WANDELROUTE KROMME RIJNPAD

MET 7 KORTE WANDELROUTES VAN 2 TOT 10 KM Foto: Ad Snelderwaard Foto: Arthur Puls

Kijk voor meer informatie over de Kromme Rijnstreek op WANDELROUTE www.vvvkrommerijnstreek.nl

Uitgave: VVV Kromme Rijnstreek KROMME RIJNPAD Tekst: Sietske de Vet VVV Kromme Rijnstreek Vormgeving: Hans van Bruksvoort <> WIJK BIJ DUURSTEDE29 KM Markt 24, 3961 BC Cartografie: Cartographics tel. 0343 575 995 M.m.v. Routebureau Utrecht Oplage: 10.000/oktober 2020

36 Kromme Rijnpad 1 www.vvvkrommerijnstreek.nl www.vvvkrommerijnstreek.nl GEBRUIK ROUTE EN GIDS

Dit gidsje is de leidraad voor het Kromme Rijnpad, een 29 kilometer lange bewegwijzerde wandelroute van Utrecht naar Wijk bij Duurstede (of vice versa). De route volgt zoveel mogelijk de loop van de . De knooppunten geven extra houvast; verdwalen is vrijwel onmogelijk. INHOUD Kaart GEBRUIK ROUTE EN GIDS ...... 3 De route is opgedeeld in vier etappes en kaartjes. Elke kaart heeft een UTRECHT...... 4 schaal van 1:35.000 (1 centimeter op kaart is in werkelijkheid 350 meter). Het Kromme Rijnpad heeft een rood onderbroken­ lijn. Het wandelnet- ETAPPE 1 ...... 6 werk is oranje; de rondwandelingen hebben een blauwe kleur. Kijkpunten, Wandelrondjes Symbooltjes geven bezienswaardigheden aan, zoals een KROMME RIJN ...... 10 fort of kasteel; de nummers 1 t/m 23 verwijzen naar de in de gids beschreven Kijkpunten. Ook stations, bushaltes en NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE ...... 12 parkeerplaatsen zijn aangegeven. Aankomst- en vertrektij- ETAPPE 2 ...... 14 den staan op www.9292.nl. Kijkpunten, Wandelrondjes, Verblijf Wandelnetwerk Kromme Rijnstreek ROMEINSE LIMES ...... 18 Het Kromme Rijnpad volgt de knooppunten van het wandel- ETAPPE 3 ...... 20 routenetwerk Kromme Rijnstreek (500 km), waarbij je zowel kleine ommetjes als langere wandelingen kunt maken. Het Kijkpunten, Wandelrondjes werkt eenvoudig: je wandelt van knooppunt naar knooppunt, KASTELEN EN LANDGOEDEREN ...... 24 te herkennen aan de oranje schildjes met blauwe cijfers. ETAPPE 4 ...... 26 Pijlen wijzen de weg. Meer info: www.RoutesinUtrecht.nl/krommerijnstreek Kijkpunten, Wandelrondjes, Verblijf KERSEN- EN FRUITTEELT ...... 32 De knooppuntnummers staan op de kaartjes, in de beschrij- ving en in het veld. De knooppuntenreeks is in één richting WIJK BIJ DUURSTEDE ...... 34 aangegeven (vanaf Utrecht), maar je kunt de volgorde des- gewenst omkeren. Daarnaast is het Kromme Rijnpad apart bewegwijzerd met een routepijltje, in twee richtingen. Foto: Manja Herrebrugh Dit gidsje is tot stand gekomen door een samenwerking van Provincie Utrecht, Routebureau Zie voor de online route van het Kromme Rijnpad: Utrecht, Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden en VVV Kromme Rijnstreek. www.RoutesinUtrecht.nl/krommerijnpad

2 Kromme Rijnpad 3 UTRECHT van 112 meter is de Dom de hoogste kerktoren van Nederland. De klim van 465 treden wordt beloond met een grandioos uitzicht. Waarschijnlijk zul je je afvra- gen waar het middenschip van de kerk is gebleven. Dat is in 1674 ingestort, toen er een vernietigende orkaan over het land raasde. De kale vlakte die overbleef, is het DE SINGEL IS TERUG! huidige Domplein. Eeuwenlang had Utrecht een singel rondom de stad. Maar in de jaren 70 werd een deel van 900 jaar Utrecht de singel gedempt en in gebruik genomen als In 1122 kreeg Utrecht stads- autoweg. Daar kreeg de stad spijt van. Daarom rechten. Er kwamen singels, is de vernieuwing van het stationsgebied aan- stadsmuren en Utrecht werd gegrepen om de singel open te graven. Sinds de belangrijkste stad van ons september 2020 stroomt het water weer in de land. Pas rond 1600 namen singel rond de binnenstad. Waar de Kromme Rijn uitmondt in de Utrechtse singel begint Amsterdam en Haarlem het het Kromme Rijnpad. Ken je Utrecht niet? Bezoek dan eerst voortouw over. In 2022 viert de binnenstad. Ontdek stille steegjes en oude monumenten. Utrecht haar 900-jarige bestaan. De uitdaging­ voor de toekomst? Beklim de Domtoren en pak een terrasje aan de werf. Het combineren van de rijke historie met grootstedelijke vernieuwing. Een stad zonder muren: open, gastvrij en verbonden met elkaar. Als je op het Domplein staat, kun je je moeilijk voorstellen dat hier 2000 jaar geleden een ‘castellum’ stond. Dit door de Romeinen gebouwde fort Werfkelders maakte deel uit van de noordgrens van het Romeinse Rijk. Omdat het aan Veel monumenten zijn bewaard gebleven. Uniek zijn de werfkelders aan een goed doorwaadbare plek in de Kromme Rijn lag, noemden de Romei- de : kelders onder de straat, die uitkomen op de kade aan nen hun fort ‘Trajectum’ (= ‘oversteekplaats’). Mensen gingen er handelen de gracht. De werven leenden zich goed voor handel en ambacht. Zo en wonen. De grondslag voor de stad Utrecht was gelegd. Wist je dat de trokken verschillende bierbrouwerijen naar de Oudegracht. Voormalig restanten van het castellum nog onder het Domplein liggen? Bezoekers- bierbrouwerij de Boog (nr. 371) herinnert daar nog aan. De brouwerijen centrum DOMunder informeert over 2000 jaar Utrechtse historie. gebruikten het schone grachtenwater voor de productie van bier en vervoerden het over de gracht. Domtoren Nieuwsgierig hoe Utrecht er van boven uit ziet? Beklim dan de Meer weten over Utrecht? www.bezoek-utrecht.nl 14de-eeuwse Domtoren, hét symbool van Utrecht. Met een hoogte

