HISTORIE & KRONIEK CONCERTGEBOUW ENZ COMPLEET GRATIS

Auteur: none Aantal pagina's: 542 pagina's Verschijningsdatum: none Uitgever: Uitgeverij Walburg Pers B.V.||9789060115800 EAN: nl Taal: Link: Download hier

Hendrik (Han Henri) de Booy (1867-1964)

Namens de raad spreekt de heer Koopmans. Na de installatie wordt een drukbezochte receptie gehouden. Behandeld worden o. Hij heeft zijn benoeming bij Koninklijk Besluit van 18 februari ontvangen. De Nieuwe Schiedamsche Courant geeft een uitgebreide beschrijving van dit grootste Nederlandse zeeschip. Scheffer viert zijn jarig jubileum bij de drukkerij van de firma Gebr. Niemantsverdriet uit Vlaardingen vragen vergunning voor de oprichting van een suikerwerkfabriek aan de Westerkade Witkamp, één der directeuren van NV Distilleerderij Wed. Eelaart, overlijdt op jarige leeftijd. Ingenool in hotel Beijersbergen een lezing over de toekomst van het middenstandsbedrijf in verband met de toeneming van het aantal warenhuizen, filiaalbedrijven en verbruiks-coöperaties in stad en land. Geen enkel ontwerp is bekroond. Pappers woonachtig in de Kleine Baan te Schiedam raakt op de onbewaakte overweg te Kethel onder de trein en verongelukt dodelijk. Het kampioenschap en het 9-jarig bestaan worden onder leiding van voorzitter M. Kuijpers, Wed. Kooijman-van der Beek en Gebrs. Het woord wordt gevoerd door voorzitter Th. Teeuw, leraar aan de Ambachtsschool aan de St. Liduinastraat, viert zijn zilveren jubileum. Schaeffer een feestavond in Musis Sacrum. Kranenburg te Zuidland gaat voor f. Näring gaat als laagste inschrijver voor f. Hulsman vraagt vergunning voor oprichting van een rijwielfabriek in pand Buitenhavenweg Bouw vraagt een schenkvergunning voor het schenken van licht alcoholische dranken in het pand Dam Schiedam, voor de eerste maal onder leiding van voorzitster mevr. De dames P. Zoetmulder-Nolet en T. Stolwijk-van Hest worden benoemd tot bestuurslid. Wijchers een geslaagde feestavond in Musis Sacrum. Liduinafeest op plechtige wijze de Liduina-novene besloten. In de O. Visitatiekerk wordt de feestpredikatie gehouden door Pater Henri de Greeve S. Donkhorst, typograaf bij de firma H. Roelants, viert zijn gouden jubileum. Näring, timmerman en aannemer. Tobé een geslaagde uitvoering. Houtman in Musis Sacrum wordt de propagandafilm "Liberalisme" vertoond. Bruggen haar jaarvergadering. Bij de opening zijn o. Tonsbeek, Ds. Halffman, Ds. Bokma, Mr. Kok en R. Bokma herdenkt zijn jarig jubileum als predikant bij de Nederlands Hervormde Gemeente van Schiedam. Sprekers zijn Mr J. Kok en bondsvoorzitter W. Hoedic krijgt. Het wordt het grootste reparatiewerk dat Wilton ooit heeft uitgevoerd. Medewerking wordt verleend door Toneelvereniging Utile Dulci. Veenman c. De Ranitz. Putten een kerkconcert. Paul v. Putten voert daarbij als organist een aantal orgelwerken uit. Dit naar aanleiding van de verbreding en de bebouwing van de zuidzijde van genoemde dijk. Houtman en E. Schäfer vraagt vergunning voor het schenken van licht alcoholische dranken in het pand Dam Behandeld wordt o. Secretaris Joh. Nauman brengt verslag uit over het niet ongunstige jaar Berg te Rotterdam vraagt vergunning tot oprichting van een opslagplaats voor eterniet in het pand Makkersstraat 2. Liduinastraat haar jaarvergadering, waarbij het jaarverslag over wordt uitgebracht door den heer G. Behalve de burgemeester zitten achter de bestuurstafel ook de bestuursleden mevr. Vles en de heren A. Burg en M. Op 1 april Elzevier Dom, geneesheer in Schiedam sedert , legt per 1 mei zijn gehele praktijk neer. Smulders, viert zijn zilveren jubileum. Dirkzwager Azn. Nagtzaam viert zijn jarig jubileum als schipper in dienst van de NV van Deventer's Glasfabrieken. Landsbergen, voorzitter J. Evers en het jarige lid M. Folst, bedden- en matrassenmaker, Villastraat 97, viert zijn jarig dienstjubileum bij de firma Gebr. Beausar, Hoogstraat Schaberg benoemd tot notaris te Schiedam als opvolger van Mr. Tweede Kamerverkiezingen houdt de Vrijzinnig Democratische Bond afdeling Schiedam, in Musis Sacrum een openbare vergadering met als spreker de heer Mr. Joekes, Tweede kamerlid. Berg vraagt vergunning voor een opslagplaats voor eterniet in de Bakkersstraat nr. Kooij vraagt vergunning voor een smederij in het pand Vellevest Vanaf 's middags 5 uur is er een druk bezochte receptie in Musis Sacrum. Jacobus in Kethel overlijdt onverwacht op jarige leeftijd. Goris "Moderne Wasscherijen" vraagt vergunning voor een stoom-, was- en strijkinrichting aan de Lange Haven Geerdes en J. Maltha het slotfeest van haar zilveren jubileum. Hoek wordt tot commissaris gekozen. Saulenn tot zijn opvolger benoemd aan de RK St. Jacobuskerk in Kethel. Arkema en wethouder C. Houtman neemt de gemeente de nieuwe Magirus motorbrandspuit over. Hoek's Machine- en Zuurstoffabriek brengtt het jaarverslag over uit, waaruit blijkt dat bij een omzet van f. Jacobskerk te Kethel draagt de eerwaarde heer J. Lansbergen, geboortig uit Kethel een eerste plechtige H. Mis op. Möller en secretaris H. Bertels van de RK Jeugdorganisatie vragen B en W het nodige te verrichten om de per 1 oktober op te richten RK Huishoud- en Industrieschool in aanmerking te doen komen voor de Rijkssubsidie voor Nijverheidsscholen. Verboon aan het hoofd gewond. Bovenaan staat de heer L. Heijster van kegelclub "Groot Hamburg". Kerk - een kredietverlening voor uitbreiding van de Chr. Willibrordus" vakgroep glasbewerkers. Hoogendam stelt vragen aan B en W in verband met de commissie voor de havenbelangen van Rotterdam en omstreken, waarin geen Schiedamsche vertegenwoordiger is benoemd. Het tehuis is gesticht op initiatief van de Schiedamsche Vereeniging voor Kindergezondheidskolonies. Schiedamsche autoriteiten zijn bij de opnieuw-ingebruikneming aanwezig. Kersten en Ds. Visser richt namens de Schiedamsche Muziekverenigingen een adres aan B en W, waarin zij antwoord vragen op hun verzoek van voor deelname aan de plantageconcerten die tot dusver alleen voor het Stedelijk Muziekcorps voorbehouden zijn. Schaap vraagt schenkvergunning voor licht alcoholische drank in het pand Oude Sluis Kolmeijer is winnaar. Waard is libre-winnaar en V. Winkel van de Parallelweg is in de Schie aan de Overschiescheweg verdronken. Ris E. Hzn overlijdt op jarige leeftijd. Hij was commissaris en later vice-voorzitter van de Nutsspaarbank, president-commissaris van NV Hoek's Zuurstof- en Machinefabriek, commissaris van de Hav-Bank, regent van het Weeshuis, commissaris van E. Beukers W. Azn krijgt op zijn verzoek eervol ontslag als ploegcommandant van de Mobiele Colonne van het Schiedamsche Rode Kruis. School aan de Vlaardingscheweg vindt bij de architecten Snijders en van der Vlis de aanbesteding plaats. Laagste inschrijver is Fa. Blok Vlaardingen met f. Teschmacher tot directeur benoemd. Hiervoor was een verzoek gedaan door afgevaardigde P. Zoetmulder en P. Zoetmulder-Weber is 55 jaar getrouwd. Zoetmulder was meesterknecht bij P. Vegte de commissie voor Havenbelangen voor Rotterdam en Omgeving geïnstalleerd. Collé van de revolutionair-socialistische partij houdt in Musis Sacrum een verkiezingsrede waarbij hij vooral ageert tegen vermeende manipulaties van Schiedamsche SDAP-ers. De stakers van vorige week blijven achter. Bouman, Mr. Dirkzwager, Dr. Kleipool, Dr. Starp, Ds. Fabius eervol ontslag verleend. Jacobs te Rotterdam vraagt vergunning voor een inrichting tot het reinigen van peulvruchten en zaden, annex erwtensplitsing in het pand Tuinlaan Tweede Kamerverkiezingen wordt in Musis Sacrum door de Vrijzinnig Democratische Bond een propaganda-avond gehouden met als sprekers de heer P. Oud en mevr. Most op de Schiedamsche lijst van lotelingen nr. Most nr. Kerk in Lemelerveld. De plechtigheid wordt verricht door J. Tweede Kamerverkiezingen houdt de Liberale Staatspartij, onder leiding van Ir. Houtman, een verkiezings-avond in Musis Sacrum. Spreker is de heer C. Roos, burgemeester van Lekkerkerk. Tweede Kamerverkiezingen spreekt de heer mr. De jarige B. Micklinghoff, mr. Textor oud-stadsbeiaardier en organist van de Grote St. Janskerk overlijdt op jarige leeftijd. Tevens viert A. Het park is aangelegd onder leiding van de heer J. Schiedam houdt onder voorzitterschap van dokter R. Geerdes, haar eerste jaarvergadering in de RK Volksbond. Eijkelboom is bij het zwemmen in de Kralingse Plas verdronken. Koper wegens jarige leeftijd, - winkelsluitingstijden op zaterdagavond. Verder worden ook nog behandeld: - de aanleg van sportterreinen aan de Laanslootschenweg en de Laan van Spieringshoek. Hessing, alhier. De jarige jubilaris ontvangt de bronzen ere-medeaille in de orde van Oranje Nassau. Uitslag Voorzitter G. Nootenboom ontvangt van zijn gasten een bloemenhulde. Koning van de Lange Achterweg en het ernaast gelegen Hervormde Weeshuis hebben een geschil over het gezamenlijk gebruik van de tussen de twee panden gelegen gang. Dit geschil zal op 24 oktober dienen voor de Rotterdamsche Rechtbank. Het werk is uitgevoerd onder toezicht van het Hoogheemraadschap Delfland. Beversluis ter gelegenheid van haar 12½-jarig jubileum als huisbezoekster. Blok geven een openlucht uitvoering in het Volkspark. Willibrordusstichting worden georganiseerd. Het aantal deelnemers wordt uitgebreid tot Geeratz viert zijn jarig jubileum als schilder bij de Nederlandsche Spoorwegen, afdeling Weg en Werken. Aanwezigen zijn o. Stulemeijer, districhtscommissaris H. Surie, groepsleider Moritz en andere autoriteiten uit de padvinderij. Hiertoe is door de Minister van Binnenlandse Zaken geadviseerd in verband met de ruime mogelijkheden voor werklozen voor deelname aan de werkverschaffingsprojecten. Stulemeijer, wethouder P. Overdevest en M. Hersbach, Wilhelminastraat 2 vieren hun jarig huwelijksfeest. Broek om presentiegeld te vergoeden voor de zogenaamde voortgezette raadsvergaderingen leidt tot uitgebreide discussies in de plaatselijke kranten en de gemeenteraad. Collé stelt vragen over een door hem op 3 december ingediende motie betreffende kleding, schoeisel en warme voeding voor behoeftige leerplichtige kinderen. Boer wegens het bereiken van diens pensioengerechtigde leeftijd. Vermoed wordt dat met de gemeente Schiedam eveneens voorwaarden besproken worden voor vestiging van de gecentraliseerde productie te Schiedam. De heren M. Granpré Moliére, Verhagen en Kok te Rotterdam hebben een plan ontworpen voor de bebouwing van het Rubensplein en omgeving. Verveen, behandeld: - een wijziging van de gemeentebegroting Het stempellokaal in de Beurs aan de Dam wordt gesloten. Mouwens gevierd in het Bondsgebouw aan de Lange Haven. Een kerkelijke viering vindt plaats in de H. Hoogendam, waarin de voorgenomen winkelsluiting op zaterdagavond te Stulemeijer wordt burgemeester van Schiedam. Begonnen als onderwijzer, daarna koopman in huiden en leer, dan in de periode wethouder van Financiën in Rotterdam, van tot lid van de Tweede Kamer voor de RK Staatspartij en van tot burgemeester van Bergen op Zoom. In deze vergadering wordt het jaarverslag behandeld. Gazan viert haar jarig jubileum als secretaresse-armbezoekster van de Vereeniging voor Armenzorg en tegen Bedelarij. Rijken O. Tot zijn opvolger wordt benoemd pater Y. Doelpuntenmakers zijn A. Diggelen, J. Versteeg en Van der Most 2x. Remmerswaal uit de Maasdamschestraat valt in een onbewaakt ogenblik in een kuip heet water en overlijdt aan haar verwondingen. Collé vragen zijn gesteld en waarover inmiddels een omvangrijk dossier is ontstaan, wordt op voorstel van B en W aangehouden tot de behandeling van de gemeentebegrooting voor Bewoners van het Hofje van Ritman ondervinden veel hinder van de rook. Schlebaum en de jarige A. Overdijk, resp. Kethel vergadert in de Vereenigingszaal in verband met het conflict over de grondprijs voor melk. Radboud in Kethel, vraagt ontslag uit zijn functie aan. Directeur P. Verspeek neemt voorlopig zijn functie waar. Vrijgesteld zijn de namen A. Koster tot en met L. Moret volgens het alfabetisch register. Hij was een bekend voetballer en is nog steeds actief cricketer. Beune van de Frankenlandparochie wordt overgeplaatst naar Amsterdam. Hij wordt opgevolgd door de weleerwaarde heer A. Peek, kraanschipper bij de firma Smulders, viert zijn jarig jubileum. De opening wordt verricht door notaris H. Blaisse, voorzitter van het Schiedamsche Kegel Comité. Water viert zijn jarig jubileum als lid van het collectanten-college in de parochie Onze Lieve Vrouwe Visitatie. Juijn vraagt vergunning voor het schenken van licht-alcoholische drank in de lokaliteit Brouwerstraat 1. Aanwezig zijn: - de heer J. Hengst van de bouwcommissie, - de gebroeders Näring van het aannemersbedrijf en - de heer Mol, verzorger van de electrische installatie. Bokma van de Nederlands Hervormde Gemeente viert in het Vereenigingslokaal zijn jarig jubileum als predikant en zijn jarig verblijf in Schiedam. In een volbezette zaal wordt hij toegesproken door Ds. Houtman, behandelt de navolgende onderwerpen: - de opheffing van de steunregeling - het graven van een haven in het Sterrebos - benoemingen in de raadscommissies. De molen wordt verhuurd aan L. Diepenhorst te 's Gravendeel voor de vestiging van een malerij. Oxygenium geeft in de Merwehaven een demonstratie van een nieuw duikapparaat, genaamd 'Begenlunge', waarmee men ongeveer 15 minuten onder water kan blijven. In Musis Sacrum wordt een receptie gehouden door de curatoren van het gymnasium, die door heel veel autoriteiten wordt bezocht. Recipiënten zijn: Ds. Halffman, president curator, Ds. Jonkers, Mr. Welcher, curatoren, Rector Dr. Groen en Burgemeester H. De prijzen worden uitgereikt door badmeesteres mevr. Van der Gaag. Boddeüs, oud-notaris en oud-wethouder van Schiedam, overlijdt op jarige leeftijd in Hillegom. De prijsuitreiking vindt plaats in Musis Sacrum. Brounts een ledenvergadering. De heer H. Besters houdt een causerie over 'Ziektewet in de Middenstandsonderlinge'. Schoonrok in de Puttershoekschestraat 26 is 50 jaar getrouwd. Het muziekkorps en zangkoor van het Leger des Heils brengen een serenade. Bos vraagt een schenkvergunning voor de lokaliteit Rotterdamsedijk 36, hoek Boerhaaveplein. Weergang stelt vragen aan B en W over de precaire situatie bij de Gemeentelijke Gasfabriek wegens het ontbreken van een cokes-voorraad. De aanleiding tot deze verscherping is de grote scheepsbrand aan boord van het ss Vimeira bij de Rotterdamse Droogdok Maatschappij op 9 september waarbij 11 mensen om het leven kwamen. Als secretaris fungeert de heer A. Visser van de Bestuurdersbond en wethouder P. Bij de opening wordt gesproken door de heren J. Markesteyn en J. Krabbendam en wordt dirigent J. Feltzer gehuldigd. Vos was 12 september 15 jaar bij de de Dienst Gemeentewerken en ter gelegenheid van dit jubileum wordt hij ontvangen door Ir. Gerlagh en wethouder Ir. Verburg haar jaarvergadering. Näring viert zijn jarig jubileum als lid van het koorgezelschap Cantemus Domino. Na afloop komt men gezellig bijeen in de bovenzaal van "De Vergulde Valk". Schilperoort, dansleraar, toegelaten als lid van het Syndicat National des Professeurs de Danse et Danseurs professionnels. Odeon, eigenaar J. Sas en exploitant van het Luxor Theater in Schiedam dagvaarden de Gemeente Schiedam om het beslag teniet te doen dat de Gemeente op de bezittingen heeft gelegd wegens achterstallige vermakelijkheidsbelasting. Visser, lid van de Schiedamsche Besturenbond, wegens zijn afwijkende houding in de kwestie van de steun aan werkelozen. Brandwaarborg Mij. Kethel en Omstreken houdt onder leiding van voorzitter J. Het jaarverslag sluit met een winstsaldo van f. Meijer wordt door de gemeenteraad gekozen als nieuwe gemeente-ontvanger, ondanks de voorkeur die B en W bij hun voordracht hadden gegeven voor de heren S. Kleijn en S. Zeer velen hebben zich als voorstander van de beweging opgegeven. Koper, die de gemeentedienst heeft verlaten. Janskerk wordt benoemd de heer A. Schuurman, musicus te Den Haag en Amsterdam, zoon van Ds. Schuurman gereformeerd predikant te Den Haag. Woordvoerders zijn directeur en voorzitter J. Karsseboom en G. Vrauwdeunt, voorzitter van de feestcommissie. Wiemers van de Frankenlandsche Kerk wordt benoemd tot bouwpastoor van de nieuwe parochie Den Deyl onder Wassenaar. Tot zijn opvolger wordt benoemd de weleerwaarde heer C. De plechtigheid wordt geleid door de voorzitter van de Commissie van Toezicht de heer W. Mak Pzn. Gesproken wordt door de initiatiefnemer W. Kalfsbeek, boekhouder bij de firma J. Jakobs Kwasten- en Borstelfabriek aan de Westerkade, viert zijn zilveren ambtsjubileum. Dit naar aanleiding van de ingediende motie om de beslissing voor het graven van het haventje van Houtman in het Sterrebos in te trekken. Met een draaideur wordt bedoeld een deur bestaande uit 4 vakken, die tegelijkertijd om een verticale as draaien. Het patientje, een baby van 8 maanden, wordt opgenomen in de Alastrim-barak in de Nieuwstraat. Willibrordusstichting vraagt subsidie voor de oprichting van een RK Lagere School met gymnastieklokaal voor de uitbreiding in het westen van de stad. Boer een uitvoering in Musis Sacrum. De avond wordt ingeleid door voorzitter A. Half Schiedam loopt uit naar de Rotterdamsche Dijk en de Overschiesche Weg waar het gevaarte om vijf over half elf prachtig te zien is. Liduinagesticht viert haar zilveren professiefeest. Door een algemeen gunstige toestand ligt een verlaging van de gemeentelijke belastingen in het zicht. Sanders vraagt vergunning voor oprichting van een lompenbewaarplaats in het pand Kinderbuurt Tevens zijn aanwezig burgemeester H. Stulemeijer en gemeentesecretaris V. Liduinagesticht wordt door deken A. Schraag een nieuw gedeelte ingezegend dat speciaal bedoeld is voor huisvesting van gehuwde paren. De NSC geeft een overzicht van de geschiedenis van het gesticht. Verhoeckx vraagt een drankvergunning voor het perceel Grote Markt 8. Brounts stelt B en W vragen over maatregelen ter voorkoming van uitbreiding van de ziekte Alastrim. Verveen; behandeld wordt: - de ontvangen concessie voor heffing bruggeld bij veerhuis 'Te Riviere' - openstelling van Tweede Veenweg en Abtswoudscheweg voor autoverkeer, - aanbieding van gemeenterekening betreffende het electrisch bedrijf en waterleidingbedrijf, - verbetering van de Schiedamscheweg en Vlaardingerweg. Bleiksloot vraagt een schenkvergunning voor het perceel Grote Markt. Smit, directeuren de heren S. Bijl en C. Manneken, aan de Buitenhavenweg 92 woedt een hevige brand. Schade aan machines f. Voorzitster en Penningmeesteres zijn mevr. Horn-Meyer en mevr. Den Boer-Valk. Liduinapatronaat voor meisjes. Dinkelaar over de rattenplaag aan de Rotterdamsche Dijk. Kemper, wordt overgeplaatst naar een terrein van m2, gelegen aan de Schie, vlakbij de brug in de spoorlijn Rotterdam-Amsterdam v. Dokter G. Sauer wordt benoemd tot hoofdbestuurslid. Liduina" op de propaganda feestavond in de RK Volksbond een belangrijke toespraak. Bos heeft vergunning gevraagd voor het schenken van sterke drank in het lokaal aan den Rotterdamsche Dijk 36, hoek Boerhaavelaan. Versloot gaf vooraf een overzicht van de geschiedenis van Crescendo. Middenstands Vereniging houdt vice-voorzitter A. Papenhuizen in het Verkooplokaal een lezing over de op 1 januari in werking tredende winkelsluitingswet. Raaffels wordt door voorzitter E. Carrosseriebouwer H. Nootenboom heeft 2 nieuwe bussen in aanbouw. Ceacilianus Huigens O. Caecilia te Utrecht. De bazar is geopend door pastoor P. Sprekers zijn Ds. Schmidt en Ds. Het kapitaal bedraagt per 1 januari de som van f. Wijchers een grote feestavond. Het filiaal is bedoeld voor taalcursisten in Schiedam, Vlaardingen, Maassluis en Overschie. Snel, technisch leider van Drukkerij De Eendracht. Directeur M. Schiedam haar tweede lustrum. Radboud" viert in Kethel haar jarig jubileum. Voorzitter J. Olsthoorn opent de feestavond. Schriel haar algemene vergadering. Switch language Algemene voorwaarden Privacy en cookies Contact. Bij tij en ontij. Paperback, 21 cm, 48 pp. Het Stationsgebouw: Historie, situering, opzet en ontwerp, nieuwe ontwikkelingen. Haghe Boeken. Het Stationsgebouw historie, situering, opzet en ontwerp, nieuwe ontwikkeling. Het Stein van Walraven meer info. Boeken van Hanneke. De Kameleon. Het stoomgemaal van Tacozijl meer info. Juuks Boekwinkeltje. Het straatlied : - een bundel schoone historie-, liefde- en oubollige liederen, verzameld en ingeleid door D. Burleske en Sentimentele Liederen, Balladen en Romances. Het straatlied Schoone historie-, liefde- en oubollige liederen. Het straatlied dl 2 Holland Nieuwe bundel Schoone historie-, liefde en oubollige liederen meer info. Het straatlied dl1 Nieuwe bundel Schoone historie-, liefde en oubollige liederen. Boek en Glas. Rob Kok. Alfa Haganum. Schoone Historie-, Liefde- en oubollige Liederen meer info. Nieuwe bundel schoone historie-,liefde- meer info. Het Teddyberen boek meer info. Het toneel van Italien, geopend in de historie van Florence Het tooneel van Italien, Geopend in de Historie van Florence Als mede den gantschen Staat van Italien meer info. Het tweede schot meer info. Het uur van de waarheid meer info. Het verboden boek - Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme. Het verboden spoor meer info. Artis Magistra. Gelezen, kan ezelsoren, vouw in de kaft, vlekjes, verkleuring, deukjes of lichte slijtage hebben. Het verdorven genootschap - de vergeten radicalen van de verlichting. Het Verenigd Koninkrijk achter de schermen - Eiland tussen de oren. Het verhaal achter de straatnaam; Een geillustreerde historie van Voorburgse straten. In sommige gevallen heeft hij toen ook reeds de eerste noodbebouwing kunnen fotograferen. Via een "intercontinentale omweg" hebben die foto's ons nu bereikt. Ongetwijfeld zijn er echter onder de Huissenaren nog wel , die deze foto's in hun bezit hebben, maar tot nu toe zijn wij daarop niet attent gemaakt. De onderhavige foto's bleken in bezit te zijn van de heer Bernard Bodewes,- oud-lid van de vrijwillige Brandweer, bij vele oudere Huissenaren wel bekend. Hij emigreerde na de oorlog en is thans te Hayward Californië in de VS woonachtig. Naar aanleiding van een verzoek van ons lid de heer H. Martens, om nadere inlichtingen over de activiteiten van de Huissense brandweer in de evacuatieperiode zond de heer Bodewes de volledige collectie foto's, die zijn broer maakte, aan de heer Martens toe. De Kring nu ontving ze van deze ter reproductie en wij meenden; gezien het feit, dat ze vrijwel onbekend zijn, dat er alle aanleiding is om onze leden van die vaak unieke opnamen zo ruim mogelijk kennis te mogen laten nemen. Men diene bij het beoordelen van de foto's te bedenken, dat het hier gaat om amateuropnamen, die zijn vergroot in reproductie en derhalve hier en daar aan scherpte kunnen hebben verloren. Kinderen op foto geïdentificeerd In het vorige nummer publiceerden wij een foto, welke in Huissen werd gemaakt tijdens bouwwerkzaamheden in de eerste oorlogse jaren. Wij waren er niet in geslaagd om de plaats te lokaliserene Ook het meisje en het jongetje op de voorgrond konden we niet identificeren. Wij ontvingen daarop enkele reacties, t. Hendriks-Sluiter Langestraat en van de heer J. Janssen Muntstraat. Ariënsstraat werden aangelegd en de bebouwing van die straten verrees. De foto werd ge maakt vanuit de richting Deken van Wijkplein, zoals dat pleintje na de oorlog werd genoemd, met zicht op de Korte Loostraat. Naast de directiewagen zijn dan ook - wat vagelijk - zichtbaar de bebouwing aan dat gedeelte van de straat. Men kan b. Tussen het belendende en het volgende pand is enkele jaren na de oorlog nieuwbouw verrezen. De kinderen op de voorgrond konden gemakkel ijk worden geïdentificeerd door mevrouw Me Bodewes-Tonk schoonzuster van de heer G. Bodewes, die de foto maakte. Het zijn haar dochtertje Annelies en haar neefje Henk Tonk Hzn. Identificatie vanuit Brazilië Van ons lid pater M. Bodewes CSSp. Bodewes; vermeldt U, dat U deze twee personen niet kunt identificeren. Zwaar getroffen Langestraat-gedeelte Uit Mededelingen jaargang 7, , nr. Thans staan op die plaats de panden resp. Kemperman nr. In het pand links op de foto de voormalige dienstwoning van het hoofd van de openbare gemeenteschool - was tot aan het bombardement de oudheidkamer ondergebracht. De ruimten werden zwaar beschadigd