1. Wprowadzenie

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Zał. Nr 1 do uchwały Rady Gminy Niwiska z dnia 30 sierpnia 2006r. Nr XXXVIII/261/06

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY NIWISKA

Niwiska - styczeń 2006 rok

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Spis treści

1. Wprowadzenie

2. Struktura dokumentu

3. Metody opracowania programu

4. Charakterystyka Gminy Niwiska

4.1 Położenie geograficzne

4.2 Ukształtowanie i geomorfologia terenu

4.3 Budowa geologiczna

4.4 Wody powierzchniowe i podziemne

4.5 Warunki glebowe

4.6 Warunki klimatyczne

4.7 Lasy

4.8. Nieużytki.

5. Stan poszczególnych elementów środowiska na terenie gminy.

5.1 Powietrze i hałas

5.2. Wody powierzchniowe

5.3. Wody podziemne

5.4. Gleby

5.5. Lasy

5.6. Uwarunkowania demograficzne

5.7. Środowisko gospodarcze

5.8. Podsumowanie uwarunkowań środowiskowo-antropogenicznych

5.9. Kierunki rozwoju gminy z poszanowaniem zasad zrównoważonego rozwoju

6. Możliwości gminy w zakresie finansowania zadań w zakresie ochrony środowiska. 2

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA 7. Cele środowiskowe gminy i ich zgodność z polityką ekologiczną województwa i powiatu

7.1. Polityka ekologiczna województwa i powiatu

7.2. Cele ekologiczne gminy Niwiska

8. Instrumenty i narzędzia realizacji programu.

8.1. Instrumenty prawno - administracyjne

8.2. Instrumenty ekonomiczno-rynkowe.

8.4. Instrumenty informacyjno – edukacyjne.

8.5. Kontrola Programu.

8.6. Monitoring środowiska.

8.7. Monitoring wdrażania i realizacji Programu

8.8. Monitoring skutków realizacji Programu

8.9. Struktura zarządzania programem.

8.10. Procedura weryfikacji programu.

9.0. Źródła finansowania programu.

9.1. Finansowanie programu

10.Terminy, koszty i źródła finansowania programu ochrony środowiska dla Gminy

Niwiska

11. Wnioski z analizy oddziaływania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy

Niwiska na środowisko

12. Streszczenie w języku niespecjalistycznym

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

1. Wprowadzenie

Podstawą prawną programu jest Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001, Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami), oraz ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2001, Nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami). Ustawa Prawo ochrony środowiska zobowiązuje władze gminne do sporządzenia programów ochrony środowiska uwzględniając cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań ekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe". Ustawa o odpadach przewiduje, że gminny plan gospodarki odpadami określa w szczególności: rodzaj, ilość i źródło pochodzenia odpadów, rozmieszczenie instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność w tym zakresie, działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami, proponowany system gospodarki odpadami oraz rodzaj i harmonogram przedsięwzięć wraz ze źródłami środków finansowych i harmonogramem ich uruchamiania. Za sporządzenie programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpowiada wójt gminy, a za ich wykonania będzie co dwa lata rozliczany przez radę gminy. W świetle ustawy o odpadach, plan gospodarki odpadami powinien być jedną z części z części programu ochrony środowiska. Czas obowiązywania programu określa się na 8 lat (4 lata + 4 lata - perspektywa). W trakcie opracowywania programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami zapewniono możliwość udziału społeczeństwa, co zostało zrealizowane w sposób zwyczajowo przyjęty, poprzez ogłoszenia w poszczególnych sołectwach.

2. Struktura dokumentu  Część l Zawiera ogólną charakterystykę gminy Niwiska wraz z diagnozą aktualnego stanu jej środowiska. W rozdziale tym określone zostały przyczyny i kierunki przekształceń środowiska gminy, a także wskazano kluczowe problemy środowiskowe gminy. Określono także dotychczasowe wydatki na ochronę środowiska wraz z oceną możliwości finansowych gminy w tej sferze, na dalsze lata.  Część 2 Zgodnie z zapisem art. 17 ust. 1 ustawy prawo ochrony środowiska (z uwzględnieniem art. 14) zawiera cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, kierunki działań i szczegółowe zadania w dziedzinie ochrony środowiska (z wyłączeniem gospodarki odpadami) wraz z określeniem ram czasowych, form finansowania i działań organizacyjno-prawnych. Cele i kierunki

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

odniesiono do szczegółowych zapisów w dokumentach określających politykę ekologiczną w skali krajowej, wojewódzkiej i powiatowej. Szczegółowe zadania zostały podzielone na własne oraz koordynowane z udziałem gminy. Zadania zostały pogrupowane zgodnie ze strukturą celów i priorytetów. Ponadto, w oddzielnym zestawieniu zamieszczono planowane wydatki na infrastrukturę związaną z ochroną środowiska.  Część 3 Zawiera harmonogram działań w dziedzinie ochrony środowiska wraz z podaniem kosztów w rozbiciu na lata w perspektywie krótkoterminowej, oraz z podaniem całokształtu zadań w perspektywie wieloletniej.  Część 4 Zawiera propozycję kryteriów, zakresu i wskaźników służących monitorowaniu wdrażania programu ochrony środowiska gminy Niwiska.

3. Metody opracowania programu

Całość opracowania została wykonana w bieżącej konsultacji z wyznaczonymi przedstawicielami Urzędu Gminy. Metoda konstruowania Programu oparta jest o następujące elementy: Ustalenie szczegółów zakresu i formy opracowania w oparciu o dyskusje z przedstawicielami samorządu gminy. Przegląd i ocena wszystkich dostępnych danych o stanie środowiska gminy. Sprecyzowanie potrzeb i możliwości gminy w zakresie ochrony środowiska w oparciu o analizę dokumentów składających się na program rozwoju województwa podkarpackiego, powiatu Kolbuszowskiego i gminy Niwiska. Dopasowanie struktury opracowania do zaleceń sformułowanych w odpowiednich dokumentach rządowych. Opracowanie celów krótkoterminowych i długoterminowych oraz zadań i szczegółowych przedsięwzięć Określenie metod weryfikacji celów i monitorowania wdrażania programu/planu.

Zakres i forma opracowania, w tym wyznaczone cele, priorytety i zadania zawarte w programie ochrony środowiska są zgodne z takimi dokumentami rządowymi jak: - II Polityka ekologiczna państwa, - Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, - Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. W całym toku opracowywania programu i planu zwracano także uwagę na zgodność z następującymi dokumentami wojewódzkimi: 5

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

- Program ochrony środowiska województwa podkarpackiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015. - Strategia rozwoju województwa podkarpackiego. - Strategia gospodarowania odpadami komunalnymi w województwie podkarpackim.

Najważniejszymi dokumentami wyznaczającymi kierunki rozwoju w skali powiatu i gminy, które wyznaczały zakres celów i priorytetów niniejszego programu i planu, są; - Strategia rozwoju powiatu Kolbuszowskiego na lata 2000-2006, - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Niwiska, - Strategia rozwoju gminy Niwiska.

4. Charakterystyka Gminy Niwiska

4.1 Położenie geograficzne

Gmina Niwiska jest jedną z gmin wchodzących w skład województwa podkarpackiego. Stolicą gminy są Niwiska położone w odległości około 10 km od siedziby powiatu Kolbuszowej i po około 20 km od sąsiednich miejscowości siedzib powiatowych Mielca i Ropczyc-Sędziszowa. Gmina Niwiska leży w południowo-wschodniej części Polski, na płaskowyżu Kolbuszowskim (wysoczyźnie Kolbuszowskiej) w dużym stopniu równinie - łagodnie pofałdowanym, porośniętym rozległymi kompleksami leśnymi zajmującymi ok. 46% powierzchni gminy. Łączna ilość gospodarstw położonych na tym terenie wynosi 1252 i zamieszkuje w nich ogółem 5865 osób. Powierzchnia Gminy w granicach administracyjnych wynosi 9 519,20 ha co stanowi 0,53% powierzchni województwa (17 900 km 2) i 0,03 % powierzchni kraju (312 700 km2). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 59 osoby na 1 km2, przy średniej województwa podkarpackiego 118 osób i średniej w kraju wynoszącej 124 osoby na 1 km2. Gmina Niwiska posiada korzystne usytuowanie gdyż położona jest: - z dala od źródeł zanieczyszczenia przemysłowego i dróg o dużym natężeniu ruchu. - w obszarze chronionego krajobrazu, -w otoczeniu kompleksów leśnych prawie ze wszystkich stron, - bez zagrożeń powodziowych, - z dobrą dostępnością do głównych ciągów energetycznych i gazowych. Gmina Niwiska graniczy z pięcioma gminami: od północy i wschodu z Cmolasem i Kolbuszową leżącymi na terenie powiatu kolbuszowskiego, od południa z Ostrowem -

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA gminą powiatu ropczycko-kolbuszowskiego, a od zachodu z Przecławiem i Mielcem wchodzącymi w skład powiatu mieleckiego.

4.2 Ukształtowanie i geomorfologia terenu

Pod względem morfologicznym gmina Niwiska położona jest w obrębie podprowincji morfologicznej -Kotliny Sandomierskiej, na pograniczu dwu mezoregionów : - Płaskowyżu Kolbuszowskiego, - Równiny Tarnobrzeskiej. Przeważająca część gminy leży w obrębie Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Jest to teren pagórkowaty o generalnym nachyleniu w kierunku północnym , o mało urozmaiconej rzeźbie. Północna część gminy leży w obrębie Równiny Tarnobrzeskiej. Obszar ten stanowi rozległą równinę stanowiącą pradolinę Wisły. Niewielkie nachylenia nie stwarzają utrudnień w rolniczym wykorzystaniu terenu, jak również nie sprzyjają znaczącej erozji gleb. Ogólnie można stwierdzić, że w obrębie gminy Niwiska występują mało zróżnicowane warunki morfologiczne, co sprawia łatwą dostępność do terenów na obszarze gminy pod względem jego zagospodarowania, poza fragmentami podmokłych dolin.

4.3 Budowa geologiczna

Gmina Niwiska, jak i większość woj. Podkarpackiego leży w całości w obrębie tzw. Europy alpejskiej. Teren gminy leży w obrębie obniżenia tektonicznego Zapadliska Przedkarpackiego wypełnionego utworami trzeciorzędowymi pochodzenia morskiego. Są to przeważnie pyły ilaste i iłołupki na głębokościach 2,5 m do 28 m. p.p.t. Utwory trzeciorzędowe o grubości 600 -1000 m przykryte są utworami czwartorzędowymi o dużej zmienności litologicznej i genetycznej występującej głównie w postaci piasków o różnych granulacjach: pylastych, drobnych, średnich i grubych, pospółki i żwirów zaglinionych. Wśród osadów są rejony lub wkładki gruntów spoistych w postaci pyłów, glin piaszczystych i pylastych, lokalnie zwięzłych z domieszka głazów i otoczaków pochodzenia skandynawskiego. Miąższość tych gruntów jest różna od 2,5 do ponad 250 m. Działania wiartów wytworzyły na piaszczystych osadach wydmy paraboliczne, często w postaci wałów sięgających czasem do 20 m wysokości. W zagłębieniach deflacyjnych o bezodpływowych kształtach utworzyły się torfy i namuły organiczne niedużej miąższości. Ogólna przydatność gruntów do lokalizacji zabudowy jest taka, że nadają się one do bezpośredniego posadowienia fundamentów - poza miejscami występowania gruntów organicznych.

4.4 Wody powierzchniowe i podziemne 7

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Wody powierzchniowe Teren gminy Niwiska stanowi obszar źródlany, z którego biorą początek dopływy Babulówki (Złotka), Kanału Białobrzeskiego - Wisłoki (Kanał Grądzki), Przywry -Łęgu (Świerczówka). W okresie wysokich stanów wód cieki te występują ze swych koryt i zalewają przyległe łąki. Dotyczy to w szczególności Świerczówki i jej dopływów. Kanał Grądzki i Złotka płyną głęboko wciętymi korytami. Na terenie gminy brak większych zbiorników naturalnych. Występują jedynie niewielkie zbiorniki po eksploatacji torfów oraz „oczka” w dnach zagłębień deflacyjnych i sztuczne zbiorniki dla potrzeb gospodarczych. Stan sanitarny wód powierzchniowych nie jest badany. Brak jest zanieczyszczeń przemysłowych. Zagrożenie stanowią nawozy mineralne używane w nadmiarze w rolnictwie, oraz ścieki bytowe z gospodarstw - stąd konieczność ich skanalizowania na terenie całej gminy. Wody podziemne występują w dwóch obszarach: obszar nr I - fragment którego położony jest w północno-zachodniej części gminy zaliczany do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 425 Dębica-Stalowa Wola Rzeszów ze strefą ochronną ustaloną w 1997 roku. Poziom wód gruntowych występuje na głębokości 15,0-5,0 m. p.p.t. Są bardzo korzystne warunki do budowy ujęć wód podziemnych, obszar nr II - obejmuje pozostałe fragmenty Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Wody gruntowe poziomu czwartorzędowego lub trzeciorzędowego pośród glin zwartych o różnej wodoprzepuszczalności, nie ciągle i nierównomiernie uwarstwione. Zasilanie złóż odbywa się przez infiltrację wód poopadowych. Wody gruntowe w obrębie gminy Niwiska są dobrej jakości i zaliczane do klasy wód nie wymagających uzdatniania ani chlorowania. Zagrożeniem dla nich są nie skanalizowane wsie i rzeki zasilające - zanieczyszczone.

4.5 Warunki glebowe

Gmina Niwiska leży w obrębie dwóch regionów glebowo-rolniczych. Na terenie gminy występują gleby silnie zróżnicowane pod względem typologicznym. Dominującym typem gleb są gleby bielicowe i pseudobielicowe (36% powierzchni użytków rolnych) oraz gleby brunatne właściwe i gleby brunatne wyługowane i kwaśne (37% powierzchni użytków rolnych). Przewagę stanowią gleby lekkie i bardzo lekkie zaliczane do kompleksu żytniego słabego z możliwością uprawy przede wszystkim żyta, owsa i ziemniaków. Bonitacyjnie przeważają gleby słabe i bardzo słabe klas V i VI. Udział poszczególnych klas bonitacyjnych w obrębie użytków rolnych przedstawia się następująco: Grunty orne - klasa bonitacyjna: - III a - 0,1 %, 8

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

- III b - 2,1 %, - IV a -11,5 %, - IV b - 22,9 %, - V- 38,9 %, - VI - 24,5% Użytki zielone - klasa bonitacyjna: - III - 2,8 %, - IV - 40,7 %, - V - 45,1%, - VI - 11,4 %. Gleby na obszarze gminy Niwiska są silnie zróżnicowane pod względem przydatności rolniczej czego obrazem jest udział poszczególnych kompleksów przydatności gleb w ogólnej powierzchni użytków rolnych. Problemem w gminie jest silne zakwaszenie gleb powodujące poważne obniżenie ich jakości, co ogranicza możliwości uzyskania wysokich plonów roślin uprawnych, a w szczególności roślin wymagających wyższego pH, do których należą: jęczmień, pszenica, buraki i inne. Rozmiar zakwaszenia gleb obrazuje poniższe zestawienie: - gleby bardzo kwaśne stanowią - 53,6 %, - gleby kwaśne -33,3 %, - gleby lekko kwaśne - 11,7 %, - gleby obojętne i zasadowe - 1,4 %.

Wysokie zakwaszenie (gleby bardzo kwaśne i kwaśne) obejmuje prawie 87 % powierzchni użytków rolnych. Gleby te wymagają wapnowania. Ocenia się znacznie niższym niż średnio w byłym województwie udziałem użytków rolnych 49,2% (dawne województwo 64,7%), a znacznie wyższym udziałem lasów -45,9% (w dawnym województwie 25%). W gminie Niwiska przeważają grunty IV, V i VI klasy, które stanowią 97,71% ogółu gleb.

4.6 Warunki klimatyczne

Według E. Romera gmina Niwiska leży w krainie klimatycznej - Klimatu Równin i Kotlin Podgórskich. Klimat na Podkarpaciu kształtuje się pod wpływem oddziaływania mas powietrza kontynentalnego, przy jednoczesnym modyfikującym oddziaływaniu Pogórza Karpackiego i Karpat. Na obszarze tym wyróżnić można trzy obszary klimatyczne: nizinny region Kotliny Sandomierskiej (odpowiedni dla gminy Niwiska), podgórski oraz górski.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Klimat Kotliny Sandomierskiej charakteryzuje się upalnym latem, niezbyt ostrą zimą i stosunkowo niewielką liczbą opadów. Przeciętne temperatury wynoszą w ciągu roku ok. +8oC na północy do +6oC na południu. Analogicznie przeciętne temperatury dnia w ciągu lata wynoszą +18oC do +17oC, a zimą od -8oC do -5oC. Dla sadownictwa i warzywnictwa bardzo istotne znaczenie ma czas trwania okresu wegetacji. Na Podkarpaciu w rejonie Kotliny Sandomierskiej trwa on 225 dni. Roczna suma opadów wynosi 600 mm. Znaczny wpływ na warunki topoklimatyczne ma zalesienie. Obszary leśne wpływają korzystnie na warunki topoklimatyczne terenów przylegających do nich, poprzez zmniejszenie dobowych amplitud temperatury i wilgotności, zmniejszenie prędkości wiatrów oraz lokalne pogorszenie warunków solarnych poprzez skrócenie czasu nasłonecznienia spowodowanego zacienieniem.

