85 kraj 10,2 9,9 9,9 9,7 9,3 9,2 9,3 9,6 9,8 Zgony: powiat bialski 13,12 12,58 12,54 12,08 11,87 11,73 12,17 12,17 12,22 woj. lubelskie 10,76 10,52 10,36 10,20 10,29 10,36 10,38 10,58 10,39 kraj 9,7 9,9 9,6 9,5 9,4 9,6 9,5 9,7 9,7 Przyrost naturalny: powiat bialski -0,40 -0,33 -0,27 -1,10 -1,25 -1,31 - 1,77 -1,48 -1,42 woj. lubelskie 0,08 -0,10 -0,05 -0,17 -0,86 -0,70 -0,91 -0,84 -0,54 kraj 0,5 0,0 0,3 0,1 -0,1 -0,4 -0,2 -0,1 0,1 Żródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie i GUS
W 2006 roku dodatni przyrost naturalny (liczba urodzeń była wyższa od liczby zgonów) wystąpił tylko w 2 miastach powiatu i 5 gminach. Dodatnim przyrostem naturalnym na 1000 osób charakteryzowały się gminy: Zalesie (3,02), Międzyrzec Podlaski (2,98), Rokitno (2,10), Rossosz (0,41) i Drelów (0,35) oraz miasta: Terespol (1,64) i Międzyrzec Podlaski (0,75). Najniższy ujemny przyrost naturalny osiągnęły gminy: Kodeń (-10,77), Sławatycze (-9,43), Sosnówka (-5,99) i Tuczna (-5,77).
______53 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.2.2 Poziom wykształcenia ludności
Wg wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań (stan na 20.05.2002 r.) w przeanalizowanej grupie ludności powiatu (w wieku 13 lat i więcej) stanowiącej 94.375 osób, wykształcenie ponadpodstawowe posiadało 54,2 % osób tej grupy w tym: wykształcenie wyższe 4,9 %, policealne 3,0 %, średnie 23,2 %, zasadnicze zawodowe 23,1 %. Ludność z wykształceniem podstawowym i podstawowym nieukończonym stanowiła 45,7 % przy średniej w woj. lubelskim 38,7 %. Poziom wykształcenia mieszkańców powiatu jest znacznie niższy niż średni w województwie lubelskim, co obrazuje poniższe zestawienie w tabeli nr 16 oraz wykres nr 9. Tabela nr 16 Wyszczególnienie Powiat Bialski Woj. Lubelskie Ogółem % udział % udział Ludność ogółem 115 348 w tym: w wieku 13 lat i więcej 94 375 100,0 100,0 z tego wg poziomu wykształcenia: wyższe 4 609 4,9 9,4 policealne 2 858 3,0 3,5 średnie w tym: 21 872 23,2 27,6 zawodowe 16 030 17,0 19,2 ogólnokształcące 5 842 6,2 8,4 zasadnicze zawodowe 21 790 23,1 20,2 podstawowe 36 570 38,7 33,4 podstawowe nieukończone 6574 7,0 5,3 i bez wykształcenia nieustalone 102 0,1 0,6
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie
______54 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 9
STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA LUDNOŚCI W WIEKU LAT 13 I WIĘCEJ W POWIECIE BIALSKIM I WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM wg stanu na 20.05.2002
40
35 30 25 Powiat bialski Woj. lubelskie 20
15 10
5 0
wyższe
średnie
policealne
nieustalone
podstawowe
zasadniczezaw.
podst.nieukończone
Wśród osób z wyższym wykształceniem osoby w wieku do 39 lat stanowiły 55,1%, w przedziale od 40 do 49 lat, 21,7 %, a powyżej 50 roku życia 23,2 %. Wśród osób z wyższym wykształceniem dominowały kobiety (62,3 %).
II.2.3 Rynek pracy II.2.3.1 Liczba i struktura pracujących
Według danych Urzędu Statystycznego, w powiecie bialskim w 2005 r. było 13.180 osób pracujących. Tabela nr 17 prezentuje liczbę pracujących w powiecie bialskim z podziałem na poszczególne gminy powiatu oraz udział procentowy pracujących w powiecie na tle ogółu pracujących w województwie lubelskim.
______55 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 17 Ogółem Rolnictwo, Usługi Wyszczególnienie w tym łowiectwo Przemysł Ogółem * kobiety i i budownictwo rynkowe nierynkowe leśnictwo, rybactwo Województwo 345362 176142 5286 107976 101231 130869 lubelskie Powiat bialski 13180 6793 441 3599 4727 4413 % udział 3,8 3,9 8,3 3,3 4,7 3,4 Gminy miejskie Międzyrzec Podl. 3566 1947 64 1436 1116 950 Terespol 1296 561 # 122 511 662 Gminy wiejskie Biała Podlaska 850 461 19 159 304 368 Drelów 264 163 33 14 56 161 Janów Podlaski 562 299 63 228 82 189 Kodeń 258 151 30 - 87 141 Konstantynów 329 228 40 44 49 196 Leśna Podlaska 233 165 # 18 71 142 Łomazy 264 180 6 42 79 137 Międzyrzec Podl. 842 516 10 577 39 216 Piszczac 519 320 30 107 138 244 Rokitno 152 71 42 4 24 82 Rossosz 383 162 6 261 48 68 Sławatycze 196 116 # 31 44 120 Sosnówka 114 76 9 4 38 63 Terespol 2383 831 42 438 1623 280 Tuczna 117 79 22 # 15 78 Wisznice 393 240 12 64 121 196 Zalesie 459 227 9 48 282 120 Źródło: Urząd Statystyczny w Lublinie # - oznacza, że dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej * - wg faktycznego miejsca pracy, bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9-ciu osób i gospodarstw indywidualnych II.2.3.2 Gospodarstwa domowe. Źródła utrzymania ludności
Według wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w maju 2002 roku w powiecie bialskim było 36.625 gospodarstw domowych, w tym: 7.961 w miastach (21,7 %), z liczbą ludności 114.652. Przeciętna liczba osób w gospodarstwie wynosiła 3,13 przy średniej w woj. lubelskim 2,93 i kraju 2,84. W strukturze gospodarstw dominowały gospodarstwa jedno i dwuosobowe. W porównaniu do województwa lubelskiego w powiecie bialskim znacznie wyższy był udział gospodarstw domowych wieloosobowych. Gospodarstwa o liczbie 5 osób i więcej stanowiły w powiecie 24 % natomiast w województwie tylko 16,8 %, co obrazują dane w tabeli nr 18.
______56 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 18
Liczba osób w gospodarstwie Powiat bialski Woj. lubelskie 1 osoba 22,20% 24,20% 2 osoby 22,30% 22,70% 3 osoby 16,60% 18,60% 4 osoby 16,90% 17,70% 5 osób 11,30% 9,40% 6 osób 6,00% 4,30% 7 osób i więcej 4,70% 3,10%
Głównym źródłem utrzymania dla 50,2 % gospodarstw domowych jest praca : poza rolnictwem - 31,7% w rolnictwie - 18,5 % oraz dla 48,4 % niezarobkowe źródła utrzymania: emerytury – 29,9 %, renty - 11,2 %, inne - 7,3 %. Główne źródła utrzymania gospodarstw wskazują na duży udział rolniczo-socjalnych źródeł dochodów. Lepsza sytuacja występuje w woj. lubelskim, w którym praca stanowiła źródło utrzymania dla 51,5 % gospodarstw domowych, a niezarobkowe źródła utrzymania 45,2 % Poziom życia ludności jest zależny od poziomu dochodów, które w powiecie bialskim są znacznie niższe niż w Polsce i województwie lubelskim. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wynosiło w 2006 roku 1.900,54 zł i stanowiło tylko 72,1 % średniego wynagrodzenia w kraju i 83 % w województwie lubelskim
II.2.4 Bezrobocie
Powiatowy Urząd Pracy w Białej Podlaskiej świadczy usługi rynku pracy na terenie dwóch powiatów – grodzkiego i ziemskiego. Posiada dwa oddziały zamiejscowe - Oddział Zamiejscowy Ewidencji i Rynku Pracy w Międzyrzecu Podlaskim i Oddział Zamiejscowy Ewidencji i Świadczeń w Terespolu.
II.2.4.1 Liczba i struktura bezrobotnych
Na dzień 31 grudnia 2006 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białej Podlaskiej wynosiła 11.387 osób, z czego z terenu powiatu bialskiego zarejestrowanych było 7.211 osób. W ciągu roku nastąpił spadek liczby bezrobotnych z powiatu bialskiego o 864 osoby tj. 10,69 %. Jest on wynikiem większej liczby wyłączonych z ewidencji bezrobotnych. Spadek liczby zarejestrowanych w powiecie bialskim obserwujemy od roku 2002. Jest to zgodne z tendencją krajową, gdzie również od roku 2002 obserwujemy spadek liczby zarejestrowanych osób
______57 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 bezrobotnych. W latach 2004 - 2006 zauważyć można najwyższe poziomy spadku bezrobocia w powiecie. Podobna tendencja zarysowuje się zarówno w województwie lubelskim i w kraju. Można przypuszczać, że jest ona związana z wejściem Polski do Unii Europejskiej i wyjazdami Polaków do pracy za granicą. Nie ma jednak na razie dostępnych danych na poparcie tej tezy. Spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie bialskim w stosunku do bezrobotnych zarejestrowanych w województwie lubelskim był w omawianym okresie na poziomie ok. 5 %. Wskaźnik ten świadczy o tym, że liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie spada proporcjonalnie do spadku zarejestrowanych w województwie. Liczbę zarejestrowanych bezrobotnych na przestrzeni lat 2000 – 2006 w powiecie bialskim, województwie lubelskim i kraju przedstawia tabela nr 19. Tabela nr 19
Województwo Udział Powiat bialski Polska lubelskie bezrobotnych powiatu Rok zmiana zmiana zmiana liczba liczba w liczbie liczba w w w bezrobot- bezrobot- bezrobotnych bezrobot- stosunku stosunku stosunku nych nych województwa nych do 2000 r do 2000 r do 2000 r. 2000 7 869 100 159 717 100 4,9% 2 703 000 100 2001 8 819 12,1% 178 980 12,1% 4,9% 3 115 000 15,2% 2002 9 016 14,6% 178 879 12,0% 5,0% 3 217 000 19,0% 2003 8 891 13,0% 174 529 9,3% 5,1% 3 175 000 17,5% 2004 8 516 8,2% 164 752 3,2% 5,2% 3 000 000 11,0% 2005 8 075 2,6% 156 832 -1,8% 5,1% 2 773 000 2,6% 2006 7 211 -8,4% 141 763 -11,2% 5,1% 2 309 000 -14,6%
Źródło: WUP, PUP i GUS
W poniższych tabelach zawarte są informacje na temat liczby zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2000 – 2006 z podziałem na kobiety, osoby z prawem do zasiłku oraz zamieszkałych na wsi. Liczba zarejestrowanych kobiet w ogóle osób bezrobotnych wykazuje niewielkie wahania. Z przedstawionych danych wynika, że zarówno w powiecie jak i województwie prawie połowa bezrobotnych to kobiety. Bezrobotni z prawem do zasiłku stanowią niewielki odsetek wśród ogółu bezrobotnych. Wraz ze zmniejszaniem się ilości osób zarejestrowanych zmniejsza się też liczba osób z prawem do zasiłku. Udział tej grupy bezrobotnych w ogóle zarejestrowanych wykazuje tendencję malejącą. W powiecie bialskim, w skład którego wchodzą tylko dwa miasta, udział osób zamieszkujących tereny wiejskie w ogóle bezrobotnych jest bardzo wysoki. W województwie lubelskim bezrobotni mieszkający na wsi stanowią niewiele ponad 50% ogółu bezrobotnych. Zarówno w powiecie jak i województwie obserwujemy delikatną tendencję wzrostową w tej grupie bezrobotnych. Liczbę bezrobotnych w podziale na kobiety, z prawem do zasiłku i mieszkających na wsi przedstawia tabela nr 20.
______58 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 20
Udział % Liczba bezrobotnych bezrobot- Udział % Udział % nych z bezrobotnych kobiet w Bezrobotni prawem do Bezrobotni zamieszkałych liczbie Rok z prawem zasiłku w zamieszkali na wsi w bezrobot- do zasiłku liczbie na wsi liczbie w tym: nych ogółem bezrobot- bezrobotnych kobiety ogółem
nych ogółem Wyszczególnienie ogółem
2000 7 869 3 994 50,8 895 11,4 5 767 73,3
2001 8 819 4 280 48,5 1 100 12,5 6 459 73,2 2002 9 016 4 322 47,9 780 8,7 6 637 73,6 2003 8 891 4 259 47,9 658 7,4 6 531 73,5 2004 8 516 4 090 48,0 616 7,2 6 138 72,1
Powiat bialski Powiat 2005 8 075 3 907 48,4 569 7,0 5 959 73,8 2006 7 211 3 515 48,7 473 6,6 5 383 74,6 2000 159 717 83 760 52,4 24 930 15,6 87 423 54,7 2001 178 980 88 977 49,7 30 855 17,2 96 342 53,8
2002 178 879 86 879 48,6 19 738 11,0 96 288 53,8 2003 174 529 85 500 48,9 15 918 9,1 93 913 53,8
2004 164 752 81 375 49,4 13 537 8,2 88 777 53,9 Lubelskie 2005 156 832 78 358 49,9 13 737 8,8 84 533 53,9 2006 141 763 73 324 51,7 11 511 8,1 77 312 54,5
Źródło: WUP i PUP
Udział bezrobotnych w poszczególnych gminach w ogólnej liczbie bezrobotnych zarejestrowanych w Urzędzie Pracy wykazuje bardzo niewielkie wahania i przyjmuje na przestrzeni lat bardzo zbliżone wartości. Tabela nr 21 przedstawia liczbę osób bezrobotnych z poszczególnych gmin powiatu bialskiego w latach 2000-2006. Tabela nr 21 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2000-2006 Gmina 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 % ogółu % ogółu % ogółu % ogółu % ogółu % ogółu % ogółu Biała Podlaska 733 870 930 908 844 857 782 9,3 9,9 10,3 10,2 9,9 10,6 10,8 Drelów 357 425 436 455 456 415 373 4,5 4,8 4,8 5,1 5,3 5,1 5,2 Janów Podlaski 340 359 371 382 374 373 340 4,3 4,1 4,1 4,3 4,4 4,6 4,7 Kodeń 331 340 314 349 320 299 267 4,2 3,9 3,5 3,9 3,8 3,7 3,7 Konstantynów 253 270 281 277 293 273 264 3,2 3,1 3,1 3,1 3,4 3,4 3,7 Leśna Podlaska 262 315 298 303 282 298 298 3,3 3,6 3,3 3,4 3,3 3,7 4,1 Łomazy 302 303 319 314 293 267 236 3,8 3,4 3,5 3,5 3,4 3,3 3,3 Międzyrzec Podlaski 1707 1922 1939 1929 1914 1679 1454
______59 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
– miasto 21,7 21,8 21,5 21,7 22,5 20,8 20,2 Międzyrzec Podlaski 699 789 834 841 744 682 551 8,9 8,9 9,3 9,5 8,7 8,4 7,6 Piszczac 543 603 591 558 525 526 449 6,9 6,8 6,6 6,3 6,2 6,5 6,2 Rokitno 180 198 216 184 182 174 178 2,3 2,2 2,4 2,1 2,1 2,2 2,5 Rossosz 141 154 176 169 160 146 145 1,8 1,7 1,9 1,9 1,9 1,8 2,0 Sławatycze 197 221 236 211 194 198 185 2,5 2,5 2,6 2,4 2,3 2,5 2,6 Sosnówka 121 139 158 150 119 140 143 1,5 1,6 1,8 1,7 1,4 1,7 1,9 Terespol – miasto 395 438 440 431 464 437 374 5,0 4,9 4,9 4,8 5,4 5,4 5,2 Terespol 447 511 497 476 478 452 406 5,7 5,8 5,5 5,4 5,6 5,6 5,6 Tuczna 183 209 214 199 181 167 158 2,3 2,4 2,4 2,2 2,1 2,1 2,2 Wisznice 371 420 439 443 405 390 363 4,7 4,8 4,9 4,9 4,8 4,8 5,0 Zalesie 307 333 327 312 288 302 245 3,9 3,8 3,6 3,5 3,4 3,7 3,4 Ogółem powiat 7 869 8 819 9 016 8 891 8 516 8 075 7 211 Źródło: Opracowania własne PUP
Bardzo ważnym czynnikiem, który w istotny sposób określa sytuację bezrobotnych na rynku pracy jest okres pozostawania bez pracy. Im dłuższa przerwa, tym mniejsze szanse na ponowne zatrudnienie. Z tego punktu widzenia sytuacja w powiecie bialskim i w województwie lubelskim wygląda niekorzystnie. Pod względem czasu pozostawania bez pracy najliczniejszą kategorię zarejestrowanych bezrobotnych stanowią osoby pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy. Od roku 2001 liczba osób w tej grupie uległa stałemu zwiększeniu, aż do roku 2004. W latach 2005 - 2006 liczba osób z tej grupy zmniejszyła się, co jest spowodowane zmniejszeniem ogólnej liczby zarejestrowanych. Podobna sytuacja pojawia się w całym województwie z tą różnicą, że w województwie już w roku 2004 odnotowujemy zmniejszenie liczby osób w tej grupie. Ponad połowę bezrobotnych stanowią osoby długotrwale bezrobotne tj. pozostające w rejestrze bezrobotnych powyżej 12 miesięcy. Na przestrzeni lat 2000 - 2006 wskaźnik ten jest wyższy w powiecie bialskim niż w województwie. Dane liczbowe obrazujące to zjawisko przedstawia tabela nr 22 i 23.
______60 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 22
Liczba Udział bezrobotnych w ogóle zarejestrowanych wg czasu bezrobotnych Rok pozostawania bez pracy (w %) w latach 2000-2006 do 1 m- 1-3 mcy 3-6 mcy 6-12 mcy 12-24 mcy pow. 24
ca mcy
2000 7 869 5,2 14,5 14,5 15,4 25,5 24,9
2001 8 819 6,3 13,4 12,5 15,3 20,2 32,3
2002 9 016 4,4 10,9 12,9 14,6 20,9 36,3
2003 8 891 5,0 11,9 10,5 12,3 18,8 41,5 bialski Powiat 2004 8 516 4,8 11,1 11,2 13,0 16,3 43,6 2005 8 075 5,1 13,6 11,4 12,5 15,1 42,3 2006 7 211 4,1 11,7 12,5 12,5 16,6 42,6 2000 159 717 6,8 14,4 13,9 16,2 22,9 25,8
2001 178 980 7,4 13,6 13,2 15,7 20,2 29,9
2002 178 879 6,2 12,1 12,5 15,2 20,8 33,2 2003 174 529 6,8 12,6 11,9 13,5 18,3 36,9
2004 164 752 7,0 13,0 11,7 13,6 16,5 38,2 lubelskie
2005 156 832 7,7 14,4 13,2 13,2 15,0 36,5 Województwo 2006 141 763 6,6 14,3 12,4 14,3 16,9 35,5
Źródło: WUP i PUP Tabela nr 23 Długotrwale bezrobotni zarejestrowani ponad 12 miesięcy Powiat bialski Województwo lubelskie Rok % udział w % udział w Liczba Liczba ogóle ogóle zarejestrowanych zarejestrowanych bezrobotnych bezrobotnych 2000 3 966 50,4 77 830 48,7 2001 4 625 52,4 89 594 50,1 2002 5 166 57,3 96 726 54,1 2003 5 359 60,3 96 416 55,2 2004 5 103 59,9 90 177 54,7 2005 4 637 57,4 80 755 51,5 2006 4 273 59,3 74 349 52,4
Źródło: WUP, PUP Z analizy struktury wieku bezrobotnych wynika, iż ponad połowa zarejestrowanych bezrobotnych nie przekracza 34 roku życia, a zdecydowana większość bezrobotnych jest w tzw. wieku mobilnym, tj. do 44 lat. W roku 2006 w powiecie bialskim 56,5 % zarejestrowanych stanowiły osoby do 34 roku życia, w województwie lubelskim 56,9 % ogółu zarejestrowanych. Osoby do 44 roku życia w 2006 roku stanowiły w powiecie bialskim 75,8% a w województwie lubelskim 75,2 %. Oznacza to, że większość zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie i w województwie jest w wieku najwyższej aktywności zawodowej, wśród której dominuje młodzież. Liczebność tych grup ma tendencję wzrostową aż do roku 2003. Od roku 2004 wraz ze zmniejszeniem ilości zarejestrowanych, również w tych grupach pojawia się tendencja malejąca. Strukturę bezrobotnych w powiecie bialskim i województwie lubelskim wg wieku w latach 2000 – 2006 przedstawia tabela nr 24.
______61 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 24
Liczba % udział poszczególnych grup wiekowych bezrobotnych bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych Rok w latach Do 24 25-34 35-44 45-54 55-59 60-64 2000-2006 2000 7 869 36,9 29,0 21,2 11,6 1,1 0,2 2001 8 819 34,2 30,3 21,1 12,8 1,2 0,4 2002 9 016 33,7 30,2 20,5 13,9 1,4 0,3 2003 8 891 32,0 31,0 20,2 14,7 1,8 0,3 2004 8 516 29,8 32,1 19,1 16,0 2,6 0,4
Powiatbialski 2005 8 075 27,8 31,7 18,6 18,2 3,2 0,5 2006 7 211 26,0 30,5 19,3 19,5 4,1 0,6 2000 159 717 34,6 29,4 21,8 13,0 1,0 0,2
2001 178 980 32,5 30,5 21,2 14,4 1,2 0,2
2002 178 879 31,3 30,6 20,4 15,9 1,5 0,3 2003 174 529 29,5 31,2 20,0 17,1 1,9 0,3
2004 164 752 27,9 31,7 19,2 18,4 2,4 0,4 lubelskie
2005 156 832 26,7 31,7 18,7 19,2 3,2 0,5 Województwo 2006 141 763 25,4 31,5 18,3 20,0 4,1 0,7
Źródło: WUP i PUP
Bardzo ważnym czynnikiem pozycji na rynku pracy oraz szans na znalezienie pracy jest poziom wykształcenia. Niezmiennie na przestrzeni lat 2000 – 2006 i to zarówno w powiecie jak i w województwie największą grupę stanowią bezrobotni z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i niższym. Obserwujemy również stale rosnącą ilość osób bezrobotnych z wykształceniem wyższym. Strukturę bezrobotnych według poziomu wykształcenia przedstawia tabela nr 25. Tabela nr 25
Udział bezrobotnych wg wykształcenia w ogólnej liczbie bezrobotnych Liczba Rok bezrobotnych policealne średnie zasadnicze gimnazjalne wyższe i średnie ogólnokszt. zawodowe i niższe zawodowe
2000 7 869 2,2 24,5 6,5 38,9 27,9 2001 8 819 2,7 24,6 6,6 39,4 26,7 2002 9 016 3,1 24,6 6,4 38,7 27,2 2003 8 891 3,5 25,1 6,3 37,7 27,4 2004 8 516 4,6 25,5 6,6 35,6 27,7
Powiatbialski 2005 8 075 5,2 24,8 7,4 34,8 27,8
2006 7 211 6 23,4 7,6 33,9 29,1
2000 159 717 3,8 24,8 7,3 36,3 27,8 2001 178 980 4,8 25,6 7,4 35,4 26,8 2002 178 879 5,8 25,1 7,4 34,6 27,1
Województ 2003 174 529 6,5 25,2 7,6 33,4 27,3 wo lubelskie wo
______62 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
2004 164 752 7,4 25,7 8,2 31,5 27,2 2005 156 832 8,1 25,8 8,9 30 27,2 2006 141 763 8,8 25,2 10,1 28,5 27,4
Źródło: WUP i PUP
II.2.4.2 Stopa bezrobocia
Stopa bezrobocia, liczona jako udział bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy w liczbie ludności aktywnej zawodowo, do roku 2006 jest niższa od stopy bezrobocia w analogicznych okresach w województwie i w kraju. Po raz pierwszy w roku 2006 zanotowano wyższy wskaźnik stopy bezrobocia w powiecie bialskim w stosunku do wskaźnika w województwie i w kraju. W powiecie bialskim wskaźnik ten osiągnął poziom 15,8 % przy wskaźnikach 15,5 % w województwie i 14,9 % w kraju. W analizowanym okresie obserwujemy wahania stopy bezrobocia w powiecie bialskim. W latach 2000 - 2002 stopa bezrobocia wykazuje tendencję wzrostową. W roku 2003 odnotowujemy spadek i ponowny wzrost w roku 2004. Od 2004 roku stopa bezrobocia w powiecie bialskim wykazuje tendencję spadkową. W województwie lubelskim i w kraju te wahania są mniej widoczne - stały wzrost stopy bezrobocia występował od roku 2000 do roku 2004, a następnie w latach 2004-2006 stopa bezrobocia obniżyła się. Dane dla powiatu bialskiego i województwa lubelskiego obrazuje tabela nr 26. Tabela nr 26 Stopa bezrobocia w latach 2000 – 2006
Rok Powiat bialski Województwo Polska lubelskie 2000 13,2 14,0 15,1 2001 14,8 15,7 17,5 2002 15,2 15,8 18,0 2003 14,8 15,5 18,0 2004 18,3 17,8 19,1 2005 17,5 17,0 17,6 2006 15,8 15,5 14,9
Źródło: WUP, PUP i GUS
II.2.4.3 Oferty pracy
W latach 2000 – 2001 zarówno w powiecie jak i w województwie, miał miejsce wyraźny spadek liczby ofert pracy zgłoszonych przez pracodawców. Od roku 2002 sytuacja w tym zakresie ulega poprawie. Wskaźnik szansy uzyskania oferty w powiecie wykazuje tendencję wzrostową od 2004 roku, ale jest niższy w porównaniu ze wskaźnikami wojewódzkimi. Dane porównawcze ilustruje tabela nr 27.
______63 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 27 Liczba ofert Powiat bialski Województwo lubelskie pracy w latach Liczba ofert Wskaźnik szansy Liczba ofert Wskaźnik szansy 2000 - 2006 uzyskania oferty w % uzyskania oferty w % 2000 986 12,53 30 777 19,27 2001 775 8,78 26 901 15,03 2002 858 9,52 28 316 15,83 2003 1 384 15,57 37 175 21,30 2004 1 070 12,56 38 089 23,12 2005 1 455 18,02 44 174 28,17 2006 1 524 21,13 49 923 35,22 Źródło: WUP i PUP
II.2.4.4 Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu
W roku 2006 Powiatowy Urząd Pracy dysponował 2.649 ofertami: pracy, na staż i przygotowanie zawodowe. Z miasta Biała Podlaska wpłynęło 1.125 ofert, zaś z powiatu bialskiego 1.524. Oferty pracy na tzw. środki własne stanowiły 33 % ogółu zgłoszonych ofert, oferty na miejsca subsydiowane z Funduszu Pracy 66 %, a dla osób niepełnosprawnych 1 %. Pracodawcy najczęściej składali zapotrzebowanie na pracowników w zawodach: pracownik biurowy, sprzedawca, operator wprowadzania danych, magazynier, obuwnik, kierowca samochodu ciężarowego, prasowaczka, pomoc kuchenna, opiekun, robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym, specjalista ds. marketingu, kucharz, cukiernik, sekretarka, wychowawca, robotnik gospodarczy, robotnik budowlany, pedagog, handlowiec, pracownik fizyczny, nauczyciel języka angielskiego, stolarz meblowy, krojczy, sprzątaczka, natomiast osoby odbywające staż i przygotowanie zawodowe były zatrudniane na stanowiskach: referent administracyjno–biurowy, sprzedawca, operator wprowadzania danych, wychowawca, magazynier, kucharz, sekretarka, informatyk, pedagog. Powiatowy Urząd Pracy zorganizował 3 giełdy pracy dla 3 pracodawców z sektora prywatnego. Oferowano 27 miejsc pracy, zaś pracę podjęło 9 osób. W giełdach wzięło udział 69 bezrobotnych, a więc 3 osoby ubiegały się o 1 miejsce pracy. Minister Pracy i Polityki Społecznej przyznał Staroście Bialskiemu na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w roku 2006 kwotę 11.031.149,41 zł. Środki te pozwoliły zabezpieczyć działania aktywizacyjne dla 3.096 osób. Osoby te objęto: pracami interwencyjnymi - 65 osób, robotami publicznymi - 22 osoby, stażami – 1.648 osób, szkoleniami i przekwalifikowaniami - 312 osób, środkami na podjęcie działalności gospodarczej - 189 osób, przygotowaniem zawodowym - 739 osób, refundacją składki na ubezpieczenie społeczne rolników - 3 osoby, refundacją zakwaterowania - 3 osoby,
______64 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
refundacja wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy - 3 osoby, prace społecznie użyteczne - 112 osób.
Środki jakimi dysponował Urząd Pracy na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu na przestrzeni lat 2000 – 2006 przedstawia tabela nr 28 oraz wykres nr 10. Tabela nr 28
Limit środków na aktywne Liczba osób objętych Średnio na Rok formy przeciwdziałania aktywnymi formami 1 osobę bezrobociu przeciwdziałania bezrobociu
2000 2 646 146 1 254 2 110 2001 2 804 100 825 3 399 2002 2 023 400 737 2 745 2003 6 454 300 2 388 2 703 2004 5 674 800 1 948 2 913 2005 8 868 584 3 062 2 896 2006 11 031 149 3 096 3 563
Źródło: Opracowania własne PUP, obliczenia własne
Wykres nr 10
ŚRODKI URZĘDU PRACY NA AKTYWNE FORMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU w latach 2000-2006
12 000 000 3 500
10 000 000 3 000
2 500 8 000 000 2 000 6 000 000 1 500
4 000 000 osób Liczba Limit środków Limit 1 000 Limit 2 000 000 500 środków - - Liczba osób 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Jak wynika z powyższych danych, środki do dyspozycji Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej wzrosły w analizowanym okresie o 317 %, zaś liczba osób objętych aktywnymi formami przeciwdziałania bezrobociu o 147 %. Oznacza to wzrost średniej kwoty przeznaczonej na 1 osobę. O ile kwota ta w roku 2000 wynosiła średnio 2.110 zł, to w 2006 roku wzrosła o 69 % i wyniosła średnio 3.563 zł. W tabeli nr 29 przedstawiono projekty realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Białej Podlaskiej w latach 2004-2007, dofinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
______65 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 29
Wkład Wnioskowana Całkowite Źródło własny / L.p. Tytuł projektu kwota Wkład własny wydatki dofinansowania całkowite dofinansowania projektu wydatki
Działanie 1.2 SPO 1. Pomost do pracy 1246 034,43 172 785,18 1 418 819,61 12% RZL Działanie 1.3 SPO 2. Moja szansa 833 596,00 53 474,90 887 070,90 6% RZL Działanie 1.2 SPO 3. Chwytaj dzień 1240 438,23 468 154,37 1 708 592,60 27% RZL Działanie 1.3 SPO 4. Trzeba zaistnieć 548 050,81 195 573,09 743 623,90 26% RZL Działanie 1.3 SPO 5. Biznesik 131 455,74 46 910,26 178 366,00 26% RZL Wstawaj – szkoda Działanie 1.5 SPO 6. 461 833,03 125 638,51 587 471,54 21% dnia RZL Działanie 1.6 SPO 7. Uśpiony potencjał 909 597,16 410 628,60 1 320 225,76 31% RZL Działanie 1.2 SPO 8. W młodzieży siła 1 695 358,61 203 025,00 1 898 383,61 11% RZL Nowa Działanie 1.3 SPO 9. 2 668 539,80 444 796,88 3 113 336,68 14% perspektywa RZL Działanie 1.6 SPO 10. Teraz kobiety 4 159 371,71 1 039 843,00 5 199 214,71 20% RZL
Ogółem: 13 894 275,52 3 160 829,79 17 055 105,31 19%
II.2.5 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze:
SFERA SPOŁECZNA Demografia 1. Niższy od średniego w kraju i województwie lubelskim udział ludności w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie ludności, odpływ wykwalifikowanej kadry. Problemy te związane są ze starzeniem się społeczeństwa, wyjazdem młodych osób w wieku produkcyjnym za granicę w celach zarobkowych, postrzeganą przez mieszkańców niską atrakcyjnością powiatu pod względem warunków życia.
Rynek pracy 1. Pogłębianie się dysproporcji pomiędzy poziomem życia w powiecie i w kraju, brak miejsc pracy w powiecie i wiążąca się z tym migracja zarobkowa. Problem ten wymaga prowadzenia działań związanych z tworzeniem nowych miejsc pracy, pobudzaniem przedsiębiorczości.
______66 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Bezrobocie 1. W powiecie problem bezrobocia jest bardzo szeroki. Można zauważyć szereg niekorzystnych tendencji, jak np. duży udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych, duża ilość osób długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych, duża liczba osób w wieku mobilnym (tj. do 44 lat) wśród ogółu bezrobotnych, duża liczba młodzieży w ogólnej liczbie bezrobotnych oraz mały udział osób posiadających prawo do zasiłku w ogólnej liczbie bezrobotnych. Problemy te wymagają intensywnych działań zmierzających do tworzenia miejsc pracy na terenie powiatu poprzez pobudzanie indywidualnej przedsiębiorczości, współpracy z organizacjami pozarządowymi i pozyskiwania większych funduszy na walkę z bezrobociem.
______67 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.3 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
______68 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.3.1 Edukacja
Oświata to jeden z najważniejszych elementów systemu społecznego, stanowiący wspólne dobro całego społeczeństwa. Obecnie jednym z najważniejszych czynników konkurencyjności regionu są dobre pokłady zasobów ludzkich, przez które rozumie się kwalifikacje zawodowe ludności oraz wiedzę ogólną umożliwiającą ich zmianę w toku życia zawodowego. Samorządy terytorialne realizują różnorodne zadania i posiadają wielorakie kompetencje dotyczące funkcjonowania wielu instytucji na swoim terenie. W myśl ustawy o systemie oświaty do zadań własnych gminy i powiatu w zakresie oświaty należy zakładanie i prowadzenie: . przez gminy: przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne, szkoły podstawowe i gimnazja, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich; . przez powiaty: szkoły podstawowe specjalne i gimnazja specjalne, szkoły ponadgimnazjalne, w tym z oddziałami integracyjnymi szkół sportowych i mistrzostwa sportowego oraz placówki: oświatowo–wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego, placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych, placówki artystyczne – ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych, poradnie psychologiczno–pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno–pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno– wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, z wyjątkiem szkół i placówek o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym; Na terenie powiatu bialskiego działają: . przedszkola, . szkoły podstawowe , . szkoły gimnazjalne, . szkoły ponadgimnazjalne, . szkoły dla dorosłych, . szkoły specjalne,
______69 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. szkoły wyższe, . poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Mapka nr 6
______70 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.3.1.1 Przedszkola
Obecnie na terenie powiatu bialskiego z 13 przedszkoli korzysta 1.406 dzieci. Jednocześnie 1.024 dzieci uczęszcza do klas przedszkolnych tzw. „0” działających przy szkołach podstawowych (dane na podstawie SIO i informacji z Kuratorium Oświaty w Lublinie Delegatura w Białej Podlaskiej). W okresie od 1999 – 2007 r. w powiecie zlikwidowano 2 przedszkola, jednocześnie wybudowano 2 nowe przedszkola. Z uwagi na duże zróżnicowanie środowisk rodzinnych i lokalnych oraz to, że w wielu rodzinach nie zapewnia się dzieciom korzystnych warunków rozwoju, konieczne jest upowszechnienie wychowania przedszkolnego, by żadne dziecko nie było pozbawione możliwości uczestnictwa w dobrze zorganizowanej edukacji przedszkolnej. Barierą w korzystaniu z przedszkoli, zarówno w miastach jak i na wsiach powiatu, są wzrastające w szybkim tempie opłaty za przedszkole, szczególnie niekorzystne dla dzieci ze środowisk wiejskich. W związku z powyższym dzieci te mają małe szanse na korzystanie z placówek przedszkolnych, ze względu na ich brak w danej miejscowości, bądź też rodziców nie stać na posyłanie dziecka do niej. Nie bez znaczenia jest baza lokalowa oraz wyposażenie w materiały dydaktyczne placówek. Na podstawie otrzymanej informacji z gmin zauważa się potrzebę unowocześniania, modernizowania i odnawiania bazy lokalowej. Analizując powyższe dane należy stwierdzić, że rzeczą niezbędną i bezwzględnie konieczną jest doposażenie przedszkoli w nowoczesne pomoce dydaktyczne wspomagające rozwój dziecka. Jednocześnie zauważa się w tym miejscu duże niedofinansowanie przedszkoli. Analizując demografię zauważa się niewielki wzrost urodzeń w roku ubiegłym oraz wzrost liczby dzieci w wieku od 0 do 4 lat. Oznacza to, że w najbliższych latach nastąpi większe zapotrzebowanie na przedszkola. Dane prezentuje tabela nr 30 oraz wykres nr 11. Tabela nr 30
różnica Wyszczególnienie 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2006/2000
Wiek 0-4 lat ogółem 7 345 6 964 6 667 6 415 6 146 5 995 6 021 -1 324 mężczyźni 3 735 3 563 3 473 3 332 3 178 3 083 3 059 -676 kobiety 3 610 3 401 3 194 3 083 2 968 2 912 2 962 -648 Wiek 5-9 lat ogółem 8 941 8 520 8 165 7 775 7 567 7 298 6 905 -2 036 mężczyźni 4 494 4 293 4 038 3 885 3 782 3 702 3 530 -964 kobiety 4 447 4 227 4 127 3 890 3 785 3 596 3 375 -1 072
______71 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 11
DZIECI W WIEKU 0-9 LAT W POWIECIE BIALSKIM w latach 2000-2006
10 000
8 000
6 000 wiek 0-4 lat 4 000 wiek 5-9 lat 2 000
0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
II.3.1.2 Szkoły podstawowe
Na terenie powiatu bialskiego w roku szkolnym 2006/2007 działały 83 szkoły podstawowe, w tym 14 filii, 2 szkoły specjalne i 4 szkoły niepubliczne. Do szkół tych uczęszcza 8 874 uczniów. Na podstawie danych z gmin zauważa się, że na przestrzeni lat 1999 – 2006 zlikwidowano 19 szkół podstawowych i 12 filii tych szkół. Jednocześnie powstało 13 nowowybudowanych, bądź zmodernizowanych szkół podstawowych. Dane potwierdzające te fakty zawarte są w tabeli 31. Tabela nr 31 Liczba Szkoły Szkoły Liczba zmodernizowanych Szkoły Filie szkół niepubliczne Gmina/Miasto podstawowe zlikwidowanych lub podstawowe podstawowych działających specjalne placówek nowowybudowanych w gminie placówek Biała Podlaska 9 1 2 - 5 - Drelów 6 - - - - 3 Janów Podlaski 1 1 - - 3 - Kodeń 2 - - - 2 Konstantynów 2 - - - - 1 Leśna Podlaska 1 2 - - 2 - Łomazy 3 4 - - 2 - Międzyrzec 9 2 - - 6 4 Podlaski Piszczac 4 1 - 1 1 1 Rokitno 1 2 - - 2 - Rossosz 1 - 1 - 1 - Sławatycze 1 - - - 1 - Sosnówka 2 1 1 - 4 1 Terspol 3 - - - 1 - Tuczna 3 - - - 1 Wisznice 5 - - - 1 2 Zalesie 5 - - - - - Międzyrzec 3 - - 1 - - Podlaski miasto Terespol miasto 2 - - - - - Łącznie szkoły podstawowe 63 14 4 2 31 13
Źródło: Dane urzędów gmin/miast oraz ankiety dotyczące diagnozy stanu miasta/gminy i planów rozwoju na lata 2007 – 2015.
______72 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Ponadto w Międzyrzecu Podlaskim funkcjonuje Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia.
Dążenie do podniesienia jakości kształcenia jest istotnym przedsięwzięciem spełniającym założenia powiatu dotyczące dobrze wyedukowanego społeczeństwa. W tym względzie gminy zauważają niedobory kadry dydaktycznej w następujących dziedzinach: języki obce (przede wszystkim język angielski), historii, techniki, plastyki, muzyki, a także nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami w zakresie suropedagogiki, tyflopedagogiki i rehabilitanta ruchowego.
Nie bez znaczenia jest również baza lokalowa i wyposażenie szkół podstawowych, która wymaga znacznych nakładów finansowych i stałego doposażenia w nowoczesny sprzęt dydaktyczny, niezbędny zarówno w procesie dydaktycznym jak i wychowawczym. W tym względzie gminy zauważają brak sal gimnastycznych, hal sportowych, stołówek i świetlic, czytelni oraz pracowni językowych. Jednocześnie należy zauważyć, że gminy próbują w miarę możliwości zmniejszać niedostatki w omawianym względzie.
II.3.1.3 Szkoły gimnazjalne
Gimnazjum to drugi, obowiązkowy poziom kształcenia w Polsce. Stanowi bardzo ważne ogniwo systemu edukacji. Uczęszcza do niego młodzież w wieku 13 – 16 lat. Nauka w powszechnej szkole średniej stopnia pierwszego, bo tak jest nazywane gimnazjum trwa 3 lata. Uczniowie klas najwyższych programowo na zakończenie nauki piszą ogólnopolski egzamin gimnazjalny organizowany przez Centralną Komisję Egzaminacyjną.
W roku szkolnym 2006/07 w powiecie bialskim działało 28 szkół gimnazjalnych w tym 1 specjalna. Uczęszczało do nich 5 507 uczniów. W latach od 1999 do 2006 r. w powiecie wybudowano i zmodernizowano 11 szkół gimnazjalnych. W/w dane prezentuje tabela 32. Tabela nr 32 Szkoły gimnazjalne Liczba specjalne zmodernizowanych lub Gmina/Miasto Szkoły gimnazjalne nowowybudowanych placówek
Biała Podlaska 2 - - Drelów 2 - 3 Janów Podlaski 1 - 1 Kodeń 1 - - Konstantynów 1 - - Leśna Podlaska 1 - 1 Łomazy 1 - - Międzyrzec Podlaski 3 - 2 Piszczac 2 1 -
______73 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Rokitno 1 - - Rossosz 1 - 1 Sławatycze 1 - 1 Sosnówka 1 - - Terspol 2 - - Tuczna 1 - - Wisznice 1 - 1 Zalesie 1 - 1 Międzyrzec Podlaski 2 - - miasto Terespol miasto 2 - - Łącznie szkoły 27 1 11 gimnazjalne
Źródło: Dane urzędów gmin/miast oraz ankiety dotyczące diagnozy stanu miasta/gminy i planów rozwoju na lata 2007 – 2015.
Na tym etapie kształcenia bardzo istotne są zajęcia pozalekcyjne wspomagające rozwój ucznia, wypełniające czas wolny i rozwijające jego zainteresowania. W związku z powyższym istotną sprawą stają się kwalifikacje kadry pedagogicznej. W tym względzie gminy wykazują niewielkie niedobory do których należy zaliczyć nauczycieli: języków obcych, historii, techniki, plastyki, muzyki, sztuki, wychowania do życia w rodzinie, a także pedagoga szkolnego i psychologa.
Bazę lokalową szkół gimnazjalnych gminy przedstawiają jako dobrą lecz wymagającą dalszych inwestycji. Wykazują jednak niedobory nowoczesnych środków dydaktycznych.
Niepokojący jest fakt niszy demograficznej ludności w wieku 10 – 14 oraz 15 – 19 lat. Dane te prezentuje tabela nr 33 oraz wykres 12. Tabela nr 33
różnica Wyszczególnienie 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2006/2000 10-14 ogółem 9 801 9 742 9 680 9 575 9 292 8 908 8 518 -1 283 mężczyźni 4 973 4 921 4 866 4 830 4 683 4 454 4 271 -702 kobiety 4 828 4 821 4 814 4 745 4 609 4 454 4 247 -581 15-19 ogółem 9 796 10 029 10 054 9 857 9 485 9 384 9 324 -472 mężczyźni 5 138 5 206 5 185 5 022 4 840 4 801 4 751 -387 kobiety 4 658 4 823 4 869 4 835 4 645 4 583 4 573 -85
______74 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 12
DZIECI STARSZE I MŁODZIEŻ W WIEKU 10-19 LAT W POWIECIE BIALSKIM w latach 2000-2006
10 500 10 000 9 500 9 000 wiek 10-14 lat 8 500 wiek 15-19 lat 8 000 7 500 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
II.3.1.4 Szkoły ponadgimnazjalne dla młodzieży
Szkoły ponadgimnazjalne pełnią bardzo ważną rolę w polskim systemie oświaty. Stwarzają możliwość zdobycia wykształcenia zawodowego (zasadnicze szkoły zawodowe), średniego (liceum ogólnokształcące, liceum profilowane) oraz średniego zawodowego (technika). Poziom wykształcenia średniego zwieńcza zdany egzamin maturalny oraz w przypadku techników egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Obecnie na terenie powiatu bialskiego funkcjonuje 8 publicznych szkół ponadgimnazjalnych, w tym 7, dla których powiat bialski jest organem prowadzącym. Łącznie uczęszcza do nich 3.435 uczniów. W szkołach ponadgimnazjalnych, dla których powiat jest organem prowadzącym uczniowie kształcą się w różnych zawodach oraz w klasach o różnych profilach. Dane te prezentuje tabela 34.
Tabela nr 34 Liczba oddziałów Liczba uczniów Lp Nazwa placówki Typ szkoły w tym w tym ogółem ogółem klasy I: klasy I: Liceum Ogólnokształcące Liceum 1 im. Wł. Zawadzkiego 9 3 186 53 w Wisznicach Ogólnokształcące
Liceum Ogólnokształcące 2 im. gen. Wł. Sikorskiego Liceum Ogólnokształcące 15 5 499 156 w Międzyrzecu Podlaskim
Zespół Szkół im. Ogółem 15 4 404 166
3 Wł. St. Reymonta w tym: 11 4 286 95 Liceum Ogólnokształcące w Małaszewiczach
______75 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Technikum /teleinformatyczne, 3 1 92 39 elektroniczne/ Policealne Studium Spedycyjno 1 1 32 32 – Logistyczne
Zespół Szkół
Ogólnokształcących Nr 1 4 Liceum Ogólnokształcące 9 3 232 82 im. Bohaterów Warszawy
w Terespolu
Ogółem 27 8 656 200 w tym: Liceum Profilowane 7 2 175 56 /kształtowanie środowiska, usługowo – gospodarcze/ Zespół Szkół Ogólnokształcące Liceum Ponadgimnazjalnych im. 1 ----- 17 ----- 5 Uzupełniające Unitów Podlaskich w Międzyrzecu Podlaskim Technikum /elektroniczne, budowlane, 15 5 331 116 samochodowe, drogowe/ Zasadnicza Szkoła Zawodowa /murarz, kucharz, elektryk, 4 1 101 28 sprzedawca, fryzjer, hydraulik, cukiernik, piekarz/ Ogółem 17 4 440 231 w tym: Zespół Szkół 13 7 348 201 Liceum Ogólnokształcące 6 im. A. Naruszewicza w Janowie Podlaskim Technikum /mechanizacja rolnictwa, 4 1 100 30 hodowca koni/ Ogółem 27 7 757 256
w tym: 3 1 107 36 Liceum Ogólnokształcące Zespół Szkół
7 Ekonomicznych Technikum
im. Marii Dąbrowskiej /ekonomiczne, informatyczne, 21 6 612 188 w Międzyrzecu Podlaskim logistyczne, spedycyjne/
Policealne Studium Informatyki 2 1 55 32 i Biznesu Ogółem 119 34 3174 1144
Informacja o liczbie oddziałów, uczniów, kierunkach kształcenia w roku szkolnym 2007/2008 szkół ponadgimnazjalnych prowadzonych przez Powiat Bialski
Oferta edukacyjna szkół prowadzonych przez powiat bialski nastawiona jest na potrzeby rynku lokalnego. Zawiera ona w swoim zakresie zarówno ofertę kształcenia ogólnego jak również zawodowego. Poza szkołami powiatu funkcjonuje również Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Leśnej Podlaskiej prowadzony przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Do szkoły tej obecnie uczęszcza 261 uczniów, kształcąc się w 11 oddziałach o następujących kierunkach: technik agrobiznesu, technik technologii żywności oraz technik architektury krajobrazu. Istotne znaczenie we wspieraniu rozwoju edukacji ponadgimnazjalnej ma baza lokalowa, która w znacznej większości szkół ponadgimnazjalnych wymaga modernizacji i remontu.