toen het pand ernaast een voltreffer kreeg. Daarbij kwamen om het leven: de echtparen Wisseling-Bouwmeister en Abeling-Terhorst alsmede een zuster van de in verwachting zijnde vrouw. Alle panden, welke op deze foto te zien zijn, werden na de oorlog gesloopt, De hervormde pastorie werd herbouwd op de hoek van de Langestraat en de Bruinsgas in de volksmond ook wel de Van Dortsgas genoemd. Brons Prentbriefkaart uitgave: F. Bombardementsslachtoffer Deken TH. Pastoor-deken Theodorus Johannes van Wijk, staande vóór de ingang van de pastorie aan de Langekerkstraat, in de kelder waarvan hij op 2 oktober zwaar werd gewond. Van de 11 personen, die in die kelder onder de keuken een schuilplaats hadden gezocht, werden 9 op slag gedood; deken Van Wijk werd zwaar gewond en slechts de doofstomme schoenmaker Th. Neijenhuis overleefde de bominslag. Dicker-R ijsemus , aan zijn verwondingen in het Dominicanenklooster, dat als centraal noodhospitaal was ingericht. Hij werd op 3 oktober, 's namiddags om Sassen O. De noodlijkkist, waarin de deken werd begraven, was door J. Op 2 oktober werd de deken plechtig herbegraven in het massagraf. De lijkrede werd daarbij gehouden door kapelaan G. Deze zei o. En toen heb ik bij mijzelf gedacht: alles, alles wat deze priester uiterlijk tot stand heeft gebracht, is totaal met hem verwoest Brons In "Mededelingen jaargang 8, , nr. Rond het overlijden van Deken v. Wijk Naar aanleiding van de bijzonderheden, welke wij in het vorige nummer op p. De eerste was van ons lid, mevrouw Ans Wolters-Hoff te Groesbeek, die destijds eveneens als Rode-Kruis-helpster in het centraal noodhospitaal Dominicanenklooster werkzaam was. Zij moest alléén bij de zwaargewonde waken vanaf het moment, dat de deken in de kloostercel werd binnengebracht totdat zij in de late namiddaguren door de helpsters Mimi Rijsernus mevr. Onderwijl kwamen regelmatig doktoren en anderen de cel binnen. De deken, overdekt met steengruis, roet en stof, was vrijwel de gehele tijd buiten bewustzijn. Als hij even bij kennis kwam, stamelde hij soms enkele onverstaanbare woorden, maar reageerde b. Hij pakte af en toe haar arm vast en kwam dan iets overeind. Mevro Wolters-Hoff herinnerde er nog aan, dat in dezelfde kloostercel, waar de deken in de avond van de 2e oktober stierf, op vier oktober, 's middags rond Kersten toen brandweerman en C. Kersten-Bos l. Een tweede reactie eveneens een aanvull ing ontvingen wij van ons lid, de heer J. Zweers Sr. Hij passeerde daarbij de door een bom getroffen pastorie aan de Lange Kerkstraat. Op dat moment was de deken reeds uit de kelder gehaald en op een provisorische rijdende brancard gelegd, die moeizaam werd voortgeduwd door pater Bernard Eerden. Aangezien de pater temidden van het puin in de Langekerkstraat en de Vierakkerstraat vrijwel niet vooruit kon komen met zijn last, hielp de heer Zweers hem de brancard te dragen. Hij was daarmee behulpzaam tot aan de Kloosterlaan, van waaraf pater Eerden ongehinderd zijn weg kon vervolgen naar het klooster. Toen de heer Zweers pater Eerden vergezelde, was de deken eveneens buiten bewustzijn. Daarbij gingen tal van onvervangbare kunstschatten helaas verloren. In het kader van een herbouwactie ontwierp Kees Berendsen een affiche in kleuren, die de behouden gebleven toren liet zien tegen de vlammen der brandende kerk, die negen jaar tevoren na verbouw en uitbreiding tot kruiskerk in gebruik was genomen. Bij de redding van de toren was de kunstenaar zelf nauw betrokken geweest, tezamen met de heer P. In okt. Nog in Waaggebouw op de Markt Uit Mededelingen jaargang 7, , nr. Een historisch gebouw aan de Markt, dat, behalve de Stadsherberg, de oorlog had overleefd, was de uit daterende Stadswaag Stads. In het kader van de marktuitbreiding moest het pand verdwijnen. Daarbij kwam aan de noordoostelijke zijde een vrijstaande oude muur van 39 cm. Bos, iets ter zijde van de plaats, waar zich nu het zwanebeeld bevindt. Na de weigering in de "laatste Pruisische periode" om de waagdwang te herstellen werd het drie verdiepingen hoge gebouw voor diverse doeleinden gebruikt, o. In werd het tijdelijk gevorderd ten behoeve van de te Huissen gelegerde militairen. Na de oorlog kreeg de fa. Wezendonk gelegenheid er haar smederij te vestigen tot aan de sloop. Bij het artikel "De hoek Langestraat en huidige Vicariestraat" in "Mededelingen", jrg. Op die foto was links nog even zichtbaar een gedeelte van het hoekpand van Boekhorst. Daarnaast was te zien café de Toelast, vervolgens het winkel-woonhuis van Arends "Jan van de Kromme Toon" , het huis van H. Kloppenburg en de timmerwerkplaats van J. We beschikken thans over andere - twee - foto's, welke die betrokken panden nabij de hoek Bloemerstraat Vicariestraat weergeven, namelijk één, welke de situatie toont vóór die welke op de genoemde ansichtkaart te zien is p. De eerste foto werd gemaakt toen naast de winkel van Arends nog het oude pand met de gepleisterde gevel van H. Kloppenburg stond. De foto maakt deel uit van de bekende "Huissen Revue"-albums, welke de Kring een aantal jaren geleden ten geschenke ontving van wijlen pastoor J. Smulders kapelaan te Huissen-stad De foto is reeds een -niet al te beste- reproductie. De tweede foto ontvingen wij ter reproductie van mevrouw E. De opname werd vermoedelijk gemaakt ten tijde van de verschijning van de bovenvermelde ansichtkaart. Zij toont v. Boekhorst tussen Bloemnerstraat Vicariestraat en Kortekerkstraat, dan café De Toelast, de winkel van Arends en tenslotte de nieuwe voorgevel met dakkapel van het pand Kloppenburg, welke door de fa. Stoffels uit Bemmel werd gebouwd l , Dit pand bleef tot aan de evacuatie bewoond door de heer H. Kloppenburg en twee ongehuwde zusters; na de oorlog o. Thans is er gevestigd het accountantskantoor C. Otten , Langestraat De Markt meer dan zeven eeuwen bewoond. Graafwerkzaamheden in de maand juli j. Daarbij werd al onmiddellijk gestoten op een muurwerk van kloostermoppen, dat deel moet hebben uitgemaakt van één der gevels van de voormalige gasthuisbebouwing, nl. Langs deze muur werden scherven van aardewerk en korte, gedrongen gesmede spijkers aangetroffen. Op een diepte van 2. Het bleek zelfs, dat op deze diepte de cultuurresten van oudere datum werden. Tijdens de ingraving zijn geen sporen van een bestrating of huisvloer aangetroffen, zodat mag worden aangenomen, dat we op het erf van een gebouw hebben gezeten. De oudste gevonden scherven zijn onomstotelijk te dateren in de eerste helft van de 13e eeuw. Ik ben er zeker van, dat bij een verdere uitgraving 12e eeuwse en mogelijk sporen van nog oudere datum zullen worden aangetroffen. Het marktterrein vormt een rijke bron voor de geschiedkundige kennis van zowel de voorstedelijke nederzetting ais het met stadsrechten begiftigde Huissen. Deze conclusie kan worden getrokken uit de resultaten van de door mij gedurende jaren uitgevoerde waarnemingen tijdens graafwerkzaamheden op de Markt. Zij is archeologisch gezien een zeer interessant gebied. Het heeft van oudsher een geheel eigen plaats in het stadje ingenomen. Het stadje vertoonde vanaf de beginjaren een nogal agrarisch karakter. Het areaal binnen de stadswallen was verdeeld in een groot aantal terreinen, waarop veelal boerenhoeven stadsboerderijen stonden. Weliswaar lagen de grote akkers, weiden en boomgaarden buiten de stadsmuren, de boerenbehuizingen binnen de stad hadden echter nog wel zoveel grond erf rond de boerderij bouwhof , dat hierop voldoende geteeld kon worden om in eigen behoeften te voorzien. De Markt en directè omgeving vormden hierop echter een uitzondering. In de 16e eeuw was deze nagenoeg volgebouwd met allerlei bouwwerken, zelfs meer dan nu, welke in directe zin niets met het agrarisch leven te maken hadden 1 De functies van deze gebouwen waren meer stedelijk gericht en wel op de verdediging, de inkomsten tol , de handel, het bestuur, de sociale en medische verzorging. Een en ander is op pagina in een plattegrondschets in beeld gebracht. Men vond er allereerst de stadsmuur langs de binnenglooiing van de dijk A , welke het gehele gebied aan de oostzijde begrensde. In deze stadsmuur was ter hoogte van het achterterrein bij snackbar E. Jeurissen de Rijnpoort opgenomen B. Deze Rijnpoort vond nog een extra verdediging in de stadstoren , gelegen op het einde van de Rijnstraat C en een toren aan de andere zijde, richting Gasthuisstraat gelegen D. Rechts van het poortgebouw, aan de buitenzijde van de stadsmuur, bevond zich het tolhuis i. Het geheel werd aan de voorzijde afgedekt door een nog goed bevaarbare hoofdarm van de Rijn, de huidige Strang F. Verder vond men hier en daar verstrooid over de Markt nog enkele pakhuizen. Het zuidoostelijke deel van dit terrein, dat gedeelte waarop wekelijks de vrijdagmarkt plaatsvindt, werd in beslaggenon door een gebouwencomplex, dat van de Tempelieren afkomstig heet te zijn K. Dit complex, dat ongeveer een kwart van het beschreven gebied besloeg, bestond uit een commanderij 1 met kapel 2 , een gasthuis 3 en de nodige bijgebouwen 4. In deze gebouwen werd onder meer aan vreemdelingen, armen en zieken onderdak verschaft en mogelijk was het ook een oord voor het lenen van geld. In één van deze gebouwen was gedurende lange tijd het stadsbestuur gevestigd. Deze gebouwen heetten , zoals reeds opgemerkt, afkomstig te zijn van de Tempelieren. Bij mijn weten wordt hierover voor het eerst gewag gemaakt in 19e eeuwse schriftelijke stukken 2 , Of deze gebouwen ook werkelijk door of vanwege de Orde der Tempelieren zijn opgericht is een omstreden zaak. Met zekerheid is daarover nog niets te zeggen daar hieromtrent nog geen oorspronkelijke schriftelijke stukker zijn gevonden" Wat echter we! Deze straat begrensde aan één zijde de Tempelierengebouwen K en aan de andere zijde een rij afzonderlijke woningen L. Dat de eerder genoemde gebouwen op de Markt aanwezig zijn geweest, is we! In de loop van de tijd worden ze verschillende malen met naam genoemd, zoals: "Domum Hospitales" gasthuis in , "gasthuiskapel" in en en een niet met name aangeduid gebouw ernaast, dat dan naar al le waarschijnlijkheid het onderkomen, de commanderij, van de geestelijke bedienaar der kapel moet zijn geweest, is wel met zekerheid te zeggen. Ook worden in 16e eeuwse schriftelijke stukken nog de Meesteren van het Gasthuis genoemd 4. Dit betekent automatisch, dat genoemde gebouwen reeds in de 13e eeuw moeten zijn opgetrokken. Een en ander zal door een eenvoudig onderzoek kunnen worden vastgesteld daar bij de bouw de vroegste vorm van kloostermoppen of tufsteenmateriaal moet zijn gebruikt. Het laatste onderzoek op de Markt heeft in elk geval aangetoond, dat het marktterrein in de 13e eeuw bebouwd en bewoond moet zijn geweest. Mogelijk kan een verdere bestudering van het bodemarchief opheldering verschaffen over de vraag of Huissen ook werkelijk een Vestiging van de Tempelieren binnen zijn muren heeft gehad. Het lijkt me een goede zaak om toekomstige ingravingen aldaar met meer dan normale zorg uit te voeren. Wat is er nu tijdens het laatste onderzoek van deze bewoning op de Markt aan cultuurresten teruggevonden? Allerlei fragmenten van aardewerk uit de 13e tot en met de 15e eeuw. Op pagina zijn enkele prototypen in beeld gebracht en aangevuld met afbeeldingen van voorwerpen, welke ik reeds bij vroegere waarnemingen had gevonden. Al deze resten van aardewerk kunnen in twee hoofdgroepen worden ondergebracht, namelijk: a. De onder a. Volstaan wordt derhalve met een beschrijving. Tot deze groep aardewerk behoren o. Het is het aardewerk, dat in de 12e en 13e eeuw in het pottenbakkerscentrum Paffrath in Duitsland is vervaardigd. De scherven hiervan zijn op de breuk schilverig wit, terwijl het oppervlak door het bakproces glanzend wit of zwart is gesinterd. Eén randfragment van zo'n kogelvormige pot is nog voorzien van een gemshoornachtige handgreep, eveneens een kenmerk van dit soort aardewerk. Tussen de scherven bevinden zich ook nog exemplaren van grove dikwandige onregelmatig gevormde kogelpotten. Ook werd een fragment van het bovenstuk van een vrij grote dikwandige grijze kan gevonden. Volgens mij dienen deze twee laatste in de 12e eeuw te worden geplaatst. Al dit materiaal toont veel overeenkomst met het materiaal, dat indertijd tijdens de opgraving aan de Burchtgracht is gevonden 5. Het vormt ook het jongste materiaal boven het indertijd door mij aan de Duisterestraat gevonden Merovingische grafveld. De resten van het onder b. Het zijn resten van drinkbekers, drinkkannen, schenkkannen en voorraadkruiken, welke van een gegolfde aangeknepen voet zijn voorziend Het 13e eeuwse materiaal hiervan komt eveneens overeen rnet dat wat indertijd aan de Burchtgracht is aangetroffen. Groep 1, midden 13e eeuw. Het zijn kannen, waarvan het halsuiteinde is voorzien van een geribbelde rand. Op pag. Groep 2, einde 13e eeuw. Bij deze exemplaren is het halseinde voorzien van een gladde, iets taps naar binnen lopende halsband. Het zijn de op pag. Over het algemeen zijn zij donkerbruin van kleur, waarbij het gehele oppervlak van rossige spikkels is voorzien. Groep 3, 14e eeuw Bij deze exemplaren wordt de halsrand gevormd door een verticaal staande gladde band. Deze vorm is aangegeven op pag. Deze kannen zijn egaal van kleur en komen voor in de tint rossig tot oranje, licht tot donkerbruin en paars. Groep 4, overgang 14e - 15e eeuw. Bij deze typen heeft de pottenbakker de romp en hals van de kruik nagenoeg opgedraaid. Het zijn drinkkannen, waarvan de inhoud groter is dan die van de oudere exemplaren. Zie pag. Groep 5, begin 15e eeuw. Hierbij wordt de hals steeds smaller uitgevoerd en in het begin flauw doch later in de tijd duidelijk geknikt afgezet op de romp, hetgeen voor de eerste exemplaren op pag. Dit materiaal is over het algemeen okerkleurig of lichtbruin van tint. Groep 6, 15e eeuw. Dit materiaal is voorzien van een smalle lang gerekte hals. Deze typen hebben in de volksmond de naam "Jacokokan" gekregen. Met dit type wordt het aardewerk in deze vormontwikkeling afgesloten. Tussen alle resten bevond zich nog een bovenstuk van een bijzondere vorm. Deze is afkomstig van een groot formaat stenen veldfles, zoals deze door reizigers en pelgrims werd gebruikt. Dit ragment is van een voorraadfles afkomstig, welke met lederen riemen opzij van een paard werd gehangen. Dit exemplaar vertoont een paarse kleur en valt mogelijk te dateren in de 14e eeuw. De buik werd in twee delen vervaardigd. Eerst werd de ene helft uit klei gedraaid, waarna de andere helft met de hand knedend werd opgezet. Aan de bovenzijde werd vervolgens een hals met aan weerszijden een bandoor aangekleefd. Een afbeelding is te vinden op pag. Van dergelijke veldflessen doch van kleiner formaat heb ik ook resten gevonden op het terrein van het Dominicanenklooster en op de hoek van de Langestraat en de Vicariestraat. Deze werden echter met een lederen riem aan de gordel gedragen. Doordat aardewerk nagenoeg onvergankelijk is, vormt dit doorgaans de hoofdmoot in het archeologische vondstenpakket. Toch kunnen de omstandigheden in de grond van dien aard zijn geweest, dat ook vergankelijke cultuurresten in een verrassend goede staat zijn aangetroffen. Als voorbeeld hiervan een op de Markt gevonden sleutel. Het betreft hier een steeksleutel voor een pennenslot. In het ten opzichte van de pen haaks staande ronde blad bevinden zich twee kruisvormige openingen. Het is een bijzonder type sleutel. Daar dit exemplaar tussen 14e eeuwse scherven werd gevonden lijkt een datering in dezelfde tijd wel aannemelijk. Zie voor afbeelding pag. Op het marktterrein zelf îs nagenoeg geen 16e eeuws of jonger materiaal aangetroffen. Dit duidt er mogelijk op, dat door de omvangrijke bebouwing of de aard daarvan geen afvalgaten in de erven of tuinen konden worden gegraven en dat alle afval naar elders werd afgevoerd. Wellicht vormt dit de verklaring voor de grote hoeveelheden 16e eeuwse en latere huisafval, welke in het terreingedeelte tussen de Langestraat en de Stadsdam achter de huizen werd aangetroffen. Huissen, Inv. Dordrecht, Facs. Huissen In: De Gelderlander 23 en 25 februari, 7 en 8 maart Zweers, Huissens stadhuis had zes voorgangers. Huissen, Huissen, inv. Elisabeth Convent te Huissen. Onttakelde molen in winters landschap Uit Mededelingen, jaargang 7, , nr. In had de sloop plaats van de toen oudste torenmolen van Nederland, de "molen van Heijckmann" in de Molendel tegenover het Dominicanenklooster. Het werk werd uitgevoerd door een Apeldoorns slopersbedrijf, dat het slechts te doen was om de kloostermoppen aangezien die nog waarde hadden voor de restauratie van oude gebouwen 1. Van de molen tijdens de sloop publiceren we thans twee bijzondere foto's. Het gaat hier om oorspronkelijk twee, wat vergeelde amateurkiekjes, van 5. Zij werden ons beschikbaar gesteld door mevr. Helmich-Bonke en laten de reeds van de kap en de wieken ontdane molen zien in een winters sneeuw- en ijslandschap. De eerste foto werd gemaakt vanaf de richting De Grote Bloem Domineeswater. Op de achtergrond links is het Dominicanenklooster met de toren van de kloosterkapel zichtbaar. De andere foto toont de molen vanaf de Angerse dijk gezien, met de door knotwilgen gemarkeerde toegangsweg vanaf de Stadsdam. In: Bijdragen en Mededelingen van Gelre, dl. De Kring-fotocollectie beschikt - zoals vermeld -- thans over een reproductie van de op de omslag afgebeelde ansichtkaart, welke het voormalige raadhuis op de Markt laat zien mét een aantal panden in de Langestraat. Het gaat hier om een bijzonder scherpe opname uit een serie, die werd uitgegeven door H. Geveling te Huissen en gedrukt door "Brinio, Rotterdam" onder nr. Het betrokken exemplaar werd op 1 december vanuit Huissen verzonden door de militair A. Zij toont dus de situatie aan het begin van deze eeuw. Zij laat het uit daterende en in gesloopte zgn. Waterstaats-stadhuis zien met ervóór de hardstenen pomp, waarop de petroleumlantaarn, en daarnaast een ANWB-wegwijzer. Niet alleen wegens de scherpe afbeelding van het stadhuis, maar ook wegens de overige panden is de kaart interessant. Twee van die panden zijn behouden gebleven. De meeste werden bij het bombardement van 2 oktober verwoest. Siepman werd ontworpen. Het werd laatstelijk bewoond door de families W. Daarnaast het pand, dat laatstelijk bewoond werd door de fam. De Haas. Het werd in op de gemeentelijke monumnenten! Op deze plaats staat thans Het Wijnhuis. Het pand daarnaast staat er nu nog, zij het verbouwd. Het huisvest thans de winkel van Broekmans Mode, met bovenhuis. Het hoekpand, laatstelijk bewoond door de fam. Hendriks-Stevens, werd in het midden van de jaren dertig gesloopt om plaats te maken voor de winkel "De Toko", met woning en bovenwoning van de fam. De panden rechts zijn alle verdwenen. Geheel rechts - met straatlantaarn -. Siepman bewoonde pand, toen ook reeds door de fam. Siepman bewoond als winkelwoonhuis zie reclamebord van Continental-banden. Daarnaast het zgn. Het werd eveneens op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst. Naast dit pand staan op de foto slechts ten dele zichtbaar resp. Op de plaats van de panden van Siepman en Ponger staat thans het - intussen verlaten - Rabo-bankgebouw. Na de sloop van De Poort van Cleve en café Hoedt werd ter plekke niet meer herbouwd. De ruimte werd gebruikt voor de uitbreiding van de Markt. Ter verdere oriëntatie: naast het pand van de fam. Siepman werd in het midden van de jaren twintig "De Cremerstichting" gebouwd. De foto op p. Pilarenhuis van de fam. Ponger thans Rabo-bankgebouw , het winkel-woonhuis van de fam. F, Siepman met het reclamebord van Ford en de Texaco-benzînepomp en daarnaast het gebouvv van de Cremerstichting" Op de achtergrond is zichtbaar de door oorlogshandelingen verwoeste toren van de Ned. Hervorme kerk H. Van kapotte ramen en een ooievaarsnest,. De Huissense burcht in Uit Mededelingen jaargang 7, , nr. Toen in het jaar Adam von Schwarzenberg de Landeshoheit over Huissen verwierf was hij er natuurlijk bijzonder in geïnteresseerd te weten, wat er in zijn nieuwe bezitting zoal aanwezig was. Daaraan danken we een tweetal inventarislijsten, die de Huissense rentmeester Conraidt Blaispeill op 4 augustus opstuurde en die dankzij de zorgvuldigheid van de Sclwarzenbergers nog heden in hun familiearchief in Cesky Krumlov berusten 1 , Het gaat om lijsten, die niet in , maar in zijn opgemaakt, toen ambtman Peter Hertenn de Huissense burcht verliet en de inventaris naliep met rentmeester B! Wat op de eerste plaats opvalt aan deze inventarislijsten is het feit, dat er tussen 24 aprîl en 4 augustus nauwelijks verandering in de burchtinventaris lijkt te zijn gekomen. Datgene wat veranderde is zeer zorgvuldig genoteerd en blijkt zeer gering. Des te opmerkelijker, als we ons realiseren, dat kort na het opmaken van de inventaris staatse troepen onder de Engelse kolonel Edward Harwood de burcht "bezochten" Het onderhavige document maakt daar melding van, maar vermeldt niet anders dan het zoekraken van een boogje, dat Harwood voor het voltrekken van een doodstraf had laten gebruiken. Dat Harwood's troepen, die in elk geval op 18 augustus in Huissen waren 2 , wel degelijk méér meegenomen hebben, blijkt uit andere bron. Nog op 22 november klaagde Adam von Schwarzenberg daarover bij de Staten Generaal 3. Uit het feit, dat de lijst geen verdere verliezen vermeldt zou wellicht af te leiden zijn, dat Schwarzenbergs protest succes heeft gehad. Als men de burchtinventaris beziet, 1ijkt zuinigheid wel meer dan gepast. Er is onwaarschijnlijk weinig aanwezig en datgene wat er is, is in bijzonder slechte staat. De schrijver klaagt zelfs over het feit, dat diverse ramen kapot zijn en als men de kwaliteit van het geschut bekijkt, krijgt men ook al niet de indruk van een militair bolwerk, laat staan van een "fortified stronghold", zoals de Britse historicus Geoffrey Parker Huissen nog in een recent werk betitelde 4. Helemaal lachwekkend wordt het, als we de toestand van de huishoudeli jke artikelen op de tweede lijst bezien, waar het beddegoed, zilveren en tinnen vaatwerk, kasten, bedden, tafels en stoelen worden opgesomd. Er is een grote hoeveelheid lakens en dekens, nog in aangevuld, maar de kwaliteit laat enigszins te wensen over. De veren bedden zijn bevlekt en smerig, van de vier hemelbedden was er slechts één nog in redelijke staat. Het was voor de bewoner van de burcht ook al geen aanlokkelijk perspectief hoge gasten te ontvangen. Er was zeggen en schrijven één wijnroemer op zilveren voet in bruikbare staat. Met de rest van het tafelzilver was het wat beter, al moesten de gasten wel volgens middeleeuws gebruik met hun handen eten, want er waren 15 messen en 2 vorken. Hier en daar stond zowaar nog het Kleefse hertogelijke wapen op, maar een A op het doek van een bed geeft wel te denken, als men beseft, dat de laatste hertog Adolf in was gestorven. Opvallend moet ook de grote zwart-groene kist met het landsheerlijk wapen geweest zijn, alleen wat lastig bruikbaar zonder sleutel. Hoe desolaat ook de toestand van de Huissense burcht mag zijn geweest, we krijgen uit de lijst wel een idee, hoe de burcht was ingedeeld. Er is sprake van een voorpoort en een poort, beide bekend van de diverse kaarten en prenten. De aanbouw, die op de tekeningen van de burcht te zien is, heet in de stukken het "Vorhaus". In het hoofdgebouw was er een grote zaal, één grote Stube en diverse kleine. Men kon vanaf de bovenvertrekken met een trap door een venster in deleien op de tinnen komen, van waaraf dus een extra verdediging moge1ijk was. Curieus is ook de vermelding van een brouwhuis op het terrein van de burcht. Dit gebouw met zijn boven de gracht uitstekende hijsbalk was al bekend, maar niet zijn bestemming. Opmerkelijk is ook de vermelding van de bouw van een ooievaarsnest op de grote toren in Men gebruikte daarvoor de restanten van een oud wiel. Het is ons tot heden helaas niet bekend, of Adam von Schwarzenberg in het schrijven van Blaispeill van 4 augustus aanleiding heeft gevonden om de toestand van de burcht te verbeteren. Dit is wellicht geschied naar aanleiding van het bezoek, dat keurprins Friedrich Wilhelm in aan de Huissense burcht bracht 5 , Zo dit al gebeurd is, dan heeft het weinig geholpen. Na de diverse "visites", die Staatse en Hessische troepen