4 Kromme Rijnpad 5 33

0,5

0,4 1,1 0 0,5 1 km 1,5 Grift- 0,7 44 0,4 35 Legenda park 0,3 11 1:35.000 Kromme Rijnpad 51 0,3 N237

0,8 83 Korte wandelroute 0,3 65

0,7 Wandelroutenetwerk A27 42 48 87 1,0 Fort op de 0,4 E30 Wandelknooppunt Biltstraat 0,5 1 43 32 Kijkpunt 0,6

0,5 0,8 45 Fort 0,9 0,6 Bos/Park 0,9 0,8 A28 Horeca 47 46 83 86 UTRECHT 0,9 0,6 61 Kerk 0,4 0,5 88 0,3 80 87 0,2 0,6 49Kasteel 45 54

0,1 Foto: Ad Snelderwaard 85 14 Fort Molen 33 Wilhelmina- 0,4 89 Domtoren Hoofddijk 0,6 0,5 Monument50 park 58 0,7 56 0,2Museum Rietveld 0,2 1,1 Spoorweg- 1,5 Schröderhuis Botanische museum Tuinen Overnachting

1,0 Utrecht Recreatiegebied 1,0 49 Toren66 0,5 69 0,282 0,5

1,3 1,9 4 Veerpont0,3 84 43 78 68Zwemwater 0,1 83 0,7 42 0,1

2,0 40 Toeristisch77 Overstap0,7 Punt 44 1 0,8 0,6 1 0,9 18 3 0,7P Parkeren Natuurvriendelijke oevers 0,4 0,1 79 0,7 1,3 1,6 67 Utrecht 19 67 0,8 Om de waterkwaliteit te verbeteren, heeft Waterschap 82 2 0,3 88 Vaartsche Rijn 0,6 89 Fort bij 0,2 1,2 Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR) Rijnauwen 0,4 51 Fort Lunet I op diverse plekken langs de rivier natuurvriendelijke 1,2 0,8 37 12 A27 75 13 Fort Lunet II oevers aangelegd; zo ook tussen de Kranenburgerweg Fort Lunet III 0,1 Amelisweerd 11 0,9 2,1 0,4 0,5 en de Waterlinieweg. Op de geleidelijke overgang 81 7 0,8 0,7 21 Bunkerpad K van land naar water groeien verschillende water- en 33 24 Beatrix- r 0,30,2 17 o 93 0,7 22 park Fort Lunet IV m 6 23 oeverplanten. Ze hebben een zuiverende werking en Kranenburgerweg 5 0,1P 0,3 m 0,3 74 1,7 38 e trekken vissen, insecten en vogels aan. Speciaal voor R Utrecht ijn 73 Bunnikse Lus kikkers, padden en salamanders zijn amfibieënpoelen aangelegd. Rondje Lunetten Lunetten 1,4 0,7 0,5

72 2 Fort Lunet I

0,4 A12 2,6 2,5 1,6 0,4 E35 Het Kromme Rijnpad komt langs Fort Lunet I, dat 35 14 1,5 34 51 31 0,1 1,0 P samen met de drie andere Lunetten en het inun- 68 Romeinenpad 41 34 0,5 1,2 0,8 datiekanaal onderdeel is van de Nieuwe Hollandse

0,6 A12 0,8 Waterlinie. Het kanaaltje moest water uit de 1,0 E35 Castellum 69 Fectio naar lager gelegen land transporteren. Door een 85 36 Fort Vechten 33 0,2 39 0,5 0,1 Waterliniemuseum gebied onder water te zetten, bleef de vijand op 18 81 0,4 0,7 0,3 0,4 veilige afstand. Nu doet Lunet I dienst als buiten- 0,9 Fort Lunet I

N408 0,6 11 1,2 0,4 Etappe 1 Utrecht12 – Fort bij Rijnauwen80 schoolse opvang. Ook Stichting Vredeseducatie is er P Afstand1,2 6,7 km 0,2 gehuisvest met ‘Fort voor de Democratie’. 82 19 71 86 87 0,9 0,4 knooppunten 83 – 82 – 79 – 40 – 81 – 730,8 – 230,2 – 37. Fort bij ‘t Hemeltje Nieuw-Wulven 3 0,6 0,8 De Moestuin Laagravense Plassen 1,3

0,9 In de biologische moestuin aan de Laan van Maarschalkerweerd worden 89 0,9 28 0,7 88 1,7 67 0,1 oude en bijzondere gewassen geteeld. Ze worden (deels) verkocht in 1,0 16 N409 2,4 29 de Moestuinwinkel en verwerkt tot smaakvolle gerechten in het Lunch- 1,0 0,6 0,7 28 0,1 66 0,5 Fort 1,8 65 De Batterijen6 0,3 64 A27 0,1 Kromme Rijnpad 7 31 1,1 21 1,0

1,0

0,7 cartographics.nl

23 0,8 0,9 © 26

1,0 0,5 0,4 café. Schuif aan voor huisgebakken taart of een biologische lunch met kruidenthee­ of versgeperst sap. De gerechten worden geoogst, bereid en geserveerd door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

www.moestuinutrecht.nl Foto: Arthur Puls

4 Rolpaal Langs de Kromme Rijn, tegenover botenverhuur De Rijnstroom, staat een zogenaamde rolpaal. Vroeger werd de trekschuit langs zo’n paal door een paard de rivierbocht omgetrokken. De gemeente Utrecht heeft deze paal in 1990 neergezet om de wandelaar te laten zien hoe het er Rondje Lunetten Afstand 9,5 km vroeger langs de rivier aan toe ging. Knooppunten: Station Lunetten–69–48–82–79– 5 40–81–33–38– Station Lunetten. Museum Oud Amelisweerd De kamers van het oude landhuis herbergen Vier forten op rij, dat zie je zelden. Ze zijn on- iets bijzonders: ze zijn voorzien van 18e-eeuwse derdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Je Chinese behangsels met afbeeldingen van de bereikt ze via een inundatiekanaaltje dat dwars natuur. Het behang, hiernaartoe gebracht in de door de Utrechtse wijk Lunetten loopt. VOC-tijd, is zeer zeldzaam. Het Pop-up museum Lunet IV is – met lunchroom, vergader- en feest­ exposeert oude voorwerpen uit het interieur van ruimtes – het meest toegankelijk voor publiek. Smaak van Fort Lunet IV Utrechtse kastelen, samen met moderne kunst in Laat je verrassen, kom langs. wisselende tentoonstellingen. www.popupmoa.nl Museum Oud Amelisweerd Bunkerpad Afstand 3,3 km 6 Meetpunt Amelisweerd Knooppunten 23–74–73–93–22–11–17–23. Aan de noordoever van de Kromme Rijn staan in het water en aan de Loop dwars door de weilanden langs bunkers en waterkant installaties waarmee het waterpeil en de stroomsnelheid (de loopgraven, restanten van de waterlinie. Leuk waterkwantiteit) van de rivier wordt gemeten. Aan de hand van deze met kinderen. Aan de overkant van de Kromme gegevens worden de stuwen in de Kromme Rijn op afstand aangestuurd Rijn ligt Fort bij Rijnauwen, een natuurparel. zodat er meer of juist minder water naar Utrecht stroomt. Samen met de boswachter (vooraf reserveren)