4.7 Lasy

Lasy są niezbędnym czynnikiem równowagi środowiska, tworzą najwyżej zorganizowane ekosystemy. Umożliwiają bytowanie wielu gatunkom roślin i zwierząt, chronią przyrodę i jej zasoby genowe. Są źródłem niezbędnego surowca drzewnego. W gminie Niwiska lasy zajmują powierzchnię 4106,8 hektarów (tj. 43,13 % obszaru Gminy) natomiast lasy i grunty leśne razem 4361 hektarów co stanowi 45,9 %. W województwie Podkarpackim wskaźnik zalesienia kształtuje się na poziomie 35,9%, natomiast w Polsce na poziomie 28,4 %.

4.8. Nieużytki.

Na terenie Gminy Niwiska występuje 465 hektarów pozostałych gruntów i nieużytków, co stanowi 4,9 % powierzchni ogólnej tj: 9519,2 ha. Składaja się na to min.: - tereny różne - 11 ha, - nieużytki -18 ha , - rowy - 15 ha, - drogi 229 ha, - tereny mieszkalne - 10 ha itp. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. Nr 38 poz. 454) do nieużytków zalicza się: 1. niezakwalifikowane do użytków ekologicznych: a) bagna (błota, topieliska, trzęsawiska, moczary, rojsty), b) piaski (piaski ruchome, plaże nieurządzone, piaski nadbrzeżne, wydmy),

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

c) naturalne utwory fizjograficzne, takie jak: urwiska, strome stoki, uskoki, skały, rumowiska, 2. nieprzeznaczone do rekultywacji wyrobniska po wydobywaniu kopalin. W poszczególnych sołectwach powierzchnia pozostałych gruntów i nieużytków wynosi: Niwiska -126,9 ha, Trześń-47,4 ha, Hucisko-37,9 ha, Hucina-31,6 ha, Przyłęk -85,3 ha, Siedlanka-37,4 ha, Kosowy - 44,8 ha, Zapole-19,0 ha, Leszcze 34,7 ha. Najwięcej nieużytków występuje w Niwiskach, Przyłęku i Trześni.

5. Stan poszczególnych elementów środowiska na terenie gminy.

5.1 Powietrze i hałas

Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska określa sposób prowadzenia oceny jakości powietrza w kraju. Istniejąca, oparta o stacje pomiarowe Państwowej Inspekcji Sanitarnej, sieć, zastępowana jest systemem pomiarowym koordynowanym przez wojewodę. Ponadto w województwie podkarpackim wyróżniono 25 stref, których granice pokrywają się z granicami powiatów, jako podstawowa jednostka podlegająca ocenie w zakresie jakości powietrza. W 2002 r. w powiecie Kolbuszowskim wyemitowanych zostało 50 Mg pyłów i 200 Mg gazów (bez CO2). Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych pochodzi głównie z procesów energetycznego spalania paliw. Wykonane badania stanu powietrza w 2002 r., wykazują niskie stężenia w zakresie podstawowych zanieczyszczeń – dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, ołowiu i ozonu. W związku z tym strefa powiatu kolbuszowskiego została zaliczona do najwyższej klasy A, czyli strefy, gdzie stężenia zanieczyszczeń nie przekraczały wartości dopuszczalnych w kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. Na terenie gminy Niwiska nie występują istotne źródła hałasu przemysłowego (wymagającego regulacji prawnych – decyzji określającej dopuszczalny poziom hałasu emitowanego do środowiska). Podstawowym źródłem hałasu na terenie gminy jest hałas komunikacyjny związany z przebiegiem drogi wojewódzkiej nr 875 relacji Mielec- Kolbuszowa-Leżajsk o znacznym natężeniu ruchu pojazdów samochodowych, w tym pojazdów ciężkich oraz dróg powiatowych i gminnych. Droga wojewódzka zasadniczo spełnia warunki techniczne dla klasy Z (drogi zbiorcze), jednak stan techniczny należy ocenić jako niezadowalający. W zakresie badań natężenia hałasu nie były wykonywane stosowne pomiary, jedynie przeprowadzono kompleksowe pomiary ruchu pojazdów.

5.2 Wody powierzchniowe 11

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Teren gminy Niwiska stanowi obszar źródlany, z którego biorą początek dopływy Babulówki (Złotka), Kanału Białobrzeskiego - Wisłoki (Kanał Grądzki), Przywry -Łęgu (Świerczówka). Na odcinkach tych rzek w obrębie gminy nie prowadzono do tej pory pomiarów, które byłyby podstawą do ich charakterystyki hydrologicznej. Wzdłuż w/w rzek i potoków występują tereny zalewowe. Dotyczy to w szczególności Świerczówki i jej dopływów. Na obszarze gminy brak jest większych zbiorników naturalnych. Występują jedynie niewielkie zbiorniki po eksploatacji torfów oraz „oczka” w dnach zagłębień deflacyjnych i sztuczne zbiorniki dla potrzeb gospodarczych. Na terenie gminy według Programu małej retencji na lata 1996-2015 dla województwa podkarpackiego nie przewiduje się budowy nowych zbiorników retencyjnych. Podkarpacki Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie prowadził w 2000 roku badania stanu sanitarnego wody w Łęgu. Z analizy próbek wynika, ze rzeka Łęg prowadzi wody klasy III według klasyfikacji fizyko-chemicznej ze względu na zawartość manganu i żelaza. Według oceny hydrobiologicznej Łęg prowadzi również wody klasy III, o czym decyduje indeks saprobowości sestenu, według oceny bakteriologicznej wody Łęgu zaliczono także do III klasy. Stan sanitarny wód powierzchniowych występujących na terenie gminy nie jest badany. Brak jest zanieczyszczeń przemysłowych. Zagrożenie stanowią nawozy mineralne używane w nadmiarze w rolnictwie, oraz ścieki bytowe z gospodarstw (zanieczyszczenie baktoriologiczne) - stąd konieczność ich skanalizowania. W celu poprawy stanu sanitarnego wód płynących należy dążyć do jak najszybszego wybudowania sieci kanalizacyjnej. Wody powierzchniowe znajdujące się w gminie Niwiska nie są objęte badaniami monitoringowymi. Gmina posiada sieć kanalizacyjną o długości 18,95 km, do której podłączonych jest 180 gospodarstw. Zapewnia to spływ na oczyszczalnię ścieków w ilości do 35 m 3 w ciągu doby. Działająca w gminie mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków z przepusto- wością projektowaną wynoszącą 220m 3/dobę nie jest w stanie zabezpieczyć potrzeb całej gminy. Oczyszczalnia zlokalizowana jest w miejscowości Trześń, na brzegu lewym rowu dopływowego do rzeki Trześniówki. Obiekt oczyszczalni zajmuje powierzchnię 1,33 ha. Oczyszczalnia została zaprojektowana na przyjęcie ścieków surowych od mieszkańców miejscowości Niwiska (1550) i Trześń (650) w RLM wynoszącej 1466,7. W skład oczyszczalni ścieków wchodzi: przepompownia ścieków, piaskownik, studnia rozdzielcza ścieków, osadnik wstępny ze zbiornikiem osadu, komora beztlenowa (separator osadu), komora tlenowa, osadnik wtórny, studzienka pomiarowa ścieków dowożonych, punkt zlewny ścieków dowożonych z kratą ręczną, stacja dmuchaw, kontener socjalny, wylot brzegowy do odbiornika.

5.3 Wody podziemne 12

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

W północno-zachodniej części gminy znajduje się fragment obszaru zaliczany do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 425 Dębica-Stalowa Wola - Rzeszów ze strefą ochrony sanitarnej. Poziom wód gruntowych występuje na głębokości 15,0 -5,0 m p.p.t., co stwarza korzystne warunki dla budowy ujęć wód podziemnych. Jak wynika z danych zawartych w dokumentacji hydrogeologicznej GZWP wody poziomu czwartorzędowego wykazują dobrą jakość i zaliczono je do I-II klasy. Wody gruntowe w obrębie gminy Niwiska są dobrej jakości i zaliczane do klasy wód nie wymagających uzdatniania ani chlorowania. zagrożeniem dla nich są nie skanalizaowane wsie i rzeki zasilające - zanieczyszczone. W gminie nie ma zlokalizowanego punktu pomiarowego wchodzącego w skład sieci monitoringu krajowego.

5.4. Gleby

Na terenie gminy występują gleby silnie zróżnicowane pod względem typologicznym. Dominującym typem gleb są gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz gleby brunatne właściwe i gleby brunatne wyługowane i kwaśne. Przewagę stanowią gleby lekkie i bardzo lekkie zaliczane do kompleksu żytniego słabego. Bonitacyjnie przeważają gleby słabe i bardzo słabe klas V i VI. Gleby na obszarze gminy Niwiska są silnie zróżnicowane pod względem przydatności rolniczej czego obrazem jest udział poszczególnych kompleksów przydatności gleb w ogólnej powierzchni użytków rolnych. Problemem w gminie jest silne zakwaszenie gleb powodujące poważne obniżenie ich jakości, co ogranicza możliwości uzyskania wysokich plonów roślin uprawnych, a w szczególności roślin wymagających wyższego pH. Wysokie zakwaszenie (gleby bardzo kwaśne i kwaśne) obejmuje prawie 87 % powierzchni użytków rolnych. Gleby te wymagają wapnowania. Stan gleb na terenie gminy jest na ogół dobry, podstawowymi czynnikami degradacji jest zakwaszenie gleb. Zanieczyszczenie gleb substancjami chemicznymi ma przede wszystkim miejsce w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów przemysłowych i dróg o znacznym natężeniu ruchu, co na terenie gminy Niwiska nie występuje.

5.5 Lasy

Gospodarka leśna jest terytorialnie i funkcjonalnie związana z gospodarką wiejską, dla której często stanowi uzupełniającą lub alternatywną w stosunku do rolnictwa formę aktywności ekonomicznej i społecznej. Zbiorowiska leśne mają charakter niżowy, a głównie zbiorowisko tworzy zespół boru mieszanego (sosna z domieszką dębu szypułkowego, brzoza brodawkowata i buk, rzadko 13

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA jodła, wśród krzewów dominuje kruszyna, a runo budują borówka czarna i porosty). Na suchych, ciepłych zboczach południowych oraz szczytach wydm występuje bór świeży subkontynentalny (sosna, w poszyciu buk, dąb, a w runie borówka czarna i brusznica, konwalia majowa, kokoryczka wonna). Tereny równinne i nieznaczne nachylenia zajmuje bór świeży suboceaniczny (sosna, w runie borówka czarna i brusznica oraz rokietnik pospolity. Zagłębienia terenów o zmiennym w roku poziomie wód zajmuje zespół śródlądowego boru wilgotnego. Wzdłuż większych rzek spotyka się łęg olchowo-jesionowy. Lasy w gminie stanowią własność prywatną i państwową. Gospodarka w nich oparta jest o aktualnie obowiązujące uproszczone Plany Urządzenia Lasu, gdzie zalesia się grunty porolne. Według nich podstawowym siedliskiem na terenie gminy jest bór mieszany świeży, występuje też bór świeży i las mieszany świeży oraz ols. Przy planowanych odnowieniach należy dążyć do osiągnięcia składu drzewostanu charakterystycznego dla środowiska naturalnego. Zgodnie z zarządzeniem część lasów w Nadleśnictwie Tuszyma i Mielec została zaliczona do lasów ochronnych ze względu na rolę wodochronną. W Nadleśnictwie Mielec (na północ od drogi Kolbuszowa-Mielec) obręb 248 stanowi gospodarstwo nasienne. Lasy prywatne są przeważnie monokulturowe, sosnowe, młode i żle utrzymane. Ich powierzchnia systematycznie powiększa się ze względu na zalesienia nieużytków i ugorów. Gospodarkę leśną na terenie gminy prowadzą: Nadleśnictwo w Kolbuszowej oraz Nadleśnictwo w Tuszymie. Głównym celem działalności Nadleśnictw w lasach państwowych jest dążenie do przywrócenia składu drzewostanu, charakterystycznego dla naturalnych zbiorowisk. Lasy w obrębie gminy wykazują się dużą odpornością na działania szkodliwych czynników biotycznych, jednak część drzewostanów jest uszkodzona na skutek działalności przemysłu, w części wodochronnie. Stan sanitarny lasów prywatnych na terenie gminy Niwiska jest zadawalający. W gminie dominują lasy młode w wieku do 30 lat. Powierzchnia lasów ulega powiększeniu poprzez zalesienia przylegających do nich nieużytków i ugorów lub nasadzenia na glebach bardzo słabej jakości. Średni wiek drzewostanu określa się na 45 lat.

5.6 Uwarunkowania demograficzne

Gmina Niwiska podzielona jest na 9 sołectw. Ich powierzchnię i liczbę mieszkańców przedstawia tabela nr 1.

Tabela Nr 1. Podział administracyjny gminy Niwiska

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Sołectwa Powierzchnia Struktura Mieszkańcy Struktura ( nazwa ) ( ha ) ( % ) ( liczba ) ( % ) Zapole 360,29 3,8 322 5,5 Leszcze 695,44 7,3 267 4,6 Kosowy 870,86 9,1 840 14,3 Przyłęk 2423,71 25,5 680 11,6 Siedlanka 544,22 5,7 705 12,0 Hucisko 791,23 8,3 448 7,6 Niwiska 2387,35 25,1 1520 25,9 Trześń 748,27 7,9 659 11,2 Hucina 698,44 7,3 424 7,3 RAZEM 9519,2 100 5 865 100

Jak wynika z danych demograficznych zawartych w „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Niwiska ” oraz „Strategii Rozwoju Gminy Niwiska” stopa przyrostu naturalnego podlega pewnym wahaniom, jednakże trend całkowity tego wskaźnika utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie. Jednocześnie z dotychczasowych tendencji wynika, że liczba ludności gminy uzależniona jest od migracji, a w szczególności od odpływu ludności z gminy. Liczba ludności zależeć będzie również od polityki władz gminy. W odniesieniu do 1997 roku (5584) wzrosła w 2004 roku do 5865.

5.7. Środowisko gospodarcze

W gminie Niwiska 97,7 % stanowią gleby klasy IV, V, VI. Grunty pozostałe i nieużytki stanowią 4,9 %, lasy i grunty leśne 45,9% natomiast razem użytki rolne 49,2% tj. 4915 ha. Na terenie gminy Niwiska dominuje wielokierunkowa produkcja rolna. Przeważa uprawa zboża, roślin okopowych oraz hodowla bydła mlecznego i żywca wieprzowego. W strukturze użytkowania gruntów w gminie Niwiska dominują użytki rolne. Dużą powierzchnię zajmują również lasy i grunty leśne. W strukturze użytkowania gruntów według form własności dominuje sektor prywatny, w którego władaniu pozostaje 96% powierzchni użytków rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie wynosi 5,4 ha, a użytków rolnych 4,3 ha. Gospodarstw o powierzchni ponad 10 ha jest w gminie 33 co stanowi 2,6 % ogólnej liczby gospodarstw. Strukturę zagospodarowania terenu gminy przedstawia tabela nr 2.

Tabela Nr 2 Struktura zagospodarowania terenu gminy Niwiska (w ha)

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA powierzchnia grunty orne sady łąki pastwiska lasy pozostałe ogółem i gruny grunty i leśne nieużytki 9 519,2 2911 10 846 912 4361 465

Ogółem użytki rolne zajmują 4 679 ha, co stanowi 49,2 %. W ogólnej liczbie gospodarstw znajdują się następujące grupy obszarowe gospodarstw: - o powierzchni od 1 do 2 ha - 412 gospodarstw - o powierzchni od 2 do 5 ha - 511 gospodarstw - o powierzchni od 5 do 7 ha - 189 gospodarstw - o powierzchni od 7 do 10 ha - 97 gospodarstw - o powierzchni od 10-15 ha - 30 gospodarstw - o powierzchni powyżej 15 ha - 13 gospodarstw Działalność gospodarczą w gminie na przykładzie wybranych gałęzi produkcji, usług oraz handlu przedstawia tabela nr 3.

Tabela Nr 3. Liczba przedsiębiorstw w gminie Niwiska w wybranych gałęziach

Branża Ilość drzewny 8 elektryczne 2 budownictwo 9 transport 5 handel 44 usługi 37 konserwacja - inne 11

W Gminy zarejestrowanych jest 114 podmiotów gospodarczych (w sołectwach: Siedlanka 11, Przyłęk 22, Niwiska 18, Hucina 14, Kosowy 18, Trześń 19, Zapole 4, Leszcze 5, Hucisko 3). Dominują sklepy spożywcze i spożywczo-przemysłowe, handel obwoźny w różnych branżach oraz punkty handlowe - rodzinne. W centrum Gminy leży miejscowość Niwiska, która jest głównym ośrodkiem administracyjnym, handlowym i kulturalnym Gminy. Mieści się tutaj siedziba władz - Urząd Gminy, Posterunek Policji, Placówka pocztowo-telekomunikacyjna oraz podstawowe obiekty

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA obsługi ludności. Ośrodkami wspomagającymi jest wieś Przyłęk, Kosowy, Trześń i Hucina. Na terenie Gminy funkcjonują szkoły podstawowe w ilości 8 i Gimnazjum Publiczne w ilości 1 oraz dwa ośrodki zdrowia. Do głównych zakładów i ośrodków w gminie należą: - Gminny Ośrodek Kultury i biblioteka w Niwiskach, - Zakład Obróbki Kamienia Budowlanego w Przyłęku, - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Przyłęku, - Zakład Usług Produkcyjnych w Niwiskach, - Zakład przetwórstwa Mięsnego „Świderpek” w Zapolu, - Zakład obróbki drewna i usług leśnych w Leszczach, - Zakład Eksploatacji Kruszywa „Kruszgeo” w Niwiskach, - Punkty Handlowe, - Hurtownie, Restauracje i Bary, Najbliższy ośrodek o funkcji powiatowej położony jest w Kolbuszowej i wzmacnia rangę Niwisk jako ośrodka gminnego pełniącego funkcję administracyjną, usługową, kulturalną na rzecz pozostałych wsi wchodzących w skład gminy. Mieszkańcy Niwisk stanowią 38,5 % ogółu ludności gminy. Na terenie Gminy działalność rolniczą prowadzi 1252 gospodarstw indywidualnych. Na terenie gminy nie funkcjonują żadne większe zakłady przemysłowe.