aan de burcht brachten in de jaren - was het ambtshuis danig beschadigd. Hierover beklaagt Blaispeill zich op 19 maart bij de keurvorst 6 , Om de lezer een indruk te geven van de toestand van een en ander hebben wij de eerste van beide inventarislijsten hier met de verta1ing gepubliceerd. Abgekommene Besitzungen I Ab9: Huissen. Hoefer, De groote keurvorst als jongeling in Gelderland. Twee voetbogen met aan elk twee kromme ijzers met een knipslot 2. Een ijzeren lijfband met een ketting voor de gevangenen 3. Deze handboog heeft kolonel Harwood gekregen en er een gevangene mee dood laten schietén, die uit de gevangenis gebroken was; daarom is het niet terug ontvangen. Getuigenis van de burggraaf Johan Schmidt 22 aug. Een zwarte regimentsstok. Twee oude ruiterharnassen boven op het kamertje, waarvan bij te een het vizier is gebroken. Nog vijf ijzeren handschoenen met twee schootsstukken 7. Elf ijzeren haakbussen, zowel kleine ais grote : daaronder zijn twee oude grote landroeren geweren gerekend. Nog drie haakbussen; nog vijf lopen van oude geweren 9. Een legerpan Een oude zitkist dekenkist , die in de zaal staat Een groot leistenen bord op een stenen voet gemetseld Nog een harnaskruis van hout Een ketelhaak in de keuken. Nog een heel oude kookbank Op de grote kamer een ijzeren tegelkachel met aarden pannen er bovenop gelegd Achter de grote kamer twee kleine ijzeren stukjes geschut zonder affuiten; aldaar staan drie oude raderen, die voor niets meer geschikt zijn, omdat er helemaal geen ijzerwerk meer aan zit In de marge: N. Van deze drie raderen is er één als duivennest gebruikt, het andere in op de grote toren als ooievaarsnest; het derde is verrot en uit elkaar gevallen, bovendien dienden ze nergens anders toe Op de korenzolder is het houtwerk van een rosmolen gevonden, waartoe twee lange armen behoren, die onder de poort liggen. Er mankeren nog een dwarshout en drie lange armen aan. Nog een bouwvallige handmolen Nog twee venstertrappen aan het leien venster, waardoor men op de tinnen komt. Een windspoel met het bijbehorende touw, dat echter op drie plaatsen gebroken en aan elkaar geknoopt is. Op het kamertje boven de trap in het voorhuis is een venster er heleraal uit. Eén is er zonder hangwerk voor het venstergat. Bovendien moeten in de zaal, in de oude keuken, op het onderste kamertje en dergelijke de glazen nodig gerepareerd worden en van windroeden voorzien 21o. Boven het poortkamertje naast het plein mankeert een ijzeren deur van het venster. Voor op het stenen plein naast de tuin staat een mortier zonder affuit In het gewelf onder het pannen dak een mortier met zijn affuit, maar zonder wielen Nog onder het pannen dak een ijzeren stukje geschut zonder affuit. Een brouwketel, die aan de ene kant helemaal doorgebrand en zeven jaar geleden opgelapt is. Nog twee brouwkuipen. Vijf watergoten van eiken en vurehout, de drie langste volkomen ondeugdelijk 4. Nog drie stukken hout, die bij de losse vloer behoren 5. Vier lange en vijf korte houten vensters, waaraan bij slechts twee het hangwerk 6. Vier lange en vijf korte glazen vensterruiten, waar af en toe het glas nog uit is. Deze vensters horen in de Pelsen Hoeve N. Zijn aan de pachter van de Pelsen- hoeve Thonis Rijcken geleverd. Een timmermans schaafbank 8. Een putzwengel met bijbehorende brug naar de gracht, tot het brouwhuis behorend 9. Nog twee hengsels van de voorpoort In de marge: N. B Zijn vervolgens aan de nieuwe gekomen Een houten windsel, die tot de korenberg behoort, waaraan echter de grote ijzeren spijker ontbreekt. Nog een lang touw of koord. Boeken zoals Limburg, een geschiedenis - compleet in 3 delen

Voor de pauze waren Joanna en Thea Diepenbrock in de zaal, na de pauze ook Elisabeth. En ook later:Nu buig ik mij voor God, mijn lief, mijn uitverkoren! Hier baat geen tegenweer. Ik mag Diepenbrock misschien nog zien, morgen om 11 uur. Vandaag om 11 uur toegelaten bij Diepenbrock. Een treffend gezicht. Een bijna geheel ontvleesd lichaam, geel van kleur, de ogen helder, onveranderd, en Elisabeth sympathiek en bedroefd. Ik sprak met hem over de uitvoering van gisteren, over zijn dochters, hoe ze zo mooi waren door hun uitdrukking en hoe ik hem miste en hij antwoordde dat hij het heel aardig vond en dat ik niet ongerust moest zijn, hij zei: we zijn niet ongerust. Verder verzocht hij Hilda en de jongens te begroeten. Het was aangrijpend, mooi en droevig. Heden is Diepenbrock overleden. Mengelberg komt vannacht terug uit Amerika met veel dollars. Heden om ½ 2 met Hilda naar Elisabeth Diepenbrock, die wij vinden met haar twee dochters en met Mej. Tas, heel kalm en sympathiek. Ik ben naar boven geweest en heb Diepenbrock gezien, het was heel mooi en vredig, er was niets menselijks meer aan dat lichaam, alles geestelijk. Hij lag met het hoofd opzijde naar links, de ogen half gesloten. Ik keek een tijd lang naar hem, naar zijn edele fijne trekken, zijn handen in elkaar gevouwen over het crucifix. Naast hem aan de wand het portret van zijn moeder op haar sterfbed en de gelijkenis valt op. Hij was een edel hoogstaand mens, bijzonder begaafd, ontwikkeld een fijne geest. Hij heeft het heel moeilijk gehad, ook dikwijls geldzorgen gehad. Elisabeth Diepenbrock betreurt het dat zijn muziek nog niet gedrukt is, één brandje en alles verbrandt en is voorgoed weg. Er zal f Er zal vandaag gebeden worden bij het lijk door de vrienden. Vandaag is Mengelberg teruggekomen. Hij is dadelijk gaan repeteren. Hij is dik geworden, heeft succes gehad en veel geld verdiend. Het programma is: een ouverture van Beethoven, Tod u. Verklärung van Strauss Diepenbrock vond dit een afschuwelijk werk en na de pauze het Lied von der Erde. Wij gaan er heen. Olga heeft Connie gevraagd thuis de wacht te houden en dat doet ze gaarne en ik laat mevrouw Cnoop Koopmans en een klein lief Hongaars meisje op mijn plaats zitten en ga naar de loge en val daar gauw in slaap en ga na de pauze weg na even Mengelberg de hand te hebben gedrukt. Een groot contrast: Mengelberg — Diepenbrock. Daar in de kerk weer een plechtigheid — de laatste absolutie. In het rijtuig gezeten met Zweers, Charles en Freyer. Verhalen van Zweers Bernard Zweers , componist over de Rooms Katholieke kerk, waar hij niet uitgetreden is, zijn antwoord aan Van Ogtrop, die hem aanmerking maakte over zijn niet vervullen van godsdienstplichten en het ook niet eisen van zijn zoon. Hij vertelde dat Diepenbrock en Hubert Cuypers koordirgent en componist niet in een stad als Nijmegen zouden kunnen wonen. Ze zouden daar door de invloed van de geestelijkheid voortdurend tegenwerking ondervinden, en ondervinden dat de mensen hen liever niet zagen. Daarbij zijn malle gezicht maakte het geheel heel geestig en onderhoudend. Hij vond Diepenbrock een heel diepe natuur, maar je kon niet met hem omgaan, omdat zijn mening de enige juiste was. De Koningin ontvangen. Zij spreekt mij aan en Juliana geeft mij een hand. Bauduin, Van Geen, de Prins. Goudoever uitstekend cellist. Tango en Foxtrot, heel mooi. Pijpers symphonie een wanhoopskreet gelijk. De Koningin vroeg mij of ik nog viool speelde! Ik vergat nog te vermelden dat wij na het concert in de solistenkamer een boterham aten met Wagenaar tot 3 uur. Toespraken van Röell voorzitter bestuur n. Het Concertgebouw van tot , Mengelberg en Wagenaar. Het uiterlijk van Mengelberg: wilskracht. Hij zegt: Ik ben grijs van binnen, Wagenaar is grijs van buiten. Een aardige avond, Mengelberg in zijn speeches natuurlijk steeds zich zelven prijzende. Antonie Roell Namiddag Concertgebouw, Ivogün, een wonderlijk begaafde zangeres. De ijdele Röell en zijn bekomzame wederhelft. Walter vertelt van Ivogün, hoe die melancholiek van aard is, maar heel geestig en komiek. Eigenaardig dat dit veel samen gaat. Hoe zij zonder een taal te kennen, enkel door haar muzikaal geheugen, een rede kan houden in het Hollands en in de andere talen die ze hoort spreken, die op de toehoorders de indruk maken in het Hollands te zijn gehouden, of in de andere taal, zonder dat men verstaat wat ze zegt. Inderdaad zijn het ook geen woorden, enkel klanken die zij uit. Met een enkel woord als Stadsschouwburg bv. Ze moet een heel bijzonder mens zijn. Hilda was er natuurlijk ook. Ik maak speech klaar maar Mengelberg begint al gauw te spreken en zo komt er niets van. Waarom Mengelberg de muziek van Bloch uitvoert is een raadsel. Noordewier, zoon van Aaltje, die zelfmoord pleegde. Hij was lid van het Orkest. Te Hilversum heel veel belangstelling, zag daar Elisabeth Diepenbrock o. Ik behoefde niet te spreken, had wel bedacht wat ik zou zeggen. Het zou heel kort geweest zijn. Naar de Mattheus Passion. De uitvoering was prachtig, vooral wat de koren aanging. Onder de solisten was Mia Peltenburg te lief, Carl Erb te gemaniëreerd. De uitvoering was over het geheel ontroerend. Het diner uitstekend maar ik at weinig en drink nagenoeg niet. Intussen werden wij vermaakt door de Berlin Harmonist society, een zevental mannen die zongen op de manier van de Revellers, heel knap. Dansen met een jazzband en Hilda en ik deden een walsje. Om 3 uur naar huis. Aardig om te zien het plezier van Mengelberg en de aardige wijze waarop hij omging met die Revellers. De speech van Alexander Schmuller , vooral heel aardig waarin hij Mengelberg aanspoorde om nu voortaan in Holland te blijven. De beschaving van Amerika die te meer vervlakt naarmate het aantal verdiepingen stijgt. Feestelijke bijeenkomst in Amstel Hotel Mengelberg in het midden vooraan, links van hem Hilda de Booij-Boissevain,. Direct achter hem de alt Ilona Durigo. Verder vele prominenten aanwezig, Heineken, Cornelis Dopper. Er gebeurde echter niets. Mooie Cherubini. Vioolconcert Beethoven van Louis Zimmermann, altijd weinig interessant maar goed gespeeld. Variaties van Reger, mooi maar lang. Donderdag 21 december. Hedenavond is ten Tom telefoneerde toen het kind 3 minuten oud was. Ik was juist teruggekomen van het Concertgebouw waar ik Erna Rubinstein had horen spelen het concert van Max Bruch. Ze is een uitstekende violiste, zonder ziel. Gisteren, zondag, een mooie uitvoering van de 3de van Mahler in het Concertgebouw onder leiding van Bruno Walter. Hoe mooi en gevoelig waren de trompetsolo en in de verte de posthoorns in het derde deel. Maartje Offers heeft een mooie stem. Bruno Walter zat links, mijn grootvader rechts van de gastvrouw. Bruno Walter is een zeer ontwikkeld man, niet alleen op zijn eigen gebied maar op allerlei gebieden. Hij zegt dat men in het algemeen omtrent Amerika geheel onjuiste begrippen heeft. Door de mening van allerlei rassen is een geheel nieuw, oorspronkelijk ras ontstaan, geniaal, nog onaf. Sam Bottenheim zaak waarnemer van Mengelberg is veroordeeld wegens een belastingdelict. Verder heeft hij voor f Ook heeft hij Amerikaans geld van Mengelberg opgemaakt, waardoor deze ook misschien in moeilijkheden geraakt omdat hij vroeger moet verklaard hebben in Amerika geen geld te bezitten. Met de zaak Mengelberg staat het heel slecht. Een bezoek van Jitta heeft tot niets geleid. Hij ontkent alle schuld terwijl prof. Russel zegt dat hij zeker in de gevangenis zou komen zo alles bekend werd. Bottenheim zal als het uitkomt chantage plegen. Even gesproken over Mengelberg. Men hoopt dat hij in de gevangenis komt en dat hij er niet in zit verwondert de mensen die overtuigd zijn dat hij geknoeid heeft met de belasting Marthe Voorhoeve, de weduwe van professor N. Zij musiceerde vaak met mijn grootvader en was aanhangster van de anti-Mengelbergpartij, die Evert Cornelis de voorkeur gaf als dirigent. Vandaag onze Willem Mengelberg voor de rechter als getuige in de strafzaak Bottenheim. Het lezen van het verslag in het Handelsblad stemt niet aangenaam, aangezien het bijna niet denkbaar is dat hij zo weinig van zijn geldzaken zou hebben geweten als hij voorgeeft. Gisteren heeft Mengelberg getuigd voor de rechtbank. De verslagen van deze zitting staan het beste in de Telegraaf van gisteren en hedenochtend. Mengelberg heeft als getuige de eed afgelegd en men kan dus niet aannemen dat hij onwaarheid heeft gesproken zonder hem van meineed te beschuldigen. Toch is het moeilijk zulk een volslagen onbekendheid met de staat zijner financiën bij een mens te aanvaarden. Om 3 uur vergadering van het Concertgebouw, waarin wij bekend worden met de eisen van bezuiniging van Rijk en Gemeente, die zeer ernstig zijn. Moeilijkheden met Mengelberg die een concert heeft afgesloten te Parijs terwijl hij op die datum een concert heeft te Deventer. Oyens stuift op en zegt dat Mengelberg, Tilly en Russel leugenaars zijn en dat hij geen andere banden dan zakelijke meer met hen heeft. Gisteravond naar concertgebouw, herdenking sterfdag Mahler. Een prachtig concert. Ik had geen slaap, hetgeen zeer bijzonder is en genoot dientengevolge zeer bijzonder. Er waren twee Franse dames die enthousiast waren zowel over het orkest als over den Duitsen baszanger en over onze Jo Vincent die onovertrefbaar was in de IVde symphonie van Mahler. De Lieder eines fahrenden Gesellen waren zo roerend. Op zulk een avond vergeeft men Mengelberg veel. Namiddag vergadering Concertgebouw waar het voornaamste punt, hoe het bestuur zal staan tegenover de operaplannen van de Wagnervereniging. Gisteren — Zondag — met Hilda naar Richard van Rees, den 84 jarigen, oud-bestuurder van het Concertgebouw, thans wonende in het hotel Duin en Daal te Bloemendaal. Het is aardig die drie cahiers te lezen, al bevatten ze niet veel bijzonders. Gedurende het conflict in vertrouwden wij Van Rees niet. Hij is niet van de kwaliteit Sillem. In hem zat meer stijl. Het is nu 12 mei. Wij zijn dadelijk na onze thuiskomst [op 4 mei, van een reis naar Italië] gevallen midden in de feestelijkheden van het Concertgebouw, uitvoeringen van de 8ste van Mahler, een feestelijke bijeenkomst waarbij de Egmont ouverture en Halleluja van Händel uit de Messias werd uitgevoerd en waarbij een aantal toespraken werden gehouden; de laatste door Heineken dr. Heineken, voorzitter van van het Concertgebouw en bierbrouwer , onze voorzitter, die zich aan het slot ontpopte als een gelovig mens, die zich weet onder een hogere macht; een muziektentoonstelling in het Museum, een uitvoering in Carré, van Pierement tot Mengelberg. Heineken en Oyens kregen de Leeuw, een succes dat niet zonder moeilijkheden schijnt te zijn bereikt daar op beider zedelijk leven aanmerking scheen te worden gemaakt in hofkringen en de Leeuw nu eenmaal het opschrift heeft: Virtus Nobilitat. Donderdag 16 juni. Een bezoek aan Dopper gebracht. Hij krijgt dagelijks inspuitingen om hem te kalmeren, maar de nachten zijn in weerwil hiervan vreeslijk als de inspuiting uitgewerkt heeft. Wij spraken over de oude tijd, over Diepenbrock, Mengelberg, Van Rees enz. Ik ben al weer niet hartelijk genoeg voor hem geweest, heb hem veel te zelden opgezocht. En dan kwam men steeds weer op de politiek! U kunt zich voorstellen hoe wij aan de radio hingen in die dagen. Het is werkelijk een grootsch uur, de wereldgeschiedenis zal dat bevestigen. Europa komt in nieuwe banen. Zeker, ons leven had veel contact met het Westen, dat contact is verstoord, ook de invloed van de Westelijke cultuur is afgesneden — maar …. Stel u zich eens voor, dat het anders gekomen was. Dat zou veel erger voor het Nederlandsche cultuurleven geweest zijn. Immers wij zijn altijd bijzonder nauw met juist het Duitsche geestesleven verbonden geweest. En wanneer het Westen terugtreedt zal Duitschland nog sterker op den voorgrond komen. Ik heb zoo juist een krantenknipsel ontvangen, met dezen brief. De brief wordt gehaald, het krantenknipsel wordt voorgelezen: Onze theaters zijn open, de bioscopen geven hun gewone voorstellingen, de trams rijden, de kinderen spelen op straat en wanneer een vliegmachine aan den hemel verschijnt blijft iedereen aan zijn werk, de sirenes klinken niet meer, de menschen ademen op …. Zoo stond het in de Hollandsche krant Mengelberg meent, dat er geen beter getuigenis voor den nieuwen Nederlanschen opbouw bestaat staat dan juist dit praatje in het dagblad: En wanneer nu alle kunstzinnige en wetenschappelijke werk verder gaat als in vredestijd zal Duitschland daar het grootste aandeel aan moeten hebben; ik althans geloof dat. Hoe dikwijls heeft Adolf Hitler bewezen tot vrede bereid te zijn; bijna hield men het voor onmogelijk, dat hij altijd weer de hand uitstrekte tot vergelijk. Zijn tegenstanders moeten blind of kwaadwillig geweest zijn. Wij willen aan den arbeid gaan. Wanneer ik mijn reeds aangegane verplichtingen in Duitschland vervuld heb dan wil ik in Holland blijven. Holland beeft zijn kinderen thans noodig, het heeft ook mij noodig. En — aldus besluit de interviewer — muziek maken. Heden in de Philharmonie te Berlijn. En dan alle dagen verder in het Concertgebouw van het weer vredige Amsterdam. In een donker Amstel-station stapte de professor uit den trein — den laatsten, en veel te iaat — vergezeld van mevrouw ~Mengelberg en zijn impressario, den. Vele menschen schijnen hier veranderd te zijn- ik ben niet veranderd. Ik behoef niet opnieuw mijn houding te bepalen; deze behoeft geen andere te zijn dan zij altijd was en nu is. Nooit ben ik iets anders geweest dan een goed Nederlander en een musicus. Ik heb mij nooit met politiek bemoeid, doch men probeert mij altijd in de politiek te betrekken. Het merkwaardige is, dat mijn goed Nederlanderschap nooit in twijfel getrokken is dan sedert Voor zoover ik mij herinneren kan, waren wij toen in vollen vrede met Duitschland. Doch na de intrede van het nationaal-socialistiscne regime in Duitschland, begon men mij te hinderen, te vervolgen, omdat ik in Duitschland dirigeerde. Ik dirigeerde ook in Engeland, doch dit nam men mij niet kwalijk. Ik dirigeerde in Brussel en Parijs, doch dit werd mij toegestaan. Men nam mij zelfs niet kwalijk, dat ik in ltalië orkesten aanvoerde. Duitschland was echter taboe. Uw eigen orgaan betoogde altijd, dat wij, Nederlandsche natie, er belang bij hadden, dat Duitschland bloeide, omdat wij achterland van Duitschland zijn en het groote doorvoerland. Geen enkele Nederlander met gezond verstand kan ontkennen, dat wij, met onze groenten, met onze visch, met onze zuivelproducten en vooral met onze koloniale producten belang hadden bij een welvarend Duitschland. Mij persoonlijk gingen deze dingen toch niet aan? Ik dirigeerde, doch als dirigent geloof ik te mogen zeggen, dat ik steeds den naam en den roep van Nederland heb uitgedragen…. Op eenmaal beging ik de misdaad pro-Duitsch te zijn Ik was pro-Duitseh, met goed recht. Mijn voorvaderen waren Duitschers en sedert wanneer is het in Nederland een misdaad pro- of anti- iets te zijn? De heer Colijn was pro-Engelsch: Heeft men hem verweten een landverrader te zijn? Het was in Nederland nooit een misdaad pro-Engelsch of pro-Fransch te zijn, mits men slechts niet pro-Duitsch was. Ik heb er nooit iemand scheef op aangekeken wanneer hij anti- Duitsch bleek te zijn — dat was zijn goed recht. Doch waarom moest ik belasterd worden omdat ik van mijn sympathieën voor Duitschland liet blijken? En verder was ik een musicus en liet deze sympathieën niet doorwerken op het gebied der muziek. Ik heb overal gedirigeerd. Iedere onderscheiding, die ik ontving, was een onderscheiding van deze werkelijkheid. Mengelberg voort. Ik stel voorop dat van deze geschiedenis geen woord waar is. Er werd over en weer gesproken en uit enkele flarden van het gesprek moet hij verschillende dingen verkeerd verstaan hebben. Ik kom hier nog op terug, want ik wil allereerst het volgende zeggen: Als ik nu eens den avond van de Nederlandsche capitulatie een glas champagne~ gedronken had? Het zal mijn vijanden wellicht zonderling schijnen, doch ik heb hier ook vele vrienden, verwanten, ik heb hier mijn levenswerk — het Concertgebouworkest — de Nederlandsche muziekcultuur. Het spel der groote politiek is mij vreemd, doch ik dacht aan al die vrienden en verwanten en aan mijn vaderland. Toen kwam plotseling de tijding, dat Nederland gecapituleerd had. Wilt u mij eens in gemoede zeggen, voor hoeveel Nederlanders dit bericht een bevrijding was — hoeveel Nederlanders met vrouwen en kinderen, met jongens en mannen in het leger, met dankbaarheid dit bericht hebben vernomen? Dat blijkt wel hieruit: ik was op den dag der NederIandsche capitulatie niet in Bad Gastein doch in Frankfort en mocht er niet vandaan. Wij hebben gehuild van opluchting toen wij hoorden, dat de vreeselijke beproeving voorbij was. En we hebben een kopje thee gedronken. Den 25den Mei ben ik een kuur gaan doen in Bad Gastein. En het was dáár, dat wij het bericht van de bezetting van Straatsburg door de Duitsche troepen vernamen. Bij die gelegenheid was een onzer vrienden, een Fransch-Duitscher. Hiermede is voor mij de kwestie gesloten. Mijn vrienden kennen mij voldoende — degenen, die zich door anoniemen laster vroeger en nu hebben laten beïnvloeden, interesseeren mij niet. Het doet er alles zoo weinig toe. Beste Willem. Ik las net je interview over een interview en ik wil je even zeggen dat je je vergist over de mentaliteit der vrouwen en ook van de jongens en mannen in het leger. Ik denk wel dat het overgroote deel van ons dacht in de eerste plaats aan ons Vaderland en daarna pas aan onze kinderen en mannen en onszelf. Ik kan voor mezelf spreken : twee zoons en twee schoonzoons onder de wapenen en ik heb geen oogenblik aan hen gedacht. Alleen aan Onze Koningin en Ons Vaderland. Daar je je openlijk als Duitscher bekent, kan ik je gevoelens niet euvel duiden, maar ik voelde behoefte je even doen weten wat er omging in het hart van een oude Hollandsche vriendin. We huilden allen, mannen en vrouwen. Ik weet niet of mijn jongste zoon Alfred nog leeft en ook waar hij zijn Koningin en vaderland dient, ik verlang soms onuitsprekelijk naar hem. Mochten we hem verloren hebben als de Vrede eenmaal komt, dan zal ik getroost worden door de gedachte, dat hij voor zijn Koningin en Vaderland gesneuveld is. Hartelijke groeten aan Tilly. Je Hilda. Zaterdag 17 augustus. Mengelberg heeft Hilda geantwoord op haar brief [ n. Het antwoord [niet bewaard] van Willem betekent zeer weinig. Links prof. Mengelberg, rechts H. Woudenberg, commissaris van het N. De heer H. De kunst is er niet alleen voor menschen met veel geld of voor zeer ontwikkelden, zij is een zon. Toen ik zeven jaar was hielp ik al mee in mijn vaders atelier aan muziek en voordraohtsavondjes. Toen ik later dirigent aan het Concertgebouworkest werd heb ik dadelijk in het bestuur gezegd, dat er ook concerten moesten worden gegeven waar alle, menschen naar toe zouden kunnen gaan. Ik wil niet verklappen. Ze zijn er echter gekomen en die er naar toe gaan zijn menschen, die een wezenlijke behoefte hebben eens te vertoeven in een mooie, ideëele atmospheer. Zich nogmaals wendend tot den heer Woudenberg, zeide prof. Als ik u helpen kan doe ik dat graag. U kunt altijd op mij rekenen! De wereld heeft dit noodig. Mengelberg zal beide concerten dirigeeren. Onderschrift van mijn grootvader: Mengelberg uit zich weder op weinig gelukkige wijze tegenover de pers. Zondag 15 september. Mengelberg heeft zich door zijn uitlatingen in Duitsland hier onmogelijk gemaakt. Het orkest en ook het bestuur hopen dat hij weg zal blijven. Gisteravond het eerste concert onder Mengelberg. Wij bleven thuis en luisterden door de radio. Er gebeurde naar het mij schijnt niets bijzonders. Hoe het applaus is geweest bij het eind weet ik niet, daar na 9 uur geen uitzending meer plaats heeft. Onze lieve vriendin Tilly Mengelberg is gestorven aan kanker. Wij zagen haar herhaaldelijk bij ons, wat een prettig gevoel is, vooral nu de vriendschappelijke verhouding met Willem Mengelberg onmogelijk is geworden. Mengelberg heeft zijn tournee afgezegd, gaat dus niet naar Kopenhagen, waar hij Frs zou hebben verdiend. Hij verkeert in geldnood door de omstandigheden, is weer te Zuort. Hij heeft in een in de Duitse taal gesteld schrijven zijn vrienden, ook de Hollandse, bedankt voor de belangstelling ondervonden bij het sterven van Tilly. Men zegt dat hij geheel verslagen is, en dat het goed zou zijn als hij nu maar stierf. Schey zong prachtig, psalmen van Dvorzak, liederen van Moussorgsky, van Wolff en van Brahms. Fijner ware het m. Bij hen die zich wel opgaven waren het dikwijls