7 kun je het fortterrein verkennen. Indrukwekkend! Bunkerpad Tankgracht De sloot die je hier oversteekt, is een oude tank- Romeinenpad Afstand 2,3 km gracht, aangelegd in 1939 in het kader van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De gracht met steile oevers Knooppunten 35–36–41–34–31–35. moest aanvallende Duitse tanks tegenhouden. Het Aanlooproute vanaf Kromme Rijnpad (1 km): kp 73–72–35. is dus eigenlijk een anti-tankgracht. Door de aanleg Fort bij Vechten was vroeger een militaire vesting, maar heeft nu met het van Utrecht Science Park is een deel van de gracht interactieve Waterliniemuseum een culturele bestemming gekregen. verdwenen, maar op deze plek is de zigzaggende sloot Wandel over en langs het grote complex naar Castellum Fectio, een oud Anti-tankgracht nog goed te zien. Romeins fort. Dompel je onder in de geschiedenis en … de tijd vliegt voorbij.

8 Kromme Rijnpad 9 KROMME RIJN Rond de 8e eeuw ontstonden op de hoger gelegen oeverwallen nederzet- tingen als , , en Cothen. De meest welvarende pe- riode kenden de bewoners rond het jaar 1000, toen de Kromme Rijnstreek meeliftte op het economische succes van Utrecht. Op de Kromme Rijn was het een komen en gaan van schepen die waren en goederen vervoerden.

Afdamming De kentering vond plaats in 1122. Het rijke en machtige Utrecht wilde uitbreiden door het lager gelegen zompige te ontginnen. Maar het water, afkomstig van de telkens overstromende Kromme Rijn, vormde een probleem. Daarom besloot bisschop Godebald in 1122 de Kromme Rijn af te dammen bij Wijk bij Duur- stede. Sindsdien stroomt het Rijnwater via de Lek naar zee. De woeste Kromme Rijn was Vrijwel onafgebroken, van Utrecht tot Wijk bij Duurstede, voorgoed veranderd in een rustige stroom. wandel je langs de Kromme Rijn. Een bocht naar links, een Scheepvaart was niet langer mogelijk. De rivier kronkel naar rechts, een bruggetje hier, een sluis daar, was alleen bevaarbaar voor ondiepe trekschui- poeltjes en welig begroeide oevers. Wat is het hier landelijk. ten, vanaf de kant getrokken door de mens. Er Maar was de rivier vroeger ook zo idyllisch? werd een speciaal pad aangelegd voor de trek- ker: het jaagpad, waar het Kromme Rijnpad nu Trekschuit op de Kromme Rijn We helpen je meteen uit de droom: nee, vroeger was de Kromme Rijn overheen loopt. een wild stromende rivier van wel honderd meter breed. Overstromingen waren meer regel dan uitzondering. Gelukkig vormden de hoge en droge oeverwallen een veilige woonplek. Die oeverwallen ontstonden eigenlijk vanzelf. Door het kronkelen van de rivier sloegen er aan weerszijden klei- BOOTJE VAREN en zanddeeltjes neer. Zo ontstonden glooiende oevers met zandbanken en kleine geulen. Het proces werd versneld door overstromingen. Trad de Wil je de Kromme Rijn vanaf het water rivier buiten haar oevers, dan bleven ook op het land, direct aan de rivier, zien? Maak dan een vaartocht met na- zanddijkjes achter: de zogeheten oeverwallen. gebouwde trekschuit de Krommerijnder (Wijk bij Duurstede). Huur een kano (de Bewoners Rijnstroom, Utrecht – de Jonge Graaf, Uit archeologische opgravingen bleek dat het Kromme Rijngebied al sinds Cothen) of boek een vaarexcursie met het ontstaan van de rivier (1000 jaar v.Chr.) werd bewoond. Eerst streken de Pont van het Landschap. de Romeinen er neer; de Rijn vormde de noordelijke grens van het Romeinse Rijk (zie pagina 18). Maar ook nadat de Romeinen waren ver- trokken in de 3e eeuw, bleef het Kromme Rijngebied een aantrekkelijke­ vestigingsplaats. Meer informatie over varen op de Kromme Rijn: www.krommerijnder.nl

10 Kromme Rijnpad 11 NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE Kromme Rijn in de waterlinie Rond 1870 kreeg de Kromme Rijn een belangrijke rol in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Voorheen duurde het bijna een maand om het gebied rond Utrecht onder water te zetten (ook wel ‘inun- deren’ genoemd). Dat moest sneller. Daarom werd de rivier verbreed en De Nieuwe Hollandse Waterlinie gekanaliseerd: bochten werden afge- is genomineerd voor de Wereld­ sneden zodat het water sneller kon erfgoedlijst van UNESCO, als stromen. Bovendien kwamen er stuwen uitbreiding van de Stelling van en sluizen bij Werkhoven, Cothen en Wijk Amsterdam. De Stelling staat al bij Duurstede. Dat scheelde aanzienlijk: sinds 1996 op de lijst. Beide linies voortaan kostte het onder water zetten zijn uniek in de wereld. van de inundatievelden nog maar vier tot Dankzij de UNESCO- Fort bij Vechten twaalf dagen. status blijven ze behouden voor De Nieuwe Hollandse Waterlinie staat volop in de belang­ Forten volgende generaties. stelling. De forten, waar vroeger soldaten de wacht hielden Wie het Kromme Rijnpad volgt, komt in kille en donkere gangen, zijn gerestaureerd. Nu kun je diverse restanten van de waterlinie er wandelen, een museum bezoeken, lekker eten, drinken, tegen. Eerst passeer je Fort Lunet I. Met vergaderen of feesten. Andere plekken in de linie fungeren de andere drie Lunetten beschermde dit als natuur­reservaat of gedenkplaats. fort de Houtense Vlakte, die te hoog lag om te inunderen. Nu fungeren de Lunetten Hoe zat het ook alweer met de Nieuwe Hollandse als kinderopvang, educatief centrum en Waterlinie? Om het rijke westen te beschermen zorgfort met restaurant en landgoedwin- tegen vijandelijke aanvallen, werd tussen kel. Als je bij Amelisweerd de Kromme Rijn 1815 en 1885 een militaire verdedigingslinie­ oversteekt, bereik je Fort bij Rijnauwen, het aangelegd. Dankzij een uniek systeem van dijken, grootste natuurfort van de Nieuwe Holland- gemalen en sluizen konden we binnen enkele se Waterlinie. Tegenwoordig leven er dassen, dagen een vijf kilometer brede strook land reeën, ijsvogels en bijzondere planten. In Fort bij Rijnauwen onder water zetten, van Muiden tot aan de Biesbosch. Een laagje water het zuidelijker gelegen Fort bij Vechten, iets van veertig centimeter was genoeg om de vijand op afstand te houden: van de route af, is het Waterliniemuseum ge- te laag om te bevaren, te hoog om doorheen te waden. Vanuit forten huisvest. Maak een virtuele parachutesprong, zet zelf een stuk land onder bewaakten soldaten cruciale plekken als (spoor)wegen en sluizen. water en je zult de werking van de waterlinie beter begrijpen. De waterlinie is nooit gebruikt, maar had wel een afschrikwekkende werking. Nu heeft de linie grote waarde als cultureel erfgoed. Meer informatie vind je op: www.nieuwehollandsewaterlinie.nl