______76 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.3.1.5 Szkoły dla dorosłych i inne placówki oświatowe
Na terenie powiatu działa 7 szkół dla dorosłych, w tym 6 szkół niepublicznych: Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Międzyrzecu Podlaskim, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Międzyrzecu Podlaskim, Centrum Edukacji dla dorosłych „ALFA” Szkoła Policealna w Międzyrzecu Podlaskim, Policealne Studium Informatyczno – Ekonomiczne w Międzyrzecu Podlaskim, Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Piszczacu oraz Jednoroczna policealna szkoła edukacji i innowacji w Międzyrzecu Podlaskim. Z wymienionych wyżej szkół 5 posiada uprawnienia szkoły publicznej. Uprawnień tych nie posiada Jednoroczna policealna szkoła edukacji i innowacji w Międzyrzecu Podlaskim. Ponadto na terenie powiatu działa jedno publiczne Liceum dla dorosłych na podbudowie szkoły zasadniczej w Terespolu. Do szkół tych uczęszcza 132 słuchaczy w 11 oddziałach (dane na podstawie SIO). Oferty wymienionych szkół dają możliwość poszerzenia, bądź uzupełnienia wykształcenia. Jest to uzupełnienie dotychczasowej oferty edukacyjnej powiatu.
Ponadto poszerzeniem oferty edukacyjnej powiatu jest również Policealne Studium Informatyki i Biznesu w Międzyrzecu Podlaskim będące szkołą policealną, kształcącą w 4 oddziałach 63 słuchaczy oraz Międzyrzeckie Centrum Kształcenia będące placówką kształcenia ustawicznego (kursową). Dane potwierdzające omawiane zagadnienie zawiera tabela 35.
Tabela nr 35 Liczba oddziałów Liczba uczniów Nazwa placówki Rodzaj uprawnienia Ogółe w tym Ogółe w tym m klasy I: m klasy I: szkoła niepubliczna Liceum Ogólnokształcące dla z uprawnieniami szkoły 3 1 38 18 dorosłych w Międzyrzecu Podlaskim publicznej
Uzupełniające Liceum szkoła niepubliczna Ogólnokształcące dla dorosłych w z uprawnieniami szkoły 2 1 25 11 Międzyrzecu Podlaskim publicznej Liceum Ogólnokształcące dla szkoła niepubliczna 1 1 12 12 dorosłych w Piszczacu z uprawnieniami szkoły publicznej Centrum Edukacji dla dorosłych szkoła niepubliczna „ALFA” szkoła policealna z uprawnieniami szkoły 2 1 13 8 w Międzyrzecu Podlaskim publicznej Jednoroczna policealna szkoła szkoła niepubliczna bez edukacji uprawnień szkoły 1 1 8 8 i innowacji w Międzyrzecu Podlaskim publicznej szkoła niepubliczna Policealna Studium Informatyczno – z uprawnieniami szkoły 2 1 23 17 Ekonomiczne w Międzyrzecu Podlaskim publicznej
______77 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych na podbudowie szkoły szkoła publiczna 1 - 13 - zasadniczej w Terespolu Policealne Studium Informatyki i Biznesu szkoła publiczna 4 2 63 33 w Międzyrzecu Podlaskim placówka kształcenia brak brak brak brak Międzyrzeckie Centrum Kształcenia ustawicznego (kursowa) danych danych danych danych
Ogółem 16 8 195 107
Źródło: SIO na dzień 30 marca 2007 r.
II.3.1.6 Szkoły specjalne
Na terenie powiatu działają dwa Specjalne Ośrodki Szkolno – Wychowawcze prowadzone przez gminy. Do SOSzW w Międzyrzecu Podlaskim uczęszcza 44 dzieci w następujących typach szkół: przedszkolu specjalnym – 16, specjalnej szkole podstawowej – 22 uczniów oraz wczesnym wspomaganiu – 6 dzieci. Natomiast do SOSzW w Zalutyniu uczęszcza 53 uczniów w następujących typach szkół: specjalnej szkole podstawowej – 16 uczniów, specjalnej szkole gimnazjalnej – 14 uczniów, szkole specjalnej przysposabiającej do pracy – 23 uczniów oraz wczesne wspomaganie dzieci od 3 roku życia. Ponadto ośrodek prowadzi indywidualne nauczanie oraz zajęcia rewalidacyjno–wychowawcze. W odczuciu ośrodków niezbędne są znaczne nakłady finansowe na rozbudowę i modernizację bazy lokalowej. Ponadto istnieje duże zapotrzebowanie na pomoce dydaktyczno–wychowawcze wspomagające rozwój dzieci upośledzonych. Istotne znaczenie ma również kadra pedagogiczna, która zdaniem ośrodków jest niewystarczająca. Wśród niedoborów kadrowych zauważa się braki pedagogów o następujących specjalnościach: oligofrenopedagogiki, hipoterapii, integracji sensorycznej i rehabilitanta.
II.3.1.7 Szkolnictwo wyższe
Na terenie powiatu bialskiego działają wydziały zamiejscowe dwóch uczelni wyższych. Są to: . Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydział Zamiejscowy w Leśnej Podlaskiej, kształcąca na niestacjonarnych czteroletnich studiach inżynierskich na kierunku rolnictwo o specjalnościach agronomia i agrobiznes oraz informatyka w rolnictwie. Uczelnia obecnie kształci ok. 250 studentów. . Katolicki Uniwersytet Lubelski Wydział Zamiejscowy w Międzyrzecu Podlaskim, kształcący na kierunkach historia oraz język polski. W roku bieżącym nie został dokonany nabór na w/w kierunki z powodu braku zainteresowania. Ludność powiatu ponadto ma możliwość korzystania z uczelni znajdujących się na terenie miasta Biała Podlaska. Do nich należą:
______78 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, kształcąca obecnie na 9 kierunkach i 22 specjalnościach. Uczelnia kształci na studiach zawodowych I stopnia na następujących kierunkach: filologia, informatyka, pedagogika, pielęgniarstwo, zdrowie publiczne, ratownictwo medyczne, socjologia, turystyka i rekreacja oraz zarządzanie. Każdy z wymienionych kierunków posiada liczne specjalizacje. Od przyszłego roku akademickiego planowane jest otwarcie kolejnych dwóch kierunków: budownictwo i rolnictwo. Ponadto uczelnia kształci na licznych studiach podyplomowych oraz kursach doskonalących. Obecnie na uczelni studiuje ok. 5.000 studentów. . Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej. Najstarsza uczelnia prowadząca swoją działalność na terenie miasta Biała Podlaska. Uczelnia kształci na stacjonarnych studiach I stopnia w następujących kierunkach: turystyka i rekreacja, fizykoterapia i kosmetologia oraz na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I i II stopnia na kierunku wychowanie fizyczne. Ponadto w ofercie uczelni można znaleźć liczne studia podyplomowe, kursy i specjalizacje. Obecnie na uczelni studiuje ok. 3.000 studentów. . Kolegium Licencjackie Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Białej Podlaskiej, kształci na studiach stacjonarnych I stopnia na następujących kierunkach: filologii polskiej o specjalności redaktorsko – medialnej, historii o specjalności archiwalno – dokumentalistycznej, która jednocześnie daje możliwość studentowi wyboru trzech profili, socjologii oraz pedagogice specjalnej. Jednocześnie na kierunku socjologia studenci mogą podjąć naukę w systemie niestacjonarnym. Obecnie do uczelni uczęszcza 540 studentów. . Filia Politechniki Radomskiej, kształci na czteroletnich studiach inżynierskich na kierunkach transport oraz elektrotechnika. Oferta uczelni zawiera liczne specjalności w ramach w/w kierunków. Obecnie w filii uczelni studiuje ok. 500 studentów. Baza lokalowa w/w uczelni jest dostosowana do potrzeb dydaktycznych. Jednakże ze względu na duże zapotrzebowanie na wyższy poziom wykształcenia uczelnie zauważają konieczność stałej modernizacji i rozbudowy bazy lokalowej. W przyszłości uczelnie planują otwarcie kolejnych dostosowanych do potrzeb lokalnego społeczeństwa kierunków. Ponadto Fundacja na rzecz Rozwoju Szkolnictwa Wyższego, Specjalnego i Kultury w Międzyrzecu Podlaskim prowadzi rozmowy z władzami Uniwersytetu Białostockiego oraz Wyższej Szkoły Zarządzania i Prawa w Warszawie w sprawie otwarcia wydziałów zamiejscowych tych uczelni w Międzyrzecu Podlaskim.
II.3.1.8 Poradnie psychologiczno – pedagogiczne
Funkcjonujące na terenie Powiatu Bialskiego trzy poradnie psychologiczno– pedagogiczne udzielają dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno– pedagogicznej, w tym pomocy logopedycznej, pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, natomiast rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno– pedagogicznej związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży.
______79 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Do ich zadań należy przede wszystkim: wspomaganie wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży, efektywności uczenia się, nabywania i rozwijania umiejętności negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów oraz innych umiejętności z zakresu komunikacji społecznej, profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, udzielanie pomocy psychologiczno – pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grup ryzyka, terapia zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych, wspomaganie wychowawczej funkcji rodziny, pomoc uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej, prowadzenie edukacji prozdrowotnej wśród uczniów, rodziców i nauczycieli, a także pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz mocnych i słabych stron uczniów. W poradniach powiatu zatrudnionych jest 22 pracowników merytorycznych, tj. 7,5 etatu psychologa, 9 pedagogów oraz 5 logopedów. Ponadto w poradniach zatrudnieni są pracownicy administracji i obsługi w liczbie 5,83 etatu. Stosownie do potrzeb na umowę zlecenie zatrudniani są lekarze. Powiatowe poradnie działające w Międzyrzecu Podlaskim, Terespolu i Wisznicach świadczą usługi dla 136 szkół i placówek oświatowych obejmując swoim rejonem działania 25968 dzieci i młodzieży szkolnej. Istotnym zadaniem powiatu wspierającym pracę poradni jest modernizowanie bazy lokalowej oraz wyposażanie w nowoczesny sprzęt dydaktyczny i diagnozujący niezbędny do efektywnej pracy. W tym względzie poradnie zgłaszają zapotrzebowanie na następujące środki dydaktyczno–diagnozujące: programy komputerowe niezbędne do terapii, pomoce dydaktyczne, np. kolorowe kredki, flamastry, kolorowe kartony, papier biurowy oraz inne materiały biurowe, płyty CD z różnego rodzaju muzyką niezbędne do terapii, itp. testy diagnozy: psychologicznej, logopedycznej i pedagogicznej, gry dydaktyczne, pomoce wspierające nawiązanie kontaktu z dzieckiem, a także niezbędne do terapii zabawowej. Ponadto zauważa się duże zapotrzebowanie w specjalistyczny program komputerowy (ewidencyjno– statystyczny) dla poradni psychologiczno–pedagogicznych ułatwiający pracę tychże placówek.
II.3.2 Kultura
Powiat bialski to teren wielokulturowy. Spowodowane jest to migracjami, osiedleniami na tym terenie: Tatarów, Ukraińców, Białorusinów, Litwinów, Polaków z różnych części Polski. Oprócz tego teren ten to miejsce rozwoju różnych wyznań: prawosławia, katolicyzmu, grekokatolicyzmu, islamu i judaizmu. Powiat bialski zatem posiada potencjał ludzki i kulturowy, ukształtowaną tradycję, wraz z materialnymi obiektami, świadczącymi o wielokulturowości terenu. Kulturę, szczególnie ludową nawiązującą do tradycji i obrzędów ludowych można ocenić, że jest na wysokim poziomie. Świadczą o tym osiągnięcia zespołów śpiewaczych i obrzędowych, solistów, instrumentalistów oraz twórców, z różnych dziedzin kultury, a szczególnie ludowych. Kultura jest upowszechniana przede wszystkim poprzez instytucje kultury, specjalnie do tego powołane, nie można jednak pominąć roli, jaką w edukacji kulturalnej, upowszechnianiu kultury i podtrzymywaniu jej odgrywają inne instytucje: szkoły, kościoły, świetlice, stowarzyszenia, osoby prywatne, dzielące się swoimi umiejętnościami, doświadczeniem.
______80 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 7
II.3.2.1 Ośrodki Kultury
Życie kulturalne w powiecie bialskim skupia się przede wszystkim wokół ośrodków kultury. Ich organizatorami są miejskie i gminne samorządy terytorialne. Tylko gmina Piszczac oraz Tuczna nie posiadają gminnych ośrodków kultury. Dane dotyczące liczby instytucji kultury oraz ich aktywności na rzecz społeczeństwa przedstawia tabela nr 36.
______81 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 36 Wyszczególnienie 2003r. 2004r.* 2005r. 2006r. * Instytucje 23 27 22 29 Imprezy 871 329 682 426 Uczestnicy imprez 94.069 72435 80.319 92430 Zespoły artystyczne 102 68 95 59 Członkowie zespołów 1.313 932 1.182 1013 artystycznych Koła/kluby 25 48 29 47 Członkowie kół/klubów 934 832 89 1010 Tabela: Źródło GUS oraz Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej (Dane pochodzące od 14 ośrodków kultury*)
Gminy stwierdzają, że dużym zagrożeniem jest migracja młodych ludzi ze wsi oraz nie odpowiadanie przez mieszkańców na ofertę kulturalną ośrodków kultury. Spada liczba osób uczestniczących w imprezach mających swoją specyfikę, wzrasta liczba osób uczestniczących w imprezach masowych przygotowywanych przez ośrodki kultury, ale także spada liczba imprez. Zmniejsza się także zainteresowanie czynną działalnością kulturalną. Ogromną trudnością jest brak środków na cele kulturalne. Stan infrastruktury placówek upowszechniania kultury 13 miast i gmin spośród 19 znajdujących się w powiecie bialskim ocenia jako dobry, bądź zadowalający. W gminie Sławatycze nawet jako bardzo dobry. Jest to spowodowane korzystaniem przez gminy ze środków z zewnątrz, w tym z Unii Europejskiej. Stan informatyzacji w wielu ośrodkach kultury na terenie powiatu bialskiego jest niewystarczający, a często zły. Według danych zawartych w ankietach tylko jeden ośrodek kultury posiada swoją stronę internetową, dwa zaś korzystają ze strony internetowej gminy. Kształtowanie tożsamości kulturowej, rozwijanie wrażliwości i talentów, aktywizowanie ludzi nie mogą się opierać tylko na akcyjności przedsięwzięć. Potrzebna jest edukacja kulturalna. Ośrodki kultury podejmują ją poprzez działania skierowane do dzieci i młodzieży: koła zainteresowań, zespoły artystyczne: taneczne, teatralne, wokalne, instrumentalne itp. wzbogacone są one o spotkania z artystami, wystawy, wyjazdy edukacyjne, koncerty, przedstawienia, plenery, odczyty, itp., inicjatywy promujące dziedzictwo kulturowe wśród dzieci i młodzieży poprzez warsztaty, konkursy, itp. Promowanie tradycji i kultury kierowane jest także do ludzi dorosłych poprzez m.in. kursy i warsztaty dotyczące tzw. ginących zawodów.
II.3.2.2 Kina
Na terenie powiatu bialskiego funkcjonują dwa kina: „Sława” w Międzyrzecu Podlaskim oraz „Wenus” w Janowie Podlaskim. Wchodzą one w struktury ośrodków kultury działających w tych miejscowościach. Wymagają one prac remontowych i dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych. W Międzyrzecu Podlaskim dokonano wymiany wyposażenia oraz przebudowy sali kinowej. Dane liczbowe dotyczące działających kin prezentuje tabela nr 37.
______82 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 37 Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Obiekty ogółem 2 2 2 2 2 2 1 2 Miejsca na widowni 521 521 521 518 501 501 328 500 Seanse ogółem 303 294 296 212 151 191 148 227 Seanse/filmy produkcji polskiej 108 62 115 59 36 33 18 33 Widzowie ogółem 17.602 7.492 12.922 5.655 4.082 9.295 5.386 11.070 Widzowie na filmach 11.431 3.028 10.200 2.761 1.705 800 480 833 produkcji polskiej Obiekty przystosowane dla osób poruszających się na 0 0 0 0 0 0 0 1 wózkach inwalidzkich
Tabela: Źródło GUS
II.3.2.3 Biblioteki
Na terenie powiatu bialskiego prowadzi działalność 40 bibliotek i ich filii. Od 1999 r. Miejska Biblioteka Publiczna w Białej Podlaskiej także pełni funkcję biblioteki powiatowej. Z jej usług mogą korzystać mieszkańcy powiatu. Biblioteka ta udziela pomocy instrukcyjno-metodycznej i szkoleniowej bibliotekom miejskim i gminnym funkcjonującym na terenie powiatu bialskiego. Informacje dotyczące bibliotek, ich księgozbiorów oraz czytelnictwa przedstawiają dane w tabeli nr 38.
Tabela nr 38
Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Biblioteki i ich filie 49 47 46 46 42 41 40 40 Księgozbiór 445.831 432.421 431.558 411.019 358.650 367.808 361.273 358.478 /woluminy/ Czytelnicy /osoby 16.906 16.591 16.959 17.347 17.021 15.484 15.410 14.607 w danym roku/ Wypożyczenia księgozbioru 347.929 344.496 343.032 379.521 369.658 359.031 353.090 336.672 /woluminy/ obiekty przystosowane dla osób 0 0 3 3 2 4 3 4 poruszających się na wózkach inwalidzkich
Źródło danych: Publikacje GUS
W latach 1999 – 2005 systematycznie spadała liczba bibliotek. W ostatnich dwóch latach stan ilościowy nie uległ zmianie. Ciągle jeszcze na terenie gminy Terespol nie funkcjonuje biblioteka publiczna jako odrębna placówka kultury. W strukturach organizacyjnych ośrodków kultury pracują 4 biblioteki wraz z filiami.
______83 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
W ostatnich latach obserwuje się spadek liczby czytelników oraz liczby wypożyczeń woluminów na zewnątrz. Spada też liczba woluminów. Biblioteki nie posiadają odpowiednich funduszy na zakupy nowości oraz potrzebnych czasopism, przyciągających czytelników do korzystania ze zbiorów podręcznych. Formą przyciągnięcia czytelników są organizowane przedsięwzięcia i akcje czytelnicze. Promocje książek, spotkania z literatami, wystawy, imprezy związane z promocją czytelnictwa, regionalizmem itp., włączenie się w ogólnopolską akcję „Cała Polska czyta dzieciom” czy tzw. Urodziny Kubusia Puchatka. Formą aktywizacji bibliotek i włączenia ich we współpracę ze środowiskiem lokalnym są konkursy regionalne. W celu doskonalenia bibliotekarzy organizowane są seminaria wyjazdowe, uczestniczą oni w konferencjach, warsztatach, i innych formach doskonalenia pracowników kultury. Do przedsięwzięć edukacyjnych dla najmłodszych podejmowanych przez biblioteki zaliczyć należy: lekcje biblioteczne, konkursy plastyczne, literackie i turnieje wiedzy, wystawy edukacyjne, wykłady, zajęcia literackie, plastyczne, warsztatowe, spotkania z ciekawymi ludźmi, wycieczki do ważnych dla lokalnej społeczności, regionu, bibliotekarstwa czy kraju miejsc (bibliotek, drukarni, muzeów, lokalnych gazet itp.), projekty aktywizujące lokalne środowisko wokół spraw związanych z kulturą, biblioteką czy czytelnictwem. Sukcesywnie w ramach posiadanych środków przeprowadzane są w bibliotekach remonty i dostosowywanie budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych, poprawianie infrastruktury służącej działalności kulturalnej, estetyki budynków oraz ich otoczenia i doposażenie w odpowiedni sprzęt, programy komputerowe oraz księgozbiór. Ważne jest odpowiadanie przez biblioteki na oczekiwania współczesnego mieszkańca powiatu. Zakup zbiorów specjalnych, komputeryzacja, wdrożenie systemów wypożyczeń zbiorów w programach bibliotecznych czy tworzenie miejsc dla czytelników do korzystania z Internetu, a także inicjatywy interdyscyplinarne są potrzebne do przyciągnięcia czytelnika. Wszystkie 24 placówki biblioteczne działające na terenie powiatu bialskiego posiadają komputery. Ich liczba (54 komputery) jest jednak niewystarczająca do pracy w bibliotekach. Gorzej jest z komputerami posiadającymi dostęp do Internetu, gdyż podłączenie posiada 51 komputerów, w tym z dostępem dla czytelników tylko 44. Najgorzej jest jednak z programami bibliotecznymi. Program MAK posiada tylko 11 bibliotek, zaś program autorski - jedna.
II.3.2.4 Muzea
Na terenie powiatu bialskiego funkcjonuje jedno muzeum. Jest to Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Romanowie. Muzeum zostało utworzone w 1958 r. Zakresem działania Muzeum jest prowadzenie działalności określonej w art. 1 ustawy o muzeach, związanej z życiem i twórczością Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz ochroną i konserwacją zespołu dworsko- parkowego będącego siedzibą Muzeum, a także prowadzenie działalności muzealnej, dotyczącej innych przedstawicieli świata literatury i kultury związanych z Podlasiem.
______84 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Obiekt ten nie jest przystosowany do potrzeb ludzi niepełnosprawnych poruszających się na wózkach. Muzeum jest mało wypromowane, brak odpowiedniej informacji i form promocyjnych służących pozyskiwaniu turysty indywidualnego, coraz częściej odwiedzającego Południowe Podlasie. Jest także nieomal zawieszona działalność wydawnicza muzeum. W ciągu 7 lat stan muzealiów zwiększył się o 39 pozycji. Jest to wzrost bardzo niewielki – a to wynika z braku środków na zakup muzealiów. Ta sytuacja nieco poprawiła się w roku 2006 – kiedy zakup mebli na stałą ekspozycję sfinansowany został ze środków pozyskanych z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Muzeum corocznie przygotowuje kilka odczytów poświęconych Kraszewskiemu i dziejom Romanowa do wygłoszenia w zapraszających instytucjach. Ponadto organizuje seanse filmowe zgodnie z zapotrzebowaniem zwiedzających i ich ilość jest od tych potrzeb uzależniona. Do innych działań Muzeum należy prowadzenie lekcji muzealnych oraz organizacja koncertów muzycznych. W latach 2000 – 2007 zaplanowano i wykonano prace w dziedzinie rewaloryzacji zespołu. Dotyczyły one m.in.: systematycznego dopełniania stałej wystawy poświęconej życiu i twórczości J. I. Kraszewskiego, nadal wymagającego prac w tym zakresie i nakładów finansowych, kontynuacji prac przy konserwacji i pielęgnacji parku, zakupu terenu na tzw. park romantyczny, wykonania remontu kaplicy, realizowania prac projektowych dotyczących rewaloryzacji obiektu dworu wraz z jego otoczeniem. Aktywność Muzeum oraz liczbę zwiedzających na przestrzeni lat 2000-2006 przedstawia tabela nr 39. Tabela nr 39
Wyszczególnienie 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004r. 2005r. 2006r. Muzea /obiektów/ 1 1 1 1 1 1 1 Zwiedzający /osoby/ 7.511 6.586 6.773 8.066 5.129 5.627 4.683 w tym: uczniowie 5.760 5.618 4.899 7.029 2.664 2.500 3.093 Muzealia 1.170 1.179 1.190 1.196 1.197 1.200 1.209 Przedsięwzięcia ogółem 32 88 61 51 29 23 11 Odczyty 0 0 3 2 1 3 0 Seanse filmowe 1 0 0 9 3 1 0 Koncerty 4 1 3 4 1 3 0 Lekcje/zajęcia 23 84 51 30 23 14 9 Wystawy czasowe 4 3 4 6 1 2 2 Tabela: Źródło GUS, Dane Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Romanowie.
II.3.2.5 Przedsięwzięcia powiatowe w zakresie kultury
Ze względu na to, że powiat nie posiada instytucji kultury, która pełniłaby funkcje powiatowego ośrodka kultury, ściśle współpracuje z miejskimi i gminnymi ośrodkami kultury, znajdującymi się na terenie powiatu. Dokonuje się to poprzez organizację szkoleń, współfinansowanie imprez o charakterze co najmniej powiatowym. Wśród takich imprez, które już weszły do kalendarza imprez powiatowych są Festiwal Kolęd Wschodniosłowiańskich w Terespolu, Eliminacje Powiatowe do Przeglądu Teatrów Obrzędowych w Drelowie oraz Eliminacje Powiatowe do Ogólnopolskiego Festiwalu
______85 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu, Biesiada Nadbużańska w Sławatyczach, Impresje Muzyczne w Janowie Podlaskim, Festiwal Pieśni Patriotycznej w Tucznej, Zaduszki Kulturalne w Konstantynowie, Andrzejkowe Spotkania z Folklorem w Worgulach itd. Od 7 lat przyznawane są również „Bialskie Talenty” – nagrody dla młodych, zdolnych m.in. z dziedziny kultury. Dla dyrektorów i pracowników kultury organizowane są spotkania szkoleniowe.
II.3.3 Sport i rekreacja
Powiat bialski nie posiada własnych instytucji sportowych, w związku z tym realizację zadań z zakresu sportu zleca podstawowym jednostkom organizacyjnym realizującym cele i zadania w zakresie kultury fizycznej, tj. klubom lub zrzeszeniom klubów sportowych. Powiat nie posiada także własnych obiektów sportowych, a jedyne zaplecze stanowi sportowa baza szkolna w placówkach oświatowych, dla których jest organem prowadzącym. W prowadzonej przez Starostę Bialskiego ewidencji klubów sportowych figuruje 125 klubów sportowych, z tego 112 klubów uczniowskich i 13 klubów, których statuty nie przewidują prowadzenia działalności gospodarczej. Wszystkie kluby działają w formie stowarzyszeń. W podziale na gminy ich ilość przedstawia się następująco: Miasto Międzyrzec Podlaski -13, Miasto Terespol – 6, Gmina Biała Podlaska – 14, Gmina Drelów – 5, Gmina Janów Podlaski – 5, Gmina Kodeń - 4, Gmina Konstantynów – 3, Gmina Leśna Podlaska – 5, Gmina Łomazy – 11, Gmina Międzyrzec Podlaski – 16, Gmina Piszczac – 8, Gmina Rokitno – 6, Gmina Rossosz – 6, Gmina Sławatycze – 3, Gmina Sosnówka – 3, Gmina Terespol – 5, Gmina Wisznice – 7, Gmina Zalesie – 5. Wpisane do rejestru stowarzyszenia wykazują bardzo zróżnicowaną aktywność sportową. Wiele klubów nie przejawia żadnej aktywności. Natomiast niektóre kluby posiadają znaczące osiągnięcia w skali Europy. Należą do nich Miejski Uczniowski Klub Sportowy w Terespolu (podnoszenie ciężarów, lekkoatletyka), Międzyrzecki Klub Sportowy „Huragan” w Międzyrzecu Podlaskim (taekwondo WTF, pływanie) i Uczniowski Klub Sportowy „Hetman” w Sosnówce (korfball). Znaczącą rolę wśród uprawianych dyscyplin sportowych zaczyna odgrywać siatkówka z wiodącym ośrodkiem w Międzyrzecu Podlaskim i ujeżdżanie koni w Janowie Podlaskim. Powiat finansuje corocznie organizację współzawodnictwa sportowego szkół. Zadanie to realizuje Bialski Szkolny Związek Sportowy w Białej Podlaskiej, który obejmuje swoimi działaniami dzieci i młodzież ze wszystkich typów szkół z terenu całego powiatu. Współzawodnictwo sportowe prowadzone jest w trzech kategoriach wiekowych: Igrzyska Młodzieży Szkolnej - jedną grupę stanowią szkoły do 100 uczniów, drugą grupę szkoły powyżej 100 uczniów. Gimnazjada Licealiada Z roku na rok poprawiamy lokaty zajmowane w rankingu wojewódzkim. Za rok szkolny 2005/2006 powiat bialski zajął w województwie lubelskim I miejsce. Wyróżnić należy szkoły z terenu powiatu, które uplasowały się na wysokich pozycjach, były to:
______86 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Szkoła Podstawowa nr 3 w Międzyrzecu Podlaskim - 3 miejsce spośród 367 startujących szkół podstawowych, Gimnazjum nr 2 w Międzyrzecu Podlaskim - 7 miejsce i Gimnazjum Nr 1 w Terespolu - 8 miejsce, spośród 251 startujących szkół gimnazjalnych. Tak satysfakcjonujące wyniki na arenie województwa zawdzięczamy bardzo licznemu uczestnictwu dzieci i młodzieży szkolnej w powiatowych eliminacjach współzawodnictwa sportowego. W miarę skromnych możliwości finansowych powiat wspiera w formie rzeczowej wiele imprez sportowo-rekreacyjnych, ze szczególnym naciskiem na imprezy masowe. Największe rzesze uczestników przyciągają imprezy biegowe przełajowe i uliczne. Na infrastrukturę sportową na terenach wiejskich składają się głównie sale gimnastyczne i boiska. Na terenie 19 gmin znajduje się: 16 sal gimnastycznych ( wiele z nich jest niepełnowymiarowych ), 5 hal sportowych z trybunami, w tym jedna z trybunami ruchomymi oraz 4 hale sportowe z balkonami. W większości gmin funkcjonuje tylko jedna sala gimnastyczna w miejscowości będącej siedzibą gminy. Dwie gminy: Janów Podlaski i Kodeń nie posiadają standardowej sali gimnastycznej. Tylko w 6 gminach funkcjonują stadiony. Obiekty te w większości zostały postawione kilkadziesiąt lat temu z użyciem starych technologii. Wymagają remontów celem dostosowania do wymogów ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, a także remontów lub całkowitej wymiany nawierzchni boisk sportowych i bieżni. Trzy gminy dysponują boiskami do piłki nożnej. Miasto Międzyrzec Podlaski jako jedyna z 19 gmin z terenu powiatu posiada pływalnię.
II.3.4 Ochrona zdrowia
Kluczem do zdrowia jako współczesnego dobra, gwarantującego każdemu społeczeństwu rozwój w najwyższym stopniu są czynniki warunkujące zdrowie tzw. determinanty zdrowia czyli genetyczne uwarunkowania zdrowia wraz ze stylem życia, środowiskiem i opieką zdrowotną. Na podstawie Raportu Lalonda stan zdrowotności zależny jest w 50 % od stylu życia, czynników środowiskowych w 25 – 35 %, czynników biologicznych w 10– 15%, a od opieki zdrowotnej w 10 – 20 %. Jednakże to system opieki zdrowotnej, stan jej zorganizowania, dostępność i stopień zabezpieczenia wywołuje największe kontrowersje społeczne oraz pochłania największe koszty. Zdrowie publiczne to: nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promowania zdrowia poprzez organizację zbiorowych wysiłków społeczeństwa. W powiecie bialskim tempo spadku liczby ludności systematycznie wzrasta. Jest to wynik malejącego przyrostu naturalnego. Niepokojącym zjawiskiem jest również spadek liczby urodzeń. W dalszej perspektywie grozi to starzeniem się społeczeństwa i bezwzględnym spadkiem jego liczebności. Następują również zmiany w strukturze wieku mieszkańców. Na podstawie danych demograficznych i prognoz do roku 2015 przewidywany jest spadek liczby dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.
______87 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 8
II.3.4.1 . Infrastruktura oraz zasoby systemu ochrony zdrowia
Na terenie powiatu bialskiego i miasta Biała Podlaska funkcjonują następujące jednostki służby zdrowia :
. Publiczne zakłady opieki zdrowotnej: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Białej Podlaskiej,
______88 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Międzyrzecu Podlaskim, Samorządowy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Zalesiu, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Białej Podlaskiej, Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego w Białej Podlaskiej (z Rejonową Stacją w Międzyrzecu Podlaskim oraz Filiami w Terespolu i Wisznicach).
. Niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej: w mieście Biała Podlaska - 10 niepublicznych zakładów podstawowej opieki zdrowotnej, w powiecie bialskim - 23 niepubliczne zakłady podstawowej opieki zdrowotnej.
II.3.4.1.1 Podstawowa Opieka Zdrowotna/ Lekarz rodzinny
Centralną rolę w podstawowej opiece zdrowotnej pełni lekarz rodzinny, który jest koordynatorem działań, odpowiedzialnym za współpracę zarówno z opieką zdrowotną specjalistyczną (otwartą i zamkniętą), jak i opieką społeczną. Od 1999 roku trwała prywatyzacja usług w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz powstanie niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej i prywatnych praktyk lekarza rodzinnego. Na podstawie obowiązujących przepisów na terenie każdej gminy powinna funkcjonować przynajmniej jedna praktyka lekarza rodzinnego. W każdej gminie lekarz podstawowej opieki zdrowotnej obejmuje opieką medyczną właściwie przypisaną sobie liczbę pacjentów. Jako warunki minimalne w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej Lubelski Oddział Wojewódzki NFZ przyjmuje wielkość populacji podopiecznych na: jednego lekarza rodzinnego – 2.750 pacjentów, średnia w powiecie bialskim – 1.942 jedną pielęgniarkę środowiskowo-rodzinną – 2.750 pacjentów, średnia w powiecie bialskim – 1.893 jedną położną środowiskowo-rodzinną – 6.600 pacjentów, średnia w powiecie bialskim – 1.894 Powyższe wyniki potwierdzają prawidłowość zabezpieczenia świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej zgodnie z właściwym rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Standardy i właściwe wykonywanie świadczeń w zakresie medycyny rodzinnej zostało uwarunkowane zapisami umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych z płatnikiem. Podstawowe znaczenie w tym zakresie ma zabezpieczenie opieki całodobowej z uwzględnieniem standardu zabezpieczenia opieki jednego lekarza dyżurnego na 20.000 mieszkańców.
______89 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Ważnym elementem do zachowania właściwej jakości świadczeń są odpowiednie warunki lokalowe, techniczne, sanitarne i stan wyposażenia w aparaturę i sprzęt medyczny oraz stopień dostępności do niej.
II.3.4.1.2 Stomatologia – świadczenia podstawowe z protetyką.
Od roku 1999 wzrosła liczba lekarzy stomatologów i rozpoczął się proces prywatyzacji tych usług medycznych. Od początku reformy była to grupa zawodowa, która jako pierwsza i najbardziej aktywna zrealizowała założenia komercjalizacji udzielanych przez siebie świadczeń. Aktualnie, zdecydowana większość lekarzy stomatologów funkcjonuje w oparciu o indywidualne praktyki lekarskie. Część z nich działa na podstawie pełnej lub częściowej umowy z płatnikiem, natomiast pozostali prowadzą praktykę bez środków publicznych. Biała Podlaska - 10 niepublicznych zakładów podstawowej opieki zdrowotnej i 3 indywidualne praktyki stomatologiczne Powiat Bialski - 7 niepublicznych zakładów podstawowej opieki zdrowotnej i 16 indywidualnych praktyk stomatologicznych Na terenie powiatu bialskiego działają na podstawie pełnej umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia 23 gabinety stomatologiczne. Z zebranych informacji wynika, że mała liczba gabinetów i limitowanie świadczeń stomatologicznych przez NFZ, powoduje wydłużenie czasu na bezpłatne świadczenie stomatologiczne. Liczba ludności powiatu na 1 stomatologa wg danych szacunkowych GUS wzrosła z 4.427 osób w 2003 roku do 4.552 osób w 2006 roku, co oznacza wzrost liczby ludności na 1 stomatologa o 2,8 %. Profilaktykę stomatologiczną w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia na fluoryzację, prowadzą pielęgniarki w środowisku nauczania i wychowania oraz pielęgniarki środowiskowo-rodzinne.
II.3.4.1.3 Ambulatoryjne Lecznictwo Specjalistyczne.
Świadczenia na poziomie powiatu bialskiego w zakresie ambulatoryjnej specjalistycznej opieki, zabezpieczają dostępność do świadczeń tylko w 8 podstawowych specjalnościach. Zakres świadczeń dotyczących specjalistyki ambulatoryjnej w powiecie jest niewystarczający jak na tak rozległy obszar. Zabezpieczona jest na poziomie powiatu dostępność do świadczeń zdrowotnych w zakresie: alergologii, chirurgii ogólnej, dermatologii, ginekologii i położnictwa, kardiologii, neurologii, okulistyki, otolaryngologii. Wskaźnik przychodni w województwie na 10 tys. ludności wynosi 1,14 (Polska – 1,40), a ośrodków zdrowia – 1,11 (Polska – 0,73).
II.3.4.1.4 Szpital Powiatowy w Międzyrzecu Podlaskim
W ramach publicznego lecznictwa zamkniętego funkcjonuje prowadzony przez powiat bialski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Międzyrzecu Podlaskim. W jego ramach funkcjonują:
______90 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Szpital , w skład którego wchodzą: Oddział Dziecięco-Rehabilitacyjny (15 łóżek), Oddział Chorób Wewnętrznych (30 łóżek), Oddział Chirurgii Ogólnej i Urazowej (25 łóżek), Oddział Położniczo-Ginekologiczny (20 łóżek), Oddział Noworodkowy (13 łóżek), Oddział dla Przewlekle Chorych (15 łóżek), Oddział Rehabilitacji dla Dorosłych (15 łóżek). . Przychodnia Specjalistyczna, w skład której wchodzą: Poradnia Chirurgii Ogólnej, Poradnia Otolaryngologiczna, Poradnia Neurologiczna, Poradnia Ginekologiczno-Położnicza, Poradnia Medycyny Pracy, Poradnia Chorób Metabolicznych. * Dane SP ZOZ w Międzyrzecu Podlaskim
Dane liczbowe dotyczące ilości i obłożenia łóżek na oddziałach Szpitala Powiatowego, oraz okres pobytu chorych w szpitalu, przedstawia tabela nr 40.
Tabela nr 40
Ilość łóżek na Obłożenie łóżek Średni pobyt L.p. Oddział oddziałach % chorego w dniach 2000 2004 2006 2000 2004 2006 2000 2004 2006 1. Oddział Chorób 30 30 30 97% 99% 92% 7.1 7.1 6.4 Wewnętrznych 2. Oddział Chirurgii 30 30 30 73% 64% 65% 4.9 4.5 4.2 Ogólnej i Urazowej 3. Oddział 20 20 20 54% 50% 61% 5.5 5.0 5.1 Dziecięco- Rehabilitacyjny 4. Odział 20 20 25 70% 70% 71% 4.5 4.5 4.3 Położniczo- Ginekologiczny 5. Odział 10 10 10 33% 37% 34% 4.2 4.4 4.3 Noworodkowy 6. Oddział 8 12 15 106% 91% 91% 17 20 22 Rehabilitacji 7. Oddział 4 8 15 93% 90% 97% 16 17 24 Przewlekle Chorych * Dane SP ZOZ w Międzyrzecu Podlaskim
______91 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
W SP ZOZ realizowane były w latach 2000-2006 następujące programy profilaktyczne: Program profilaktyki raka szyjki macicy, Program karmienia piersią, Program szczepień ochronnych, Program profilaktyki chorób układu krążenia, Pogram badania otoemisji słuchu u noworodków. Liczba udzielonych porad pacjentom w izbie przyjęć szpitala (nie hospitalizowanych) w poszczególnych latach kształtowała się następująco: 2003 – 7.616 2004 – 8.806 2005 - 9.034 2006 - 10.023
II.3.4.1.5 Zespoły ratownictwa medycznego.
Na terenie powiatu bialskiego i miasta Biała Podlaska funkcjonują 3 zespoły ratownictwa medycznego typu „R” 3 oraz 5 zespołów typu „W”4: . Biała Podlaska – 2 zespoły „R” i 1„W” . Międzyrzec Podlaski – 1 zespół „R” i 1 „W” . Wisznice – 1 zespół „W” . Terespol- 1 zespół „W” . Punkt wyczekiwania w Piszczacu – 1 ambulans „W” Dla potrzeb mieszkańców powiatu bialskiego i miasta Biała Podlaska funkcjonuje lądowisko przyszpitalne usytuowane 77 metrów od wejścia głównego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Białej Podlaskiej.
II.3.4.2 Apteki w powiecie bialskim.
Na terenie powiatu bialskiego funkcjonuje 25 aptek ogólnodostępnych. Ustalony czas pracy aptek, w pełni zabezpiecza potrzeby mieszkańców powiatu. Liczba ludności na jedną aptekę w kraju wynosiła w 2005 r. – 3.808. Największa liczba ludności na aptekę przypadała w województwie mazowieckim – 4.861, natomiast najmniejsza w województwie lubelskim – 2.586. Nasycenie tych usług jest wysokie w województwie, natomiast w powiecie liczba ludności na 1 aptekę jest dużo powyżej średniej krajowej. W tabeli nr 41 oraz na wykresie nr 13 przedstawiono sytuację powiatu na tle danych dotyczących województwa lubelskiego w latach 2004 – 2006.
3 R - reanimacyjny 4 W - wypadkowy
______92 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 41 Ludność na Ludność na Ogółem w aptekę aptekę Lata powiecie ogólnodostępną w ogólnodostępną w bialskim województwie powiecie bialskim lubelskim 2004 25 4 578 2 784 2005 25 4 559 2 694
2006 25 4 552 2 586
Dane GUS Wykres nr 13
LICZBA LUDNOŚCI POWIATU BIALSKIEGO PRZYPADAJĄCA NA 1 APTEKĘ w latach 2004-2006 na tle województwa i kraju
5 000 4 578 4 559 4 552
4 000 3 808 3 000 powiat bialski województwo lubelskie 2 784 2 694 2 586 2 000 Polska
1 000
- 2004 2005 2006
II.3.4.3 Stan sanitarno-epidemiologiczny powiatu bialskiego
Za bezpieczeństwo sanitarne powiatu bialskiego odpowiada Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Białej Podlaskiej, która swoje zadania wykonuje na podstawie ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 z późn. zm.). Jednostki ZOZ w tym Zakładzie to Oddział Laboratoryjny z Pracownią diagnostyki laboratoryjnej (laboratorium) oraz Oddział Nadzoru Sanitarnego. Komórki ZOZ w tej jednostce to: Sekcja Higieny Dzieci i Młodzieży, Sekcja Higieny Pracy, Sekcja Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku, Sekcja Nadzoru Przeciwepidemicznego, Stanowisko Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia oraz Stanowisko Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego. W 2006 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny sprawował nadzór nad: . higieną środowiska, zwłaszcza wody do spożycia, czystości powietrza atmosferycznego oraz w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi;
______93 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. utrzymaniem należytego stanu higienicznego nieruchomości, zakładów pracy, instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, dróg, ulic a także transportu kolejowego i drogowego; . zapewnieniem skutecznej kontroli żywności, zarówno w produkcji i obrocie; . warunkami produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności, warunkami żywienia zbiorowego; . jakością zdrowotną żywności; . warunkami zdrowotnymi środowiska pracy; . higieną pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu w placówkach oświatowo wychowawczych oraz w ośrodkach wypoczynkowych; . higieną procesów nauczania i wychowania.
II.3.4.4 Profilaktyka i oświata zdrowotna
Poprawa jakości życia, stanowiąca jedno z głównych wyzwań stojących przed powiatem bialskim, jest w dużej mierze uzależniona od stylu życia jego mieszkańców oraz sprawnego i przyjaznego pacjentowi systemu ochrony zdrowia. Zgodnie z tym polityka zdrowotna powinna być zorientowana m.in. na dążenie do zachowania zdrowia populacji przez działania na rzecz profilaktyki zdrowotnej, zapobiegania chorobom i zmiany stylu życia.
II.3.5 Pomoc społeczna
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, kościołami, fundacjami i stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Na terenie powiatu bialskiego zadania pomocy społecznej są realizowane przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Białej Podlaskiej oraz 17 gminnych i 2 miejskie ośrodki pomocy społecznej, domy pomocy społecznej, placówki opiekuńczo– wychowawcze oraz organizacje pozarządowe.
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Białej Podlaskiej realizuje zadania Powiatu z zakresu polityki społecznej, polityki prorodzinnej oraz wspierania osób niepełnosprawnych.
______94 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 9
II.3.5.1 Placówki opiekuńczo-wychowawcze
Na przełomie lat 2003 – 2007 liczba dzieci przebywających w całodobowych placówkach opiekuńczo – wychowawczych wzrosła z 103 do 134. Na terenie powiatu bialskiego funkcjonują : . Dom Dziecka w Komarnie – całodobowa placówka opiekuńczo– wychowawcza typu socjalizacyjnego. Dom dysponuje 52 miejscami.
______95 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Łącznie z Grupą Usamodzielnienia - Filią Domu Dziecka w Komarnie, znajdującą się w miejscowości Szachy oraz hotelem; . Rodzinny Dom w Żabcach - zapewnia całodobową opiekę dla 10 dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Przy Domu funkcjonuje mieszkanie chronione pełnoletnich wychowanków kontynuujących naukę; . Rodzinny Dom Dziecka Nr 1 oraz Nr 2 w Bohukałach.
W chwili obecnej PCPR, prowadzi działania zmierzające do modernizacji budynku i utworzenia w miejscowości Bohukały dwóch powiatowych domów rodzinnych dla 16 dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej oraz mieszkania chronionego dla 4 wychowanków opuszczających placówki opiekuńczo–wychowawcze i rodziny zastępcze.
II.3.5.2 Domy Pomocy Społecznej
Na terenie powiatu bialskiego działają 4 placówki, które mogą objąć opieką łącznie 378 osób (osoby w podeszłym wieku, somatycznie chore oraz dzieci niepełnosprawne intelektualnie) oraz 2 dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Są to:
. Dom Pomocy Społecznej w Kozuli funkcjonuje jako samodzielna jednostka organizacyjna i przeznaczony jest dla 140 osób w podeszłym wieku, 60 osób somatycznie chorych, 30 dzieci niepełnosprawnych intelektualnie; . Dom Pomocy Społecznej w Kostomłotach jest przeznaczony dla 40 osób w podeszłym wieku i przewlekle somatycznie chorych; . Dom Pomocy Społecznej w Konstantynowie przeznaczony jest dla 108 osób przewlekle psychicznie chorych; . Dom Pogodnej Starości Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta w Kodniu - prowadzony przez Koło Kodeńskie Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta w Kodniu. Jest placówką stacjonarną, przeznaczoną dla 26 kobiet w podeszłym wieku; . Powiatowy Ośrodek Wsparcia dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi w Białej Podlaskiej z siedzibą w Międzyrzecu Podlaskim; . Środowiskowy Dom Samopomocy dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi przy GOPS w Kodniu.
