3 Jaargang Hermenevs Maandblad Vor De Antieke Cultuur
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
3 JAARGANG HERMENEVS MAANDBLAD VOR DE ANTIEKE CULTUUR AITOYMEN EYNIAOEIAN EPMANOC AOCIN UITGEVER W.E.J TJEENK WILLINK TE ZWOLLE HERMENEVS MAANDBLAD VOOR DE ANTIEKE CULTUUR HERMENEVS MAANDBLAD VOOR DE ANTIEKE CULTUUR OND ER REDACTIE VAN Dr. C. J. VINKESTEYN, eerelid, Dr. L. ALMA, Prof. Dr. D. COHEN, J. W. KEMPER S. J., Prof. Dr. W. E. J. KUIPER, Dr. A. SIZOO, Dr. E. SLYPER, Dr. C. SPOELDER, Prof. Dr. H. WAGENVOORT Redacteur-Secretaris, Dr. H. KNORRINGA MEDEWERKERS : Dr. J. Berlage, Prof. Dr. H. Bolkestein, Prof. Dr. P. H. Damste, Dr. J. de Decker, Dr. W. E. Engelkes, Prof. Dr. P. J. Enk, A. Geerebaert S. J., Dr. J. Hemelrijk, Prof. Dr. D. C. Hesseling. Dr. G. v. Hoorn, Dr. J. J. E. Hondius, Dr. H. M. R. Leopold, Dr. J. Mehler, Prof. Dr. F. Muller Jzn., Dr. A. Rutgers van der Loeff, Prof. Dr. A. Slijpen S. J., Prof. Dr. G. A. S. Snijder en anderen 3e JAARGANG N.V. UlTGEVERS-MAATSCHAPPIJ W. E. J. TJEENK WILLINK, ZWOLLE, 1931 5 INHOUD ALFABETISCH NAAR DE SCHRIJVERS: Bladz. Dr. L. Alma Luisterapparaten en stikgassen . • • • 93 R. B. Epigrammata 96 Dr. E. D. Baumann Hol van Trophoonios 138 Dr. J. Berlage Eigengereidheid van de jeugd . • • • 128 Huisfilosoof of huisleeraar I en II . Io6, 114 Prof. Dr. D. Cohen Gedenkboek van het Genootschap . 29 Dr. 0. Damste Een jeugdwerk van Hugo de Groot . 132 Prof. Dr. P. H. Damste Senis Vota 113 P. H. D. Modi Perennes 72 )f Vertaling van Prof. Hartman 29 Dr. E. J. Dijksterhuis Nomenclatuur- en notatie i. d. klassieke breukrekening 118 f f Romeinsche methode ter vergelijking der S. G. der vloeistoffen 7 Dr. W. E. Engelkes Oudste bibliotheken in Griekenland . 123 Dr. J. Hemelrijk Antigone en Haemon ; Bodeverhaal . 145 f f Antigone en Ismene Jo Antigone en Kreon 97 Prof Dr. D. C. Hesseling Een Grieksche spreekwijze . 1 Dr. G. v. Hoorn en Dr. A. Lievegoed Grieksch Sicilie I en II 23, 33 Drs. M. de Jong Condorcet over de klassieke filosofie 42 Dr. H. Knorringa The Woman of Andros . ... 102 Dr. S. Koperberg Eenvoudig rekenen bij de Romeinen 49 Prof Dr. W. E. J. Kuiper Aristoteles en Euripides' Aulische Iphi- genia 3 fl Curiosum. 6i lf Mythologie op het komisch tooneel • • 157 " Vides ut alta 8i Dr. P. A. v. d. Laan Post Pestum 95 Dr. G. A. Lindeboom Verdediging der Geneeskunst 73 Dr. J. Mehler Envoiltement 6o Drs. A. Palache Kalender en willekeur 65 6 Bladz. Red actie Leeskringen 16, 17 PP Nederlandsche dichters 145 Dr. A. Rutgers van der Loeff Beatus ille 39 Horatius op reis 129 Dr. A. Sizoo Sportieve praestaties i. d. oudheid . 78 A. S. Raadsels 32, 47, 63, 8o, 16o Dr. A. Schillings Vergilius, Vondels' Gijsbrecht en Van Hoogstraten 56 „ Zoek geraakt origineel 136 Dr. E. Slijper Eigengereidheid der jeugd 110 PP 1 Vroom bedrog 59 E. S. Latijnsch raadsel .. . 144, 160 Dr. J. Louise Terpstra Bijzondere kleeding op sommige vazen . 90 Balthazar Verhagen Amphitryon 84 Dr. S. Wartena Livius I en II 17, 152 J v. IJ. Love's Philosophy 137 7 ALFABETISCH NAAR DE ONDERWERPEN: Bladz. Leeskringen Redactie 16, 17 Nederlandsche dichters 145 BOEKBESPREKINGEN Gedenkboek v.h. Genootschap v. Leeraren Prof. Dr. D. Cohen . 