omstandigheden zoals gebrek aan geld, die hen daartoe dreven, soms noodzaakten. Gehoord dat het Concertgebouw zijn eerste concert wilde beginnen met het Wilhelmus, maar dat het Militair Gezag die niet heeft toegestaan en dat het orkest nu staakt als het niet wordt toegestaan. Heineken drinkt een borreltje bij ons. Hij praat graag, is een ontwikkeld man. Bijzonder lelijk, maar met een vriendelijke uitdrukking. Hij vertelt te hebben gehoord dat Willem Mengelberg erg terneergeslagen is en er niets van begrijpt wat men in Nederland tegen hem heeft. Hij kan zich hier niet meer vertonen, welke verdiensten hij ten opzichte van het muziekleven ook toont. Andriessen zeide o. Naar de RK begraafplaats Buitenveldert en daar gesproken met grafsteenhouwers in verband met graf Geraldine [Ierse nicht van Hilda, hier in l overleden] en vervolgens naar de graven van Diepenbrock en Der Kinderen. Als ik voor die graven sta dan voel ik heel weinig, of liever in het geheel niets voor verbranden. Mijn lichaam is een afgelegd pak dat op natuurlijke wijze in stof overgaat. Of dit nu gaat met behulp van wurmen is mij om het even. Er blijft een graf met gedenkteken waarvoor achterblijvenden gedurende een reeks van jaren kunnen staan met liefde in hun hart, een plek waar zij tot bezinning kunnen komen en zich zullen kunnen afvragen: ben ik op de goede weg. Zulke gevoelens komen moeilijker bij het aanschouwen van een urn met as. Zo stond ik dan voor het graf van dien besten Diepenbrock. Gisteren Rudi Mengelberg, vertelt op mijn verzoek een en ander over de financiën van Willem Mengelberg en de wijze waarop hij die beheerde. Hij schonk een belangrijk bedrag aan zijn broeder Hans en ook meer dan f In Amerika verdiende hij dollar per concert. Hilda heeft in de haast getekend op een brief aan de Ereraad Willem Mengelberg. Mengelberg wordt door zeer velen gehaat en als een 1e klasse ellendeling beschouwd, wat hij niet heeft verdiend. Hij heeft door zijn optreden, onhandige uitingen enz. Terwijl hij eigenlijk een kind is met een goed hart en zich zeker niet heeft kunnen denken dat er iets kwaads lag in dirigeren voor Duitsers, die zijn landgenoten zijn. Hij was Duitsgezind, maar zeker niet anti-Nederlands. De Koningin heeft hem de huisorde van Oranje ontnomen nog vóór de uitspraak van de Ereraad. Hilda betreurt dat zij tekende, te haastig, toen Elly Heemskerk plotseling met die brief kwam. Ik meende niet te moeten tekenen omdat ik zeer onlangs door de perszuiveringscommissie was gestraft, had het anders misschien ook gedaan, uit vriendschap voor Mengelberg, al vind ik hem ook nog zo onmogelijk. Ik ben met hem begaan, vind dat hij te ongunstig beoordeeld wordt. Mengelberg is nu in hoger beroep veroordeeld tot 6 jaren in plaats van levenslang ontzetting van het recht van dirigeren enz. Hij zal dus eerst over 3½ jaar zijn schuld geboet hebben en zal dan zijn 80ste jaar hebben voleindigd. Een zware straf, als men rekening houdt met hetgeen hij heeft gedaan en zijn grote verdiensten. Er is veel verteld over Mengelberg wat overdreven of geheel onwaar was. Al die verhalen werden gevoed door de afkeer die velen die hem niet kenden voor zijn persoon hadden. Zij die hem kenden hielden van hem met zijn fouten. Zijn verdiensten als dirigent van het Concertgebouworkest waren schitterend. En al was hij niet gauw tevreden en vergde hij daardoor heel veel van de orkestleden, ook zij zien nu in van welke grote waarde hij voor het orkest en voor het gehele muziekleven is geweest. Onlangs sprak ik Stips, den bassist, in en later voorzitter van de orkestcommissie, destijds een opstandig karakter. De voortreffelijkheid van het Concertgebouworkest heeft het te danken aan Mengelberg. Het schijnt dat zulke eigenschappen, eenmaal verworven, niet spoedig verloren gaan, een orkest verkrijgt een zekere traditie, verliest die niet zo gauw. Die nauwgezetheid verkreeg het door de grote eisen die Mengelberg er aan stelde. Hij was een harde werker. Na een vermoeiend avondconcert ging hij, na zich te hebben doen masseren, weer aan het werk, het bestuderen van de partituur, nodig voor het volgende, tot laat in de nacht, ja zijn enige lectuur was eigenlijk die partituren. Hoe dikwijls het orkest ook een werk had uitgevoerd, als het weer op het programma kwam dan ging hij het instuderen alsof het nog nooit was ingestudeerd, telkens weer nieuwe passages vindend, waarin hij iets verbeterde in de uitvoering, dikwijls tot wanhoop van het orkest, want hij hield daarbij lange, voor het orkest vervelende uitleggingen. Ja, zeide men mij, hij tergde het orkest, soms met opzet, om het in een staat van woede te brengen, waardoor de uitvoering in glans won. Hij had weinig tact, zijn enige ware belangstelling was muziek, en het kan daarom niet anders of hij moest bijzondere gevoelens van waardering gevoelen voor het land dat die muziek voor het grootste deel had gemaakt — Duitsland. Voor politiek had hij grote minachting, ook voor couranten. Uit zijn prille jeugd zijn aardige verhalen van zijn lieve Moeder die vertelde hoe hij in schoolgevechten nooit dacht aan opgeven, hoe hij als klein kind aan de piano zat te improviseren en dan plotseling in mineur overging. Men krijgt de indruk van gebrek aan objectiviteit bij de leden van de Ereraad. Dit gebrek maakte het de Ereraad onmogelijk zich vrij te maken van de geest van afgunst en haat om Mengelberg. Gisteren ben ik tegenwoordig geweest bij het afscheid van Von Balluseck hoofdredacteur Algemeen Handelsblad , eerst aan een lunch bij Dikker en Thijs, vervolgens in het Handelsblad bij een receptie. Toen het gesprek op Mengelberg kwam vertelde Von Balluseck enige aardige indrukken van ontmoetingen met Mengelberg. Eerst in Amerika in Het eerste concert opende met een ouverture Oberon, waarbij de Franse hoorns zo zeide v. B beginnen met een geweldige hoornstoot, Een van de hoorns blies daar een geheel verkeerde toon. Volgende dag was v. Neen, zeide M. Dat uw embouchure niet goed was. Verontwaardigde ontkenning van de hoorn. En toen zette M. Verbazing van het orkest dat een dirigent ook met een hoorn terecht kon. En het gevolg was dat hij verder met dit orkest alles kon doen was hij wilde. Een ander geval was met een Frans orkest. De getrouwden moesten de handen opsteken. Er waren ernstige verschillen van mening ontstaan over de vraag of Paul van Kempen al dan niet zou mogen dirigeren in het Concertgebouw. Gedurende het concert van zaterdagavond 27 januari hebben reeds ongeregeldheden plaats gehad, maar op het concert van zondag 29 jan. Het koor was het daarmee niet eens. En slotte ontsloeg het Bestuur van het Concertgebouw de leden van het Orkest die het podium hebben verlaten. Dinsdag 30 januari. Op 2 uur thuis, waar Heentie nicht van Hilda de Booij-Boissevain, haar man Dick Mesman was basklarinettist van het Concertgebouworkest bij Hilda zit en vertelt van de gang van zaken om het Orkest. Blijkbaar wordt het nu een revolutie. De 75 orkestleden die niet wilden of konden spelen wensen niet terug te komen onder het Bestuur doch willen een geheel nieuwe organisatie oprichten. Het gesprek draait meestal om het Concertgebouwconflict. Het optreden van het Bestuur, in het bijzonder van De Jongh Schouwenburg, wordt algemeen onbesuisd gevonden. Na het herlezen van een interview in , gepubliceerd in de Telegraaf, is het portret van Mengelberg weder uit onze kamer verdwenen. Gisteren een aantal oude brieven uit mijn concertgebouwtijd, die Mengelberg aan mij schreef, voorgelezen aan Hanna Hanna van Eeghen, nicht van Hilda de Booij-Boissevain en Engelien dochter van Hendrik de Booij en ik voel daarna de neiging opkomen zijn portret weder te plaatsen. Willem Mengelberg is op 22 maart j. Er werd gisteren in het concert op woensdag door Klemperer enige ogenblikken stilte verzocht ten einde hem te herdenken, en zaterdagmiddag is er een herdenkingsconcert in het concertgebouw, waar de vlag halfstok waait. Het concert van hedenavond onder Klemperer bevredigde ons niet. De suite van Bach, slordig uitgevoerd, liet ons horen wat we onder Mengelberg hebben verloren en wat ons te wachten staat zo het orkest zeggenschap krijgt over de leiding van het orkest. Gesproken met H. Stips, oud-orkestlid, thans nog invallend bassist, die als zijn mening gaf dat het enig nodige op het ogenblik zou zijn dat het Bestuur onbuigzaam zou zijn ten opzichte van de wensen van het orkest. Ik vond het merkwaardig zulke woorden te horen uit de mond van een man die ons het Bestuur in , dus 46 jaar geleden door zijn opstandigheid als voorzitter van de Orkestvereniging hinderde, maar ik geloof niet dat zijn eisen toen gingen over de vraag van overgave van de leiding aan het orkest. Herhaalde malen heb ik met hem gezeild met de Mavourneen op de Zuiderzee. Hij was een eerlijke rechtschapen man, die voor een administrateur de eigenaardige gewoonte had niet te antwoorden op brieven die zich op zijn tafel en in zijn zak vermenigvuldigden. Het was bij hem een systeem, hierop berustende, dat bij het Concertgebouw alles gewoonlijk geheel anders liep dan in de eerste brief werd voorgesteld dan dat dus veel onnodig werk werd verricht door dadelijk te antwoorden. Hij zei altijd: Ja, dame! Toen ik in , na terugkomst uit Indië werd afgekeurd voor verblijf in de tropen en dientengevolge voor de Marine, aanvaardde ik de betrekking van administrateur van het Concertgebouw. Het Concertgebouw was in tot stand gekomen, opgericht door enige Amsterdammers, en werd, toen ik er op 5 februari aan werd verbonden, bestuurd door Mr. Sillem , H. Van deze bestuurders behoorden de drie eerst genoemden tot de oorspronkelijke oprichters. De oprichters hadden voor dit doel geld moeten lenen, het was echter hun gewoonte zich persoonlijk aansprakelijk te stellen voor de betaling van tekorten op de exploitatie. Aan deze gewoonte, geen verplichting, bleef het bestuur, zoals ik het aantrof, getrouw zolang het mogelijk was. Gewoonlijk was echter de toepassing ervan niet nodig daar er geen tekorten waren, maar het kwam voor. Mijn salaris was f 3. Willem Mengelberg was de Dirigent. Zo kwam ik in een omgeving die belangrijk verschilde van die waaraan ik bij de Marine gewend was. Er kwam nog bij, dat bij mijn indiensttreding een conflict bestond tussen bestuur en orkest, concertgebouwconflict geheten, dat had geleid tot mijn benoeming ter vervanging van de administrateur Willem Hutschenruyter , die ontslag had genomen. Ik ben niet van plan over dit conflict veel te vertellen. Aan alle strubbelingen komt een einde, ook bij deze was dit het geval ook al waren ze soms vrij ernstig, doordat een deel van de bezoekers der concerten partij had gekozen tegen het bestuur. Tenslotte stelde een aantal orkestleden zich niet langer beschikbaar bij de afloop van hun :contract. Anderen,kwamen in hun plaatsen. De vrede herstelde zich geleidelijk ook onder het publiek. Mengelberg had reeds geruime tijd de belangrijkheid van de werken van Gustav Mahler begrepen en toonde dit door de uitvoering , ook al ,moest ons publiek er aan wennen. Als administrateur hoorde ik niet alleen de uitvoeringen maar was ik ook vaak aanwezig bij repetities, zodat ik al spoedig delen van symfonieën uit het hoofd kende. In kwam Mahler uit Wenen en nam zijn intrek bij Mengelberg, die in de van Eeghenstraat woonde. Hij woonde uitvoeringen~ en repetities bij en waardeerde Mengelberg. Voor hij te Amsterdam kwam waren verhalen over zijn persoonlijkheid, zijn karakter tot ons gekomen. We hadden gehoord van zijn wijze van leven in een omgeving van verfijnde eenvoud, in zijn studeerkamer een mooie tekening van Hokusai of een andere beroemde Japanner. Te Wenen was hij ook directeur van de Opera. Hij was daar een belangrijke figuur in het openbare leven, niet gemakkelijk, niet meegaand, maar oprecht, Toen de in dat openbare leven bekende Frau Kantorowitz, benijd door haar soirées, waarop de hoogste chic niet ontbrak hem door een lid van die hoogste kringen deed weten, dat zij het op prijs zou stellen hem te ontmoeten, antwoordde hij slechts dat zijn spreekuur dan en dan was en hij Frau K. Het kwam ook voor dat iemand uit de kringen van het Hof, verwant aan de Keizerlijke familie hem bezocht met het verzoek een hem bekende dame tot het opera ensemble toe te laten. Dan eiste hij van zulk een dame precies hetzelfde, niet minder dan hij van andere sollicitanten vergde; met het gevolg dat zij niet werd toegelaten zo zij niet aan die eisen beantwoordde. Dit alles maakte hem niet algemeen bemind, maar wel geëerd in een kleine kring, die hem begreep. Bij Mengelberg, die hij als dirigent bijzonder op prijs stelde vond hij in zijn kamer niet één tekening van Hokusai aan de wand, maar was bijna geen plekje aan de wand onbedekt gebleven door soms middelmatige kunstwerken. Zo vond ik hem, na de hoge trappen van Mengelbergs bovenwoning te hebben bestegen, zenuwachtig, want zoiets hinderde hem, driftig op en neer lopende in zijn kamer. Wij zouden dit te voet doen, wat Mahler wenste. Boissevain en dat later met grote zorg is afgebroken en in een andere gemeente weer is opgebouwd. Zo stond hij dan geruime tijd voor dat huis van Simons, dat hij bewonderde. Hij hield van de gedachte van de architect die de schoorsteen van de aan de straatzijde grenzende keuken bouwde in een boog omhoog gaande naar de hoge schoorsteen van het hoofdgebouw. Tenslotte liepen we verder maar dan liep hij alleen vooruit, dan weder bleef hij achter. Wij kwamen op het Damrak waar de Beurs van Berlage sedert staat. Die trok hem ook dadelijk en het was merkwaardig, dat het huis van Simon van dezelfde architect is. Hij uitte zijn bewondering voor de Beurs zonder aanvankelijk te weten dat het een Beursgebouw was. Toen Diepenbrock hem dit zei en dorst te zeggen dat hij niet tot de bewonderaars van dit Beursgebouw behoorde, verdedigde hij zijn houding, zeggende, dat een Beursgebouw, een gebouw waarin zaken worden gedaan, allerlei hebzuchtige gedachten de voorrang hebben, niet uiterlijk het karakter moet dragen van een Tempel. Hij vroeg de naam van de architect en noemde Berlage een groot architect. Toen gingen we naar de Jodenbreestraat en het staat mij helder voor de geest hoe Mahler daar voor het huis van Rembrandt stond zonder hoed, omringd door levendige, jonge bewoners van die buurt, die hem vragen stelden. Des avonds had het bestuur van het Concertgebouw hem te dineren gevraagd in het Restaurant van Laar en zouden wij met hem aan de op de gebruikelijke wijze versierde tafel zitten. Maar hij, die gewend was aan eenvoud, kon het gezicht op dat hoge middenstuk met vruchten en bloemen niet verdragen en droeg het: zonder iets te zeggen, naar een nabij buffet, een ongebruikelijke daad voor een gast. Hij onderwierp zich verder aan de gewone eisen, die een gast in acht moet nemen, was een vriendelijke gast, die Amsterdam had bewonderd bij zijn wandeling door de stad, tot aan het dessert het gesprek kwam op Multatuli, wiens werken hij bleek te hebben gelezen en die hij bewonderde. Toen een der bestuursleden zei, dat Multatuli een slecht ambtenaar was geweest, was hij er door getroffen, zo zei hij, dat hij hier Multatuli moest verdedigen. De bestuurders van het Concertgebouw waren gewend aan de omgaan met kunstenaars. Kunstenaars hadden een voorname plaats in hun hart en zo verliep de avond óp de aangenaamste wijze. Behalve de uitvoering van enige van zijn werken volgde nu nog een bezoek aan Drafna bij Naarden, de woonplaats van Charles Boissevain, de algemeen bekende journalist, directeur en hoofd van het Algemeen Handelsblad. Daar zong onze zangeres Aaltje Noordewier-Reddingius de solopartij van de 4de van zijn symfonieën. De sfeer van Drafna trok hem aan en dat is geen wonder. Hij bewonderde ook de omgeving, die hij met ons doorwandelde,zoals van zelf spreekt soms vooruit lopend, alleen, mijmerend, denkend waaraan. We waren op een stil plekje gekomen, de glinsterende Amstel, een bocht van de rivier,een paar kleine huisjes, een paar bomen; dit Hollandse vredevolle tafereel had hem getroffen. Een jaar later kwam hij weer en zou zijn 2e symfonie worden uitgevoerd met dat indrukwekkende slotkoor. Hij zat vaak op mijn kantoor en eenmaal toen ik de tekst van dat slotkoor nodig had voor het programma, dat ik bezig was klaar te maken voor de druk vroeg ik hem het voor mij op te schrijven. Hij voldeed aan mijn verzoek en zo bezit ik het in zijn handschrift:. Tekst uit slotkoor van de tweede symfonie van Mahler. De tekst is in door Mahler zelf geschreven voor H. Tijdens dit bezoek dirigeerde Mahler de 2de en 4de symfonie. Mengelberg had Mahler voorgesteld de 4de symphonie vóór en na de Pauze te spelen, vóór de Pauze onder Mahler, na de Pauze onder Mengelberg en dat vond Mahler een geniale gedachte. Zo gebeurde het. Toen hij in stierf zijn Diepenbrock en ik naar Wenen gereisd om tegenwoordig te zijn bij de begrafenis. Ik laat hieronder nog volgen de solopartij van de 2de symphonie, welke Mahler voor mij opschreef. Hendrik de Booij werd op 19 januari benoemd als administrateur van het Concertgebouw. De reden van deze benoeming is gelegen in het feit dat zijn voorganger Willem Hutschenruyter door het bestuur van het Concertgebouw werd ontslagen. Ik wil toch even in herinnering oproepen dat het hier ging om een strijd tussen het orkest en de dirigent Mengelberg, die zich daarbij gesteund voelde door het bestuur van het Concertgebouw. Uit de vele verzoeken tot salarisverhoging die in de loop der jaren door de orkestleden zijn verstuurd, blijkt inderdaad dat Mengelberg steeds weer het laatste woord had en menigmaal ook het bestuur in verlegenheid bracht door beslissingen te nemen die niet direct verantwoord genoemd konden worden. Dat hij daarbij Hutschenruyter gepasseerd heeft, spreekt welhaast vanzelf: naar Mengelbergs mening stond hij zelf als orkestdirecteur nu eenmaal boven de administrateur. Al zou de persoonlijke verhouding tussen Hutschenruyter en Mengelberg daarop verbeterd zijn, eerstgenoemde was niet uitsluitend uit op het halen van een persoonlijk recht. Want in dezelfde nota kwam hij met een voorstel van geheel andere aard, namelijk een scheiding te realiseren tussen het Gebouw en het Orkest. Als voorbeeld daartoe noemt Hutschenruyter de Nederlandsche Opera, maar hij had wellicht ook de plannen kunnen aanvoeren die Henri Viotta reeds in in deze richting geopperd had, toen hem de functie van eerste orkestdirecteur werd aangeboden. Men heeft het toen niet gewild, men schijnt het ook thans niet te willen, doch men zal er mijns inziens eens toe moeten komen, wil men de zaak niet laten te gronde gaan. Henri Viotta musicoloog, dirigent en componist. De orkest-exploitatie wordt gecontroleerd door het bestuur, terwijl jaarlijks aan een, door de algemeene vergadering van het orkest te benoemen commissie van 3 leden inzage daarvan wordt gegeven. De Algemeene Vergadering van het orkest wordt in de gelegenheid gesteld aan het bestuur wyzigingen in de begrooting der orkest-exploitatie voor te stellen. Alvorens besluiten te nemen, die op de orkestexploitatie van invloed kunnen zyn, stelt het bestuur de Algemeene Vergadering van het orkest in de gelegenheid daaromtrent een adviseerende stem uit te brengen. Uitbreiding van het orkest, waarvan belasting van orkest-budget het gevolg is, zal niet geschieden, dan met toestemming van de Algemeene Vergadering van het orkest. Overeenkomsten tusschen de leden van het orkest en het Concertgebouw worden gesloten volgens een door de Algemeene Vergadering van het orkest ontworpen en door het bestuur goedgekeurd contractformulier. By vacatures in de functies van orkest- directeuren wordt het orkest in de gelegenheid gesteld candidaten aan te bevelen, zoo mogelijk na proefdirigeeren, waartoe het bestuur zyn medewerking verleent. Bijgevoegd was een brief aan de secretaris van het Concertgebouwbestuur, mr. De beginselen, die daaraan ten grondslag liggen, n.!. Het bestuur kon zich met deze visie bezwaarlijk verenigen, hetgeen voor-Hutschenruyter c. Maar ook omdat bij verscheidene orkestleden al geruime tijd ongenoegen bestond over hun positie ten opzichte van de Naamlooze Vennootschap Het Concertgebouw en ten aanzien van de houding van Mengelberg tegenover het orkest. Tussen de verschillende partijen in het conflict waren over en weer grieven ontstaan. Het ging zelfs zo ver dat Mengelberg door het bestuur van de N. De onzekerheid, … , bestaat niet ten opzichte van vraagpunt 2. Door alle getuigen, die er by waren, wordt beslist verklaard, dat de Heer Mossel in de repetitiekamer op 13 November j. Bovendien wantrouwde Mengelberg de houding van zijn tweede dirigent en concertmeester, André Spoor. Aan de andere kant dreigden de orkestleden eind januari met een staking. De situatie was gespannen. Zij hoopten dat Mengelberg die vergadering zou kunnen boycotten door juist op dat tijdstip een extra repetitie te plannen. Hutschenruyter was in gevraagd president van deze vereniging te worden, maar had geweigerd, aangezien deze functie niet verenigbaar zou zijn met zijn positie als directeur-administrateur van de Naamlooze Vennootschap Het Concertgebouw. Daarop werd hem het ere-voorzitterschap aangeboden. In januari was overigens op initiatief van de componist Julius Röntgen en onder strikte geheimhouding een fonds van ongeveer Op 18 januari werd door een zestigtal orkestleden een verzoekschrift ingediend bij het bestuur van de Naamlooze Vennootschap Het Concertgebouw, waarin zij hun zorgen uitten over het vertrek van Willem Hutschenruyter en met klem aandrongen het op handen zijnde ontslag ongedaan te maken. Tevens brachten de musici hun arbeidscontract ter sprake:. In dit contract wordt de nadruk gelegd op onze individuele verplichtingen, terwijl rechten stiefmoederlijk ons toebedeeld, zo niet in de schaduw gesteld zijn. De gestrenge letter van dit contract, in onverbiddelijk gestrenge geest gehandhaafd, zou het natuurlijk gevolg hebben dat persoonlijke gevoeligheden gewekt, of ontstaan, bestendigd worden. Hutschenruyter was volgens de orkestleden in staat geweest de strenge toon van hun contract te verzachten en voor hen op de juiste wijze te bemiddelen. Aangezien hij zijn ontslag had aangeboden, wensten de musici een minder streng contract. Enkele wensen van hun kant had Hutschenruyter reeds in april in de eerder genoemde nota met voorstellen tot reorganisatie verwerkt. Het schijnt evenwel dat het bestuur pas door het verzoekschrift van 18 januari ging beseffen dat er onder de orkestleden ontevredenheid bestond over hun contract. Het bestuur werd daarop tot tweemaal toe verzocht om een onderhoud met een commissie, bestaande uit vijf orkestleden en een buiten het orkest staande zesde persoon. Levy, aangetrokken. Het bestuur van de N. Naar hun oprechte mening ging het immers om een intern conflict, zelfs al was het een en ander reeds in de dagbladen uitgelekt. Als vervanger van. Levy werd vervolgens Willem Hutschenruyter genoemd, aan wie precies op de dag van dit tweede schrijven, 5 februari , eervol ontslag was verleend, waardoor ook hij als een buitenstaander werd aangemerkt. Wij verklaarden ons echter telkenmale bereid alsnog een commissie uitsluitend bestaande uit orkestleden te ontvangen: Daar het intusschen natuurlijk onze bedoeling niet kan zijn, kunstenaars die met hun werkkring als orkestleden ontevreden zijn, langer dan volstrekt noodig is aan hun contract te binden, hebben wij aan het orkest bekend gemaakt, dat wie zich dienaangaande vóor of op 16 Mei e. Met Hutschenruyter vertrok uiteindelijk een aantal van de meest vooraanstaande orkestleden, onder wie de eerste concertmeester en tweede dirigent André Spoor, de eerste violoncellist Isaäc Mossel, de solo-fluitist A. Best en de solo-trompettist H. Hofmeester enkelen hielpen mee bij de oprichting van het Residentie- Orkest in datzelfde jaar. De volgende passage uit deze brief, gedateerd 27 mei en ondertekend door Arnold Drilsma en H. Stips, geeft een goed beeld van. Zeer zeker willen wij toegeven, dat in den loop van een negental jaren ook van de zijde van het een of andere orkestlid iets kan zijn gezegd of gedaan, dat liever gezwegen of nagelaten had moeten worden, maar, daargelaten dat men daarvoor een geheel orkest niet verantwoordelijk kan stellen, zijn die gevallen zoo zeldzaam geweest, dat het aantal daarvan