12 Kromme Rijnpad 13 0,5 69 0,282 0,5 66 86

0,3 68 58

0,1 0,7 77 0,7 P

0,7 Slot Zeist 0,5 0,8 87 63 88 1,9 64

89 0,5 Fort bij 0,2 1,2 0,2 Rijnauwen 0,4 65 57 43 1,7 37 1,6 0,3 1,0 75 0,8 0,1 42 56 0,3 11 0,5 0,9 7 0,8 Bunkerpad 0,7 54 24 Foto: Carolien Boogaard 0,30,2 17 66 Bunnikse Lus 45 0,3 1,8 0,2 22 23 0,1 8 67 68 1,7 0,7 0,3 74 47 9 1,2 1,0

0,7 Bunnik 1,2 53 41 P 48 0,6 0,3 1,5 A12 36 Bunnik 0,6 14 E35 0,1 49 0,1 1,5 34 35 52 51 8 0,2 74 1,2 Bunnik 1,7 0,4 1,2 0,8 0,8 De sierlijke brug, vroeger fungerend als tolbrug, nodigt uit om Bunnik te 1,3

0,6 Foto: Carolien Boogaard 73 verkennen. Het brinkdorp ontstond rond de 8e eeuw op een oeverwal 76 0,3 75 van de Kromme Rijn. Vanaf de brug leidt de Dorps- Fort Vechten 33 Waterliniemuseum straat naar het voormalige raadhuis in neorenais­ 0,5 sancestijl (1897). Erachter staat de 12e-eeuwse N229 Etappe 2 81 Odijk Romaanse toren van de Oude Dorpskerk. Ertegen- 1,6 Fort Rijnauwen – Kasteel Beverweerd over ligt de voormalige smederij, tegenwoordig in 0,8 Afstand 8,7 km gebruik als Café-Restaurant ‘t Wapen van Bunnik. Knooppunten 37 – 42 – 45 – 47 – 48 – 49 – 51 – 1,8 Bunnik met de Oude Dorpskerk 76 – 75 – 81 – 84 – 85. 9 84 Gemaal Kouwenhoven 88 89 0,9 1,7 0,1 Waar de Kromme Rijn de Sportlaan kruist, bevindt zich een aanvoerge- 29 maal van Waterschap HDSR. Het gemaal pompt water uit de rivier het Kromme Rijn 28 0,1 achterliggende gebied in, maximaal 8 kubieke meter in 1 minuut. Zo kan het peil in het agrarische gebied op niveau worden gehouden. Uiteindelijk Legenda1,1 stroomt het water via de Hakswetering, een stroompje tussen de Krom- Kromme Rijnpad N410 1,0 Korte wandelroute me Rijn en Zeist, terug in de Kromme Rijn. 26 1,7 Wandelroutenetwerk 10 87 1,0 0,4 Wandelknooppunt 10 1 Limietpalen Kijkpunt Kasteel 0,4 Beverweerd Fort 85 Heb je ze al gezien? Kleine hardstenen paaltjes langs het jaagpad, 25 Bos/Park 0,7 met daarop een ‘O’ (van Oorlog) en een nummer. Rond 1875 ston- Horeca 86

0,4 0,8 den er zo’n 350 palen langs de Kromme Rijn. Ze markeerden de Kerk 0,8 11 1,0 Kasteel24 0,8 grens van het gebied dat het ministerie van Oorlog had aangewe- Molen

0,2 87 zen. In de loop der tijd zijn verdwenen ze aan het zicht, soms zie Monument 62 21 1,4 je ze nog in de waterkant. Bij de aanleg van de natuurvriendelijke­ Museum 0,9 89 62 0,5 Overnachting 22 0,4 oevers tussen Odijk en Werkhoven verplaatste Waterschap­ HDSR RecreatiegebiedHouten 88 63 er achttien naar de kant van het hek langs het jaagpad. Limietpaaltje 0,7 Toren 0,8 2,3 61 Werkhoven Veerpont59 0,4 0,6 0,9 17 0,7 Zwemwater 140,8 0,2 Kromme Rijnpad 15 Toeristisch Overstap Punt 0 0,5 1 km 660,2 Houten 15 0,8 Castellum 23 P Parkeren 1:35.000 cartographics.nl

12 © 0,6 57 0,9 0,4 Overnachten aan het Kromme Rijnpad

Bunnik StayOkay, Rhijnauwenselaan 14 Postillion Hotel, Baan van Fectio 1 Buitengoed de Boomgaard, Paralelweg 9 Foto: Marijke van Eijkeren

Horeca aan het Kromme Rijnpad

Bunnik Vroeg, Achterdijk 1 De Veldkeuken, Koningslaan 11 Theehuis Rhijnauwen, Rhijnauwenselaan 16 Bunnikse Lus Afstand 7,4 km ’t Wapen van Bunnik, Dorpsstraat 9 Knooppunten 41–37–23–17–11–75–89–37–42–45–41. Odijk Vanaf station Bunnik loop je via de dorpsrand Wapen van Odijk, De Meent 53 naar de Kromme Rijn. Sta even stil bij de sloot waar je langsloopt; deze zogeheten tankgracht Zie voor meer informatie: www.vvvkrommerijnstreek.nl herinnert aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie (zie pag. 12). Ook het imposante Fort bij Rijnau- wen, aan de overzijde van de rivier, is onder- deel van de Waterlinie. Een hapje of drankje in ‘t Wapen van Bunnik maakt de wandeling gegarandeerd tot een succes.