II.3.5.3 Organizacje pozarządowe
Z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie współpracują w zakresie pomocy społecznej 4 organizacje pozarządowe. Są to: . Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie Profilaktyki i Terapii „Sens” w Konstantynowie niesie pomoc ofiarom przemocy domowej. Ośrodek zapewnia czasowe schronienie matkom i ich dzieciom do czasu uregulowania sytuacji rodzinnej. Powyższa pomoc udzielana jest bezpłatnie, całodobowo we wszystkie dni w roku stowarzyszenie realizuje zadania ośrodka interwencji kryzysowej, dysponuje 22 miejscami; . Stowarzyszenie Wsparcia Społecznego „Stokrotka” w Kozuli – udziela pomocy we wszystkich możliwych formach osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom; . Stowarzyszenie Przyjaciół Domu Dziecka w Komarnie – pomaga w wychowaniu, edukacji i przygotowaniu do dorosłego życia
______96 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
wychowanków, pomaga we wzmacnianiu więzi w rodzinach biologicznych, zastępczych i adopcyjnych, przeciwdziała marginalizacji i wykluczeniu społecznemu, integracji i aktywizacji społeczności lokalnych; . Fundacja Pomocy Osobom Uzależnionym i ich Rodzinom w Dołdze niesie profesjonalną pomoc osobom uzależnionym od alkoholu. Ośrodek dysponuje 40 miejscami, realizuje zadania ośrodka interwencji kryzysowej; . Katolickie Stowarzyszenie “Civitas Christiana” Oddział w Białej Podlaskiej – działanie stowarzyszenia jest skierowane na osoby dotknięte przemocą w rodzinie oraz na rodziny znajdujące się w stanie kryzysu; . Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym „Koło” w Białej Podlaskiej – celem stowarzyszenia jest działanie na rzecz tworzenia jak najkorzystniejszych warunków do pełnego fizycznego i osobowego rozwoju ludzi upośledzonych umysłowo oraz godnego i aktywnego ich uczestnictwa w życiu społecznym, a także pomoc ich rodzinom.
II.3.5.4 Formy pomocy społecznej świadczone w zakresie Opieki nad Dzieckiem i Rodziną
W powiecie bialskim realizowane są następujące formy pomocy społecznej w zakresie opieki nad dzieckiem i rodziną: . pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych, . jednorazowe świadczenie pieniężne na pokrycie wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny zastępczej dziecka, . jednorazowe lub okresowe świadczenie pieniężne przyznawane na skutek zdarzenia losowego mającego miejsce w rodzinie zastępczej, . pomoc pieniężną na usamodzielnienie osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno–wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze, . pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo - wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno – wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze, . pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej.
II.3.5.5 Rodziny zastępcze W powiecie bialskim wciąż wzrasta liczba dzieci umieszczanych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, lub rodzinach zastępczych. Ilość rodzin zastępczych maleje, np. w roku 2005 opiekę nad dziećmi sprawowało 128 rodzin zastępczych, natomiast w roku 2006 - 114. Tabela nr 42 oraz wykresy nr 14 oraz nr 15 prezentują dane liczbowe dotyczące kategorii rodzin zastępczych, ich liczby oraz liczbę dzieci objętych opieką w latach 2005 - 2006.
______97 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 42
2005 2006
Rodzaje rodzin Średnia Średnia zastępczych Liczba liczba Liczba liczba Ilość rodzin Ilość rodzin dzieci dzieci w dzieci dzieci w rodzinie rodzinie Spokrewnione z 97 138 1,4 84 126 1,5 dzieckiem Niespokrewnione z 29 73 2,5 28 69 2,5 dzieckiem Zawodowe niespokrewnione z 2 12 6,0 2 17 8,5 dzieckiem, w tym: - wielodzietne, 1 1 1,0 1 7 7,0 - specjalistyczne, - - - - - o charakterze pogotowia 1 5 5,0 1 10 10,0 rodzinnego
Razem 128 223 1,7 114 212 1,9
Wykres nr 14
RODZINY ZASTĘPCZE W POWIECIE BIALSKIM w latach 2005-2006
100 97
80 84
2005 60 2006 różnica 40
29 20 28 2 2 0 0 -1 -13
-20 Spokrewnione z Niespokrewnione z Zawodowe dzieckiem dzieckiem niespokrewnione z dzieckiem
______98 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 15
LICZBA DZIECI W RODZINACH ZASTĘPCZYCH W POWIECIE BIALSKIM w latach 2005-2006
140 138 120 126
100 2005 80 73 2006 60 69 różnica
40 17 12 20 5
0 -12 -4 -20 Spokrewnione z Niespokrewnione Zawodowe dzieckiem z dzieckiem niespokrewnione z dzieckiem
II.3.5.6 Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.
Na terenie powiatu bialskiego mieszka 2.698 osób niepełnosprawnych (na podstawie danych z gminnych ośrodków pomocy społecznej), co stanowi około 2,37 % ogółu mieszkańców. Analiza potrzeb środowiska osób niepełnosprawnych na terenie powiatu bialskiego spowodowała konieczność podjęcia długotrwałych, skoordynowanych działań na ich rzecz. Działania te mają prowadzić do zaspokojenia potrzeb i oczekiwań środowiska osób niepełnosprawnych, tak by osoby te mogły aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych będą realizowane w oparciu o środki pochodzące z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, środki własne samorządu, środki pozyskane na realizację programów celowych, fundusze unijne oraz pochodzące z innych źródeł. Cele postawione do realizacji w programie dotyczą wszystkich aspektów życia społecznego i dlatego przy ich realizacji niezbędna jest współpraca z instytucjami administracji rządowej, samorządami gmin, szkołami, ośrodkami wsparcia, ośrodkami szkolno-wychowawczymi, pracodawcami, organizacjami pozarządowymi i fundacjami. Równocześnie z programem będą realizowane zadania powiatu wynikające z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu: . dofinansowanie do uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych,
______99 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. refundacja kosztów zakupu sprzętu ortopedycznego, pomocniczego i rehabilitacyjnego, . dofinansowanie do likwidacji barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się, . dofinansowanie do organizacji sportu, kultury, turystyki i rekreacji osób niepełnosprawnych, . dofinansowanie do utworzenia i działalności warsztatów terapii zajęciowej. Obecnie na terenie powiatu funkcjonują trzy warsztaty terapii zajęciowej, które swą działalnością obejmują w sumie 78 osób niepełnosprawnych: Warsztat Terapii Zajęciowej w Kodniu – 26 uczestników, Warsztat Terapii Zajęciowej w Międzyrzecu Podlaskim - 27 uczestników, Warsztat Terapii Zajęciowej w Wisznicach – 25 uczestników. Działalność Warsztatów Terapii Zajęciowej w 2006 roku była w 100% finansowana ze środków PFRON. W roku 2007 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych objął swoim dofinansowaniem 95 % kosztów działalności WTZ, w 2008 roku udział środków PFRON w ogólnych kosztach działalności WTZ będzie wynosił 90 % a w latach następnych 85%. Jest planowane utworzenie kolejnego Warsztatu Terapii Zajęciowej przy współudziale Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Białej Podlaskiej.
II.3.5.7 Zamierzenia zrealizowane w latach 1999 - 2007
W latach 1999 - 2007 w ramach pomocy społecznej zrealizowano: . utworzono przy PCPR Dział Opieki nad Dzieckiem i Rodziną, . w stan likwidacji postawiono Zespół Placówek Opiekuńczych w Międzyrzecu Podlaskim, . nawiązano współpracę z organizacjami pozarządowymi, . utworzono pogotowia rodzinne, . utworzono bazę do diagnozy psychologicznej oraz szkolenia rodzin zastępczych wg programu PRIDE Rodzinna Opieka Zastępcza/ Adopcja, . utworzono Dom Rodzinny w Żabcach, . utworzono dodatkowe miejsca dla 10–osobowej grupy małych dzieci w Domu Dziecka w Komarnie, . utworzono grupę usamodzielnienia w miejscowości Szachy - Filia Domu Dziecka w Komarnie, . utworzono zawodową, niespokrewnioną, wielodzietną rodzinę zastępczą, . utworzono mieszkanie usamodzielnienia przy Domu Rodzinnym w Żabcach, . zorganizowano 2 festyny z okazji Święta Rodzicielstwa Zastępczego, . utworzono Hostel przy Domu Dziecka w Komarnie,
______100 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. utworzono Warsztaty Terapii Zajęciowej w Wisznicach i Kodniu, . utworzono Powiatowy Ośrodek Wsparcia dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi w Białej Podlaskiej z siedzibą w Międzyrzecu Podlaskim, . opracowano i zrealizowano program edukacyjno - konsultacyjny dla sprawców przemocy w rodzinie, . opracowano program: Instytucjonalne formy pomocy dziecku i rodzinie zbliżone do rodziny naturalnej - utworzenie dwóch Rodzinnych Domów Dziecka oraz mieszkania chronionego w Bohukałach, . utworzono Punkt Interwencji Kryzysowej przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, . opracowano Kompleksowy Program Pomocy Dziecku i Rodzinie w Powiecie Bialskim na lata 2007 – 2013, . opracowano Powiatowy programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych na lata 2007 - 2013, . pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej. Instytucje pomocy społecznej na terenie powiatu bialskiego posiadają zaplecze kadrowe osób zaangażowanych, gotowych do poszerzania swojej wiedzy i nakierowanych na działania prospołeczne. Atutem instytucji jest wielokierunkowość działań przyczyniających się do poprawy sytuacji społecznej mieszkańców powiatu. Słabością jest niewystarczająca ilość środków finansowych na pełną realizację działań ustawowych, nadmierne obciążenie pracą kadry oraz niewystarczające zaplecze lokalowe i techniczne. W sytuacji niestabilnego i niespójnego ustawodawstwa, konieczne są ciągłe szkolenia pracowników. Powoduje to nadmierną koncentrację na prawnych aspektach działań pomocy społecznej. Słabością są również pojedyncze działania i brak integracji społecznej na rzecz określonej grupy. Dużą szansą dla mieszkańców powiatu jest niewątpliwie możliwości wykorzystania funduszy unijnych na realizację programów wsparcia dla osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej, jak również działania samorządów gmin i powiatu dla wzrostu gospodarczego regionu. Zagrożenia to głównie niewystarczające środki finansowe na realizację zadań określonych ustawą o pomocy społecznej, a przede wszystkim bierność mieszkańców, zwłaszcza uzależnienie od pomocy społecznej jej beneficjentów.
II.3.6 Warunki mieszkaniowe ludności
Na terenie powiatu bialskiego, na koniec 2006 roku, zlokalizowanych było 35.864 mieszkań o powierzchni użytkowej 2.887,4 tys. m2. Mieszkania te posiadały 141.230 izb. Wskaźniki obrazujące sytuację w mieszkalnictwie na tle woj. lubelskiego przedstawia poniższe zestawienie w tabeli nr 43.
______101 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 43
Wyszczególnienie Powiat bialski Woj. lubelskie Polska Przeciętna liczba - izb w jednym mieszkaniu 3,39 3,72 3,69 - osób w jednym mieszkaniu 3,19 3,11 2,99 - osób na 1 izbę 0,81 0,84 0,81 Przeciętna powierzchnia użytkowa - 1 mieszkania w m2 80,2 73,5 69,3 - na 1 osobę w m2 25,1 23,6 23,2
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie 2005r. W 2006r. najwięcej mieszkań tj. 87,4% ogólnej liczby stanowiły mieszkania będące własnością osób fizycznych. Budownictwo wielorodzinne (spółdzielcze) zlokalizowane jest głównie w miastach: Międzyrzecu Podlaskim i Terespolu. W niewielkim stopniu występuje również na obszarach wiejskich. Są to głównie osiedla mieszkaniowe dawnych PGR-ów. Strukturę mieszkań (wg form własności) w powiecie bialskim na tle województwa prezentują dane liczbowe zawarte w tabeli nr 44 oraz wykres nr 16 i nr 17. Tabela nr 44 Powiat bialski Woj. lubelskie Liczba % udział % udział Wyszczególnienie mieszkań Mieszkania ogółem 35 864 100,0% 100,0% w tym własność: osób fizycznych 31 355 87,4% 70,6% spółdzielni mieszkaniowych 2 464 6,9% 23,0% gminne komunalne 1 065 3,0% 4,1% zakładów pracy, Skarbu Państwa 820 2,3% 1,4% pozostałych podmiotów 160 0,4% 0,9%
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie, 2006 r.
Wykres nr 16
STRUKTURA MIESZKAŃ W POWIECIE BIALSKIM
3% 2% 0% 7% osób fizycznych
sp-ni mieszk.
gminne komun. 88% zakładowe, Skarbu Państwa pozostałych podm.
______102 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 17
STRUKTURA MIESZKAŃ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM
1% 1% 4%
23% osób fizycznych
sp-ni mieszk.
gminne komun. 71% zakładowe, Skarbu Państwa pozostałych podm.
W okresie funkcjonowania powiatu w latach 1999 – 2006 oddano do użytku 1.129 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 145,7 tys m2. Zauważa się istotną tendencję zwyżkową, jeżeli chodzi o liczbę oddanych mieszkań na przestrzeni analizowanego okresu. Największą ilość mieszkań oddano w 2005r. - 227 mieszkań. Szczegółowe dane dotyczące oddanych mieszkań oraz ich powierzchni w latach 1999 - 2006 przedstawia tabela nr 45. Tabela nr 45
Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Mieszkania oddane 80 49 72 102 228 187 227 184 do użytku ogółem
Powierzchnia 7 725 6 529 9 490 11 780 29 104 24 752 31 148 26 812 użytkowa ogółem
Przeciętna powierzchnia 96,6 133,2 131,8 115,5 127,6 132,4 137,2 145,7 użytkowa 1 mieszkania w m2
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie, 2006r.
Wg danych z 2006 r. w powiecie bialskim 78 % mieszkań wyposażonych było w wodę z wodociągu, 65 % w ustęp, 56,8% w centralne ogrzewanie. Łazienkę posiadało 65,7 % mieszkań, a dostęp do gazu z sieci miało zaledwie 2,0 % ogółu mieszkań w powiecie. Sytuacja w zakresie wyposażenia mieszkań w instalacje była w 2006 roku gorsza niż średnio w województwie lubelskim i w kraju. Większą różnicę widać na wsi, w miastach wskaźniki są bardziej zbliżone. Tabela nr 46 obrazuje sytuację w tym zakresie.
______103 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 46
Pow. Bialski - Woj. Lubelskie - Polska - % ogółu Mieszkania wyposażone w : %ogółu mieszkań %ogółu mieszkań mieszkań
miasto wieś miasto wieś miasto wieś wodociąg 89,2 75,0 97,3 79,1 98,5 88,3 łazienka 83,3 60,9 92,4 59,8 92,0 75,0 centralne ogrzewanie 80,0 50,5 88,6 53,2 84,3 63,7
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie, 2006 r. Wśród zasobów mieszkaniowych zlokalizowanych na wsi można jeszcze spotkać dawne przykłady drewnianej architektury regionalnej. Budynki te często są w nieodpowiednim stanie technicznym. Wymagają kapitalnych remontów i prac konserwacyjnych. Ze względu na walory dziedzictwa kulturowego budownictwo to powinno być chronione i dokapitalizowane. II.3.7 Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo tworzą wszystkie organy administracji publicznej oraz podmioty społeczne i gospodarcze, realizujące zadania w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku. Do najważniejszych z nich należą: policja, straż pożarna, straż graniczna, jednostki ratownictwa i inne wyspecjalizowane agencje, inspekcje i straże.
______104 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 10
II.3.7.1 Bezpieczeństwo publiczne
Komenda Miejska Policji w Białej Podlaskiej obejmuje swoim działaniem powiat bialski ziemski oraz powiat grodzki Biała Podlaska. Rejon odpowiedzialności Komendy obejmujący powiat ziemski obejmuje dziewiętnaście jednostek samorządowych: siedemnaście gmin wiejskich oraz dwie gminy miejskie – Terespol i Międzyrzec Podlaski. Na terenie powiatu ziemskiego działają cztery komisariaty Policji:
______105 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
1.Komisariat Policji w Międzyrzecu Podlaskim, obejmujący swym działaniem teren miasta Międzyrzec Podlaski oraz gminę wiejską Międzyrzec Podlaski i Drelów, 2. Komisariat Policji w Terespolu, obejmujący swym działaniem teren miasta Terespol oraz gminy wiejskie: Terespol, Kodeń, Piszczac i Zalesie, 3. Komisariat Policji w Wisznicach, obejmujący swym działanie teren gmin: Wisznice, Sławatycze, Sosnówka, Łomazy, Tuczna i Rossosz, 4. Komisariat Policji w Janowie Podlaskim, obejmujący swym działaniem teren gmin: Janów Podlaski, Konstantynów, Leśna Podlaska i Rokitno. Teren gminy Biała Podlaska objęty jest bezpośrednim nadzorem Komendy Miejskiej Policji. W jednostkach Policji powiatu bialskiego w 2006 r. wszczęto 2.723 postępowania przygotowawcze oraz zakończono 2.849 postępowań. Ustalono 2.119 sprawców, którzy popełnili 2.406 przestępstw. Wskaźnik wykrywalności wyniósł 80,1%. Należy nadmienić, że w roku 2006 zmniejszyła się liczba przestępstw o charakterze kryminalnym o 12,4%. Niepokojącym faktem jest przestępczość nieletnich. Na ogólną liczbę 99 przestępstw popełniło 123 nieletnich. Liczba czynów popełnionych przez nieletnich stanowi 3,6% ogółu przestępstw popełnionych w powiecie. W 2006 r. odnotowano mniej przestępstw popełnionych przez nieletnich, natomiast zarejestrowano większą liczbę nieletnich sprawców, co sugeruje że działają w większych grupach. W 2006 r. gminy przekazały jednostkom Policji darowizny w wysokości 48.800 zł. Do podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo powiatu bialskiego należą: . w zakresie bezpieczeństwa trans–granicznego - Nadbużański Oddział Straży Granicznej im. 27 Wołyńskiej Dywizji AK w Chełmie, który realizuje swoje zadania na terenie powiatu przy pomocy Placówek Straży Granicznej w: Janowie Podlaskim, Kodniu, Sławatyczach, Terespolu. . w zakresie bezpieczeństwa epidemiologicznego – Państwowa Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Białej Podlaskiej, . w zakresie bezpieczeństwa weterynaryjnego - Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Białej Podlaskiej oraz Graniczny Inspektorat Weterynarii w Kukurykach. . w zakresie ochrony środowiska - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie Delegatura w Białej Podlaskiej, . w zakresie ochrony roślin - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Lublinie Delegatura w Białej Podlaskiej, . w zakresie ochrony rzek i przeciwpowodziowej - Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie Oddział w Białej Podlaskiej, . w zakresie bezpieczeństwa energetycznego - „LUBZEL” Lubelskie Zakłady Energetyczne S.A. Zakład Energetyczny w Białej Podlaskiej. Istotną rolę w utrzymaniu bezpieczeństwa publicznego spełnia nowo wybudowany punkt odpraw weterynaryjnych i fitosanitarnych w Kobylanach (gmina Terespol) - jedyny tego typu obiekt w Unii Europejskiej. Mają w nim swoje siedziby: Oddział Celny, placówki: Inspekcji Weterynaryjnej, Granicznej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej i Granicznego Inspektoratu Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
______106 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.3.7.2 Ochrona przeciwpożarowa
Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Białej Podlaskiej obejmuje swoim działaniem teren dwóch powiatów: bialskiego ziemskiego oraz grodzkiego Biała Podlaska o łącznej powierzchni 2.803 km2 . Swoje zadania realizuje poprzez: . Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą w Białej Podlaskiej obejmującą terytorium gmin: Biała Podlaska, Janów Podlaski, Konstantynów, Leśna Podlaska, Łomazy, Rokitno, Rossosz, Sosnówka, Tuczna i Wisznice. . Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą w Międzyrzecu Podlaskim obejmująca terytorium gmin: miejskiej Międzyrzec Podlaski, Międzyrzec Podlaski, Drelów. . Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą w Małaszewiczach obejmującą terytorium gmin: miejskiej Terespol, Terespol, Kodeń, Piszczac, Sławatycze i Zalesie. Na terenie działania KM PSP nadzorowi prewencyjnemu podlega 837 zakładów w tym 338 zakładów produkcyjno–magazynowych oraz 487 obiektów użyteczności publicznej, zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi. Największe niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludności stwarzają zakłady w których występują substancje niebezpieczne. Na terenie powiatu działa 9 zakładów Zwiększonego i Dużego Ryzyka. Są to zakłady magazynujące, przeładunkowe oraz przetwarzające substancje niebezpieczne takie jak: amoniak, paliwa płynne oraz gaz propan–butan. Kolejnym zagrożeniem jest zagrożenie pożarowe lasów. Powierzchnia lasów na terenie działania KM PSP wynosi 84.730 ha. Z tej liczby lasy państwowe, będące w zarządzie 4 nadleśnictw: Biała Podlaska, Międzyrzec Podlaski, Chotyłów i Włodawa, mają powierzchnię 56.118 ha. Lasy powiatu bialskiego są zakwalifikowane do II i III kategorii zagrożenia pożarowego. Zagrożenie powodziowe występuje na terenie 7 gmin powiatu bialskiego: Sławatycze, Kodeń, Terespol, Terespol Miasto, Rokitno, Konstantynów i Janów Podlaski. Ogólna powierzchnia terenu zalewowego wynosi 15.711 ha. Zagrożenie związane z przebiegiem gazociągów występuje na trasach przebiegu: Zakalinki - Biała Podlaska, Żabce - Międzyrzec Podlaski, oraz Hołowczyce - Międzyrzec Podlaski. Do innych obszarów zagrożeń pożarowych należy zaliczyć: . drogowe przejścia graniczne (Terespol, Koroszczyn – Kukuryki i Sławatycze) i kolejowe (Terespol) . obszar m. Małaszewicze – (zlokalizowanych na tym obszarze jest 10 zakładów mogących spowodować nadzwyczajne zagrożenie środowiska). W zdarzeniach, na terenie działania KM PSP w 2006 r. odnotowano 33 ofiary śmiertelne (wzrost o 6 % - 2005 r.) i 227 rannych (spadek o 8 % - 2005) na ogólną liczbę w 2006 r.: pożarów 589 i miejscowych zagrożeń 622. Odnotowano także 14 alarmów fałszywych. Do najistotniejszych potrzeb KM PSP należą: rozbudowa bazy lokalowej JRG PSP Małaszewicze,
______107 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
pozyskanie podnośnika hydraulicznego na potrzeby JRG PSP Małaszewicze, zakup urządzeń i sprzętu do ćwiczeń i zawodów Ochotniczych Straży Pożarnych z terenu powiatu bialskiego, zakup rzutnika multimedialnego i ekranu na potrzeby KM PSP w Białej Podlaskiej. utworzenie na szczeblu powiatu funduszu na pokrywanie kosztów akcji ratowniczych prowadzonych przez podmioty niewłączone do Krajowego Systemu Ratowniczo–Gaśniczego, zakup przenośnego sprzętu elektronicznego i oprogramowania do prognozowania i analiz zagrożeń podczas złożonych akcji chemiczno– ekologicznych, zakup namiotu pneumatycznego na potrzeby Pododdziału Ratownictwa Chemicznego i prac Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego.
II.3.7.3 Bezpieczeństwo obronne
Bezpieczeństwo obronne ujęte jest w „Planie operacyjnym funkcjonowania Powiatu Bialskiego w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny”.
II.3.7.4 Zarządzanie Kryzysowe
Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na obszarze powiatu jest Starosta jako przewodniczący zarządu powiatu. Starosta wykonuje zadania zarządzania kryzysowego przy pomocy Powiatowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego powołanego Zarządzaniem Starosty Bialskiego Nr 16/2007 z dnia 22 sierpnia 2007 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie utworzenia Powiatowego Zespołu Reagowania Kryzysowego oraz określenia jego struktury i regulaminu. Na podstawie art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590), zarządzenia Nr 17/2007 Starosty Bialskiego z dnia 22 sierpnia 2007r. w sprawie utworzenia Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego Powiatu Bialskiego oraz określenia składu, sposobu jego funkcjonowania, warunków technicznych i standardów jego wyposażenia, utworzone zostało Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego, którego obsługę zapewnia Referat Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności starostwa powiatowego. Na mocy porozumień pomiędzy Starostą Bialskim i Komendantem Miejskim Państwowej Straży Pożarnej, dyżury Centrum pełnione są w dniach urzędowania Starostwa w jego siedzibie w godzinach od 730 do 1530 natomiast całodobowe dyżury Centrum, w dniach ustawowo wolnych od pracy oraz w dniach urzędowania Starostwa w godzinach od 1530 do 730 dnia następnego, zapewnia Komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej w Białej Podlaskiej.
______108 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Należy nadmienić że zgodnie w art. 34 ust 1 w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (22 sierpnia 2007r.) należy sporządzić Powiatowy Plan Reagowania Kryzysowego. Najistotniejszym utrudnieniem tego zadania jest potrzeba dodatkowego wyposażenia Powiatowego Centrum w szczególności w: . urządzenia łączności przewodowej i bezprzewodowej, z podmiotami uwzględnionymi w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego zapewniające ich alarmowanie, dysponowanie, współdziałanie, a także zapewniające przekazywanie informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego, . system teleinformatyczny kompatybilny z systemami funkcjonującymi w centrach zarządzania kryzysowego administracji publicznej, . specjalistyczne oprzyrządowanie i oprogramowanie systemu, zapewniające możliwości multimedialnej prezentacji danych, . awaryjne zasilanie urządzeń końcowych, . system rejestracji rozmów telefonicznych i radiowych oraz ich archiwizacji, . system uruchamiania ostrzegania i alarmowania ludności, . uzyskanie certyfikatu akredytacji bezpieczeństwa teleinformatycznego dla systemu, wydanego przez służby ochrony państwa. II.3.8 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze:
INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Edukacja 1. Przestarzała, wymagająca modernizacji, rozbudowy i remontów baza lokalowa, sprzęt, pomoce dydaktyczne i pracownie przedmiotowe.
2. Niskie nakłady edukacyjne na oświatę. 3. Niewystarczająca oferta w odniesieniu do zajęć pozalekcyjnych.
Ochrona zdrowia 1. Ujemny przyrost naturalny - starzenie się społeczeństwa powiatu bialskiego stwarzające konieczność intensyfikacji działań obejmujących rehabilitację i aktywizację osób chorych, niepełnosprawnych i w podeszłym wieku. Wymaga to wprowadzenia aktywniejszej polityki socjalnej, dostosowania istniejących obiektów do opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Ponadto należy stworzyć warunki do zatrzymania młodych, wykształconych członków społeczności lokalnej w powiecie.
2. Niezadowalające warunki lokalowe, techniczne, sanitarne i stan wyposażenia w aparaturę i sprzęt medyczny oraz stopień dostępności do niej w ośrodkach zdrowia powiatu bialskiego i szpitalu powiatowym. Ponadto niedoinwestowanie ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, niezadowalająca dostępność do lekarzy specjalistów, niedobory w zakresie łóżek o charakterze długoterminowym oraz rehabilitacyjnych, ograniczone działania na rzecz profilaktyki zdrowotnej, zapobiegania
______109 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
chorobom i zmiany stylu życia mieszkańców powiatu. Powiat powinien zintensyfikować działania zmierzające do pozyskania funduszy zewnętrznych na ten cel.
Warunki mieszkaniowe 1. Wysokie koszty budownictwa mieszkaniowego ograniczające dostęp młodych ludzi do posiadania własnego mieszkania.
2. Postępująca dekapitalizacja starszego budownictwa mieszkaniowego, konieczność przeprowadzenia niezbędnych remontów, prac termomodernizacyjnych oraz usunięcia szkodliwego azbestu. Wymagane jest pozyskiwanie środków europejskich na termomodernizację obiektów.
______110 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.4 SFERA GOSPODARCZA
______111 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.4.1 Sfera pozarolnicza II.4.1.1 Podmioty gospodarki narodowej
Na koniec 2006 r. na terenie powiatu bialskiego zarejestrowanych było w systemie REGON 5.571 podmiotów gospodarki narodowej tj. 3,7 % wszystkich podmiotów województwa lubelskiego. Pod względem liczby podmiotów powiat bialski zajmował 8. lokatę w województwie lubelskim w tym 6. w grupie powiatów ziemskich. W grupie podmiotów gospodarki narodowej powiatu bialskiego 288 (tj. 5,2 %) działało w sektorze publicznym, a 5.283 (94,8 %) w sektorze prywatnym. Status osoby prawnej posiadały 692 podmioty, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej - 614, a zakładów osób fizycznych 4.265. Szczegółową informację o poszczególnych grupach podmiotów przedstawia tabela nr 47 Tabela nr 47 Lp Wyszczególnienie Liczba podmiotów I Osoby prawne, w tym: 692 1. spółki: 203 akcyjne 6 z o.o. 182 inne 15 2 przedsiębiorstwa państwowe 3 3 spółdzielnie 68 4 fundacje 7 5 stowarzyszenia 231 6 organizacje społeczne oddzielnie nie wymienione 3 7 związki zawodowe 23 8 samorząd gospodarczy i zawodowy 25 9 kościół katolicki 59 10 inne kościoły i związki wyznaniowe 17 11 samorządowe jednostki organizacyjne, z tego: 34 gminne 31 powiatowe 3 12 wspólnoty samorządowe 19 II Jednostki organizacyjne nieposiadające 614 osobowości prawnej, w tym: 1. organy władzy, administracji rządowej 2 2. spółki (bez komandytowo-akcyjnych): 335 jawne 33 cywilne 301 komandytowe 1 3. państwowe jednostki organizacyjne 5 4. samorządowe jednostki organizacyjne: 210 gminne 166 powiatowe 44 5. wspólnoty mieszkaniowe 55 III Osoby fizyczne prowadzące działalność 4 265 gospodarczą Żródło danych: Publikacja Urzędu Statystycznego w Lublinie” Zmiany Strukturalne Grup Podmiotów Gospodarki Narodowej w Województwie Lubelskim w 2006 r.”
______112 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Na koniec 2006 roku liczba podmiotów gospodarki narodowej w powiecie bialskim wzrosła w porównaniu do analogicznego okresu 1998 r. o 1.200 tj. o 27,5 %, a w stosunku do stanu z 2005 r. o 178, co stanowi 3,3 %. Zmiany w liczbie podmiotów w latach 1998 – 2006, wg stanu na 31 grudnia, przedstawia tabela nr 48 Tabela nr 48
Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Ogółem 4371 4560 4680 5055 5422 5754 5332 5393 5571
w tym: zakłady osób 3641 3790 3843 4195 4543 4849 4400 4414 4566 fizycznych i spółki cywilne przedsiębiorstwa 6 6 6 6 6 5 3 3 3 państwowe spółki prawa 129 134 153 169 177 185 195 217 222 handlowego w tym: -z udziałem 21 24 28 30 31 37 35 39 41 kapitału zagranicznego spółdzielnie 86 85 77 75 73 72 69 69 68
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie
W powiecie bialskim, podobnie jak w województwie lubelskim i kraju, występuje wysoki udział zakładów osób fizycznych w ogólnej liczbie podmiotów. W porównaniu do danych krajowych znacznie niższy jest natomiast udział spółek handlowych i cywilnych. Na koniec 2006 roku najwięcej jednostek tj. 4.265 (76,6 %) prowadziło działalność w formie zakładów osób fizycznych. Status spółek prawa handlowego posiadały 222 podmioty (4,0 %), spółek cywilnych - 301 (5,4 %), spółdzielni - 68 (1,2 %). Na terenie powiatu zarejestrowane były tylko 3 przedsiębiorstwa państwowe. Strukturę podmiotów według wybranych form prawnych na tle kraju i województwa lubelskiego obrazuje tabela nr 49. Tabela nr 49 Wyszczególnienie Powiat Województwo Kraj bialski lubelskie Ogółem podmioty 5,6 150,6 3 636,0 gospodarki narodowej w tys. Ogółem % 100,0 100,0 100,0 w tym: Osoby fizyczne prowadzące 76,6 77,3 76,1 działalność gospodarczą Spółki handlowe 4,0 4,9 6,7 Spółki cywilne 5,4 6,9 7,7 Spółdzielnie 1,2 0,8 0,5 Pozostałe podmioty 12,8 10,1 9,0
______113 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Ponad 94 % wszystkich podmiotów działających na terenie powiatu to jednostki małe, zatrudniające do 9 pracowników. Jednostki o liczbie pracujących od 10 do 49 osób stanowią 5 %, a powyżej 49 tylko 0,6 %. Dane te obrazuje tabela nr 50. Tabela nr 50 Powiat bialski Województwo lubelskie Wielkość podmiotu Liczba Liczba podmiotów % udział % udział gospodarki pracujących gospodarki narodowej narodowej
Ogółem 5 571 100,0 100,0 małe do 9 osób 5 261 94,4 95,1 średnie od 10 do 49 osób 279 5,0 4,0 duże powyżej 49 osób 31 0,6 0,9
W strukturze podmiotów gospodarki narodowej najliczniej reprezentowana jest sekcja PKD „Handel i naprawy” - tą dziedziną gospodarki zajmuje się aż 32,6 % podmiotów powiatu bialskiego. Do sekcji „Budownictwo” zaliczanych jest 10,4 %, „Przemysłu” 8,4 %. Podstawowe dane dotyczące struktury podmiotów, wg wybranych sekcji PKD, na tle województwa lubelskiego i kraju przedstawia tabela nr 51. Tabela nr 51 Województwo Wyszczególnienie Powiat Bialski Kraj lubelskie
Ogółem % udział % udział % udział Ogółem w tym : 5 571 100,0 100,0 100,0
rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 429 7,7 2,9 przemysł 470 8,4 8,7 10,5 budownictwo 577 10,4 9,4 10,1 handel i naprawy 1 814 32,6 35,2 31,9 transport, gospodarka 448 8,0 7,3 7,1 magazynowa i łączność obsługa nieruchomości i firm, 486 8,7 12,3 16,6 nauka
Źródło danych: Publikacja Urzędu Statystycznego w Lublinie ” Zmiany Strukturalne Grup Podmiotów Gospodarki Narodowej w Województwie Lubelskim w 2006 r.”
Poziom nasycenia przedsiębiorczością miast i gmin powiatu bialskiego jest bardzo zróżnicowany. Najwięcej podmiotów gospodarki narodowej prowadzi działalność na terenie miasta Międzyrzeca Podlaskiego oraz gmin Biała Podlaska i Międzyrzec Podlaski natomiast najmniej w gminach: Sosnówka, Rokitno i Tuczna.
______114 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Szczegółowe dane dotyczące liczby podmiotów na koniec 2006 roku w miastach i gminach powiatu obrazuje tabela nr 52. Tabela nr 52 Liczba podmiotów na 1000 ludności w tym: w tym: Wyszczególnienie Ogółem zakłady Ogółem Lokata zakłady Lokata szt. osób osób fizycznych fizycznych Miasta Międzyrzec Podl. 1384 1129 80,8 1 66,0 1 Terespol 383 295 63,8 2 49,2 2 Gminy Biała Podlaska 646 540 52,0 3 43,5 3 Drelów 179 133 32,4 18 24,1 14 Janów Podlaski 288 232 51,9 4 41,8 4 Kodeń 144 89 36,3 14 22,4 17 Konstantynów 166 129 40,5 10 31,5 9 Leśna Podlaska 160 105 35,5 15 23,3 15 Łomazy 226 170 41,7 9 31,4 10 Międzyrzec Podl. 427 357 41,3 11 34,6 7 Piszczac 304 224 40,2 12 29,7 11 Rokitno 102 66 30,9 19 20,0 18 Rossosz 120 98 50,0 5 40,9 5 Sławatycze 119 87 46,1 7 33,7 8 Sosnówka 91 52 33,3 17 19,1 19 Terespol 263 170 37,5 13 24,2 13 Tuczna 118 80 33,6 16 22,8 16 Wisznice 258 184 50,0 6 35,6 6 Zalesie 193 125 42,1 8 27,2 12 Powiat Bialski 5 571 4 265 49,0 x 37,5 x Woj. Lubelskie 150 579 116 433 69,3 x 53,6 x Polska 3 636 039 2 765 348 95,3 x 72,5 x Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie
Wskaźnik przedsiębiorczości w powiecie bialskim jest znacznie niższy niż w kraju i województwie lubelskim. W 2006 roku na 1000 mieszkańców powiatu przypadało 49 podmiotów w tym: 37,5 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W województwie wskaźnik ten wynosił odpowiednio 69,3 w tym osób fizycznych 53,6, a w Polsce 95,3. Wg danych z końca 2006 roku najwyższy wskaźnik przedsiębiorczości, wyrażony zarówno liczbą podmiotów ogółem jak i zakładów osób fizycznych na 1000 ludności występował w miastach powiatu oraz gminach: Biała Podlaska, Janów Podlaski, Rossosz, Wisznice, a najniższy w gminach Sosnówka, Rokitno i Kodeń. Bardzo ważny wpływ na rozwój powiatu mają podmioty gospodarki narodowej zlokalizowane w Białej Podlaskiej, których jest 4.955 w tym: 3.673 stanowią zakłady prowadzone przez osoby fizyczne. Realizują one wiele inwestycji na terenie powiatu bialskiego, świadczą różnego rodzaju usługi. Wiele z tych firm zatrudnia osoby z terenu powiatu, a także zaopatruje się w okolicznych gminach w surowce i materiały do produkcji, oferując również swoje produkty.
______115 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.4.1.2 Podstawowe działy gospodarki pozarolniczej II.4.1.2.1 Przemysł
Podstawę przemysłu powiatu bialskiego stanowi przetwórstwo rolno-spożywcze, przemysł drzewny i metalowy oraz produkcja materiałów budowlanych. Na terenie powiatu dobrze rozwinięty jest przemysł mięsny. Do większych zakładów mięsnych należą : . "SEDAR" S.A. w Międzyrzecu Podlaskim, spółka z udziałem kapitału zagranicznego zajmująca się produkcją tuszek i elementów z drobiu, przetwórstwem pierza, . Zakłady Mięsne „SŁAW-POL” w kol. Horbów, gmina Zalesie, . Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe "FELIX" Sp. z o.o. w Rossoszu, . Zakłady Przetwórstwa Mięsnego „KAROL” w Strzakłach, gmina Międzyrzec Podlaski. W powiecie bialskim nie ma zakładów mleczarskich. Skup i przetwórstwo mleka od rolników prowadzą głównie: . Spółdzielnia Mleczarska w Białej Podlaskiej, . Spółdzielcza Mleczarnia "SPOMLEK" w Radzyniu Podlaskim. Na terenie powiatu prowadzą działalność prywatne młyny, największy z nich to młyn w Kijowcu należący do P.P.H.U. „MIŁOMŁYN”. Produkcją pieczywa zajmuje się ponad 20 piekarni. Funkcjonuje również wiele zakładów zajmujących się produkcją wyrobów cukierniczych głównie w Międzyrzecu Podlaskim, m.in. Zakład Cukierniczy „LIDER S-K.G”, Powszechna Spółdzielnia Spożywców "SPOŁEM" i wiele cukierni. Funkcjonują 4 gorzelnie będące wcześniej własnością PGR w Międzyrzecu Podlaskim, Konstantynowie, Cieleśnicy, Witulinie. Przetwórstwem owoców i warzyw na większą skalę zajmuje się Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Ciciborze Dużym, a mrożonek P.P.H „MIKA” w Janowie Podlaskim posiadające nowoczesną chłodnię. W Janowie Podlaskim działa również Zakład BAKALLAND S.A. specjalizujący się w konfekcjonowaniu im produkcji bakalii. W powiecie bialskim ilość zakładów tej branży jest niewystarczająca, brak jest też zakładu przetwórstwa ziemniaków. Do większych zakładów branży metalowej należą Przedsiębiorstwo Mechanizacji Produkcji Zwierzęcej "MEPROZRET" produkujące maszyny rolnicze m.in. siewniki (do siewu zboża, buraków, kukurydzy), ładowacze i brony oraz „ZREMB POLAND” Sp. z o.o. z Międzyrzeca Podlaskiego, zajmujący się głównie produkcją deskowań dla budownictwa, szalunków do zabezpieczania wykopów ziemnych oraz konstrukcji stalowych. Produkcją materiałów budowlanych takich jak wyroby z betonu, płyty stropowe, elementy ścienne, cegły, pustaki, płyty styropianowe zajmują się m.in.: . „SWISSPOR POLSKA” Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Janowie Podlaskim (styropian), . Spółdzielnia Pracy Produkcyjno-Usługowa "ŻELBET" w Międzyrzecu Podlaskim.
______116 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Przedsiębiorcy z branży drzewnej wytwarzają głównie stolarkę budowlaną, meble drewniane i drewnopodobne. Działające w wielu gminach tartaki produkują tarcicę liściastą i iglastą. Do większych zakładów tej branży należy Zakład w Terebeli, wytwarzający meble, należący do Przedsiębiorstwa Produkcyjnego „BIASOV-MEBLE” Sp. z o.o. w Białej Podlaskiej oraz Zakład Stolarsko-Budowlany w Łomazach produkujący głównie okna i drzwi. W powiecie bialskim funkcjonują również zakłady przemysłu lekkiego. Do największych zakładów zajmujących się produkcją odzieży należą: . "IPACO" Sp. z o.o., Wysokie k/ Międzyrzeca Podlaskiego, . Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe "PATEX" w Międzyrzecu Podlaskim.
II.4.1.2.2 Budownictwo
Ważnym działem gospodarki powiatu bialskiego jest budownictwo. Działalność w tej dziedzinie prowadzi 577 podmiotów, głównie prywatnych. Do dużych firm świadczących usługi w zakresie budownictwa drogowego należy Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych Międzyrzec Podlaski S.A. w Międzyrzecu Podlaskim. Wiele inwestycji z zakresu budownictwa wykonują również firmy mające swoją siedzibę w Białej Podlaskiej.
II.4.1.2.3 Transport
Przygraniczne położenie powiatu na osi ważnych transkontynentalnych szlaków komunikacyjnych sprzyja rozwojowi transportu. Na terenie powiatu działa wiele firm zajmujących się działalnością transportową. Do firm tych należą m.in.: . Zakład Przewozów Towarowych i Przeładunku w Małaszewiczach, wchodzący w skład Przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe CARGO S.A., największy zakład pracy w powiecie bialskim, zatrudniający ponad tysiąc pracowników, . Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Międzyrzecu Podlaskim, . Międzynarodowy Transport Drogowy i Spedycja „EUROPTIR” w Międzyrzecu Podlaskim, . „JAKONTRANS” sp. j. w Grabanowie. Dużą rolę pełnią firmy związane z obsługą granicy, transportem paliw, gospodarką magazynową.
II.4.1.2.4 Handel i naprawy
W powiecie bialskim 1.814 podmiotów zajmuje się handlem i naprawami.
______117 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Jest to 32,6 % wszystkich podmiotów gospodarki narodowej prowadzących działalność na terenie powiatu. Wg stanu na koniec 2006 roku, funkcjonowało 1.592 placówek handlowych oraz 121 placówek gastronomicznych. W 10 gminach i 2 miastach zlokalizowanych było 15 targowisk stałych.
II.4.1.3 Główni pracodawcy
Do głównych pracodawców powiatu bialskiego należą n/w przedsiębiorstwa: . Zakład Przewozów Towarowych i Przeładunku PKP CARGO S.A. w Małaszewiczach, . „LIDER S-K.G” Firma Cukiernicza Zakład w Międzyrzecu Podlaskim, . „SEDAR” S.A. w Międzyrzecu Podlaskim, . Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „FELIX” Sp. z o.o. w Roskoszu, . Zakład Przetwórstwa Mięsnego „KAROL” w Strzakłach gm. Międzyrzec Podlaski, . Zakłady Mięsne „SŁAW-POL” Zdzisław Klebaniuk w Horbowie gm. Zalesie, . Przedsiębiorstwo Drogowo-Mostowe Międzyrzec Podlaski S.A. w Międzyrzecu Podlaskim, . „ IPACO” Sp. z o.o. Wysokie k/ Międzyrzeca Podlaskiego, . Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Międzyrzecu Podlaskim, . Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o. z/s w Płocku Baza Paliw Nr 22 w Małaszewiczach, . ZREMB POLAND Sp. z o.o. w Międzyrzecu Podlaskim, . „AGROSTOP” Sp. z o.o. w Terespolu, . Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „MIKA” w Janowie Podlaskim, . Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Międzyrzecu Podlaskim, . Przedsiębiorstwo Mechanizacji Produkcji Zwierzęcej „MEPROZET” w Międzyrzecu Podlaskim, . Powszechna Spółdzielnia Spożywców ”SPOŁEM” w Międzyrzecu Podlaskim, . Produkcja i Sprzedaż Pieczywa „BAGIETKA” w Międzyrzecu Podlaskim, . Stadnina Koni Sp. z o.o. w Janowie Podlaskim, oraz n/w zakłady i instytucje: . Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Międzyrzecu Podlaskim (Szpital), . Urząd Celny w Białej Podlaskiej, . Zespoły Placówek Oświatowych, . Domy Pomocy Społecznej w Kozuli i Konstantynowie.
______118 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.4.2 Rolnictwo II.4.2.1 Struktura agrarna
Powiat bialski jest powiatem typowo rolniczym i rolnictwo jest podstawowym działem gospodarki. Tereny wiejskie zamieszkuje 90.801 osób tj. 79,7 % ogółu ludności powiatu (dane na 31.12.2005 r.) - w kraju jest to 38,6 %, a w krajach tzw. „starej 15” UE na wsi zamieszkuje tylko 19 % ludności. W rolnictwie powiatu pracuje prawie 50 % ogółu zatrudnionych przy średniej krajowej - 25,9 %, a w państwach „starej” UE tylko 5,5 %. Użytki rolne zajmują 181,5 tys. ha tj. 66 % ogólnej powierzchni powiatu. Dominującą formę własności stanowi rolnictwo indywidualne, posiadające w swoim władaniu prawie 95 % użytków rolnych. Na pozostałych, ponad 5 % użytków rolnych działalność prowadzą zakłady rolno-przemysłowe i spółki pracownicze powstałe z byłych PGR oraz Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne. Do największych z nich należą: . Zakład Rolno–Handlowy Sp. z o.o. w Cieleśnicy, . Przedsiębiorstwo Rolno-Handlowe Sp. z o.o. w Konstantynowie, . Gospodarstwo Rolne Sp. z o.o. w Koroszczynie, . Przedsiębiorstw Produkcyjno-Usługowo-Handlowe AVENA Sp. z o.o. w Kodniu. . Stadnina Koni Sp. z o.o. w Janowie Podlaskim
II.4.2.2 Charakterystyka gospodarstw rolnych .
Według danych ze spisu rolnego w 2002 r. w powiecie funkcjonowało 19.386 gospodarstw indywidualnych, z których: . 33,0 % posiada powierzchnię do 2 ha, . 17,7 % posiada powierzchnię w granicach od 2 – 5 ha, . 22,0 % posiada powierzchnię w granicach od 5 – 10 ha, . 25,0 % posiada powierzchnię w granicach od 10 do 30 ha, . 2,3 % posiada powierzchnię ponad 30 ha. Średnia powierzchnia gospodarstwa w powiecie wynosiła 10,1 ha użytków rolnych, przy średniej dla województwa lubelskiego - 6,9 ha i w kraju – 8,4 ha. Strukturę liczby gospodarstw indywidualnych, według wielkości posiadanych przez nie powierzchni użytków rolnych oraz ich udział w gospodarowaniu użytkami rolnymi będącymi w posiadaniu rolników indywidualnych w powiecie przedstawiają wykresy nr 18 oraz nr 19.