zeer gering is, vergeleken bij de grieven welke bij ons bestaan, vooral wanneer men daarbij in aanmerking neemt, dat het orkest bestaat uit een tal personen en dus de kans op het begaan van tekortkomingen onzerzijds zoo veel maal grooter is. Daardoor ontstaat een gevoel van onzekerheid en miskenning, waardoor schade wordt gedaan aan de opgewekte stemming, vereischt voor eene goede artistieke uitvoering. Het spreekt bijna vanzelf dat een dergelijk verzoek niet kon worden ingewilligd, evenals de wensen van Hutschenruyter eerder in het seizoen. Er bestonden voor de orkestleden vrijwel geen sociale regelingen. In mei was er weliswaar een Ondersteuningsfonds opgericht en vijf jaar later zag het Pensioenfonds het daglicht. Maar de musici waren in feite volkomen afhankelijk van de financiële staat van de Naamlooze Vennootschap Het Concertgebouw en dus van de inzet van het bestuur om tot een optimale exploitatie van zowel het gebouw als het orkest te komen. Daarvoor was Willem Mengelberg een onmisbare schakel. Het publiek stond als één man achter hem, adoreerde hem als geen ander. Het bestuur moest dus steeds weer schipperen tussen de belangen van de orkestleden waarvoor ze zeker niet blind waren , de belangen van hun lastige dirigent, wiens vertrek volgens menigeen het einde van het orkest zou betekenen, en de belangen van het Gebouw. Niettemin kwam het bestuur van de N. Hierin was de. De zomervakantie sinds werd van twee naar drie weken verlengd, terwijl de bepaling dat de contracten voor onbepaalde tijd opgezegd konden worden in geval van overmacht oorlog, epidemie en enig van hogerhand opgelegd verbod om concerten te geven voor een periode langer dan twee weken, geschrapt werd. De strafmaatregelen zijn evenwel bepaald denigrerend gebleven: boetes voor te laat komen, boetes voor het verlaten van de plaats in het orkest zonder toestemming van de dirigent, boetes voor wanordelijk gedrag en oneerbiedige opmerkingen aan het adres van het bestuur, de administrateur en de orkestdirecteur. Het bestuur was niet erg te spreken over de houding van de orkestleden. Dit moet in de toekomst veranderen, en wij hebben ernstig overwogen of wij ook met de hier bedoelde orkestleden een nieuw contract mochten aangaan. Nu wij onzerzijds daartoe besloten hebben, achten wij het toch onraadzaam, zoolang geen andere geest onder hen gebleken is te bestaan, sommige der voorstellen goed te keuren die zouden strekken om het gezag van den muziekdirecteur en van ons Bestuur te verzwakken. Maar ook de medewerking van alle orkestleden met Muziekdirecteur en Bestuur is onmisbaar om het publiek te overtuigen, dat het ook voor het vervolg op even voortreffelijke uitvoeringen kan blijven rekenen als tot nu toe werden gegeven. De meeste orkestleden tekenden het contract. De taken van de administrateur werden tijdelijk vervuld door de oud-zee-officier H. Langzaamaan keerde de rust weer terug. Een werkelijke oplossing van deze zeer reële problematiek zou evenwel pas in gevonden worden, toen de belangen van het gebouw en van het orkest eindelijk en definitief van elkaar gescheiden werden. Het is te begrijpen dat Willem Mengelberg zich over de hele affaire bijzonder druk heeft gemaakt. Hoewel niet in zijn ogen, was hij uiteindelijk evenzeer aanleiding als mikpunt van het ongenoegen der orkestleden. Bovendien diende het orkest zijn zware dagelijkse taak gewoon voort te zetten. Juist in deze spannende tijd kwamen enkele van de grootste toonkunstenaars, onder wie Mahler en Strauss, met het orkest werken. Van Rees en Charles Boissevain hebben dan ook met een uiterste aan takt wat niet bepaald Mengelbergs sterkste kant was getracht hun dirigent tot kalmte en grootmoedigheid te manen. Zo schreef Boissevain 27 april : Red. Ge zijt Mossel, Dahmen, Gerke en Best kwijt; wees nu grootmoedig tegenover de anderen. Maar de vertolking die zo'n indruk maakte op Glenn Gould ontstond in en was met het New York Filharmonisch Orkest gemaakt. Het Concertgebouworkest bleef altijd een uitstekend Strauss-orkest. Dat bleek al uit de in onder Karajan gemaakte opname van Don Juan. Ook Eugen Jochum, die in al voor het eerst het orkest had geleid, voegde in de jaren zestig Strauss aan de Concertgebouw discografie toe, ruim tien jaar later gevolgd door Haitink met inderdaad opnieuw een Heldenleben en - mooier nog - de Alpensinfonie. De Mahler-connectie is zo belangrijk en wordt zo vaak aangehaald dat het misschien de moeite loont om hem eens nader te bezien. Mahler ontmoette Mengelberg de eerste keer in in Krefeld toen hij daar - off all places - zijn derde en eerste symfonie dirigeerde. Twee dingen waren toen meteen duidelijk. In de eerste plaats ontdekte Mahler Mengelberg uitstekende eigenschappen als orkesttrainer. In de tweede plaats zag Mahler Mengelberg als een interessante en goed bruikbare pion in de interne strijd met de Weense orkestcultuur. In schrijft Mahler aan Mengelberg: "Werkelijk goed nieuws dat je tenminste de baas bent in eigen huis. Ik maakte me daar al grote zorgen over en ik heb al geprobeerd om je hier naar toe te halen. Het was evenzeer duidelijk dat Mahler Mengelberg en de orkestleden die loyaal aan hem waren zoveel hij maar kon wilde helpen. Met dat doel in dezelfde brief stelde hij voor om twee uitstekende Nederlandse instrumentalisten die toen in het Weense Hoforkest speelden naar Amsterdam terug te zullen sturen. Mahler vond het wel jammer dat hij zijn fluitist Arie van Leeuwen zou kwijtraken; deze ging bij nader inzien ook niet. Maar het aanbod was genereus. Net zoals Mahlers bereidheid om een heel onhandelbare cellist van Mengelberg over te nemen om hem in Wenen "op maat teruggebracht" te gebruiken. Mahlers hoge dunk van Mengelberg bleef onverminderd van kracht. Toen Mahler werd aangeboden om het Boston Symfonieorkest als opvolger van Muck over te nemen, weigerde hij maar probeerde hij Mengelberg over de halen om deze post te aanvaarden. Hij beval niet alleen het orkest aan, maar ook het salaris, de sociale status eentje 'die geen musicus in Europa ooit kan bereiken' en het enthousiaste publiek. Maar nadat hij zoveel strijd in Amsterdam had gestreden en gewonnen, aarzelde Mengelberg om weg te gaan uit Amsterdam en de baan ging naar Max Fiedler. Het jaar daarop schreef Mahler die nog steeds vond dat Mahler door de provinciale Nederlanders werd ondergewaardeerd: "Ik geniet iedere keer als ik over je groeiend succes lees. Ik neem an dat nu zelfs ook de deftige stand in Amsterdam erin gelooft? Een bestudering van de programma's van het Concertgebouworkest uit de periode van tot leert dat Mahler daar zijn al bestaande eerste drie symfonieën en het Klagende Lied dirigeerde, waarbij hij het orkest gebruikte om nieuwere werken uit te proberen. Tijdens een beroemd geworden concert op 23 oktober werd de 4e symfonie twee keer op dezelfde avond uitgevoerd. In het geval van de 5e symfonie in en de 7e in ging het steeds om een reeks uitvoeringen in en buiten Amsterdam. Mahler en Mengelberg dirigeerden bij toerbeurt, een duidelijk bewijs dat Mahler het orkest gebruikte als een laboratorium om de steeds complexer wordende orkestratie van zijn symfonische werken fijner af te stemmen. Als Mahler er zelf niet was, maakte Mengelberg wel terugtrekkende bewegingen. Hoewel hem koebellen werden gezonden en hem belangrijke wijzigingen in de partituur bereikten de maten en uit de finale, zie de Editie van Ratz uit , voerde Mengelberg de nieuwe 6e symfonie niet uit in Amsterdam. In aarzelde hij nog te oordelen aan de hand van een memo dat hij van Mahler kreeg. Tenslotte dirigeerde hij het werk in , een paar maanden na de slag bij de Somme. Op dat moment was een van de grote profetische symfonieën al getransformeerd tot een verschroeid commentaar op een historisch feit. Na Mahlers dood in ging Mengelberg een integrale Mahlercyclus samenstellen. De 1e en 4e symfonie werden regelmatig gespeeld en de overige Wunderhorn symfonieën werden geleidelijk opnieuw geïntroduceerd in Mengelbergs eigen uitvoeringen. Ondertussen werden ook de tot dan toe onuitgevoerde late werken geleidelijk in het repertoire van het orkest opgenomen. Het Lied von der Erde en de 9e symfonie bijvoorbeeld. De 9e werd in mei minus de Rondo burleske uitgevoerd en daarna volledig in oktober. In deed Mengelberg weer alleen het eerste en laatste deel tijdens een concert. Langzamerhand achtte Mengelberg de tijd rijp voor een groot Mahler festival. Nadat in november de wapenstilstand die een eind maakte aan de Eerste Wereldoorlog was getekend, raakten de plannen in een stroomversnelling. Het festival vond plaats van 6 tot 21 mei Het omvatte naast orkestliederen en het Klagende Lied alle symfonieën in chronologische volgorde tot tijdens het voorlaatste concert met het Lied von der Erde. De 9e volgde nog en het festival werd afgesloten met - hoe kon het anders - de machtige 8e. Gedurende de eerste vijfentwintig roemruchte jaren van het Concertgebouworkest, jaren waarin het ensemble grote internationale allure verwierf, waren er natuurlijk meer belangrijke wapenfeiten. Amsterdam werd een trefpunt van beroemde componisten die eigen werk kwamen leiden: behalve Mahler en Strauss bijvoorbeeld ook Grieg, Pierné, Busoni, Rachmaninov, Casella, Elgar, Skrjabin, Debussy en Schönberg. In vond een - eigenlijk verboden - concertante uitvoering van Wagners Parsifal plaats. Dan waren er bijvoorbeeld de Nederlandse muziekfeesten in en Waren er ook rimpelingen en conflicten? Zeker wel. In werd voor het eerst in een salarisstrijd de positie van de orkestleden ter discussie gesteld en kwam de vraag over de relatie tussen Gebouw en Orkest serieus aan de orde. En dan was er natuurlijk het mooie "Leve Sousa! Na het Mahlerfeest in trad in de periode tot een zekere consolidatie in. Zelfs in die laatste opname klinken de strijkers prachtig in het Adagietto. Het portamento is flink overdreven, maar wordt wel zinvol toegepast. De opvatting is eerder gepassioneerd dan bezonnen langzaam, een dramatische meditatie van een type dat tegenwoordig zeldzaam is. Ook al sloeg Mengelberg het aanbod van het Boston Symfonieorkest af, hij werkte part-time in de jaren twintig wel met het New York Filharmonisch Orkest. Daardoor noopte hij het Concertgebouworkest om te zien naar ander talent. Mengelbergs tweede man werd in al Cornelis Dopper , die we ons nu voornamelijk nog herinneren als componist van onder andere de genoemde Zuiderzee symfonie. Dopper introduceerde veel nieuw Frans repertoire in Amsterdam en bevestigde zo de reputatie van het orkest, dat de belangen van tijdgenoten er in goede handen waren. In het Hilversumse radio archief bevindt zich een opname van die Zuiderzee 7e symfonie uit , door Mengelberg als eerbetoon uitgevoerd. Evert Cornelis speelde een bescheidener rol als dirigent. In oktober debuteerde Pierre Monteux bij het orkest met Stravinsky's Sacre. Dat was het begin van een samenwerking die om te beginnen als tweede eerste dirigent naast Mengelberg tot en daarna als regelmatige gast bijna veertig jaar zou duren. Bruno Walter volgde Monteux van tot als een zeer gewaardeerde gastdirigent op. In april werden geluidsfilmopnamen van het orkest gemaakt in het Franse Epinay-sur-Seine. Lange tijd werden de bewuste fragmenten - opnieuw de Hongaarse mars uit Berlioz' Damnation de Faust en verder het Adagietto uit Bizets L'Arlésienne en Webers Oberon ouverture - verloren gewaand, totdat ze ineens in verrassend goede kwaliteit opdoken in deel 2 van de Telefunken video documentaire The art of conducting En weer maakt met name de strijkerssectie diepe indruk. De ontsluiting van de omroeparchieven heeft veel gedaan om ons aan documentatiemateriaal te helpen van Mengelbergs werk in zijn nadagen. Nadere aandacht is daaraan nader besteed in het aan Mengelberg gewijde hoofdstuk in Spraakmakende musici. Bijvoorbeeld onder meer aan de belangrijke uitvoering van Mahlers 4e Mengelbergs partituur vol aantekeningen van Mahler en hem is ook overgeleverd uit en een spraakmakende Matthäus-Passion uit datzelfde jaar. Een felle maar in essentie onfanatieke 7e Beethoven uit rondt op effectieve manier de era Mengelberg af. Het niveau van de uitvoeringen was - afgezien van Mengelbergs grilligheden - nogal wisselend. Het lot van Mengelberg en het orkest in de oorlogsjaren is genoegzaam bekend. Gedreven door eerzucht en belust op nog meer roem maakte de dirigent zich onmogelijk. Eduard van Beinum, sinds al tweede dirigent en sinds '38 de eerste man, nam al gedurende die periode veel over en dirigeerde haast meer dan de vaak afwezige of zieke Mengelberg. Onder het regime van de zowel bij orkest als publiek juist ook vanwege zijn democratische instelling na de nogal dictatoriale era Mengelberg geliefde Van Beinum lag het programmatische accent nogal op Franse muziek en Bruckner. In c. Het eerste naoorlogse concert vond 29 juli plaats. Na zestien jaar onder sterk wisselende omstandigheden te hebben gewerkt, was Eduard van Beinum afb. De eerste gastdirigent in november was Adrian Boult. Boult speelde logisch genoeg graag Engelse muziek in Amsterdam. Bij zijn debuut in had hij de ouverture The wasps van Vaughan Williams, balletmuziek uit Holsts The perfect fool , de Symfonische variaties van Parry en het vioolconcert van Elgar geïntroduceerd. In , als blijk van de Nederlandse dankbaarheid voor de Britse hulp gedurende de oorlog, werd Boult uitgenodigd om Elgars Dream of Gerontius te komen dirigeren. In sommige opzichten fungeerde Boult als bruggenbouwer tussen de twee landen en twee orkesten. De relatie werd geïntensiveerd toen Bernard Haitink die als jarige al aan Boult had verraden dat hij graag dirigent wilde worden, jaren later dezelfde funktie overnam. De as Amsterdam-Londen is altijd sterk geweest. Ook Beecham gaf acte de présence. In , het jaar van het eerste Holland Festival, waaraan het Concertgebouworkest door de jaren heen een belangrijk aandeel leverde, werden verder bijvoorbeeld vier concerten gegeven om het zestig jarige bestaan van het Concertgebouworkest te vieren. Geheel in de geest van het naoorlogse positivisme. Belofte en boetedoening was het motto van het eerste, door Van Beinum gedirigeerde concert met Bruckners Te Deum en 9e symfonie. Het tweede concert plaatste Beethovens 4e pianoconcert met Robert Casadesus als solist tegenover Stravinsky's Vuurvogelsuite en twee Nederlandse werken: de door Eduard Reeser gemaakte suite uit Diepenbrocks Marsyas en Rudolf Eschers Musique pour l'esprit en deuil uit Diepenbrock was een goede vriend van Mahler en Mengelberg. Er is een bekende foto uit maart waarop het drietal met hun dames is afgebeeld aan de oever van de toenmalige Zuiderzee. Monteux nam de twee resterende concerten voor zijn rekening. Hij begon met een typisch Frans-Duits programma, dat het vioolconcert van Brahms bevatte en Berlioz' Symphonie fantastique. Het slotconcert eindigde met Ravels Daphnis et Chloé en werd voorafgegaan door Pijpers aan Monteux opgedragen eendelige 3e symfonie, Debussy's Prélude à l'après midi d'un faune en Strauss' Till Eulenspiegel. Over de periode Van Beinum zijn de berichten wat controversieel. In de vooroorlogse jaren bleef zijn aandeel ten gevolge van de dominantie van Mengelberg wat beperkt, de oorlogsperiode zelf kan men beter vergeten, zodat hij pas na de volle aandacht kreeg. Het contrast met Mengelberg was groot. Van Beinum, de democraat, was onopvallend. Hij werd gerespecteerd en gewaardeerd als musicus. Zijn gezondheid was niet optimaal en zijn leven eindigde tragisch tijdens een repetitie van het langzame deel uit Brahms' 2e symfonie, op 13 april Decca-producer John Culshaw en George Szell vonden dat de orkestdiscipline wat te wensen overliet, wat volgens hen werd veroorzaakt door de geïntroduceerde vorm van zelfbestuur van het ensemble. Het gebeurt wel vaker dat wanneer orkestmusici te maken krijgen met het management, de administratie, de financiën, promotioneel werk en de muziekpolitiek, dat het georganiseerd muziek maken wat in de knel komt. In de problematische jaren na de bevrijding besteedde het orkest nog steeds ongeveer een kwart van zijn tijd aan modernen, een beleid dat toen door artistiek directeur Marius Flothuis duidelijk werd gestimuleerd. Niettemin getuigen de opnamen die gedurende de jaren en de vroege jaren werden gemaakt door onder andere Van Beinum, Erich Kleiber, Szell en Monteux van de grote klasse van het orkest. Waar andere Europese orkesten toen in een overgangsfase verkeerden of zelfs tekenen van verval vertoonden, was het Concertgebouworkest een relatief stabiel ensemble. Gek genoeg waren er overeenkomsten met het Philharmonia orkest uit Londen, dat na de oorlog was opgericht door een groot muzikaal autocraat, Walter Legge, en dat werd getraind door Karajan wiens gaven in die tijd vergelijkbaar waren met die van de jonge Mengelberg. De Amsterdamse strijkers waren ver boven het gemiddelde en de blazers onderscheidden zich bijzonder. Een van de aantrekkelijke kanten van het orkest is altijd geweest dat het de uitgevoerde muziek nooit heeft overbelast en een overdreven toverglans heeft meegegeven zoals dat in Berlijn en Wenen niet ongebruikelijk was. Ook heeft het zich nooit overgegeven aan het soort gezamenlijke virtuositeit dat we van Amerikaanse orkesten kennen. De individuele, frisse blazerssectie van het orkest is bijvoorbeeld heel mooi te horen in de opname van Beethovens Pastorale onder Erich Kleiber uit Het wekt ook nauwelijks verwondering, dat de eerste fagottist, Thom de Klerk, in het Nederlands Blazers Ensemble oprichtte, al zaten en zitten daar al lang niet meer exclusief leden van het Concertgebouworkest in. Dan was er Piet Heuwekemeijer, die al in als violist bij het orkest - toen nog onder Willem Mengelberg - was aangetreden, en het in tot directeur bracht, maar acht jaar later verloor die positie. De ontslagprocedure verliep moeizaam, met als een van de belangrijkste uitkomsten dat de partijen geen woord naar buiten zouden brengen over de aard en de omvang van het conflict. Aan de geruchten hierover kwam pas in een einde, toen Heuwekemeijer in zijn autobiografie openheid van zaken gaf. Het ging in die roerige jaren zestig om het zogenaamde Plan Heuwekemeijer, dat er samengevat op neer kwam dat het orkest meer ruimte moest bieden aan modern, zelfs eigentijds repertoire en dat uit de orkestmusici meerdere ensembles gevormd zouden moeten worden die zich dan met name voor de moderne muziek dienden in te zetten. Dat al uit de oorlogsjaren stammende plan had Heuwekemeijer aangepast aan de actualiteit en was daarmee keurig in lijn met een oproep van de Nederlandse componist Ton de Leeuw om een flexibel ensemble te vormen voor de uitvoering van eigentijdse muziek. Voor Bernard Haitink was het Plan onaanvaardbaar. Er ontstond commotie, er werden diepe voren getrokken door de eens zo goede verhoudingen, de dirigent dreigde te vertrekken en Heuwekemeijer - die in de ogen van het orkestbestuur beduidend minder belangrijk was dan Haitink - moest het veld ruimen. Maar mogelijk wilde men toch ook om andere redenen van deze 'lastpost' af. In , toen de oorlogswonden nog zo vers waren, ontstond hevige beroering bij zowel het publiek als in de orkestgelederen toen de Nederlandse dirigent Paul van Kempen, die zich weliswaar in de oorlog tot Duitser had laten naturaliseren met ten onrechte van collaboratie met de nazi's werd beschuldigd, aantrad. De politie moest er uiteindelijk zelfs aan te pas komen om de gemoederen tot bedaren te brengen. De musici in deze heksenketel kregen van Heuwekemeijer het teken om het podium te verlaten, wat de meeste van hen ook deden. Dit terwijl het bestuur van het Concertgebouw toen nog gescheiden van het Concertgebouworkest juist opdracht had gegeven dat zij op hun plaats moesten blijven. De ruim zestig weglopers werden kort daarop beloond met hun ontslag wegens werkweigering. Minister Cals moest er tenslotte aan te pas komen om het ontslag ongedaan te maken, maar eerst nadat de betrokken orkestleden hun spijt hadden betuigd. Daarmee werd tevens de loskoppeling van Gebouw en Orkest een feit. Jaap van Ginneken, de eerste Philips producer van Haitink vanaf begin jaren zestig, heeft erop gewezen hoe grillig en onevenwichtig het orkest in de jaren zestig soms was. Het duurde vaak een poos voordat het ensemble vlam vatte, maar dan kon het ook gedurende lange tijd gloedvol spelen. Een van de mooiste momenten om dit te illustreren was tijdens een Holland Festival concert uit Pierre Monteux dirigeerde een Wagnerprogramma met Birgit Nilsson als soliste. Ergens gedurende de Venusberg muziek uit de ouverture Tannhäuser raakte het orkest zonder enigerlei ingreep van de als altijd rustig dirigerende jarige Monteux in een soort collectieve koortstoestand die niemand verwacht had, zelfs niet als Dionysos zelf ten tonele was verschenen. Het gevolg: een gesmolten lavastroom van de strijkers en een prachtig raspende pracht van het koper in de recapitulatie van de hymne. Op zichzelf onderstreepte Monteux heel fraai Wagners beïnvloeding door Berlioz. Na de dood van Van Beinum raakte het orkest duidelijk even in beroering. Gelukkig was daar op de achtergrond Marius Flothuis, die als jongeman al van bij het ensemble had gewerkt voordat hij door de nazi's gevangen werd gezet. Hij was van artistiek directeur. Om te beginnen werden de ervaren Eugen Jochum afb. Haitink, jong, kundig en snel ervaring opdoend, had voor het eerst in als invaller voor Carlo Maria Giulini voor het orkest gestaan; hij nam in het roer alleen over. Zijn regime was vervolgens zeer succesvol succesvol in termen van repertoire en muziek maken en groeide het orkest uit tot een hecht eerste klas ensemble, consistenter dan de Londense orkesten, minder hoogglans gepolitoerd dan de Berlijners, niet zo artistiek op drift als de Weners en niet terugvallend als de orkesten in Cleveland na de dood van George Szell en New York na het vertrek van Leonard Bernstein. Een achteraf kleine rimpeling was de tamelijk ludieke en ten slotte niet erg succesvolle Notenkrakeractie uit van wat "jonge wilden" om meer ruimte te krijgen voor eigentijds repertoire.. Eigenlijk vormde de komst van "authentist" Harnoncourt meer aanleiding voor revolutionaire ontwikkelingen sinds hij in Bachs Johannes-Passion kwam dirigeren. Aanvankelijk vooral voor beide Passionen van Bach keerde hij jaarlijks terug, maar greep geleidelijk aan via Händel ook naar later repertoire: eerst Haydn en Mozart, later zelfs Schubert, Johann Strauss, Dvorák en Bruckner. Op zijn best was het orkest technisch even goed als onder Mengelberg en hoewel Haitink afb. Hij was minder grillig en autoritair, en beheerste een breder repertoire. Muzikale zwaartepunten waren voor hem de symfonieën van Bruckner en Mahler, en de orkestwerken van Debussy en Ravel. Barokmuziek liet hij wijselijk over aan specialisten op dat gebied, met de twee Weense klassieken Haydn en Mozart had hij weinig affiniteit, terwijl zijn Beethoven meer weg had van een typische 'middle-of-the road benadering. Aan de verworvenheden van de zogenaamde historiserende uitvoeringspraktijk had hij in die dagen niet of nauwelijks boodschap. Soms klonk zijn kritiek door dat door Harnoncourt de klankcultuur van "zijn" orkest aan verandering onderhevig was. Om allerlei persoonlijke en artistieke redenen de duidelijk toegenomen invloed van Harnoncourt op het repertoire dat ook Haitink sterk ambieerde was er een van ontstonden tenslotte steeds groter wordende wrijving en conflicten, waardoor Haitink per september ontslag nam en naar het Londense Covent Garden verdween om zich eindelijk aan opera te kunnen wijden. Wel zou hij uiteindelijk als eredirigent aan het orkest verbonden blijven. Als belangrijk "Mahler-orkest" heeft het Concertgebouworkest altijd een naam te verliezen gehad. Gelukkig is dat nooit gebeurd. De Mahlertraditie is altijd gekoesterd en zoals een oude hond nauwelijks nieuwe trucjes wil leren zo is dat mogelijk de verklaring voor het feit dat Simon Rattle in zoveel problemen had met Mahlers 10e in de concertversie van Cooke. Chailly heeft het in dit verband wel over de "intellectuele benadering door de orkestleden". Rattle bevestigt dat, maar heeft daarnaast een andere verklaring: "Ik geloof dat ze op een andere manier te werk gaan. Repetities worden