Sieć wodociągowa

W gminie Niwiska do sieci wodociągowej przyłączonych jest 1332 budynków. Wszystkie sołectwa w gminie są zwodociągowane. Woda podawana jest z własnych ujęć w Przyłęku i Niwiskach zasilających wodociągi grupowe. Ujęcie w Przyłęku składające się z dwóch studni głębinowych o wydajności 54 m3/h zaopatruje w wodę miejscowości: Przyłęk, Kosowy, Siedlanka, Hucina, ujęcie w Niwiskach składające się z dwóch studni głębinowych wydajności 86 m3/h zaopatruje wodę miejscowości: Niwiska, Trześń, Zapole, Hucisko i Leszcze. Przy ujęciach wody znajdują się dwie hydrofornie. Obecnie nie przewiduje się rozbudowy sieci wodociągowej. Zaspokojenie potrzeb w tym zakresie należy ocenić na poziomie dobrym. Sieć wodociągowa na terenie gminy może być rozbudowana w zależności od potrzeb nowych odbiorców. Zwodociągowanie gminy na terenie powiatu Kolbuszowskiego wynosi (według GUS) 84,8%. Zwodociągowanie gminy Niwiska wynosi ok. 100,0%. Długość czynnej sieci wodociągowej bez przyłączy 88,3 km, natomiast długość przyłączy 60,0 km. Sieć wodociągową w poszczególnych sołectwach przedstawia tabela nr 4

Tabela Nr 4. Sieć wodociągowa w poszczególnych sołectwach 17

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Wieś / sołectwo Ilość budynków Długość Długość sieci roz- posiadających przyłączy dzielczej (bez wodę km przyłączy) km Niwiska 365 12,9 16,2 Trześń 148 4,7 4,2 Hucisko 89 8,9 6,5 Zapole 67 4,4 8,6 Leszcze 55 3,5 8,8 Przyłęk 192 6,0 7,4 Siedlanka 170 6,9 13,0 Kosowy 154 5,3 10,2 Hucina 101 7,4 13,4 Razem 1 332,0 60,00 88,3

Gęstość sieci wodociągowej (km/100 km2) w powiecie, województwie i kraju przedstawia tabela nr 5.

Tabela Nr 5. Gęstość sieci wodociągowej w powiecie, województwie i kraju

Gmina Niwiska 92,95 Powiat Kolbuszowski 140,47 Woj. Podkarpackie 135,87 POLSKA 136,65

Kanalizacja sanitarna

Stan zaspokojenia potrzeb gminy w zakresie oczyszczania i odprowadzania ścieków jest niezadowalający i stanowi podstawową barierę rozwoju społeczno-gospodarczego całej gminy. Do 2004 roku na terenie gminy Niwiska nie było systemu zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków. W styczniu 2005 roku oddano do eksploatacji (użytkowania) mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków o przepustowości 220 m3/dobę. Oczyszczalnia zlokalizowana jest w miejscowości Trześń, na brzegu lewym rowu

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA dopływowego do rzeki Trześniówki, na działkach będących własnością gminy. Obiekt oczyszczalni zajmuje powierzchnię 1,33 ha. Oczyszczalnia została zaprojektowana na przyjęcie ścieków surowych od mieszkańców miejscowości Niwiska (1550) i Trześń (650) w RLM wynoszącej 1466,7. Działająca w gminie mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków z przepustowością projektowaną wynoszącą 220 m3/dobę nie jest w stanie zabezpieczyć potrzeb całej gminy. W skład oczyszczalni ścieków wchodzi: przepompownia ścieków, piaskownik, studnia rozdzielcza ścieków, osadnik wstępny ze zbiornikiem osadu, komora beztlenowa (separator osadu), komora tlenowa, osadnik wtórny, studzienka pomiarowa ścieków dowożonych, punkt zlewny ścieków dowożonych z kratą ręczną, stacja dmuchaw, kontener socjalny, wylot brzegowy do odbiornika. Obecnie w miejscowości Niwiska wybudowano 18,95 km sieci kanalizacyjnej oraz dokonano włączeń do 180 domów. Zapewnia to spływ na oczyszczalnię w ilości do 35 m 3 w ciągu doby. Drugi etap kanalizacji w miejscowości Niwiska jest w trakcie budowy i obejmuje pozostałą część Niwisk około 100 domostw. Pozostałe gospodarstwa domowe posiadają wewnętrzne instalacje wodociągowo- kanalizacyjne. Ścieki sanitarne odprowadzane są kanałami do zbiorników bezodpływowych i po ich zapełnieniu wywożone wozami asenizacyjnymi na oczyszczalnię ścieków. W gminie zdarzają się przypadki bezpośredniego odprowadzania ścieków z pominięciem osadnika lub szamba do rowów przydrożonych, lub melioracyjnych albo do ziemi. Większość zbiorników ścieków i osadników często była budowana bez zachowania szczelności. Ilość powstających ścieków trudna jest do oszacowania. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie gospodarki ściekami należy na bieżąco kontrolować stan techniczny zbiorników bezodpływowych (przede wszystkim ich szczelność) oraz prawidłowo eksploatować urządzenia wchodzące w skład oczyszczalni ścieków. Mając na względzie powyższe (do czasu skanalizowania gminy) celowym wydaje się zakup własnego samochodu służącego do wywozu nieczystości z oddalonych wsi i przysiółków. Gospodarka ściekowa na terenie Gminy Niwiska powinna być realizowana w zakresie: - spełnienia norm dotyczących warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi,- stosowania nowoczesnych rozwiązań technicznych i technologicznych celem zminimalizowania uciążliwości dla otoczenia oraz niezawodności eksploatacyjnej,- uwzględnienia możliwości etapowania realizacji w miarę potrzeb oraz możliwości finansowych gminy,- przyjęcia realizacji systemów kanalizacji sanitarnej etapami z zapewnieniem rezerw kanałów celem umożliwienia rozbudowy systemów i podłączenia nowych terenów zabudowy,- wspierania rozwiązań indywidualnych (przydomowe oczyszczalnie ścieków lub małe oczyszczalnie dla grup budynków) w stosunku do zabudowy przysiółkowej i rozproszonej, położonej poza zasięgami systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków,- uporządkowania gospodarki ściekowej (do czasu realizacji projektowanych systemów) poprzez: 19

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

wyeliminowanie zrzutów nieoczyszczonych ścieków sanitarnych do wód powierzchniowych lub do gruntu, okresową kontrolę szczelności zbiorników bezodpływowych, zapewnienie możliwości dojazdu do zbiorników bezodpływowych samochodu asenizacyjnego, egzekwowanie umów o wywóz ścieków do punktu zlewnego oczyszczalni, wymóg szczelności zbiorników na gnojownicę.

Sieć gazowa Gmina Niwiska jest zgazyfikowana prawie w 100% miejscowości za wyjątkiem dwóch przysiółków wsi Kosowy tj: Ługnica i Góra Kosowska. Sieć gazową na terenie gminy należy uznać za zadawalającą. Korzysta z niej około 4 000 tys. mieszkańców, co stanowi około 73%. Poszczególne miejscowości zgazyfikowane są techniką średniego ciśnienia z zastosowaniem indywidualnych reduktorów domowych. Gaz ziemny używany jest do celów konsumpcyjnych i grzewczych. Około 10% gospodarstw korzysta z gazu płynnego z butli. Aktualnie zapotrzebowanie w gaz jest wystarczające. Stosunkowo dobre zaspokojenie potrzeb w tym zakresie przedstawia tabela nr 6, obrazująca gęstość sieci gazowej ( km/100 km 2) gminy na tle regionu i kraju.

Tabela Nr 6. Gęstość sieci gazowej w powiecie , województwie i kraju

Gmina Niwiska 73,00 Powiat Kolbuszowski 55,56 Woj. Podkarpackie 43,40 POLSKA 57,98

Drogi i komunikacja

Gminę Niwiska przecina droga wojewódzka nr 875 relacji Mielec-Kolbuszowa -Leżajsk o długości w granicach gminy 10,128 km. Od niej odgałęziają się drogi powiatowe o długości 51,570 km w tym: o nawierzchni twardej ulepszonej 42,258 km, o nawierzchni twardej nie ulepszonej 4,420 km o nawierzchni gruntowej 4,892 km. Pozostałą sieć dróg tworzą drogi gminne o długości .....km. Porównanie wszystkich dróg na obszarze gminy pod względem rodzaju nawierzchni wskazuje, że około 82 % dróg powiatowych i 13 % dróg gminnych posiada nawierzchnię twardą ulepszoną, natomiast około 18 % dróg powiatowych i 87% dróg gminnych nie ulepszoną lub gruntową. Brak drożności dróg jako elementu komunikacyjnego spowodowany jest przede wszystkim złym stanem technicznym ich 20

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA nawierzchni. Drożność urządzeń wodnych takich jak: rowy przydrożne i przepusty budzi również wiele zastrzeżeń. Główną tego przyczyną jest brak środków na ich należyte utrzymanie. Gęstość dróg powiatowych na terenie gminy wynosi 54,3 km/100 km 2 i jest wyższa od średniej w województwie wynoszącej 46,5 km/100 km 2 o 17 %. Gęstość dróg gminnych na terenie gminy wynosi 53,8 km/100 km 2 i również jest wyższa od średniej województwa wynoszącej 52,3 km/100 km2.

Gmina Niwiska posiada połączenia z innymi miastami (droga wojewódzka Nr 875 Mielec-Leżajsk, łączy Gminę z Kolbuszową, która jest siedzibą powiatu), lecz stan techniczny dróg wszystkich kategorii jest niezadowalający (niepokojący jest tan techniczny nawierzchni dróg). Główną tego przyczyną jest brak środków na ich należyte utrzymanie. Jedyną formą komunikacji zbiorowej funkcjonującą na terenie gminy jest komunikacja autobusowa.

Turystyka

O dużej atrakcyjności krajobrazowej świadczy objęcie całego terenu gminy ochroną krajobrazową w ramach Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego obszaru chronionego krajobrazu. Region, w którym leży gmina charakteryzuje się wysokimi walorami krajobrazowymi, licznymi obszarami leśnymi, wieloma zabytkami wartymi zobaczenia. Podstawą infrastruktury kulturalnej w gminie jest Ośrodek Kultury w Niwiskach, który swym zasięgiem obejmuje wszystkie miejscowości położone na terenie gminy, Gminna Biblioteka w Niwiskach Domy Strażaka w Niwiskach, Przyłęku, Kosowach, Siedlance, pozostałe obiekty OSP w Hucisku, Hucinie i Trześni, Koło Gospodyń Wiejskich oraz funkcjonujące na terenie gminy Szkoły Podstawowe. Na południowy zachód od Przyłęku przylega do gminy Niwiska rezerwat przyrody „Buczyna na Płaskowyżu Kolbuszowskim”. Ochroną rezerwatową objęto zbiorowisko leśne typu przejściowego pomiędzy ubogą formą buczyny karpackiej, a lasem dębowo-grabowym posiadającym cechy zespołu naturalnego. Jest to jedyne odosobnione stanowisko buka 120 letniego, stanowiące relikt dawnej Puszczy Sandomierskiej. Gospodarka rolna i leśna powinna mieć ekologiczny charakter. Jest to teren wskazany do rozwoju turystyki pieszej i rowerowej oraz agroturystyki. Na terenie gminy znajdują się następujące pomniki przyrody:

lipa szerokolistna - 2 sztuki w miejscowości Przyłęk, lipa drobnolistna -1 sztuka w miejscowości Przyłęk, dąb szypułkowy -4 sztuki w miejscowości Niwiska, dąb szypułkowy - 1 sztuka w miejscowości Leszcze, lipa szerokolistna - 1 sztuka w miejscowości Niwiska. 21

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Ogólnie można stwierdzić, ze drzewa pomnikowe są w dobrym stanie zdrowotnym. Walory przyrodnicze gminy – duże kompleksy leśne w położeniu z dogodną siecią komunikacyjną stwarzają dogodne warunki do rozwijania agroturystyki (budowa tras pieszych, rowerowych, konnych, boisk ćwiczebnych).

5.8. Podsumowanie uwarunkowań środowiskowo-antropogenicznych

W tabelach nr 7 dokonano analizy stanu gminy opierając się na metodzie SWOT

Tabela nr 7 a. Mocne i słabe strony gminy Niwiska związane z położeniem, środowiskiem i dostępnością komunikacyjną

1. POŁOŻENIE GMINY, ŚRODOWISKO NATURALNE, DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

1. Najmniejsze w regionie zanieczyszczenie 1. Słabe gleby klasy V-VI i częściowo IV środowiska w obszarze gminy. o dużym zakwaszeniu, ubogie w potas, 2. Wysokie walory przyrodniczo- fosfor i magnez. krajobrazowe-cała gmina leży w obszarze 2. Zły stan dróg. chronionego krajobrazu (Mielecko- 3. Występowanie 465 ha pozostałych Kolbuszowsko-Głogowskiego). gruntów i nieużytków (same nieużytki 3. Tereny leśne -ok.46% obszaru gminy. stanowią 18 ha). 4. Dobre warunki hydrogeologiczne ujęcia 4. Brak zorganizowanej systematycznie wód nadające się bez spożycia bez zbiórki odpadów komunalnych na uzdatniania. terenie całej gminy, co prowadzi do zaśmiecania „dzikimi” wysypiskami 5. Złoża kruszywa, torfu. negatywnie wpływającymi na 6. Korzystne położenie gminy w stosunku do całokształt środowiska. drogi Nr 875 Mielec-Leżajsk. 5. Nieuporządkowana w dostatecznym

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

7. Łagodny klimat. stopniu gospodarka wodno – ściekowa 6. Uciążliwość związana ze stale SZANSE 1. Eksploatacja zasobów wody. nasilającym się ruchem komunika- 2. Eksploatacja złoż mineralnych (żwiru, cyjnym przy drodze Nr 875 Mielec- piasku, torfu). Leżajsk. 3. Promowanie gminy jako miejsca czystego ZAGROŻENIA ekologicznie. 1. Zanieczyszczenia obszarów 4. Dolesienie gleb gorszej jakości. wodonośnych ściekami domowymi 5. Stosunkowo nieduże zanieczyszczenie i chemizacja upraw rolnych. środowiska naturalnego. 2. Degradacja lasów dzikimi wysypiskami

śmieci i odpadów poprodukcyjnych własnych gminy i obcych. 3. Niszczenie niezorganizowanym wypoczynkiem i turystyką wrażliwych ekologicznie środowisk leśnych, fauny i folry, małych oczek wodnych, pomników przyrody, wzniecenia pożarów lasu .

Tabela nr 7 b. Mocne i słabe strony gminy Niwiska związane z rolnictwem

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

ROLNICTWO

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

1. Dominacja sektora prywatnego. 1. Niska jakość rolniczej przestrzeni 2. Korzystne warunki glebowo klimatyczne produkcyjnej, wysoki stopień zakwaszenia do rozwijania produkcji zdrowej żywności gleb. lub hodowli. 2. Niekorzystna struktura gospodarstw 3. Wyposażenie gospodarstw w podstawowy rolnych duże rozdrobnienie. sprzęt rolniczy. 3. Niska wydajność i opłacalność produkcji 4. Rezerwy siły roboczej. rolnej.

5. Korzystne usytuowanie ośrodków pracy 4. Mała liczba podmiotów gospodarczych. przemysłowo-usługowych poza gminą 5. Słabo rozwinięta sieć usług rolniczych 6. Możliwość rozwoju agroturystki. i pozarolniczych.

7. Istniejący niewykorzystany potencjał 6. Ograniczone rynki zbytu. wytwórczy. 7. Słabo rozwinięta sieć służb związanych 8. Duże zasoby siły roboczej w rolnictwie, z doradztwem i obsługi rolnictwa. 8. Niska wydajność produkcji rolnej. SZANSE

1. Rozwój rolnictwa ekologicznego. 9. Niekorzystne warunki glebowe (głównie klasy V i VI). 2. Rozwój hodowli zwierząt. 10. Niekorzystny rozłóg pół. 3. Dobre cechy ekologiczne płodów rolnych. 11. Wielokierunkowość produkcji rolnej 4. Wzrost podmiotów gospodarczych. 12. Produkcja rolnicza prawie wyłącznie na 5. Rozwój przedsiębiorczości na terenach własne potrzeby (niewielki udział rolnych. sprzedaży). 6. Poprawa struktury rolno-własnościowej ZAGROŻENIA gospodarstw przez scalenie, przyjmowanie małych areałów. 1. Kontynuacja zacofanych form gospodarowania w rolnictwie . 7. Dostęp do tanich kredytów. 2. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna w 8. Zorganizowanie targowisk zbytu pr. rolnej rolnictwie. 3. Upadek rolnictwa -obniżenie poziomu życia ludzi w pozostałych dziedzinach gospodarki.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Tabela nr 7 c. Mocne i słabe strony gminy Niwiska związane z infrastrukturą techniczną

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

MOCNA STRONA SŁABA STRONA

1. Dośc prawidłowa sieć dróg -układ 1. Zły stan dróg gminnych. i gęstość 2. Niski standard nawierzchni i brak 2. Dobrze rozwinięta sieć wodociągowa. poboczy. 3. Wydajne ujęcia o dobrej jakości wód. 3. Nie powszechny dostęp do systemów 4. Zadowalające zaopatrzenie w sieć uzbrojenia sieciowego (niektórych elektryczna i gazową. obszarów wsi).