______119 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 18
GOSPODARSTWA INDYWIDUALNE WEDŁUG POWIERZCHNI W POWIECIE BIALSKIM w 2002 r.
2% 25% 0 - 2 ha 33% 2 - 5 ha 5 - 10 ha 10 - 30 ha powyżej 30 ha 22% 18%
Wykres nr 19
STRUKTURA GOSPODAROWANIA UŻYTKAMI ROLNYMI PRZEZ ROLNIKÓW INDYWIDUALNYCH W POWIECIE BIALSKIM w 2002 r.
3% 7% 22% 0 - 2 ha 19% 2 - 5 ha 5 - 10 ha 10 - 30 ha powyżej 30 ha 49%
Z porównania tych dwu wielkości wynika, że najliczniejsza - 33 % grupa wielkościowa gospodarstw indywidualnych (0–2 ha) gospodarowała łącznie na najmniejszej - 3,4 % części ogólnych użytków rolnych, natomiast najmniej liczna – 2,3 % grupa wielkościowa gospodarstw (pow. 30 ha) posiadała łącznie 22,1 % wszystkich użytków rolnych. Niemal połowę użytków rolnych powiatu posiadała grupa gospodarstw z przedziału 10–30 ha, stanowiąca ¼ ogólnej liczby gospodarstw. Najmniejsza średnia ogólna powierzchnia gospodarstwa rolnego (bez uwzględniania gospodarstw mniejszych niż 1 ha) była w miastach Międzyrzec Podlaski i Terespol - poniżej 6 ha, oraz w gminach Piszczac, Terespol i Zalesie – poniżej 10 ha. Największa średnia powierzchnia gospodarstw indywidualnych – powyżej 15 ha była w gminach Łomazy, Rokitno, Sosnówka i Tuczna.
______120 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.4.2.3 Kierunki produkcji rolnej i czynniki kształtujące jej poziom.
Wysoki udział gospodarstw małych, poniżej 10 ha (72,7 %) ogranicza szanse na rozwój rolnictwa wysokotowarowego. Znaczna część gospodarstw prowadzi produkcję metodami tradycyjnymi, przy niskim nawożeniu mineralnym i zużyciu chemicznych środków ochrony roślin, a także pasz przemysłowych w żywieniu zwierząt. Są jednak także gospodarstwa wysokotowarowe, produkujące nowocześnie i mogące konkurować pod względem jakości z gospodarstwami innych krajów UE. Na terenie powiatu przeważają gleby piaskowe oraz bielicowe, najsłabsze jakościowo w województwie lubelskim. Jak wynika z opracowania INUG w Puławach5, jakość gleb w powiecie bialskim kształtuje się następująco: . 10 % - kompleks żytni bardzo dobry, . 23 % - kompleks żytni dobry, . 33 % - kompleks żytni słaby, . 3 % - kompleks zbożowo-pastewny mocny, . 1 % - kompleks zbożowo-pastewny słaby, . 22 % - użytki zielone średnie, . 5 % - użytki zielone słabe, . 3 % - pozostałe. Przeważają gleby kompleksu żytniego słabego – ubogie w składniki pokarmowe i nadmiernie przepuszczalne, a więc okresowo za suche, a powiat należy do najbardziej suchych obszarów województwa. Średnia roczna opadów wynosi 550 mm, w kraju natomiast kształtuje się na poziomie 700 mm. Naturalne warunki produkcji oraz tradycje lokalne mają istotny wpływ na strukturę zasiewów. Dominującą grupą upraw w powiecie są zboża, których udział w powierzchni zasiewów stanowi prawie 85 %. W tej grupie najwyższą pozycję zajmuje uprawa żyta, które zajmuje 24 % powierzchni obsiewanej zbożami. Rosnące znaczenie posiada uprawa kukurydzy. Ważną pozycję zajmuje uprawa ziemniaków. Ich udział w ogólnej powierzchni upraw stanowi 8,7 % (w województwie - 7,2 %). Uprawy rzepaku i rzepiku to zaledwie 0,8 % w strukturze zasiewów, co daje niecałe 800 ha. Rośliny pastewne gospodarstwa indywidualne uprawiają na powierzchni prawie 1.900 ha, czyli na 1,9 % powierzchni upraw. Dominuje tutaj uprawa kukurydzy na zielonkę i roślin strączkowych. Ogrodnictwo powiatu rozwija się w dwóch zasadniczych kierunkach: sadownictwo i warzywa gruntowe. Powierzchnia upraw sadowniczych w roku 2005 to 2.346 ha - są to przede wszystkim sady jabłoniowe i wiśniowe. Produkcja sadownicza rozwinięta jest głównie w gminach: Wisznice, Konstantynów, Biała Podlaska, Janów Podlaski oraz Zalesie.
5 INUG - Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa
______121 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Na powierzchni ponad 1.600 ha bialscy rolnicy indywidualni uprawiają warzywa, głównie: marchew, pomidory, kapustę, ogórki. Powierzchnia warzyw gruntowych największa jest w gminach: Międzyrzec Podlaski, Wisznice, Biała Podlaska, Konstantynów. Na terenie powiatu bialskiego zarejestrowane są trzy grupy producentów owoców i warzyw: . Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw „Sad-Pol” w Polubiczach, gmina Wisznice, . Zrzeszenie Producentów Warzyw i Owoców „Hor-Pol” w Wisznicach, . Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw „Ogrodnik” w Wisznicach. W Międzyrzecu Podlaskim ma siedzibę nowoczesny Zakład Ogrodniczy E i St. Pytlik w którym na powierzchni ponad 5 hektarów uprawiane są pomidory i ogórki. W produkcji zwierzęcej dominującym gatunkiem zwierząt gospodarskich jest trzoda chlewna. Jej pogłowie w gospodarstwach indywidualnych powiatu zgodnie z danymi ze spisu rolnego wynosiło 170.754 sztuki, co daje 115,2 sztuki na 100 ha użytków rolnych. Istotne znaczenie ma także hodowla bydła, którego pogłowie wynosiło 42.046 sztuk przy 28,4 na 100 ha. W kraju natomiast na 100 ha użytków rolnych przypada 110,7 sztuk trzody chlewnej i 32,6 sztuk bydła. Bydło w powiecie bialskim stanowiło 9,8 % ogółu bydła w województwie, trzoda chlewna - 2,7 %, owce - 8,4 %, konie - 9,8 %, drób - 15,8 %.
II.4.2.4 Ocena sytuacji w rolnictwie.
Ocena sytuacji rolnictwa w powiecie bialskim opierać się musi na dwóch grupach czynników: czynnikach lokalnych i zewnętrznych. Czynniki lokalne warunkujące sytuację rolnictwa to: . generalnie słabe jakościowo grunty oraz trudniejsze niż średnio w województwie warunki klimatyczne oraz stosunki wodne, wpływają negatywnie na możliwości ekonomiczne i opłacalność produkcji rolnej, . pozytywnym elementem lokalnym jest wyższa od średniej wojewódzkiej i krajowej przeciętna wielkość gospodarstwa rolnego w powiecie, sprzyjająca produkcji towarowej, . stosunkowo niski poziom rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej na terenie powiatu, pomimo sukcesywnej poprawy tego stanu, zwłaszcza w ostatnich latach, nie stanowi wystarczającej zachęty dla młodego pokolenia, by przejmować gospodarstwa i wiązać swoje plany życiowe z pracą w rolnictwie. Czynniki zewnętrzne są następujące: . relacje cen na płody rolne w stosunku do cen środków produkcji, towarów i usług zakupywanych przez rolników, kształtujące się w poszczególnych latach bardzo różnie, przeważnie jednak niezbyt korzystnie dla rolników, . duże wahania cen skupu płodów rolnych, tak w produkcji roślinnej jak i zwierzęcej, utrudniające wieloletnie planowanie rozwoju gospodarstw,
______122 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. rosnący wpływ (pozytywny) ekonomicznych instrumentów poprawiających sytuację rolnictwa, w tym zwłaszcza systemu płatności unijnych, . bezpośrednie uzależnienie wyników produkcji roślinnej, sadownictwa i produkcji warzyw od czynników klimatycznych, przy coraz częściej zdarzających się anomaliach. Generalizując, trudno byłoby ocenić sytuację rolnictwa w powiecie bialskim jako dobrą. W grupach gospodarstw nastawionych na produkcję towarową, dość stabilna w ostatnich latach i dodatnia w sensie ekonomicznym jest produkcja mleka, mięsa wołowego i warzyw. Duże wahania zyskowności (do ujemnej okresowo włącznie) odnotowuje się w produkcji zbóż, ziemniaków i owoców, a w produkcji zwierzęcej – wieprzowiny i drobiu. Dobre efekty mogą przynosić uprawy niszowe, takie jak: ziół, rzadkich warzyw i owoców miękkich, uprawy nasienne. Według badań prowadzonych m.in. przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego, blisko 60 % gospodarstw rolnych na terenie powiatu osiąga z działalności rolniczej mniej niż 50% swoich dochodów, a tylko 1/5 gospodarstw utrzymuje się niemal wyłącznie, to jest w 90-100 % z działalności rolniczej. W tej sytuacji nadal istotne znaczenie dla ekonomicznej sytuacji ludności wiejskiej na terenie powiatu, mają świadczenia z ubezpieczenia społecznego, świadczenia socjalne oraz dochody z działalności pozarolniczej.
II.4.3 Turystyka
Ważną dziedziną gospodarki powiatu jest turystyka . Turystyka to jeden z ważniejszych elementów wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich i ważny element aktywizacji środowiska lokalnego. Obszar południowego Podlasia, który obejmuje teren powiatu bialskiego posiada ogromne walory turystyczne. Dominującą rolę odgrywają miejscowości nadbużańskie. Nadbużańskie Podlasie, a w szczególności dolina Bugu, „jest ewenementem na skalę kontynentu”. W całej Europie Zachodniej tej wielkości rzeki zostały uregulowane – Bug pozostał dziki. Rzeka zachowała swój naturalny charakter – kręty bieg z licznymi zakolami, starorzeczami i naturalną, bogatą roślinnością. Najpiękniejsze odcinki na trenie naszego powiatu są w okolicy Gnojna, Nepli i Jabłecznej. Uroku okolicy dodają nadbużańskie wioski, gdzie można spotkać tradycyjną zabudowę drewnianą.
Część najpiękniejszych i najcenniejszych przyrodniczo terenów powiatu obejmuje Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu”. Teren parku ze względu na swą naturalność, piękny, zróżnicowany a zarazem spokojny krajobraz oraz czyste wody i zdrowe powietrze jest idealnym miejscem rekreacji i wypoczynku dla osób pragnących kontaktu z przyrodą. Istnieją w nim 4 rezerwaty przyrody o zróżnicowanym charakterze i funkcjonują trzy oznakowane ścieżki przyrodnicze: . „Bużny Most”– 10,5 km, . „Szwajcaria Podlaska”– 4, 5 km
______123 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. „Nadbużańskie Łęgi” – 12,5 km. Wzdłuż rzeki Bug biegną wyznakowane szlaki turystyczne: rowerowy i pieszy (na terenie powiatu - ponad 100 km). Przez powiat przebiegają także inne szlaki piesze: oznakowany kolorem zielonym Szlak Pamięci Narodowej (ok. 40 km ) oraz żółty z Porosiuk do Międzyrzeca Podlaskiego ( ok. 25 km ). Za atrakcyjny turystycznie należy uznać również region Międzyrzeca Podlaskiego. Szczególną atrakcją jest obszar po eksploatowanych niegdyś złożach żwiru na południowych krańcach miasta i akweny po wyrobiskach przystosowane na kąpieliska. Liczne zbiorniki wodne są zarybiane wieloma gatunkami ryb i stanowią prawdziwy raj dla wędkarzy. Wędkarze mogą skorzystać również z wód rzek Bug i Krzna. Rzeki te umożliwiają także podróż drogą wodną. Ujście Krzny do Bugu to jedno z najpiękniejszych widokowo miejsc w Polsce. Przy tych trasach z myślą o organizowanych spływach kajakowych zbudowane zostały co 15-20 km stanice wodne. Obecnie ich stan techniczny wymaga nakładów finansowych. Z roku na rok w powiecie przybywa ścieżek rowerowych. W 2003 roku ścieżki rowerowe miały łączną długość 21,2 km, zaś w 2006 roku powiat miał już 106,7 km ścieżek rowerowych. Szczególna atrakcją turystyczną powiatu jest Stadnina Koni w Janowie Podlaskim, malowniczo położona wśród bujnych nadbużańskich łąk, jest prawdziwym ,,końskim rajem''. Stadnina słynie głównie z hodowli koni czystej krwi arabskiej. Mniej znane w świecie, ale równie znakomite są hodowane tu konie angloarabskie. Rokrocznie Stadnina organizuje aukcje koni przyciągające rzesze turystów. Dużą atrakcją jest znajdujący się w starym parku zabytkowy XIX-wieczny zespół stajni, z których najstarsze: ,,Zegarowa'' z 1848 r. oraz ,,Czołowa'' z 1841 r. zaprojektowane zostały przez słynnego architekta Henryka Marconiego. W powiecie bialskim funkcjonuje 38 gospodarstw agroturystycznych. Pomimo wzrostu liczby gospodarstw z 24 w 2003 roku do 38 w 2006 roku (wzrost o 67 %), jest to liczba niewystarczająca w stosunku do potrzeb turystyki. W gospodarstwach tych dostępne są miejsca noclegowe dla 395 turystów. Ponadto ich rozmieszczenie w powiecie jest nierównomierne. 1/3 z nich znajduje się w gminie Janów Podlaski (14 gospodarstw). W pozostałych gminach funkcjonuje od 1 do 5 gospodarstw agroturystycznych, zaś w kilku nie ma ich w ogóle. Bazę gospodarstw agroturystycznych z podziałem na gminy obrazuje tabela nr 53.
______124 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 53 L.p. Miasto/Gmina z terenu Powiatu Ilość gospodarstw Liczba miejsc agroturystycznych noclegowych 1. Międzyrzec Podlaski 0 0 2. Terespol 0 0 3. Biała Podlaska 5 52 4. Drelów 3 51 5. Janów Podlaski 14 177 6. Kodeń 2 8 7. Konstantynów 3 19 8. Leśna Podlaska 2 10 9. Łomazy 1 3 10. Międzyrzec Podlaski (gmina) 1 10 11. Piszczac 1 8 12. Rokitno 1 6 13. Rossosz 0 0 14. Sławatycze 1 5 15. Sosnówka 0 0 16. Terespol (gmina) 2 21 17. Tuczna 0 0 18. Wisznice 0 0 19. Zalesie 3 25 Łącznie 38 395
Bazę noclegową (poza gospodarstwami agroturystycznymi) i jej wykorzystanie obrazuje tabela nr 54. Tabela nr 54
L.p. Wyszczególnienie 2005 rok 2006 rok
1. miejsca noclegowe 675 758
2. udzielone noclegi 45 417 47 782
3. korzystający z noclegów 30 107 28 973
4. turyści zagraniczni korzystający z 14 261 13 560 noclegów
Przedstawionych w tabeli 758 miejsc noclegowych znajduje się w 34 obiektach noclegowych. Są to: . Gmina Biała Podlaska: Hotel ** LOTOS w Woskrzenicach Dużych, usługi hotelowe przy Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Grabanowie, usługi hotelowe przy Europejskim Centrum Kształcenia i Wychowania OHP w Roskoszy, usługi hotelowe „RELAX” w Sławacinku Nowym. . Gmina Janów Podlaski: Pensjonat *** „Uroczysko Zaborek” w Janowie Podlaskim Kolonii, usługi hotelowe Dom Gościnny Wygoda w Janowie Podlaskim,
______125 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Janowie Podlaskim. . Gmina Kodeń: Ośrodek Wypoczynkowy w Kodniu, Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Kodniu, Dom Pielgrzyma w Kodniu. . Gmina Konstantynów: Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Gnojnie, pokoje gościnne w Domu Pomocy Społecznej w Konstantynowie. . Gmina Leśna Podlaska: Dom Pielgrzyma w Leśnej Podlaskiej. . Gmina Łomazy: usługi hotelowe „Pelikan” w Łomazach. . Gmina Międzyrzec Podlaski: usługi hotelowe „KONTRA” –przy Stacji Paliw w Żabcach. . Miasto Międzyrzec Podlaski: usługi hotelowe „Las Vegas” w Międzyrzecu Podlaskim , usługi hotelowe „Mini-Hotel” w Międzyrzecu Podlaskim, usługi hotelowe Hoteli MOSiR” w Międzyrzecu Podlaskim, Szkolne Schronisko Młodzieżowe N2 w Międzyrzecu Podlaskim. . Gmina Rossosz: Zajazd „Szeleścianka” w Rossoszu. . Gmina Sławatycze: Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Lisznej,. . Gmina Terespol: Motel * „Pod Dębami” w Kobylany, Ośrodek Wypoczynkowy Caritas w Neplach, Dom Pielgrzyma w Bohukałach, pokoje gościnne w Małaszewiczach, Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Neplach . . Miasto Terespol: usługi hotelowe ”Grun” w Terespolu, usługi hotelowe przy MOK w Terespolu, Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Terespolu. . Gmina Wisznice: Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Wisznicach. . Gmina Zalesie :
______126 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Zajazd Zalmot” w Zalesiu, Zajazd „Pod lasem” w Lachówce Dużej, usługi hotelowe „Horbowianka” w Kolonii Horbów, usługi hotelowe „Pajero” w Horbowie . W wielu miejscach na terenie powiatu można skorzystać z jazdy konnej, przejażdżek bryczką lub wozem drabiniastym. Zakres usług w tym zakresie obrazuje tabela nr 55. Tabela nr 55 Usługodawcy w zakresie przejażdżek konnych Miejscowość/gmina Jazda Jazda bryczką Wozy wierzchem i wierzchem drabiniaste Bubel Łukowiska 1 Gmina Janów Podlaski Nowy Pawłów 1 Gmina Janów Podlaski Janów Podlaski 2 4 1 Gmina Janów Podlaski Bubel Granna 2 Gmina Janów Podlaski Czosnówka 1 Gmina Biała Podlaska Komarno 1 1 Gmina Konstantynów Konstantynów 1 Gmina Konstantynów Kozula 1 Gmina Biała Podlaska Olszyn 2 Gmina Rokitno Ortel Królewski 1 Gmina Biała Podlaska Piszczac 2 Gmina Piszczac Woskrzenice Duże 1 Gmina Biała Podlaska Danówka 1 Gmina Drelów Ze względu na położenie powiatu na granicy z Białorusią istnieją możliwości rozwoju turystyki przygranicznej i tranzytowej. Dlatego też spadek liczby turystów zagranicznych korzystających z noclegów w powiecie jest niepokojący. Stan ten może być spowodowany brakiem w strukturze oferowanych miejsc wysoko kategoryzowanych obiektów noclegowych przy trasie tranzytowej E-30. Najwyższa kategoria obiektów przy E-30 to dwie gwiazdki, podczas gdy w województwie lubelskim największe wykorzystanie odnotowano w obiektach z pięcioma gwiazdkami. Zauważyć można także, że pomimo spadku liczby osób korzystających z noclegów wzrosła ilość udzielonych noclegów. Spośród 19 gmin znajdujących się w powiecie tylko dwie posiadają punkty informacji turystycznej. Działalność organizatorów turystyki prowadzą tylko 4 podmioty. Brak jest pośredników i agentów turystycznych. Niedostatki te łagodzą biura turystyczne i Centrum Informacji Turystycznej w Białej Podlaskiej. Jednakże
______127 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 brak profesjonalnie gromadzonej i aktualizowanej informacji dot. turystyki na poziomie gminy zakłóca cały proces informacyjny. Rozmieszczenie obiektów i urządzeń tworzących infrastrukturę turystyczno- rekreacyjną jest nierównomierne. Niezadowalający obraz zagospodarowania turystycznego w miejscach atrakcyjnych krajobrazowo, widokowo i przyrodniczo prawie na całym obszarze powiatu wynika ze słabego wyposażenia obszaru w urządzenia i obiekty turystyczne lub złego stanu technicznego już istniejących obiektów. Na terenie powiatu bialskiego występuje barwna mozaika wyznań i grup ludności: prawosławni, potomkowie unitów, neounici, katolicy oraz ślady Tatarów i Żydów. Specyficzną formą turystyki kulturowej wpływającą na ożywienie wielu obszarów są ośrodki pielgrzymkowe, wśród których najczęściej odwiedzanymi są: sanktuaria maryjne w Kodniu i Leśnej Podlaskiej, sanktuarium unitów w Pratulinie, kościół neounicki w Kostomłotach i prawosławny klasztor w Jabłecznej.
II.4.4 Otoczenie przedsiębiorczości (zaplecze biznesu)
W powiecie bialskim i mieście Biała Podlaska działa wiele instytucji, organizacji i stowarzyszeń mających wpływ na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych i gospodarstw rolnych usytuowanych na terenie powiatu. Istotną rolę spełniają m.in. Urząd Skarbowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Izba Celna i Urząd Celny, Oddział Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz liczne instytucje ubezpieczeniowe w tym: Powszechny Zakład Ubezpieczeń i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Przedsiębiorcy mają możliwość korzystania z usług kilkunastu banków mających swoje siedziby lub oddziały w Białej Podlaskiej oraz z rozbudowanej sieci banków spółdzielczych. Istotną rolę we wspieraniu przedsiębiorczości na terenie powiatu bialskiego pełnią instytucje samorządu gospodarczego i wiele stowarzyszeń, do których należą przede wszystkim: . Bialskopodlaska Izba Gospodarcza, powstała w 1990 roku. Przy BPIG działa Punkt Konsultacyjny udzielający bezpłatnych usług informacyjnych dla małych i średnich przedsiębiorstw, . Ogólnopolskie Stowarzyszenie na Rzecz Obrony Przewoźników w Międzyrzecu Podlaskim z/s w Białej Podlaskiej, . Bialskopodlaskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego z/s w Białej Podlaskiej, działające od grudnia 2001 roku. Ważną rolę pełnią też Cechy Rzemieślników i Przedsiębiorców w Białej Podlaskiej i Międzyrzecu Podlaskim. Działania na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, w szczególności na wsi, prowadzą: . Oddział w Grabanowie Lubelskiego Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, . Oddział Lubelskiej Izby Rolniczej mający swoją siedzibę w Białej Podlaskiej. Na rzecz rozwoju rolnictwa działają również społeczno-zawodowe organizacje rolnicze, reprezentujące potrzeby i interesy zawodowe rolników.
______128 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Istotną rolę w szerzeniu postępu w rolnictwie pełni Stacja Doświadczalna Oceny Odmian z/s w Ciciborze Dużym. Przedsiębiorcy mogą liczyć również na pomoc Rady Regionalnej Naczelnej Organizacji Technicznej Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych w Białej Podlaskiej i działającego w jej strukturach Ośrodka Innowacji. W Białej Podlaskiej mają siedziby Filia Fundacji Rozwoju Lubelszczyzny oraz od października 2003 r. Oddział Lubelskiej Fundacji Rozwoju – Agencja Rozwoju Lokalnego, których zadaniem jest m.in. udzielanie pomocy przedsiębiorcom w prowadzeniu działalności gospodarczej i pozyskiwaniu środków pomocowych. Od 25 stycznia 2007 roku działa Bialski Regionalny Ośrodek Europejskiego Funduszu Społecznego utworzony przy Filii Fundacji Rozwoju Lubelszczyzny Na terenie powiatu powstają nowe stowarzyszenia integrujące mieszkańców, które podejmują wiele działań w celu pozyskania środków pomocowych z Unii Europejskiej np. Stowarzyszenie Integracyjne Centrum Edukacji i Kultury w Międzyrzecu Podlaskim. Jednym z efektów działalności stowarzyszenia jest utworzenie w marcu 2006 r. Bialskopodlaskiej Lokalnej Grupy Działania realizującej wiele ciekawych projektów. Na terenie powiatu bialskiego utworzone zostały Gminne Centra Informacji przeznaczone dla lokalnych społeczności poszukujących pracy, przyszłych przedsiębiorców, pracodawców, służące edukacji młodzieży, podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, prowadzące działalność promocyjną i reklamową tj.: . Gminne Centrum Informacji w Janowie Podlaskim, . Gminne Centrum Informacji w Piszczacu, . Gminne Centrum Informacji w Białej Podlaskiej, . Gminne Centrum Informacji w Leśnej Podlaskiej, . Gminne Centrum Informacji w Sławatyczach.
II.4.5 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze:
SFERA GOSPODARCZA Sfera pozarolnicza 1. Zdecydowanie niższy niż średni w kraju i województwie wskaźnik przedsiębiorczości w gminach powiatu, niski stopień innowacyjności większości istniejących przedsiębiorstw wynikający głównie z braku kapitału. Problem ten wymaga większej aktywności organizacji pozarządowych, które powinny w swych działaniach uwzględnić pozyskiwanie funduszy na rozwijanie przedsiębiorczości oraz na innowacyjną gospodarkę.
2. Problemy z pozyskaniem nowych inwestorów w tym: zagranicznych, brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych. Działania powinny być nakierowane na uatrakcyjnienie inwestycyjne powiatu, stosowanie zachęt dla inwestorów zagranicznych oraz dla emigrantów zarobkowych, by zechcieli wrócić z kapitałem.
______129 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
3. Niedostatecznie rozwinięty przemysł rolno-spożywczy.
4. Przedostatnie miejsce w kraju podregionu bialskopodlaskiego pod względem wysokości PKB na 1 mieszkańca podregionu.
5. Niedostateczne wykorzystywanie położenia powiatu na przecięciu szklaków komunikacyjnych Wschód – Zachód, Północ – Południe dla rozwoju gospodarczego.
Rolnictwo 1. Bardzo duża liczba gospodarstw rolnych o powierzchni poniżej 2 ha, przewaga ziem słabej klasy, niska dochodowość rolnictwa, słaba pozycja rozdrobnionego rolnictwa na rynku płodów i produktów żywnościowych. Jest to problem wielu powiatów wschodniej Polski. Problem ten wymaga prowadzenia działań, których celem jest przekwalifikowania się części gospodarstw rolnych na inny rodzaj produkcji.
2. Deficyty wody dla produkcji rolnej.
3. Brak wystarczającej bazy skupowej i magazynowej płodów rolnych.
Turystyka 1. Ograniczona oferta turystyczna oraz spadek liczby turystów odwiedzających powiat. Problem ten może być związany z niedostateczną promocją turystyczną oraz stosunkowo małą liczbą gospodarstw agroturystycznych i całej infrastruktury turystycznej. Wymaga prowadzenia działań promujących wśród mieszkańców powiatu idei prowadzenia gospodarstw agroturystycznych z rozwiniętą ofertą pobytową dla turystów.
2. Brak wspólnej polityki promocyjnej gmin i powiatu. Zarówno powiat, jak i poszczególne gminy powinny prowadzić spójną strategię promocyjną.
______130 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.5 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
______131 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.5.1 Komunikacja II.5.1.1 Drogi i transport drogowy
Wprowadzona z dniem l stycznia 1999 roku reforma administracyjna kraju spowodowała także reformę drogownictwa. Obecnie drogi publiczne dzielą się na krajowe, wojewódzkie powiatowe i gminne. Na terenie powiatu drogi krajowe administrowane są przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad - Oddział w Lublinie, wojewódzkie przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Lublinie, powiatowe przez Zarząd Dróg Powiatowych w Białej Podlaskiej i gminne przez Wójta, Burmistrza. Mapka nr 11
Na koniec 2006 roku łączna długość dróg publicznych w powiecie bialskim wynosiła 3.735,83 km, w tym:
______132 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. drogi krajowe 135,76 km, . drogi wojewódzkie 185,97 km, . drogi powiatowe 1118,10 km, . drogi gminne 2.296,00 km. Wykres nr 20 przedstawia strukturę dróg w powiecie bialskim.
Wykres nr 20
DROGI W POWIECIE BIALSKIM
3% 5% drogi krajowe 30% drogi wojewódzkie drogi powiatowe 62% drogi gminne
Przez powiat bialski przebiegają następujące drogi krajowe: . nr 2, E-30 granica państwa – Świecko – Poznań – Warszawa – Terespol – granica państwa o funkcji drogi międzynarodowej, zlokalizowana w Korytarzu II sieci TINA, (Transport Infrastructure Needs Assessement), . nr 68 granica państwa – Kukuryki – dr. nr 2 stanowiąca odgałęzienie drogi nr 2 do drogowego przejścia granicznego dla ruchu towarowego w Kukurykach, . nr 19 granica państwa – Białystok - Międzyrzec Podlaski – Lublin - Rzeszów, . nr 63 granica państwa – Węgorzewo – Giżycko – Siedlce - Radzyń Podlaski – Sławatycze –granica państwa . W latach 2001 – 2006 na drogach krajowych zrealizowano : inwestycje drogowe . rehabilitacja nawierzchni DK nr 2 odc. Woroniec – Biała Podlaska dł. 5,5 km, . budowa mostu przez rz. Bug z dojazdem w m. Kukuryki dł. 274,5 mb w ciągu DK nr 68, . budowa obwodnicy m. Międzyrzec Podlaski dł. 6,6 km ( zadanie realizowane w latach 2005-2007), . przebudowa DK nr 68 odc. Kukuryki – Wólka Dobryńska (wraz z dobudową pasa postojowego szer. 4,0 m) dł. 5,2 km, . przebudowa DK nr 63 odc. Rudno – Wisznice dł. 12,0 km,
______133 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. rozpoczęto przebudowę DK nr 2 Siedlce – Terespol, dł. 72,8 km Zadanie przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 przy udziale środków Funduszu Spójności. remonty dróg: . odnowa nawierzchni DK nr 19 na dł. 5,4 km (4 odcinki), . odnowa nawierzchni DK nr 68 na odc. Koroszczyn – Wólka Dobryńska dł. 1,7 km, . odnowa nawierzchni DK nr 2 odc. Woskrzenice – Wólka Dobryńska, dł. 1,2 km. remonty mostów: . remont mostu dł. 31,3 m przez rz. Krzna w m. m. Międzyrzec Podlaski w ciągu DK nr 19, . remont mostu dł. 24,3 mb przez rz. Krznę Płd w m. Międzyrzec Podl. w ciągu DK nr 19. Drogi krajowe według stanu na 2006 rok (dane SOSN) na terenie powiatu bialskiego w 43,3 % charakteryzują się dobrym stanem technicznym , pozostałe zaś mają stan niezadowalający lub zły. Stan techniczny dróg krajowych w ujęciu strukturalnym przedstawia wykres nr 21.
Wykres nr 21
STAN TECHNICZNY DRÓG KRAJOWYCH POWIATU BIALSKIEGO w 2006 r.
31% 43% dobry niezadowalający zły
26%
Przez powiat przebiegają drogi wojewódzkie: . nr 698 Siedlce - Łosice - Konstantynów - Terespol, . nr 806 Stoczek Łukowski - Łuków - Międzyrzec Podlaski, . nr 811 Sarnaki - Konstantynów - Biała Podlaska, . nr 812 Biała Podlaska - Włodawa - Chełm - Krasnystaw, . nr 813 Ostrów Lubelski - Łęczna, . nr 815 Wisznice - Parczew,
______134 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. nr 816 Terespol - Kodeń - Sławatycze - Włodawa - Dorohusk - Horodło - Zosin. Na drogach wojewódzkich powiatu bialskiego w latach 2001 – 2006 zrealizowano: inwestycje drogowe: . przebudowa drogi wojewódzkiej nr 698 Siedlce - Łosice - Konstantynów - Terespol dł. 21,6 km ( 2 odcinki), . przebudowa drogi wojewódzkiej nr 816 Terespol - Włodawa - Zosin dł. 1,3 km (2 odcinki), . przebudowa oraz rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 812 na odcinku Biała Podlaska -Wisznice o dł. 31,0 km, . rozbudowa skrzyżowania drogi wojewódzkiej nr 698 z drogą wojewódzką nr 811 w m. Konstantynów, . remont drogi wojewódzkiej nr 698 Siedlce - Łosice - Konstantynów – Terespol na odcinku dł. 5,0 km. remonty dróg (roboty liniowe): . remont nawierzchni drogi nr 816 Terespol - Włodawa - Zosin dł. 5,1 km ( 3 odcinki), . remont nawierzchni drogi nr 811 Sarnaki - Konstantynów - Biała Podlaska dł. 2,1 km ( 2 odcinki), . remont nawierzchni (odnowa) drogi nr 813 Międzyrzec Podl. - Parczew – Ostrów Lub. - Łęczna na odcinku dł. 0,3 km, . regeneracja nawierzchni na drodze nr 698 Siedlce - Łosice - Konstantynów – Terespol na odcinek dł. 3,3 km. Drogi wojewódzkie na terenie powiatu bialskiego w 39 % posiadają nawierzchnię w dobrym stanie technicznym, w 29 % stan dróg jest niezadawalający a w 32 % drogi są w złym stanie technicznym i wymagają remontu i przebudowy. Na terenie powiatu bialskiego długość dróg powiatowych wynosi 1.118,8 km, w tym: 878,8 km – drogi o nawierzchni bitumicznej, 12,8 km – drogi gruntowe ulepszone – z gruntu stabilizowanego cementem, 226,5 km – drogi gruntowe naturalne. Na drogach powiatowych zlokalizowanych jest 66 obiektów mostowych o łącznej długości 1.141,3 mb oraz 950 przepustów . Na drogach powiatowych w latach 2001 – 2006 zrealizowano: budowa nowych dróg . wykonanie podbudowy z gruntu stabilizowanego cementem dł. 8,6 km, . wykonanie nawierzchni na istniejącej podbudowie dł. 24,5 km, w tym – 3,1 km w ciągu drogi powiatowej 1040L Kolonia Rokitno – Michałki – Kolonia Koczukówka i nr 1042L Woskrzenice – Koczukówka – Kijowiec z udziałem środków przedakcesyjnych programu SAPARD,
______135 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
przebudowa i modernizacja dróg dł. 11,6 km: w tym – 4,8 km w ciągu drogi powiatowej nr 1051L Zalesie – Chotyłów – Piszczac – Tuczna – Sławatycze z udziałem środków przedakcesyjnych programu SAPARD. remonty nawierzchni dróg w technologii mas bitumicznych dł. 19,1 km remonty nawierzchni w technologii powierzchniowego utrwalenia dł.55,5 km budowa i remont mostów: . budowa mostu w ciągu drogi nr 1003L w Pościszach o długości 18,4 m, . remont mostu w ciągu drogi nr 1063L Zabłocie – Krzywowólka w m. Zabłocie o długości 5,5 m. W ramach poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w latach 2001-2006 wykonano: –2,4 km ciągu pieszo – rowerowego –11,4 km chodników dla pieszych Stan nawierzchni dróg powiatowych jest niezadawalający. Tylko 11% dróg posiada nawierzchnię w stanie dobrym, 42% wymaga odnów i modernizacji, 25,5% remontów bieżących, 1,2% stanowią drogi z gruntu stabilizowanego cementem wymagające ułożenia nawierzchni z masy mineralno - asfaltowej. Drogi gruntowe stanowią 20,3% ogólnej sieci dróg powiatowych. Przyczynami złego stanu dróg są: . niedoinwestowanie - brak od kilku lat środków finansowych na utrzymanie dróg w należytym stanie, . wzrost natężenia ruchu drogowego spowodowany wzrostem ilości zarejestrowanych pojazdów oraz wzrostem ruchu granicznego, . nieprzystosowanie konstrukcji dróg do zwiększającego się ruchu dużych samochodów ciężarowych, których dopuszczalny nacisk osi przekracza parametry techniczne dróg, . wyeksploatowanie konstrukcji nawierzchni drogowych (większość dróg wybudowanych było w latach 70-tych, projektowana trwałość - 20 lat). W złym stanie technicznym są także obiekty mostowe i przepusty. 22 mostów wymaga natychmiastowego remontu lub przebudowy z różnych przyczyn techniczno – eksploatacyjnych (rysy i pęknięcia w belkach nośnych, ubytki betonu, korozja zbrojenia, przecieki w pomoście, wymiana pokładów drewnianych, nienormatywność). Z danych statystycznych wynika, że znaczna część osób przybywających z Białorusi porusza się po terytorium Polski w odległości 50 km od granicy, korzystając z dróg powiatowych, m. in.: Nr 1051L Zalesie - Piszczac - Tuczna - Sławatycze, Nr 1068L Biała Podlaska (ul. Sidorska) - Ogrodniki - Piszczac, Nr 1052L Piszczac - Dobrynka - Lebiedziew. Ponadto drogi: . nr 1026L Konstantynów - Gnojno,
______136 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. nr 1027L (Kózki - Serpelice) gr. woj. - Janów Podlaski, . nr 1031L dr. woj. 811 - Janów Podlaski, . nr 1041L Zalesie – Krzyczew, . nr 1048L Mokrany Stare - Neple, . nr 1091L dr. woj. 812 - Sosnówka - Hanna, . nr 1092L Wygnanka - Janówka, . nr 1093L Romanów – Motwica. stanowią dojazd do miejscowości uznanych za atrakcyjne turystycznie. Natomiast dojazd do miejsc kultu religijnego odbywa się głównie n/w drogami powiatowymi: . nr 1018L Sławacinek - Bordziłówka - Leśna Podlaska, . nr 1020L Biała Podlaska (ul. Terebelska) - Terebela - Jagodnica - Witulin, . nr 1022L Cicibór - Leśna Podlaska - gr. woj. (Kornica), . nr 1049L Terespol - Kostomłoty – Okczyn, . nr 1055L Piszczac - Zahorów - dr. pow. 1056L, . nr 1060L Kolonia Tuczna - Szostaki, . nr 1064L Jabłeczna – Klasztor. Ze względu na funkcjonowanie trzech międzynarodowych drogowych przejść granicznych w Kukurykach, Terespolu i Sławatyczach, sieć dróg powiatowych dodatkowo obciążona jest wzmożonym ruchem przygranicznym.
II.5.1.2 Kolej i transport kolejowy
Jedną z głównych europejskich linii kolejowych jest linia E-20, należąca do II Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Zachód - Wschód łączącego Berlin z Moskwą. Na obszarze powiatu bialskiego na tej linii kolejowej o długości 67 km zlokalizowanych jest 5 stacji towarowych (Terespol, Małaszewicze, Chotyłów, Bór, Międzyrzec Podlaski) oraz 10 przystanków osobowych. Z uwagi na znaczenie linii, została ona objęta między innymi „Umową Europejską o Głównych Międzynarodowych Liniach Kolejowych” oraz „Umową Europejską o Ważniejszych Międzynarodowych Liniach Transportu Kombinowanego i Obiektów Towarzyszących”. Ponieważ stan techniczny linii E-20 nie spełniał wymagań tych porozumień, Polska zobowiązała się do jej modernizacji. Celem modernizacji jest dostosowanie parametrów linii do standardów technicznych pozwalających na jazdę z prędkością 160 km/h w ruchu pasażerskim i jazdę z prędkością 120 km/h z naciskiem na oś 225 kN w ruchu towarowym. Modernizacja tej magistrali na odcinku od Mińska Mazowieckiego do Siedlec realizowana była od 2000 roku i została zakończona w 2005 roku. Obecnie trwa modernizacja odcinka Siedlce –Terespol o długości 121 km, która obejmuje:
______137 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. modernizację sieci trakcyjnej, . wymianę nawierzchni torowej, . przebudowę obiektów inżynieryjnych, m.in. przepustów, mostów, kładek, budowę nowych krawędzi peronowych na modernizowanych przystankach, . modernizację urządzeń zasilania energetycznego, . przebudowę urządzeń sterowania ruchem kolejowym, . montaż samoczynnej sygnalizacji przejazdowej, . modernizację stacji: Siedlce, Łuków, Międzyrzec Podlaski, Biała Podlaska i Terespol. Zgodnie z podpisanymi z wykonawcami kontraktami, zakończenie prac nastąpi w roku 2008. Modernizacja ta przyniesie następujące efekty: . jazdę pociągów pasażerskich z prędkością 160 km/h, a towarowych 120 km/h, . poprawę bezpieczeństwa na przejazdach, . ograniczenie hałasu i drgań, . poprawę ochrony środowiska dzięki zastosowaniu ekranów, przejść dla zwierząt, montażu urządzeń odstraszania zwierząt, . wyposażenie stacji w urządzenia przyjazne osobom niepełnosprawnym, dla matek z wózkami, osób starszych (kasy biletowe, toalety, windy peronowe), . budowę lokalnych dróg równoległych do torów. O sprawności międzynarodowych przewozów kolejowych pasażerskich i towarowych w dużej mierze decyduje praca przejścia granicznego Małaszewicze - Terespol /Brześć/. Specyfiką tego przejścia na polskiej granicy wschodniej jest współdziałanie dwóch systemów transportowych o różnych szerokościach torów: europejskiego 1.435 mm i azjatyckiego 1.520 mm. Fakt ten, jak również dwustronne porozumienie między Polską i ZSRR, a następnie z Republiką Białorusi, stały się podstawą do ukształtowania technologii pracy i infrastruktury przejścia granicznego. Po stronie polskiej na stacji Terespol odbywa się obsługa kolejowej komunikacji pasażerskiej i odprawa graniczna osób. Od początku lat 90-tych, po stworzeniu warunków formalnoprawnych do tzw. „turystyki handlowej” i wymiany przygranicznej nabrała ona szczególnego znaczenia. Stworzyło to bardzo duże problemy z odprawą graniczną pasażerów, gdyż infrastruktura techniczna stacji i przejścia granicznego po stronie polskiej nie była dostosowana do obsługi takiej ilości podróżnych / 4.160 tys. rocznie/. Obsługa kolejowego transportu towarowego i odprawa graniczna ładunków odbywa się na stacji Kobylany - Małaszewicze. W rejonie Małaszewicz i Kobylan zlokalizowany jest kompleks punktów przeładunkowych oraz rozwinięty i rozległy układ torowy o zróżnicowanych funkcjach technologicznych. Punkt zdawczo-odbiorczy dla ładunków i pociągów wysyłanych z Polski i przysyłanych do Polski po torze 1.520 mm usytuowany jest na stacji Kobylany położonej w bezpośredniej bliskości st. Małaszewicze. Punkt zdawczo - odbiorczy dla ładunków i pociągów przesyłanych po torze 1.435 mm znajduje się na stacji Brześć
______138 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 po stronie białoruskiej. Istnienie dwóch systemów kolejowych spowodowało konieczność budowy układu torów pomocniczych i stacyjnych w rejonie granicznym. Obejmuje on stacje Terespol, Kobylany, Małaszewicze, Bór, Chotyłów, Biała Podlaska oraz infrastrukturę terminali przeładunkowych i bocznic prywatnych. Łączna długość torów (bez torów głównych zasadniczych linii E-20) w rejonie granicznym wynosi: tory 1 435 mm - około 110 km tory 1 520 mm - około 70 km Prace przeładunkowe wykonywane są w 4 terminalach zorganizowanych w dwóch sekcjach przeładunkowych: . w sekcji pierwszej, proces przeładunkowy realizowany jest mechanicznie przy pomocy 16 suwnic bramowych o udźwigu od 10 do 120 ton z wymiennym osprzętem typu: czerpaki, chwytaki do rulonów blach, elektromagnesy, trawersy, zawiesia linowe i pasowe. Układ torowy obejmuje 5 torów szerokich i 8 torów europejskich na frontach: przeładunku towarów masowych luzem, np. ruda metali, węgiel, nawozy, kruszywa z wagonów węglarek o dobowej zdolności 108 wagonów, przeładunku towarów w jednostkach ładunkowych, pojedynczych sztukach, tj. pakiety blach, drewno, skrzynie, pojazdy mechaniczne, towary w dużych workach, ciężkie (do 120 ton) konstrukcje przemysłowe o dobowej zdolności 100 wagonów węglarek, zamiennie platform. Na terenie sekcji zlokalizowany jest również terminal kontenerowy, który posiada podwójny układ torów obejmujący: 2 tory europejskie i 2 tory szerokie oraz plac składowy z możliwością składowania dwuwarstwowego kontenerów w ilości około 350 jednostek UTI. Prace przeładunkowe wykonywane są 3 suwnicami bramowymi z wymiennym osprzętem przystosowanym do przeładunku kontenerów 20, 30 i 40 stopowych oraz naczep samochodowych. Dobowe zdolności przeładunku kontenerów w relacji wagon-wagon wynoszą około 350 kontenerów. . w sekcji drugiej przeładunkowej znajdują się 2 terminale: w pełni nowoczesny terminal przeładunku towarów na paletach, w opakowaniu lub pojedynczych sztukach, tj. celuloza, bawełna, bloki metali, beczki itp. z wagonów krytych o dobowej zdolności 120 wagonów. Prace wykonywane są mechanicznie za pomocą wózków widłowych o udźwigu do 3 ton na dwóch rampach, pod całkowitym zadaszeniem w relacjach wagon-wagon, wagon-samochód. Terminal wyposażony jest również w 4 stanowiska do przeładunku towarów sypkich tj. ziarna zbóż, mączka, z wagonów specjalistycznych do innych wagonów lub samochodów. Dobowa zdolność wynosi 50 wagonów. drugi terminal wyposażony jest w 4 suwnice bramowe o udźwigu do 16 ton i wykonuje przeładunki towarów w jednostkach ładunkowych, tj.: drewno, metale, towary masowe, luzem (ruda węgiel, kruszywa) o dobowej zdolności około 60 węglarek, zamiennie platform.
______139 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Techniczne możliwości przeładunkowe obu sekcji przeładunkowych są większe od obecnie realizowanych. Wielkość świadczonych usług w ujęciu rzeczowym w latach 2000 – 2006 w tys. ton prezentuje tabela nr 56. Tabela nr 56 Rok 2000 2002 2003 2004 2005 2006 Przewozy - 9 729,4 13 323,9 13 689,7 13 245,3 14 079,9 towarów Przeładunek 2 181,3 3 485,0 4 563,8 4 485,1 4 387,8 5 377,6 towarów Źródło danych: PKP CARGO S.A. Zakład Przewozów Towarowych i Przeładunku w Małaszewiczach
W związku z ożywieniem ruchu towarowego ze Wschodem w ostatnim okresie obserwowany jest wzrost aktywności inwestycyjnej podmiotów gospodarczych funkcjonujących, bądź rozpoczynających działalność na terenach dzierżawionych od PKP lub na terenach przyległych do PKP. Obecnie PKP CARGO S.A. Zakład Przewozów Towarowych i Przeładunku w Małaszewiczach współpracuje z około czterdziestoma krajowymi i międzynarodowymi firmami spedycyjnymi, przeładunkowymi i kontrolnymi. Linia kolejowa E-20 odgrywa istotną rolę w zakresie międzynarodowego i regionalnego przewozu osób.
W ciągu doby PKP wykonuje 49 kursów w tym: 15 kursów międzynarodowych do Moskwy, Saratowa, Mińska, Brześcia, Berlina i Pragi, 11 krajowych kursów pośpiesznych relacji Terespol-Kraków, Terespol - Warszawa, Terespol-Szczecin. 23 kursy regionalne relacji Terespol-Warszawa, Terespol - Siedlce, Terespol - Lublin, Terespol - Łuków, Terespol - Międzyrzec. Na terenie powiatu bialskiego zlokalizowane są dwa dworce kolejowe (Terespol, Międzyrzec Podlaski) oraz dziesięć przystanków (Małaszewicze, Dobrynka, Chotyłów, Perkowice, Ogrodniki, Porosiuki, Sokóle, Szachy, Sitno i Misie).