gebruikt om geleidelijk een oplossing te vinden voor die dingen die ze belangrijk vinden. Ze kunnen zo hun eigen vormen vinden. Ze denken in frasen, wat me erg goed beviel. Maar het is me niet gelukt om met hun gevoel voor ritme in het reine te komen. Eigenlijk is het jammer dat dirigenten in het algemeen de openheid van Rattle missen om over dergelijke ervaringen te praten. Wat dat betreft zijn het net schoolmeesters die liever niet over het ordeprobleem in klas 4C praten omdat dan mogelijk hun competentie in twijfel zal worden getrokken. Rattle bericht in het boek van Nicholas Kenyon Simon Rattle: the making of a conductor , Faber blz. Wat ons terugbrengt tot het probleem waarmee de beste orkesten telkens weer worden geconfronteerd als het erom gaat een goede, passende dirigent te vinden, die ook gedurende langere tijd zijn lot aan die van het orkest verbindt. Met Riccardo Chailly afb. Veel aandacht schenkt hij aan de modernen en sinds het midden van de jaren negentig wijdde hij zich met overtuiging en succes aan de voor Amsterdam zo erfelijk belaste componisten Bruckner en Mahler, die hij in een heel helder, transparant daglicht plaatst. Vier belangrijke, grote dirigenten, gesteund door een reeks belangrijke gasten als Walter, Monteux, Klemperer, Kubelík, Dorati, Krips Szell, Giulini, Davis, Kondrashin en Harnoncourt in de eerste ruim honderd jaar is geen slechte score. Uitspraken over het Concertgebouworkest. De repetities van de orkestsecties strekten zich uit over drie weken. Het was geweldig! Voeg daarbij de gastvrijheid van de Nederlanders - drie keer daags champagne en oesters. Wat het gedurende die paar dagen bereikte, kan slechts door mij en jou worden beseft. Het is vooral dat unieke élan, waaraan ik een echt voorbeeldige uitvoering van mijn moeilijkste werk te danken heb. We moeten dus erg verward over elkaar zijn geweest. Selectieve discografie. Na wat minutieus door Jan van Bart aan opnamen van het Concertgebouworkest is opgesomd in zijn ter gelegenheid van het honderdjarig jubileum van het orkest verschenen, inmiddels al aardig verouderde, maar ter wille van het lp bestand onmisbare Discografie Walburg Pers, en wat ik in de discografieën bij de aan Bernstein, Chailly, Haitink, Harnoncourt en Mengelberg gewijde hoofdstukken van Spraakmakende musici Balkema, en de bij Ashkenazy, Van Beinum, Böhm, Boulez, Dutoit, Giulini, Jansons, Jochum, Van Kempen, Karajan, Kleiber, Klemperer, Marketvitch, Monteux, Rosbaud, Solti, Szell, De Waart en Walter in Spraakmakende dirigenten Gopher, al heb vermeld zou het uilen naar Athene dragen zijn om hier nog eens een volledige opsomming te maken. Leemten zijn trouwens ook dan haast onvermijdelijk. Om te beginnen zijn bijvoorbeeld sommige belangrijke dirigenten als Kubelík nooit behoorlijk met Concertgebouworkest opnamen vertegenwoordigd. Niettemin hier een redelijk representatief lijstje voor wie een goed beeld wil krijgen van het orkest door de jaren heen. In Mengelbergs tijd waren het vooral eerst Columbia en daarna Telefunken die opnamen van het orkest maakten. Meteen in ging Van Beinum exclusief voor Decca opnemen. In ging die exclusiviteit gedurende vijfentwintig jaar bijna geheel over naar Philips. Vrijwel, want het aandeel van iemand als Solti bleef bij Decca. Dankzij een binding van Chailly aan Decca is dat label nu feitelijk de hoofdproducent. Hier een lijstje, waarbij de intussen doorgaans geheel in vergetelheid geraakte Nederlandse composities zijn weggelaten. Strauss: Ein Heldenleben Mengelberg, Teldec 8. Beethoven: Vioolconcert; Rachmaninov: Paganinirapsodie Met resp. Herman Krebbers en Daniël Wayenberg. Tahra TAH Decca De radio opnamen. Liszt: Pianoconcert nr. Andriessen: Symfonie nr. Q Disc 11 cd's en 1 DVD. Brahms: Symfonie nr. Philips Franck: Psyché; Mahler: Symfonie nr. Met Nan Merriman en Ernst Haefliger. Mozart: Symfonie nr. Bach: Sinfonia's op. Beethoven: Missa solemnis DG Schönberg: Moses und Aron Berio: Sinfonia; Formazioni; Folk Songs. Bruckner: Symfonie nr. Met Arleen Augér Donemus CVCD Leoncavallo: Pagliacci. Mahler: Symfonie nr. Met Jard van Nes Met Hakan Hagegard Schönberg: Kammersymphonie op. Sjostakovitsj: Jazz suites; Pianoconcert nr. Stravinsky: Petroesjka ; Pulcinella. Stravinsky: Vuurvogelsuite ; Apollon musagète; Scherzo fantastique Varèse: Complete werken. Zemlinsky: Lyrische symphonie; Symphonische Gesänge. Zemlinsky: Eine Florentinische Tragödie; A. Mahler: 6 Liederen. Dvorák : Celloconcert; Symfonie nr. Met Heinrich Schiff Debussy: Prélude à l'après midi d'un faune ; La mer; 3 Nocturnes Belart De Symfonie editie. Brahms: De 4 symfonieën; de 2 Serenades; Tragische ouverture; Akademi​sche Festou​verture; Haydnvariaties; 3 Hongaarse dansen Debussy: Prélude à l'après midi d'un faune; 3 Nocturnes; La mer; Iberia Dvorák: Symfonieën nr. Mahler: De 9 symfonieën; Fragment Symfonie nr. Mahler: Symfonieën nr. Mahler: Lied von der Erde; Kindertotenlieder. Met Janet Baker en James King c. Schumann: De 4 symfonieën; Ouvertures Manfred en Genoveva Bach: Matthäus- Passion selectie. Bavo jongenskoor en Concertgebouwkoor Teldec Brahms: Vioolconcert; Dubbelconcert. Met Gidon Kremer, Clemens Hagen Mozart: Pianoconcerten nr. Met Friedrich Gulda. Teldec of Mozart: Concert voor 2 piano's en orkest. Met Chick Corea en Friedrich Gulda Mozart: Cosi fan tutte. Teldec 2 cd's. Hoogtepunten: Mozart: Don Giovanni. [Kroniek 1929

Maartje Offers heeft een mooie stem. Bruno Walter zat links, mijn grootvader rechts van de gastvrouw. Bruno Walter is een zeer ontwikkeld man, niet alleen op zijn eigen gebied maar op allerlei gebieden. Hij zegt dat men in het algemeen omtrent Amerika geheel onjuiste begrippen heeft. Door de mening van allerlei rassen is een geheel nieuw, oorspronkelijk ras ontstaan, geniaal, nog onaf. Sam Bottenheim zaak waarnemer van Mengelberg is veroordeeld wegens een belastingdelict. Verder heeft hij voor f Ook heeft hij Amerikaans geld van Mengelberg opgemaakt, waardoor deze ook misschien in moeilijkheden geraakt omdat hij vroeger moet verklaard hebben in Amerika geen geld te bezitten. Met de zaak Mengelberg staat het heel slecht. Een bezoek van Jitta heeft tot niets geleid. Hij ontkent alle schuld terwijl prof. Russel zegt dat hij zeker in de gevangenis zou komen zo alles bekend werd. Bottenheim zal als het uitkomt chantage plegen. Even gesproken over Mengelberg. Men hoopt dat hij in de gevangenis komt en dat hij er niet in zit verwondert de mensen die overtuigd zijn dat hij geknoeid heeft met de belasting Marthe Voorhoeve, de weduwe van professor N. Zij musiceerde vaak met mijn grootvader en was aanhangster van de anti-Mengelbergpartij, die Evert Cornelis de voorkeur gaf als dirigent. Vandaag onze Willem Mengelberg voor de rechter als getuige in de strafzaak Bottenheim. Het lezen van het verslag in het Handelsblad stemt niet aangenaam, aangezien het bijna niet denkbaar is dat hij zo weinig van zijn geldzaken zou hebben geweten als hij voorgeeft. Gisteren heeft Mengelberg getuigd voor de rechtbank. De verslagen van deze zitting staan het beste in de Telegraaf van gisteren en hedenochtend. Mengelberg heeft als getuige de eed afgelegd en men kan dus niet aannemen dat hij onwaarheid heeft gesproken zonder hem van meineed te beschuldigen. Toch is het moeilijk zulk een volslagen onbekendheid met de staat zijner financiën bij een mens te aanvaarden. Om 3 uur vergadering van het Concertgebouw, waarin wij bekend worden met de eisen van bezuiniging van Rijk en Gemeente, die zeer ernstig zijn. Moeilijkheden met Mengelberg die een concert heeft afgesloten te Parijs terwijl hij op die datum een concert heeft te Deventer. Oyens stuift op en zegt dat Mengelberg, Tilly en Russel leugenaars zijn en dat hij geen andere banden dan zakelijke meer met hen heeft. Gisteravond naar concertgebouw, herdenking sterfdag Mahler. Een prachtig concert. Ik had geen slaap, hetgeen zeer bijzonder is en genoot dientengevolge zeer bijzonder. Er waren twee Franse dames die enthousiast waren zowel over het orkest als over den Duitsen baszanger en over onze Jo Vincent die onovertrefbaar was in de IVde symphonie van Mahler. De Lieder eines fahrenden Gesellen waren zo roerend. Op zulk een avond vergeeft men Mengelberg veel. Namiddag vergadering Concertgebouw waar het voornaamste punt, hoe het bestuur zal staan tegenover de operaplannen van de Wagnervereniging. Gisteren — Zondag — met Hilda naar Richard van Rees, den 84 jarigen, oud-bestuurder van het Concertgebouw, thans wonende in het hotel Duin en Daal te Bloemendaal. Het is aardig die drie cahiers te lezen, al bevatten ze niet veel bijzonders. Gedurende het conflict in vertrouwden wij Van Rees niet. Hij is niet van de kwaliteit Sillem. In hem zat meer stijl. Het is nu 12 mei. Wij zijn dadelijk na onze thuiskomst [op 4 mei, van een reis naar Italië] gevallen midden in de feestelijkheden van het Concertgebouw, uitvoeringen van de 8ste van Mahler, een feestelijke bijeenkomst waarbij de Egmont ouverture en Halleluja van Händel uit de Messias werd uitgevoerd en waarbij een aantal toespraken werden gehouden; de laatste door Heineken dr. Heineken, voorzitter van van het Concertgebouw en bierbrouwer , onze voorzitter, die zich aan het slot ontpopte als een gelovig mens, die zich weet onder een hogere macht; een muziektentoonstelling in het Museum, een uitvoering in Carré, van Pierement tot Mengelberg. Heineken en Oyens kregen de Leeuw, een succes dat niet zonder moeilijkheden schijnt te zijn bereikt daar op beider zedelijk leven aanmerking scheen te worden gemaakt in hofkringen en de Leeuw nu eenmaal het opschrift heeft: Virtus Nobilitat. Donderdag 16 juni. Een bezoek aan Dopper gebracht. Hij krijgt dagelijks inspuitingen om hem te kalmeren, maar de nachten zijn in weerwil hiervan vreeslijk als de inspuiting uitgewerkt heeft. Wij spraken over de oude tijd, over Diepenbrock, Mengelberg, Van Rees enz. Ik ben al weer niet hartelijk genoeg voor hem geweest, heb hem veel te zelden opgezocht. En dan kwam men steeds weer op de politiek! U kunt zich voorstellen hoe wij aan de radio hingen in die dagen. Het is werkelijk een grootsch uur, de wereldgeschiedenis zal dat bevestigen. Europa komt in nieuwe banen. Zeker, ons leven had veel contact met het Westen, dat contact is verstoord, ook de invloed van de Westelijke cultuur is afgesneden — maar …. Stel u zich eens voor, dat het anders gekomen was. Dat zou veel erger voor het Nederlandsche cultuurleven geweest zijn. Immers wij zijn altijd bijzonder nauw met juist het Duitsche geestesleven verbonden geweest. En wanneer het Westen terugtreedt zal Duitschland nog sterker op den voorgrond komen. Ik heb zoo juist een krantenknipsel ontvangen, met dezen brief. De brief wordt gehaald, het krantenknipsel wordt voorgelezen: Onze theaters zijn open, de bioscopen geven hun gewone voorstellingen, de trams rijden, de kinderen spelen op straat en wanneer een vliegmachine aan den hemel verschijnt blijft iedereen aan zijn werk, de sirenes klinken niet meer, de menschen ademen op …. Zoo stond het in de Hollandsche krant Mengelberg meent, dat er geen beter getuigenis voor den nieuwen Nederlanschen opbouw bestaat staat dan juist dit praatje in het dagblad: En wanneer nu alle kunstzinnige en wetenschappelijke werk verder gaat als in vredestijd zal Duitschland daar het grootste aandeel aan moeten hebben; ik althans geloof dat. Hoe dikwijls heeft Adolf Hitler bewezen tot vrede bereid te zijn; bijna hield men het voor onmogelijk, dat hij altijd weer de hand uitstrekte tot vergelijk. Zijn tegenstanders moeten blind of kwaadwillig geweest zijn. Wij willen aan den arbeid gaan. Wanneer ik mijn reeds aangegane verplichtingen in Duitschland vervuld heb dan wil ik in Holland blijven. Holland beeft zijn kinderen thans noodig, het heeft ook mij noodig. En — aldus besluit de interviewer — muziek maken. Heden in de Philharmonie te Berlijn. En dan alle dagen verder in het Concertgebouw van het weer vredige Amsterdam. In een donker Amstel-station stapte de professor uit den trein — den laatsten, en veel te iaat — vergezeld van mevrouw ~Mengelberg en zijn impressario, den. Vele menschen schijnen hier veranderd te zijn- ik ben niet veranderd. Ik behoef niet opnieuw mijn houding te bepalen; deze behoeft geen andere te zijn dan zij altijd was en nu is. Nooit ben ik iets anders geweest dan een goed Nederlander en een musicus. Ik heb mij nooit met politiek bemoeid, doch men probeert mij altijd in de politiek te betrekken. Het merkwaardige is, dat mijn goed Nederlanderschap nooit in twijfel getrokken is dan sedert Voor zoover ik mij herinneren kan, waren wij toen in vollen vrede met Duitschland. Doch na de intrede van het nationaal-socialistiscne regime in Duitschland, begon men mij te hinderen, te vervolgen, omdat ik in Duitschland dirigeerde. Ik dirigeerde ook in Engeland, doch dit nam men mij niet kwalijk. Ik dirigeerde in Brussel en Parijs, doch dit werd mij toegestaan. Men nam mij zelfs niet kwalijk, dat ik in ltalië orkesten aanvoerde. Duitschland was echter taboe. Uw eigen orgaan betoogde altijd, dat wij, Nederlandsche natie, er belang bij hadden, dat Duitschland bloeide, omdat wij achterland van Duitschland zijn en het groote doorvoerland. Geen enkele Nederlander met gezond verstand kan ontkennen, dat wij, met onze groenten, met onze visch, met onze zuivelproducten en vooral met onze koloniale producten belang hadden bij een welvarend Duitschland. Mij persoonlijk gingen deze dingen toch niet aan? Ik dirigeerde, doch als dirigent geloof ik te mogen zeggen, dat ik steeds den naam en den roep van Nederland heb uitgedragen…. Op eenmaal beging ik de misdaad pro- Duitsch te zijn Ik was pro-Duitseh, met goed recht. Mijn voorvaderen waren Duitschers en sedert wanneer is het in Nederland een misdaad pro- of anti- iets te zijn? De heer Colijn was pro- Engelsch: Heeft men hem verweten een landverrader te zijn? Het was in Nederland nooit een misdaad pro-Engelsch of pro-Fransch te zijn, mits men slechts niet pro-Duitsch was. Ik heb er nooit iemand scheef op aangekeken wanneer hij anti- Duitsch bleek te zijn — dat was zijn goed recht. Doch waarom moest ik belasterd worden omdat ik van mijn sympathieën voor Duitschland liet blijken? En verder was ik een musicus en liet deze sympathieën niet doorwerken op het gebied der muziek. Ik heb overal gedirigeerd. Iedere onderscheiding, die ik ontving, was een onderscheiding van deze werkelijkheid. Mengelberg voort. Ik stel voorop dat van deze geschiedenis geen woord waar is. Er werd over en weer gesproken en uit enkele flarden van het gesprek moet hij verschillende dingen verkeerd verstaan hebben. Ik kom hier nog op terug, want ik wil allereerst het volgende zeggen: Als ik nu eens den avond van de Nederlandsche capitulatie een glas champagne~ gedronken had? Het zal mijn vijanden wellicht zonderling schijnen, doch ik heb hier ook vele vrienden, verwanten, ik heb hier mijn levenswerk — het Concertgebouworkest — de Nederlandsche muziekcultuur. Het spel der groote politiek is mij vreemd, doch ik dacht aan al die vrienden en verwanten en aan mijn vaderland. Toen kwam plotseling de tijding, dat Nederland gecapituleerd had. Wilt u mij eens in gemoede zeggen, voor hoeveel Nederlanders dit bericht een bevrijding was — hoeveel Nederlanders met vrouwen en kinderen, met jongens en mannen in het leger, met dankbaarheid dit bericht hebben vernomen? Dat blijkt wel hieruit: ik was op den dag der NederIandsche capitulatie niet in Bad Gastein doch in Frankfort en mocht er niet vandaan. Wij hebben gehuild van opluchting toen wij hoorden, dat de vreeselijke beproeving voorbij was. En we hebben een kopje thee gedronken. Den 25den Mei ben ik een kuur gaan doen in Bad Gastein. En het was dáár, dat wij het bericht van de bezetting van Straatsburg door de Duitsche troepen vernamen. Bij die gelegenheid was een onzer vrienden, een Fransch-Duitscher. Hiermede is voor mij de kwestie gesloten. Mijn vrienden kennen mij voldoende — degenen, die zich door anoniemen laster vroeger en nu hebben laten beïnvloeden, interesseeren mij niet. Het doet er alles zoo weinig toe. Beste Willem. Ik las net je interview over een interview en ik wil je even zeggen dat je je vergist over de mentaliteit der vrouwen en ook van de jongens en mannen in het leger. Ik denk wel dat het overgroote deel van ons dacht in de eerste plaats aan ons Vaderland en daarna pas aan onze kinderen en mannen en onszelf. Ik kan voor mezelf spreken : twee zoons en twee schoonzoons onder de wapenen en ik heb geen oogenblik aan hen gedacht. Alleen aan Onze Koningin en Ons Vaderland. Daar je je openlijk als Duitscher bekent, kan ik je gevoelens niet euvel duiden, maar ik voelde behoefte je even doen weten wat er omging in het hart van een oude Hollandsche vriendin. We huilden allen, mannen en vrouwen. Ik weet niet of mijn jongste zoon Alfred nog leeft en ook waar hij zijn Koningin en vaderland dient, ik verlang soms onuitsprekelijk naar hem. Mochten we hem verloren hebben als de Vrede eenmaal komt, dan zal ik getroost worden door de gedachte, dat hij voor zijn Koningin en Vaderland gesneuveld is. Hartelijke groeten aan Tilly. Je Hilda. Zaterdag 17 augustus. Mengelberg heeft Hilda geantwoord op haar brief [ n. Het antwoord [niet bewaard] van Willem betekent zeer weinig. Links prof. Mengelberg, rechts H. Woudenberg, commissaris van het N. De heer H. De kunst is er niet alleen voor menschen met veel geld of voor zeer ontwikkelden, zij is een zon. Toen ik zeven jaar was hielp ik al mee in mijn vaders atelier aan muziek en voordraohtsavondjes. Toen ik later dirigent aan het Concertgebouworkest werd heb ik dadelijk in het bestuur gezegd, dat er ook concerten moesten worden gegeven waar alle, menschen naar toe zouden kunnen gaan. Ik wil niet verklappen. Ze zijn er echter gekomen en die er naar toe gaan zijn menschen, die een wezenlijke behoefte hebben eens te vertoeven in een mooie, ideëele atmospheer. Zich nogmaals wendend tot den heer Woudenberg, zeide prof. Als ik u helpen kan doe ik dat graag. U kunt altijd op mij rekenen! De wereld heeft dit noodig. Mengelberg zal beide concerten dirigeeren. Onderschrift van mijn grootvader: Mengelberg uit zich weder op weinig gelukkige wijze tegenover de pers. Zondag 15 september. Mengelberg heeft zich door zijn uitlatingen in Duitsland hier onmogelijk gemaakt. Het orkest en ook het bestuur hopen dat hij weg zal blijven. Gisteravond het eerste concert onder Mengelberg. Wij bleven thuis en luisterden door de radio. Er gebeurde naar het mij schijnt niets bijzonders. Hoe het applaus is geweest bij het eind weet ik niet, daar na 9 uur geen uitzending meer plaats heeft. Onze lieve vriendin Tilly Mengelberg is gestorven aan kanker. Wij zagen haar herhaaldelijk bij ons, wat een prettig gevoel is, vooral nu de vriendschappelijke verhouding met Willem Mengelberg onmogelijk is geworden. Mengelberg heeft zijn tournee afgezegd, gaat dus niet naar Kopenhagen, waar hij Frs zou hebben verdiend. Hij verkeert in geldnood door de omstandigheden, is weer te Zuort. Hij heeft in een in de Duitse taal gesteld schrijven zijn vrienden, ook de Hollandse, bedankt voor de belangstelling ondervonden bij het sterven van Tilly. Men zegt dat hij geheel verslagen is, en dat het goed zou zijn als hij nu maar stierf. Schey zong prachtig, psalmen van Dvorzak, liederen van Moussorgsky, van Wolff en van Brahms. Fijner ware het m. Bij hen die zich wel opgaven waren het dikwijls omstandigheden zoals gebrek aan geld, die hen daartoe dreven, soms noodzaakten. Gehoord dat het Concertgebouw zijn eerste concert wilde beginnen met het Wilhelmus, maar dat het Militair Gezag die niet heeft toegestaan en dat het orkest nu staakt als het niet wordt toegestaan. Heineken drinkt een borreltje bij ons. Hij praat graag, is een ontwikkeld man. Bijzonder lelijk, maar met een vriendelijke uitdrukking. Hij vertelt te hebben gehoord dat Willem Mengelberg erg terneergeslagen is en er niets van begrijpt wat men in Nederland tegen hem heeft. Hij kan zich hier niet meer vertonen, welke verdiensten hij ten opzichte van het muziekleven ook toont. Andriessen zeide o. Naar de RK begraafplaats Buitenveldert en daar gesproken met grafsteenhouwers in verband met graf Geraldine [Ierse nicht van Hilda, hier in l overleden] en vervolgens naar de graven van Diepenbrock en Der Kinderen. Als ik voor die graven sta dan voel ik heel weinig, of liever in het geheel niets voor verbranden. Mijn lichaam is een afgelegd pak dat op natuurlijke wijze in stof overgaat. Of dit nu gaat met behulp van wurmen is mij om het even. Er blijft een graf met gedenkteken waarvoor achterblijvenden gedurende een reeks van jaren kunnen staan met liefde in hun hart, een plek waar zij tot bezinning kunnen komen en zich zullen kunnen afvragen: ben ik op de goede weg. Zulke gevoelens komen moeilijker bij het aanschouwen van een urn met as. Zo stond ik dan voor het graf van dien besten Diepenbrock. Gisteren Rudi Mengelberg, vertelt op mijn verzoek een en ander over de financiën van Willem Mengelberg en de wijze waarop hij die beheerde. Hij schonk een belangrijk bedrag aan zijn broeder Hans en ook meer dan f In Amerika verdiende hij dollar per concert. Hilda heeft in de haast getekend op een brief aan de Ereraad Willem Mengelberg. Mengelberg wordt door zeer velen gehaat en als een 1e klasse ellendeling beschouwd, wat hij niet heeft verdiend. Hij heeft door zijn optreden, onhandige uitingen enz. Terwijl hij eigenlijk een kind is met een goed hart en zich zeker niet heeft kunnen denken dat er iets kwaads lag in dirigeren voor Duitsers, die zijn landgenoten zijn. Hij was Duitsgezind, maar zeker niet anti-Nederlands. De Koningin heeft hem de huisorde van Oranje ontnomen nog vóór de uitspraak van de Ereraad. Hilda betreurt dat zij tekende, te haastig, toen Elly Heemskerk plotseling met die brief kwam. Ik meende niet te moeten tekenen omdat ik zeer onlangs door de perszuiveringscommissie was gestraft, had het anders misschien ook gedaan, uit vriendschap voor Mengelberg, al vind ik hem ook nog zo onmogelijk. Ik ben met hem begaan, vind dat hij te ongunstig beoordeeld wordt. Mengelberg is nu in hoger beroep veroordeeld tot 6 jaren in plaats van levenslang ontzetting van het recht van dirigeren enz. Hij zal dus eerst over 3½ jaar zijn schuld geboet hebben en zal dan zijn 80ste jaar hebben voleindigd. Een zware straf, als men rekening houdt met hetgeen hij heeft gedaan en zijn grote verdiensten. Er is veel verteld over Mengelberg wat overdreven of geheel onwaar was. Al die verhalen werden gevoed door de afkeer die velen die hem niet kenden voor zijn persoon hadden. Zij die hem kenden hielden van hem met zijn fouten. Zijn verdiensten als dirigent van het Concertgebouworkest waren schitterend. En al was hij niet gauw tevreden en vergde hij daardoor heel veel van de orkestleden, ook zij zien nu in van welke grote waarde hij voor het orkest en voor het gehele muziekleven is geweest. Onlangs sprak ik Stips, den bassist, in en later voorzitter van de orkestcommissie, destijds een opstandig karakter. De voortreffelijkheid van het Concertgebouworkest heeft het te danken aan Mengelberg. Het schijnt dat zulke eigenschappen, eenmaal verworven, niet spoedig verloren gaan, een orkest verkrijgt een zekere traditie, verliest die niet zo gauw. Die nauwgezetheid verkreeg het door de grote eisen die Mengelberg er aan stelde. Hij was een harde werker. Na een vermoeiend avondconcert ging hij, na zich te hebben doen masseren, weer aan het werk, het bestuderen van de partituur, nodig voor het volgende, tot laat in de nacht, ja zijn enige lectuur was eigenlijk die partituren. Hoe dikwijls het orkest ook een werk had uitgevoerd, als het weer op het programma kwam dan ging hij het instuderen alsof het nog nooit was ingestudeerd, telkens weer nieuwe passages vindend, waarin hij iets verbeterde in de uitvoering, dikwijls tot wanhoop van het orkest, want hij hield daarbij lange, voor het orkest vervelende uitleggingen. Ja, zeide men mij, hij tergde het orkest, soms met opzet, om het in een staat van woede te brengen, waardoor de uitvoering in glans won. Hij had weinig tact, zijn enige ware belangstelling was muziek, en het kan daarom niet anders of hij moest bijzondere gevoelens van waardering gevoelen voor het land dat die muziek voor