5. Dynamiczny rynek usług 4. Brak dyscypliny i kultury społecznej telekomunikacyjnych. w zakresie usuwania odpadów.

6. Dostęp do składowisk (Kolbuszowa, 5. Niedostatecznie rozwinięta sieć Kozodrza). kanalizacyjna

7. Zaangażowanie samorządu i społeczności 6. Ogrzewanie węglowe w domach lokalnej w realizacje projektów prywatnych i innych obiektach, infrastruktury. 7. Wysoka stopa bezrobocia i niski poziom życia mieszkańców. SZANSE ZAGROŻENIA 1. Korzystanie z zagranicznych środków pomocnych na inwestycje w zakresie 1. Wzrost kosztów korzystania z sieci i infrastruktury. urządzeń oraz poboru energii. 2. Wykorzystanie tradycyjnych i niekonwe- 2. Możliwość skażenia obszarów w strefach ncjonalnych źródeł energii. ochronnych ujęć wód. 3. Zanieczyszczenie i skażenie terenów leśnych ściekami i odpadami (nie tylko z obszaru gminy).

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

5.9 Kierunki rozwoju gminy z poszanowaniem zasad zrównoważonego rozwoju

W rozdziale 5 dokonano oceny stanu poszczególnych elementów środowiska, oraz wskazano aktualne i przewidywane zagrożenia. Uwzględniając zmiany środowiskowe i gospodarcze, jakie zaszły w ostatnich latach na obszarze gminy i w jej otoczeniu określono poniżej przypuszczalne, dalsze kierunki zmian w środowisku gminy.

Kluczowymi zadaniami, które trzeba wykonać aby problemy środowiskowe nie stały się barierą rozwoju gminy, są przede wszystkim: - rozwiązanie problemu ścieków bytowych poprzez skanalizowanie gminy, - ograniczenie niskiej emisji, - przyjazne środowisku zagospodarowanie gruntów wyłączonych z produkcji żywności, - systemowe rozwiązanie gospodarki odpadami.

Należy jednocześnie wskazać na:

Konieczność ochrony areału gleb wszystkich klas bonitacji, a przede wszystkim gleb I,II i III klasy bonitacji oraz gleb organicznych wszystkich klas w kierunku wyłączenia ich z produkcji. Konieczność ochrony terenu w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 425 Dębica-Rzeszów -Stalowa Wola oraz w jego strefie ochronnej. Ochronę biologicznej obudowy cieków w lokalnych ciągach ekologicznych. Rozwiązanie problemu gospodarki ściekowej we wsiach do tej pory nie skanalizowanych. Ochronę gleb mineralnych najwyższych klas bonitacyjnych i organicznych przed zmianą przeznaczenia ( nie wyłączanie tych gruntów z produkcji rolnej i leśnej) . Ochrona pomników przyrody, które ustanawia Wojewoda na wniosek Rady Gminy. W gminie znajduje się inwentaryzacja przyrodnicza, gdzie wskazane są obiekty przyrodnicze do ochrony pominkowej. W Gminie znajdują się także użytki ekologiczne o łącznej powierzchni 4,58 ha. do których zgodnie z rozporządzeniem zalicza się prawnie chronione pozostałosci ekosystemów, takich jak: naaturalne zbiorniki wodne, śródpole i śródlesie, „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska itp. Użytki ekologiczne określa się na podstawie rozporządzenia włąścicwgo wojewody lub uchwały rady gminy w myśl przepisów o ochronie przyrody.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Budowę sieci kanalizacyjnej w związku z oddaniem do eksploatacji nowej oczyszczalni ścieków. Rozwiązanie problemu zagospodarowania i selektywnej zbiórki odpadów. Respektowanie ograniczeń i zasad ochrony obiektów prawnie chronionych w formie pomników przyrody, użytków ekologicznych itp. Potrzebę ochrony systemów biotycznych o znaczeniu regionalnym to jest kompleksów leśnych oraz systemów lokalnych to jest ekosystemów łąkowych, zieleni śródpolnej, enklaw zieleni w terenach zabudowanych w celu zachowania systemu powiązań ekologicznych. Potrzebę minimalizacji zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych. Potrzebę minimalizacji zagrożeń wynikających z braku zorganizowanej, systematycznej zbiórki odpadów komunalnych. Respektowanie warunków i ograniczeń wynikających z uwarunkowań fizjogra- ficznych. Wspomaganie rozwoju infrastruktury technicznej sieci magistralnych i kanalizacji sanitarnej z oczyszczalnią ścieków. Włączenie do programu wsparcia rozwoju rolnictwa i rekonstrukcji gospodarki rolnej oraz ochrony rolniczej przestrzeni produkcyjnej, Wykorzystanie gorszych gatunków gleb do zalesień.

Pomimo występujących problemów strukturalnych, gmina dysponuje dużym potencjałem rozwojowym. Wynika on bezsprzecznie z omówionego już dogodnego położenia geograficznego, jak również nieźle wykwalifikowanej, a przy tym taniej siły roboczej. Największym atutem gminy jest obszar Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Mielcu oraz SSE w Tarnobrzegu -Podstrefa w Nowej Dębie, który powinien ułatwić procesy restrukturyzacyjne całego regionu. Istotnym atutem są także posiadane zasoby naturalne w postaci: zlokalizowania dużych kompleksów leśnych, co stwarza możliwości rozwoju dla firm zajmujących się obróbką i wyrobami branży drzewnej, atrakcyjnych przyrodniczo miejsc umożliwiających rozwój turystyki i agroturystyki, złoża torfów, kruszywa wraz z rekultywacją wyrobisk poeksploatacyjnych, rzek z siecią swoich dopływów (cenne warunki hydrogeologiczne ujęcia wód nadających się do bezpośredniego spożycia, woda z takich ujęć doprowadzana jest do 95% domów). Istotnym atutem są także wolne tereny inwestycyjne, które zostały przeznaczone pod: działalność produkcyjną i usługową , budownictwo mieszkaniowe z możliwością zabudowy nieuciążliwym przemysłem i usługami. 27

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Tereny te są one w pełni uzbrojone w sieć energetyczną, gazową, telefoniczną, wodociągową, za wyjątkiem sieci kanalizacyjnych. Na terenie gminy Niwiska struktura własności gruntów jest zróżnicowana, lecz wyraźnie dominują grunty będące własnością osób prywatnych, które stanowią 96,0% powierzchni użytków rolnych w gminie. Grunty Skarbu Państwa stanowią jedynie 4%. Struktura obszarów indywidualnych gospodarstw rolnych w gminie Niwiska jest bardziej korzystna niż średnio w województwie. Zainteresowanie tymi terenami przejawiają zarówno inwestorzy lokalni, jak i zewnętrzni, przy czym uzależniają decyzje od ich uzbrojenia w sieć kanalizacyjną. Władze gminy przewidują ulgi podatkowe dla inwestorów, którzy stworzą dodatkowe miejsca pracy. Przedstawione powyżej problemy i atuty rozwojowe gminy wyznaczają podstawowe kierunki zmian i hierarchię zadań koniecznych do zrealizowania w celu poprawy sytuacji. Dlatego też zalesienia powinny stać się główną formą zagospodarowania występujących na terenie gminy gruntów niskiej jakości, których rolnicze użytkowanie jest ekonomicznie nieuzasadnione, zwiększając tym samym rentowność całej gospodarki wiejskiej. Pod uwagę powinna być również wzięta duża powierzchnia pozostałych gruntów i nieużytków stanowiąca aż 465 hektarów, co stanowi 4,9 % powierzchni ogólnej tj: 9519,2 ha. W skład tych terenów wchodzą min. tereny różne -11 ha, nieużytki -18 ha, rowy-15 ha, drogi -229 ha, tereny mieszkalne -10 ha. itp. Ww. tereny nie kwalifikują się do zalesienia. Tereny zakwalifikowane jako nieużytki (18 ha) mogą cześciowo pokrywać się z istniejącymi użytkami ekologicznymi. Pozostałe nieużytki należy zrekultywować, a następnie ewentualnie zalesić. Do zalesienia należy w pierwszej kolejności przezanczyć grunty objęte granicą rolno-leśną. Tworzenie gospodarstw rolno-leśnych sprzyjać powinno nowej, w warunkach Polski, dwuzawodowości ich właścicieli i zmniejszeniu ryzyka utrzymania tych gospodarstw. Zalesienia, korzystnie wpływające na strukturę użytkowania ziemi i warunki produkcji biologicznej w otaczającej przestrzeni, powinny być integrowane z wdrażaniem rolnictwa ekologicznego. Prace zalesieniowe, a następnie pielęgnacja złożonych upraw może stać się także ważnym elementem zmniejszania bezrobocia w Gminie i zdobywania nowych kwalifikacji przez jej mieszkańców, a jednocześnie służyć poprawie struktury użytkowania ziemi i lokalnych warunków środowiskowych. W Gminie Niwiska lokalizacja zalesień powinna zmierzać do zmniejszenia rozdrobnienia i rozproszenia kompleksów leśnych. Należy dążyć do tego, żeby docelowa powierzchnia kompleksu leśnego nie była mniejsza niż 5 ha. Powierzchnie poniżej 0,5 ha powinny być wykorzystywane do tworzenia zbiorowisk drzewiasto-krzewiastych o funkcjach zadrzewień. 28

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Bez względu na wielkość powierzchni i klasę gleboznawczą powinny być zalesiane grunty stanowiące enklawy i półenklawy śródleśne. Zalesienia nie powinny dzielić gruntów ornych na powierzchnie mniejsze niż 5 ha. Zalesianie gruntów porolnych powinno sprzyjać tworzeniu zwartych kompleksów leśnych o racjonalnej granicy rolno-leśnej, a także łącznie z innymi obszarami o funkcjach ekologicznych tworzyć zwarty system przyrodniczy. Pod zalesienia powinny być przeznaczone przede wszystkim grunty najniższych klas bonitacyjnych, grunty przeznaczone w granicy polno-leśnej, oraz nieużytki. Należy wyłączyć z przeznaczenia do zalesień tereny trwale podmokłe, mokradła, torfowiska oraz inne, szczególnie małe, powierzchnie o charakterze użytków ekologicznych...... Realizacja programu zwiększania lesistości w Gminie Niwiska odbywać się powinna w drodze ustalenia przeznaczenia gruntów do leśnego zagospodarowania (z zachowaniem warunków określonych w ustawach) oraz stymulowania wykonania zalesień przez właścicieli i zarządców gruntów. W celu określenia polityki przestrzennej Gminy Niwiska właściwym będzie przy sporządzaniu "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy" ustalić przebieg granicy rolno-leśnej przez określenie konturu istniejących i przyszłych kompleksów leśnych. W Studium należy określić obszary do zalesienia, dla których sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub aneksu do tego planu jest niezbędne. Aktualnie brak jest miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego dla Gminy Niwiska. W przypadku nie podejmowania przez władze gminne decyzji o opracowaniu lub aktualizacji planu przestrzennego zagospodarowania, podstawą do zalesiania gruntów o powierzchni nie przekraczającej 5 ha może być decyzja o warunkach zagospodarowania przestrzennego terenu podjęta z zachowaniem przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym. W pozostałych przypadkach decyzję o sporządzeniu dotyczącego zalesień aneksu do miejscowego planu przestrzennego zagospodarowania podejmuje rada gminy. Poważne zadania, warunkujące realizację programu zwiększenia lesistości, spoczywają przy tym na lokalnych służbach geodezyjnych. Oczekuje się od nich kompleksowych rozwiązań zmierzających do tworzenia podstaw dla ograniczenia rozdrobnienia gruntów, zwiększenia prac scaleniowych, rozgraniczania w terenie i na mapie ewidencyjnej własnościowych działek geodezyjnych oraz przygotowania stosownej dokumentacji geodezyjnej. Właściwym będzie powołanie w gminie Niwiska zespołu z udziałem przedstawicieli wymienionych jednostek prawnych i osób fizycznych, których zadaniem powinno być uzgodnienie przebiegu granicy rolno-leśnej. W toku weryfikacji proponowanej granicy należy w porozumieniu z właścicielami i użytkownikami gruntów odpowiednio je kwalifikować: 29

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

 Do zalesienia w pierwszej kolejności,  Do czasowego użytkowania rolniczego,  Jako tereny przeznaczone na inne cele, tj. poletka żerowe, zadrzewienia śródpolne, tereny rekreacyjne, itp.

6. Możliwości gminy w zakresie finansowania zadań w zakresie ochrony środowiska.

Na działalność gospodarczą i usługową gminy wpływa także min. kształtowanie się dochodów i wydatków gminy. Dochody gminy można podzielić na następujące grupy: - wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i opłat stanowiące około 11% dochodów ogółem, - udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa około 11%, - dotacje z budżetu państwa około 19%, - subwencje ogólne około 50%. W gminie Niwiska, podobnie jak w innych gminach największym źródłem dochodu są subwencje ogólne, natomiast podatki i opłaty lokalne stanowią zaledwie kilkanaście procent dochodów budżetu gminy, a propozycje te na przestrzeni ostatnich lat nie wykazują większych zmian Do oceny możliwości w zakresie finansowania zadań w zakresie ochrony środowiska przyjęto budżet gminy na rok 2003. Struktura wpływów i wydatków nie różni się w sposób istotny od struktury budżetów w latach 2001 i 2002, natomiast nieuzasadnionym jest przyjęcie do celów porównawczych budżetu na rok 2000, ponieważ funkcjonowała inna klasyfikacja działów. Na podstawie danych statystycznych należy stwierdzić, że wydatki ogółem wzrosną z poziomu 8273 tys. zł w 2003 roku do poziomu 16137 tys. zł w 2006 roku, natomiast wydatki bieżące ogółem wzrosną w tym samym okresie z poziomu 6669 tys. zł do 9437 tys. zł w 2006 roku. W prognozach tych uwzględniono proponowane inwestycje w latach 2003- 2006. Wydatki związane były głównie z wydatkami na oświatę oraz inwestycje proekologiczne i inne inwestycje.

Plan finansowy na lata 2004 -2006 przedstawia się następująco:

Tabela nr 8 - plan finansowy na lata 2004-2006 w tys. zł

Żródła dochodów 2003 2004 2005 2006 2006/2003 w % Dochody ogółem 8273 9702 13839 16137 195 I. Podatki i opłaty lokalne 678 619 688 792 117

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

1. Podatki od nieruchomości 523 540 579 637 122 2. Podatek od środków trans. 25 30 33 38 152 3. Opłata targowa 4 5 6 7 175 4. Pozostałe podatki i opłaty 126 44 70 110 87 II. Podatki i opłaty odrębne ustawy 198 214 239 273 138 1. Opłata eksploatacyjna 15 20 25 35 233 2. Podatek rolny i leśny 150 153 164 180 120 3. Podatek od spadków i darowizn 7 1 5 5 72 4. Opłata skarbowa 11 20 23 28 255 5. Karta podatkowa 15 20 22 25 167 III. Udziały w podatkach budżetu 315 440 616 680 216 państwa 1. Od osób prywatnych 1 1 2 5 500 2. Od osób fizycznych 314 439 614 675 215 IV. Dochody z majątku gminy 98 162 84 70 72 V. Pozostałe dochody 47 944 1102 970 2064 VI. Subwencje 5270 5680 6130 6743 128 VII. Dotacje 872 810 859 919 105 VIII. Przychody 795 824 50 - - IX.Środki z budżetu państwa - - - - - z tego: fundusze pom. UE - - 4071 5690 -

Struktura dochodów budżetu gminy Tabela nr 9 Struktura dochodów budżetu gminy w %

Żródła dochodów 2003 2004 2005 2006 Dochody ogółem 100 100 100 100 I. Podatki i opłaty lokalne 8,2 6,4 5,0 4,9 1. Podatek od nieruchomości 6,4 5,6 4,2 4,0 2. Podatek od środków transportowych 0,3 0,3 0,3 0,3 3. Opłata targowa 0,1 0,1 0,1 0,1 4. Pozostałe podatki i opłaty 1,6 0,5 0,5 0,7 II. Podatki i opłaty - odrębne ustawy 2,4 2,2 1,8 1,7 1. Opłata eksploatacyjna 0,2 0,2 0,2 0,2 2. Podatek rolny i leśny 1,9 1,6 1,2 1,2 3. Podatek od spadków i darowizn 0,1 0,1 0,1 0,1

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

4. Opłata skarbowa 0,2 0,2 0,2 0,2 5. Karta podatkowa 0,2 0,2 0,2 0,2 III. Udziały w podatkach budżetu 3,8 4,6 4,5 4,3 państwa 1. Od osób prywatnych 0,1 0,1 0,1 0,1 2. Od osób fizycznych 3,7 4,5 4,4 4,2 IV. Dochody z majątku gminy 1,2 1,7 0,6 0,5 V. Pozostałe dochody 0,6 9,8 8,0 6,0 VI. Subwencje 63,7 58,6 44,2 41,8 VII. Dotacje 10,6 8,3 6,0 5,7 VIII. Przychody 9,5 8,4 0,4 - IX.Środki z budżetu państwa - - 29,5 35,2 z tego: fundusze pom. UE 29,5 35,2

Kierunki wydatków Tabela nr 10 Kierunki wydatków budżetowych w tys. zł

Kierunki wydatków 2003 2004 2005 2006 2006/2003 w% Wydatki ogółem 8273 9702 13839 16137 195 Gospodarka komunalna 303 226 526 562 186 Oświata i wychowanie 3985 4288 4502 4912 123 Opieka społeczna 772 885 947 1013 131 Administracja publiczna 1094 1175 1235 1358 124 Bezpieczeństwo publiczne 119 134 151 170 143 Pozostałe działy 2000 2994 6478 8122 406 Wydatki bieżące 6669 7241 8649 9437 142 Spłata kredytów - 200 200 200 - Wydatki inwestycyjne 1604 2461 5190 6700 418 Udział wydatków inwesty- 21,5 25,4 37,5 41,6 - cyjnych w dochodach ogółem w %

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Tabela nr 11 Wysokość środków finansowych planowanych do zainwestowania w latach 2004 -2006

Planowane zadania Nakłady w latach Wartość zadania w tys. zł 2004 2005 2006 Środki własne - 1669 1010 2079 Pożyczki i kredyty preferencyjne - 50 5690 50 Środki z budżetu państwa - 4671 5690 9761 w tym Fundusze Strukturalne - 4071 5690 9761 Inne - - - - Wartość planowanych inwestycji - 5190 6700 11890

Dochody gminy są niewystarczające, aby samodzielnie finansować inwestycje w zakresie ochrony środowiska. Inwestycje, takie jak: budowa kanalizacji, oczyszczalni ścieków muszą być finansowane ze środków kredytowanych (fundusze ochrony środowiska, programy pomocowe, kredyty komercyjne).