II.5.2 Infrastruktura graniczna II.5.2.1 Przejścia graniczne
Na granicy województwa lubelskiego z Białorusią w obszarze terytorialnym powiatu bialskiego funkcjonuje jedno kolejowe i trzy drogowe przejścia graniczne. Są to przejścia rangi międzynarodowej o znaczącej roli w obsłudze ruchu granicznego na wschodniej granicy Polski. Charakterystyka kolejowego przejścia granicznego w Terespolu oraz dane dotyczące ilości przewożonych towarów zostały przedstawione w punkcie „Kolej i transport kolejowy”.
______140 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Drogowe Przejście Graniczne w Kukurykach jest przejściem obsługującym ruch towarowy. Wybudowane zostało w 1984 roku dla odciążenia Drogowego Przejścia Granicznego w Terespolu. W 1999 roku rozszerzono zasięg terytorialny przejścia w Kukurykach o Terminal Samochodowy w Koroszczynie. Stare przejście łączy z terminalem droga celna o długości około 5 km. Drogowe Przejście Graniczne w Kukurykach wraz z Terminalem Samochodowym w Koroszczynie służą do odpraw samochodów ciężarowych tylko przez służby polskie. Od 1999 r. na DPG Kukuryki odbywają się odprawy paszportowe. Odprawy celne, fitosanitarne i weterynaryjne przeniesione zostały w 1999 r. na Terminal Samochodowy w Koroszczynie. Do dokonywania odpraw celnych towarów i środków transportu przeznaczona jest część budżetowa. Część komercyjna służy do obsługi ruchu transportowego /usługi spedycyjne, bankowe, gastronomiczne, hotelowe, parkingi, stacje benzynowe i obsługi samochodów. Drogowe Przejście Graniczne w Terespolu przekazane zostało do eksploatacji w 1972 roku. Obsługuje ruch osobowy. Na przejściu w Terespolu odbywają się wspólne odprawy graniczne polsko - białoruskie, zgodnie z podpisanym w 1992 roku dwustronnym porozumieniem. Po stronie polskiej prowadzone są odprawy na kierunku wyjazdowym zaś w Brześciu na kierunku wjazdowym do Polski. Odprawy samochodów osobowych odbywają się na 5 pasach ruchu. W 1999 roku oddano do użytku 3 pasy ruchu z przeznaczeniem dla autobusów. Drogowe Przejście Graniczne w Sławatyczach jest nowo wybudowanym przejściem otwartym w dniu 21.01.1995 r. Zgodnie z ustaleniami ze stroną białoruską na przejściu w Sławatyczach dokonywane są wspólne odprawy graniczne na obu kierunkach ruchu. Przejście posiada 14 pasów odpraw. Odprawy dokonywane są na pasach ruchu. Budowa przejścia objęta została Programem Zagospodarowania Granicy Państwowej w 1994 roku. Czas realizacji inwestycji podzielono na dwa etapy: I etap, przejście dla ruchu osobowego /zakończony w 1995 r., II etap, przejście dla ruchu towarowego. Wszystkie przejścia graniczne pracują w ruchu ciągłym całodobowym.
Trwają starania w sprawie utworzenia nowych przejść granicznych z Biaałorusią:
Kodeń – Stradiczy i Wygoda –Kostary.
II.5.2.2 Natężenie ruchu granicznego
Natężenie ruchu na drogowych przejściach granicznych wynika z relacji gospodarczych i politycznych między sąsiednimi państwami. Jeszcze w roku 2000 granicę polsko-białoruską przekroczyło 12.929.906 osób (najwięcej na wschodniej granicy Polski) oraz 411.649 samochodów ciężarowych. W kolejnych latach następował duży wzrost natężenia ruchu osobowego i towarowego na przejściach granicznych z Ukrainą i Republiką Litewską, oraz spadek ruchu osobowego na przejściach granicznych z Białorusią i Federacją Rosyjską. W roku 2006 granicę polsko–białoruską przekroczyło 9.901.170 osób oraz 596.441 samochodów ciężarowych, natomiast granicę polsko-ukraińską 19.497.223 osób oraz 602.390 samochodów ciężarowych. Podobne tendencje dotyczą natężenia
______141 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 ruchu granicznego na przejściach położonych na terenie powiatu bialskiego, co przedstawiono w tabelach nr 57, 58, 59 i 60. Tabela nr 57 Ruch graniczny osób na przejściach granicznych w Przejście graniczne powiecie bialskim 2000 2004 2005 2006 Terespol (osobowe) 4 679 683 2 093 518 2 210 382 2 397 251 Kukuryki (towarowe) 358 035 385 322 364 183 348 225 Sławatycze (osobowe) 1 735 599 699 201 765 517 843 445 Terespol (kolejowe) 2 101 147 1 035 588 881 431 956 739 Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie – Turystyka w województwie lubelskim w 2006 r. Tabela nr 58 Ruch graniczny osób na przejściach granicznych na wschodniej granicy Polski Granica z: 2000 2004 2005 2006 Federacją Rosyjską 4 435 846 3 568 887 3 887 181 3 746 443 Republiką Litewską 3 035 772 3 783 332 4 536 559 5 285 778 Republiką Białoruś 12 929 906 8 086 736 8 916 180 9 901 170 Ukrainą 11 967 097 12 163 967 17 824 836 19 497 223 Źródło danych: Strona internetowa Straży Granicznej
Tabela nr 59 Ruch graniczny pojazdów na drogowych przejściach Drogowe granicznych w powiecie bialskim przejście graniczne 2000 2006 Terespol (osobowe) 1 062 135 933 670 Kukuryki (towarowe) 296 448 320 387 Sławatycze (osobowe) 620 796 694 770 Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie – Turystyka w województwie lubelskim w 2006 r. Tabela nr 60 Ruch graniczny samochodów ciężarowych na przejściach granicznych na wschodniej granicy Polski Granica z: 2000 2004 2005 2006 Federacją Rosyjską 56 552 132 185 175 501 159 793 Republiką Litewską 473 075 827 349 1 158 149 1 493 926 Republiką Białoruś 411 649 560 423 559 048 596 441 Ukrainą 186 069 378 075 461 541 602 390
Źródło danych: Strona internetowa Straży Granicznej
______142 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.5.3 Infrastruktura ochrony środowiska II.5.3.1 Wodociągi.
Okres od 1999 do 2006 roku nacechowany jest ciągłą rozbudową sieci wodociągowych w miastach i gminach powiatu. Łączna długość tej sieci wzrosła z 973 km w roku 1999 do 1412 w roku 2006. Zmiany w tym zakresie obrazuje wykres nr 22.
Wykres nr 22
DŁUGOŚĆ SIECI WODOCIĄGOWEJ W POWIECIE BIALSKIM w latach 1999 - 2006
1 500 1 412 1 327 1 385 1 235 1 133 1 000 1 024 1 071 973
500
- 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
W ślad za rozbudową sieci zmieniał się wskaźnik procentowy ludności korzystającej z wody dostarczanej urządzeniami komunalnymi – od 58 % w roku 1999 do 63,8 % w roku 2006. Podkreślić jednak trzeba, że wskaźnik ten jest nadal w powiecie bialskim niższy zarówno od średniej wojewódzkiej jak i krajowej. Sytuację w tym zakresie przedstawia wykres nr 23:
______143 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 23
WSKAŹNIKI LUDNOŚCI KORZYSTAJĄCEJ Z WODOCIĄGU W POWIECIE BIALSKIM na tle województwa lubelskiego i kraju
90,0 86,3 83,8 83,8 83,8 84,8 85,1 85,5 86,1 80,0 78,4 78,8 78,4 75,2 75,4 75,6 76,7 77,6 70,0 62,6 63,4 63,8 59,3 59,5 60,3 61,4 60,0 56,0 50,0
40,0 Powiat Lubelskie 30,0 Polska 20,0
10,0
0,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Jak widać z powyższych danych, różnica na niekorzyść powiatu w stosunku do średniej wojewódzkiej zmniejszyła się w analizowanym okresie z 17,2 do 15 punktów procentowych, zaś w stosunku do średniej krajowej z 25,8 do 22,5 punktów procentowych.
II.5.3.2 Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków.
Zdecydowanie w mniejszym wymiarze bezwzględnym, ale z większą dynamiką rozbudowywana jest sieć kanalizacyjna w miastach i gminach powiatu. Jej łączna długość wzrosła z 122 km w roku 1999 do 263 km w roku 2006. Zmiany te obrazuje wykres nr 24:
______144 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 24
DŁUGOŚĆ SIECI KANALIZACYJNEJ W POWIECIE BIALSKIM w latach 1999 - 2006
300 253 263 235 250 214 187 200 165 141 150 122 100 50 - 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Wskaźnik ludności korzystającej z urządzeń zbiorowego odprowadzania i utylizacji ścieków jest znacznie niższy od analogicznego wskaźnika ludności korzystającej z wodociągów i wynosił 22,0 w roku 1999 wzrastając do poziomu 27,8 w roku 2006. Był i jest zdecydowanie niższy zarówno od średniej wojewódzkiej jak i krajowej, co obrazuje wykres nr 25
Wykres nr 25
WSKAŻNIKI LUDNOŚCI KORZYSTAJĄCEJ Z KANALIZACJI W POWIECIE BIALSKIM na tle województwa lubelskiego i kraju w latach 1999 - 2006 60,0
50,0
40,0
30,0 Powiat Lubelskie 20,0 Polska
10,0
0,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Również w tym przypadku zmniejszyła się rozpiętość pomiędzy wskaźnikiem dla powiatu a średnimi wojewódzką i krajową (o 2 punkty procentowe) ale w wymiarze bezwzględnym ta rozpiętość jest zdecydowanie większa aniżeli w przypadku wodociągów. Od 1999 roku wzrosła liczba komunalnych oczyszczalni ścieków z 10 do 15 obiektów. Ich łączna przepustowość zwiększyła się stosunkowo nieznacznie bo z 4,7 do 5,4 tys.
______145 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 m3/dobę, natomiast zasadniczo unowocześniona została technologia i jakość pracy wszystkich praktycznie gminnych oczyszczalni. Dysproporcja pomiędzy przyrostem liczby oczyszczalni a przyrostem ich łącznej przepustowości wynika stąd, że nowe obiekty były stosunkowo niewielkie. W obu miastach i 11 gminach powiatu funkcjonują komunalne oczyszczalnie ścieków, w kolejnych gminach prowadzone są prace nad budową lub przygotowaniem tego typu instalacji.
II.5.3.3 Składowiska odpadów.
Od 1999 roku zmniejszyła się liczba użytkowanych składowisk odpadów komunalnych – z 14 do 9 obecnie. Realizacja zadań w zakresie dostosowania składowisk do wymogów ustawy o odpadach przedstawia się następująco: 1. składowisko w Kaliłowie, gm. Biała Podlaska W 2002 roku wydano decyzję o wyrażeniu zgody na zamknięcie, ustalając jednocześnie warunki zamykania. Składowisko dla miasta Białej Podlaskiej znajdujące się na terenie powiatu bialskiego jest w końcowej fazie zamykania i rekultywacji. Rocznie, w ramach ostatecznego kształtowania bryły składowiska, składowanych było w ostatnich latach od 13 do blisko 17 tys. ton odpadów. Składowisko winno przestać całkowicie przyjmować odpady w roku bieżącym. Zgodnie z założonym harmonogramem w 2007 r. zakończone zostanie formowanie czaszy składowiska z jednoczesnym przykrywaniem warstwy odpadów. Następnie wykonane zostanie odgazowanie, okrywa rekultywacyjna, rowy opaskowe. Po zakończeniu rekultywacji teren składowiska będzie zalesiony. 2. składowiska w Międzyrzecu Podlaskim, Wisznicach i Horbowie (gm. Zalesie) Ze względu na brak podstawowych urządzeń zabezpieczających przed negatywnym oddziaływaniem na środowisko oraz brak możliwości technicznych ich wykonania, wydano decyzję o ich zamknięciu do 2009 r. Wymienione składowiska nie posiadają uszczelnienia zabezpieczającego przed infiltracją zanieczyszczeń do wód podziemnych. Dla składowisk w Międzyrzecu Podlaskim i Wisznicach określono, na podstawie przedstawionej dokumentacji technicznej, szczegółowe sposoby zamknięcia tych obiektów. 3. składowiska w Kodniu, Komarnie, Janowie Podlaskim, Piszczacu, Lebiedziewie Są to składowiska przewidziane do użytkowania po 2009 r. Wyposażone są w urządzenia techniczne określone przepisami prawnymi, wg wymagań unijnych. Dla tych składowisk, nie spełniających w pełni w/w wymagań, wydano decyzje zobowiązujące do dostosowania ich do wymogów prawa. Zobowiązania dotyczyły: Lebiedziew – wyposażenia w wagę, wykonania instalacji odgazowującej - zobowiązanie zostało wykonane, Kodeń, Komarno, Piszczac, Janów Podlaski – wyposażenia w wagę, uzupełnienia pasa zieleni - zobowiązania do 2007 r. nie zostały wykonane. Poza w/w zobowiązaniami, składowiska powinny być modernizowane celem zapewnienia prawidłowych warunków unieszkodliwiania odpadów. Do tego rodzaju prac należy prawidłowe odwodnienie a następnie oczyszczenie odcieku.
______146 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Modernizacji w tym zakresie wymagają składowiska w Komarnie i Janowie Podlaskim. Ilość odpadów składowanych na wysypiskach komunalnych (poza Kaliłowem) w roku 2006 wyniosła 5,3 tys. ton.
Wyposażenie gmin powiatu w sieci i urządzenia infrastruktury komunalnej
Tabela nr 61 Stan na 31 grudnia 2006 r. Wodociągi Kanalizacja Oczysz- Składowiska Uwagi Lp Gmina km Korzystają- km Korzysta czalnie odpadów cy w % jący w% komunal. 1 m. Międzyrzec 53,6 86,2 56,1 77,6 1 1 Składowisko Podlaski czynne do 2009 r. 2 m. Terespol 25,4 79,4 15,5 48,5 1 -
3 Biała Podlaska 95,4 32,5 23,9 11,8 1 1 Składowisko. zamykane 4 Drelów 27,4 15,9 - - - -
5 Janów Podlaski 79,3 78,0 15,5 36,4 1 1 Składowisko wspólne z gm. Rokitno 6 Kodeń 38,8 59,2 16,5 39,5 1 1
7 Konstantynów 85,3 69,3 3,7 20,2 1 1 Składowisko wspólne z gm. Leśna 8 Leśna Podlaska 42,8 42,4 8,6 15,5 1 -
9 Łomazy 22,9 28,0 8,9 20,1 1 -
10 Międzyrzec 174,8 66,3 1,1 3,7 - - Podlaski
11 Piszczac 120,3 78,3 15,3 18,7 2 1
12 Rokitno 76,6 66,1 2,0 9,7 1 -
13 Rossosz 17,5 32,5 - - - -
14 Sławatycze 70,6 88,0 4,8 7,8 1 -
15 Sosnówka 72,3 64,1 - - - -
16 Terespol 142,4 85,9 52,1 53,3 1 1
17 Tuczna 104,6 68,5 - - - -
18 Wisznice 88,0 67,4 33,6 32,2 2 1 Składowisko czynne do 2009 r. 19 Zalesie 74,2 78,6 1,5 0,9 - 1 Składowisko czynne do 2009 r. Źródło danych: Bank danych regionalnych GUS, dane i obliczenia własne.
______147 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.5.4 Energetyka II.5.4.1 Elektroenergetyka
Zaopatrzenie ludności powiatu bialskiego w energię elektryczną odbywa się liniami napowietrznymi (o napięciu 110kV) krajowego sytemu elektroenergetycznego z następujących kierunków dostaw: . linią 110 kV relacji Kozienice – Stoczek Łukowski – Łuków – Międzyrzec Podlaski, . linią 110 kV relacji Kozienice – Siedlce- Przemysłowa – Łosice – Biała Podlaska, . linią 110 kV relacji Kozienice – Siedlce – Łosice – Hołowczyce – Janów Podlaski, . linią 110 kV relacji Lublin 400 – Parczew – Wisznice, . linią dwutorową 110 kV relacji Brześć – Wólka Dobryńska. Łączna długość linii 110 kV wynosi 215,9 km. Aktualnie na terenie powiatu nie jest zlokalizowane żadne źródło energii elektrycznej, w związku z tym dostawa odbywa się długimi ciągami linii 110 kV, co wpływa na zwiększone koszty przesyłu. Dla potrzeb powiatu bialskiego zlokalizowanych jest pięć stacji rozdzielczych 110/15 kV (GPZ), zasilających sieć średniego napięcia. Stacje te zlokalizowane są w Białej Podlaskiej (Wola, Sitnicka), Wisznicach, Janowie Podlaskim, Międzyrzecu Podlaskim oraz w Wólce Dobryńskiej. W 2006 r. łączna długość sieci 15 kV wyniosła 2.183 km w tym 2.071 km linii napowietrznych oraz 112 km linii kablowych. Sieć niskiego napięcia ma łączną długość 2.758,5 km, w przeważającej części jest to sieć napowietrzna 2.566,7 km. Na terenie powiatu pracuje 1.368 stacji elektroenergetycznych SN/nn. Powiat bialski podobnie jak całe województwo lubelskie charakteryzuje sie jedną z większych na tle kraju dynamik przyrostu zużycia energii elektrycznej. Sieć energetyczną w powiecie bialskim przedstawia tabela nr 62. Tabela nr 62
Długość sieci energetycznej Wyszczególnienie 2002 rok 2006 rok Długość sieci 110 kV 215,9 km 215,9 km Długość sieci 15 kV w tym: 2063,8 km 2183,05 km - napowietrzne 1983,3 km 2071,17 km - kablowe 80,5 km 111,88 km Długość sieci nn w tym: 2263,9 km 2758,5 km - kablowa 57,7 km 191,8 km - napowietrzna 2206,2 km 2566,7 km Ilość stacji 1330 szt. 1368 szt. elektroenergetycznych
źródło: Lubelskie Zakłady Energetyczne LUBZEL SA
______148 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Liczba odbiorców i zużycie energii elektrycznej w powiecie bialskim w 2005r. (dane GUS) przedstawiają się następująco: odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu – 38.095 szt., zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu – 71.347 MWh, zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca – 684,0 KWh. Stan techniczny elektroenergetycznej sieci przesyłowej nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do odbiorców. Wymaga jednak sukcesywnej modernizacji i przebudowy. Systematycznie modernizowana jest sieć niskiego napięcia w szczególności na obwodach o zmiennym napięciu. Odbiorcy energii elektrycznej na terenie powiatu bialskiego obsługiwani są przez Lubelskie Zakłady Energetyczne LUBZEL Dystrybucja Sp. z o.o. (Zakład Energetyczny Biała Podlaska oraz Zakład Energetyczny Radzyń Podlaski).
II.5.4.2 Gazownictwo
Powiat bialski zaopatrywany jest w gaz ziemny z krajowego systemu gazociągów wysokiego ciśnienia, którego zarządcą jest Mazowiecki Operator Systemu Dystrybucyjnego w Mińsku Mazowieckim: - gazociąg DN 700 relacji Hołowczyce - Puławy, o znaczeniu tranzytowym, - gazociąg DN 150 relacji Hołowczyce – Sławacinek Stary (Biała Podlaska), o znaczeniu lokalnym. Do odbiorców gaz ziemny rozprowadzają sieci rozdzielcze średniego i niskiego ciśnienia zasilane z czterech stacji redukcyjnych, które zlokalizowane są w Konstantynowie, Wólce Polinowskiej, Sławacinku Starym i Międzyrzecu Podlaskim. Największą przepustowość posiada stacja redukcyjna w Sławacinku Starym 9000 Nm3/h, która obsługuje głównie miasto Biała Podlaska. Największym odbiorcą gazu w powiecie bialskim jest miasto Międzyrzec Podlaski. Stacja redukcyjna w Międzyrzecu Podlaskim dysponuje przepustowością 6000 Nm3/h. Dużo mniejsze znaczenie posiadają stacje redukcyjne w Konstantynowie - 3000 Nm3/h oraz w Wólce Polinowskiej – 1600 Nm3/h. Zużycie gazu w gm. Konstantynów jest na niskim poziomie. Ogólnie należy stwierdzić, że stacje redukcyjne nie wykorzystują w dostatecznym stopniu zainstalowanej mocy. Powodem tego może być brak dostatecznie rozbudowanej sieci rozdzielczej, nie sprzyjają również dosyć wysokie ceny tego nośnika energii. Powiat bialski należy do obszaru o słabo rozwiniętej infrastrukturze gazowniczej gazu ziemnego. Tylko cztery gminy posiadają dostęp do tego nośnika energii, są to: gmina Biała Podlaska (Sławacinek), centralna i południowa część gminy Konstantynów, miasto i gmina Międzyrzec Podlaski. W 2005 r. długość sieci gazowej wyniosła 94,5 km co stanowi jedynie 1,3 % sieci ogółem w województwie lubelskim. Odbiorcami gazu było 729 podmiotów (gospodarstw domowych). Na jednego mieszkańca zużycie gazu w 2005 r. wyniosło 5,4 m3 (średnia dla woj. lubelskiego wynosiła 64,6 m3 ). Na przestrzeni lat 2002 – 2005 zauważa się tendencję malejącą. W 2002 r. zużycie gazu na jednego mieszkańca w powiecie bialskim wynosiło 7,1 m3.
______149 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Niski poziom gazyfikacji powiatu świadczy o potrzebie dużych nakładów na rozbudowę systemu zaopatrzenia w gaz ziemny. Gaz ziemny zalecany jest do stosowania na obszarach chronionych ze względu na niską zawartość substancji toksycznych w jego spalinach. Gaz ziemny jest konkurencyjny cenowo w stosunku do innych nośników energii takich jak: energia elektryczna czy olej opałowy. Do rozbudowy rozdzielczej sieci infrastruktury gazowej najbardziej predystynowane są miejscowości położone w sąsiedztwie Białej Podlaskiej tj. Rakowiska i Grabanów, gmina Janów Podlaski oraz Leśna Podlaska. Gazyfikacją gminy Terespol ze źródeł pochodzących zza wschodniej granicy była zainteresowana firma prywatna, która rozpoczęła inwestycję uzyskując pozwolenie na budowę gazociągu wysokiego ciśnienia DN 1000, DN 600 z przejściem przez Bug w okolicach Kuzawki i Nepli. Obecnie inwestycja ta nie jet realizowana. Mapka nr 12
______150 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.5.4.3 Ciepłownictwo
W powiecie bialskim jedynie w Międzyrzecu Podlaskim funkcjonuje zorganizowany system dystrybucji energii cieplnej oparty na działalności Miejskiego Przedsiębiorstwa Energii Cieplnej Sp. z o.o. Obecnie długość sieci ciepłowniczych należących do MPEC wynosi 15,72 km co stanowi 76,6 % sieci ciepłowniczej ogółem w powiecie. Przedsiębiorstwo obsługuje spółdzielnie mieszkaniowe budownictwa wielorodzinnego, obiekty użyteczności publicznej (szpital, przychodnie, szkoły, urzędy itp.) oraz ważniejsze zakłady i przedsiębiorstwa. W najbliższych latach MPEC zamierza dokonać rozbudowy systemu ciepłowniczego poprzez podłączenie nowych obiektów indywidualnych, a także zamierza prowadzić prace modernizacyjne w celu poprawienia sprawności i zmniejszenia strat przesyłu. Niezbędne są też inwestycje modernizacyjne w zakresie ograniczenia emisji CO2. Ogółem na terenie powiatu bialskiego funkcjonuje 46 kotłowni, długość sieci cieplnej przesyłowej wynosi 20,6 km. O ile w zakresie dotyczącym rozbudowy systemów ciepłowniczych zauważa się tendencje rosnące o tyle w zakresie sprzedaży energii cieplnej zauważa się wyraźną tendencje malejącą. Taka sytuacja może być skutkiem wzrostu cen energii cieplnej jak również powszechnym podjęciem robót termomodernizacyjnych istniejących obiektów. Powyższe dane prezentuje tabela nr 63. Tabela nr 63
Wyszczególnienie 1999 2002 2005 Ilość kotłowni (szt.) 26 36 48 Długość sieci cieplnej 13,4 19,2 20,5 przesyłowej (km) Sprzedaż energii cieplnej 198 666 136 904 111 321 ogółem (GJ)
Źródło danych: Publikacje Urzędu Statystycznego w Lublinie, 2006r.
II.5.5 Łączność, telekomunikacja
Na obszarze powiatu bialskiego wiodącym operatorem świadczącym usługi telekomunikacyjne dla abonentów telefonii przewodowej jest Telekomunikacja Polska S.A. Oparta jest ona na nowoczesnej technologii cyfrowej, wszystkie centrale telefoniczne połączone są kablami światłowodowymi. Na terenach ekstensywnej, rozproszonej zabudowy jest możliwość podłączenia abonentów poprzez urządzenia radiowego dostępu. Można przyjąć, że na terenie powiatu bialskiego rynek łączności przewodowej jest bliski bądź równy nasyceniu. Pomimo korzystnych uwarunkowań liczba abonentów na przestrzeni ostatnich 7 lat uległa istotnemu zmniejszeniu. Największe wskaźniki gęstości telefonicznej powyżej 25 abonentów/ 100 mieszkańców posiadają: miasto i gmina Terespol – 25,45, gm. Konstantynów – 25,3. Najmniejsze wskaźniki posiadają gminy: Łomazy – 10,0, Piszczac – 15,08, Wisznice – 15,8. Ogólna liczba łączy telekomunikacji przewodowej w powiecie bialskim wynosiła w 2007r. 22.897 szt., w tym korzystających z usługi DSL (neostrada) było 4.326 abonentów.
______151 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wskaźniki gęstości telefonicznej abonentów/100 mieszkańców przedstawione są w tabeli nr 64. Tabela nr 64 Łącza DSL (Neostrada) Gmina 2000r. 2007r. 2007r. Biała Podlaska 20,28 17,06 2,09 Drelów 20,01 19,08 2,8 Janów Podlaski 20,26 21,90 4,4 Kodeń 25,61 18,99 2,5 Konstantynów 21,75 25,3 5,3 Leśna Podlaska 22,3 18,4 4,7 Łomazy 23,66 10,0 3,9 m. i gm. Międzyrzec 23,60 21,47 4,6 Podlaski Piszczac 17,91 15,08 2,8 Rokitno 22,78 21,2 1,9 Rossosz 23,13 21,8 3,5 Sławatycze 21,70 17,9 2,8 Sosnówka 21,74 23,7 5,0 m. i gm. Terespol 28,72 25,45 4,8 Tuczna 20,33 18,3 2,2 Wisznice 19,33 15,8 3,6 Zalesie 25,40 20,5 3,6
______152 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 13
Poza łącznością przewodową teren powiatu objęty jest zasięgiem wszystkich trzech funkcjonujących na polskim rynku operatorów telefonii komórkowej: Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. (sieć Era), Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o. (sieć Orange), Polkomtel S.A. (sieć Plus – GSM).
______153 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.5.6 Infrastruktura teleinformatyczna w jednostkach administracji samorządowej Powiatu Bialskiego
W tabeli nr 65 przedstawiony jest stan sieci w urzędach administracji samorządowej powiatu bialskiego. Tabela nr 65
Liczba komputerów Istnienie Całkowita Liczba Jednostka niespełniających Zabezpieczenie dedykowanej, liczba serwerów samorządowa wymagań kabli zabezpieczonej komputerów w urzędzie (procentowo) serwerowni
SP Biała Podlaska 99 99 (100%) Listwy PCV Tak 2 UG Biała 35 19 (54%) Rurki RVS Nie brak Podlaska UG Drelów 18 10 (55%) brak Nie brak UG Janów 21 21 (100%) Listwy PCV Nie brak Podlaski UG Kodeń 19 7 (36%) Listwy PCV Nie brak UG Konstantynów 23 9 (39%) Listwy PCV Tak 1 UG Leśna 31 6 (19 %) Listwy PCV Tak 1 Podlaska UG Łomazy 15 3 (20 %) Listwy PCV Nie brak UG Międzyrzec 31 10 (31%) Listwy PCV Tak 2 UM Międzyrzec 24 8 (33 %) Listwy PCV Tak 1 UG Piszczac 25 3 (12%) Listwy PCV Nie brak UG Rokitno 19 13 (68%) Listwy PCV Tak 1 UG Rossosz 11 9 (81%) listwy PCV Nie brak UG Sławatycze 19 7 (37%) Listwy PCV Nie brak UG Sosnówka 15 9 (60%) brak Nie brak UM Terespol 20 2 (10%) Listwy PCV Tak 1 UG Terespol 22 8 (36%) Listwy PCV Nie brak UG Tuczna 13 7 (54%) Listwy PCV Nie brak UG Wisznice 17 3 (17%) Listwy PCV Tak brak UG Zalesie 24 5 (21%) Listwy PCV Tak 1 PCPR 15 5 (33%) Listwy PCV Nie 1 PUP 46 0 (0%) Listwy PCV Tak 1 ZDP 10 6 (60%) Listwy PCV Nie brak
Wykres nr 26 przedstawia procentowy udział komputerów kwalifikujących się do wymiany w urzędach administracji samorządowej powiatu bialskiego.
______154 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wykres nr 26
KOMPUTERY W URZĘDACH ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ POWIATU BIALSKIEGO
ZDP
PUP
PCPR
UG Zalesie
UG Wisznice
UG Tuczna
UG Terespol
UM Terespol
UG Sosnówka
UG Sławatycze
UG Rossosz
UG Rokitno
UG Piszczac
UM Międzyrzec
UG Międzyrzec
UG Łomazy
UG Leśna Podlaska
UG Konstantynów
UG Kodeń
UG Janów Podlaski
UG Drelów
UG Biała Podlaska
SP Biała Podlaska
0% 20% 40% 60% 80% 100%
nie spełniające wymogów spełniające wymogi
______155 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Duży procent stacji roboczych to komputery przestarzałe i nie spełniające wymagań stawianych przez nowoczesny, europejski urząd, poza tym ujemnie wpływa to na komfort i wydajność pracy urzędników. Dodatkowo dwie gminy posiadają sieć LAN nie spełniającą jakichkolwiek wymogów bezpieczeństwa i bardzo podatną na różnego typu awarie. Ponadto przeważająca większość jednostek nie jest wyposażona w centralny węzeł sieci LAN w postaci serwerów, przez co nie jest możliwe wprowadzenie tam scentralizowanej polityki bezpieczeństwa. Tabela nr 66 obrazuje stan infrastruktury telekomunikacyjnej urzędów administracji samorządowej powiatu bialskiego. Jak wynika z tabeli, niektóre spośród jednostek posiadają jeszcze analogowe centrale telefoniczne. Tabela nr 66
Jednostka samorządowa Rodzaj centrali Ilość numerów Sposób Przepustowość telefonicznej (wew./zew.) podłączenia łącza do Internetu SP Biała Podlaska analogowa 58/32 DSL 2 Mbit/s UG Biała Podlaska cyfrowa 27/9 DSL 2 Mbit/s UG Drelów cyfrowa 15/5 DSL 4 Mbit/s UG Janów Podlaski an/cyfr 20/4 DSL 1 Mbit/s UG Kodeń cyfrowa 13/5 DSL 1 Mbit/s UG Konstantynów cyfrowa 16/6 DSL 8 Mbit/s UG Leśna Podlaska cyfrowa 28/27 DSL 4 Mbit/s UG Łomazy Centrex 12/5 DSL 1 Mbit/s UG Międzyrzec analogowa 24/7 DSL 8 Mbit/s UM Międzyrzec cyfrowa 30/5 DSL 1 Mbit/s UG Piszczac cyfrowa 34/4 DSL 1 Mbit/s UG Rokitno cyfrowe 15/2 DSL 2 Mbit/s UG Rossosz cyfrowa 8/4 Wi-Fi 1 Mbit/s UG Sławatycze cyfrowa 10/4 DSL 3 Mbit/s UG Sosnówka analogowa 0/9 DSL 4 Mbit/s UM Terespol cyfrowa 30/5 DSL 8 Mbit/s UG Terespol cyfrowa 25/4 DSL 4 Mbit/s UG Tuczna cyfrowa 10/5 DSL 4 Mbit/s UG Wisznice analogowa 15/15 ATM 2 Mbit/s UG Zalesie cyfrowa 20/5 DSL 1 Mbit/s ZDP analogowa 10/2 DSL 0,5 Mbit/s PCPR analogowa 7/3 Neostrada 1 Mbit/s PUP analogowa 40/10 DSL 4 Mbit/s
Sektor publiczny czeka dużo wyzwań związanych z coraz szybszym postępem technicznym. Na administrację publiczną nałożona jest konieczność udostępniania
______156 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 obywatelom i przedsiębiorstwom przejrzystych informacji w postaci stron www. Witryny internetowe są obecnie głównym medium informacyjnym a jednocześnie platformą, poprzez którą świadczone są e-usługi publiczne. Im lepiej rozwinięta jest infrastruktura teleinformatyczna, tym niższe są koszty świadczenia usług o charakterze informacyjnym, zarówno ze względu na szeroki odbiór informacji, jak również wysoką konkurencyjność usług łączności. Tabela nr 67 przedstawia adresy witryn jednostek publicznych funkcjonujących w powiecie bialskim. Tabela nr 67
SP Biała Podlaska: http://www.powiatbialski.pl/, http://www.powiatbialski.com, http://www.powiatbialski.eu, http://www.powiatbialski.lubelskie.pl , https://www.bialski.netbip.pl/, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR): http://www.pcpr.powiatbialski.pl, https://pcprbialapodlaska.netbip.pl/ Powiatowy Urząd pracy w Białej Podlaskiej (PUP): http://pup.bialapodlaska.ibip.pl Zarząd Dróg Powiatowy (ZDP): http://www.zdpbialapodlaska.netbip.pl UG Biała Podlaska: http://www.gmina.bialapodl.pl/, https://www.bialapodlaska.netbip.pl/ UG Drelów: http://www.drelow.pl/, www.drelow.biuletyn.net UG Janów Podlaski: http://www.janowpodlaski.pl/, https://www.janowpodlaski.netbip.pl/ UG Kodeń: https://www.koden.netbip.pl/ UG Konstantynów: https://konstantynow.netbip.pl/ UG Leśna Podlaska: http://www.lesnapodlaska.pl/, http://www.lesnapodlaska.biuletyn.net/ UG Łomazy: http://lomazy-gmina.pl/, https://lomazy.net-bip.pl/ UG Międzyrzec: http://www.miedzyrzecpodlaski.gmina.woi.lublin.pl/, https://www.miedzyrzecpodlaski.netbip.pl/ UM Międzyrzec: http://www.miedzyrzec.pl/, https://www.miedzyrzecpodlaski-m.netbip.pl/ UG Piszczac: http://www.piszczac.woi.lublin.pl/, https://piszczac.netbip.pl/ UG Rokitno: http://www.rokitno.pl/, https://www.rokitno.netbip.pl/ UG Rossosz: https://www.rossosz.netbip.pl/ UG Sławatycze: http://www.slawatycze-gmina.pl/, https://www.slawatycze.netbip.pl/ UG Sosnówka: http://www.sosnowka.pl/, https://sosnowka.netbip.pl/ UM Terespol: http://terespol.pl/, https://terespol-m.netbip.pl/ UG Terespol: http://www.terespol.ug.gov.pl/, https://terespol.netbip.pl/ UG Tuczna: https://www.tuczna.netbip.pl/, UG Wisznice: http://wisznice.pl/, https://www.wisznice.netbip.pl/ UG Zalesie: http://www.zalesie.pl/, https://www.zalesie.netbip.pl/
W przypadku Biuletynu Informacji Publicznej przeprowadzone badania wykazały brak dostępności aktualnych informacji o stanie załatwianych spraw w Urzędzie oraz niezgodności BIP z obowiązującymi przepisami prawnymi (rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 18 stycznia 2007 r. w sprawie biuletynu
______157 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 informacji publicznej),
Sektor usług publicznych jest głównym obszarem koncentracji działań transformacyjnych ponieważ: a) działający w tradycyjny sposób (dokumenty w wersji papierowej i obieg „z ręki do ręki”) hamuje rozwój gospodarczy, natomiast działając w nowoczesny sposób (elektroniczny obieg) stymuluje go; b) po transformacji na nową formę i zastosowaniu nowoczesnych technologii będzie wzorcem dla lokalnych przedsiębiorstw. Będzie ustanawiał nowe standardy w elektronicznym obiegu informacji i uświadamiał o nowych możliwościach e-biznesu, ułatwiając przedsiębiorstwom (w szczególności małym i średnim) uczestniczenie w gospodarce elektronicznej; c) dostosowanie sfery publicznej do nowych wymagań gospodarki, która opiera się głównie na wiedzy, przyczynia się do zatrudnienia dobrze wykształconej młodzieży i zwiększa dzięki temu potencjał gospodarczy powiatu.
II.5.7 Melioracje
Na terenie powiatu bialskiego (na dzień 31.12.2006 r.) stan ewidencyjny urządzeń melioracji wodnych przedstawia się następująco: 1. Melioracje wodne podstawowe rzeki - 521,5 km w tym: . uregulowane - 487,3 km . nieuregulowane - 34,2 km kanały - 77,7 km stacje pomp - 4 szt. zbiorniki retencyjne - 5 szt. o powierzchni 413 ha i pojemności 5.544 tys. m3 (Kozioł, Zaborek, Terebela, Żelizna, Horodyszcze), wały przeciwpowodziowe - 4,86 km Budowle na w/w urządzeniach: budowle piętrzące - 248 szt. budowle wpustowe i spustowe - 6 szt. akwedukty i syfony - 13 szt. budowle komunikacyjne -178 szt. przepusty wałowe - 3 szt. progi, stopnie i bystrotoki - 21 szt.
______158 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Określone na podstawie corocznych przeglądów technicznych przedmiary robót w zakresie utrzymania i konserwacji urządzeń melioracyjnych w 2007 roku wyceniono w kosztorysach inwestorskich na kwotę 3.029.555 zł. Na wymienione urządzenia limit środków budżetowych i rezerwy celowej przyznany w roku bieżącym stanowi kwotę 380.463 zł. co daje 12,6 % zaspokojenia potrzeb. Na drodze inwestycyjnej pilnie wymaga odbudowy i modernizacji: 145 km rzek, Kanał Wieprz-Krzna na długości 4,88 km, zbiornik Żelizna, 4 szt. większych budowli hydrotechnicznych (jazów). 2. Melioracje wodne szczegółowe Zmeliorowane użytki rolne stanowią powierzchnię 57.725 ha w tym: 23. 790 ha stanowią grunty orne, 33.935 ha użytki zielone. Powyższe tereny są uzbrojone w: 4.188,7 km rowów i cieków naturalnych, 6.228 szt. budowli piętrzących i komunikacyjnych, 9.119 szt. budowli drenarskich (wyloty i studzienki). Na terenie powiatu funkcjonuje 12 spółek wodnych. Faktyczną działalnością spółek wodnych objęte są użytki rolne na powierzchni 17.251 ha co stanowi 29,8 % i rowy otwarte na długości 975,7 km co stanowi 23,3 %. Zgodnie z oceną Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział w Białej Podlaskiej potrzeby w zakresie budowy melioracji nowych obejmują powierzchnię 11.136 ha użytków rolnych, a modernizacji istniejących urządzeń wymagają grunty o powierzchni 12.395 ha. Większość urządzeń melioracji wodnych szczegółowych stanowią urządzenia stare , wykonane w latach 1960-1970. Z uwagi na nie wykonywanie od lat na większości tych urządzeń pełnego zakresu zabiegów konserwacyjno-remontowych, następuje naturalny oraz przyspieszony proces ich dekapitalizacji. Powoduje to, że istniejące urządzenia melioracyjne nie działają prawidłowo i nie oddziaływają korzystnie na użytki rolne.
II.5.8 Identyfikacja podstawowych problemów w obszarze:
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Drogi, przejścia graniczne 1. Zły stan techniczny nawierzchni dróg, obiektów mostowych i przepustów, niewystarczająca nośność nawierzchni dróg, brak obwodnic, ścieżek rowerowych oraz ciągów rowerowo – pieszych. Wymaga to prowadzenia działań inwestycyjnych ukierunkowanych na dalszą rozbudowę dróg z infrastrukturą towarzyszącą: pas drogowy dla pieszych i rowerów oraz chodniki
2. Brak rozgraniczenia ruchu tranzytowego i lokalnego, brak rozgraniczenia ruchu szybkiego i wolnego (drogi wielojezdniowe z
______159 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
rozdzieleniem ruchu w kierunkach przeciwnych) oraz skrzyżowań bezkolizyjnych. Wymaga dalszych nakładów inwestycyjnych.
3. Mała ilość przejść granicznych, długi czas oczekiwania na przekroczenie granicy. Problem ten wymaga modernizacji istniejących lecz niedostosowanych do natężenia ruchu przejść granicznych oraz budowy nowych.
Infrastruktura ochrony środowiska 1. Niski stopień pokrycia terenów wiejskich kanalizacją sanitarną. Ma to ogromne znaczenie w kontekście codziennego życia mieszkańców jak i zachowania walorów przyrodniczych i tym samym atrakcyjności regionu.
2. Niedostosowanie większości istniejących składowisk odpadów komunalnych do aktualnych wymogów prawa w tym zakresie, niewykorzystywanie istniejącej infrastruktury ochrony środowiska (istniejący Zakład Segregacji Surowców Wtórnych w Międzyrzecu Podlaskim). Może to rzutować na stan zachowania walorów przyrodniczych regionu i wymaga poniesienia wyższych nakładów inwestycyjnych.
3. Zdekapitalizowane urządzenia melioracji podstawowych i szczegółowych.
4. Brak środków na właściwe utrzymanie rzek. Pogarszający się stan czystości wód powierzchniowych wymaga pozyskania środków inwestycyjnych na ten cel.
Energetyka, Gazownictwo, Ciepłownictwo 1. Wysokie nakłady finansowe kompleksowego zakresu prac reelektryfikacyjnych.
2. Częste uszkodzenia linii energetycznych wynikające z niekorzystnych, skrajnych warunków atmosferycznych (wichry, śnieżyce).
3. Niedostatecznie rozbudowana sieć rozdzielcza gazu ziemnego. Pomimo przebiegających przez powiat sieci tranzytowych, niewielki jest udział podmiotów posiadających dostęp do gazu ziemnego.
4. Systematycznie wzrastające koszty nośników energii..
Informatyka 1. Słabo rozwinięta infrastruktura informatyczna.