het grootste deel had gemaakt — Duitsland. Voor politiek had hij grote minachting, ook voor couranten. Uit zijn prille jeugd zijn aardige verhalen van zijn lieve Moeder die vertelde hoe hij in schoolgevechten nooit dacht aan opgeven, hoe hij als klein kind aan de piano zat te improviseren en dan plotseling in mineur overging. Men krijgt de indruk van gebrek aan objectiviteit bij de leden van de Ereraad. Dit gebrek maakte het de Ereraad onmogelijk zich vrij te maken van de geest van afgunst en haat om Mengelberg. Gisteren ben ik tegenwoordig geweest bij het afscheid van Von Balluseck hoofdredacteur Algemeen Handelsblad , eerst aan een lunch bij Dikker en Thijs, vervolgens in het Handelsblad bij een receptie. Toen het gesprek op Mengelberg kwam vertelde Von Balluseck enige aardige indrukken van ontmoetingen met Mengelberg. Eerst in Amerika in Het eerste concert opende met een ouverture Oberon, waarbij de Franse hoorns zo zeide v. B beginnen met een geweldige hoornstoot, Een van de hoorns blies daar een geheel verkeerde toon. Volgende dag was v. Neen, zeide M. Dat uw embouchure niet goed was. Verontwaardigde ontkenning van de hoorn. En toen zette M. Verbazing van het orkest dat een dirigent ook met een hoorn terecht kon. En het gevolg was dat hij verder met dit orkest alles kon doen was hij wilde. Een ander geval was met een Frans orkest. De getrouwden moesten de handen opsteken. Er waren ernstige verschillen van mening ontstaan over de vraag of Paul van Kempen al dan niet zou mogen dirigeren in het Concertgebouw. Gedurende het concert van zaterdagavond 27 januari hebben reeds ongeregeldheden plaats gehad, maar op het concert van zondag 29 jan. Het koor was het daarmee niet eens. En slotte ontsloeg het Bestuur van het Concertgebouw de leden van het Orkest die het podium hebben verlaten. Dinsdag 30 januari. Op 2 uur thuis, waar Heentie nicht van Hilda de Booij-Boissevain, haar man Dick Mesman was basklarinettist van het Concertgebouworkest bij Hilda zit en vertelt van de gang van zaken om het Orkest. Blijkbaar wordt het nu een revolutie. De 75 orkestleden die niet wilden of konden spelen wensen niet terug te komen onder het Bestuur doch willen een geheel nieuwe organisatie oprichten. Het gesprek draait meestal om het Concertgebouwconflict. Het optreden van het Bestuur, in het bijzonder van De Jongh Schouwenburg, wordt algemeen onbesuisd gevonden. Na het herlezen van een interview in , gepubliceerd in de Telegraaf, is het portret van Mengelberg weder uit onze kamer verdwenen. Gisteren een aantal oude brieven uit mijn concertgebouwtijd, die Mengelberg aan mij schreef, voorgelezen aan Hanna Hanna van Eeghen, nicht van Hilda de Booij-Boissevain en Engelien dochter van Hendrik de Booij en ik voel daarna de neiging opkomen zijn portret weder te plaatsen. Willem Mengelberg is op 22 maart j. Er werd gisteren in het concert op woensdag door Klemperer enige ogenblikken stilte verzocht ten einde hem te herdenken, en zaterdagmiddag is er een herdenkingsconcert in het concertgebouw, waar de vlag halfstok waait. Het concert van hedenavond onder Klemperer bevredigde ons niet. De suite van Bach, slordig uitgevoerd, liet ons horen wat we onder Mengelberg hebben verloren en wat ons te wachten staat zo het orkest zeggenschap krijgt over de leiding van het orkest. Gesproken met H. Stips, oud-orkestlid, thans nog invallend bassist, die als zijn mening gaf dat het enig nodige op het ogenblik zou zijn dat het Bestuur onbuigzaam zou zijn ten opzichte van de wensen van het orkest. Ik vond het merkwaardig zulke woorden te horen uit de mond van een man die ons het Bestuur in , dus 46 jaar geleden door zijn opstandigheid als voorzitter van de Orkestvereniging hinderde, maar ik geloof niet dat zijn eisen toen gingen over de vraag van overgave van de leiding aan het orkest. Herhaalde malen heb ik met hem gezeild met de Mavourneen op de Zuiderzee. Hij was een eerlijke rechtschapen man, die voor een administrateur de eigenaardige gewoonte had niet te antwoorden op brieven die zich op zijn tafel en in zijn zak vermenigvuldigden. Het was bij hem een systeem, hierop berustende, dat bij het Concertgebouw alles gewoonlijk geheel anders liep dan in de eerste brief werd voorgesteld dan dat dus veel onnodig werk werd verricht door dadelijk te antwoorden. Hij zei altijd: Ja, dame! Toen ik in , na terugkomst uit Indië werd afgekeurd voor verblijf in de tropen en dientengevolge voor de Marine, aanvaardde ik de betrekking van administrateur van het Concertgebouw. Het Concertgebouw was in tot stand gekomen, opgericht door enige Amsterdammers, en werd, toen ik er op 5 februari aan werd verbonden, bestuurd door Mr. Sillem , H. Van deze bestuurders behoorden de drie eerst genoemden tot de oorspronkelijke oprichters. De oprichters hadden voor dit doel geld moeten lenen, het was echter hun gewoonte zich persoonlijk aansprakelijk te stellen voor de betaling van tekorten op de exploitatie. Aan deze gewoonte, geen verplichting, bleef het bestuur, zoals ik het aantrof, getrouw zolang het mogelijk was. Gewoonlijk was echter de toepassing ervan niet nodig daar er geen tekorten waren, maar het kwam voor. Mijn salaris was f 3. Willem Mengelberg was de Dirigent. Zo kwam ik in een omgeving die belangrijk verschilde van die waaraan ik bij de Marine gewend was. Er kwam nog bij, dat bij mijn indiensttreding een conflict bestond tussen bestuur en orkest, concertgebouwconflict geheten, dat had geleid tot mijn benoeming ter vervanging van de administrateur Willem Hutschenruyter , die ontslag had genomen. Ik ben niet van plan over dit conflict veel te vertellen. Aan alle strubbelingen komt een einde, ook bij deze was dit het geval ook al waren ze soms vrij ernstig, doordat een deel van de bezoekers der concerten partij had gekozen tegen het bestuur. Tenslotte stelde een aantal orkestleden zich niet langer beschikbaar bij de afloop van hun :contract. Anderen,kwamen in hun plaatsen. De vrede herstelde zich geleidelijk ook onder het publiek. Mengelberg had reeds geruime tijd de belangrijkheid van de werken van Gustav Mahler begrepen en toonde dit door de uitvoering , ook al ,moest ons publiek er aan wennen. Als administrateur hoorde ik niet alleen de uitvoeringen maar was ik ook vaak aanwezig bij repetities, zodat ik al spoedig delen van symfonieën uit het hoofd kende. In kwam Mahler uit Wenen en nam zijn intrek bij Mengelberg, die in de van Eeghenstraat woonde. Hij woonde uitvoeringen~ en repetities bij en waardeerde Mengelberg. Voor hij te Amsterdam kwam waren verhalen over zijn persoonlijkheid, zijn karakter tot ons gekomen. We hadden gehoord van zijn wijze van leven in een omgeving van verfijnde eenvoud, in zijn studeerkamer een mooie tekening van Hokusai of een andere beroemde Japanner. Te Wenen was hij ook directeur van de Opera. Hij was daar een belangrijke figuur in het openbare leven, niet gemakkelijk, niet meegaand, maar oprecht, Toen de in dat openbare leven bekende Frau Kantorowitz, benijd door haar soirées, waarop de hoogste chic niet ontbrak hem door een lid van die hoogste kringen deed weten, dat zij het op prijs zou stellen hem te ontmoeten, antwoordde hij slechts dat zijn spreekuur dan en dan was en hij Frau K. Het kwam ook voor dat iemand uit de kringen van het Hof, verwant aan de Keizerlijke familie hem bezocht met het verzoek een hem bekende dame tot het opera ensemble toe te laten. Dan eiste hij van zulk een dame precies hetzelfde, niet minder dan hij van andere sollicitanten vergde; met het gevolg dat zij niet werd toegelaten zo zij niet aan die eisen beantwoordde. Dit alles maakte hem niet algemeen bemind, maar wel geëerd in een kleine kring, die hem begreep. Bij Mengelberg, die hij als dirigent bijzonder op prijs stelde vond hij in zijn kamer niet één tekening van Hokusai aan de wand, maar was bijna geen plekje aan de wand onbedekt gebleven door soms middelmatige kunstwerken. Zo vond ik hem, na de hoge trappen van Mengelbergs bovenwoning te hebben bestegen, zenuwachtig, want zoiets hinderde hem, driftig op en neer lopende in zijn kamer. Wij zouden dit te voet doen, wat Mahler wenste. Boissevain en dat later met grote zorg is afgebroken en in een andere gemeente weer is opgebouwd. Zo stond hij dan geruime tijd voor dat huis van Simons, dat hij bewonderde. Hij hield van de gedachte van de architect die de schoorsteen van de aan de straatzijde grenzende keuken bouwde in een boog omhoog gaande naar de hoge schoorsteen van het hoofdgebouw. Tenslotte liepen we verder maar dan liep hij alleen vooruit, dan weder bleef hij achter. Wij kwamen op het Damrak waar de Beurs van Berlage sedert staat. Die trok hem ook dadelijk en het was merkwaardig, dat het huis van Simon van dezelfde architect is. Hij uitte zijn bewondering voor de Beurs zonder aanvankelijk te weten dat het een Beursgebouw was. Toen Diepenbrock hem dit zei en dorst te zeggen dat hij niet tot de bewonderaars van dit Beursgebouw behoorde, verdedigde hij zijn houding, zeggende, dat een Beursgebouw, een gebouw waarin zaken worden gedaan, allerlei hebzuchtige gedachten de voorrang hebben, niet uiterlijk het karakter moet dragen van een Tempel. Hij vroeg de naam van de architect en noemde Berlage een groot architect. Toen gingen we naar de Jodenbreestraat en het staat mij helder voor de geest hoe Mahler daar voor het huis van Rembrandt stond zonder hoed, omringd door levendige, jonge bewoners van die buurt, die hem vragen stelden. Des avonds had het bestuur van het Concertgebouw hem te dineren gevraagd in het Restaurant van Laar en zouden wij met hem aan de op de gebruikelijke wijze versierde tafel zitten. Maar hij, die gewend was aan eenvoud, kon het gezicht op dat hoge middenstuk met vruchten en bloemen niet verdragen en droeg het: zonder iets te zeggen, naar een nabij buffet, een ongebruikelijke daad voor een gast. Hij onderwierp zich verder aan de gewone eisen, die een gast in acht moet nemen, was een vriendelijke gast, die Amsterdam had bewonderd bij zijn wandeling door de stad, tot aan het dessert het gesprek kwam op Multatuli, wiens werken hij bleek te hebben gelezen en die hij bewonderde. Toen een der bestuursleden zei, dat Multatuli een slecht ambtenaar was geweest, was hij er door getroffen, zo zei hij, dat hij hier Multatuli moest verdedigen. De bestuurders van het Concertgebouw waren gewend aan de omgaan met kunstenaars. Kunstenaars hadden een voorname plaats in hun hart en zo verliep de avond óp de aangenaamste wijze. Behalve de uitvoering van enige van zijn werken volgde nu nog een bezoek aan Drafna bij Naarden, de woonplaats van Charles Boissevain, de algemeen bekende journalist, directeur en hoofd van het Algemeen Handelsblad. Daar zong onze zangeres Aaltje Noordewier-Reddingius de solopartij van de 4de van zijn symfonieën. De sfeer van Drafna trok hem aan en dat is geen wonder. Hij bewonderde ook de omgeving, die hij met ons doorwandelde,zoals van zelf spreekt soms vooruit lopend, alleen, mijmerend, denkend waaraan. We waren op een stil plekje gekomen, de glinsterende Amstel, een bocht van de rivier,een paar kleine huisjes, een paar bomen; dit Hollandse vredevolle tafereel had hem getroffen. Een jaar later kwam hij weer en zou zijn 2e symfonie worden uitgevoerd met dat indrukwekkende slotkoor. Hij zat vaak op mijn kantoor en eenmaal toen ik de tekst van dat slotkoor nodig had voor het programma, dat ik bezig was klaar te maken voor de druk vroeg ik hem het voor mij op te schrijven. Hij voldeed aan mijn verzoek en zo bezit ik het in zijn handschrift:. Tekst uit slotkoor van de tweede symfonie van Mahler. De tekst is in door Mahler zelf geschreven voor H. Tijdens dit bezoek dirigeerde Mahler de 2de en 4de symfonie. Mengelberg had Mahler voorgesteld de 4de symphonie vóór en na de Pauze te spelen, vóór de Pauze onder Mahler, na de Pauze onder Mengelberg en dat vond Mahler een geniale gedachte. Zo gebeurde het. Toen hij in stierf zijn Diepenbrock en ik naar Wenen gereisd om tegenwoordig te zijn bij de begrafenis. Ik laat hieronder nog volgen de solopartij van de 2de symphonie, welke Mahler voor mij opschreef. Hendrik de Booij werd op 19 januari benoemd als administrateur van het Concertgebouw. De reden van deze benoeming is gelegen in het feit dat zijn voorganger Willem Hutschenruyter door het bestuur van het Concertgebouw werd ontslagen. Ik wil toch even in herinnering oproepen dat het hier ging om een strijd tussen het orkest en de dirigent Mengelberg, die zich daarbij gesteund voelde door het bestuur van het Concertgebouw. Uit de vele verzoeken tot salarisverhoging die in de loop der jaren door de orkestleden zijn verstuurd, blijkt inderdaad dat Mengelberg steeds weer het laatste woord had en menigmaal ook het bestuur in verlegenheid bracht door beslissingen te nemen die niet direct verantwoord genoemd konden worden. Dat hij daarbij Hutschenruyter gepasseerd heeft, spreekt welhaast vanzelf: naar Mengelbergs mening stond hij zelf als orkestdirecteur nu eenmaal boven de administrateur. Al zou de persoonlijke verhouding tussen Hutschenruyter en Mengelberg daarop verbeterd zijn, eerstgenoemde was niet uitsluitend uit op het halen van een persoonlijk recht. Want in dezelfde nota kwam hij met een voorstel van geheel andere aard, namelijk een scheiding te realiseren tussen het Gebouw en het Orkest. Als voorbeeld daartoe noemt Hutschenruyter de Nederlandsche Opera, maar hij had wellicht ook de plannen kunnen aanvoeren die Henri Viotta reeds in in deze richting geopperd had, toen hem de functie van eerste orkestdirecteur werd aangeboden. Men heeft het toen niet gewild, men schijnt het ook thans niet te willen, doch men zal er mijns inziens eens toe moeten komen, wil men de zaak niet laten te gronde gaan. Henri Viotta musicoloog, dirigent en componist. De orkest-exploitatie wordt gecontroleerd door het bestuur, terwijl jaarlijks aan een, door de algemeene vergadering van het orkest te benoemen commissie van 3 leden inzage daarvan wordt gegeven. De Algemeene Vergadering van het orkest wordt in de gelegenheid gesteld aan het bestuur wyzigingen in de begrooting der orkest-exploitatie voor te stellen. Alvorens besluiten te nemen, die op de orkestexploitatie van invloed kunnen zyn, stelt het bestuur de Algemeene Vergadering van het orkest in de gelegenheid daaromtrent een adviseerende stem uit te brengen. Uitbreiding van het orkest, waarvan belasting van orkest-budget het gevolg is, zal niet geschieden, dan met toestemming van de Algemeene Vergadering van het orkest. Overeenkomsten tusschen de leden van het orkest en het Concertgebouw worden gesloten volgens een door de Algemeene Vergadering van het orkest ontworpen en door het bestuur goedgekeurd contractformulier. De Nieuwe Schiedamsche Courant geeft een overzicht van de persberichten over het overlijden van burgemeester A. De gemeente heeft losse werklieden aangesteld om de sneeuw te ruimen die de afgelopen 48 uur overvloedig is gevallen. Vandaag is de plechtige uitvaart en begrafenis op de R. In de ledenvergadering van de afdeling Schiedam van Volksonderwijs is de heer H. Bij Werf Gusto wordt baggermolen bouwnummer , bestemd voor de Griekse regering, te water gelaten. De toneelvereniging Vriendenkring geeft in Musis Sacrum een voorstelling. De Schiedamsche IJsvereniging besluit een grote vaste consumptietent te bouwen en elektriciteit aan te leggen voor de verlichting van de baan. De heer M. De directeur gemeentewerken, G. Drie De Schiedammers, Pater W. Gemeenteraadslid B. B en W leggen een bouwverbod op de grond tussen de Baan en de Grofbaan ten noorden van de Baanstraat. Op voorstel van G. De Inspecteur der Directe Belastingen zendt aan belanghebbenden een circulaire in verband met het van kracht worden van de accijnsverlaging per 1 maart De Schiedamsche humorist Jan van der Horst viert zijn 12½-jarig jubileum tijdens een feest in theater Pandora, georganiseerd door de heren Daniëls, Willemse, Hakkert en Dettmeijer. Het jongedames en kinderkoor van de gereformeerde zangvereniging ASAF geeft onder leiding van dirigent M. B en W doen een voorstel om het aantal stemdistricten per kieskring uit te breiden. De Vrijzinnige Lutherse Jongerenvereniging geeft in Musis Sacrum een opvoering van het toneelstuk De voorman van den [onleesbaar],. De RK Radiovereniging St. De landelijke Federatie voor Bouwvakarbeiders richt zich in een adres tot de Gemeenteraad in verband met een verbod van de aannemersbonden aan hun leden om in te schrijven naar werken waarvoor een borgstelling wordt vereischt. Op initiatief van de heer W. Op de Algemene Begraafplaats vindt onder grote belangstelling de begrafenis van de heer M. In de gemeenteraadsvergadering wordt o. Het muziekgezelschap OBK is uitgenodigd voor deelname aan de huldiging van Paul van der Putten te Rotterdam bij zijn jarig jubileum als toonkunstenaar. In het gebouw voor Kunsten en Wetenschappen te Rotterdam vindt voor een gehoor van aanwezigen de huldiging plaats van Paul van der Putten, waaraan ook OBK en Schiedamsch Mannenkoor Orpheus bijdragen. Onder grote belangstelling wordt op de nieuwe Algemene Begraafplaats aan de Vlaardingerdijk de heer H. NV Stuwadoors Maatschappij Neptunus vraagt vergunning voor oprichting van een constructie-werkplaats aan de Voorhavenkade. Het Schiedamsche Drankweercomité organiseert in het Verenigingslokaal onder leiding van voorzitter W. Het bevolkingsaantal in Schiedam is gestegen van De afdeling Schiedam van de Vereniging Volksonderwijs houdt in Musis Sacrum een openbare propaganda-feestavond. De Algemeene Middenstandsvereniging Schiedam houdt onder leiding van voorzitter S. Onder overgrote belangstelling viert Ir. De heer en mevrouw Ph. De Gemeenteraad van Kethel en Spaland vergadert waarin burgemeester J. De heer C. Door het prachtige winterweer hebben de ijsbanen langs de Rotterdamsche Dijk en van de SIJV een druk weekeinde achter de rug. De heer J. De Raadscommissie van Vlaardingen, die moet rapporteren over het abattoir vraagstuk, is voornemens de samenwerking met Schiedam af te wijzen. De Vereeniging Verjaardag houdt onder leiding van voorzitster mevr. Er doen berichten de ronde over een actie van de randgemeenten tegen de Rotterdamsche annexatieplannen waarvoor de hulp is gevraagd van Prof. Onder grote belangstelling vindt de begrafenis plaats van de heer J. De Nederlandse Christelijke Metaalbewerkersbond houdt een feestvergadering in het gebouw van Christelijke Sociale Belangen onder leiding van voorzitter H. De heer S. Het Stedelijk Muziekkorps geeft onder leiding van H. De heer I. B en W stellen voor de grond aan de Merwehaven ten westen van de werf Gusto aan de gemeente Rotterdam te verkopen. B en W stellen voor de grond ten westen van de Scheepsbouw Mij "Nieuwe Waterweg" bouwrijp te maken voor aldaar te vestigen industrie. B en W stellen een verlenging voor van de Wilhelminahaven teneinde over meer ligplaatsen voor zeeschepen te kunnen beschikken. De heer W. Door de aanhoudende strenge vorst wordt de scheepvaart op de Nieuwe Haven, Lange Haven en Buitenhaven ernstig belemmerd. Het motortankschip "Platacruz" gebouwd op de Scheepsbouw Mij Nieuwe Waterweg, maakt een geslaagde proefvaart. Pater C. In de Gemeenteraadsvergadering wordt behandeld: - een extra uitkering aan armen en werkloozen wegens de aanhoudend strenge winter - de verkoop van cokes bij de gasfabriek - benoeming van een regent voor het St Jacobs Gasthuis - benoeming van een onderwijzer aan de Buitengewone School - de grondtransacties aan de Merwehaven en de Wilhelminahaven. De gemeentereiniging heeft deze week sneeuwruimers in tijdelijke dienst. Bij de firma Brice Whyte and Sons Ltd. Bij de distilleerderij van de firma P. Er is vergunning aangevraagd voor de verkoop van sterke drank in het klein door: - P. De Zeereerwaarde Heer W. Tijdens een demonstratie- avond van de RK Radiovereeniging "St. In café "De Vergulde Valk" te Kethel vindt de prijsuitreiking plaats van de onderlinge schietwedstrijd door de Schietvereeniging "Samenwerking". De Schiedamsche kranten hebben de afgelopen week dagelijks artikelen gewijd aan de strenge koude. Veertien verenigingen, waaronder veel muziekkorpsen, richten een adres aan de gemeenteraad in verband met de zeer slechte toestand van het feestterrein in het Volkspark. Naar aanleiding van de a. Pastoor van Baaren en Kapelaan Boomgaard te Kethel nemen in het Verenigingsgebouw afscheid van hun parochianen wegens hun benoeming elders. De Protestant Christelijke Besturenbond houdt haar jaarvergadering onder leiding van voorzitter M. De Werktuigfabriek der NV Stuwadoorsmaatschappij Neptunus vraagt vergunning voor een constructiewerkplaats aan de Voorhavenkade. De nieuwbenoemde pastoor te Kethel, W. De nieuwbenoemde burgemeester H. De Gemeenteraad behandelt in zijn vergadering de volgende punten: - de commotie rond de onderwijdersbenoeming voor de Buitengewone School in de vorige vergadering - de verbreding van de Wilhelminahaven - de nieuwe haven in het westen - de scholen aan de Lange Singelstraat - de steun aan werklozen. De Kamer van Koophandel voor de Beneden Maas vraagt aan de Nederlandse Spoorwegen om verbetering van de spoorwegovergang aan de Overschieseweg. In de ledenvergadering van het departement Schiedam van de Nederlandse Maatschappij v. In Bergen op Zoom is kritiek op de benoeming van burgemeester H. Hoofdagent J. Op de traditionele paardenmarkt worden slechts 13 paarden aangevoerd vorig jaar De heer Daniëls, directeur van de Pandora bioscoop, besluit tot aankoop van een Cinemaorgel van de fa. In de Frankelandsche Kerk vindt een plechtige uitvaartdienst plaats voor de huisarts A. Dokter J. In de Algemene vergadering van aandeelhouders brengt de NV Vereenigde Glasfabrieken het jaarverslag uit, dat sluit met een nettowinst van f. De Nieuwe Schiedamsche Courant geeft een voorbeschouwing over de installatie van burgemeester H. De Vereeniging Zwakzinnigenzorg houdt onder leiding van voorzitter W. Bij de aanbesteding voor de restauratie der Ned. Burgemeester H. De Gemeenteraad van Kethel vergadert onder leiding van burgemeester J. Eerste proefvaart van de Statendam 1 vanaf de werf van de afbouwer, de Dok- en Werfmaatschappij Wilton-Fijenoord te Schiedam. Bij de Arbeidsbeurs melden zich personen als werkzoekenden, omdat zij na het gereedkomen van de afbouw van het ss Statendam 1 bij Wilton-Fijenoord werkloos geworden zijn. Burgemeester Stulemeijer treedt in functie. Het bij Wilton-Fijenoord afgebouwde ss Statendam heeft vanaf zaterdag 16 maart tot vandaag een schitterend geslaagde proeftocht gehouden. Op de Hoogstraat 37 is de 60e Zijlstra winkel in gebruik genomen. De heer Jac. De Gebr. De heer L. Burgemeester Stulemeijer gaat wonen in het herenhuis Singel dat nu nog door huisarts J. Voor de Algemene Middenstandsvereniging afdeling Schiedam, houdt de heer A. Naar aanleiding van de uitgeschreven prijsvraag voor een nieuw gebouw voor de HAV-bank zijn 86 inzendingen binnengekomen. De jarige werkman G. Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid Holland wijzen het grote annexatie-voorstel af van de gemeente Rotterdam, waarbij ook Schiedam betrokken was. Bij gelegenheid van het zilveren jubileum van de gymnastiek vereniging THOR publiceert de Nieuwe Schiedamsche Courant een overzicht van de afgelopen 25 jaar van genoemde vereniging. De Eerwaarde Zusters Laurentia en Felicitas van het Dominicanessenklooster aan de Tuinlaan vieren hun jarig professiefeest. Het bij de Nieuwe Waterweg gebouwde motor-tankschip "Pampacruz" maakt haar eerste proeftocht. Tegen het onteigeningsplan Rotterdamsedijk-Broersvest zijn bezwaarschriften binnengekomen van Maria Noordijk, A. De Gemeenteraad van Schiedam vergadert voor de eerste keer onder voorzitterschap van burgemeester Stulemeijer. Voor de eerste maal dit jaar is weer een groep van vierentwintig werkloze Schiedammers naar het werkverschaffingsproject te Eenerveld in Drenthe vertrokken. Buurtvereeniging Broersveld houdt onder leiding van voorzitter G. Het Rotterdamsche raadslid J. Schiedams Mannenkoor Orpheus houdt in Musis Sacrum een feestavond in verband met het jarig dirigentschap van Paul v. B en W publiceren in de beide Schiedamsche couranten het besluit tot onteigening van panden met een gedetailleerde opgave van de betreffende panden aan de Korte Singelstraat, Broersvest, Gedempte Broersvest, Singel, Rotterdamsedijk, Tweede Tuinsingel en Mathenesserstraat, compleet met de namen van de eigenaren. Na de reorganisatie vergadert de RK Vrouwenbond, afd. Aan de tewerkgestelden van de vereniging "Zwakzinnigenzorg" vindt een eerste loonbetaling ad totaal f. In alle RK kerken wordt ter gelegenheid van het St. De heer G. Op een propaganda-avond van de afdeling Schiedam van de Liberale Staatspartij onder leiding van voorzitter Ir. In het Vereenigingslokaal aan de Broersvest wordt een bazar geopend ter gelegenheid van het jarig jubileum der vereniging tot bevordering van het Christelijk Onderwijs. De afdeling Schiedam van den Nederlandse Bond van Christelijke Fabrieks- en Transportarbeiders viert in het gebouw van Christelijk Sociale Belangen haar jarig bestaan onder leiding van voorzitter A. De Nieuwe Schiedamsche Courant geeft een beschrijving van de nodige onteigeningen en opspuitingen ter weerszijden van de Rotterdamsche Dijk. Het Franse ss Foucault van ton dat in de haven van Le Havre is omgeslagen, wordt in die toestand naar Wilton-Fijenoord in Schiedam gesleept en daar gerepareerd waarna het de naam ss. De Nieuwe Schiedamsche Courant geeft commentaar op het uitblijven van de ingebruikneming van een nieuwe Algemene Begraafplaats waartoe reeds in besloten werd. De Schiedamsche Burgerwacht houdt een feestavond in Musis Sacrum onder leiding van voorzitterschap van commandant N. Stadgenoot B. Minister van der Vegt onthult op de onbewaakte spoorwegovergang tussen Schiedam en Kethel het e waarschuwingsbord van de BBN Bond van Bedrijfsautohouders in Nederland. Oprichting van het Tamboer- en Pijperscorps Harmonie door J. De Arbeiders Zangvereniging Excelsior geeft in Musis Sacrum onder leiding van dirigent Piet 't Hart een concert in verband met het afgelaste muziekconcours te Rotterdam. Het Franse ss Paris Een jarige man uit Rotterdam valt bij het aan boord gaan van het ss Chantoise bij de Scheepsbouw Mij Nieuwe Waterweg in de Wilhelminahaven en verdrinkt. De Schiedamsche Courant en de Nieuwe Schiedamsche Courant publiceren het jaarverslag van de Vereeniging tot Bescherming van Zuigelingen opgemaakt door specialist Dr. B en W stellen aan de Raad voor om de verkeerssituatie op de hoek van de Buitenhavenweg en de Rotterdamsche Dijk te verbeteren. De Nieuwe Schiedamsche Courant geeft commentaar op de aanbeveling van de gemeenteraad om de heren Ir. De gemeenteraad van Schiedam vergadert onder leiding van burgemeester Stulemeijer. De gemeenteraad van Kethel vergadert onder leiding van burgemeester J. De firma J. Ter gelegenheid van het zilveren jubileum geeft SVV een gedenkboekje uit, geschreven door A. Op 1 mei telt Schiedam De heer N. Op het feestterrein van het Volkspark wordt een 1 mei-viering gehouden, welke wordt georganiseerd door het 1 mei comité van de SDAP, onder leiding van voorzitter E. Het Comité Auto- en Boottochten CAB maakt voor de eerste maal van dit seizoen een geslaagde tocht met gebrekkige kinderen. Jan Bakker, meesterknecht bij fa. De Nieuwe Schiedamsche Courant publiceert een historisch overzicht bij het jarig jubileum van het zangkoor Cantemus Domino van de Frankenlandsche parochie met foto's van dirigent C. Het koor van de Frankelandsche kerk Cantemus Domino viert zijn jarig bestaan. Bij Koninklijk Besluit is de heer P. De Oranje-vereniging houdt in Musis Sacrum haar jaarvergadering onder leiding van voorzitter J. Smid P. Hermes-DVS viert haar jarig bestaan met een jubileum-tournooi. De Bond van Jong Liberalen afdeling Schiedam, houdt in Musis Sacrum voor de eerste maal een openbare feest-vergadering met ruim aanwezigen op deze Hemelvaartsdag. Pastoor W. Onder grote belangstelling wordt in Kethel pastoor W. NV Gebr. NV Verenigde Nederlandse Stoomwasserijen en Ververijen aan de Stadhouderslaan 3 vraagt vergunning voor een benzinepomp-installatie. Blazer's Dierentuin opent opnieuw haar poorten voor bezoekers gedurende de zomer van Op het feestterrein in het Volkspark houdt het Leger des Heils op deze Tweede Pinksterdag een kampdag. Gemengd Koor "Tegeno" behaalt op een concours in Maassluis een eerste prijs. Als opvolger van de overleden pastoor W. Onder leiding van directeur J. De Commissie van Strafverordening brengt onder de aandacht van de gemeenteraad, dat het 'reinigen der kleine steenen, trottoirs, stoepen enz. De Hollandsche Productenhandel vraagt vergunning voor een inrichting tot het lezen en schoonmaken van erwten in het pand Boterstraat Onder toezicht van de ingenieur Gemeentewerken ir. De Telefunken radio-maatschappij maakt, door middel van een grote autowagen met verplaatsbare loudspeaker, een radio-reclametocht door Schiedam onder begeleiding van de plaatselijke Telefunken-agent de heer Heggelman. In het Theresianenklooster aan de Warande vindt de installatie plaats van de nieuwe moeder- overste, die op 19 maart gekozen is. B en W stellen de gemeenteraad voor, alvorens de nieuwe Algemene Begraafplaats in de Klein Babberspolder in gebruik te nemen, de bestaande verordeningen en regelingen zoals die thans voor de begraafplaats aan de Singel gelden geheel te herzien. De Gemeenteraad vergadert onder leiding van burgemeester Stulemeijer. In de St. Door ontploffing van de knalpot aan boord van de bij de firma Schade en Buijsing afgemeerde motorboot "Schiedam" is schipper C. In de Ridderkerkschestraat is om half drie in de nacht een autobus van stadsverkeer totaal uitgebrand. De wedstrijden om het Schiedamsch kampioenschap kegelen concours om de Suisse Beker zijn begonnen. Naar aanleiding van de Rotterdamsche annexatieplannen is bij beschikking van de ministeries van waterstaat, binnenlandse zaken, landbouw en arbeid, een commissie van onderzoek ingesteld die moet rapporteren over de wijze waarop de havenbelangen van Rotterdam en omstreken het beste kunnen worden behartigd. De Gemeenteraad van Kethel komt bijeen onder leiding van burgemeester Verveen en men spreekt over: - een subsidieverlening aan de restauratie van de N. De Schiedamsche Courant publiceert het jaarverslag van de Keuringsdienst van Waren voor het gebied Rotterdam, waartoe ook Schiedam behoort, over In Kethel is door 20 personen de algemene voetbalclub "Nationaal" opgericht. De bevolking van Schiedam is in de maand mei gestegen van Het Schiedams koloniegebouw "Groot Dennenlust" te Voorthuizen is geheel verbouwd en gemoderniseerd. Het communistische Kamerlid Louis de Visser houdt een verkiezingstoespraak in het Volksgebouw, waarbij ook de verbannen Indonesiër Darsono aanwezig is. De heer Joh. Meubelfabriek "Modern" te Rotterdam vraagt vergunning voor oprichting van een fabriek voor machinale houtbewerking in het pand Buitenhavenweg NV van Katwijk's Glashandel vraagt vergunning voor oprichting van een glasslijperij in het pand Lange Kerkstraat De Nieuwe Schiedamsche Courant publiceert de uitslag van de competitie van de Schiedamsche Biljartbond. De 7-jarige M. De steenhouwers Huijskes, Breve en Groeneweg vragen de gemeenteraad wijziging van de voorschriften voor grafstenen op de nieuwe Algemene Begraafplaats. In de gemeenteraadsvergadering van vrijdag 7 juni worden o. De heer D. Voor de uitbreiding van de Chr. Provinciale Staten van Zuid Holland weigeren te praten over de samenstelling der commissie voor de havenbelangen van Rotterdam en omgeving. De te Eenerveld tewerk gestelde Schiedammers zijn alle 24 wegens een staking naar Schiedam teruggestuurd. Het echtpaar J. Commissaris der Koningin Jhr. Op het departement van Waterstaat is door minister Mr v. Raadslid W. De ministers van Binnenlandse Zaken en Handel en Nijverheid weigeren alsnog een Schiedamsche vertegenwoordiger te benoemen in de Commissie voor de Havenbelangen van Rotterdam en Omstreken. Drie plaatselijke vakcentrales pleiten bij B en W voor clementie voor de stakers in Eenerveld wegens vermeende onbillijke behandeling door de werkbaas. Acht werklozen vertrekken naar Eenerveld. Met het oog op het jarig jubileum van het Stedelijk Gymnasium op 1 september wordt een jubileumcommissie opgericht waarin zitting hebben: Mr P. Op zijn verzoek wordt aan plaatsvervangend kantonrechter A. De Boerenleenbank in Kethel, directeur J. De Holland Nail Works vraagt vergunning voor oprichting van een spijkerfabriek in het pand Noordvest De firma's Korpel en van Leeuwen gaan hun busdiensten op Rotterdam combineren, waarmee een felle concurrentoestrijd van de baan is. In de St Jacobskerk te Kethel vindt de installatie plaats van de nieuw benoemde pastoor J. Een grote groep Rotterdammers houdt een Liduina bedevaart in Schiedam. Het water in de Lange Haven stinkt ondragelijk omdat het Hoogheemraadschap Delfland geen vergunning geeft om te spuien. Bij Wilton-Fijenoord staken zeventig nageljongens voor hoger loon. Door de Oud Katholieke Gemeente en de Israëlische Gemeente worden speciale verordeningen gevraagd voor het begraven van hun gemeente-leden op de nieuwe begraafplaats. De firma H. In verband met de a. In de aandeelhoudersvergadering van de Nieuwe HAV-Bank is besloten geen dividend over uit te keren, maar het winstsaldo ad f. Ingevolge de loting voor de dienstplicht van heden heeft de heer A. NV Standaart's Orgelfabrieken mag de levering verzorgen van een kerkorgel voor de N. Aan de Lange Achterweg wordt het Tehuis voor Halfwezen officieel geopend. Door de Werf Wilton-Fijenoord worden ernstige pogingen ondernomen om het tekort aan vaklieden in de metaalindustrie op te heffen o. De heer F. Bij Wilton-Fijenoord schiet tijdens lossingswerkzaamheden een kg wegende balk los. In verband met de Tweede Kamerverkiezingen van deze week wordt door de RK Staatspartij een propaganda-avond gehouden in de RK Volksbond, waar gesproken wordt door pastoor H. De werven Wilton en Fijenoord hebben na hun samenwerkingsovereenkomst voor één jaar een voorstel gedaan voor een volledige fusie, die geacht wordt te zijn ingegaan op 1 januari Van de vierentwintig stakende arbeiders van de werkverschaffing te Eenerveld zijn er zestien naar het werkproject teruggekeerd. De firma W. Fred Kemper te Rotterdam vraagt vergunning voor een werf voor de bouw en reparatie van motorboten in het pand 's-Graveland 75 vlak bij de spoorbrug aan de Overschieseweg. Vanaf vandaag tot 7 juli worden de Schiedamsche Tenniskampioenschappen gespeeld. De Vereeniging tot Bestrijding der TBC brengt haar jaarverslag over uit op de jaarvergadering in het consultatiebureau aan de Schoolstraat onder voorzitterschap van dr. Gemeentevergadering waarin goedkeuring gehecht wordt aan de plannen tot aankoop van grond aan de Burgemeester Knappertlaan; aldaar zal - ter vervanging van de Plantagekerk - een nieuwe kerk worden gebouwd. Het Julianapark wordt officieel geopend door burgemeester H. Dit jaar worden voor de tweede maal de RK Vacantiespelen gehouden onder leiding van hoofdleider P. Veel Schiedammers maken gebruik van de gelegenheid om het opengestelde Julianapark te bezichtigen. De leden van de Gereformeerde Kerk hebben besloten m2 grond te kopen op de hoek Burgemeester Knappertlaan-Nassaulaan, voor de bouw van een nieuwe gereformeerde kerk met minstens zitplaatsen. Het Wit Gele Kruis afd. Naar aanleiding van een advies van veertien muziek-, zang-, sport- en jeugdverenigingen vraagt B en W aan Gemeentewerken een kostenopgave voor verbetering van het feestterrein in het Volkspark. De Schiedamse onderwijzer J. In het Volkspark houden het Stedelijk Muziekkorps en het Gemengd Koor een openluchtconcert ten bate van de Vereeniging 'Zwakzinnigenzorg'. Cornelis Dorsman vraagt een schenkvergunning aan voor de feestlocaliteit, gelegen achter het pand Broersvest De gemeenteraadsvergadering behandelt de navolgende onderwerpen: - rooilijnen van Rotterdamsedijk en Overschiesestraat, - bestemmingsplannen voor de bebouwing ter plaatse, - uitgifte van grond aan Houthandel W. De Nieuwe Schiedamsche Courant publiceert het gedetailleerde financieel verslag over van het Burgerlijk Armbestuur, met verantwoording van kosten en ondersteuningen aan diverse stichtingen en inrichtingen. In verband met de aanvraag voor een bouwvergunning voor een complex winkelpanden aan de Rotterdamsedijk zuidzijde , grenzend aan het pand op de hoek, v. Het voetbalterrein van de nieuwe Kethelse Voetbalclub 'Nationaal' aan de Kandelaarweg, wordt in gebruik genomen met een vriendschappelijke wedstrijd tegen Olympia I uit Schiedam. De Heer G. Arbeiders Muziekvereeniging Crescendo onder leiding van D. In Kethel is de afsluiting van de Poldervaart van Delflandsboezem gereed gekomen door de keersluis aan het einde van de vaart nabij de Delftsche Schie. Door de Christelijke Mannenvereeniging 'Gij zijt allen Broeders' wordt op het terrein naast het Spuikanaal een openluchtbijeenkomst gehouden, waar het woord wordt gevoerd door Ds. Muziekvereniging Harpe Davids onder leiding van J. De pers bericht dat in augustus de vakantie- kinderspelen wederom door de St. Vandaag en op 18 juli worden ten kantore van de Ontvanger der Accijnzen zittingen gehouden voor de aanvraag van kosteloze rijwielbelastingmerken. Aan de nabestaanden van B. De jarige G. Leden van de RK Radiovereniging St. Op het stadhuis vindt een bespreking plaats van de drie vakcentrales met wethouder P. Het echtpaar N. Het schriftelijk verzoek van raadslid W. In de Gemeenteraad worden de navolgende zaken behandeld: - interpellatie over het vragenrecht - de verordeningen voor de nieuwe begraafplaats. De jarige H. In een buitengewone ouderavond neemt de Oudercommissie van school C aan de Lange Nieuwstraat afscheid van hoofdonderwijzer Joh. De directie van kaarsenfabiek 'Apollo' vindt de berichtgeving van de overplaatsing naar Gouda voorbarig. Evenwijdig aan de Vondellaan is de Rembrandtlaan ontworpen met een breedte van 30 m. In de gemeenteraad van Kethel wordt onder voorzitterschap van burgemeester J. Over de week van 29 juli tot 3 augustus kan voor de laatste keer uitkering wegens werkloosheid worden genoten. De Schiedamsche Besturenbond protesteert tegen het besluit van B en W om de steunregeling aan werklozen te beëindigen. In de gemeenteraad van Gouda wordt een voorstel goedgekeurd voor de verkoop van grond aan de Kaarsenfabiek Apollo te Schiedam, ten behoeve van de bouw van een nieuw gecentraliseerd productiebedrijf. Ten bate van de Schiedamsche Vereeniging tot Bescherming van Zuigelingen wordt in het Volkspark een liefdadigheidsconcert gegeven door Orpheus en St. Op het terrein van Excelsior'20 aan de Damlaan beginnen voor het tweede jaar de kindervacantiespelen , georganiseerd door de St. De Christelijke Middenstandsvereniging houdt in Gebouw Irene een ledenvergadering onder leiding van voorzitter B. Den heer H. Tijdens een vergadering in gebouw Eendracht protesteert de Schiedamse Verhuurdersvereniging fel tegen de voorgenomen onbewoonbaarverklaring van woningen. Op lijn 8 wordt door de RET het eerste moderne vierassige motorrijtuig - nr. Reinier Schulze viert zijn jarig verblijf in het St. In het kledingmagazijn van Van Delden, Hoogstraat 84, woedt een felle brand. De Vereeniging Volkshuisvesting houdt in haar kantoor aan de Oude Maasstraat haar jaarvergadering onder leiding van voorzitter Ir. De Vereeniging Volkshuisvesting brengt in haar jaarvergadering het verslag over uit. Pater H. SVV wint een vriendschappelijke wedstrijd tegen het Rotterdamse Feijenoord met De tweejarige I. De kwestie van schoolvoeding en kleding, waarover door raadslid W. Herman Ottolini, Lange Haven 10, redt de 5-jarige Willem Nieberg van de verdrinkingsdood nadat hij spelenderwijs in de Lange Haven was gevallen. Bij een inbraak in het kantoor van de Nationale Olie- en Vetindustrie aan de Westvest wordt f. In de gemeenteraad worden de volgende onderwerpen behandeld: - krediet voor het gouden jubileum van het Stedelijk Gymnasium. Van de kleine woningen aan de Rotterdamschedijk, bekend als de Tien Geboden en bestemd voor afbraak, wordt een gedeelte door het slopersbedrijf in brand gestoken. De jarige A. Dokter de Ranitz, schoolarts, brengt jaarverslag uit over de algemene gezondheidstoestand van de schooljeugd, die in dat jaar zeer goed is geweest. Drie Schiedamsche broeders van de Congegratie der Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis, Theodulus Berten, Hermenigildus Trouwborst en Gerulphus Vester vieren in de kloosterkapel en in de Maria Visitatiekerk hun jarig kloosterjubileum. De Schiedamsche Courant publiceert tekeningen van de aanleg van het Rubensplein en de bebouwing rondom. De RK Melkveehoudersbond afd. Onder grote belangstelling opent de Amstelbron aan de Broersvest 13 haar nieuwe feestzaal Excelsior. Van de Schiedamsche lotelingen voor de lichting worden er in werkelijke dienst opgeroepen. In verband met het voorkomen van alastrim-gevallen wordt op grote schaal gelegenheid gegeven voor inenting en wordt ziekenhuisbezoek beperkt om besmetting tegen te gaan. Het bestuur van de Oranjevereniging publiceert het programma voor de viering van Koninginnedag. Kapelaan L. De burgemeester verbiedt het schenken van sterke drank in openbare lokaliteiten op zaterdag 31 augustus , de verjaardag van koningin Wilhelmina. Op de banen van Musis Sacrum beginnen de door de Rotterdamsche Kegelbond georganiseerde wedstrijden ten bate van het Santos-fonds. In Kethel wordt het Oranje-feest gevierd, georganiseerd door de Oranjevereeniging Wilhelmina onder leiding van voorzitter G. De vaccinaties tegen de ziekte alastrim worden voortgezet. Gelet op de noodzakelijke verwijdering van de bestaande zinker in de Westerhaven en de noodzakelijke verbetering voor de lagere gedeelten van de Gorzen, stellen B en W voor een crediet te verlenen voor verbetering van de riolering in de Gorzen. In de RK Volksbond is na een grote verbouwing de nieuwe koffiezaal c. In de optocht op Koninginnedag krijgt de vrachtauto met reclame voor Rijnbende's Zeer Oude Genever een eerste en een ereprijs. Aan vier Schiedammers wordt een koninklijke onderscheiding uitgereikt ter gelegenheid van Koninginnedag, waaronder Bartel Wilton sr. De verjaardag van H. De Santoskegelwedstrijden in Musis Sacrum verlopen met groot succes en worden op geanimeerde wijze afgesloten. Mannenzangvereeniging Inter Nos, directeur H. B en W stellen een verdere bestrating voor van de Archimedesstraat en de Laurens Costerstraat in verband met de ingediende bouwplannen voor de verlengde Archimedesstraat. De nieuwe buffetzaal van de RK Volksbond wordt feestelijk in gebruik genomen door voorzitter Th. De gemeenteraad, onder voorzitterschap van wethouder Ir. Op de Schiedamseweg te Kethel ter hoogte van boerderij Groenoord begint men met de asfaltering volgens het systeem Schröder. De NV Rotterdamsche Blikindustrie vraagt vergunning voor de oprichting van een blikemballagefabriek in het pand Westerkade De restauratie van de Walvischmolen, onder toezicht van de Vereniging de Hollandsche Molen, is gereedgekomen. Het Stedelijk Gymnasium viert zijn gouden jubileum. De laatste dagen houdt de belastingdienst in Kethel strenge controle op de belastingplaatjes van wielrijders. In de zweminrichting op de Havendijk vindt een zwemfeest voor dames plaats bij gelegenheid van de sluiting van het seizoen. Het echtpaar W. Bij scheepswerf Wilton-Fijenoord ontstaat een conflict na verscherping van het rookverbod. In een buitengewone algemene vergadering van aandeelhouders van de Mij. Naar aanleiding van de dreiging van het verloren gaan van een deel van het Sterrebosch wordt, onder presidium van de heer A. Tussen voorzitter G. Bij een jongeman in de Visserstraat wordt voor het eerst in onze gemeente de ziekte alastrim geconstateerd. In het Volkspark organiseert de Arbeiders Jeugd Centrale AJC een gewestelijk jeugdfeest, waaraan ook een fakkeloptocht door de stad verbonden is. Handboogschutterij "Claudius Civilis" in Kethel houdt een vriendschappelijke wedstrijd met andere verenigingen. B en W weigeren de leiding van de landelijke socialistische Arbeiders Jeugd Centrale AJC een officiele ontvangst te bieden bij gelegenheid van het gewestelijk jeugdfeest dat dit jaar in Schiedam wordt gehouden. NV Banketbakkerij Modern uit Vlaardingen richt in het pand Hoogstraat 11 een nieuwe moderne banketwinkel in. Na afgelegde examens te Den Haag en Brussel wordt de heer A. B en W bieden diverse percelen grond aan voor woningbouw aan in het westen van de stad en in het Singelkwartier. NV Caseïnefabriek Ceres te Rotterdam vraagt vergunning voor de oprichting van een caseïne- en margarinefabriek in het pand Lange Nieuwstraat 15c. NV Mij. De Coöp. In de gemeenteraad worden de navolgende zaken behandeld: - benoeming nieuwe gemeente-ontvanger, - benoeming commissielid voor beheerfonds Oude Manhuis van Fabri, - benoeming lid Armbestuur, - grondverkopingen, - salarisverhoging gemeentelijke tuinarchitect de heer J. De heer P. Er wordt in Schiedam een Beweging in het leven geroepen voor opzegging van het lidmaatschap der Nederlands Hervormde Gemeente. B en W en ambtenaren nemen afscheid van Gemeente-ontvanger A. De Vereeniging tot Bescherming van Zuigelingen meldt aan B en W haar voornemen tot stichting van een tweede consultatiebureau in de Leliestraat en verzoekt ook hier om een subsidie voor het exploitatie- tekort. Tot organist van de Grote of St. Gusto's Muziekvereniging viert haar jarig bestaan met een feestavond in de RK Volksbond. Kapelaan C. Wegens toename van het aantal inbraken vragen de bewoners van de Schiedamseweg te Kethel om de aanstelling van een nachtwacht. In de bovenzaal van Musis Sacrum vindt de opening plaats van de tandheelkundige kliniek van de 'Vereenigde Ziekenfondsen' die onder leiding staat van Dr. In onze stad doet zich een tweede en een derde geval van de besmettelijke ziekte alastrim voor. NV Parfumerieënfabriek Lotus vraagt vergunning voor de oprichting van een reukwaterfabriek en een bewaarplaats voor alcohol in het pand Tuinlaan Voor de terreinen rond de Wilhelminahaven hebben B en W aan de Raad schriftelijk een groot uitbreidingsplan in het vooruitzicht gesteld. De heer Eduard van Beinum neemt wegens drukke bezigheden ontslag als dirigent van het Toonkunstkoor en wordt opgevolgd door de heer Max Vredenburg uit Den Haag. Tussen de hal en de vestibule van het postkantoor aan de Tuinlaan, wordt door plaatsing van een zg. De hoofdstukken betreffende de muzikale historie gaan in beide delen vergezeld van een kroniek van de belangrijkste data van onder meer eerste uitvoeringen van composities, optredens van componisten, dirigenten en solisten. Deze kroniek werd samengesteld door Nico Steffen, op wiens voorbeeldige collectie betreffende Gebouw en Orkest herhaaldelijk een beroep is gedaan voor deze publicaties. De kroniek van de jaren werd samengesteld door Johan Giskes. Deel II bevat voorts een zevental bijlagen met overzichten van de dirigenten, eerste concertmeesters en eerste solo- violoncellisten van het Concertgebouworkest, orkestleden, componisten die met het orkest optraden, composities opgedragen aan Het Concertgebouw N. Toon meer Toon minder. Reviews Schrijf een review. Bindwijze: Hardcover. Alleen tweedehands. Goed Dagelijkse verzending! De boeken hebben een stevige rug, bevat geen vouwen, ezelsoren en aantekeningen. In prima conditie! Uiterlijk 9 december in huis Levertijd We doen er alles aan om dit artikel op tijd te bezorgen. Verkoop door De Jong Boeken 9. In winkelwagen Op verlanglijstje. Bestellen en betalen via bol. Andere verkopers 8. Anderen bekeken ook. Achter de schermen 0. Stemmen 3. Het Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest, Amsterdam 0. Dossier Willem Mengelberg 1. https://files8.webydo.com/9582986/UploadedFiles/1D2934B5-AB3A-AFB2-B172-E69F1BD137CC.pdf https://cdn.starwebserver.se/shops/nellienordinjo/files/the-art-of-editing-in-the-age-of-convergence-9th-edition-331.pdf https://files8.webydo.com/9583209/UploadedFiles/BCD79DF7-4041-C6F4-23D8-2BF636BCBC35.pdf https://files8.webydo.com/9583703/UploadedFiles/0792F688-2AAD-AFD9-7A71-3EB024DDD874.pdf https://files8.webydo.com/9583276/UploadedFiles/6BD61B62-FE84-E106-6B48-1B61EDF36F87.pdf https://files8.webydo.com/9582780/UploadedFiles/12224834-BAD7-3E77-EC1C-CC68D9B028CB.pdf https://cdn.starwebserver.se/shops/razmusblomqvistao/files/marisol-and-other-plays-1st-edition-369.pdf https://files8.webydo.com/9583054/UploadedFiles/5A77DBFD-B210-4D1E-E5D4-8439A3FBE06A.pdf