7. Cele środowiskowe gminy i ich zgodność z polityką ekologiczną województwa i powiatu

7.1 Polityka ekologiczna województwa i powiatu

Całokształt celów i priorytetów ekologicznych wynika z licznych zapisów "II Polityki ekologicznej państw" i stanowiącej jej kontynuację "Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010". W „II Polityce (...)" określono zakres dobrych praktyk gospodarowania i systemów zarządzania środowiskowego (rozdział l. pkt 32) oraz liczne zagadnienia szczegółowe (rozdziały 2 i 3). Stały się one przyczyną do wyznaczenia celu nadrzędnego Programu ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego który brzmi „ przyśpieszony rozwój społeczno-gospodarczy województwa podkarpackiego w harmonii ze środowiskiem naturalnym” oraz pól

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA strategicznych i celów strategicznych dla realizacji zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego. Pola strategiczne zostały ustalone ze względu na ich ważność dla realizacji programu. W Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska wyznaczono pola strategiczne: ochrona i poprawa jakości środowiska , racjonalne użytkowanie zasobów środowiska, współpraca transgraniczna, edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i poszerzanie dialogu społecznego.

Zgodnie z „Programem...... ” działania koncentrować się będą m.in. na:

Modernizacji, rozbudowie i budowie systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków, regulacji rzek i potoków w pierwszej kolejności w miastach województwa podkarpackiego. Modernizacji i budowie ujęć wody pitnej, dostosowanych do wymogów środowiska oraz ochronie źródeł poboru wód i GZWP, tworzeniu stref ochronnych. Budowie i modernizacji wałów przeciwpowodziowych i zbiorników małej retencji. Przedsięwzięciach w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpieczne, budowie systemu selektywnej zbiórki śmieci, recyklingu. Budowie infrastruktury gospodarki odpadami. Kontynuacji rekultywacji terenów po byłych kopalniach siarki oraz rekultywacji nieczynnych składowisk śmieci, rekultywacji terenów poekspolatacyjnych, Likwidacji mogilników, likwidacji „kopanek” (pochodzących z przełomu XIX i XX wieku miejsc eksploatacji ropy naftowej). Współpracy transgranicznej w zakresie ochrony wód, współpracy międzywojewódzkiej w zakresie skutecznego wyegzekwowania realizacji zamierzeń ograniczających emisję hałasu przez Elektrownię im. T. Kościuszki S.A. w Połańcu oraz w zakresie ochrony wód i ochrony przyrody. Wprowadzaniu najlepszych dostępnych technik. Monitoringu jakości elementów środowiska, zwłaszcza na obszarach największych zagrożeń środowiska, i systematycznej kontroli zakładów przemysłowych. Zmniejszeniu wielkości tzw. „emisji niskiej” w miastach województwa (zwłaszcza Rzeszowa, Przemyśla, Jarosławia, Dębicy, Tarnobrzega) i w miejscowościach uzdrowiskowych. Opracowaniu map akustycznych, w pierwszej kolejności dla miasta Rzeszowa oraz na odcinkach dróg o największym natężeniu ruchu. Zapobieganiu nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska (awariom przemysłowym).

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Opracowaniu programów ochrony elementów środowiska (m.in. wojewódzkiego programu ochrony przed hałasem, programów ochrony przed hałasem miast, w pierwszej kolejności Rzeszowa, opracowaniu i wdrożeniu programów działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych, sporządzeniu wojewódzkiego planu zarządzania ryzykiem, sporządzeniu zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych dla wszystkich obszarów, objętych zewnętrznym oddziaływaniem awaryjnym zakładów o dużym ryzyku, programów wykonawczych energetycznego wykorzystania biomasy, rozwoju energetyki wodnej, wiatrowej, słonecznej oraz programu wykorzystania energii geotermalnej). Wdrażaniu programów ochrony wód w zlewniach rzek (w tym współpraca międzywojewódzka). Zarządzaniu środowiskiem (zwłaszcza w przedsiębiorstwach). Stworzeniu systemów: zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi województwa, systemu monitoringu powietrza w pełni dostosowanego do wymagań Unii Europejskiej. Rozwoju systemów elektroenergetycznych i teleinformatycznych w kierunku zapewnienia odpowiedniej jakości i pewności obsługi przy respektowaniu ekonomiki przyjmowanych rozwiązań i maksymalnej ochronie przed promieniowaniem pól elektromagnetycznych. Poszukiwaniu, rozpoznawaniu i dokumentowaniu nowych złóż kopalin. Wspieraniu wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnych oraz pomocy dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii. Budowie urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej z wykorzystaniem źródeł odnawialnych.

Zgodnie z „Programem...... ” rozwiązanie problemów w zakresie ochrony przyrody wiązać będzie się z podjęciem wielu działań m.in. z :

1) zapewnieniem instrumentów finansowych rekompensujących ograniczenia rozwojowe obszarów przewidzianych do objęcia radykalnymi formami ochrony przyrody, 2) wsparciem finansowym pozwalającym na bieżącą ochronę przyrody na obszarach już utworzonych, 3) opracowaniem planów ochrony i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla istniejących oraz tworzonych rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych, 4) opracowaniem wojewódzkich i powiatowych programów zalesień, 5) stworzeniem systemu monitoringu wojewódzkiego przyrody, respektującego zadania wynikające z porozumień i konwencji międzynarodowych oraz prawa Unii Europejskiej,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

6) rozpoznaniem, dokumentowaniem, wyznaczaniem i ochroną obszarów cennych przyrodniczo (dokumentacje wstępne do proponowanych do utworzenia rezerwatów przyrody) oraz zbiorowisk roślinnych i biotopów wymagających szczególnej troski, 7) restytucją siedlisk rzadkich oraz zagrożonych wyginięciem gatunków flory i fauny, 8) wzmocnieniem etatowym i technicznym komórek organizacyjnych zajmujących się ochroną przyrody w zakresie zarządzania obszarami sieci Natura 2000, a zwłaszcza w urzędach gmin i powiatów, 9) zwiększeniem udziału środków finansowych przeznaczonych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na ochronę przyrody, 10) edukacją ekologiczna, 11) tworzeniem warunków do rozwoju rolnictwa ekologicznego, 12) promocją i wdrażaniem programów rolnośrodowiskowych.

Większość z tych zadań ma poważne znaczenie dla powiatu kolbuszowskiego i została uwzględniona w określeniu celów, priorytetów i zadań w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska. Polityka ekologiczna powiatu jest pochodną polityki ekologicznej przyjętej na szczeblu województwa oraz dokumentów strategicznych przyjętych na szczeblu powiatu, Dokumentem podstawowym określającym cele strategiczne rozwoju powiatu jest „Strategia rozwoju powiatu kolbuszowskiego 2000 – 2006”. Strategia wyróżnia pięć pól strategicznych, wokół których skupiał się będzie rozwój powiatu. Polami tymi są: - Edukacja, - Kultura i rekreacja; - Infrastruktura - Środowisko wiejskie; - Przedsiębiorczość W polach tych wyróżniono cele strategiczne oraz kierunki działań wskazujące metody osiągania wskazanych celów. Komplementarnie w strategii wyróżniono priorytety rozwoju, nawiązując do wyznaczonych w wizji rozwoju powiatu i wymienionych wyżej pól strategicznych opartych na strategicznych wartościach i wyznaczonych kierunkach zmian i przekształceń. W ramach priorytetów sformułowane zostały cele strategiczne, które stanowią uszczegółowienie priorytetów i poprzez wyznaczone kierunki działań przenoszą je w sferę konkretyzacji.

Część priorytetów, celów i kierunków działań w ramach zrównoważonego rozwoju jest powiązane, co najmniej pośrednio z problematyka ochrony środowiska. Jednak bezpośrednie odniesienia do Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolbuszowskiego mają następujące priorytety i związane z nimi cele i kierunki działań:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Priorytety, cele i kierunki działań w dziedzinie (polu strategicznym) – EDUKACJA, KULTURA I REKREACJA Priorytet nr 1 – stworzenie możliwości wielostronnego kształcenia się mieszkańców wraz z systemem kształcenia ustawicznego w oparciu o instytucje oświatowe i kulturalne. o Cel strategiczny nr 1 – zwiększenie szans zatrudnienia poprzez kształcenie w poszukiwanych i atrakcyjnych zawodach. . Kierunek 1 – prognozowanie zapotrzebowania na wykwalifikowane zasoby ludzkie na subregionalnym rynku pracy

Priorytety, cele i kierunki działań w dziedzinie (polu strategicznym) - INFRASTRUKTURA

Priorytet nr 2 – Modernizacja i rozbudowa infrastruktury, w tym modernizacja istniejących dróg powiatowych i mostów. o Cel strategiczny nr 1 – Podniesienie atrakcyjności powiatu dla inwestorów zewnętrznych i mieszkańców sąsiednich ośrodków miejsko – przemysłowych. . Kierunek 3 - modernizacja układu komunikacyjnego i budowa sieci telekomunikacyjnej i teleinformatycznej. o Cel strategiczny nr 2 – poprawa jakości środowiska ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodno – ściekowej i gospodarki odpadami. . Kierunek 1 – porządkowanie i regulacja cieków wodnych; . Kierunek 2 – budowa sieci kanalizacyjnych w powiązaniu z oczyszczalniami ścieków . Kierunek 3 – zagospodarowanie odpadów.

Priorytety, cele i kierunki działań w dziedzinie (polu strategicznym) – ŚRODOWISKO WIEJSKIE: Priorytet 3 – aktywizacja gospodarcza ludności wiejskiej przez wspieranie tworzenia łańcucha surowcowo – przetwórczego i marketingowo – handlowego zdrowej żywności i wzrostu sfery usług i rzemiosła na terenach wiejskich. o Cel strategiczny nr 1 – zwiększenie dochodowości gospodarstw rolnych działających w łańcuchu „zdrowa żywność”. . Kierunek 1 – edukacja ekonomiczna i technologiczna rolników w dziedzinie rozwoju technologicznego oraz podniesienie na wyższy poziom kultury rolnej. . Kierunek 3 – wspieranie rozwoju grup producenckich, przedsiębiorstw przetwórstwa rolno – spożywczego oraz instytucji marketingowo – handlowych w zakresie rolnictwa ekologiczne.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

o Cel strategiczny nr 2 – powstawanie nowych firm i miejsc pracy poza rolnictwem jako alternatywna podstawa rozwoju środowisk wiejskich . Kierunek 1 – powstawanie ośrodków sportowo – rekreacyjnych

Na podstawie powyższych zapisów oraz gminnych strategii rozwoju ustalono ważniejsze problemy ekologiczne w powiecie

1. Niedostateczna infrastruktura w zakresie oczyszczania ścieków

Zwodociągowanie terenów powiatu jest znacznie wyższe od skanalizowania. Ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych lub dołach chłonnych. Wylewane są do cieków, odprowadzane do drenowań, wylewane na pola i do lasów. Efektem niewłaściwej gospodarki ściekowej jest zły stan czystości rzek i zbiorników wody.

2. Brak spójnego systemu gospodarowania odpadami, w tym komunalnymi, niebezpiecznymi, padliną i osadami ściekowymi

Generalnie wytwarzamy coraz większe ilości odpadów. Na terenach wiejskich ujawnia się coraz więcej odpadów. Gminy nie mają pełnej orientacji o ilości wytwarzanych, zbieranych, odzyskiwanych i unieszkodliwianych odpadów komunalnych.

Mimo stworzenia podstaw zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, odpady niebezpieczne zbierane są łącznie z komunalnymi. Nie jest właściwie zorganizowana zbiórka zwłok zwierzęcych. Nie został wdrożony system unieszkodliwiania odpadów azbestowych (w tym tzw. eternit). Dominuje unieszkodliwianie odpadów komunalnych poprzez składowanie, a istniejące składowiska odpadów nie spełniają wszystkich wymogów ochrony środowiska.

3. Respektowanie przepisów prawa ekologicznego przez wszystkich korzystających ze środowiska

W związku z dostosowaniem prawa polskiego do wymogów UE zmieniono zupełnie przepisy. Nowe prawo ekologiczne nakłada na wszystkich użytkowników środowiska i administrację nowe zadania (np. nowy rodzaj pozwoleń na korzystanie ze środowiska – pozwolenie zintegrowane). Prawo to trzeba znać i w pełni je respektować. Jednak nieustanne zmiany prawa przy braku wizji systemu ochrony środowiska obniżają możliwości skutecznego stosowania przepisów ochrony środowiska.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

4. Niedostateczne rozwiązania w zakresie uciążliwości komunikacyjnych

Złe rozwiązania tras komunikacyjnych w szczególności brak wydzielonych dróg tranzytowych i zła jakość wszystkich dróg stwarzają zagrożenie dla środowiska w zakresie pogorszenia klimatu akustycznego, zanieczyszczenia powietrza. Mogą też stanowić potencjalne źródło wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska (poważnych awarii). Diagnoza stanu środowiska w powiecie, wymagania, oczekiwania oraz wskazanie kompatybilności z Programem wojewódzkim pozwoliły na wyodrębnienie pól strategicznych w Powiatowym planie ochrony środowiska takich jak:

- Ochrona i poprawa jakości środowiska – z określonymi celami strategicznymi:

ochrona wód i kształtowanie stosunków wodnych, gospodarka odpadami, ochrona przed hałasem, ochrona przed polami elektromagnetycznymi, przeciwdziałanie poważnym awariom i zapewnienie, bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego, ograniczanie zanieczyszczeń powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu, ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. o Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska - z określonymi celami strategicznymi:

o zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, o wykorzystanie energii odnawialnej, o ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych, o ochrona kopalin. o Edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i poszerzanie dialogu społecznego - z określonym celem strategicznym:

. propagowanie idei ochrony środowiska oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju w społeczeństwie.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

W ramach określonych celów strategicznych, sformułowano cele szczegółowe, których realizacja wiąże się z konkretnymi działaniami.

7.2 Cele ekologiczne gminy Niwiska

Cele rozwoju gminy Niwiska i priorytetowe kierunki działań niezbędne dla ich realizacji wynikają bezpośrednio lub pośrednio z ustaleń "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Niwiska” „Planu gospodarki odpadami”, „Programu gospodarki odpadami” i innych dokumentów branżowych. „Strategia Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Niwiska” określa cele programowe oraz działania zmierzające do realizacji celu strategicznego, jakim jest:

- redukcja bezrobocia - poprawa jakości życia mieszkańców gminy Niwiska - stworzenie warunków dla rozwoju gospodarczego

Wymienia się cele szczegółowe (strategiczne), a w nich miedzy innymi:

- tworzenie warunków przestrzennych i technicznych koniecznych do pobudzenia różnorodnej działalności gospodarczej, zapewniającej powstawanie miejsc pracy, dochody ludności i do budżetu gminy, - wykorzystanie walorów środowiska naturalnego krajobrazu i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju na terenie gminy działalności obsługowej, rekreację i wypoczynek, w tym agroturystykę, - aktywizacja zawodowa bezrobotnych mieszkańców gminy oraz stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości, - rozwój i poprawa działania usług publicznych: oświaty, zdrowia i opieki społecznej, - stworzenie przez gminę sprzyjających warunków dla rozwoju powstających i istniejących na terenie firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, - tworzenie warunków materialnych i prawno-organizacyjnych do rozwoju budownictwa podejmowanego na terenie gminy, w tym zorganizowanego budownictwa społecznego, -promocja gospodarcza gminy

Mając powyższe na uwadze, oraz cele i zadania przedstawione w punkcie 7.1. niniejszego opracowania, zostały sformułowane następujące cele ekologiczne.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Obszar 1 – ochrona surowców geologicznych i rzeźby terenu

Cel 1.1 Ochrona złóż kopalin pospolitych, torfów poprzez racjonalizację ich zagospodarowania z uwagi na zapewnienie dostępności nieodnawialnych zasobów w przyszłości, w koordynacji z planami rozwoju powiatu.