______160 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.6 ZARZĄDZANIE
______161 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
II.6.1 Finanse powiatu bialskiego II.6.1.1 Dochody i wydatki
Dochody powiatu na przestrzeni analizowanego okresu uległy zmianom z 37 mln zł. w 1999 roku i zwiększyły się w latach 2000 – 2001 do ponad 51 mln zł., w latach 2002 – 2003 zmniejszyły się odpowiednio do 47 i 48 mln zł., a od 2004 r. do 2007 r. ulegają systematycznemu zwiększeniu od 52,69 mln zł. do 64,09 mln zł. Dochody własne uległy znacznemu wzrostowi z 2,06 mln zł. w 1999 r. do 15,16 mln zł. w 2007 r. Subwencje ogólne i udział w podatkach uległy wzrostowi z 21,08 mln zł. w1999 r. do 32,28 mln zł. w 2007 r. Dotacje celowe ulegały stopniowemu wzrostowi z 14,15 mln zł. w 1999 r. do 16,65 mln zł. w 2007 r. W latach 2000 i 2001 nastąpił znaczny wzrost dotacji celowych odpowiednio do 20,92 mln zł. i 19,47 mln zł., natomiast w 2005 r. wyniosły one zaledwie 13,65 mln zł. Wydatki powiatu z 37,08 mln zł. w 1999 r. uległy zwiększeniu do 68,59 mln zł. w 2007 r. Znaczny wzrost wydatków w stosunku do roku bazowego nastąpił w latach 2000 i 2001 odpowiednio 51,64 mln zł. i 51,43 mln zł. W latach 2002 i 2003 wydatki uległy zmniejszeniu do 48,19 mln zł. i 49,15 mln zł. Od 2004 r. następuje systematyczny wzrost wydatków. Wydatki bieżące powiatu z 34,98 mln zł. w 1999 r. ulegały wzrostowi do 54,19 mln. zł. w 2007 r., znaczny wzrost wydatków bieżących w stosunku do roku bazowego nastąpił w 2000 r. i w latach następnych. Płace wraz z pochodnymi od 23,07 mln zł. w 1999 r. ulegały ciągłemu wzrostowi i w 2007 r. wynoszą 33,06 mln zł. Wydatki inwestycyjne ulegały systematycznemu wzrostowi z 2,10 mln zł. w 1999 r. do 14,39 mln zł. w 2007 r. Znaczny wzrost wydatków inwestycyjnych w stosunku do roku bazowego nastąpił do 5,88 mln zł. w 2000 r. Wydatki powiatu w dziale transport w 1999 r. wynosiły 3,09 mln zł. i ulegały systematycznemu wzrostowi, aż do 17,03 mln zł. w 2007 r. Wydatki w dziale administracja ulegały zwiększeniu od 5,58 mln zł. w 1999 r. do 7,83 mln zł. w 2007 r. W wydatkach powiatu od 2002 r. wystąpiła pozycja z tytułu obsługi długu w wysokości 1.565 zł. i od tego okresu koszty z tym związane ulegają ciągłemu wzrostowi, a w 2007 r. wynoszą 300.000 zł. Na dział oświata i wychowanie w 1999 r. powiat poniósł wydatki w wysokości 18,16 mln zł., a w 2000 r. 20,95 mln zł. Od tego okresu wydatki w tym dziale ukształtowały się na poziomie 15 – 16 mln zł. a w 2007 r. po przejęciu przez Ministra Rolnictwa Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Leśnej Podlaskiej wynoszą 15,41 mln zł. Wydatki na ochronę zdrowia w 1999 r. wyniosły 0,63 mln zł. i ulegały zróżnicowanemu wzrostowi w poszczególnych latach do 3,33 mln zł w 2007 r. Znaczny wzrost w wydatków w tym dziale nastąpił w latach 2000 – 6,37 mln zł. i 2001 – 5,16 mln zł. Wydatki na opiekę społeczną w 1999 r. wyniosły 8,70 mln zł. i ulegały wzrostowi do
______162 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
14,26 mln zł. w 2007 r. Znikomy wzrost wydatków odnotowano w dziale kultura i ochrona dziedzictwa narodowego, a w dziale kultura fizyczna i sport wydatki stopniowo maleją. Zestawienie budżetów powiatu bialskiego za lata 1999 – 2007 prezentuje tabela nr 68. Tabela nr 68
Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 wykonanie plan DOCHODY 37 290 558 51 819 420 51 012 477 47 041 895 48 026 179 52 691 167 52 992 163 54 629 215 64 097 435 Dochody własne* 2 059 607 4 174 726 3 446 287 4 944 155 4 786 768 6 350 044 7 936 865 7 963 662 15 160 852 Subwencje ogólne i udział w podatkach 21 078 565 26 724 906 28 092 898 25 630 313 26 465 159 32 293 029 31 407 927 30 692 241 32 283 755 Dotacje celowe 14 152 386 20 919 788 19 473 292 16 467 427 16 774 252 14 048 094 13 647 371 15 973 312 16 652 828 WYDATKI 37 075 369 51 639 217 51 434 772 48 185 713 49 149 901 52 768 891 53 735 731 57 174 334 68 587 435 Bieżące 34 979 603 45 761 927 48 911 052 44 450 473 46 419 180 48 340 525 49 980 551 53 401 522 54 194 390 w tym: płace i pochodne 23 065 271 27 959 906 28 962 722 28 226 240 29 605 003 29 694 930 32 425 570 33 840 016 33 059 989 Inwestycyjne 2 095 766 5 877 290 2 523 720 3 735 240 2 730 721 4 428 366 3 755 180 3 772 812 14 393 045 Rolnictwo 0 0 0 31 800 244 495 500 499 484 943 675 219 671 590 Budownictwo 69 680 210 000 0 0 0 0 0 0 0 Leśnictwo 222 808 226 952 220 574 223 200 334 361 386 982 404 846 434 303 442 528 Przetwórstwo przemysłowe 0 0 0 0 0 0 0 1 291 904 2 867 468 Transport 3 093 993 4 682 446 5 346 351 6 017 800 5 358 406 7 183 949 5 344 507 5 912 807 17 034 005 Turystyka 25 353 8 000 10 000 10 000 13 160 11 406 9 720 9 062 10 000 Różna działalność 27 500 89 992 0 0 0 0 0 0 0 Gospodarka mieszkaniowa 89 058 93 862 90 650 138 792 80 823 69 860 86 634 55 691 65 000 Działalność usługowa 0 0 248 000 212 000 224 389 356 837 341 929 376 909 378 759 Administracja 5 583 450 7 126 466 5 919 584 6 405 056 6 402 734 7 428 185 7 522 049 7 919 001 7 831 435 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej 0 0 0 0 0 0 0 32 705 0 Obrona narodowa 0 0 0 0 0 0 1 700 1 200 0 Bezpieczeństwo publiczne 0 20 000 30 000 4 000 2 650 28 000 72 000 0 0 Obsługa długu 0 0 0 1 565 32 670 150 995 156 449 155 151 300 000 Różne rozliczenia 0 0 0 0 10 010 0 0 0 203 856 Oświata i wychowanie 18 162 491 20 954 540 16 527 569 15 657 779 16 499 799 16 706 470 16 468 560 16 435 090 15 407 986 Szkolnictwo wyższe 0 0 0 25 000 0 51 700 229 350 174 300 66 150 Ochrona zdrowia 629 091 6 370 922 5 162 389 1 917 114 1 706 685 1 650 681 2 309 659 2 393 882 3 332 000 Opieka społeczna 8 695 804 11 346 812 13 270 091 13 243 347 13 811 096 12 876 562 14 496 474 15 041 647 14 258 581
______163 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 wykonanie plan Pozostałe zadania w zakresie opiki społecznej 0 0 0 0 0 1 894 788 1 799 998 2 153 794 2 172 666 Edukacyjna opieka wychowawcza 0 0 4 095 150 3 742 410 3 854 403 2 923 879 3 484 756 3 516 505 2 884 611 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 0 0 0 0 0 10 000 0 0 0 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 371 050 417 500 419 424 466 000 482 330 457 512 445 856 535 166 593 800 Kultura fizyczna i sport 105 091 91 725 94 990 89 850 91 890 80 586 76 301 59 998 67 00 *Dochody własne bez udziału w podatkach Źródło: Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej
Lata 1999 – 2006 przedstawiają wykonanie planu, natomiast rok 2007 stanowi plan dochodów i wydatków powiatu. W celu przedstawienia struktury budżetu dokonano analizy pionowej, która przedstawia procentowy udział poszczególnych składników w całości dochodów i wydatków w latach 1999 - 2007. Wyniki analizy struktury dochodów prezentuje wykres nr 27
Wykres nr 27
DOCHODY BUDŻETOWE W POWIECIE BIALSKIM w latach 1999 - 2007 70 000 000
60 000 000
50 000 000 DOCHODY
40 000 000 Dochody własne 30 000 000
20 000 000 Subwencje ogólne i udział w 10 000 000 podatkach Dotacje celowe 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
______164 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Analiza danych wykazała, że w analizowanym okresie dochody własne budżetu zwiększyły się w powiecie o ponad 600 % z 2.059,6 tys. zł w roku 1999 do 15.160,9 tys. zł, przy jednoczesnym wzroście łącznych dochodów budżetowych o 72 %. Struktura pionowa dochodów budżetowych wykazała rosnący udział dochodów własnych w budżecie w analizowanym okresie. Do 2006 r. dochody własne stanowiły zaledwie 15 % budżetu Powiatu. W roku 2007 dochody własne wzrosły do 23,65 % dochodów budżetowych, jest to pozytywny wskaźnik związany z dodatkowym pozyskaniem unijnych środków finansowych przy jednoczesnym zaangażowaniu środków własnych Powiatu. W dochodach budżetowych subwencje ogólne i udziały w podatkach ukształtowały się w przedziale 50 - 61 %, największy udział procentowy odnotowano w 2004 r. - 61,29 % a najmniejszy 50,37 % w 2007 r. Jak wskazują dane, dochody z tych tytułów wzrosły w latach 1999 - 2007 o 53%. W przypadku dotacji celowych analiza wykazała stopniowy spadek procentowy w dochodach budżetowych od 37,95 % w 1999 r. do 25,98 % w 2007 r. Dochody z tych dotacji wyniosły w roku 2007 16.652,8 tys. zł, co oznacza wzrost w porównaniu z 1999 rokiem o 17,7 %. Tabela nr 69 obrazuje procentowy udział poszczególnych działów w dochodach i wydatkach budżetu powiatu. Tabela nr 69
Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
wykonanie plan
DOCHODY 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Dochody własne 5,52 8,06 6,76 10,51 9,97 12,05 14,98 14,58 23,65 Subwencje ogólne i udział w podatkach 56,53 51,57 55,07 54,48 55,10 61,29 59,27 56,18 50,37 Dotacje celowe 37,95 40,37 38,17 35,01 34,93 26,66 25,75 29,24 25,98 WYDATKI 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Bieżące 94,35 88,62 95,10 92,25 94,44 91,61 93,01 93,40 79,02 w tym: płace i pochodne 62,21 54,14 56,31 58,58 60,23 56,27 60,34 59,19 48,20 Inwestycyjne 5,65 11,38 4,90 7,75 5,56 8,39 6,99 6,60 20,98 Rolnictwo 0 0 0 0,07 0,50 0,95 0,90 1,18 0,98 Budownictwo 0,19 0,41 0 0 0 0 0 0 0
Leśnictwo 0,60 0,44 0,43 0,46 0,68 0,73 0,75 0,76 0,64 Przetwórstwo przemysłowe 0 0 0 0 0 0 0 2,26 4,18 Transport 8,35 9,07 10,39 12,49 10,90 13,61 9,95 10,34 24,83
Turystyka 0,07 0,02 0,02 0,02 0,03 0,02 0,02 0,01 0,01 Różna działalność 0,07 0,16 0 0 0 0 0 0 0 Gospodarka mieszkaniowa 0,24 0,18 0,18 0,29 0,16 0,13 0,16 0,10 0,09
Działalność usługowa 0 0 0,48 0,44 0,45 0,68 0,64 0,66 0,55 Administracja 15,06 13,80 11,51 13,29 13,03 14,08 14,00 13,85 11,42
______165 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Urzędy naczelnych organów władzy państwowej 0 0 0 0 0 0 0 0,06 0 Obrona narodowa 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bezpieczeństwo publiczne 0 0,04 0,06 0,01 0,01 0,05 0,13 0 0 Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 wykonanie plan Obsługa długu 0 0 0 0 0,07 0,29 0,29 0,27 0,44 Różne rozliczenia 0 0 0 0 0,02 0 0 0 0,30 Oświata i wychowanie 48,99 40,58 32,13 32,49 33,57 31,66 30,65 28,75 22,46 Szkolnictwo wyższe 0 0 0 0,05 0 0,10 0,43 0,30 0,10 Ochrona zdrowia 1,70 12,34 10,04 3,98 3,47 3,13 4,30 4,19 4,86 Opieka społeczna 23,45 21,97 25,80 27,48 28,10 24,40 26,98 26,31 20,79 Pozostałe zadania w zakresie opieki społecznej 0 0 0 0 0 3,59 3,35 3,77 3,17 Edukacyjna opieka wychowawcza 0 0 7,96 7,77 7,84 5,54 6,48 6,15 4,21 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 0 0 0 0 0 0,02 0 0 0 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1,00 0,81 0,82 0,97 0,98 0,87 0,83 0,94 0,87 Kultura fizyczna i sport 0,28 0,18 0,18 0,19 0,19 0,15 0,14 0,10 0,10 Źródło: Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej
Analiza procentowa wydatków wykazała zróżnicowany udział poszczególnych działów w badanym okresie w wydatkach ogółem. W wydatkach budżetowych wydatki bieżące ukształtowały się w przedziale 89 - 94 %, natomiast w 2007 r. odnotowano spadek do 79,02 %. Odnotowano także spadek udziału procentowego płac i pochodnych w wydatkach bieżących od 62,21 % w 1999 r. do 48,20 % w 2007 r. Wydatki inwestycyjne w wydatkach ogółem w 1999 r. stanowiły 5,65 % natomiast w 2007 r. osiągnęły 20,98 %. Wydatki w dziale transport w wydatkach ogółem w 1999 r. stanowiły 8,35 % i wzrosły w 2007 r. do 24,83 %. Wydatki działu administracja uległy stopniowemu zmniejszeniu w wydatkach ogółem od 15,06 % w 1999 r. do 11,42 % w 2007 r. Wskaźnik procentowy udziału wydatków działu oświata i wychowanie w omawianym okresie do wydatków ogółem utrzymał tendencję malejącą z 48,99 % w 1999 r. do 22,46 % w 2007 r. Opieka społeczna w wydatkach ogółem ukształtowała się powyżej 20 %, najwyższy wskaźnik wystąpił w 2003 r. 28,10 %, a najniższy 20,79 % w 2007 r. Struktura wydatków planowanych na rok 2007 uległa zróżnicowaniu w stosunku do
______166 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 lat poprzednich z uwagi na wzrost wydatków z udziałem unijnych środków finansowych. Procentowy udział wydatków powiatu w 2007 r. przedstawia wykres nr 28.
Wykres nr 28
STRUKTURA WYDATKÓW BUDŻETU POWIATU BIALSKIEGO w roku 2007 Transport
Administracja 4% 8% 26% Oświata i wychowanie 3% Ochrona zdrowia
21% 11% Opieka społeczna 5% 22% Pozostałe zadania w zakresie opieki społecznej Edukacyjna opieka wychowawcza Inne
Największy udział mają wydatki w dziale transport, które stanowią 24,83 % budżetu. W dalszej kolejności są stosunkowo duże wydatki na oświatę i wychowanie 22,46 % i opiekę społeczną 20,79 %. Podsumowując, ponad 71 % wydatków przeznaczana jest na transport, oświatę i wychowanie oraz opiekę społeczną, przy 12 % wydatków na administrację, pozostawia to niewielką część (17 %) na pozostałe działy. W ocenie finansów samorządu powiatu ważne są dochody oraz sposób ich wydatkowania w porównaniu z innymi powiatami w kraju i województwie lubelskim. Podstawowym wskaźnikiem kondycji finansowej Powiatu są dochody budżetowe przeliczane na jednego mieszkańca. Porównanie powiatu bialskiego z innymi powiatami województwa lubelskiego zostało przedstawione w tabeli nr 70. Tabela nr 70 Liczba Dochód na mieszkańców Budżet w mieszkańca Powiat w tys. zł tys. zł w zł Bialski 113,8 54 629,2 480,2 Biłgorajski 104,0 67 772,6 649,9 Chełmski 79,8 35 949,2 450,5 Hrubieszowski 68,4 34 994,1 511,6 Janowski 47,8 27 280,4 570,7 Krasnostawski 68,9 61 236,1 888,8 Kraśnicki 99,5 56 762,3 568,9 Lubartowski 90,4 43 956,3 486,2
______167 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Lubelski 141,3 61 507,4 437,5 Łęczyński 57,2 37 903,8 662,6 Łukowski 108,3 71 336,8 658,1 Opolski 62,9 32 039,2 509,3 Parczewski 36,4 21 621,4 593,9 Puławski 116,6 66 323,9 567,7 Radzyński 61,3 29 282,5 477,7 Rycki 59,2 42 284,5 714,2 Świdnicki 72,3 42 959,8 594,2 Tomaszowski 88,2 56 132,7 636,4 Włodawski 40,1 34 371,2 857,1 Zamojski 110,0 34 095,5 309,3
Jak można zauważyć wśród powiatów wybranych do analizy, powiat bialski osiąga stosunkowo najniższy dochód na mieszkańca. Na tle kraju powiat bialski zajmuje pozycję poniżej średniej co plasuje go w grupie powiatów niezamożnych. Wskaźnik określający udział wydatków administracyjnych w wydatkach ogółem informuje jaką część budżetu powiat wydaje na swoje utrzymanie. W powiecie bialskim wynosi on 13,85 %. Umieszcza to powiat w grupie oszczędnych powiatów. Planowana na 2007 r. kwota wydatków inwestycyjnych 20,98 % wpłynie znacząco na pozycję powiatu w tej klasyfikacji. Najważniejszym długookresowym celem działania powiatu jest poprawienie jakości życia mieszkańców. Służyć temu mają inwestycje samorządowe. Wielkość wydatków inwestycyjnych zależy w dużym stopniu od wielkości dochodów oraz stopnia oszczędności samorządu powiatowego w wykonywaniu wydatków bieżących, a zwłaszcza wydatków administracyjnych. Z tego też względu wskaźniki inwestycyjne są powiązane ze wskaźnikami dochodowymi i oszczędnościowymi. Analiza wydatków powiatu wskazuje na niewielką rolę zadań inwestycyjnych w budżecie w latach 1999 – 2006. W roku 2007 nastąpił znaczny wzrost realizowanych zadań inwestycyjnych do 20,98 % udziału w wydatkach ogółem. W tabeli nr 71 przedstawiono wydatki inwestycyjne w poszczególnych latach analizy, ich udział w całości wydatków budżetowych, poziom deficytu budżetowego oraz jego udział w dochodach ogółem. W roku 2007 są uwzględnione inwestycje zaplanowane. Tabela nr 71 Wydatki Inwestycje % udział w inwestycyjne Nadwyżka % udział w Rok * wydatkach na 1 /Deficyt dochodach ogółem mieszkańca ** budżetu *** ogółem 1999 2 095 766 5,65 18,41 215 189 0,57 2000 5 877 291 11,38 50,63 180 203 0,35 2001 2 523 720 4,90 21,82 -422 295 -0,83 2002 3 735 240 7,75 32,38 -1 143 818 -2,43 2003 2 730 721 5,55 23,72 -1 123 722 -2,33 2004 4 428 366 8,39 38,69 -77 724 -0,15 2005 3 755 180 6,98 32,94 -743 568 -1,40 2006 3 772 812 6,59 33,15 -2 545 119 -4,66 2007 14 393 045 20,98 126,46 -3 980 000 -6,20 * dla 2007 roku podano plan inwestycji wg stanu na dzień 30.09.2007
______168 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
** dla 2007 roku przyjęto liczbę ludności wg stanu na dzień 31.12.2006 *** dla 2007 roku przyjęto plan deficytu na dzień 30.09.2007
Wydatki inwestycyjne w powiecie do 2006 r. były na niskim poziomie. Zdecydowany wzrost nastąpił po uzyskaniu środków unijnych na inwestycje drogowe przy udziale środków własnych powiatu. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem pokazuje jaką część wydatków budżetowych samorząd kieruje na inwestycje. Wskaźnik na poziomie 6,59 % - 2006 r. umieszcza powiat w grupie jednostek o niskim udziale inwestycji w wydatkach budżetowych, poniżej średniej krajowej. Związek pomiędzy dochodami, wydatkami bieżącymi oraz inwestycyjnymi powiatu można także opisać za pomocą wskaźnika wolnych środków w budżecie. Wskaźnik ten określa, jaka część dochodów zostanie w budżecie po zapewnieniu środków na wydatki bieżące. W powiecie bialskim w 2006 r. wynosi on 0,98 % co oznacza, że powiat należy do grupy powiatów o deficycie wolnych środków i nie może finansować inwestycji za pomocą dochodów budżetowych. Przy 6,59 % udziale inwestycji w wydatkach ogółem 67,45 % inwestycji finansowana jest deficytem. W poprzednich latach analizy inwestycje były w znacznie mniejszym stopniu finansowane deficytem budżetowym. Wskaźnik inwestycji na jednego mieszkańca wskazuje na możliwości rozwoju powiatu. Kwota 33,15 zł. na osobę plasuje powiat w grupie małych inwestorów.
II.6.1.2 Dochody i wydatki gmin
Istotnym elementem diagnozy jest porównanie wybranych wskaźników budżetów gmin wchodzących w skład powiatu bialskiego. Tabela nr 72 oraz wykres nr 29 przedstawia zestawienie dochodów i wydatków z budżetów gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2006 r. Tabela nr 72
Dochód Dochód na 1 Wydatki Wydatki na 1 Inwestycje na Gmina budżetu mieszkańca budżetu mieszkańca 1 mieszkańca w tys. zł w zł. w tys. zł w zł. w zł. Międzyrzec Podlaski 30 475,5 1 775,8 30 599,6 1 783,0 188,8 Terespol 10 238,3 1 715,3 11 224,2 1 880,4 366,0 Biała Podlaska 23 521,9 1 912,5 27 773,4 2 258,2 682,8 Drelów 11 579,7 2 092,1 12 251,5 2 213,5 403,5 Janów Podlaski 13 173,0 2 372,2 11 914,5 2 145,6 648,1 Kodeń 8 604,6 2 152,2 8 702,2 2 176,6 415,5 Konstantynów 8 896,4 2 188,6 8 029,7 1 975,3 91,0 Leśna Podlaska 8 522,0 1 896,3 7 970,7 1 773,6 192,8 Łomazy 10 502,4 1 933,8 10 342,5 1 904,4 172,2 Międzyrzec Podlaski 20 714,9 2 008,6 20 289,3 1 967,4 235,6 Piszczac 15 503,4 2 052,4 14 326,7 1 896,6 197,7 Rokitno 7 252,4 2 187,8 7 503,3 2 263,4 587,0 Rossosz 4 993,2 2 077,1 4 742,8 1 972,8 92,6 Sławatycze 4 969,2 1 899,6 5 083,9 1 943,4 142,3 Sosnówka 5 541,2 2 017,2 5 680,8 2 068,0 348,1 Terespol 16 169,8 2 297,8 15 352,2 2 181,7 592,3
______169 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tuczna 6 374,1 1 817,5 6 307,9 1 798,7 192,2 Wisznice 9 307,9 1 790,3 10 458,6 2 011,7 433,2 Zalesie 8 928,4 1 955,4 11 069,6 2 424,4 783,3 Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS Największy dochód na mieszkańca wystąpił w gminie Janów Podlaski, a najniższy w gminie miejskiej Terespol. W przypadku wydatków budżetowych największe wydatki na jednego mieszkańca były w gminie Zalesie, a najmniejsze w gminie Leśna Podlaska.
Wykres nr 29
DOCHODY I WYDATKI BUDŻETÓW GMIN POWIATU BIALSKIEGO na 1 mieszkańca w 2006 roku 2 500,0
2 000,0
1 500,0
1 000,0
Dochody Wydatki 500,0
0,0
Kodeń
Tuczna
Zalesie
Drelów
Rossosz
Łomazy Rokitno
Terespol Piszczac Terespol
Wisznice
Sosnówka
Sławatycze
Konstantynów
Biała Podlaska Biała
Janów Podlaski Janów LeśnaPodlaska
Międzyrzec Podlaski Międzyrzec Podlaski Międzyrzec
II.6.2 Wolne tereny pod inwestycje w miastach i gminach powiatu
Ważnym zadaniem dla jednostek samorządu terytorialnego jest większe zainteresowanie inwestorów podejmowaniem działalności gospodarczej na terenie powiatu bialskiego. W tym celu niezbędne jest przygotowanie terenów pod inwestycje i ich uzbrojenie. Z ankiet przekazanych przez gminy wynika, że tylko kilka z nich dysponuje terenami inwestycyjnymi o większym obszarze (miasto Międzyrzec Podlaski, gminy: Konstantynów, Międzyrzec Podlaski, Terespol, Zalesie). Pozostałe gminy nie wykazały
______170 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 terenów inwestycyjnych lub zgłosiły niewielkie ich powierzchnie, w tym: m.in. Drelów, Łomazy, m. Terespol, Rossosz, Sławatycze. Na pozytywną ocenę zasługują działania podjęte przez Urząd Miasta w Międzyrzecu Podlaskim. Mając na celu rozwój przedsiębiorczości dokonano zmian w planie zagospodarowania przestrzennego zwiększając tereny pod lokalizację inwestycji. Miasto złożyło wniosek do Programu Operacyjnego „Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007 - 2013” p.n. „Kompleksowe przygotowanie terenu pod inwestycje międzyrzeckiej strefy nowoczesnych usług i produkcji”, który został zakwalifikowany do grupy projektów kluczowych. Realizacja tego projektu przyczyni się do rozwoju miasta. Tereny inwestycyjne aktywnie promuje Urząd Gminy w Terespolu. Gmina zajęła w 2005 roku I miejsce w konkursie „ Grunt na Medal”. Informacje o terenach inwestycyjnych zamieszczane są w wydawnictwach i folderach, na stronie internetowej Urzędu, w materiałach multimedialnych, przekazywane są także do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, (Centrum Obsługi Inwestora). Gmina planuje, przy wsparciu środkami Unii Europejskiej, m.in. uzbrojenie 167 ha terenów inwestycyjnych Wolnego Obszaru Celnego w Małaszewiczach i w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Tereny inwestycyjne skutecznie promuje gmina Międzyrzec Podlaski. Gmina otrzymała w 2007 roku tytuł laureata II Ogólnopolskiego Konkursu „Grunt na Medal”. Działka o powierzchni 66,58 ha została uznana za najlepszy teren inwestycyjny na Lubelszczyźnie. Atrakcyjne tereny inwestycyjne, położone na terenie nadbużańskim w miejscowości Gnojno (obszar 76 ha) posiada Gmina Konstantynów. Gmina planuje uzbrojenie tych terenów do 2013 roku, korzystając z pomocy finansowej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Na terenach tych planowane jest utworzenie centrum rekreacyjno-turystycznego.
II.6.3 Planowanie strategiczne II.6.3.1 Opracowane programy średniookresowe
Powiat Bialski posiada n/w dokumenty strategiczne: . Program Rozwoju Lokalnego - Studium Potencjału Gospodarczego Powiatu Bialskiego przyjęty przez Radę Powiatu w Białej Podlaskiej Uchwałą Nr XXII/133/2004 z dnia 30 czerwca 2004 roku, . „Plan Gospodarki Odpadami” i „Program Ochrony Środowiska” przyjęte przez Radę Powiatu w Białej Podlaskiej Uchwałą Nr XXII/134/2004 z dnia 30 czerwca 2004 roku,
______171 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. „Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Bialskim na lata 2005 - 2013” uchwaloną przez Radę Powiatu w Białej Podlaskiej Uchwałą Nr XXXIX/254/2006 z dnia 31 stycznia 2006 roku, . Kompleksowy Program Pomocy Dziecku i Rodzinie w Powiecie Bialskim na lata 2007 - 2013 przyjęty Uchwałą Zarządu Powiatu w Białej Podlaskiej z dnia 23 kwietnia 2007 roku, . Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2007 - 2010 uchwalony przez Radę Powiatu Uchwałą Nr X/76/2007 z dnia 13 sierpnia 2007 roku. W IV kwartale 2007 roku zakończone zostaną prace związane z opracowywaniem „Strategii Informatyzacji Powiatu Bialskiego na lata 2007 - 2013” . W lipcu 2005 roku Instytut nad Gospodarką Rynkową opracował, przy współpracy z władzami miasta Biała Podlaska i powiatu bialskiego raport zawierający założenia i propozycje „Strategii Wzrostu Zatrudnienia w Mieście Biała Podlaska i Powiecie Bialskim na lata 2005 - 2015”.
II.6.4 Promocja Powiatu
Promocja jest bardzo ważnym czynnikiem w celu poprawy wizerunku oraz umocnienia pozycji regionu. Za pomocą systemu promocji staramy się dotrzeć z informacją o naszym powiecie, jego walorach i atutach do jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Głównym celem działań jest rozwój gospodarczy regionu bialskiego poprzez zainteresowanie jak największej liczby inwestorów różnymi dziedzinami gospodarki, a przede wszystkim zachęcenie do tworzenia nowych miejsc pracy. Działalność promocyjna powiatu bialskiego w całym okresie jego funkcjonowania prowadzona jest we wszystkich dziedzinach: gospodarczej, kulturalnej, oświatowej, sporcie i turystyce . Specyfikę powiatu, walory nadbużańskiej przyrody, możliwości wypoczynku w czystym ekologicznie środowisku oraz możliwości gospodarcze prezentujemy przede wszystkim w wydawnictwach i folderach takich jak: . „Południowe Podlasie” - wydawnictwo przedstawiające podstawowe informacje o powiecie z wyszczególnieniem gmin, . Album monograficzny “Ziemia Bialska – Skarby Przyrody i Kultury” – ukazujący piękno i zabytki naszego regionu, . Folder “Atrakcje Przyrodniczo-Krajobrazowe Powiatu Bialskiego” zawierający charakterystykę geograficzną i przyrodniczą regionu, występujące formy ochrony przyrody oraz walory turystyczne powiatu, . “Informator Samorządowy Ziemi Bialskiej" zawierający ogólne informacje gospodarcze o powiecie i wszystkich jego miastach i gminach, . Informator Gospodarczy – wydany w trzech wersjach językowych: polskiej, rosyjskiej i angielskiej, . „Ziemia bialska. Turystyka i rekreacja”. Folder przedstawia różne formy turystyki, możliwości wypoczynku i rekreacji na Ziemi Bialskiej, . Informator „Powiat Bialski. Brama na wschód”,
______172 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. „Ziemia Bialska, najciekawsze zabytki i miejsca” – informator promujący walory powiatu, . Informator „Punkt Informacji Transgranicznej” wydany w ramach realizacji projektu UE, . „Region Przybuże” – folder promujący tereny nadbużańskie powiatu bialskiego i rejonu brzeskiego, wydany w ramach projektu białorusko- polsko-niemieckiego, realizowanego w ramach projektu UE, oraz mapa regionu nadbużańskiego, . „Uroki Ziemi Bialskiej”, folder wydany przy wsparciu finansowym Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie, . Wizytówka powiatu bialskiego na nośniku elektronicznym CD, . Film „Na styku wschodu i zachodu” na płycie CD, . „Smaki pogranicza” – książeczka promująca walory kulinarne regionu. Często stosowaną formą promocji przez nasz powiat jest public relations. Są to działania polegające na ciągłym komunikowaniu się z otoczeniem poprzez przedstawianie wizerunku powiatu. Najczęściej stosowana jest promocja prasowa – wywiady prasowe dotyczące działalności powiatu, informacje o spotkaniach, imprezach i ważnych wydarzeniach. Promocja powiatu bialskiego odbywa się także poprzez współpracę z jednostkami wojewódzkimi, Izbami Gospodarczymi, firmami i wydawnictwami, które zajmują się promocją poszczególnych regionów opracowując zbiorcze foldery, katalogi, albumy i informatory. Wydawnictwa promujące nasz region służą nie tylko turystom, nauczycielom, młodzieży, decydentom życia społecznego i gospodarczego, lecz także szerokim kręgom społeczeństwa. Trafiają do szkół, bibliotek, samorządów gminnych, do organizacji producenckich i zawodowych, inwestorów zainteresowanych rozwojem kontaktów gospodarczych z naszym regionem. Udostępniane są przedstawicielom firm, instytucji i urzędów uczestniczącym w imprezach o profilu promocyjnym. Wiele działań promocyjnych dotyczy przedsiębiorców: . w wydawanych publikacjach prezentowane są oferty firm, . opracowany został katalog ofert inwestycyjnych miast i gmin powiatu, następnie przekazany został do Urzędów Wojewódzkiego i Marszałkowskiego, a także Krajowej Izby Gospodarczej i Agencji zajmujących się rozwojem przedsiębiorczości. Podmioty gospodarcze inspirowane są do udziału w organizowanych konkursach ogólnopolskich, wojewódzkich i powiatowych promujących ich działalność. Promocji potencjału gospodarczego powiatu służą coroczne edycje konkursu “Dobre, bo Bialskie” organizowanego przez Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej oraz konkursu „Wawrzyn Podlasia”, w którym udział biorą przedsiębiorcy z powiatu bialskiego. Promowane są przedsięwzięcia związane ze wsparciem przedsiębiorczości (dot. dofinansowania szkoleń, kosztów uzyskania certyfikatów, bezpłatnych usług doradczych).
______173 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Ponadto w ramach działań promocyjnych starostwo współpracuje na bieżąco z dziennikarzami redakcji funkcjonującymi w Białej Podlaskiej. Promocji powiatu służyły także liczne imprezy kulturalne, turystyczne i sportowe, występy naszych artystów i sportowców.
Starostwo jest współorganizatorem szeregu cyklicznych imprez kulturalnych m.in.: . Międzynarodowy Festiwal Chórów Kolędniczych, . Konkurs Literacki im. J.I. Kraszewskiego w Romanowie, . Przegląd Pieśni Maryjnej, . Przegląd Kapel i Śpiewaków Ludowych, . Festyn Nadbużański Neple - Terespol, . Biesiada Nadbużańska, . Konkurs Recytatorski w Międzyrzecu Podlaskim, . Przegląd Palm i Pisanek Wielkanocnych, . Piknik Teatralny w Zalesiu. Corocznie organizowane jest również Powiatowe Święto Plonów, na którym poza rolnictwem promowane są osiągnięcia, zlokalizowanych na terenie powiatu instytucji i firm. Powiat bialski corocznie prezentowany jest także na dożynkach wojewódzkich. Organizowane liczne eliminacje powiatowe w różnego rodzaju konkursach recytatorskich, teatralnych, przeglądach kapel i śpiewaków ludowych również służą promocji powiatu bialskiego. Zwycięzcy tych konkursów reprezentują powiat bialski na arenie województwa i kraju. Celem organizacji tych imprez jest popularyzacja kultury, prezentacja amatorskiego ruchu artystycznego, zachowanie zwyczajów i obrzędów ludowych charakterystycznych dla naszego regionu. Sportowcy będący członkami klubów sportowych działających na terenie naszego powiatu biorą udział w zawodach sportowych różnych dyscyplin na terenie kraju i za granicą. Promocja regionu prowadzona jest także poprzez witrynę internetową. Stanowi ona bogate (ponad 160 stron) kompendium informacji o powiecie, jego atutach, przyrodzie, zabytkach, gospodarce a także o Starostwie Powiatowym, jednostkach organizacyjnych i gminach. Ponadto prezentowane są na niej oferty i przetargi, a także bogata galeria fotografii. Starostwo współpracuje z Izbami Gospodarczymi i ośrodkami przedsiębiorczości, przesyła i rozpowszechnia oferty gospodarcze, ogłoszenia i reklamę na tablicach i w gablotach. Ponadto organizuje akcje promocyjne takie jak: uczestnictwo w targach, imprezach regionalnych w zakresie sportu i kultury, lokalnych świętach. Promocja powiatu prowadzona jest także przez miasta i gminy powiatu bialskiego. Jej główne formy to: . wydawnictwa promujące region: foldery, informatory, ulotki, gazetki gminne, roczniki regionalne, wydawnictwa multimedialne, . strony internetowe gmin, szkół funkcjonujących w powiecie,
______174 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. organizacja imprez lokalnych, . promocja w mediach, audycje radiowe, . organizacja konferencji i spotkań, . kompleksowa obsługa inwestorów, . udział zespołów ludowych podczas imprez regionalnych i krajowych, . wsparcie stowarzyszeń w organizacji imprez kulturalnych i sportowych.
II.6.5 Współpraca z zagranicą
Współpraca z zagranicą powiatu bialskiego od szeregu lat prowadzona jest w szerokim zakresie. Ma ona wielopłaszczyznowy wymiar, a wśród jej celów jest dążenie do rozwoju powiatu bialskiego. Wynikiem tej współpracy są zawarte porozumienia z następującymi państwami: 1. Porozumienie o współpracy przygranicznej z Rejonem Brzeskim na Białorusi zawarte w 2000 roku. Współpraca na podstawie tego porozumienia odbywa się na szczeblu władz rządowych, samorządowych, organizacji gospodarczych, społecznych oraz ośrodków oświatowych i kulturalnych w zakresie rolnictwa, ochrony środowiska, obrony cywilnej, oświaty oraz kultury, sportu i turystyki. W ramach współpracy powiat współuczestniczył w organizowaniu zagranicznych misji gospodarczych, spotkań i konferencji międzynarodowych i seminariów z udziałem przedsiębiorców z powiatu takich jak: FORUM INWESTORÓW POGRANICZA, POLSKO-BIAŁORUSKIE FORUM ROLNO-SPOŻYWCZE oraz corocznie organizowanym POLSKO-BIAŁORUSKIM FORUM GOSPODARCZYM „DOBROSĄSIEDZTWO. Efektem tych seminariów było nawiązanie bezpośrednich rozmów i kontaktów przedsiębiorców obu stron (polskiej i białoruskiej). W wyniku współpracy zostało podpisane porozumienie z Rejonem Brzeskim w sprawie wspólnej transgranicznej platformy informacyjno-kontaktowej dla obu regionów i umieszczenie jej na stronach www. Głównym jej celem jest zacieśnienie współpracy przygranicznej poprzez podwyższanie wiedzy o obu regionach i przekazanie informacji o ich planach rozwojowych, pogłębienie współpracy w zakresie rozwoju regionalnego oraz wspieranie rozwoju gospodarczego. W ramach współpracy, każdego roku odbywa się wiele imprez kulturalnych o charakterze powiatowym, podczas których kontynuowana jest wzajemna wymiana występów zespołów artystycznych. Wynikiem wymienionej współpracy jest także współzawodnictwo sportowe młodzieży między drużynami z powiatu bialskiego i rejonu brzeskiego. Starostwo Powiatowe włącza się w realizację wspólnych projektów unijnych rozwijających współpracę transgraniczną, 2. Porozumienie o współpracy z Rejonem Wileńskim na Litwie podpisane w 2003 r. Współpraca obejmuje takie dziedziny jak: kultura i sztuka, sport i turystyka, nauka i oświata, gospodarka, ochrona środowiska, pomoc charytatywna oraz wymiana dzieci i młodzieży. W ramach wymienionej współpracy odbywają się spotkania przedstawicieli samorządów funkcjonujących na Litwie z przedstawicielami samorządów z powiatu bialskiego oraz wymiana doświadczeń w zakresie działania gmin powiatu bialskiego i gmin rejonu wileńskiego.
______175 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
3. Umowa partnerska o współpracy z Powiatem Oberhavel w Niemczech z 2004 r. W ramach współpracy Podlaskiego Stowarzyszenia Gmin w 2000 roku powiat bialski nawiązał współpracę z Niemcami, w wyniku której utrzymywane były bieżące kontakty między powiatem bialskim a powiatem Oberhavel. Następnie na mocy Uchwały Rady Powiatu nr XXIII/151/04 z dnia 31 sierpnia 2004 roku i umowy partnerskiej z dnia 1 października 2004 roku współpraca między samorządami trwa do chwili obecnej. Prowadzona jest współpraca w zakresie kultury poprzez prezentację dorobku artystycznego, oświaty - wymianę uczniów szkół oraz w zakresie gospodarczym - czego efektem jest m.in. nawiązanie kontaktu między firmami polskimi i niemieckimi branży budownictwa drogowego. W ramach współpracy obu samorządów pracownicy powiatu bialskiego uczestniczyli w spotkaniach mających na celu wymianę doświadczeń. Prowadzona jest także współpraca w zakresie działania straży pożarnych, czego wynikiem było przekazanie przez powiat Oberhavel bialskim jednostkom strażackim dwóch samochodów ratowniczo-gaśniczych i innego sprzętu przeciwpożarowego. Powiat Oberhavel przekazał karetkę pogotowia Szpitalowi Powiatowemu w Międzyrzecu Podlaskim. 4. Umowa Partnerstwa z Rejonem Samborskim na Ukrainie z 2005 r. Prowadzona jest na podstawie Uchwały Rady Powiatu Nr XXIV/156/2004 z dnia 5 października 2004 roku oraz zawartej dnia 14 stycznia 2005 roku umowy partnerstwa między powiatem samborskim a powiatem bialskim. Strony zadeklarowały działania na rzecz współpracy gospodarczej, ekologicznej, kulturalnej, naukowej i humanitarnej oraz rozwoju bezpośrednich kontaktów i współpracy między powiatami i ich jednostkami administracyjnymi. Podjęte zostały wstępne działania mające na celu współpracę gospodarczą i kojarzenie firm z obu regionów. Powiat samborski na Ukrainie występuje w roli partnera w realizacji przez powiat bialski projektów unijnych. W roku 2007 wspólnie zrealizowano projekt „Smaki pogranicza- promocja walorów kulinarnych regionu”. Długofalowym celem powiatu jest współpraca ze wszystkimi partnerami zagranicznymi, aby można było w pełni wykorzystać środki unijne, przeznaczone na współpracę transgraniczną. Obok wymiany przedstawicieli samorządów, przedstawicieli młodzieży szkolnej, grup folklorystycznych i sportowych, poprzez swoje działania staramy się, aby jak najszersze grupy przedstawicieli naszego powiatu uczestniczyły w tej wymianie. Tylko wtedy można mówić o pełni realizacji treści podpisanych porozumień. Współpracę międzynarodową prowadzą także miasta i gminy powiatu bialskiego. Tabela nr 73 prezentuje partnerów zagranicznych poszczególnych gmin powiatu bialskiego.
______176 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 73 Miasto/gmina Partner 1 Partner 2 Partner 3 Miasto Międzyrzec Związek Gmin Thouars- Miasto Kobryń Podlaski Argentonnais , Białoruś, Obwód Francja - umowa Brzeski – umowa partnerska partnerska Miasto Terespol Miejski Brzeski Dom Kultury, Brześć – umowa o współpracy
Gmina Drelów Związek Gmin du Thouarsais, Departament Deux- Sevres, Francja – umowa formalna o współpracy Gmina Międzyrzec Związek Gmina du Gmina Podlaski Thouarsais, Gmina du Mystkowyca na Pays Argentonnais, Ukrainie Departament Deux- Sevres, Francja – umowa formalna o współpracy
Gmina Janów Iwanowski Rejonowy Miasto Hohen Podlaski Komitet Wykonawczy, Neuendorf, region Białoruś porozumienie o Brandenburgia, współpracy partnerskiej Niemcy – umowa partnerska Gmina Kornałowice, okręg Hordynia – okręg Champdeniers, Konstantynów samborski, obwód samborski, obwód Francja lwowski, Ukraina - lwowski, Ukraina - porozumienie porozumienie Gmina Leśna Gmina Melle, Deux- Gmina Podlaska Sevres, Francja – Znamienka, umowa formalna Białoruś - porozumienie Gmina Piszczac Gmina Chef-Bortonne, Czukwajska Rada Francja Wiejska, Ukraina - porozumienie Gmina Rokitno Stowarzyszenie Deux- Sevres, Francja-umowa nieformalna Gmina Sławatycze Gmina Domaczewo, Republika Białoruś – umowa partnerska Gmina Sosnówka Departament Deux- Obwód Samborski, Sevres, Francja – Ukraina – umowa umowa nieformalna nieformalna Gmina Terespol Miasto Brześć - Związek Planie de porozumienie Courance, Francja - porozumienie Gmina Wisznice Gmina Gierszony, Gmina Sveio, Białoruś – umowa Norwegia- list formalna intencyjny
______177 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Gmina Zalesie Gmina La Greche, Klejnikowska Departament Deux- Wiejska Rada Sevres, Francja – Deputatów, traktat o przyjaźni Białoruś- * Dane na podstawie ankiet z urzędów miast i gmin, październik 2007
Powiat bialski jest członkiem Związku Transgranicznego Euroregion Bug i Stowarzyszenia Samorządów Euroregionu Bug. Głównym celem ich działalności jest tworzenie dogodnych warunków współpracy w zakresie rozwoju społeczno- gospodarczego i współpracy naukowo-kulturalnej na obszarach przygranicznych Polski, Ukrainy i Białorusi. Celem działalności Związku Transgranicznego Euroregion Bug jest dążenie do rozwoju współpracy sąsiedzkiej w zakresie rozwoju regionalnego, transportu i komunikacji, zaopatrzenia w nośniki energii i wodę, ochrony przyrody i środowiska, współpracy przemysłowej, wymiany handlowej, rolnictwa i przetwórstwa rolnego, edukacji i badań naukowych, ochrony zdrowia, kultury, sztuki, turystyki i rekreacji oraz wzajemnej pomocy w walce z przestępczością oraz katastrofami i klęskami żywiołowymi.
II.6.6 Kapitał społeczny II.6.6.1 Organizacje pozarządowe
Pod pojęciem organizacji pozarządowych rozumie się podmioty utworzone do realizacji powszechnie użytecznych celów, przy czym forma tych podmiotów, zasady ich powstawania i funkcjonowania ujęte są w ramach obowiązującego prawa. Obecnie obowiązujące przepisy prawa dopuszczają dwie formy organizacyjne: stowarzyszenia i fundacje. Są to instytucje realizujące przyjęte społecznie lub gospodarczo użyteczne cele w takich dziedzinach jak: ochrona zdrowia, oświata kultura, pomoc społeczna i inne.
Obecnie w Powiecie Bialskim funkcjonują: . 364 stowarzyszenia zarejestrowanych, z czego: 166 to Ochotnicze Straże Pożarne działające w formie stowarzyszeń, 125 to stowarzyszenia kultury fizycznej, 70 stowarzyszeń zarejestrowanych, 3 stowarzyszenia zwykłe. Siedem stowarzyszeń posiada status organizacji pożytku publicznego.
______178 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Mapka nr 14
W powiecie bialskim działa kilka fundacji, z czego jedna "Fundacja na rzecz Rozwoju Szkolnictwa Wyższego, Specjalnego i Kultury w Międzyrzecu Podlaskim" posiada status organizacji pożytku publicznego. Działalność fundacji dotyczy głównie takich problemów jak: wspieranie działalności charytatywnej i opiekuńczej, udzielanie pomocy materialnej i wsparcia rodzinom i osobom będącym w trudnej sytuacji życiowej, przeciwdziałanie patologiom społecznym, w tym zwalczanie alkoholizmu, narkomanii, nikotynizmu i innych uzależnień, wspieranie edukacji i wychowania dzieci i młodzieży, ochrona i promocja zdrowia i inne.
______179 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Powiat bialski prowadząc działalność w sferze zadań publicznych, podejmuje współpracę z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi odpowiednio do terytorialnego zakresu powiatu, działalność pożytku publicznego w zakresie i na zasadach określanych corocznie przez Radę Powiatu w Białej Podlaskiej w Programie Współpracy. Współpraca powiatu z organizacjami pozarządowymi prowadzona jest w między innymi w takich formach jak: krzewienie zainteresowań do kultury i sztuki, ochrona dóbr kultury i tradycji, rozwój oświaty, sportu i rekreacji, promocja i rozwój społeczny młodzieży i dzieci, krajoznawstwo, pomoc osobom niepełnosprawnym, bezrobotnym, uzależnionym od alkoholu, uświadamianie ludności o konieczności i sposobach ochrony przed pożarami oraz przygotowanie jej do udziału w ochronie przeciwpożarowej. Podstawowymi formami finansowymi realizacji w/w współpracy są: 1) zlecanie realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przez: . powierzenie wykonania zadań publicznych wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji, . wspieranie wykonywania zadań publicznych poprzez udzielanie dotacji na finansowanie ich realizacji, . w miarę posiadanych środków, pomoc w formie rzeczowej (np. poprzez zakup nagród, pucharów, medali itp.) przy realizacji zadań publicznych rangi powiatowej przez podmioty programu prowadzące działalność statutową w danej dziedzinie w zakresie określonym w programie. Inne formy współpracy to: 1) wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności i współdziałanie w celu zharmonizowania tych kierunków, 2) konsultowanie projektów aktów prawa lokalnego podejmowanych w sprawach objętych zainteresowaniem podmiotów Programu Współpracy, 3) przekazywanie do publicznej wiadomości informacji o dostępnych programach pomocowych, grantach i publicznych środkach finansowych, 4) publikowanie na stronie internetowej powiatu informacji skierowanych do podmiotów Programu Współpracy oraz informowanie o podejmowanych przez nie działaniach, 5) opracowanie banku informacji o aktualnie obowiązujących przepisach prawa dot. działalności podmiotów programu, 6) publikacja na stronie internetowej powiatu ważnych informacji dotyczących realizacji zadań publicznych oraz możliwości pozyskania środków budżetowych i pozabudżetowych na ich realizację, 7) podejmowanie wspólnych działań na rzecz diagnozowania problemów i potrzeb mieszkańców powiatu, 8) pomoc podmiotom programu w nawiązywaniu kontaktów w skali lokalnej, ogólnopolskiej i międzynarodowej, 9) tworzenie wspólnych zespołów zadaniowych o charakterze opiniującym, doradczym i inicjatywnym,
______180 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
10) możliwość udziału przedstawicieli podmiotów programu w sesjach Rady Powiatu oraz w posiedzeniach komisji stałych Rady, 11) pomoc w organizowaniu przez organizacje spotkań, imprez, szkoleń, poprzez nieodpłatne udostępnienie lokali, środków technicznych itd. w miarę posiadanych przez powiat możliwości. Powiat bialski jest członkiem, poza wymienionymi wcześniej Związkiem Transgranicznym EUROREGION BUG i Stowarzyszeniem Samorządów Euroregionu Bug, Związku Powiatów Polskich i Stowarzyszenia Gmin, Powiatów i Regionów Nadbużańskich.