Wandel je graag van station naar station? Ook dat kan langs de Krom- me Rijn. Tussen de stations Utrecht Vaartsche Rijn, Utrecht Lunetten en Bunnik kun je diverse varianten van het Kromme Rijnpad lopen. Met de knooppunten op de kaartjes kun je je eigen stationswandeling uitzetten. Routesuggestie: Station Utrecht Vaartsche Rijn–82–79–40–42–81–73– 23–37–42–45–41–Station Bunnik (9,8 km). Volg je liever het Kromme Rijnpad, dan is het natuurlijk ook mogelijk om het pad op verschillende plekken af te breken en de bus terug te nemen naar je startpunt. Theehuis Rhijnauwen

16 Kromme Rijnpad 17 ROMEINSE LIMES in Vechten – niet te verwarren met het 19de-eeuwse Fort bij Vechten – en ‘Levefa- num’ in Wijk bij Duurstede. Fort Fectio lag op een strategisch belangrijke plek, vlak bij de splitsing van de Rijn met de . Om de herinnering aan de Romeinen­ levend te hou- den, is ten westen van Fort bij Vechten een reconstructie gemaakt van de contouren van Fectio. In het beton zijn Romeinse vondsten Fort Fectio verwerkt. Het fort, ook wel castellum genoemd, was een van de oudste en grootste Romeinse forten van ons land. De toegang is gratis.

Wachttoren Als je toch in de buurt bent, loop dan ook even naar de Romeinse wachtoren. Helaas is de houten toren niet te beklimmen, maar je Ben je benieuwd hoe de Romeinen vroeger woonden en kunt hem wel bekijken. Hij ligt precies tussen werkten? Verlaat dan voorbij Oud Amelisweerd het Kromme Fort Fectio en Fort bij Vechten in, aan de Rijnpad. Slechts één kilometer verderop ligt Fort bij Vechten, Marsdijk. Je kijkt overigens naar een replica, waar niet alleen de geschiedenis van de Nieuwe Hollandse want de oorspronkelijk toren heeft de tand Romeinse wachttoren Waterlinie herleeft, maar ook die van de Romeinen. Ga op zoek des tijds niet doorstaan. Er stonden meer naar Romeinse sporen bij Fort Fectio, bewonder de wachttoren van zulke wachttorens langs de Limes. De Romeinen en bezoek de tentoonstelling over de Romeinse Limes. konden vanuit die torens de grens bewaken en de Germanen goed in het oog houden. Aan het begin van onze jaartelling trokken de Romeinen naar het huidige Nederland. Ze wilden de noordelijker gelegen regio, waar de Germanen Tentoonstelling destijds verbleven, veroveren. Maar dat mislukte, ze bleven steken bij de In het nabijgelegen Waterliniemuseum kun Rijn. De rivier, die nu bestaat uit de , , Kromme Rijn je een permanente tentoonstelling bezoe- en , vormde de noordgrens van het Romeinse Rijk. Die strekte ken over de Romeinen. Aan de hand van zich uit van Engeland tot aan de Zwarte Zee en was zo’n 7000 kilometer voorwerpen, een film en een interactieve lang. De grens staat ook wel bekend als de Romeinse Limes; ‘limes’ bete- presentatie kom je meer te weten over hun Waterliniemuseum kent in het Latijn ‘grens’. dagelijkse leven. Wie het Waterliniemuseum bezoekt, heeft gratis toegang tot de tentoonstelling. Je kunt je Fort Fectio ook laten rondleiden over het terrein van Castellum Fectio. Om de grens te bewaken, bouwden de Romeinen een reeks van forten. Drie stonden er langs de Kromme Rijn: ‘Trajectum’ in Utrecht, ‘Fectio’ Voor meer informatie: www.waterliniemuseum.nl

18 Kromme Rijnpad 19 32 31

0,5 0,1 27 0 0,5 1 km 0,2 43 0,1 39 Odijk 81 1:35.000 Sint-Petrus Banden Kerk 42 1,0 1,6 0,9

0,8 LegendaN225 41 0,8 Kromme Rijnpad

0,3 2,6 1,8 Driebergen- Korte wandelroute 44 Rijsenburg Wandelroutenetwerk 84 87 0,7 48 Wandelknooppunt 0,2 1 2,7 Kijkpunt

46 1,2 Fort 24

Kromme Rijn Bos/Park Horeca Kerk 21 1,8 Kasteel 51 1,7 Molen 0,5 Monument 1,7 Museum 10 1,2 49 Overnachting 0,3 Kasteel Recreatiegebied Foto: Hans van Bruksvoort 0,4 Beverweerd 0,9 53 Toren 85 52 19 0,1 Veerpont0,5 0,7 55 0,4

86 0,5 58 18 Zwemwater 0,5 1,3 1,1 0,8 17 0,1 Toeristisch Overstap Punt 0,8 1,2 11 0,8 P Parkeren 12 57 0,2 0,8 61 62 0,7 Pad langs Beverweerd 37 1,0 0,5 Dode rivierarm bij Werkhoven 0,9 0,7 89 kan drassig zijn 0,5 0,4 1,0 63 59 11 88 0,3 11 Molen Rijn en Weert 0,8 Werkhoven 64 Iets van de route af, aan de rand van Werkhoven, 0,6 0,9 Kasteel Sterkenburg 0,4 pronkt Molen Rijn en Weert. Eind 14e eeuw stond 66 72 14 0,2 de molen bij Kasteel Beverweerd, maar in 1882 0,9 12 1,2 1,0 werd hij afgebroken en herbouwd op de huidi- 0,9 48 ge plek. Toen windmolens uit de gratie raakten, 73 N229 werden de kap en de wieken verwijderd. Sinds 0,9 1994 draait en maalt Molen Rijn en Weert weer als 14 1,7 vanouds. Bezoekers zijn welkom. Molen Rijn en Weert www.korenmolen-werkhoven.nl 74 70 Etappe 3 0,9 26 0,1 0,3 28 2,3 12 Kasteel Beverweerd – 0,2 25 2,0 Sluisje Werkhoven

Cothen 0,9 Vlak voor de brug over de rivier ligt een schutsluis- Afstand 7,3 km 1,3 1,6 je met stuw. De sluis is aangelegd rond 1870, toen Knooppunten 85 – 55 – 13 de Kromme Rijn onderdeel werd van de Nieuwe 57 – 61 – 59 – 64 – 72 – 50 21 Hollandse Waterlinie. Met behulp van sluizen kon 70 – 26 – 25 – 17 – 15. 31 0,2 15 3,5 0,8 0,4 het land tijdens oorlogsdreiging extra snel onder 0,7 16 32 15 water worden gezet. De stuw naast de sluis houdt 22 0,4 0,5 23 0,5 het waterpeil tussen Cothen en Werkhoven op 2,1 17 18 orde. Het peilverschil bedraagt 1,10 meter. 0,1 Sluisje bij Werkhoven 1,0