Zadania do realizacji: krótkoterminowe . Zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż we współpracy z Okręgowym Urzędem Górniczym . Przegląd występującej dla terenu Gminy dokumentacji geologicznej w zakresie dostępności złóż . Określenie, w porozumieniu z powiatem, potrzeb w zakresie eksploatowanych surowców długoterminowe . Wyznaczenie kolejnych, potencjalnych złóż do eksploatacji w planie zagospodarowania przestrzennego gminy

Obszar 2 – ochrona wód powierzchniowych

Priorytet – poprawa jakości wód powierzchniowych w zakresie stanu sanitarnego

Cel 2.1 Oczyszczenie wszystkich powstających na terenie Gminy ścieków sanitarnych

Zadania do realizacji: krótkoterminowe 2.1.1. Budowa jeszcze jednej oczyszczalni ścieków, która obsługiwałaby pozostałą część gminy 2.1.2. Budowa kanalizacji sanitarnej dla miejscowości nieskanalizowanych długoterminowe 2.1.3. Budowa przydomowych instalacji do gromadzenia i/lub oczyszczania ścieków

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Cel 2.2 Oczyszczenie wód opadowych przed odprowadzeniem ich do wód powierzchniowych

Zadania do realizacji: krótkoterminowe . Rozpoznanie potrzeb w zakresie odprowadzania i podczyszczania wód opadowych, zwłaszcza odwadniających większe obiekty budowlane (siedzibę urzędu gminy) oraz miejscowość Niwiska ( place, gdzie istnieje możliwość występowania substancji niezezpiecznych, ropopochodnych) długoterminowe . Instalacja urządzeń podczyszczających na sieci wybudowanej kanalizacji deszczowej

Cel 2.3 Utrzymanie istniejącej sieci melioracji podstawowej i szczegółowej

Zadania do realizacji: krótkoterminowe 2.3.1. Przegląd stanu sieci melioracyjnej długoterminowe 2.3.2. Renowacja i odbudowa sieci melioracyjnej

Obszar 3 – Ochrona wód podziemnych Priorytet – zapewnienie dostarczenia wody odpowiedniej jakościowo do picia i na potrzeby gospodarcze dla wszystkich mieszkańców gminy w celu zaspokojenia ich potrzeb

Cel 3.1 Odbudowa jakości wód gruntowych do klasy co najmniej II (średniej)

Zadania do realizacji: krótkoterminowe 3.1.1. Inwentaryzacja źródeł zanieczyszczenia – szamba, gnojowniki, płyty obornikowe itp. 3.1.2. Ustalenie aktualnego stanu jakości wód gruntowych na terenie Gminy (stan sanitarny) długoterminowe 3.1.3. Budowa/modernizacja nowoczesnych stanowisk do składowania obornika oraz zbiorników gnojówki i gnojowicy w gospodarstwach rolnych 3.1.4. Zorganizowanie systemu właściwego stosowania nawozów mineralnych 3.1.5. Działania wymienione w celach 2.1 i 2.3 obszaru – ochrona wód powierzchniowych 42

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Cel 3.2 Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw wody

Zadania do realizacji: krótkoterminowe 3.2.1. Przegląd instalacji i urządzeń (min. przepompowni) znajdujących się na terenie gminy Niwiska oraz sposobów użytkowania gruntów 3.2.2. Ograniczenie strat wody związanych z przesyłem w sieci – ciągłe

Obszar 4 – ochrona przeciwpowodziowa

Cel 4.1 Przywrócenie prawidłowego funkcjonowania istniejących systemów melioracyjnych

Zadania do realizacji: 4.1.1. Zadania określone w celu 2.3. obszaru – ochrona wód powierzchniowych długoterminowe 4.1.2. Wprowadzenie i utrzymywanie właściwego użytkowania gruntów wzdłuż brzegów cieków wodnych i rowów melioracyjnych

Obszar 5 – gospodarka odpadami

Priorytet – wdrożenie nowoczesnego systemu zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów Cel 5.1 Objęcie całej populacji Gminy Niwiska powszechną zbiórką odpadów komunalnych Cel 5.2 Uzyskanie docelowych wielkości odzysku „surowców” ze strumienia odpadów komunalnych Cel 5.3 Wysegregowanie ze strumienia odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych Cel 5.4 Zwiększenie stopnia przetworzenia komunalnych osadów ściekowych Cel 5.5 Ukształtowanie prośrodowiskowych postaw mieszkańców Gminy Niwiska

Zadania do realizacji zostały określone szczegółowo w „Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Niwiska”

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Obszar 6 – ochrona powietrza

Priorytet – ograniczenie ilości zanieczyszczeń z „niskiej” emisji

Cel 6.1 Ukształtowanie prośrodowiskowych postaw mieszkańców Gminy Niwiska

Zadania do realizacji: krótkoterminowe 6.1.1. Akcja informacyjno-edukacyjna o szkodliwości spalania odpadów, a zwłaszcza tworzyw sztucznych, podkładów kolejowych, płyty wiórowej, odpadów zaolejonych 6.1.2. Prowadzenie działań administracyjno-prawnych wynikających z art. 365 ustawy Prawo ochrony środowiska – ciągłe

Cel 6.2 Ograniczenie ilości zanieczyszczeń z „niskiej” emisji

Zadania do realizacji: długoterminowe 6.2.1. Termomodernizacja budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej 6.2.2. Zamiana źródła ciepła z miału i węgla na gaz i drewno

Cel 6.3 Ograniczenie emisji ze źródeł mobilnych

Zadania do realizacji: długoterminowe 6.3.1. Poprawa standardów technicznych dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych (wraz z zabudową roślinną).

Obszar 7 – ochrona przed hałasem

Cel 7.1 Ograniczanie uciążliwości akustycznej związanej z transportem kołowym

Zadania do realizacji: krótkoterminowe 7.1.1. Dokończenie rehabilitacji nawierzchni na drodze krajowej nr 9 długoterminowe 7.1.2. Poprawa stanu nawierzchni na drogach wojewódzkich, powiatowych i gminnych 7.1.3. Tworzenie i uzupełnienie zadrzewień izolacyjno-ochronnych wzdłuż dróg 7.1.4. Wykonanie map akustycznych dla terenów położonych przy drodze wojewódzkiej 44

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Obszar 8 – Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym

Cel 8.1 Zapewnienie ludności skutecznej ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym

Zadania do realizacji: 8.1.1. Przeprowadzenie inwentaryzacji źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego 8.1.2. Szczegółowa analiza wyników badań natężenia pól elektromagnetycznych z instalacji nadawczych telefonii komórkowej i sieci przesyłowej 110 i 220 kV 8.1.3. Wyznaczenie ewentualnych obszarów ograniczonego użytkowania 8.1.4. Informowanie mieszkańców o wynikach badań eliminujących ze stosowania artykuły gospodarstwa domowego, czy sprzęt medyczny

Obszar 9 – przeciwdziałanie poważnym awariom i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego

Cel 9.1 Ograniczenie przejazdu przez teren gminy pojazdów z materiałami niebezpiecznymi

Zadania do realizacji: 9.1.1. Współpraca z Powiatową Komendą Państwowej Straży Pożarnej w Kolbuszowej 9.1.2. Skierowanie ruchu tranzytowego z Kolbuszowej w stronę Mielca

Cel 9.2 Ograniczenie stosowania środków ochrony roślin I i II klasy toksyczności

Zadania do realizacji: 9.2.1. Uzyskanie pełnej informacji o stosowanych środkach ochrony roślin I i II klasy toksyczności na terenie Gminy Niwiska 9.2.2. Podjęcie działań organizacyjno-informacyjnych o szkodliwości stosowania tych środków, oraz informowanie rolników o środkach zastępczych, mniej szkodliwych

Obszar 10 – ochrona gleb

Cel 10.1 Ochrona gleb przed degradacją i zanieczyszczeniem wskutek czynników naturalnych i antropogenicznych

Zadania do realizacji: 45

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

krótkoterminowe 10.1.1. Wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy zapisów chroniących grunty o najwyższych klasach bonitacyjnych przed możliwością ich wyłączenia z produkcji rolnej i leśnej 10.1.2. Wszechstronna pomoc w aktywizacji rolników gospodarujących na najlepszych glebach

Cel 10.2 Rozwój rolnictwa ekologicznego

Zadania do realizacji: krótkoterminowe 10.2.1. Propagowanie rolnictwa ekologicznego 10.2.2. Tworzenie gospodarstw ekologicznych - ciągłe

Obszar 11 – ochrona przyrody

Priorytet – wzbogacanie i racjonalne użytkowanie lasów i ich zawartości

Cel 11.1 Utworzenie zwartych kompleksów leśnych i włączenie ich w system Natura 2000

Zadania do realizacji: 11.1.1. Ustalenie przebiegu granicy rolno-leśnej poprzez określenie konturu istniejących i przyszłych kompleksów leśnych 11.1.2. Tworzenie zwartych kompleksów leśnych o powierzchni co najmniej 5 ha 11.1.3. Zalesianie gruntów najniższych klas bonitacyjnych 11.1.4. Pielęgnacja utworzonych upraw leśnych 11.1.5. Ochrona stanu sanitarno-zdrowotnego lasów

Cel 11.2 Objęcie ochroną prawną od 3-5 % obszaru Gminy

Zadania do realizacji: 11.2.1. Dokonanie uaktualnienia inwentaryzacji przyrodniczej Gminy 11.2.2. Utworzenie obszarów rekreacyjno- wypoczynkowych

Cel 11.3 Ochrona zwierząt

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Zadania do realizacji: 11.3.1. Współpraca z kołem łowieckim.

Obszar 12 – edukacja ekologiczna

Priorytet – doprowadzenie do stanu, w którym myślenie proekologiczne będzie normalnym zachowaniem każdego mieszkańca Gminy Niwiska

Cel 12.1 Podniesienie świadomości ekologicznej dorosłych mieszkańców Gminy

Zadania do realizacji: 12.1.1. Konsekwentne i skuteczne egzekwowanie przepisów w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy, postępowania z odpadami, gospodarki wodno-ściekowej, hałasu 12.1.2. Ciągła akcja informacyjna

Cel 12.2 Wykształcenie nawyków i zachowań proekologicznych u dzieci i młodzieży

Zadania do realizacji: 12.2.1. Przygotowanie merytoryczne nauczycieli 12.2.2. Utworzenie dydaktycznej ścieżki ekologicznej na terenie Gminy 12.2.3. Wprowadzenie warsztatów ekologicznych dla dzieci i młodzieży w poszczególnych sołectwach 12.2.4. Organizowanie proekologicznych imprez masowych (rodzinnych)

8. Instrumenty i narzędzia realizacji programu

8.1 Instrumenty prawno - administracyjne Instrumenty prawno - administracyjne, które znajdą zastosowanie w zarządzaniu realizacją Gminnego Programu Ochrony Środowiska to w odniesieniu do gminy: 1) Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Niwiska 2) Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, przy sporządzaniu których należy uwzględniać: a) istniejące i potencjalne obiekty niebezpieczne, b) obszary niespełniające ustalonych wymagań w zakresie jakości środowiska, c) obszary zalesień i zadrzewień, d) obiekty i obszary o szczególnych walorach przyrodniczych, e) wykorzystanie lokalnego potencjału w zakresie zaopatrzenia w energię i surowce, f) relacje pomiędzy terenami zainwestowanymi a otwartymi.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

3) Powiatowy program ochrony środowiska dla powiatu Kolbuszowskiego oraz powiatów ościennych (tarnobrzeskiego, mieleckiego i stalowowolskiego) oraz gminne programy ochrony środowiska gmin sąsiadujących z gminą Niwiska. 4) Powiatowy plan gospodarki odpadami dla powiatu Kolbuszowskiego oraz powiatów ościennych (tarnobrzeskiego, mieleckiego i stalowowolskiego) oraz plany gospodarki odpadami gmin sąsiadujących z gminą Niwiska. 5)Pozwolenia i zezwolenia określające zakres korzystania ze środowiska lub poszczególnych jego elementów (w tym koncesje na eksploatację złóż) – rola opiniotwórcza gminy. 6) Program Ochrony Przyrody – Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Kolbuszowa i Nadleśnictwa Tuszyma. 7) Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. 8) Strategie, programy branżowe i plany: ratownicze, ochrony przeciwpowodziowej, gospodarki wodnej itp. 9) Programy naprawcze i pogramy dostosowawcze tworzone w celu doprowadzenia do przestrzegania standardów jakości środowiska, w przypadkach wskazanych w prawie ochrony środowiska lub innych przepisach szczególnych. 10) Rozstrzygnięcia w sprawie przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze. 11) Informacje o środowisku wynikające z zapisów ustawy prawo ochrony środowiska; 12) Oceny zagrożeń dla zdrowia ludzi i środowiska, w związku z podejmowaniem działań polegających na zamkniętym użyciu GMO, zamierzonym uwolnieniu GMO do środowiska. 13 ) Sprawozdania gminy wynikające z przepisów szczególnych. 14) Rejestry : terenów, na których występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, hałasu, zanieczyszczenia powietrza itp. terenów, na których występują przekroczenia standardów jakości gleby lub ziemi, obszarów objętych jedną z form ochrony,

Jako członka Unii Europejskiej obowiązują także unijne instrumenty prawne w ochronie środowiska, tj. dyrektywy, rozporządzenia, decyzje.

8.2 Instrumenty ekonomiczno-rynkowe Z wyszczególnionych w Wojewódzkim i Powiatowym Programie Ochrony Środowiska instrumentach ekonomiczno-rynkowych, gmina Niwiska szczególny nacisk położy na; 1) rozwijanie produkcji i usług, które mniej obciążają środowisko;

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

2) zachowanie i tworzenie miejsc pracy w dziedzinach służących bezpośrednio lub pośrednio ochronie środowiska (tzw. zielone miejsca pracy); 3) równoprawne warunki w dostępie do ograniczonych zasobów;

8.3 Instrumenty finansowe

Finansowanie przyjętych w Programie działań mających zapewnić osiągnięcie ustalonych dla gminy celów odbywać się będzie poprzez : 1) celowe fundusze ekologiczne; 2) budżet gminy (w tym dotacje do realizacji zadań rządowych); 3) komercyjne instytucje finansowe, w tym banki udzielające kredytów na cele ekologiczne, 4) środki własne przedsiębiorców i inwestorów; 5) pozostałe niekomerycyjne krajowe instytucje finansowe (np. fundacje), 6) przedakcesyjne fundusze pomocowe i fundusze strukturalne Unii Europejskiej; 7) zagraniczne instytucje finansowe i inne programy pomocowe.

8.4 Instrumenty informacyjno – edukacyjne Przyjęte w Programie narzędzia dla sprawnej i bezkonfliktowej jego realizacji to: 1) działania wewnętrzne samorządów, w tym samodokształcanie, asertywny i interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w obrębie instytucji gminnych (np. leśnictwem, ośrodkiem doradztwa rolniczego itp.); 2) budowanie powiązań władz samorządowych ze społeczeństwem poprzez: propagowanie udziału społeczeństwa w zarządzaniu (systemy konsultacji i debat publicznych) oraz w procedurach ocen oddziaływania na środowisko; kampanie edukacyjne kierowane do określonych odbiorców, lub prowadzone przez określone czynniki społeczne (szkoła, kościół, itp.) Należy zapewnić powszechny dostęp do informacji o środowisku na zasadach określonych w przepisach.

8.5 Kontrola Programu

Wójt Gminy jest odpowiedzialny za realizację zadań przyjętych w programie. Proces realizacji tych zadań powinien być poddawany okresowej, częściowej lub pełnej ocenie (kontroli). Kontrola prowadzona jest na szczeblu gminy, powiatu i województwa.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

System kontroli Programu obejmuje: 1) Opiniowanie projektu Programu

Zgodnie z ustawą prawo ochrony środowiska, gminny program ochrony środowiska (wraz ze stanowiącym jego integralną część gminnym planem gospodarki odpadami) powinien zostać uchwalony przez radę gminy. Proces ten poprzedzony jest etapem opiniowania. Zgodnie z w/w ustawą projekt gminnego programu podlega zaopiniowaniu przez zarząd województwa oraz zarząd powiatu. Organy te udzielają opinii w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia otrzymania projektu. Nieudzielenie opinii w tym terminie uznaje się za opinię pozytywną.

2 ) Raport z postępów we wdrażaniu programu

Zgodnie z obowiązującymi przepisami Wójt gminy ma obowiązek składania co 2 lata Radzie Gminy sprawozdania z realizacji programu ochrony środowiska. Pierwszy termin złożenia sprawozdania z realizacji programu upływa 30 czerwca 2006 r.

Sprawozdanie z realizacji gminnego programu ochrony środowiska powinno obejmować:

ocenę stopnia realizacji określonych w planie celów i kierunków działań, sprawozdanie z wykonanych zadań pozainwestycyjnych i inwestycyjnych, zgodność wykonanych zadań z harmonogramem prac, sprawozdanie z realizacji harmonogramu finansowania założonych przedsięwzięć.

Sprawozdanie może zawierać informacje dotyczące zaistniałych zmian w aktach prawnych, założeniach podstawowych, planach wyższego rzędu, itp., co będzie powodować konieczność weryfikacji programu i jego aktualizację.