29 Van Walsem Van Wassenaer Harlemias Prof. Dr. W. E. J. Kuiper 61 Wilder Th. Woman of Andros Dr. H. Knorringa . 102 EXACTS WETENSCHAP EN TECHNIEK Eenvoudig rekenen bij de Romeinen Dr. S. Koperberg . • 49 Luisterapparaten en stikgassen Dr. L. Alma ... • 93 Nomenclatuur en notatie in de klassieke breukrekening Dr. E. J. Dijksterhuis. ii8 Romeinsche methode ter vergelijking der S. G. der vloeistoffen PP 7 GEBRUIKEN EN SOCIALS VERSCHIJNSELEN Bijzondere kleeding op sommige vazen Dr. J. Louise Terpstra . 90 Eigengereidheid v. d. jeugd Dr. J. Berlage . 128 „ PP Dr. E. Slijper II() Envoiltement Dr. J. Mehler 6o Huisfilosoof of huisleeraar I en II Dr. J. Berlage . 1 o6, 114 Kalender en willekeur Drs A. Palache 65 Sportieve praestaties in de oudheid Dr. A. Sizoo . 78 Vroom bedrog Dr. E. Slijper 159 GEDICHTEN Epigrammata R. B. 96 Love's Philosophy J. v. IJ 1 37 Modi Perennes P. H. D. 72 Post Festum Dr. P. A. v. d. Laan . 95 Senis Vota Prof Dr. P. H. Damste . 113 GESCHIEDENIS Jeugdwerk van Hugo de Groot Dr. 0. Damste 132 Oudste bibliotheken in Griekenland Dr. W. E. Engelkes . 123 GODSDIENST EN WIJSBEGEERTE Condorcet over de klassieke philosophie Drs M. de Jong 42 Hol van Trophoonios Dr. E. D. Baumann 138 LETTERKUNDE Amphitryon Balthazar Verhagen . 84 Antigone en Haemon ; Bodeverhaal Dr. J. Hemelrijk . 145 Antigone en Ismene PP 10 Antigone en Kreon PP 97 Aristoteles en Euripides' Aulische Iphigenia Prof. Dr. W. E. J. Kuiper 3 6 Bladz. Beatus Ille Dr. A. Rutgers v. d. Loeff 39 Curiosum Prof Dr. W. E. J. Kuiper . 61 Horatius op reis Dr. A. Rutgers v. d. Loeff 129 Livius I en II Dr. S. Wartena . 17, 152 Mythologie op het komisch tooneel Prof Dr. W. E. J. Kuiper 157 Verdediging der Geneeskunst Dr. G. A. Lindeboom . • • 73 Vergilius, Vondels' Gijsbrecht en van Hoog- straten Dr. A. Schillings 56 Vides ut alta Prof Dr. W. E. J. Kuiper 81 Woman of Andros Dr. H. Knorringa . 102 Zoek geraakt origineel Dr. A. Schillings 136 RAADSELS Raadsels A. S. 32, 47, 63, 8o, 16o Raadsel E. S. 144, i6o REISBESCHRIJVING Grieksch Sicilie I en II Dr. G. v. Hoorn en Dr. A. Lievegoed • 23, 33 TAALKUNDE Een Grieksche spreekwijze Prof Dr. D. C. Hesseling . Vertaling van Prof. Hartman P. H. D 29 HERMENEVS 3e JAARGANG, AFL. 1 - 15 SEPTEMBER 1930 Een Griekse spreekwijze De mondelinge overlevering van het yolk geeft soms blijk van een vasthoudendheid waarop de eeuwen geen vat schijnen te heb- ben ; niet zelden wordt op die wijze bewaard wat schriftelik ver- loren gegaan is. Maar dat sterke geheugen van het yolk is niet zeer krities, en levert dikwels met ijzeren volharding onbelangrijke dingen over, terwijl het gebeurtenissen van gewicht bijna onmid- dellik vergeet ; misschien drukt men deze gedachte juister uit door te zeggen dat het nageslacht soms weinig waarde hecht aan 't geen de tijdgenoten belangrijk vonden, en omgekeerd. Zo komt het dat men naar de oorsprong van menig spreekwoord of zegswijze alleen kan gissen — en het tijdschrift de Navorscher bevatte voorheen stoute staaltj es van de willekeur waarmee dat pleegt te geschieden — totdat een gelukkige vondst licht geeft. Prof. Stoett heeft door zijn kennis van onze oude kluchten menig- maal zulke vondsten gedaan. In 't Grieks is 't juist zo gegaan