1,4 1,1

1,6 3,3 20 1,2 Kromme Rijnpad 21 41 0,1 cartographics.nl 0,3 42 69 © 0,8 21 24

0,2 Bron: Avista op Flickr

13 Watertoren Werkhoven Hoog steekt hij boven het landschap uit: de watertoren uit 1936. Hij wordt privé bewoond, maar is in het weekend geopend voor publiek (mei t/m Kasteel Beverweerd sept.). Benieuwd wat er te doen is? Via knooppunt 70-74-21 (1 km) bereik je de ingang. Beklim de toren onder leiding van de eigenaar en strijk neer op het terras voor een hapje of drankje. www.watertorenwerkhoven.nl Pad langs Beverweerd Afstand 5,8 km 14 Dode rivierarm Knooppunten 63–62–61–59–58–53–55–85– Even voorbij knooppunt 70 steek je een dode rivierarm over. Op de kaart 62–63. is de grote bocht in de rivier goed te zien. De lus werd in 1870 afgesneden Vanaf de Brink in Werkhoven – beschermd tijdens de kanalisatie van de rivier (zie ook pag. 13). Zo kon het water dorpsgezicht – ben je zó bij de Kromme sneller naar het lager gelegen land stromen om het te inunderen. De Rijn. Bekijk het monumentale sluisje, rivierarm draagt de toepasselijke naam ‘Oude Kromme Rijn’. onderdeel van de waterlinie. Wandel door weilanden, bosjes en langs de Lang­ 15 Kaasboerderij De Ossenwaard broekerwetering naar Kasteel Beverweerd Je moet er een klein stukje voor omlopen, maar dat is het zeker waard. (privé bewoond). Een aangename, Kaasboerderij De Ossenwaard bestaat uit een ambachtelijke kaasmakerij, landelijke route. Brink Werkhoven een kaaswinkel en een museum dat laat zien hoe de bewoners van de boerderij vroeger woonden en werkten. De toegang is gratis, rondleidingen zijn op afspraak. www.de-ossenwaard.nl

22 Kromme Rijnpad 23 KASTELEN EN LANDGOEDEREN Amelisweerd en Rhijnauwen Zodra Utrecht-stad achter je ligt, bereik je de landgoederenzone van Nieuw Amelisweerd, Oud Amelisweerd en Rhijnauwen. Een duidelijke scheidslijn is er niet, de buitenplaatsen lopen in elkaar over. Vroeger was het domein veel uitgestrekter, maar door de aanleg van de A27 is een deel van het bos gekapt en prijsgegeven aan Rijkswaterstaat (1982). De landgoederen, eigendom van de gemeente Utrecht, doen dienst als populair recreatiegebied. Elk landgoed heeft een eigen buitenhuis. In Landhuis Oud Amelisweerd bevindt zich een Pop-up museum (oude en nieuwe kunst). Kasteel Rhijnauwen is in gebruik als Stayokay.

Wonen in een kasteel Veel kastelen langs de Kromme Rijn, zoals Beverweerd, Hardenbroek, Weerdesteyn en Rhijnestein, worden particulier bewoond. Beverweerd (Werkhoven) dankt zijn naam aan de bevers die er vroeger rondzwommen en -knaagden. De oudst bekende bewoner is ridder Zweder van Zuylen. Rond de 17e en 18e eeuw was de familie van Nassau trotse eigenaar. Sinds 2006 woont en werkt schilder en kunstvervalser Foto: Ad Snelderwaard Geert Jan Janssen er. Plannen om het kasteel te verbouwen tot apparte- mentencomplex voor ouderen, zijn (nog) niet van de grond gekomen. Kasteel Rhijnestein (Cothen) werd in de 14e eeuw bewoond door de spraakmakende ridder Jan van Rhijnestein. Hij plunderde er flink op los, totdat de burg- Als liefhebber van kastelen en landgoederen ben je goed graaf van Utrecht hem een halt toeriep en het af met het Kromme Rijnpad; onderweg kom je er meerdere kasteel met zijn leger aanviel. Nu is Rhijnestein tegen. De één met ronde of vierkante toren, de ander met een idyllische plek, de route komt erlangs. een gracht, toegangsbrug of fraai aangelegde tuin. Goed Kasteel Rheinestein nieuws: in sommige kastelen kun je tegenwoordig trouwen, Publiek toegankelijk eten of slapen. Er zijn ook kastelen in het Kromme Rijngebied die wél hun deuren hebben geopend voor publiek. Zo kun je trouwen of vergaderen in De meeste kastelen in de Kromme Rijnstreek zijn gebouwd in de 13e Cammingha (Bunnik) en in Duurstede (Wijk bij Duurstede). Sterkenburg eeuw. Ze deden veelal dienst als adellijke woning, bestuurscentrum of (voorbij Werkhoven, iets van de route af) fungeert ook als Bed & Break- militaire steunpunt. Aanvankelijk bestonden ze enkel uit versterkte to- fast. Wie overnacht in dit middeleeuwse kasteel voelt zich voor even een rens, maar later zijn er ook woonvertrekken aangebouwd en weelderige echte kasteelheer of -vrouw. Dat wil toch iedereen? tuinen aangelegd. Zo veranderden veel kastelen tijdens de 17e en 18e eeuw in romantische buitenverblijven. Meer informatie over kastelen: www.vvvkrommerijnstreek.nl/kastelen

24 Kromme Rijnpad 25 0,8 46 60

57 0,2 58 0 0,5 1 km 14 1,5 1,3 0,7 1:35.000 0,9 1,2 82 1,5 Legenda Kromme Rijnpad 48 0,6 0,4 1,3 Korte wandelroute 1,4 49 83Wandelroutenetwerk 0,2 51 87 Wandelknooppunt 0,8 0,5 1 Kijkpunt 30 Langbroek Fort 25 46 1,4 0,3 Bos/Park 23 Kasteel Lunenburg 0,4 0,8 Horeca 0,4 55 Kerk 71 2,0 85 0,3 1,3Kasteel 84 1,4 1,3 Molen 0,4 1,2 0,5 Monument 1,6 N227 1,6 49 Museum 0,2 50 21 Overnachting 0,4 1,3 24 0,2Recreatiegebied Rondje Kersenpracht 16 48 Toren 0,7 16 0,5 22 Veerpont0,4 14 15 0,7