3) Weryfikacja i aktualizacja programu

Zgodnie ze wskazówkami zawartymi w ustawie prawo ochrony środowiska wymaga się, aby programy ochrony środowiska aktualizowane były nie rzadziej niż raz na 4 lata. Przed upływem tego okresu (prawdopodobnie przed datą 30 czerwca 2008 r.) należy dokonać weryfikacji, które z elementów programu muszą ulec ponownej aktualizacji i analizie, oraz należy zaktualizować cele i działania krótkoterminowe i długoterminowe. Proponuje się także 50

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA przeprowadzanie jeden raz w roku przeglądu „Programu...” w celu analizy stopnia realizacji wyznaczonych zadań i podjęcia natychmiastowych działań weryfikacyjnych.

Skutecznym narzędziem kontroli jest monitoring. System monitoringu w gminie Niwiska prowadzony będzie w trzech płaszczyznach: 1) monitoring środowiska w zakresie stanu poszczególnych elementów środowiska oraz zmiany czynników antropopresji, szczególnie w takich elementach, jak: niska emisja, transport (hałas), gospodarka wodno-ściekowa, rolnictwo i leśnictwo, gospodarka odpadami; 2) monitoring wdrażania Programu, w tym kontrola aktywności instytucji, odpowiedzialnych za realizację zadań w zakresie ochrony środowiska w gminie; 3) monitoring skutków realizacji Programu, w tym monitoring świadomości społecznej w tym zakresie.

8.6 Monitoring środowiska.

Monitoring środowiska prowadzony jest na trzech poziomach. Krajowy monitoring środowiska (jego poszczególnych elementów) prowadzony jest przez różne instytucje i organy, a koordynowany przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Na terenie gminy nie występują punkty monitoringu krajowego w żadnym elemencie środowiska. Monitoring regionalny prowadzony jest na szczeblu wojewódzkim (międzywojewódzkim, międzypowiatowym). Teren gminy nie jest obecnie objęty monitoringiem regionalnym. Monitoring lokalny prowadzony jest przede wszystkim przez jednostki organizacyjne korzystające ze środowiska. Obecnie żaden z funkcjonujących na terenie gminy zakładów nie jest zobowiązany do prowadzenia badań monitoringowych. Wejście Polski w struktury Unii Europejskiej wymusiło zmiany przepisów ochrony środowiska, w celu dostosowania ich do standardów UE. Zmianie ulega także system prowadzonego monitoringu. Ma to na celu dostosowanie monitoringu środowiska do zakresu określonego w przepisach prawych i dyrektywach Unii Europejskiej oraz zaleceń OECD. Prowadzenie monitoringu środowiska przekracza możliwości gminy, dlatego jego realizacja musi być uzgadniana co najmniej na szczeblu powiatu. Z punktu widzenia interesów gminy, monitoring powinien objąć rzeki, wody podziemne, gleby, oraz hałas komunikacyjny w rejonie drogi wojewódzkiej nr 875.

8.7 Monitoring wdrażania i realizacji Programu

Ponieważ monitoring wdrażania i realizacji Programu powinien służyć ocenie nie tylko na szczeblu gminnym, ale i powiatowym oraz wojewódzkim, przyjęty zostanie

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA monitoring opracowany w Programie Ochrony Środowiska dla powiatu Kolbuszowskiego i dotyczyć będzie: 1) określenia stopnia realizacji przyjętych celów; 2) oceny realizacji programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska; 3) określenia stopnia rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem oraz analizy przyczyn tych rozbieżności.

8.8 Monitoring skutków realizacji Programu

Monitoring skutków realizacji Programu (analogicznie jak w przypadku monitoringu wdrażania i realizacji Programu) będzie zgodny z powiatowym i prowadzony będzie pod kątem oceny: 1. poprawy standardów jakości środowiska; 2. poprawy poziomu i jakości życia mieszkańców; 3. aktywności i współdziałania społeczeństwa.

Celem monitoringu jest, między innymi, identyfikacja kontrola i ocena wskaźników dotyczących : 1. stopnia zmniejszenia różnicy między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska, a zanieczyszczeniem dopuszczalnym na danym obszarze, 2. ilości zużywanej energii, materiałów, wody, surowców, wytwarzanych odpadów, emitowanych zanieczyszczeń, itp. 3. stosunku uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów, 4. technologiczno-ekologicznej charakterystyki materiałów, urządzeń i produktów ujawnianych na etykietach lub w dokumentach technicznych produktów.

Powyższe wskaźniki powinny być gromadzone i wykorzystywane do ocen realizacji polityki ekologicznej powiatu (w tym oceny Programu) w przekroju terytorialnym (gminnym) i branżowym. W celu ustalenia wymienionych wyżej wskaźników będą stosowane następujące mierniki:

A. w zakresie poprawy stanu środowiska : 1. stopień zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód i poprawa jakości wód, 2. stopień zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do powietrza, 3. stopień zmniejszenia uciążliwości hałasu, 4. zmniejszenie ilości wytwarzanych i unieszkodliwianych odpadów, 52

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

5. stopień zmniejszenia powierzchni obszarów zdegradowanych, 6. stan zdrowotności lasów, zwiększenia różnorodności biologicznej w lasach, 7. zahamowanie zaniku gatunków roślin i zwierząt i ich naturalnych siedlisk, 8. skuteczność ochrony krajobrazu – kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą.

B. w zakresie poprawy poziomu i jakości życia mieszkańców: 1. poprawa stanu zdrowia mieszkańców powiatu w układzie terytorialnym; 2. stopień zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączonych z produkcji rolnej i leśnej na cele nierolnicze i nieleśne, 3. coroczny przyrost miejsc pracy, w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska, 4. stopień zwiększenie ilości odbiorców systemów, urządzeń i obiektów infrastruktury ochrony środowiska, 5. dynamika wydatków na ochronę środowiska (jako procent PKB, jako procent wydatków organów samorządowych i niektórych przedsiębiorstw),

C. w zakresie społecznych efektów Programu: 1. opracowywane i realizowane przez grupy i organizacje pozarządowe projektów na rzecz ochrony środowiska, 2. liczba i jakość zgłaszanych do Starosty interwencji mieszkańców dotyczących stanu środowiska, 3. liczba osób biorących udział w programach edukacyjnych z zakresu ochrony środowiska.

8.9 Struktura zarządzania programem

Wójt gminy Niwiska jest odpowiedzialny za realizację programu. Tym niemniej Starosta, dysponuje instrumentami prawnymi (decyzje, zezwolenia, uzgadnianie, koncesje, kontrola i monitoring, nadzór, publiczne rejestry) umożliwiającymi realizację zadań na terenie gminy, między innymi, w zakresie: 1) zalesień i nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, łowiectwa, 2) ochrony powierzchni ziemi, 3) ochrony przed hałasem, 4) ochrony powietrza, 5) korzystania z zasobów wodnych, 6) zrzutu ścieków do wód lub ziemi,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

7) wytwarzania, odzysku, unieszkodliwiania i transportu odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne, 8) procesów inwestycyjnych związanych z przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, dla których raport może być wymagany).

Wójt opiniuje wszystkie w/w decyzje, a ponadto posiada instrument w postaci zarządzania przestrzenią i środowiskiem, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Ponadto Program jest powiązany z innymi dokumentami o charakterze programu, planu, strategii, dlatego w zarządzaniu Programem należy uwzględnić również instytucje samorządowe i rządowe działające na rzecz ochrony środowiska na poziomie wojewódzkim i regionalnym, a w szczególności: 1. Wojewodę Podkarpackiego oraz podległe mu służby zespolone, dysponujące instrumentami prawnymi w zakresie: reglamentowania prawa do korzystania ze środowiska, kontroli, nadzoru, negocjacji, opiniowania oraz Państwowa Straż Pożarna, w zakresie ratownictwa ekologicznego, 2. Administracja niezespolona (specjalna) dysponująca instrumentami prawnymi w zakresie: reglamentowania prawa do korzystania ze środowiska, kontroli, nadzoru, negocjacji, opiniowania, realizacji przedsięwzięć w tym: a) Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie oraz Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie - Inspektorat w Rzeszowie, b) Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Rzeszowie c) Wojewódzki Inspektor Sanitarny, d) Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej w Przemyślu, e) Izba Celna w Przemyślu, Regionalna f) Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie g) Zarząd Parków Krajobrazowych w Krośnie – realizujące zadania ochrony przyrody i edukacji na obszarze objętym Programem 3. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie;

8.10 Procedura weryfikacji programu

Ponieważ cały czas trwają procesy rozwoju i zmian w sferach: gospodarczej, przyrodniczej, przestrzennej, społecznej i polityczno – instytucjonalnej, narzuca to konieczność nieustannego monitorowania: realizacji celów i działań, określonych w programie;

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

zmian warunków realizacji, zachodzących na obszarze kraju, województwa powiatu oraz terenów sąsiadujących z powiatem; Wyniki oceny tych czynników będą służyły do weryfikacji przyjętych założeń, celów i sposobów ich realizacji oraz ustalonych w programie priorytetów. Wójt gminy co 2 lata sporządzać będzie raporty z wykonania programu i przedstawiał je będzie Radzie Gminy. Aktualizacja programu powinna odbywać się nie rzadziej niż co 4 lata. Wypracowane strategie i procedury, po ustaleniu i weryfikacji, powinny stać się podstawą współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny stan środowiska na obszarze gminy. Uczytelnienie i uporządkowanie samego procesu planowania i zarządzania spowoduje, że powtarzające się działania dotyczące dobrych rozwiązań stworzą mechanizmy samoregulacji.

9. Źródła finansowania programu

9.1 Finansowanie programu

Finansowanie inwestycji i przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska, obejmie następujące formy: Środki własne inwestorów; Pożyczki, dotacje, dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy, Wojewódzki i Powiatowy Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Dotacje i dopłaty z gromadzonych środków na powiatowych i gminnych funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej; Kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjonalne; Zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, fundusze strukturalne i fundusz spójności, fundacja ISPA); Kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – EBOiR, Bank Światowy); Kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne; Leasing; Gmina Niwiska będzie finansowała z dochodów własnych inwestycje gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, infrastruktury drogowej (drogi gminne), termomodernizacji budynków komunalnych, utrzymania i rozwoju gminnych terenów

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA zielonych. Remonty, modernizacje i rozwój infrastruktury ochrony środowiska będą finansowane przez kapitał sektora prywatnego. Gmina i przedsiębiorstwo komunalne tworzyć będą korzystne warunki, m in. poprzez udzielanie koncesji firmom prywatnym na budowę i eksploatacje gminnej infrastruktury w ramach partnerstwa publiczno - prywatnego.

9.2 Zasady i formy uzyskiwania poszczególnych źródeł finansowania

Środki pochodzące z funduszy ochrony środowiska są możliwe do uzyskania w formie dotacji i preferencyjnych pożyczek dla proekologicznych przedsięwzięć podejmowanych przez samorządy lokalne i jednostki organizacyjne.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Kierunki przeznaczenia środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) zostały określone w ustawie z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) – z późn. zm.), cele szczegółowe są aktualizowane co roku - dokumenty wewnętrzne Narodowego Funduszu, w tym zwłaszcza zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. Wysokość dofinansowania udzielonego przez NFOŚiGW jest uzależniona od efektywności wykorzystania środków Funduszu, z zastosowaniem zasady uzyskania optymalnego efektu ekologicznego i ekonomicznego. Udzielone przez Narodowy Fundusz dofinansowanie, w formie pożyczek lub kredytów generalnie nie może przekroczyć 70% kosztów realizacji przedsięwzięcia. Pożyczki mogą być częściowo umarzane, pod warunkiem terminowego wykonania zadań i osiągnięcia planowanych w nich efektów oraz terminowych spłat poszczególnych rat. Szczegółowe zasady udzielania i umarzania pożyczek, udzielania dotacji oraz dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek są uchwalone przez Radę Nadzorczą Funduszu.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Ze środków funduszu mogą być pokryte koszty poniesione po dniu podjęcia uchwały o przyznaniu dofinansowania. Środki funduszu nie mogą być wykorzystane na pokrycie kosztów związanych z przygotowaniem inwestycji oraz realizację zadań uzupełniających bezpośrednią inwestycję.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Dominującą formą pomocy finansowej ze środków są oprocentowane pożyczki udzielane na preferencyjnych warunkach. Istnieją możliwości częściowego umorzenia pożyczek. Dotacje mogą być udzielane na proekologiczne zadania inwestycyjne i modernizacyjne realizowane przez jednostki strefy budżetowej, jednostki samorządów i inne jednostki organizacyjne prowadzące działalność w zakresie ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy społecznej, oświaty i kultury. Pomoc ze środków funduszu może być udzielona wszelkim podmiotom realizującym zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, odpowiadające kryteriom wyboru przedsięwzięć na wniosek spełniający wymagania formalne. Zgodnie z „Polityką ekologiczną państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” środki powierzone Narodowemu Funduszowi i Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Środowiska w Rzeszowie pochodzące z pomocy zagranicznej, mogą być wykorzystywane na dofinansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, zgodnie z umowami, na podstawie których środki te przekazano, oraz zgodnie z procedurami obowiązującymi w tych funduszach. Warunkiem udzielenia pomocy inwestycyjnej na ochronę środowiska będzie poniesienie określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 grudnia 2002 roku kosztów inwestycji przeznaczonych na: 1) osiągnięcie poprawy stanu środowiska, jeżeli nie zostały określone standardy ochrony środowiska, lub osiągnięcie efektów wykraczających ponad obowiązujące standardy ochrony środowiska, 2) dostosowanie istniejących lub nowych źródeł spalania paliw do standardów określonych w rozporządzeniu. Maksymalna pomoc inwestycyjna może wynosić 30 % poniesionych kosztów. W ściśle określonych rozporządzeniem przypadkach, pomoc może być zwiększona.

Powiatowe i Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Środki gminnych funduszy (będące funduszami celowymi, będącymi w gestii gminy) zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska winny być przeznaczone na:

Edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju Wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska Wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej Urządzanie i utrzymywanie terenów zielonych, zadrzewień, zakrzewień, parków Realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami Wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom Profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska Wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii Wspieranie ekologicznych form transportu Działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody Inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska Realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi

Finansowanie programu odbywać się będzie również przez nowe, wprowadzane sukcesywnie, instrumenty ekonomiczno-finansowe, m.in.: opłaty produktowe, kredyty krótkoterminowe służące zapewnieniu płynności inwestorom realizującym zadania; ubezpieczenia i zastawy ekologiczne; zbywalne uprawnienia do emisji zanieczyszczeń oraz dobrowolne porozumienia.

Program PHARE (Poland and Hungary Assistance in Restructuring Economies) W ramach tego programu przedakcesyjnego, na projekty wspierające rozwój instytucjonalny, przeznaczono 30 % rocznej alokacji, a na projekty typu inwestycyjnego - 70 %.

Program ISPA (Instrument for Structural Poolicies for Preaccession Assistance) W ramach programu ISPA dofinansowywane są następujące sektory środowiska: 1. Gospodarka wodno-ściekowa - popierane są zwłaszcza projekty zwłaszcza zgłaszane przez miasta o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) co najmniej 100 000, w drugiej kolejności miasta o RLM 50-100 000 i mniejsze oraz przez związki gmin, 2. Gospodarka odpadami, 3. Ochrona powietrza. 58

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Program SAPARD (Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich) Fundusz ten służy wspieraniu rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Ze środków funduszu SAPARD wspomagane są rozwój i modernizacja infrastruktury wiejskiej, w tym także w zakresie ochrony środowiska. Ponadto w ramach wymienionych funduszy realizowane są zadania w zakresie edukacji ekologicznej i wprowadzania w przedsiębiorstwach najlepszych dostępnych technik. Wnioski o dofinansowanie przedsięwzięć w ramach funduszy przedakcesyjnych nie są już przyjmowane.

Pomoc strukturalna Unii Europejskiej

Fundusz Spójności Kategoriami interwencji w obszarze infrastruktury środowiskowej i wodnej wspomaganej przez Fundusz Spójności mogą być: 1) urządzenia w zakresie ochrony powietrza (kategoria interwencji 341); 2) infrastruktura służąca zapobieganiu hałasowi (kategoria interwencji 342); 3) urządzenia do odzysku odpadów komunalnych i przemysłowych (kategoria interwencji 343); 4) infrastruktura służąca do zapewnienia wody pitnej, jak zbiorniki, stacje uzdatniania, sieci dystrybucji (kategoria interwencji 344), 5) kanalizacja i oczyszczanie ścieków (kategoria interwencji 345); 6) urządzenia przeciwpowodziowe, 7) infrastruktura energetyczna, w tym produkcja, dostawa energii (kategoria interwencji 33); 8) odnawialne źródła energii, w tym energia słoneczna, wiatrowa, wodna, z biomasy (kategoria interwencji 332).