met een spreekwijze aan een zeer alledaagse, voor ons hoogst onbetekenende gebeurtenis ont- leend. Van een bijeenkomst vol drukte en wanorde zegt men, overal waar Grieks wordt gesproken : gyLve Toy KouTpoall o yc'Eti.oc, of gyLve Toi3 KouTpoo?a] TO rcomilyopL (het huwelik of de kermis van Koutroulis heeft plaats gehad), gewoonlik verkort tot de uitroep o yd.Loc (TO ncev1y6pL) Tor) KooTpoa-i. Dus zo iets als bij ons : „een Poolse landdag" of, kenschetsend voor de onbekendheid met het ritueel van niet-kristelike erediensten, „'t is bier een Jodenkerk". Wie was die Koutroulis? Niemand wist het totdat in 1910 de Griekse geleerde Phaedon. Koukoules onder de korrespondentie van het Patriarchaat stukken aantrof die de zaak verklaarden. 1 In het laatst van de le eeuw leefde in de Griekse stad Methone (in Argolis) een zekere Johannes Koutroulis, een aanzienlik man 1 De mededeeling van Koukoules vindt men in de Laographia II (Iwo), blz. 554 vlg., de bedoelde stukken in de Acta et Diplomata graeca medii aevi uitgegeven door Miklosich en Muller (II, blz. 210 vlg.). 2 in zijn omgeving, maar van wie verder niets bekend is. Hij woonde samen met een vrouw die haar wettige man had verlaten, en dat gaf de geestelikheid aanleiding om de kerkelike ban over haar uit te spreken. Koutroulis wilde niets liever dan zijn huisgenote huwen, maar dat ging net gemakkelik; zeventien jaar duurde het voor de ban werd opgeheven : 't huwelik werd toegestaan, indien bewezen werd dat de vrouw in geen ongeoorloofde betrekking had gestaan tot Koutroulis zolang zij in 't huis van haar eerste man woonde. Dat bewijs (of de geldsom die het verving?) werd eindelik geleverd ; het huwelik en de bruiloft bracht heel Methone in rep en roer. Zo ontstond het spreekwoord. Eerst, zegt Koukoules, zal wel alle nadruk op 't werkwoord zijn gevallen (i'yLve) : „'t huwelik van K. heeft waarachtig plaats gehad!", maar later, en vooral in de verkorte vorm, viel die op de naam van de man die de gehele stad kermis had doen vieren. Onverklaard blijft dat zulk een onbelangrijk voorval in een derde- of vierderangs stadje over heel Griekenland, van Thracie tot Kreta, is verbreid geworden en na ruim vijf eeuwen, hoewel onbegrepen, nog vermeld wordt. Methone was in 1206 veroverd door de Venetianen, die de eens sterke vesting hebben geslecht; in de volgende eeuwen (tot 1500, toen de Turken er meester werden) bereikte de plaats, gelijk de gehele Peloponnesus, een zekere mate van welvaart, maar aanzienlik werd de stad nooit. Ik acht de onsterfelikheid van de man uit het vrij obscure Methone alleen verklaarbaar wanneer men aanneemt dat op het schandaaltje een lied gemaakt is, dat door melodie en pikante inhoud groot sukses heeft gehad, — met andere woorden door huip van litteraire overlevering te onderstellen. Van 't bestaan van zulk een lied is intussen geen spoor te vinden, noch enige aanwijzing. Wij weten alleen dat nog heden op 't platteland van Griekenland elke biezondere gebeurtenis aanleiding geeft tot liederen, meestal spotliederen, die de bezongenen meer vrezen dan een pak slaag. Is voor ons niet het gehele geval een waarschuwing tegen het gissen bij de verklaring van spreekwoorden en zegswijzen? Leiden.