0,5 17 1,0 Zwemwater Foto: Ad Snelderwaard 86 0,3 74 0,7 0,5 18 Toeristisch Overstap Punt 2,1 17 0,7 18 87 P SteenenParkeren Brug 1,0 0,1 N229 Cothen 11 47

1,2 0,6 1,6 88 0,6 0,5 1,2 0,5 Inundatiesluis Wijk bij Duurstede 89 46

P 1,2 19 Kromme Rijn 1,4 16 Kersenmuseum 0,4 19 20 1,3 Sluisje Cothen 61 0,1 41 Etappe 4 3,0 Naast de woning op Kerkweg 22 voert een 0,3 51 21 grindpad naar het inundatiesluisje van Cothen 0,5 Cothen – 2,0 32 58 uit 1870. Het bord ‘verboden toegang’ aan het Wijk bij Duurstede 0,5 0,6 52 begin van de oprit geldt niet voor wandelaars Afstand 6,1 km 1,5 van het Kromme Rijnpad. Het Waterschap HDSR Knooppunten2,6 15 – 14 – 62 11 – 89 – 41 – 51 – 52 – 0,1 heeft er in 2007 een vispassage naast de stuw 63 82 – 86 – 10. 1,0 aangelegd en de sluis fraai gerestaureerd. 0,8 Wijk bij Duurstede 3,2 Sluisje Cothen 59 17 3,5 1,4 Molen Oog in ‘t Zeil Amsterdam-Rijnkanaal 0,4 82 22 Highlights van Wijk 86 De korenmolen aan het Molenplein hoort 76 0,3 onlosmakelijk bij Cothen. De eerste molen op 0,8 77 Molen Rijn en Lek 0,2 0,5 75 0,3 10 errijn deze plek werd in 1869 door brand verwoest. In 64 74 Ned 55 Kasteel 73 P hetzelfde jaar nog werd de molen herbouwd. In 54 1,1 51 Duurstede 68 0,2 0,3 50 60 1985 ging de molen weer in vlammen op, maar 0,5 52 23 1,7 49 1,8 twee jaar later maalde hij alweer tarwe tot meel. 0,3 0,7 72 Oog in ‘t Zeil is geopend voor publiek. 53 14 0,9 Molen Oog in ‘t Zeil 3,2 www.oog-int-zeil.nl

Lek 26 Kromme Rijnpad 27 Rijswijk cartographics.nl © 18 Brinkdorp Cothen Op de Brink in Cothen, aangewezen als be- schermd dorpsgezicht, waan je je in vroeger tijden. Oorspronkelijk fungeerde de Brink als verzamelplaats voor vee; later kreeg het de functie van centraal dorpsplein. Cothen is een typisch Kromme Rijndorp. Net als Werkhoven, Odijk en Bunnik ligt het op een stroomrug van de Kromme Rijn. De landbouwgronden lagen De Brink in Cothen naast het dorp.

19

Vikinghof Foto: Carolien Boogaard Waar vroeger een zwembad lag, bevindt zich nu een door het Landschap getrans- formeerd klein en afwisselend natuurgebied. Het wandelpad over het terrein komt langs graslanden, poeltjes, moeras, bos en natuur- vriendelijke oevers. De Vikinghof is een belang- rijke schakel in de ecologische verbindingszone De Wijkse haven langs de Kromme Rijn. Vikinghof 22 20 Inundatiesluis Wijk bij Duurstede Stuw Melkwegwetering Tussen de (Korte) Singel en de Rijndijk ligt een grote inundatiesluis, aange- In de wetering ligt, nabij de Landscheidingsweg, een op afstand bedien­ legd in 1870 als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Via de sluis bare stuw. Meestal is deze stuw gestreken. In droge tijden en als het peil kon water uit de Nederrijn via de Kromme Rijn naar de inundatievelden ten op de Kromme Rijn te laag wordt, wordt de stuw ingezet om het water van oosten van Utrecht worden gevoerd. Tegenwoordig wordt de sluis gebruikt het Langbroekerweteringgebied langer vast te houden. Door middel van voor de aanvoer van vers water voor Utrecht-stad en de Vecht. een te plaatsen pomp bij de stuw wordt de Langbroekerwetering dan van 23 water voorzien. Weg langs de Rijn

21 Vroeger stroomde de Kromme Rijn dwars door het huidige Wijk bij Bloemenweide Noorderwaard Duurstede. De stad was toen veel kleiner; alle bebouwing lag op de Voorbij de brug over de Kromme Rijn (Langbroekseweg) passeer je linkeroever. Toen in de 14de eeuw uitbreiding volgde naar de rechter­ een bloemenweide waar het ’s zomers gonst van zoemende bijen oever, kreeg Wijk grachten en wallen. Het deel van de Kromme Rijn dat en fladderende vlinders. Het vrolijk gekleurde parkje in de woonwijk binnen de stadsmuren lag, werd gedempt. Tot op de dag van vandaag Noorderwaard (Wijk bij Duurstede) draagt bij aan de biodiversiteit stroomt de Kromme Rijn daarom door de grachten, buiten de omwalling. omdat het vogels, insecten en vlinders aantrekt. En last but not least: De naam ‘Weg Langs de Rijn’ verwijst naar de oude loop van de rivier. omwonenden en wandelaars worden er vrolijk van.

28 Kromme Rijnpad 29 Overnachten aan het Kromme Rijnpad

Wijk bij Duurstede Hotel Brasserie Florian, Markt 2 Bij OTTO, Zandweg 8

Horeca aan het Kromme Rijnpad

Foto: Ad Snelderwaard Cothen Eetcafé het Molentje, Dorpsstraat 53 De Jonge Graaf, Graaf van Lynden van Sandenburgweg 2 Landwinkel de Kersenhut, Groenewoudseweg 18

Wijk bij Duurstede Restaurant de Engel, Markt 26 Rondje Kersenpracht Afstand 8,1 km Het Pakhuis, Maleborduurstraat 7 De Veldpoort Eten en Drinken, Veldpoortstraat 21 Knooppunten 11–14–55–86–87–88–46–41–89. Vanaf de TOP volg je de Kromme Rijn stroomaf- Zie voor meer informatie: www.vvvkrommerijnstreek.nl waarts naar Cothen. Bekijk de molen, de oude hoogstamboomgaard en het fraaie Kasteel Rhijnestein. Via het afwisse- lende Vikinghofterrein met poeltjes en graslan- den keer je weer terug. Tip: bezoek het Kersen- museum, vlak bij de start; leuk en leerzaam.