II.6.6.2 Aktywność mieszkańców
Aktywność społeczna człowieka jest jego sposobem porozumiewania się z innymi ludźmi i z otaczającym go światem. Aktywność warunkuje zaspokojenie wszystkich potrzeb człowieka, zarówno biologicznych, jak i społecznych, czy kulturalnych. Aktywność jest również warunkiem pełnienia ról społecznych, funkcjonowania w grupie, bycia w społeczeństwie. Na wymiar aktywności składa się m.in.: wykształcenie, wpływ środowiska rodzinnego, stan zdrowia i poziom kondycji fizycznej, warunki bytowe, płeć, miejsce zamieszkania oraz wpływ instytucji kulturalnych. Możemy wyróżnić kilka podstawowych form aktywności: aktywność domowo-rodzinna, kulturalna, zawodowa, społeczna, edukacyjna, religijna, rekreacyjna. Aktywność społeczna jest najmniej rozpowszechnioną formą działalności wśród ludzi w wieku emerytalnym. Czynny udział biorą osoby, które już wcześniej wyróżniały się aktywnością w swoim środowisku. Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem aktywności społecznej jest pomoc pozainstytucjonalna i wolontariat. Zdecydowana większość Polaków deklaruje, że nie udziela się w żadnej z organizacji. Aktywność społeczna polega na aktywnym uczestnictwie w pracy instytucji, a nie sama przynależność do nich. Najczęściej czas wolny poświęcamy szkolnictwu i oświacie. Przejawem aktywności społecznej jest powstawanie i funkcjonowanie organizacji środowiskowych takich jak: stowarzyszenia, zrzeszenia, związki, towarzystwa, kluby itp. Ważne miejsce w życiu społeczności, zwłaszcza wiejskich zajmują ochotnicze straże pożarne, koła gospodyń wiejskich, a wśród młodzieży uczniowskie kluby sportowe. Jednym z przejawów aktywności społecznej mieszkańców powiatu bialskiego jest integracja miejscowej społeczności poprzez działalność stowarzyszeń. Dobrym przykładem jest Stowarzyszenie Przyjaciół Gminy Rossosz, które za główny cel wybrało promocję swojej miejscowości. Stowarzyszenie to powstało w 2002 roku na bazie istniejącego Towarzystwa Przyjaciół Rossosza. Od początku działalności członkowie Stowarzyszenia wykonali szereg prac na rzecz gminy, w tym m.in. wyremontowano budynek po byłej szkole w Bordziłówce, który służy jako baza biwakowa, miejsce licznych imprez masowych, np. „Majówka” połączona z występami i zabawami ludowymi oraz degustacją regionalnych potraw, „Powitanie Lata”, „Święto pieczonego ziemniaka”, „”Sobótka”, „Andrzejki” a w okresie zimowym kuligi. Od prywatnego darczyńcy Stowarzyszenie otrzymało piękną dziewiętnastowieczną zagrodę złożoną z chaty i stodoły krytych strzechą, spichrza oraz budynku mieszkalnego leżącego w uroczysku „Zabaszta”. Miejsce to służy szkoleniom i pokazom wypieku tradycyjnego chleba i sękacza, tkania na krosnach
______181 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 pasiaków oraz wystawom przedmiotów codziennego użytku. Odbywają się one przy repertuarze zespołu śpiewaczego „Zielawa” oraz dziecięcej grupy „Skowroneczki”. Innym aspektem aktywności społecznej jest działalność Ochotniczych Straży Pożarnych, w tym m.in. OSP „Stołpno” z Międzyrzeca Podlaskiego. OSP „Stołpno” organizuje pikniki rodzinne z pokazami i zabawami dla dzieci oraz loteriami fantowymi. W roku 2006 mieszkańcy powiatu bialskiego mieli okazję po raz pierwszy włączyć się w ogólnopolski program „Działaj lokalnie”, który ma na celu budowanie aktywności społecznej. Program ten organizowany przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności a realizowany we współpracy z Akademią Rozwoju Filantropii oraz Bialskopodlaskim Stowarzyszeniem Rozwoju Regionalnego, wspiera różnorodne przedsięwzięcia związane z podtrzymywaniem lokalnych tradycji, promowaniem turystyki i przedsiębiorczości. W ramach programu wyróżniono kilkanaście projektów służących społeczeństwu powiatu, w tym m.in. „Tam gdzie rosną niezabudki” zespołu teatralnego Wiejskiego Domu Kultury w Lubence. Celem projektu jest stworzenie miejsca spotkań dla dzieci poprzez budowę amfiteatru plenerowego. Inne projekty realizowane w ramach tego programu to m.in.: „Wieś rozśpiewana” parafii unickiej w Kostomłotach, który ma na celu integrację lokalnej społeczności w nawiązaniu do tradycji wielokulturowej oraz projekt „Niech żniwa nie będą krwawe – ochrona błotniaka łąkowego” Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”, w ramach którego wiejska młodzież szkolna angażuje się w działania na rzecz ochrony przyrody i podniesienia świadomości przyrodniczej rolników.
Od lutego bieżącego roku na terenie powiatu bialskiego funkcjonuje Bialskopodlaska Lokalna Grupa Działania, której celem jest aktywizacja i rozwój terenów wiejskich, ogarniętych wysokim bezrobociem. Najważniejszym zadaniem jakie stawia sobie BLGD jest aktywizacja terenów wiejskich poprzez odtwarzanie ginących zawodów, czyli rękodzieła artystycznego i zawodów, które obecnie nie funkcjonują, takich jak: garncarstwo, kołodziejstwo, dekarstwo, rzeźba. Grupa zachęca przyszłych rzemieślników do działania poprzez organizację szeregu szkoleń i konkursów rzemieślniczych.
II.6.6.3 Aktywność wyborcza
Najbardziej widocznym przejawem aktywności społecznej jest udział w wyborach: samorządowych, parlamentarnych, prezydenckich. Społeczeństwo powiatu bialskiego cechuje zbliżony poziom aktywności obywatelskiej do regionu i nieco niższy niż w kraju. Charakterystyczne dla powiatu bialskiego jest to, że frekwencja wyborcza w wyborach do sejmu i senatu oraz prezydenckich jest niższa niż w regionie i kraju. Natomiast w wyborach samorządowych jest zdecydowanie wyższa np. w 2002 r. frekwencja w powiecie wyniosła 53,87 %, w regionie 52,92%, w kraju 49,48%. W ostatnich wyborach samorządowych w 2006 r. frekwencja w powiecie wyniosła 52,93, w województwie 49,00%, w kraju 45,99 %. Dane te obrazuje tabela nr 74.
______182 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Tabela nr 74 Frekwencja wyborcza
Rodzaj wyborów Rok Powiat Województwo Kraj
Samorządowe* 1998 46,19 47,45 47,76 Prezydenckie 2000 57,02 59,04 61,12 Do Sejmu i Senatu 2001 45,79 47,44 46,29
Samorządowe* 2002 53,87 52,92 49,48 Do Sejmu i Senatu 2005 40,09 40,98 40,50
Prezydenckie 2005 48,00 49,24 49,74 Samorządowe 2006 52,93 49,00 45,99 Do Sejmu i Senatu 2007 46,14 50,0 53,88
* frekwencja w wyborach do rad powiatu.
Wyższy poziom aktywności w przypadku wyborów samorządowych oznacza zainteresowanie sprawami lokalnym. Natomiast w wyborach do sejmu i senatu niska frekwencja spowodowana jest: . szeroko rozpowszechnioną opinią na temat polityki i polityków, . słabym poczuciem wpływu na to, co się dzieje w kraju, . niezadowoleniem z przemian ustrojowych, związane z niepewnością na rynku pracy, . przewagą postaw tradycyjnych, roszczeniowych. Wyższy poziom zaangażowania politycznego obserwuje się u osób lepiej wykształconych i mieszkających w miastach.
II.6.7 Identyfikacja podstawowych problemów w sferze: ZARZĄDZANIE
Finanse 1. Niedostateczna ilość środków finansowych na realizację niezbędnych zadań.
Promocja powiatu 1. Niedostateczna promocja powiatu, nie powiązana z działaniami promocyjnymi gmin. Zarówno powiat, jak i poszczególne gminy powinny opracować spójną strategię promocyjną.
2. Niedostrzeganie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla tworzenia atrakcyjności turystycznej regionu.
______183 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
III. POWIAT NA TLE WOJEWÓDZTWA
______184 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Poniższy rozdział ma formę porównania danych statystycznych dla wszystkich powiatów województwa lubelskiego. Dane zawarte są w załączniku nr 4 i uporządkowane w formie zestawień tabelarycznych. Dane obrazują różnorodne zagadnienia i są swoistym kompendium wiedzy na temat powiatu bialskiego na tle innych powiatów województwa. Dane te dotyczą zagadnień z zakresu demografii, warunków życia ludności, infrastruktury technicznej i społecznej, aktywności gospodarczej oraz struktury dochodów i wydatków powiatów w układzie: Tab. 1. Wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska i na gospodarkę wodną w 2006 r. Tab. 2. Powierzchnia i ludność w 2006 r. Tab. 3. Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w 2006 r. Tab. 4. Przyrost naturalny w roku 2006. Tab. 5. Pracujący w 2006 r. Tab. 6. Wodociągi i kanalizacja w 2006 r. Tab. 7. Zasoby mieszkaniowe w 2006 r. Tab. 8. Mieszkania oddane do użytku w 2006 r. Tab. 9. Szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży w roku szkolnym 2006/07. Tab. 10. Gimnazja dla dzieci i młodzieży w roku szkolnym 2006/07. Tab. 11. Szkoły zawodowe w roku szkolnym 2006/07. Tab. 12. Licea ogólnokształcące w roku szkolnym 2006/07.. Tab. 13. Wychowanie przedszkolne w 2006 r. Tab. 14. Dochody budżetu województwa, powiatów i miast na prawach powiatu według rodzajów 2006 r. Tab. 15. Dochody budżetu województwa, powiatów i miast na prawach powiatu według działów w 2006 r. Tab. 16. Wydatki budżetu województwa, powiatów i miast na prawach powiatu według rodzajów w 2006 r. Tab. 17. Wydatki budżetu województwa, powiatów i miast na prawach powiatu według działów w 2006 r. Tab. 18. Dochody i wydatki budżetu województwa, powiatów i miast na prawach powiatu na 1 mieszkańca w 2006 r. Tab. 19. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2006 r. Tab. 20. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON według wybranych sekcji PKD w 2006 r.
Cechą położenia geograficznego powiatu jest przygraniczne położenie. Powiat bialski jest największym powierzchniowo powiatem województwa lubelskiego oraz trzecim w kraju. Jest to trzeci w województwie lubelskim, w grupie powiatów ziemskich, powiat pod względem liczby ludności i jednocześnie z prawie najniższym wskaźnikiem gęstości zaludnienia i urbanizacji. Wskazuje to na typowo wiejski charakter powiatu. Ujemny przyrost naturalny plasuje powiat na 13 miejscu wśród
______185 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 powiatów ziemskich w województwie. Wskaźnik ludności powiatu w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym jest najwyższy w województwie. Liczba szkół podstawowych jest wysoka. Powiat bialski zajmuje pod tym względem 3 miejsce w województwie lubelskim. Podobnie przedstawia się sytuacja w kategorii gimnazjów - 4 miejsce wśród powiatów ziemskich. Dużo gorsza sytuacja rysuje się w obszarze szkół zawodowych, których jest w powiecie zdecydowanie za mało. Dochody i wydatki budżetu powiatu bialskiego są w porównaniu z dochodami innych powiatów stosunkowo niskie. Plasują powiat na 12 miejscu w województwie. Jednocześnie powiat charakteryzują niskie dochody budżetów i wydatków na 1 mieszkańca – odpowiednio 20 i 21 miejsce w województwie w obu kategoriach. Liczba mieszkań oddanych do użytku w powiecie bialskim świadczy o dość zaawansowanych procesach urbanizacyjnych. W porównaniu do innych powiatów, powiat bialski zajął 6 lokatę w grupie powiatów ziemskich. Średnia powierzchnia użytkowa mieszkania jest najwyższa w województwie. W porównaniu z innymi powiatami województwa lubelskiego, powiat bialski posiada następujące atuty: . korzystne położnie geograficzne powiatu: przy wschodniej granicy Polski i Unii Europejskiej w europejskim korytarzu komunikacyjnym, . niski stopień zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego oraz środowiska naturalnego, . różnorodność zasobów dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, unikalne i atrakcyjne tereny nadbużańskie predysponujące powiat do pełnienia funkcji turystyczno-rekreacyjnych, w tym dla turystów zagranicznych, . wiejski charakter powiatu w połączeniu z istniejącymi zasobami kulturowymi, środowiskowymi i przyrodniczymi stwarzają szansę na wielofunkcyjny, zrównoważony rozwój, . posiadanie największego w Polsce lądowego zespołu urządzeń przeładunkowych – Kolejowy port przeładunkowy w Małaszewiczach, . dobrze rozwinięta sieć przejść granicznych i możliwość budowy nowych, . dobre tereny pod nowe inwestycje, . wadze powiatu zaangażowane w rozwój, kładące duży nacisk na promocję.
______186 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
IV. ANALIZA SWOT
______187 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Zasadniczym celem strategicznym każdego regionu jest zapewnienie jak najlepszego poziomu życia swoim mieszkańcom, dzięki wykorzystaniu zasobów regionu w którym żyją. Efektywność realizacji tego celu wymaga dokonania właściwej oceny potencjału regionu, wybrania kierunków rozwoju (wizja regionu) oraz spełnienia przez ten region określonej misji. Zakres analiz w ramach SWOT obejmuje: . Mocne strony powiatu – atuty . Słabe strony powiatu – problemy, co trzeba poprawić . Szanse - gdzie dostrzegamy szanse, jakie są trendy i tendencje i jak je wykorzystać do osiągania celów . Zagrożenia w otoczeniu – przeszkody, w osiąganiu naszych celów, których niekorzystny wpływ powinniśmy minimalizować Analiza SWOT dla powiatu bialskiego została opracowana na bazie materiałów poszczególnych wydziałów i jednostek organizacyjnych Starostwa Powiatowego oraz w trakcie konsultacji społecznych z udziałem przedstawicieli lokalnej społeczności. Jest wynikiem spostrzeżeń mieszkańców oraz podsumowaniem części diagnostycznej opracowania. Analiza została przeprowadzona w następujących obszarach strategicznych : . przestrzeń i środowisko, . sfera społeczna, . infrastruktura społeczna, . sfera gospodarcza, . infrastruktura techniczna, . zarządzanie. ANALIZA SWOT
PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO
Silne strony Słabe strony . Wielkość powiatu; . Niski poziom rozwoju gospodarczego;
. Przygraniczne położenie w europejskim . Brak składowisk i miejsc utylizacji korytarzu komunikacyjnym; materiałów niebezpiecznych;
. Atrakcyjne przyrodniczo tereny powiatu i . Jeden z najniższych w kraju PKB na czyste środowisko; mieszkańca;
. Niski stopień przekształcenia i . Odpływ aktywnych, wykształconych zanieczyszczenia środowiska, sprzyjający mieszkańców powiatu; rozwojowi usług agroturystycznych i . Peryferyjność położenia w skali produkcji zdrowej żywności; województwa; . Znaczne rezerwy zasobów wód . Brak zorganizowanych systemów podziemnych, o stosunkowo małym segregacji odpadów; stopniu zanieczyszczenia;
______188 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Różnorodność zasobów dziedzictwa . Niska jakość większości gleb; kulturowego; . Brak inwentaryzacji przyrodniczych gmin; . Walory turystyczne doliny Bugu, obiektów . Słabo rozwinięta sieć rzek, brak kultu religijnego, Stadniny Koni w Janowie dostatecznej retencji, zanieczyszczenie Podlaskim; wód w rzekach;
. Niski procent skanalizowania terenów wiejskich powiatu;
. Brak studiów i planów zagospodarowania gmin;
. Peryferyjne położenie w województwie i
kraju;
. Duże rozproszenie sieci osadniczej;
. Niekorzystna struktura osadnicza (niska gęstość zaludnienia), niski poziom urbanizacji, duże rozproszenie sieci osadniczej);
Szanse Zagrożenia
. Położenie geograficzne powiatu przy . Rosnące wymagania co do wysokości wschodniej granicy Polski - granicy Unii udziału środków własnych przy korzystaniu Europejskiej; z funduszy UE na inwestycje;
. Wzrost znaczenia jakości środowiska w . Zagrożenie środowiska ze strony państw procesach podejmowania decyzji o sąsiadujących (zanieczyszczenie Bugu); lokalizacji nowych miejsc pracy i o . Utrzymywanie się negatywnych tendencji osiedlaniu się; w warunkach pogodowych i anomalie . Lepsze wykorzystanie zasobów środowiska klimatyczne; przyrodniczego i kulturowego poprzez . Funkcjonowanie elektrowni atomowych rozwój turystyki i agroturystyki; za wschodnią granicą; . Możliwość różnorodnego kształtowania . Pogarszanie się globalnego bilansu wody; przestrzeni; . Niekorzystne prognozy demograficzne; . Produkcja odnawialnych źródeł energii (biopaliwa); . Możliwość występowania katastrof przy przewożeniu materiałów niebezpiecznych
przez Polskę (tranzyt wschód – zachód);
SFERA SPOŁECZNA
Silne strony Słabe strony . Spadek liczby zarejestrowanych . Spadek liczby ludności; bezrobotnych; . Pogarszająca się struktura demograficzna . Wzrost samozatrudnienia wśród ludności powiatu; bezrobotnych przy wykorzystaniu środków . Szybko postępujący proces starzenia się Funduszu Pracy i Europejskiego Funduszu ludności wiejskiej; Społecznego; . Duży udział bezrobotnych z . Duże zainteresowanie społeczeństwa wykształceniem zasadniczym
______189 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
korzystaniem z różnych form sportu i zawodowym i niższym w ogólnej liczbie rekreacji oraz osiąganie dobrych wyników bezrobotnych; we współzawodnictwie sportowym szkół w . Niekorzystne wskaźniki bezrobocia na tle klasyfikacji wojewódzkiej; województwa i kraju ; . Duży potencjał niewykorzystanej siły . Duża liczba bezrobotnych pozostających roboczej; bez pracy powyżej 12 miesięcy;
. Niedostosowanie wyuczonych zawodów do potrzeb pracodawców;
. Niewielka liczba ofert i miejsc pracy;
. Niski poziom przedsiębiorczości;
. Niska aktywność społeczna mieszkańców;
. Niskie zarobki w porównaniu do średnich w województwie i w kraju;
Szanse Zagrożenia . Łatwiejszy dostęp do funduszy . Niekorzystne prognozy demograficzne – strukturalnych – skierowanie większej puli starzejące się społeczeństwo; środków finansowych z UE na „ścianę . Ujemny przyrost naturalny; wschodnią”; . Odpływ wykształconej młodzieży – . Duża ilość terenów pod inwestycje szansą migracja zarobkowa młodych, na nowe miejsca pracy; wykształconych ludzi; . Powrót emigrantów zarobkowych z . Niedostosowanie systemu edukacyjnego kapitałem; na poziomie szkół zawodowych do potrzeb rynku pracy;
. Mała dynamika tworzenia nowych miejsc pracy;
. Brak stabilności i spójności systemu prawnego i polityki Państwa w zakresie polityki społecznej;
. Wzrost wymagań proceduralnych oraz poziomu środków własnych przy aplikowaniu o zewnętrzne środki finansowe, w tym z funduszy UE;
INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
Silne strony Słabe strony . Rozwinięte szkolnictwo średnie; . Niedostateczny stan techniczny obiektów oświatowych oraz przestarzały sprzęt . Wykwalifikowana kadra pedagogiczna; dydaktyczny; . Interesująca oferta edukacyjna oraz . Niedostatek środków finansowych na konkurencyjne kierunki kształcenia; bieżące utrzymanie oświaty oraz na . Powszechnie dostępna oferta usług remonty i unowocześnianie obiektów; medycznych w szpitalu powiatowym; . Mała dostępność . Dogodne rozmieszczenie przychodni i wysokospecjalistycznych usług ośrodków zdrowia oraz dobre
______190 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
zaspokojenie potrzeb mieszkańców medycznych; powiatu w zakresie ilości aptek; . Przestarzała baza lokalowa szkół i . Stabilna sytuacja epidemiologiczna; placówek oświatowych i kulturalnych;
. Rozbudowana sieć i wysoki poziom . Niedostateczne wyposażenie szkół w placówek pomocy społecznej; nowoczesny sprzęt i pomoce dydaktyczne; . Funkcjonowanie warsztatów terapii zajęciowej; . Wąska oferta zajęć pozalekcyjnych;
. Wysoki poziom kultury ludowej i . Niewystarczająca liczba świetlic poszanowania tradycji; środowiskowych i dziennych form wsparcia; . Efektywna współpraca placówek pomocy społecznej z przedstawicielami gmin; . Niska aktywność społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych; . Możliwość korzystania z oferty edukacyjnej szkół wyższych w mieście Biała Podlaska i . Występowanie barier architektonicznych w powiecie bialskim; dla osób niepełnosprawnych w obiektach użyteczności publicznej;
. Brak profesjonalnego poradnictwa społecznego;
. Niedostateczny stan informatyzacji szkół i placówek oświatowych;
. Niewystarczająca liczba organizacji pozarządowych;
. Niedoinwestowania opieka ambulatoryjna;
. Rosnące potrzeby w zakresie świadczenia usług rehabilitacyjnych i dla osób wymagających długoterminowej stałej opieki;
. Uzależnianie się klientów opieki społecznej od udzielanych świadczeń, zwiększanie się obszarów problemowych ubóstwa i bezradności;
. Pogarszanie się stanu infrastruktury w zakresie kultury, sportu, rekreacji i turystyki oraz postępujące niszczenie obiektów zabytkowych;
. Zanikanie kultury ludowej i tradycji lokalnych na skutek starzenia się społeczeństwa i postępującej migracji poza teren powiatu;
. Niedostateczny poziom warunków lokalowych, technicznych i sanitarnych w ośrodkach zdrowia;
. Niedorozwój systemu wolontariatu w pomocy społecznej;
. Mała dostępność do powszechnego i bezpłatnego poradnictwa specjalistycznego: prawnego, psychologicznego dla osób
______191 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
potrzebujących w gminach;
. Niedostateczna informatyzacja w kulturze, ochronie i zabezpieczeniu placówek i obiektów zabytkowych;
. Słabo rozwinięta infrastruktura sportowa i turystyczna, zarówno pod względem gęstości sieci jak i jakości technicznej i nowoczesności obiektów.
Szanse Zagrożenia . Wzrost zaangażowania w życie szkolne . Groźba likwidacji placówek oświatowych środowiska lokalnego, uczniów oraz z przyczyn ekonomicznych i rodziców; demograficznych;
. Większa motywacja nauczycieli do pracy . Kontynuacja znaczącego niedostatku spowodowana zwiększeniem środków środków finansowych na oświatę; finansowych na płace i zajęcia . Brak istotnej poprawy w systemie i pozalekcyjne; poziomie finansowania oraz organizacji . Zwiększenie nakładów na służbę zdrowia; opieki zdrowotnej;
. Rozszerzenie rynku konkurencyjnych usług . Brak stabilności i spójności systemu medycznych; prawnego i polityki państwa;
. Wzrost w świadomości społecznej . Powiększanie się obszarów ubóstwa i znaczenia zachowań prozdrowotnych i bezradności; profilaktyki;
. Rozwój organizacji pozarządowych i kształtowanie się społeczeństwa informacyjnego;
. Rosnąca moda na folklor i regionalizm – na naturalne materiały i wyroby oraz turystykę kulturową;
. Wzrost możliwości sprzyjających rozwojowi zainteresowań sportowych poprzez budowę obiektów sportowych, oraz zwiększeniu różnorodności form rekreacyjnych;
. Łatwiejszy dostęp do funduszy strukturalnych;
SFERA GOSPODARCZA
Silne strony Słabe strony . Rozwinięty przemysł przetwórstwa . Niski ogólny poziom rozwoju mięsnego; gospodarczego na terenie powiatu; . Znacząca ilość i poziom organizacyjny . Brak lokalnego kapitału; jednostek obsługi transportowej i logistycznej; . Niewystarczająca aktywność lokalnych organizacji gospodarczych w zakresie . Istniejący potencjał produkcyjny do
______192 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
zagospodarowania (wolne tereny i wspierania przedsiębiorczości i obiekty); współdziałanie na rzecz rozwoju gospodarczego powiatu; . Duże możliwości produkcji dobrych jakościowo płodów rolnych, jako surowca . Brak dużych i nowoczesnych zakładów dla przemysłu rolno-spożywczego; przemysłowych, wyzwalających tworzenie sieci kooperacyjnych; . Zasoby drewna i kruszywa do wykorzystania w przemyśle i . Oddalenie od ośrodków badawczo – budownictwie; rozwojowych i obszarów gospodarki nowych technologii; . Duża powierzchnia użytków zielonych dla rozwoju produkcji zwierzęcej; . Niekorzystne warunki glebowe, wodne i klimatyczne dla produkcji rolnej; . Większa od średniej wojewódzkiej i krajowej przeciętna wielkość . Deficyt stałej bazy skupu płodów rolnych i gospodarstwa rolnego; możliwości ich magazynowania;
. Postępujący rozwój gospodarstw . Niedostatek środków finansowych w wysokotowarowych; rolnictwie, w wyniku niskiej rentowności produkcji, ograniczający inwestowanie; . Przygraniczne położenie, w tym 4 przejścia graniczne, stanowiące potencjał rozwoju . Słabo rozwinięty sektor usług na rzecz współpracy międzynarodowej; rolnictwa i wsi;
. Wielkość powiatu; . Słabo rozwinięty sektor przetwórczy;
. Doświadczenie firm w handlu ze Wschodem;
Szanse Zagrożenia
. Program dla Polski Wschodniej; . Utrzymywanie się małego zainteresowania ze strony inwestorów zewnętrznych . Stworzenie sprzyjających warunków do uruchamianiem działalności gospodarczej rozwoju przedsiębiorczości i inwestowania; na terenie powiatu; . Zmiana polityki fiskalnej Państwa, . Utrudnienie współpracy gospodarczej z obniżenie podatków; krajami sąsiednimi spowodowane . Utworzenie w Białej Podlaskiej podstrefy wejściem Polski do strefy Schengen; Suwalskiej Strefy Ekonomicznej, mogącej . Utrzymywanie się barier w handlu z krajami wywoływać wzrost zainteresowania WNP; kapitału zewnętrznego inwestowaniem również na terenie powiatu; . Rosnące wymagania co do wysokości udziału środków własnych przy korzystaniu . Plany budowy kolejnych przejść z funduszy UE na inwestycje; granicznych stanowią potencjał rozwoju współpracy międzynarodowej; . Możliwość wycofywania się UE ze wspomagania ekonomicznego rolnictwa . Napływ kapitału w związku z w ramach WPR; członkostwem Polski w UE; . Emigracja fachowców i specjalistów; . Poprawa warunków (ułatwianie) korzystania ze środków UE na rzecz . Brak szkolnictwa zawodowego pod unowocześniania rolnictwa i rozwoju wsi; potrzeby regionu;
. Poprawa warunków rozwoju małej przedsiębiorczości, jako uzupełnienia działalności rolniczej oraz restrukturyzacji rynku pracy na terenach wiejskich;
. Odbudowa handlu z krajami WNP, zwłaszcza w zakresie płodów rolnych i żywności;
______193 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Rozwój technologii oraz instrumentów ekonomicznych dla szerszego wykorzystywania płodów rolnych do celów nie żywnościowych, w tym energetycznych;
. Lepsze wykorzystanie istniejących zasobów wodnych jako zaplecza rekreacyjnego;
. Rozwój turystyki czynnej: pieszej, rowerowej, konnej i wodnej ze szczególnym uwzględnieniem spływów kajakowych po Krznie i Bugu, a także turystyki religijnej i pielgrzymkowej;
. Utworzenie profesjonalnej, zintegrowanej sieci informacji turystycznej;
. Poprawa stosunków międzynarodowych z sąsiadami (zmiana polityki zagranicznej Polski);
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Silne strony Słabe strony . Główny korytarz komunikacyjny W –Z; . Dekapitalizacja urządzeń melioracyjnych;
. Dobrze rozwinięta sieć dróg; . Zły stan techniczny infrastruktury drogowej;
. Duże rezerwy mocy zainstalowanej na . Brak obwodnic miejscowości na drogach urządzeniach elektroenergetycznych GPZ tranzytowych; oraz sieciach wysokiego i średniego . Duża ilość lokalnych dróg o nawierzchni napięcia; gruntowej; . Wysoki standard infrastruktury technicznej . Słabo rozwinięta sieć rozdzielcza gazu na niektórych przejściach granicznych; ziemnego; . Lotnisko wojskowe w Białej Podlaskiej . Niedostateczny rozwój infrastruktury kwalifikujące się do obsługi ruchu telekomunikacyjnej, w tym powszechnego osobowego i towarowego; dostępu do Internetu, na terenach . Kolejowy port przeładunkowy w wiejskich; Małaszewiczach – największy w Polsce . Sieć elektroenergetyczna niedostosowana zespół urządzeń przeładunkowych na do zwiększającego się zapotrzebowania lądzie; na moc niskonapięciową; . Dobre pokrycie terenu powiatu zasięgiem . Zły stan techniczny oraz jakość użytkowa telefonii komórkowej; znacznej części zasobów mieszkaniowych; . Istniejące przejścia graniczne oraz plany . Niewystarczająca przepustowość przejść budowy nowych stanowią potencjał dla granicznych; rozwoju współpracy międzynarodowej;
. Przebieg sieci gazociągu tranzytowego relacji Hołowczyce – Puławy oraz możliwość realizacji gazociągu tranzytowego Wschód – Zachód ( z rejonu Brześcia);
______194 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Szanse Zagrożenia
. Realizacja przedsięwzięć dotyczących . Niedostateczna nośność nawierzchni dróg budowy i modernizacji dróg, w tym może wyeliminować ruch ciężkich budowa autostrady A-2 i drogi samochodów ciężarowych; ekspresowej nr 19; . Znaczne przesunięcie w czasie budowy . Realizacja Międzynarodowego Programu autostrady A2 spowoduje nadmierne Transportu, polegająca na kompleksowej obciążenie istniejących dróg, zmniejszenie modernizacji infrastruktury technicznej linii ich przepustowości, a tym samym kolejowych oraz kolejowych przejść zwiększenie uciążliwości tego transportu granicznych; dla otoczenia i środowiska;
. Wykorzystanie lotniska w Białej Podlaskiej; . Brak konsekwentnej polityki państwa sprzyjającej zwiększeniu udziału . Utworzenie centrum logistycznego na przewozów kolejowych, jako najbardziej bazie portu przeładunkowego w ekologicznego środka transportowego, Małaszewiczach (powiązanie z może zmniejszyć zainteresowanie transportem drogowym i lotniczym; dokończeniem procesu restrukturyzacji . Większy napływ funduszy unijnych PKP i modernizacji jego infrastruktury technicznej; . Odbudowa budowli piętrzących na rzekach w celu ochrony przed suszą; . Utrzymywanie się stanu głębokiego niedoboru środków finansowych na . Przeprawa promowa w Gnojnie jako eksploatację i modernizację dróg powiązanie regionalne między lokalnych; województwami (Północ – Południe); . Brak zainteresowania władz wojewódzkich
i centralnych rozwojem i wykorzystaniem lotniska w Białej Podlaskiej;
. Dalszy brak rozwiązań systemowych i środków finansowych na modernizację i bieżące utrzymanie melioracji i rzek;
. Pogłębianie się deficytu mocy w sieci energetycznej, szczególnie w sieciach NN;
ZARZĄDZANIE
Silne strony Słabe strony
. Odpowiedzialna polityka zarządzania . Deficytowe budżety powiatu i gmin; powiatem; . Brak środków finansowych na . Różnorodność terenów pod nowe przedsięwzięcia rozwojowe; inwestycje; . Nieuzbrojone tereny inwestycyjne; . Dostrzeganie przez władze powiatu sensu i . Brak przełożenia planowania potrzeby promocji powiatu; strategicznego powiatu na gminy; . Zawarte umowy o współpracy z Białorusią, . Brak wspólnej polityki promocyjnej Ukrainą, Litwą i Niemcami; powiatu i gmin;
. Niska aktywność społeczna mieszkańców;
______195 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Szanse Zagrożenia
. Odpowiednia polityka fiskalna i . Niewłaściwa polityka państwa w zakresie monetarna państwa; współpracy z zagranicą;
. Racjonalna współpraca powiatu z . Niewłaściwa polityka państwa w zakresie gminami; finansowania oświaty, pomocy społecznej; . Możliwość pozyskiwania środków finansowych z UE;
. Duża dostępność atrakcyjnych terenów pod inwestycje;
. Wyznaczenie strategicznych kierunków rozwoju powiatu i gmin;
. Realizacja wspólnych projektów z partnerami zagranicznymi;
. Wykorzystanie aktywności organizacji pozarządowych;
Ogólne wytyczne wynikające z analizy SWOT są następujące: . opierać się na mocnych stronach, . niwelować słabe strony, . unikać lub neutralizować zagrożenia, . wykorzystywać szanse. Na bazie czterech aspektów analizy SWOT – mocnych i słabych stron, szans oraz zagrożeń – w odniesieniu do powiatu buduje się cele działań w planie strategicznym.
______196 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
V. MISJA - CEL GENERALNY STRATEGII
______197 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Ważnym momentem w opracowaniu strategii jest sformułowanie misji, czyli głównego przesłania. Misja, jako nadrzędny cel funkcjonowania jest krótkim, syntetycznym określeniem docelowego kierunku rozwoju, wraz ze sprecyzowaniem nadrzędnych wartości, które będą zawsze przestrzegane. Misja zapowiada ogólny trend rozwojowy, zgodny z oczekiwaniami wszystkich zainteresowanych podmiotów, a zwłaszcza mieszkańców. Misja i wynikające z niej cele strategiczne powiatu bialskiego zostały wypracowane w trakcie spotkania roboczego zespołów w dniu 19.10.2007 roku i są kontynuacją ustalonych kierunków rozwoju powiatu zawartych w Programie rozwoju lokalnego – Studium Potencjału Gospodarczego Powiatu Bialskiego na lata 2004 - 2013. Misja otrzymała brzmienie:
„Powiat bialski, wykorzystując przygraniczne położenie, rozwijając bazujący na lokalnych zasobach surowcowych i nieszkodliwy dla środowiska przemysł oraz sprzyjając unowocześnieniu rolnictwa i rozwojowi turystyki – zapewnia dobre miejsca pracy oraz warunki bytowe dla wykształconych, innowacyjnych i otwartych na świat mieszkańców.”
Koncepcja zrównoważonego rozwoju uznaje równorzędną wartość społeczeństwa, gospodarki i środowiska naturalnego – nie faworyzuje ani nie degraduje roli żadnego z tych trzech elementów, lecz wytycza kierunki ich zrównoważonego rozwoju. Przyjmuje się więc założenie, że gospodarka nie może się rozwijać kosztem ludzi i przyrody, człowiek nie może rozwijać się kosztem gospodarki i przyrody, ale także przyroda nie może być ważniejsza niż człowiek i gospodarka. Polityka rozwoju lokalnego winna służyć realizacji tej koncepcji. Polityka rozwoju lokalnego rozumiana jest jako świadoma i celowa działalność organów samorządu, zmierzająca do systematycznej poprawy konkurencyjności podmiotów gospodarczych i poziomu życia mieszkańców oraz wzrostu potencjału gospodarczego regionów, przyczyniającego się ostatecznie do rozwoju społeczno – gospodarczego kraju.
______198 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
VI. OBSZARY PRIORYTETOWE, CELE STRATEGICZNE
______199 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Obszary priorytetowe są aspektami życia społecznego i gospodarczego, które mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celu generalnego Strategii zawartego w misji. W obszarach priorytetowych sformułowane są cele strategiczne strategii. Dla zapewnienia realizacji misji, będą podejmowane działania w następujących obszarach priorytetowych: PRIORYTET I Maksymalne wykorzystanie geograficznego położenia przy wschodniej granicy Unii Europejskiej wokół głównego korytarza transportowego.
PRIORYTET II Rozwój przedsiębiorczości, w szczególności w obszarze rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz usług.
PRIORYTET III Utrzymanie dobrej jakości środowiska naturalnego oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego.
PRIORYTET IV Rozwój społeczny ze szczególnym uwzględnieniem edukacji.
Uzasadnienie wyboru obszarów priorytetowych: Priorytet I – Maksymalne wykorzystanie geograficznego położenia przy wschodniej granicy Unii Europejskiej, wokół głównego korytarza transportowego. Powiat bialski w porównaniu do większości powiatów województwa lubelskiego ma korzystne położenie geograficzne przy wschodniej granicy Polski i Unii Europejskiej w europejskim korytarzu transportowym. Na terenie powiatu znajduje się największy w Polsce zespół urządzeń przeładunkowych na lądzie - kolejowy port przeładunkowy w Małaszewiczach, dobre tereny pod inwestycje. Wiele funkcjonujących w powiecie firm posiada duże doświadczenie we współpracy z firmami z krajów WNP. Szansą rozwoju powiatu, który charakteryzuje się niskim poziomem rozwoju gospodarczego, brakiem lokalnego kapitału, złym stanem technicznym infrastruktury drogowej, brakiem obwodnic miejscowości na drogach tranzytowych i niewystarczającą przepustowością istniejących przejść granicznych jest m.in. budowa nowych przejść granicznych, wykorzystanie lotniska w Białej Podlaskiej do obsługi ruchu towarowego i osobowego. Ważnym działaniem jest utworzenie w Białej Podlaskiej podstrefy Suwalskiej Strefy Ekonomicznej. Utworzenie podstrefy spowoduje wzrost zainteresowania kapitału zewnętrznego inwestowaniem na terenie powiatu. Szansą jest również utworzenie przez PKP CARGO centrum logistycznego na bazie portu przeładunkowego w Małaszewiczach.
______200 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Priorytet II – Rozwój przedsiębiorczości, w szczególności w obszarze rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz usług.
Powiat bialski charakteryzuje niski poziom rozwoju gospodarczego oraz niski wskaźnik przedsiębiorczości. Dodatkowo zaobserwować można niewystarczającą aktywność lokalnych organizacji gospodarczych w zakresie wspierania przedsiębiorczości i współdziałania na rzecz rozwoju gospodarczego powiatu. Problemem jest również znaczne oddalenie od ośrodków badawczo-rozwojowych, obszarów gospodarki nowych technologii i słabo rozwinięty sektor usług na rzecz rolnictwa i wsi. Ogromną szansą dla powiatu będzie m.in. stworzenie sprzyjających warunków do rozwoju przedsiębiorczości, rozwój małej przedsiębiorczości na wsi jako uzupełnienie działalności rolniczej oraz rozwój technologii i instrumentów ekonomicznych dla szerszego wykorzystania płodów rolnych do innych celów, np. energetycznych. Potencjał przyrodniczo-kulturowy wskazuje, że dużą szansą na rozwój gospodarczy stanowi rozwój turystyki, która jest formą gospodarowania przynoszącą w krótkim czasie spodziewane wyniki ekonomiczne i społeczne.
Priorytet III – Utrzymanie dobrej jakości środowiska naturalnego oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego. Powiat bialski ma wiele walorów przyrodniczych, czyste środowisko naturalne, różnorodność zasobów dziedzictwa kulturowego, przejawiającą się niespotykanymi w innych regionach obiektami kultu religijnego wielu wyznań. Powiat nie wykorzystuje w pełni tego potencjału. Brak jest szerokiej oferty turystycznej oraz obiektów noclegowych. Słabo rozwinięta szeroko rozumiana infrastruktura turystyczna stanowi o mniejszym, niż wskazuje na to posiadany potencjał, zainteresowaniu turystów tym regionem. Rozwój turystyki wpłynie na zwiększenie atrakcyjności terenu powiatu i na aktywizację społeczeństwa w pielęgnowaniu tradycji. Mieszkańcy powiatu uzyskają dodatkowe źródła dochodów. Należy też zwrócić uwagę na fakt, że turystyka jest w dużej mierze bezpieczną formą działalności gospodarczej, bowiem w niewielkim stopniu koliduje z racjami ochrony środowiska. Mankamentem powiatu jest brak składowisk i miejsc utylizacji materiałów niebezpiecznych, niski stopień zorganizowania systemów segregacji odpadów, niski poziom skanalizowania terenów wiejskich.
Priorytet IV – Rozwój społeczny ze szczególnym uwzględnieniem edukacji. Powiat bialski charakteryzują gorsze niż dla innych regionów kraju wskaźniki bezrobocia oraz niedostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnego rynku pracy. W powiecie występuje niedostatek nowoczesnych obiektów oświatowych, przestarzała baza szkół, niska informatyzacja w tych placówkach, pogarszający się stan infrastruktury w zakresie kultury, sportu i rekreacji. Z drugiej strony powiat ma dobrze wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną, interesującą ofertę edukacyjną i konkurencyjne kierunki kształcenia (poza szkołami zawodowymi). Cele strategiczne:
______201 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel strategiczny 1: Zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej powiatu. Cel strategiczny 2: Poprawa dostępności komunikacyjnej powiatu. Cel strategiczny 3: Rozwój infrastruktury technicznej. Cel strategiczny 4: Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych. Cel strategiczny 5: Różnicowanie źródeł dochodów w gospodarstwach rolnych. Cel strategiczny 6: Wzmocnienie pozycji producenta rolnego na rynku żywności. Cel strategiczny 7: Wspieranie lokalnego sektora przedsiębiorstw. Cel strategiczny 8: Zwiększenie zasobów oraz stopnia ochrony jakości wód powierzchniowych. Cel strategiczny 9: Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza ze źródeł rozproszonych. Cel strategiczny 10: Zwiększenie efektywności działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Cel strategiczny 11: Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. Cel strategiczny 12: Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej powiatu. Cel strategiczny 13: Zachowanie kultury i dziedzictwa materialnego powiatu bialskiego. Cel strategiczny 14: Wykorzystanie potencjału przyrodniczego, kulturowego i historycznego dla podniesienia atrakcyjności turystycznej powiatu. Cel strategiczny 15: Rozwój zawodowy dostosowany do lokalnego rynku pracy. Cel strategiczny 16: Rozwiązywanie problemów społecznych. Cel strategiczny 17: Wzrost dostępu do unowocześnionych form opieki zdrowotnej. Cel strategiczny 18: Przebudowa i wyposażenie infrastruktury ochrony zdrowia. Cel strategiczny 19: Rozwój profilaktyki i edukacji w zakresie zdrowia. Cel strategiczny 20: Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego. Cel strategiczny 21: Rozwój infrastruktury kultury i szkół artystycznych. Cel strategiczny 22: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury oświatowej oraz wyposażenie szkół i placówek oświatowych w nowoczesny sprzęt i pomoce dydaktyczne. Cel strategiczny 23: Wyrównanie szans edukacyjnych. Cel strategiczny 24: Rozwój sportu i rekreacji. Cel strategiczny 25: Rozwój społeczeństwa informacyjnego.
______202 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
VII. CELE OPERACYJNE
______203 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cele operacyjne stanowią uszczegółowienie celów strategicznych i są podstawą dla określenia kierunków działań, co przekłada się w dalszym etapie planowania na wyznaczenia szczegółowych zadań do realizacji. W ten sposób kierunki działań stanowią podstawę i uzasadnienie do umieszczania konkretnych zadań w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. W ramach czterech priorytetów realizowane będą następujące cele operacyjne (cele strategiczne) i cele operacyjne:
Priorytet I. Maksymalne wykorzystanie geograficznego położenia przy wschodniej granicy Unii Europejskiej wokół głównego korytarza transportowego.
Cel strategiczny I.1. Zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej powiatu. Cel operacyjny I.1.1 Przygotowanie oferty inwestycyjnej uwzględniającej program zachęt dla inwestorów krajowych i zagranicznych. Cel operacyjny I.1.2 Lokalizowanie terenów pod nowe inwestycje, bieżące aktualizowanie planów zagospodarowania przestrzennego. Cel operacyjny I.1.3 Gromadzenie informacji o dostępnych źródłach finansowania inwestycji. Cel operacyjny I.1.4 Współtworzenie z gminami bazy informacyjnej o wolnych terenach i obiektach do zagospodarowania. Cel operacyjny I.1.5 Promocja potencjału gospodarczego powiatu. Cel operacyjny I.1.6 Budowa nowych przejść granicznych, modernizacja istniejących w celu dostosowania do natężenia ruchu transgranicznego. Cel operacyjny 1.1.7 Rozwój współpracy transgranicznej. Cel strategiczny I.2: Poprawa dostępności komunikacyjnej powiatu. Cel operacyjny I.2.1 Budowa i przebudowa dróg, chodników, urządzeń inżynieryjnych, mostów, obwodnic, pomocniczej infrastruktury drogowej służącej zwiększeniu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Cel operacyjny I.2.2 Tworzenie centrów logistycznych i terminali przeładunkowych na przecięciu głównych szlaków tranzytowych, lotniskach i przejściach granicznych. Cel operacyjny I.2.3 Rozwój infrastruktury i usług transportu lotniczego. Cel operacyjny I.2.4 Rozbudowa i modernizacja transportu kolejowego oraz powiązanie go z europejskim systemem transportowym (w tym podwyższenie standardów, modernizacja i wymiana taboru, modernizacja infrastruktury w rejonie przejść granicznych służącej przeładunkowi towarów). Cel operacyjny I.2.5 Poprawa jakości dróg i infrastruktury na obszarach wiejskich oraz na terenach atrakcyjnych turystycznie (w tym: zwiększenie dostępności drogowej miejscowości położonych peryferyjnie, rozwój infrastruktury ruchu turystycznego).
______204 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel strategiczny I.3: Rozwój infrastruktury technicznej. Cel operacyjny I.3.1 Rozbudowa sieci rozdzielczej gazu ziemnego; preferowane kierunki – Leśna Podlaska, Janów Podlaski, korytarz tranzytowy Biała Podlaska – Terespol. Cel operacyjny I.3.2 Rozbudowa i modernizacja istniejących sieci elektroenergetycznych; zapewnienie bezawaryjności i płynności dostaw, skablowanie sieci na terenach zurbanizowanych. Cel operacyjny I.3.3 Rozbudowa istniejącego systemu telekomunikacyjnego sieci przewodowej i bezprzewodowej.
Priorytet II. Rozwój przedsiębiorczości, w szczególności w obszarze rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz usług.
Cel strategiczny II.1: Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych. Cel operacyjny II.1.1 Rozwój infrastruktury gospodarczej i społecznej na terenach wiejskich. Cel operacyjny II.1.2 Rozwój sieci instytucji otoczenia rolnictwa oraz wspieranie doradztwa i szkoleń dla rolników. Cel operacyjny II.1.3 Dostosowanie profilu produkcyjnego gospodarstw rolnych do potrzeb rynku. Cel operacyjny II.1.4 Poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych. Cel operacyjny II.1.5 Wspieranie produkcji żywności ekologicznej, przyjaznej dla środowiska. Cel operacyjny II.1.6 Promocja nowoczesnych form gospodarowania na wsi. Cel strategiczny II.2: Różnicowanie źródeł dochodów w gospodarstwach rolnych. Cel operacyjny II.2.1 Rozwój funkcji agroturystycznych w gospodarstwach rolnych. Cel operacyjny II.2.2 Podejmowanie w gospodarstwach rolnych, lub grupach gospodarstw lokalnych form przetwórstwa płodów rolnych, opartych o tradycyjne receptury i technologie. Cel operacyjny II.2.3 Zalesianie gruntów celem prowadzenia produkcji leśnej. Cel operacyjny II.2.4 Wspieranie produkcji surowców energetycznych.
______205 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel strategiczny II.3: Wzmocnienie pozycji producenta rolnego na rynku żywności. Cel operacyjny II.3.1 Wspieranie działań mających na celu powstawanie zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego na terenie powiatu. Cel operacyjny II.3.2 Rozbudowa bazy skupowej i magazynowej płodów rolnych oraz rynku hurtowego. Cel operacyjny II.3.3 Wzmacnianie instytucjonalne i merytoryczne samorządu rolniczego. Cel operacyjny II.3.4 Wspieranie działań integrujących oraz rozwój grup producentów rolnych a także spółdzielczych form organizacji zaopatrzenia, produkcji i zbytu w rolnictwie. Cel strategiczny II.4: Wspieranie lokalnego sektora przedsiębiorstw. Cel operacyjny II.4.1 Wspieranie rozwoju lokalnych instytucji otoczenia biznesu. Cel operacyjny II.4.2 Wspieranie rozwoju małych i średnich firm. Cel operacyjny II.4.3 Usprawnienie obsługi inwestorów na terenie powiatu. Cel operacyjny II.4.4 Wspieranie systemu ulg i poręczeń kredytowych dla przedsiębiorstw.
Priorytet III. Utrzymanie dobrej jakości środowiska naturalnego oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego.