Najważniejsze uwarunkowania finansowe i ekonomiczne wyboru projektów ekologicznych dla Funduszu Spójności: 1. poszczególne przedsięwzięcia będą mogły uzyskać wsparcie tylko z jednego funduszu europejskiego; 2. projekty, które mające szansę uzyskać wsparcie ze środków Funduszu Spójności nie muszą być opłacalne finansowe bez subwencji ze źródeł publicznych. Jednakże wraz z subewncjami wskaźniki finansowe (IRR i NPV) dla inwestora powinny przekroczyć próg opłacalności, co jest warunkiem koniecznym, aby przedsięwzięcie mogło być zrealizowane;

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

3. należy wykazać płynność finansowa projektu w okresie eksploatacji albo udokumentować, że inwestor będzie w stanie sfinansować deficyty przepływów pieniężnych, jeżeli się pojawią; 4. zbyt wysoka rentowność finansowa przedsięwzięcia z punktu widzenia inwestora może powodować odmowę lub zmniejszenie subwencji z Funduszu Spójności, gdyż jest to rozumiane jako, że projekt może być sfinansowany ze źródeł komercyjnych; 5. w każdym przypadku będzie analizowana zdolność przedsięwzięcia do generowania przychodów; 6. źródłem przychodów w gminnej infrastrukturze ochrony środowiska są opłaty ponoszone przez użytkowników (gospodarstwa domowe, podmioty gospodarcze); 7. w projektach, które generują dochód, wskaźnik pomocy z Funduszu będzie niższy niż 80-85% wartości (kosztów kwalifikowanych) i ustalany indywidualnie dla każdego projektu przez Komisję Europejska, z uwzględnieniem szacowanego dochodu netto; 8. udział środków pochodzących z Funduszu Spójności w finansowaniu projektów może osiągnąć do 85% udziału funduszy publicznych; 9. dodatkowe finansowanie ze źródeł publicznych będzie dostępne formie dotacji i subwencjonowanych pożyczek z NFOŚiGW i WFOŚiGW. Część wydatków inwestycyjnych będzie musiało być zapewnione z zysków albo funduszy amortyzacyjnych przedsiębiorstw komunalnych; 10. domknięcie inwestycji może odbywać się dzięki środkom samorządowym (np. budżet gminy), środkom międzynarodowych instytucji finansowych np. (EBI ,EBOR).

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF)

Zadania planowane w ramach tego funduszu określa opracowywany projekt Regionalnego Programu Operacyjnego dla funduszy strukturalnych na lata 2004-2006. Cele określone w Programie realizowane będą zarówno przez dofinansowanie bezpośrednie inwestycji ochrony środowiska w zakresie: gospodarki wodno-ściekowej, ochrony przeciwpowodziowej, gospodarki odpadami i odnawialnych źródeł energii, jak i pośrednie, związane z edukacja ekologiczną i stosowaniem najlepszych dostępnych technologii.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF)

Składa się z dwóch sekcji: Sekcji Gwarancji, która finansuje wspólną politykę rolną (zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje bezpośrednie dla rolników) oraz Sekcji 60

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Orientacji, która wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych państwach UE i jest instrumentem polityki strukturalnej. W ramach Sekcji Orientacji EAGGF realizuje się następujące zadania: - rozwój i modernizacja terenów wiejskich - wspieranie inicjatyw służących zmianom struktury zawodowej na wsi (w tym kształcenia zawodowego rolników i ich przekwalifikowania do innych zawodów) - wspomaganie działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności produktów rolnych - restrukturyzacja oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego gospodarstw do wymogów rynku - pomoc przy osiedlaniu się młodych rolników - wspieranie rozwoju ruchu turystycznego i rzemiosła - rozwój i eksploatacja terenów leśnych - inwestycje w ochronę środowiska

Fundacje. Ważną fundacją, wspomagającą realizację Programu jest Eko-Fundusz, zwłaszcza w dziedzinie: ochrony przyrody, dofinansowania i transferu najlepszych dostępnych technologii, stymulowania rozwoju polskiego przemysłu. Będą z niego dofinansowywane przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony środowiska, które mają istotne znaczenie dla regionu oraz jednocześnie wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową w skali europejskiej, a nawet światowej. Wsparcie finansowe w formie bezzwrotnych dotacji udzielane będą jedynie na projekty bezpośrednio związane z ochroną środowiska (w fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne. Dotacje Eko-Funduszu nie mogą być przyznawane na przedsięwzięcia, które kwalifikują się do otrzymania dofinansowania w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej. Dotacje na projekty innowacyjne (pierwsze zastosowanie nowej technologii lub projekty stwarzające warunki do jej wprowadzenia na polski rynek) wynoszą dla: • przedsiębiorców 50%, • samorządów w zależności od dochodu ogółem na mieszkańca od 40%-70%, • instytucji charytatywnych, wyznaniowych, społecznych organizacji ekologicznych, dyrekcji parków narodowych i krajobrazowych itp. do 70%. Dotacja do projektów technicznych dla: • przedsiębiorców: projekty niekomercyjne do 40%, komercyjne do 20%, • samorządów, w zależności od dochodu ogółem na mieszkańca: dla projektów niekomercyjnych od 30%-60%, dla projektów komercyjnych 10%-40%, 61

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

• instytucji charytatywnych, wyznaniowych, społecznych organizacji ekologicznych, dyrekcji parków narodowych i krajobrazowych itp.: dla projektów niekomercyjnych do50%, dla projektów komercyjnych do 30%. Dotacje dla projektów przyrodniczych nie mogą przekraczać 80% wartości projektu. Eko-Fundusz może wspierać zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak też w fazie realizacji, jeżeli ich zaawansowanie nie przekracza 60% w dniu złożenia wniosku do EkoFunduszu.

10.Terminy, koszty i źródła finansowania programu ochrony środowiska dla Gminy Niwiska

Przedstawiona poniżej tabela nr 12 przedstawia terminy, koszty i źródła finansowania programu ochrony środowiska dla gminy Niwiska. Zachowano układ zawarty w powiatowym programie, dla zachowania logicznej spójności. Wykreślono te pozycje, które nie są zawarte w programie gminnym, oraz dodano nowe, istotne z punktu widzenia gminy. W tabeli podano szacunkowe koszty przedsięwzięć kierowanych przez gminę oraz odniesienie do celów zawartych w punkcie 7.2.

Tabela nr 12. Terminy, koszty i źródła finansowania programu ochrony środowiska

L Rodzaj działania / inwestycji Jednostki i pod- Termin Źródło Szacunkowe koszty w Cel Podział p. mioty realizujące realizacji finansowania tys. PLN Gminy zadań 2004- 2007 - 2013 2006 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1. Budowa kanalizacji w miejsco- Gmina Niwiska 2004 – 2013 programy 2850 12000 2.1. G wościach na terenie gminy pomocowe, WFOŚiGW, NFOŚiGW, PFOŚiGW GFOŚiGW budżet gminy

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

2. Renowacja i odbudowa sieci PZMiUW, 2004-2013 budżet państwa, 30 70 2.3. W, M, P, melioracyjnej Powiat, Gmina NFOŚiGW G WFOŚiGW ZK PFOŚiGW GFOŚiGW programy pomocowe, fundusze strukturalne Fundusz Spójności 3. Ograniczenie strat wody, Gmina Ciągle Środki własne 9 21 3.2 G związanych z ich obecnością w sieci (eksploatacją sieci) 4. Modernizacja, rozbudowa Gmina 2004 – 2013 NFOŚiGW - 275 2.1. P, G oczyszczalni ścieków na terenie WFOŚiGW 2.2. gminy, PFOŚiGW GFOŚiGW programy pomocowe, fundusze strukturalne środki własne

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

5. Realizacja przedsięwzięć Gmina, 2007 – 2013 PFOŚiGW, 10 25 6.1. W,P ukierunkowanych na redukcję Właściciele WFOŚiGW 6.2. ZK tzw. „niskiej” emisji NFOŚiGW

6. Poprawa stanu nawierzchni na Gmina 2004-2013 środki własne, 25 30 7.1 G drogach gminnych budżet państwa, 7. Opracowanie map akustycznych Powiat 2007-2013 środki własne, --- 50 7.1. P i programu ochrony przed WFOŚiGW hałasem dla terenów poza NFOŚiGW aglomeracjami 8. Ochrona walorów przyrodni- Wojewoda, praca ciągła budżet państwa, 50 200 11.2. W, LP, czych w tym realizacja ścieżek Lasy Państwo- WFOŚiGW OC, P, przyrodniczych, przywracanie we, Administra- NFOŚiGW G, roślinności wodno-błotnej, budo- cja obszarów ZK wa „oczek” itp chronionych, Powiat, Gmina

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

9. Wytypowanie terenów indywidualni praca ciągła programy ------10.1. AR, użytkowa-nych rolniczo o rolnicy, Agen- pomocowe, 10.2. ODR, P, dużych walorach cja Restruktu- fundusze G przyrodniczych oraz prowadze- ryzacji i Mode- strukturalne ZK nie działań ochronnych na rzecz rnizacji Rolnic- budżet państwa utrzymania tradycyjnego uroz- twa, Ośrodki maiconego krajobrazu rolnicze- Doradztwa Rol- go niczego, Powiat, Gmina 10 Ochrona roślin i zwierząt Wojewoda, praca ciągła budżet państwa, ------11.3. W, LP, Lasy WFOŚiGW PK, P, G Państwowe, NFOŚiGW ZK parki krajobrazowe, lokalne służby ochrony przyrody, Powiat, Gmina

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

11 Budowa instalacji i urządzeń Podmioty 2007 – 2013 programy 15 30 M, W, P, wykorzystujących energię gospodarcze, pomocowe, G odnawialną, w tym wykorzysta- Gmina fundusze ZK nie wód termalnych, energii strukturalne wietrznej, wodnej i słonecznej środki własne WFOŚiGW NFOŚiGW, EKOFUNDUSZ 12 Określenie możliwości poboru Powiat 2007 – 2013 budżet państwa, ------P wód geotermalnych na terenie bank światowy powiatu 13 Pozyskiwanie energii odna- Podmioty 2007 – 2013 programy 50 100 P, G wialnej gospodarcze, pomocowe, Gmina fundusze strukturalne środki własne WFOŚiGW NFOŚiGW, EKOFUNDUSZ 14 Opracowanie koncepcji progra- ODR 2004 – 2013 WFOŚiGW, 7 -- 11.1. P, G mu rolnośrodowiskowego środki własne 15 Opracowanie programu rekulty- Powiat, Gmina zadanie ciągłe WFOŚiGW, 5 8 10.1. P, G wacji gleb zdegradowanych środki własne

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

16 Realizacja programu rekulty- Właściciele 2004 – 2013 WFOŚiGW, 40 100 10.1. P, G wacji gleb zdegradowanych na gruntów, fundusze obszarach rolniczego użytkowa- Powiat, Gmina strukturalne nia ( w tym zalesienia) środki własne 17 Zachowanie biologicznej różno- Lasy praca ciągła środki własne LP, ------11.1. LP, P, G rodności lasów, przywracanie Państwowe, WFOŚiGW, 11.2. ZK utraconej różnorodności bioce- placówki fundusze noz leśnych i wzbogacanie badawcze, strukturalne krajobrazu leśnego. właściciele gruntów, Powiat, Gmina 18 Edukacja ekologiczna w sferze Lasy praca ciągła środki własne LP, ------11 LP, P, wzbogacania i racjonalnego Państwowe, środki pomocowe, G, użytkowania zasobów leśnych Powiat, Gmina WFOŚiGW ZK 19 Przygotowanie podstaw do roz- Samorząd praca ciągła budżet państwa, ------11 LP, WG, szerzenia zakresu zalesień, w Województwa, środki własne LP, ZW, W, tym weryfikacja klasyfikacji Lasy środki pomocowe, P, G gruntów oraz ustalenie loka- Państwowe, środki własne ZK lizacji zalesień w miejscowych właściciele właścicieli gruntów planach zagospodarowania prze- gruntów strzennego Wojewoda, Powiat, Gmina

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

20 Nadzór i kontrola nad zale- Nadleśnictwo praca ciągła budżet państwa, ------11 LP, P, G sieniami gruntów prywatnych Kolbuszowa, środki własne LP, ZK przeznaczonych do zalesienia Powiat, Gmina środki pomocowe, oraz szkolenia właścicieli 21 Ochrona i pielęgnacja zasobów Lasy praca ciągła środki własne LP, ------11 LP, P, leśnych oraz ekosystemów Państwowe, środki pomocowe, G, WG nieleśnych właściciele WFOŚiGW Z niepańs, K Powiat, Gmina 22 Ochrona i odtwarzanie zbiorni- Lasy praca ciągła środki własne LP, - 50 11 LP, P, ków wodnych oraz pozostawia- Państwowe, środki pomocowe G, WG nie na gruntach przeznaczonych właściciele ZK do zalesień trwałych i okreso- lasów wych oczek wodnych, bagien, niepaństwo- mokradeł wych, Powiat, Gmina 23 Doskonalenie zasad i mechani- Lasy praca ciągła środki własne LP, ------11 LP, P, zmów użytkowania obszarów Państwowe, środki pomocowe G, WG leśnych właściciele ZK lasów niepaństwo- wych, Powiat, Gmina

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

24 Doskonalenie metod aktywnego Lasy praca ciągła środki własne LP, ------11 LP, P, przeciwdziałania zagrożeniu Państwowe, środki pomocowe G, WG przeciwpożarowemu właściciele ZK lasów niepaństwo- wych, Powiat, Gmina 25 Zalesienia na gruntach Lasów Lasy praca ciągła budżet państwa, ------11 LP, P, Państwowych oraz na gruntach Państwowe, EKOFUNDUSZ, G, WG wycofanych z produkcji rolnej, właściciele WFOŚiGW, środki ZK produkcja materiału sadzenio- lasów własne LP, środki wego niepaństwo- pomocowe wych, Powiat, Gmina 26 Przebudowa drzewostanów Lasy praca ciągła budżet państwa, ------11 LP, P, zmienionych i uszkodzonych Państwowe, EKOFUNDUSZ, G, WG właściciele WFOŚiGW, środki ZK lasów własne LP, niepaństwo- wych, Powiat, Gmina

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

27 Utworzenie w urzędach admini- Ministerstwo 2004 – 2013 budżet państwa, 5 --- M, W, stracji publicznej systemów Środowiska, środki własne LP, P, G gromadzenia i upowszechniania Wojewoda, ZK informacji o środowisku i jego Powiat, Gmina ochronie 28 Zintegrowany system teleinfo- Wojewoda, 2004-2013 programy ------W, P, G rmatycznych wspomagania prac Powiat, Gmina pomocowe ZK badawczo rozwojowych 29 Stałe podejmowanie działań Wojewoda, praca ciągła budżet państwa, 2 5 12.1. W, P, G, informacyjnych, promocyjnych i Powiat, Gmina, budżet własny PZ edukacyjnych w formie audycji Przedsiębio- ZK w środkach masowego przekazu, rstwa publikacji, kursów i szkoleń 30 Wprowadzanie i wdrożenie Ministerstwo 2004 – 2013 budżet państwa, 20 --- 12.1. M, W, zasad dotyczących udziału Środowiska, budżet własny, P, G, pozarządowych organizacji Wojewoda, programy WIOŚ, ekologicznych w działaniach Powiat, Gmina pomocowe OP administracji na rzecz WIOŚ, ZK środowiska organizacje pozarządowe

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

31 Dofinansowanie wybranych Ministerstwo praca ciągła budżet państwa, 3 4 12.1. M, W, projektów realizowanych przez Środowiska, budżet własny, P, G, organizacje pozarządowe Wojewoda, programy WIOŚ, zgodnie zobowiązującymi Powiat, Gmina, pomocowe, OZ zasadami dofinansowywania WIOŚ, fundusze ZK działań w dziedzinie edukacji organizacje ekologiczne ekologicznej pozarządowe, fundusze ekologiczne 32 Wspieranie edukacji Powiat, Gmina, praca ciągła budżet własny, 3 5 12.2. P, G ekologicznej prowadzonej przez szkoły, WFOŚiGW, szkoły i inne jednostki organizacje organizacyjne pozarządowe w formie konkursów, przeglądów i innych, w tym również niekonwencjonalnych działań służących popularyzacji postaw i zachowań proekologicznych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

Objaśnienia użytych w tabeli skrótów :

M - Ministerstwo Środowiska W - Wojewoda R - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie G - Gminy M - Podkar. Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Rzeszowie P - Powiat C - Administracja obszarów chronionych, LP - Lasy Państwowe AR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ZD - Zarządcy Dróg WG - właściciele gruntów lub lasów niepaństwowych ODR - Ośrodki Doradztwa Rolniczego WIOŚ - Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska PZ - Przedsiębiorstwa GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad ZW - Zarząd Województwa NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PK - Parki krajobrazowe WFOŚiGW -Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OZ - Organizacje Pozarządowe PFOŚiGW - Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GFOŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ZK - zadania koordynowane

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE NIWISKA

11. Wnioski z analizy oddziaływania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Niwiska na środowisko

Opracowany Program Ochrony Środowiska jest dokumentem określającym zakres działań w kierunku ochrony środowiska w Gminie Niwiska. Wskazane cele i działania mają doprowadzić do utrzymania stanu istniejącego oraz dążenia do rozwoju środowiska w gminie.

12. Streszczenie w języku niespecjalistycznym

Opracowanie Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Niwiska jest wypełnieniem obowiązków nałożonych przez obecne przepisy prawa z zakresu ochrony środowiska. Wykonanie założeń określonych w niniejszym programie ma na celu co najmniej utrzymanie jakości środowiska w tych elementach, gdzie antropopresja jest niewielka oraz poprawę jakości środowiska w elementach, gdzie antropopresja dokonała negatywnych przeobrażeń. Program przedstawia zadania, które mają być zrealizowane przez odpowiednie organy w określonym zakresie czasowym (patrz harmonogram zadań), koszty realizacji tych zadań, oraz przedstawia możliwe do uzyskania źródła finansowania.