TOP kersenpracht Highlights van Wijk Afstand 8,3 km

Knooppunten 10–73–60–72–50–54–55–59–62–63–64–68–74–75–76–82–86–10. Vanaf de Stadshaven kun je lekker uitwaaien langs de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal. Via groenstroken bereik je Kasteel Duurstede. Slen- ter door de oude binnenstad met Markt, Grote Kerk en Peperstraat met winkels en galeries. Daarna volgt de molen, walmuur en Waterpoort. Een aaneenschakeling van highlights! Walmuur Wijk bij Duurstede

30 Kromme Rijnpad 31 KERSEN- EN FRUITTEELT stamfruit: fruitbomen die bewust laag worden gehouden. Zo kan het fruit makkelijker worden geplukt; dat is efficiënter en bespaart loonkosten. In de Kromme Rijnstreek bestaan nog een paar hoogstamboomgaarden, die inmiddels als ‘agrarisch erfgoed’ worden gekoesterd. In Cothen staat aan de Dorpsstraat een prachtige dorpsboomgaard met hoogstambomen.

Lente Het fruitseizoen begint in de lente, als de boomgaarden in bloei staan. Een heerlijke tijd om wandelend, fietsend of varend de bloesems te be- wonderen. Kersenbomen staan ongeveer twee weken in bloei, meestal in april. Kort daarna volgen de appel- en perenbomen. Die bloeien, afhankelijk van het weer, vanaf eind april of begin mei.

Zomer In juni en juli is het kersentijd, acht weken lang. Overal in de Kromme Rijnstreek kun je kersen proeven en kopen: in een landwinkel of bij een van de vele stalletjes. Bovendien zijn er diverse evenementen, zoals het Kersenfestival, NK Kersenpitspugen, Kersenpop en nog veel meer.

Kersen, appels en peren: de Kromme Rijnstreek heeft het Nazomer allemaal. In het voorjaar geven de bloeiende bloesems kleur Vanaf eind augustus worden de pruimen, appels en peren geoogst. Ook aan het landschap. Begin zomer draait alles om de kersen. dan kun je terecht bij een boerderij, landwinkel of fruitstalletje langs de Daarna is het overige fruit aan de beurt. Vers van het land, weg. En tijdens de Fruitplukdagen kun je zelf fruit plukken. Eind septem- dat smaakt toch het lekkerst?! ber is het meeste fruit geoogst.

Wist je dat we de boomgaarden in de Kromme Rijnstreek te danken KERSENMUSEUM hebben aan de Romeinen? Tweeduizend jaar geleden plantten ze hun fruitbomen op de vruchtbare gronden langs de rivier. Dat bleek een suc- Meer weten over hoe de kersen vroeger werden ces; ze waren de eersten in de regio die op grote schaal fruit verkochten. geteeld? Bezoek dan het Kersenmuseum in Cothen. Na hun vertrek stagneerde de fruitteelt. Maar in de 17e eeuw verhan- Je kunt er een veilingspel spelen, alles te weten delden de fruittelers hun kersen, appels en peren weer naar de rest van komen over de geschiedenis en de verschillende ras- Nederland en zelfs daarbuiten. Het transport vond plaats over de rivier, sen. Op het fruitteeltbedrijf van de familie Vernooy in een speciaal daarvoor ontwikkelde trekschuit: de Krommerijnder. is ook een landwinkel en een ‘Schenkerij’.

Hoogstam of laagstam Vroeger bestond een boomgaard uit hoogstambomen. De naam zegt het al: het fruit zat hoog aan de stam. Tegenwoordig zie je vooral laag- Meer informatie: www.vvvkrommerijnstreek.nl/kersen

32 Kromme Rijnpad 33 WIJK BIJ DUURSTEDE ‘Wijk’ sloot zich aan bij de toren, samen vormden ze ‘Wijk bij Duurstede’.

Kasteel Duurstede Halverwege de 15e eeuw vestigden de Utrechtse bisschoppen zich in de woontoren en bouwden het uit tot een groot, indrukwekkend kasteel. Maar toen ze in 1580 vertrokken, raakte het kasteel al snel in verval. Gelukkig herstelde de nieuwe eigenaar – de gemeente – het tot ruïne vervallen kasteel in oude glorie. Nu is het een sprookjesachtige locatie met slotgracht, ophaalbrug en stadspark in

Engelse landschapsstijl. Je kunt de twee Foto: Ad Snelderwaard torens, middeleeuwse zalen en binnen- Foto: Ad Snelderwaard plaats alleen bezoeken op afspraak met een gids. Daarnaast is het kasteel te huur voor evenementen en (trouw)feesten.

Markt DE MOLEN Toen Wijk in 1300 stadsrechten kreeg, Molen Rijn en Lek is een bijzondere kwam de kerk buiten de stadsmuren Het Kromme Rijnpad eindigt voor de meeste wandelaars molen. Het is de enige molen in ons te staan. Daarom verrees in 1365 een in Wijk bij Duurstede. Een kleine stad met een grote land die gebouwd is op een middel- nieuwe kerk in het hart van de stad, geschiedenis. Keer niet meteen huiswaarts, maar verken de eeuwse stadspoort, de Leuterpoort. aan de Markt. Halverwege de 15e eeuw knusse binnenstad met kasteel Duurstede, Grote Kerk en De ronde stellingmolen uit 1659 ver- bouwde de machtige bisschop David molen. Bezoek de winkels, restaurants of galeries. Wedden maalde eikenschors ten behoeve van van Bourgondië de kerk uit tot een drie- dat je tijd tekort komt? leerlooierijen. Later deed de molen, beukige kruiskerk. Nog altijd is de Grote tot op de dag van vandaag, dienst als Kerk een van de belangrijkste rijks­ Eerst even een lesje geschiedenis. Rond het jaar 700 was Wijk bij Duur- korenmolen. Op zaterdagmiddag kun monumenten in de binnenstad. Als je stede een van de voornaamste handelscentra van Europa. , je er meel kopen en de molen bezich- toch op de Markt bent, bewonder dan zoals de plaats toen heette, profiteerde namelijk van de gunstige ligging tigen (Dijkstraat 29). aan twee rivieren: de Rijn en de Lek. Twee eeuwen later kwam er een ook het 17e-eeuwse Stadhuis. Tegen- einde aan de bloeitijd, waarschijnlijk door plunderingen en aanvallen van woordig is de VVV er gehuisvest (nr. 24). de Vikingen. Alleen het kleine agrarische plaatsje Wijk bleef overeind. En in 2022 ook Museum Dorestad. Hoe de stad haar huidige naam kreeg? In 1270 verrees op de plek van Dorestad een adellijke woontoren, ‘Duurstede’ genaamd. De nederzetting Meer weten over Wijk bij Duurstede? www.bezoekwijkbijduurstede.nl

34 Kromme Rijnpad 35