Cel strategiczny III.1: Zwiększenie zasobów oraz stopnia ochrony jakości wód powierzchniowych. Cel operacyjny III.1.1 Budowa stawów i małych zbiorników retencyjnych. Cel operacyjny III.1.2 Poprawa poziomu konserwacji i bieżącego utrzymania naturalnych cieków wodnych. Cel operacyjny III.1.3 Zmniejszenie dysproporcji pomiędzy zakresem zwodociągowania a zakresem kanalizacji i oczyszczania ścieków, zwłaszcza na terenach wiejskich. Cel strategiczny III.2: Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza ze źródeł rozproszonych. Cel operacyjny III.2.1 Wykorzystywanie energii ziemi, wiatru, wody i biomasy w zaopatrzeniu w energię, zwłaszcza cieplną, obiektów użyteczności publicznej oraz gospodarstw domowych. Cel operacyjny III.2.2 Eliminowanie nawierzchni gruntowych dróg publicznych, podwyższanie standardów istniejących dróg utwardzonych. Cel operacyjny III.2.3 Zmniejszenie ilości materiałów zawierających azbest, zwłaszcza dachowych pokryć eternitowych. Cel operacyjny III.2.4 Modernizacja istniejących kotłowni.
______206 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel strategiczny III.3: Zwiększenie efektywności działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Cel operacyjny III.3.1 Wzrost skali i stopnia organizacji selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Cel operacyjny III.3.2 Ograniczenie liczby czynnych składowisk odpadów komunalnych. Cel operacyjny III.3.3 Podjęcie budowy Zakładu Gospodarki Odpadami, jako wspólnej inwestycji gmin powiatu bialskiego i Miasta Biała Podlaska. Cel strategiczny III.4: Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. Cel operacyjny III.4.1 Edukacja ekologiczna mieszkańców oraz propagowanie działań proekologicznych. Cel operacyjny III.4.2 Promocja lokalnych produktów ekologicznych przyjaznych środowisku. Cel operacyjny III.4.3 Rozwój bazy edukacji ekologicznej, organizacja imprez lokalnych, regionalnych i ponadregionalnych o tematyce ekologicznej, ochrony środowiska naturalnego. Cel operacyjny III.4.4 Promocja wśród mieszkańców ekologicznych rozwiązań w gospodarowaniu odpadami. Cel strategiczny III.5: Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej powiatu. Cel operacyjny III.5.1 Dbałość o prawidłowe funkcjonowanie obszarów chronionych na terenie powiatu. Cel operacyjny III.5.2 Promocja lokalnych produktów ekologicznych przyjaznych środowisku. Cel operacyjny III.5.3 Racjonalne użytkowanie i wykorzystywanie terenów leśnych. Cel operacyjny III.5.4 Zalesianie nieużytków oraz terenów o niskiej przydatności dla rolnictwa. Cel strategiczny III.6: Zachowanie kultury i dziedzictwa materialnego powiatu bialskiego. Cel operacyjny III.6.1 Rewaloryzacja i rewitalizacja obiektów dziedzictwa kulturowego i ich ochrona. Cel operacyjny III.6.2 Ochrona oraz zwiększenie wykorzystania potencjału obiektów zabytkowych. Cel operacyjny III.6.3 Upowszechnianie wśród społeczeństwa wiedzy i zainteresowań w zakresie kultury i dziedzictwa powiatu bialskiego oraz aktywizacja społeczeństwa w tym zakresie. Cel operacyjny III.6.4 Działania w zakresie edukacji kulturalnej wśród młodzieży szkolnej. Cel operacyjny III.6.5 Kultywowanie tradycji i dziedzictwa kulturowego powiatu. Cel operacyjny III.6.6 Wspieranie rozwoju instytucji i organizacji życia kulturalnego oraz modernizacja i przebudowa istniejącej infrastruktury. Cel operacyjny III.6.7 Aktywizacja terenów wiejskich jako lokalnych ośrodków
______207 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
kulturalnych. Cel operacyjny III.6.8 Wspieranie działalności i promowanie tradycji, lokalnego folkloru, rzemiosła, rękodzieła artystycznego oraz przedstawicieli ginących zawodów. Cel operacyjny III.6.9 Organizacja imprez kulturalnych o zasięgu lokalnym, regionalnym i ponadregionalnym. Cel operacyjny III.6.10 Realizacja wspólnych projektów w zakresie współpracy kulturalnej prezentujących i upowszechniających dziedzictwo kulturowe pogranicza. Cel strategiczny III.7: Wykorzystanie potencjału przyrodniczego, kulturowego i historycznego dla podniesienia atrakcyjności turystycznej powiatu. Cel operacyjny III.7.1 Budowa i rozbudowa infrastruktury przeznaczonej do uprawiania turystyki aktywnej, uwzględniającej dziedzictwo kulturowe, przyrodnicze i historyczne powiatu (szlaki i ścieżki rowerowe, szlaki piesze, samochodowe, ścieżki edukacyjne, stanice, przystanie wodne itp.). Cel operacyjny III.7.2 Opracowanie konkurencyjnych produktów turystycznych opartych na unikatowych walorach przyrodniczo – kulturowych powiatu. Cel operacyjny III.7.3 Rozwój agroturystyki i tworzenie warunków do rozwoju ekoturystyki oraz rozwój bazy noclegowej i gastronomicznej, szczególnie obiektów wysokiej kategorii. Cel operacyjny III.7.4 Zwiększenie dostępu do informacji turystycznej, m.in. poprzez stworzenie interaktywnej strony internetowej, zawierającej pełną ofertę turystyczną (noclegi, gastronomia, atrakcje turystyczne, terminarz imprez, itp.). Cel operacyjny III.7.5 Tworzenie centrów rekreacyjno-turystycznych. Cel operacyjny III.7.6 Podnoszenie standardu usług turystycznych, również w zakresie transportu, gastronomii, handlu, usług rozrywkowych. Cel operacyjny III.7.7 Zagospodarowanie terenów poprzemysłowych, zdegradowanych lub nieużytków do wykorzystania dla potrzeb turystyki i rekreacji (np. wyrobisko po międzyrzeckiej żwirowni). Cel operacyjny III.7.8 Współpraca transgraniczna w zakresie rozwoju turystyki. Cel operacyjny III.7.9 Promocja walorów i atrakcji turystycznych powiatu, kreowanie wizerunku regionu jako obszaru atrakcyjnego turystycznie. Cel operacyjny III.7.10 Współpraca z gminami, instytucjami i organizacjami przy promocji powiatu oraz programów wspierających rozwój turystyki, realizacja spójnej polityki promocyjnej.
______208 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Priorytet IV. Rozwój społeczny ze szczególnym uwzględnieniem edukacji.
Cel strategiczny IV.1: Rozwój zawodowy dostosowany do lokalnego rynku pracy. Cel operacyjny IV.1.1 Zapewnienie doradztwa zawodowego dla osób zmuszonych do reorientacji zawodowej. Cel operacyjny IV.1.2 Zwiększenie możliwości zdobycia doświadczenia zawodowego dla osób rozpoczynających pracę. Cel operacyjny IV.1.3 Dostosowanie kierunków kształcenia i programów nauczania do potrzeb rynku pracy. Cel operacyjny IV.1.4 Wsparcie instytucji rynku pracy i integracji społecznej. Cel operacyjny IV.1.5 Wspieranie działań z zakresu zatrudnienia i samozatrudnienia. Cel operacyjny IV.1.6 Dostosowanie kwalifikacji osób bezrobotnych do potrzeb rynku pracy. Cel operacyjny IV.1.7 Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych. Cel strategiczny IV.2: Rozwiązywanie problemów społecznych. Cel operacyjny IV.2.1 Wyrównywanie szans życiowych osób niepełnosprawnych. Cel operacyjny IV.2.2 Wsparcie rodzin (opieka nad dzieckiem i rodziną). Cel operacyjny IV.2.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Cel operacyjny IV.2.4 Aktywizacja społeczności lokalnych do rozwiązywania problemów społecznych. Cel strategiczny IV.3: Wzrost dostępu do unowocześnionych form opieki zdrowotnej. Cel operacyjny IV.3.1 Zwiększenie dostępności, poszerzenie zadań i dofinansowanie ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. Cel operacyjny IV.3.2 Poszerzenie usług specjalistycznych w lecznictwie oraz zwiększenie dostępu do wysokospecjalistycznych zabiegów medycznych Cel operacyjny IV.3.3 Wspieranie rozwoju ośrodków i działań obejmujących rehabilitację i aktywizację osób chorych, niepełnosprawnych i w podeszłym wieku Cel operacyjny IV.3.4 Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników służby zdrowia oraz kadr kierujących tymi placówkami. Cel strategiczny IV.4: Przebudowa i wyposażenie infrastruktury ochrony zdrowia. Cel operacyjny IV.4.1 Modernizacja i rozbudowa obiektów służby zdrowia – ośrodków zdrowia i Szpitala Powiatowego w Międzyrzecu Podlaskim. Cel operacyjny IV.4.2 Doposażenie w nowoczesny sprzęt i aparaturę medyczną ośrodków zdrowia i Szpitala Powiatowego w Międzyrzecu
______209 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Podlaskim. Cel strategiczny IV.5: Rozwój profilaktyki i edukacji w zakresie zdrowia. Cel operacyjny IV.5.1 Profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa powiatu bialskiego. Cel operacyjny IV.5.2 Współpraca ze szkołami i organizacjami pozarządowymi w zakresie zapobiegania patologiom społecznym i uzależnieniom. Cel operacyjny IV.5.3 Promowanie zdrowego stylu życia przez tworzenie szerokiej oferty programów profilaktycznych, zajęć pozalekcyjnych
Cel strategiczny IV.6: Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego. Cel operacyjny IV.6.1 Edukacja kulturalna. Cel operacyjny IV.6.2 Promocja czytelnictwa. Cel operacyjny IV.6.3 Stwarzanie odpowiednich warunków do rozwoju ludzi zdolnych, szczególnie młodych. Cel operacyjny IV.6.4 Podnoszenie kwalifikacji i doskonalenie zawodowe osób działających w sferze upowszechniania kultury.
Cel strategiczny IV.7: Rozwój infrastruktury kultury i szkół artystycznych. Cel operacyjny IV.7.1 Tworzenie placówek upowszechniania kultury i miejsc działań kulturalnych oraz szkół artystycznych Cel operacyjny IV.7.2 Poprawa bazy lokalowej instytucji kultury i szkół artystycznych i ich wyposażenia oraz ochrona Cel operacyjny IV.7.3 Dostosowanie infrastruktury kultury i szkół artystycznych do potrzeb mieszkańców, turystów, w tym osób niepełnosprawnych Cel strategiczny IV.8: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury oświatowej oraz wyposażenie szkół i placówek oświatowych w nowoczesny sprzęt i pomoce dydaktyczne. Cel operacyjny IV.8.1 Budowa, modernizacja i rozbudowa istniejącej bazy lokalowej obiektów oświatowych, z uwzględnieniem bloków sportowych oraz dostosowanie jej do potrzeb osób niepełnosprawnych. Cel operacyjny IV.8.2 Stworzenie bezpiecznych warunków technicznych, higieniczno – sanitarnych, przeciw pożarowych oraz monitoring tych obiektów. Cel operacyjny IV.8.3 Doposażenie placówek oświatowych w nowoczesny sprzęt i pomoce dydaktyczno – wychowawcze. Cel strategiczny IV.9: Wyrównanie szans edukacyjnych. Cel operacyjny IV.9.1 Wprowadzenie szerokiej oferty zajęć pozalekcyjnych dostosowanej do zmieniających się potrzeb społecznych.
______210 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel operacyjny IV.9.2 Zwiększenie dostępu do usług edukacyjnych. Cel operacyjny IV.9.3 Dostosowanie oferty edukacyjnej do zapotrzebowania społecznego i oczekiwań rynku pracy. Cel operacyjny IV.9.4 Zapewnienie wysoko wykwalifikowanej kadry dydaktyczno- opiekuńczej. Cel operacyjny IV.9.5 Umożliwienie dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli. Cel operacyjny IV.9.6 Rozwój szkolnictwa zawodowego. Cel operacyjny IV.9.7 Rozwój systemu stypendialnego. Cel strategiczny IV.10: Rozwój sportu i rekreacji. Cel operacyjny IV.10.1 Zwiększenie oferty imprez sportowych i sportowo-rekreacyjnych. Cel operacyjny IV.10.2 Tworzenie warunków do uprawiania sportu. Cel operacyjny IV.10.3 Budowa i rozbudowa niepowiązanych z infrastrukturą szkolną otwartych obiektów sportowych (np. stadiony, boiska, korty) i zamkniętych obiektów sportowych (np. baseny, hale sportowe). Cel strategiczny IV.11: Rozwój społeczeństwa informacyjnego. Cel operacyjny IV.11.1 Rozbudowa infrastruktury informatycznej administracji publicznej. Cel operacyjny IV.11.2 Budowa szerokopasmowych sieci telekomunikacyjnych. Cel operacyjny IV.11.3 Rozbudowa usług świadczonych on-line. Cel operacyjny IV.11.4 Tworzenie publicznych zasobów informatycznych.
Wypełnianie celów operacyjnych wymaga podjęcia szeregu zadań o charakterze przedsięwzięć inwestycyjnych i organizacyjnych. Wieloletni Plan Inwestycyjny zawarty w rozdziale XII prezentuje zadania inwestycyjne zaplanowane do realizacji w okresie 2008 – 2010.
______211 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
VIII. ZGODNOŚĆ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI
______212 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
VIII.1 Strategie rozwoju gmin powiatu
Każda jednostka samorządu terytorialnego ma ustawowo określone zadania, funkcje i kompetencje. Jednakże sposób realizacji zadań, cele kierunkowe, a przede wszystkim priorytety określa sama. Powiaty powinny koordynować działania gmin w zakresie zadań, których nie mogą one realizować samodzielnie, chociaż nie są powiązane hierarchicznie. Dobra współpraca, spójność działań powiatów i gmin skutkuje lepszymi rezultatami rozwojowymi. Z tego też względu, strategie powiatów i gmin powinny być ze sobą powiązane i uzupełniać się wzajemnie. Główne kierunki rozwoju gmin powinny być odzwierciedlane w strategii powiatu. W tej sytuacji stworzenie spójnej, kompleksowej strategii rozwoju powiatu oraz powiązanych z nią strategii gminnych jest szczególnie ważne dla prawidłowego rozwoju powiatu.
VIII.2 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020
Do osiągnięcia celów Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego przyczynia się realizacja celów zapisanych w strategiach jednostek samorządu terytorialnego na szczeblu gmin i powiatów, zatem spójność celów i priorytetów Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 - 2015 z dokumentami strategicznymi województwa służy rozwojowi powiatu i przyczynia się do rozwoju regionu. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020 określa cele, priorytety i kierunki rozwoju na szczeblu regionalnym. Misją Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego jest: „Uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych w regionie umożliwiających trwały i zrównoważony rozwój województwa, przyczyniający się do poprawy jakości życia i wzrostu dobrobytu mieszkańców Lubelszczyzny. Celem nadrzędnym Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020 jest: Osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego poprzez zwiększenie konkurencyjności województwa oraz optymalne wykorzystanie jego wewnętrznych potencjałów rozwojowych. Obszarami priorytetowymi Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020 są: . wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy, . rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasób ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy, . poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej Województwa Lubelskiego. . rozwój współpracy międzyterytorialnej oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki rozwoju regionu. Priorytety i cele Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2015 są spójne także z innymi dokumentami strategicznymi na szczeblu regionalnym, w tym np.:
______213 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Program wojewódzki „Rozwój społeczeństwa informacyjnego dla Województwa Lubelskiego”, . Strategia polityki społecznej Województwa Lubelskiego, . Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego, . Program zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, . Program ochrony środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2001 – 2015.
VIII.3 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013
Podstawowym narzędziem wdrażania Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego jest Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego. Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego jest: Podniesienie konkurencyjności Lubelszczyzny, prowadzące do szybszego wzrostu gospodarczego oraz zwiększanie zatrudnienia z uwzględnieniem walorów naturalnych i kulturowych regionu. Cel główny RPO WL 2007 – 2013 osiągnięty będzie poprzez realizację następujących celów szczegółowych: . Cel szczegółowy 1 – Zwiększenie konkurencyjności regionu poprzez wsparcie sektorów nowoczesnej gospodarki oraz przez stymulowanie innowacyjności; . Cel szczegółowy 2 – Poprawa warunków inwestowania w województwie z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju; . Cel szczegółowy 3 – Zwiększenie atrakcyjności Lubelszczyzny jako miejsca do zamieszkania, pracy i wypoczynku; W programie zostało nakreślonych 9 osi priorytetowych i działań, z których większość pokrywa się z założonymi celami strategicznymi Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 - 2015. Są to: . Oś priorytetowa 1 – Przedsiębiorczość i innowacje, . Oś priorytetowa 2 – Infrastruktura ekonomiczna, . Oś priorytetowa 3 – Atrakcyjność obszarów miejskich i tereny inwestycyjne, . Oś priorytetowa 4 – Społeczeństwo informacyjne, . Oś priorytetowa 5 – Transport, . Oś priorytetowa 6 – Środowisko i czysta energia, . Oś priorytetowa 7 – Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna, . Oś priorytetowa 8 – Infrastruktura społeczna.
______214 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
VIII.4 Narodowa Strategia Spójności na lata 2007-2015 (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia)
Narodowa Strategia Spójności (NSS) (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia- NSRO) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–13, przyjęta przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 roku. Celem strategicznym NSS (NSRO) jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS (NSRO) są: . Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, . Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, . Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, . Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, . Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, . Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. Cele NSRO będą realizowane za pomocą Programów Operacyjnych, zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Regionalnych Programów Operacyjnych, zarządzanych przez Zarządy poszczególnych Województw i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych, tj.: . Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, . Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, . Program Operacyjny Kapitał Ludzki, . 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, . Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej, . Program Operacyjny Pomoc Techniczna, . Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej.
______215 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
VIII.5 Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 - 2015
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić, przyjętym przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 roku. Jest podstawą dla opracowania NSRO. Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Obszarami priorytetowymi w Strategii Rozwoju Kraju są: Priorytet 1: Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki Priorytet 2: Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej Priorytet 3: Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości Priorytet 4: Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich Priorytet 6: Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej Realizacja powyższych priorytetów będzie następować poprzez działania regulacyjne, decyzyjne i wdrożeniowe władz państwowych i administracji publicznej, jak i innych podmiotów życia społeczno-gospodarczego oraz system oceny postępu realizacji działań. Cele strategiczne Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2013 są spójne z Priorytetami 1-3 Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015.
______216 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
IX. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITOROWANIA STRATEGII
______217 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
IX.1 Organizacja Skuteczne wdrażanie Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 wymaga powołania organu doradczo-opiniującego w zakresie działań organizacyjnych, koordynacyjnych oraz informacyjnych. W skład Zespołu ds. Wdrażania i Monitorowania Strategii powinni wejść: Starosta lub Wicestarosta (jako przewodniczący Zespołu), przedstawiciel Prezydium Rady Powiatu, przedstawiciel właściwej w sprawach Strategii Komisji Rady Powiatu oraz dyrektorzy wybranych wydziałów Starostwa Powiatowego i jednostek zarządzanych przez powiat. Zespół powołuje zarządzeniem wewnętrznym Starosta Bialski, działając w porozumieniu z Przewodniczącym Rady Powiatu, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od przyjęcia Strategii przez Radę. Posiedzenia Zespołu będą zwoływane w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż 2 razy w roku. Obsługę organizacyjną, techniczną i merytoryczną Zespołu zapewni Wydział Rozwoju i Promocji Starostwa Powiatowego. Głównymi kierunkami działania Zespołu powinny być problemy związane z realizacją Strategii, w tym w szczególności z: - wypracowywaniem koncepcji w zakresie realizacji poszczególnych zadań, - oceną nowych szans i zagrożeń pojawiających się w otoczeniu i „wewnątrz” powiatu, - analizą zaawansowania realizacji Strategii, - potrzebą modyfikacji przyjętych w Strategii celów i zadań, - funkcjonowaniem promocji i przepływu informacji.
IX.2 Realizacja. Realizacja wielu zadań strategicznych powiatu powinna odbywać się we współpracy z różnymi podmiotami i osobami. Związane to jest z niektórymi celami strategicznymi i operacyjnymi zawartymi w Strategii i wynikającymi z ich specyfiki. Do najważniejszych spośród nich należy zaliczyć: samorządy gmin powiatu bialskiego, samorząd województwa lubelskiego, podmioty gospodarcze i ich organizacje, instytucje dystrybuujące środki pomocowe lub wspierające samorząd powiatu w sposób pozamaterialny, organizacje pozarządowe, partnerów współpracy trans-granicznej. Podstawowe przesłanki inicjacji i realizacji współpracy to możliwości poprawy skuteczności i efektywności wdrażania Strategii, pozyskania dodatkowych środków rozwojowych oraz wykorzystania cennych koncepcji dynamizujących działalność samorządu. Jednym z największych zagrożeń jest możliwość braku kontynuacji Strategii przez władze powiatowe kolejnych kadencji. Zmiana priorytetów, celów i działań
______218 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015 strategicznych jest niezbywalnym prawem każdej władzy samorządowej, opartym na cennych, a jednocześnie fundamentalnych dla polskiego ustroju, zasadach demokracji. Dobrze, jeśli odbywa się ona jako konstruktywna reakcja na zmianę sytuacji powiatu oraz jego otoczenia. Jeśli jednak odrzucenie Strategii przez nowe władze powiatu wynikałaby z przyczyn politycznych czy też ambicjonalnych, byłoby to szkodliwe dla rozwoju powiatu. Warunkiem niezbędnym dla wdrożenia Strategii jest uwzględnianie związanych z nią wydatków w kolejnych budżetach na lata 2008 – 2015. Za ten element odpowiada Zarząd i Rada Powiatu.
IX.3 Informacja i promocja. Stopień osiągnięcia przyjętych celów zależy w dużej mierze od sprawności obiegu informacji nt. Strategii na poziomie władz powiatu. Brak informacji lub jej niekompletność czy też nierzetelność może ograniczać efektywność działań, wywoływać sprzeczne działania, prowadzić do konfliktów, a nawet stać się jedną z przyczyn zaniechania realizacji Strategii. Podstawowym forum wymiany informacji, poglądów i koncepcji związanych z realizacją Strategii Stanowic będzie Zespół ds. Wdrażania i Monitorowania Strategii. Za gromadzenie i przetwarzanie informacji liczbowych, jakościowych i opisowych z zakresu objętego Strategią odpowiedzialna będzie właściwa branżowo komórka organizacyjna Starostwa Powiatowego, obecnie – Wydział Rozwoju i Promocji, przy współudziale wszystkich pozostałych komórek organizacyjnych Starostwa oraz jednostek podporządkowanych. W procesie budowy i przyjmowania Strategii uczestniczyło szerokie gremium reprezentantów społeczności lokalnej. W związku z tym społeczność powiatowa oraz biorący udział w pracach jej przedstawiciele oczekują na sygnały informacyjne potwierdzające, że Strategia jest przydatna, a proces jej realizacji postępuje zgodnie z przyjętym harmonogramem. Upublicznienie przebiegu realizacji Strategii skutkować będzie wzrostem zaufania do władzy lokalnej, akceptacją dla podejmowanych w jej ramach działań, a także zwiększeniem zaangażowania społecznego w realizację niektórych zadań. Ponadto, postępowanie takie będzie jednym z gwarantów kontynuacji realizacji Strategii przez Radę kolejnej kadencji. W szczególności w działaniach promocyjnych wykorzystywać należy: przygotowywanie krótkich publikacji prasowych dot. realizacji, oraz materiałów dotyczących Strategii dla przedstawicieli mediów (zgodnie ze zgłaszanym z ich strony zapotrzebowaniem na tego typu informację), przygotowanie treści folderu promocyjnego (lub innych publikacji o podobnym charakterze – ulotek, broszur, reklam, informatorów) powiatu z uwzględnieniem części dotyczącej Strategii, wykonywanie czynności związanych z promocją Strategii przy okazji przeprowadzania innych działań promocyjnych prowadzonych przez samorząd powiatu, strony internetowe powiatu i gmin, organizację spotkań z potencjalnymi partnerami w realizacji projektów.
______219 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
IX.4 Monitorowanie. Wdrażanie strategii rozwoju jednostki samorządu terytorialnego wymaga prowadzenia monitoringu osiągania postawionych celów. Zaniechanie kontroli realizacji planu strategicznego może skutkować gwałtownym spadkiem skuteczności i efektywności procesu wdrożeniowego i doprowadzić do odsunięcia realizacji zadań strategicznych w bliżej nieokreśloną przyszłość. Istotą monitoringu jest prowadzenie stałych obserwacji i dokonywanie systematycznych pomiarów przebiegu realizacji celów strategii. Z uwagi na fakt, iż Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 - 2015 jest zarówno narzędziem planowania, jak i wspomagania rozwoju powiatu, zasadnym wydaje się wyróżnienie dwu płaszczyzn jego obserwacji i oceny. Pierwszą płaszczyzną monitoringu jest obserwacja Strategii jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój z całą logiką uzasadnienia tych działań. W płaszczyźnie tej obserwacje należy prowadzić w trzech sferach: . w sferze zmieniającej się diagnozowanej rzeczywistości; . w sferze identyfikacji problemów; . w sferze planowania rozwoju lokalnego. Drugą płaszczyzną monitoringu jest obserwacja i ocena wdrażania zadań lub celów operacyjnych w życie, w tym obserwacja realizacji zadań w sferze materialnej, głównie inwestycyjnej, jak i obserwacja wdrażania przedsięwzięć organizacyjnych. Informacja o przebiegu realizacji Strategii oraz uzyskiwanych efektach społecznych i gospodarczych winna być sporządzana w Starostwie Powiatowym co dwa lata. Pierwsza informacja winna być przedstawiona Radzie Powiatu oraz opinii publicznej do końca 2009 roku i obejmować okres lat 2007 – 2008. Informacja powinna zawierać: . przebieg procesu wdrażania poszczególnych celów (opis postępów w realizacji Strategii), . bieżący stan prac, . sposoby promocji projektów; . zidentyfikowane przewidywane zagrożenia realizacji Strategii.
IX.5 Aktualizacja. System aktualizacji strategii zakłada wprowadzanie zmian w dokumencie strategicznym. Jednym z elementów wdrażania strategii jest jej aktualizacja do zmieniających się realiów życia społeczno -gospodarczego, W praktyce sprowadza się ona do: . rejestracji nowych działań /zadań i rezygnacji z działań/zadań uprzednio ustalonych lecz w danym okresie już nierealnych . hierarchizacji realizacji celów, działań i zadań. Hierarchizacji tej dokonuje się z reguły dwubiegunowo, tzn. określając najpilniejsze cele oraz te działania/zadania, których realizacja nie jest (w danym momencie) istotna dla funkcjonowania powiatu,
______220 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. monitoringu realizacji działań i zadań wynikających z celów pod kątem terminu realizacji zadań lub określenia nowych terminów realizacji działań (zadań)-promocji strategii w środowisku lokalnym i regionalnym. Aktualizacji Strategii nie należy dokonywać wcześniej niż po pierwszych 4 latach jej wdrażania; decyzja o podjęciu aktualizacji powinna być podjęta tylko wobec szczególnie istotnych zmian organizacyjnych, systemu finansowego, sytuacji społecznej lub (i) gospodarczej.
IX.6 Wskaźniki monitoringu. Pomiar efektów wdrażania strategii mierzony będzie poprzez zestaw wskaźników obrazujących miarę postępu i skuteczności realizacji celów zawartych w strategii. W odniesieniu do poszczególnych celów strategicznych, wskaźnikami tymi będą:
Cel strategiczny 1: Zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej powiatu. Wskaźniki: . nakłady poniesione na infrastrukturę terenów inwestycyjnych . powierzchnia terenów inwestycyjnych przekazanych do zagospodarowania . liczba ofert inwestycyjnych dla potencjalnych inwestorów w bazie informacyjnej . liczba nowych przejść granicznych . liczba zmodernizowanych przejść granicznych . liczba projektów dotyczących współpracy transgranicznej . wysokość wykorzystania środków zewnętrznych . liczba przeprowadzonych spotkań z potencjalnymi inwestorami
Cel strategiczny 2: Poprawa dostępności komunikacyjnej powiatu. Wskaźniki: . nakłady na budowę, przebudowę i remonty dróg . liczba km wybudowanych i przebudowanych dróg . stan techniczny dróg ( % dróg w stanie dobrym, niezadowalającym, złym) . ilość towarów przewożonych przez przejście kolejowe w Terespolu i przeładowywanych w terminalach kolejowych
. długość granicy przypadająca na jedno przejście drogowe . liczba osób i pojazdów przekraczających granicę . liczba obwodnic, skrzyżowań bezkolizyjnych i rond . liczba km wybudowanych i przebudowanych chodników i ścieżek rowerowych
. liczba km dróg wyremontowanych . udział dróg powiatowych i gminnych o nawierzchni twardej w ogólnej długości tych dróg
______221 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel strategiczny 3: Rozwój infrastruktury technicznej. Wskaźniki: . ludność korzystająca z sieci wodociągowej w % ludności ogółem, w tym na wsi . ludność korzystająca z kanalizacji w % ludności ogółem, w tym na wsi; . udział długości sieci kanalizacyjnej iw długości sieci wodociągowej . długość sieci gazowej i ilość przyłączy
Cel strategiczny 4: Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych. Wskaźniki: . liczba gospodarstw rolnych prowadzonych systemem ekologicznym na tle gospodarstw rolnych ogółem . liczba zorganizowanych szkoleń i doradztwa dla rolników
Cel strategiczny 5: Różnicowanie źródeł dochodów w gospodarstwach rolnych. Wskaźniki: . liczba zorganizowanych szkoleń dla rolników z zakresu prowadzenia gospodarstw agroturystycznych . liczba gospodarstw agroturystycznych prowadzonych na bazie gospodarstw rolnych . powierzchnia zalesień gruntów prywatnych . liczba zorganizowanych szkoleń z zakresu prowadzenia upraw surowców energetycznych . liczba gospodarstw rolnych prowadzących uprawy surowców energetycznych . powierzchnia upraw surowców energetycznych . liczba gospodarstw rolnych prowadzących przetwórstwo wg metod tradycyjnych
Cel strategiczny 6: Wzmocnienie pozycji producenta rolnego na rynku żywności. Wskaźniki: . ilość grup producenckich . liczba magazynów płodów rolnych oraz baz skupowych . liczba zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego
Cel strategiczny 7: Wspieranie lokalnego sektora przedsiębiorstw. Wskaźniki: . liczba podmiotów gospodarczych, w tym zakładów osób fizycznych . liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców
______222 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. liczba nowopowstałych przedsiębiorstw . liczba nowopowstałych instytucji otoczenia biznesu . liczba pracujących ogółem . struktura pracujących wg branż . Nakłady inwestycyjne(w cenach bieżących) na 1 mieszkańca w zł, w tym w sektorze prywatnym na 1 mieszkańca
Cel strategiczny 8: Zwiększenie zasobów oraz stopnia ochrony jakości wód powierzchniowych. Wskaźniki: . nakłady inwestycyjne na ochronę wód i gospodarkę ściekową na 1 mieszkańca . udział I klasy czystości wód w długości rzek . liczba zmodernizowanych ujęć wody . liczba m³ oczyszczonych ścieków komunalnych . ścieki komunalne i przemysłowe oczyszczane w % ścieków wymagających oczyszczenia . długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej . liczba przyłączy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej . liczba wybudowanych stawów i zbiorników retencyjnych
Cel strategiczny 9: Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza ze źródeł rozproszonych. Wskaźniki: . poziom emisji pyłów i gazów . liczba ekologicznych źródeł energii . liczba km wybudowanych dróg o nawierzchni twardej . liczba zmodernizowanych kotłowni
Cel strategiczny 10: Zwiększenie efektywności działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Wskaźniki: . udział odpadów wyselekcjonowanych w ogólnej ilości zebranych odpadów komunalnych . liczba funkcjonujących składowisk odpadów komunalnych
Cel strategiczny 11: Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. Wskaźniki: . liczba zrealizowanych programów edukacji ekologicznej dla mieszkańców
______223 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. liczba przydomowych oczyszczalni ścieków . liczba zorganizowanych imprez o tematyce ekologicznej ochrony środowiska naturalnego . liczba gospodarstw domowych stosujących segregację odpadów
Cel strategiczny 12:. Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej powiatu. Wskaźniki: . powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych, prawnie chroniona w % powierzchni ogółem . nakłady finansowe na ochronę środowiska . powierzchnia nowych zalesień na terenach o niskiej przydatności dla rolnictwa
Cel strategiczny 13: Zachowanie kultury i dziedzictwa materialnego powiatu bialskiego. Wskaźniki: . liczba obiektów wpisanych do rejestru zabytków . liczba instytucji i placówek kultury . liczba wyremontowanych obiektów (zwłaszcza obiektów znajdujących się w rejestrach zabytków) . liczba imprez dotyczących podwyższania poziomu wiedzy na temat kultury i spuścizny kulturowej powiatu . liczba zrealizowanych projektów dotyczących inwentaryzacji źródeł: historycznych, bibliograficznych, fotograficznych, itp., należących do dziedzictwa kulturowego powiatu . liczba wydawnictw (np. foldery) i innych form upowszechniania informacji o kulturze powiatu . liczba imprez kulturalnych
Cel strategiczny 14: Wykorzystanie potencjału przyrodniczego, kulturowego i historycznego dla podniesienia atrakcyjności turystycznej powiatu. Wskaźniki: . nakłady finansowe na rozwój turystyki . liczba miejsc noclegowych . liczba gospodarstw agroturystycznych . liczba nowododanych i zmodernizowanych obiektów infrastruktury turystyczno- rekreacyjnej . liczba obiektów bazy turystycznej . liczba zbudowanych / rozbudowanych / zaadaptowanych / zmodernizowanych obiektów turystycznych . liczba podmiotów świadczących usługi turystyczne i agroturystyczne
______224 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. liczba kampanii / imprez promocyjnych
Cel strategiczny 15: Rozwój zawodowy dostosowany do lokalnego rynku pracy. Wskaźniki: . liczba przekwalifikowań zawodowych mieszkańców . liczba szkoleń / warsztatów / prelekcji dostosowujących zasoby wiedzy mieszkańców do wymogów rynku pracy . liczba organizowanych szkoleń zawodowych i doradztwa zawodowego . liczba nowo otwartych kierunków kształcenia
Cel strategiczny 16: Rozwiązywanie problemów społecznych. Wskaźniki: . stopa bezrobocia, liczba bezrobotnych, w tym kobiety . liczba osób długotrwale bezrobotnych . liczba stworzonych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych . struktura bezrobocia wg wieku, wykształcenia i czasu pozostawania bez pracy . wydatki na pomoc społeczną . wydatki na programy walki z bezrobociem . nakłady finansowe na likwidację barier dla osób niepełnosprawnych . liczba funkcjonujących rodzin zastępczych oraz liczba dzieci pod ich opieką . liczba kandydatów na rodziny zastępcze w bazie danych . liczba domów dziecka i ich wychowanków . liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej . liczba osób umieszczonych w domach i zakładach opieki społecznej . liczba interwencji związanych ze zjawiskami patologicznymi . liczba porad specjalistycznych udzielonych rodzinom dotkniętym patologiami społecznymi . liczba stworzonych poradni leczenia uzależnień . liczba stworzonych świetlic psychologiczno-terapeutycznych w szkołach . liczba rozbudowanych świetlic terapeutycznych . liczba zorganizowanych szkoleń i warsztatów aktywizacji zawodowej dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, zawodowym i osób niepełnosprawnych . wskaźnik obciążenia demograficznego . przyrost naturalny na 1000 mieszkańców, w tym wieś
______225 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel strategiczny 17: Poprawa dostępu do unowocześnionych form opieki zdrowotnej. Wskaźniki: . liczba gabinetów lekarskich w szkołach . liczba ośrodków rehabilitacyjnych dla osób niepełnosprawnych . liczba szkoleń dla pracowników służby zdrowia . liczba ludności przypadająca na 1 lekarza, aptekę
Cel strategiczny 18: Przebudowa i wyposażenie infrastruktury ochrony zdrowia. Wskaźniki: . nakłady na infrastrukturę ochrony zdrowia, ambulatoryjną opiekę zdrowotną
Cel strategiczny 19: Rozwój profilaktyki i edukacji w zakresie zdrowia. Wskaźniki: . liczba masowych badań profilaktycznych . liczba inicjatyw dla różnych grup odbiorców w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia . liczba szkół realizujących program edukacji zdrowotnej i projekty promocji zdrowia
Cel strategiczny 20: Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego. Wskaźniki: . wydatki budżetów na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca . liczba szkoleń dla osób upowszechniających kulturę . liczba uruchomionych kierunków studiów związanych z kulturą
Cel strategiczny 21: Rozwój infrastruktury kultury i szkół artystycznych. Wskaźniki: . liczba wybudowanych / zmodernizowanych obiektów kultury . nakłady finansowe poniesione na kulturę . nakłady inwestycyjne w obiektach kultury . liczba obiektów kultury dostosowanych do korzystania przez osoby niepełnosprawne . liczba bibliotek, księgozbiorów, czytelników . liczba kin i widzów . liczba odwiedzających muzea
______226 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. liczba placówek kultury posiadających łącza internetowe i własne strony internetowe
Cel strategiczny 22: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury oświatowej oraz wyposażenie szkół i placówek oświatowych w nowoczesny sprzęt i pomoce dydaktyczne. Wskaźniki: . liczba wybudowanych / zmodernizowanych obiektów edukacji; . liczba niepublicznych placówek oświatowych . liczba obiektów sportowych placówek edukacyjnych . liczba szkół podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych . miejsca i wykorzystanie w przedszkolach . liczba placówek oświatowych i edukacyjnych z systemami monitorującymi . nakłady poniesione na oświatę i wychowanie na 1 mieszkańca . udział szkół wyposażonych w komputery z dostępem do Internetu . liczba placówek dostosowana do potrzeb dzieci niepełnosprawnych
Cel strategiczny 23: Wyrównanie szans edukacyjnych. Wskaźniki: . liczba dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w szkołach . liczba szkół umożliwiających naukę dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej . liczba zatrudnionych nauczycieli . liczba udzielonych stypendiów dla młodzieży najbardziej uzdolnionej, w tym z rodzin ubogich . liczba prowadzonych zajęć wyrównawczych dla młodzieży mniej zdolnej . liczba zorganizowanych wymian młodzieży szkolnej z młodzieżą szkół innych krajów
Cel strategiczny 24: Rozwój sportu i rekreacji. Wskaźniki: . liczba wybudowanych / zmodernizowanych obiektów sportowych . liczba imprez sportowych i sportowo-rekreacyjnych . liczba zrealizowanych masowych imprez sportowych . długość ścieżek rowerowych
______227 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Cel strategiczny 25: Rozwój społeczeństwa informacyjnego. Wskaźniki: . nakłady poniesione na rozwój sieci internetowej w jednostkach administracji samorządowej . liczba punktów publicznego dostępu do Internetu w placówkach administracji samorządowej . liczba usług świadczonych on-line w jednostkach administracji samorządowej . liczba projektów z zakresu infrastruktury społeczeństwa informacyjnego; . liczba projektów z zakresu upowszechniania polityki społeczeństwa informacyjnego . liczba nowoczesnych komputerów w instytucjach administracji samorządowej
IX.7 Ocena Strategii Monitoring Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego będzie polegał na kontroli przebiegu realizacji projektów i zadań, prowadzących do osiągnięcia celów operacyjnych oraz celów strategicznych. Ocena stopnia realizacji Strategii służyć będzie przede wszystkim do oszacowania uzyskanych efektów z realizacji poszczególnych projektów. Oceniając projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej przyjmuje się następujące typy ocen: . ex – ante – przed realizacją projektu; . mid – term – w połowie realizacji projektu; . ex – post – na zakończenie projektu; . on – going – na bieżąco; Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 - 2015 zostanie poddana ocenie po zakończeniu okresu objętego procesem planowania. Oceny dokona Zespól ds. Wdrażania i Monitorowania Strategii. Raport z tej oceny zostaje przedstawiony Staroście Powiatu, który następnie przedłoży ją Przewodniczącemu Rady Powiatu. Ocena ta powinna zawierać m.in.: . daty rozpoczęcia i zakończenia projektów; . sposoby zarządzania projektami po ich zakończeniu; . potwierdzenie kosztów projektów; . potwierdzenie realizacji założeń społeczno – ekonomicznych.
______228 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
X. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA
______229 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Realizacja przewidzianych w Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego projektów inwestycyjnych oraz zadań o charakterze nieinwestycyjnym wymaga zazwyczaj wydatkowania znacznych środków finansowych. W obecnej sytuacji ekonomiczno – prawnej, główne źródła finansowania rozwoju lokalnego stanowią: . budżet jednostek samorządu terytorialnego: gmin, powiatów, województw; . budżet państwa: dotacje celowe, środki z rezerw celowych poszczególnych ministerstw oraz w ramach kontraktów wojewódzkich; . środki funduszy celowych, np. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; . środki z Funduszy Strukturalnych, Funduszu Spójności, oraz Inicjatyw Wspólnotowych Unii Europejskiej; . fundusze prywatne oraz fundusze organizacji pozarządowych. Działania na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego w Polsce uzyskują już od kilku lat wsparcie – początkowo z funduszy przedakcesyjnych: ISPA, PHARE, SAPARD, a po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej z Funduszy Strukturalnych oraz Funduszu Spójności. Część środków z funduszy strukturalnych przeznaczona jest na finansowanie tzw. Inicjatyw Wspólnoty. Są to: . INTERREG – promujący nadgraniczną, międzynarodową i międzyregionalną współpracę, mającą na celu zrównoważony i harmonijny rozwój obszarów położonych przy granicach państw lub regionów; . EQUAL – mający na celu zwalczanie wszelkiej dyskryminacji i nierówności w dostępie do zatrudnienia oraz promowanie integracji społecznej i zawodowej; . URBAN – wspierający nowe strategie na rzecz ekonomicznej i społecznej regeneracji miast i terenów do nich przyległych, które są dotknięte lub zagrożone zjawiskami bezrobocia strukturalnego i przejawami patologii społecznej; . LEADER – wspomagający nowoczesne strategie rozwoju terenów wiejskich. Środki z Funduszy Strukturalnych dystrybuowane są w Polsce poprzez Programy Operacyjne. W okresie programowania 2007 – 2013 funkcjonują następujące programy operacyjne: . Innowacyjna Gospodarka; . Kapitał Ludzki; . Infrastruktura i Środowisko; . Rozwój Polski Wschodniej; . Europejska Współpraca Terytorialna; . Regionalne Programy Operacyjne;
______230 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
. Pomoc Techniczna. Podstawowym źródłem środków w formie dotacji dla powiatu bialskiego będą Programy Operacyjne, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, a także LEADER. Projekty o charakterze inwestycyjnym wymagają zazwyczaj współfinansowania z budżetu samorządu terytorialnego, ubiegającego się o dotacje. Analiza budżetu powiatu bialskiego, z której wynikają możliwości finansowe powiatu zawarta jest z rozdziale IX – Wieloletni Plan Inwestycyjny.
______231 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
XI. KONSULTACJE SPOŁECZNE
______232 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Nieodłącznym elementem zastosowanej metodologii przy opracowaniu obecnego kształtu Strategii jest partycypacja społeczna na etapie budowania strategii, a następnie na etapie jej wdrażania. Proces uspołecznienia prac nad strategią miał formę konsultacji społecznych, polegających na przeprowadzeniu warsztatów problemowych, w których uczestniczyli przedstawiciele Starostwa Powiatowego, Rady Powiatu oraz różnych grup społecznych, zawodowych oraz przedstawiciele poszczególnych gmin. Listy uczestników warsztatów nad Strategią Rozwoju Powiatu Bialskiego, które odbyły się kilkakrotnie w okresie prowadzenia prac nad Strategią, stanowią załącznik do Strategii. W trakcie warsztatów sporządzono analizę SWOT, wynikającą z obecnej sytuacji społeczno – ekonomicznej powiatu, analizę problemów oraz sprecyzowano misję i cele strategiczne, które w znacznej mierze stanowią kontynuację kierunków rozwoju określonych we wcześniejszych dokumentach planistycznych powiatu. Przedyskutowano i uaktualniono także cele operacyjne oraz priorytetowe zadania inwestycyjne Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. Wersja robocza niniejszej Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007 – 2015 zostanie poddana konsultacjom społecznym w poprzez umieszczenie jej na stronie internetowej powiatu.
______233 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
XII. WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY
______234 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
Wieloletni Plan Inwestycyjny stanowi instrument wdrażania strategii rozwoju. Wskazuje konkretne zadania – projekty, które będą realizowane w założonym horyzoncie czasowym wraz z oszacowaniem kosztów ich realizacji. Zadania te wynikają z przyjętych w strategii celów i kierunków działań, a ich realizacja przyczynia się do osiągnięcia założonych wskaźników. Wieloletni Plan Inwestycyjny powiatu bialskiego na latach 2008 – 2010 sporządzony został z zachowaniem zasad wskazanych w art. 166 ustawy o finansach publicznych i zawarty jest w Załączniku nr 5. Zadania zostały zestawione w układzie celów strategicznych i wynikających z nich celów operacyjnych, do których osiągnięcia dane zadanie się przyczynia. Przy wyborze zadań do realizacji w ramach WPI na lata 2008 – 2010 kierowano się następującymi kryteriami: 1. Istotność zadania dla osiągnięcia celów strategii; 2. Pilność zadania z uwagi na potrzeby społeczne i gospodarcze; 3. Stopień przygotowania zadania do wdrożenia, w tym: • ujęcie w Planie Zagospodarowania Przestrzennego, • uregulowana własność nieruchomości, • projekt techniczny, • możliwości uzyskania wsparcia w formie dotacji. Podjęcie działań planistycznych umożliwia terminową realizację procesu przygotowania inwestycji, rozpoczęcie często długotrwałych działań związanych z uregulowaniem kwestii prawnych, uzyskaniem stosownych pozwoleń, a w kolejnym etapie wybór wykonawcy danego zadania inwestycyjnego. Wieloletni Plan Inwestycyjny pozwala na zaplanowanie scenariusza struktury finansowania inwestycji i podjęcie działań z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym, w tym także działań polegających na pozyskiwaniu środków ze źródeł pozabudżetowych, na przykład dotacji z Funduszy Strukturalnych. Poniżej zaprezentowano zbiorcze zestawienie wydatków inwestycyjnych zaplanowanych w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. Poza ogólną wartością wydatków przypadających na poszczególne lata można porównać wysokość zaplanowanych na każdy rok środków własnych z możliwościami budżetu powiatu bialskiego pokrycia wkładu własnego przy współfinansowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych. Szczegółowe dane dotyczące budżetu powiatu zawarte są w części diagnostycznej w obszarze Zarządzanie. Zbiorcze zestawienie wydatków inwestycyjnych zaplanowanych w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym:
I. Lata 2008 – 2010: wydatki inwestycyjne ogółem - 110.285.700 zł; II. Rok 2008: wydatki inwestycyjne ogółem - 14.765.700 zł; w tym planowany wkład własny - 2.937.500 zł;
III. Rok 2009: wydatki inwestycyjne ogółem - 36.550.000 zł; w tym planowany wkład własny - 10.514.500 zł;
Rok 2010: Zaplanowane wydatki inwestycyjne ogółem - 58.970.000 zł; w tym planowany wkład własny - 14.388.000 zł.
______235 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata 2007-2015
______236 Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego