Odnowione Łazienki Królewskie Odnowione Łazienki Królewskie Konserwacja i remont Pałacu na Wyspie wraz z otoczeniem w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie

Projekt finansowany z funduszy unijnych: Priorytet XI Kultura i dziedzictwo kulturowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko latach 2010–2015 Muzeum Łazienki Największym zadaniem w ramach całego Pro- cy efekt końcowy naszych 5-letnich starań, dzięki Królewskie zrealizowało Program Re- gramu Rewitalizacji była „Konserwacja i remont którym Łazienki Królewskie dołączyły do grona witalizacji o wartości + 130 mln złotych. Pałacu na Wyspie wraz z otoczeniem”, finansowa- najlepszych europejskich rezydencji królewskich. WProgram ten zainicjował Pan Bogdan Zdrojewski, na w ramach Priorytetu XI Kultura i dziedzictwo Dziś, spacerując po ich ogrodach, poczuć możemy Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego kulturowe Programu Operacyjnego Infrastruktura na nowo czar tego niezwykłego miejsca. Jak pisała w latach 2007–2014, który w lipcu 2010 roku zapro- i Środowisko. Wartość zrealizowanych prac wynio- prof. Maria Poprzęcka: „Łazienki Królewskie […] sił mnie do objęcia stanowiska dyrektora Muzeum. sła 48 634 582,49 złotych, z czego wysokość dofi- pozwalają poczuć, że «historia to jest rzecz żywa». Początkowo, w listopadzie 2010 roku, wartość nansowania ze środków Unii Europejskiej wyniosła Albowiem historia Łazienek to nie tylko dzieje bu- planowanych zadań wynosiła tylko + 50 mln zło- 32 330 000 złotych. Umowę o dofinansowaniu tego dynków i otaczającego je ogrodu. One mają swoją tych, ale już kwietniu 2011 roku suma ta wzrosła zadania podpisano 5 września 2012 roku, zaś całość historię, lecz zarazem same stały się historii scene- do + 80 mln, aby w końcowym okresie, dzięki popar- prac zakończono we wrześniu 2015 roku. rią. Są świadkami wydarzeń, ale też w nich żywo ciu Pani Minister prof. Małgorzaty Omilanowskiej, Obok głównych prac konstrukcyjnych, budow- uczestniczą. Są scenerią zmienną jak pory roku, jak przekroczyć 130 mln złotych. lanych i konserwatorskich w Pałacu na Wyspie, pogoda, światło, kolory, niesione przez wiatr zapa- W ciągu ostatnich 5 lat na rewitalizację Łazienek przeprowadzono szeroko zakrojone prace również chy. Architektura i sztuka, czas przeszły i teraźniej- Królewskich przeznaczono największe środki fi- w jego otoczeniu. Pełnej konserwacji poddany zo- szość, ludzie i przyroda pospołu tworzą genius loci nansowe w ostatnim stuleciu. Ponad połowa tego stał pobliski Amfiteatr, gdzie odnowiono widow- – ducha tego niezwykłego miejsca. Sprawiają, że budżetu pochodziła z Funduszy Europejskich, nię i zmodernizowano scenę. Gruntowne prace Łazienki to coś znacznie więcej niż tylko malowni- Funduszy Norweskich a pozostałe środki zrealizowano również w Pałacu Myślewickim. czy ogród, jakich wiele”1. z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Z alejek ogrodowych usunięto asfalt, wprowadza- Zapraszamy do odnowionych Łazienek Królew- Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska jąc nawierzchnie żwirowe i kamienne. W ramach skich – najszczęśliwszego miejsca w Warszawie. i Gospodarki Wodnej, Klubu Mecenasów Łazienek projektu Wirtualnego Muzeum powstał nowo- oraz dochodów własnych Muzeum. czesny portal informacyjny, który zmienił sposób Tadeusz Zielniewicz Program Rewitalizacji miał kompleksowy cha- obsługi publiczności. Prowadzone prace stano- Dyrektor Muzeum rakter i obejmował badania i projektowanie, mo- wiły także przyczynek do badań z zakresu histo- dernizację całej infrastruktury technicznej, kon- rii sztuki, ogrodów, konserwacji i archeologii. serwację Królewskich Kolekcji obrazów, rzeźby Umożliwiły również odkrycie bądź odtworzenie i grafiki, remonty i konserwację zabytkowych nieznanych wcześniej elementów wystroju oraz obiektów, rewitalizację ogrodów oraz powstanie pozwoliły na ustalenie etapów rozwoju Łazienek. 1 Poprzęcka M., Łazienki – pamięć i niepamięć, Wirtualnego Muzeum. Oddajemy na Państwa ręce album ukazują- Warszawa 2014, s. 6.

4 | | 5 Marta Boguta, Piotr Zambrzycki, Andrzej Jaskuła Sali Salomona zdobiły zaś monumentalne malowi- Królewska Galeria Grafiki – zespół rycin ilustrujący Herculanum i Forum Romanum. W miejscu pozostały w centrum życia politycznego i kultural- Konserwacja i remont Pałacu na Wyspie wraz dła Marcella Bacciarellego, przedstawiające Stani- poemat Metamorfozy Owidiusza, wykonany w latach ziemnego amfiteatru w latach 1790–1793 po- nego, jako reprezentacyjna siedziba władz państwo- sława Augusta jako biblijnego króla Salomona. Pan- 1767–1771 przez Pierre’a-François Basana oraz wstał nowy, kamienny, zaprojektowany przez Jana wych. Pałac na Wyspie, częściowo zniszczony przez z otoczeniem w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie teon władców stanowić miała Rotunda usytuowana Noëla Le Mire’a. Budynek szczęśliwie nie został Chrystiana Kamsetzera. Do dziś scenę Amfiteatru okupantów w 1944 roku, udostępniono ponownie Projekt finansowany w ramach funduszy europejskich: Priorytet XI Kultura i dziedzictwo kulturowe w centrum Pałacu. Na polecenie króla znalazły się tu zniszczony w czasie II wojny światowej i stanowi do ujmują z obu stron rzeźby: Umierający gladiator publiczności po odnowieniu w 1960 roku – do dziś Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko posągi czterech władców Polski (Kazimierza Wielkie- dziś oryginalną pamiątkę czasów stanisławowskich. i Umierająca Kleopatra. Attykę Amfiteatru pierwot- pozostaje on otwarty dla wszystkich tych, którzy Historia pięknych, który niestety nie został zrealizowany. go, Zygmunta I, Stefana Batorego, Jana III Sobieskiego) We wschodniej części Ogrodu usytuowano nie zwieńczono posągami szesnastu dramaturgów, pragną obcować ze sztuką i zapoznać się z dziedzic- Malarnia – pracownia Bacciarellego na Zamku i popiersia trzech cesarzy rzymskich (Tytusa, Tra- Pałac Myślewicki. Pierwotnie miał być on siedzibą wykonanymi przez Tommasa Righiego według twem ostatniego króla Polski i kulturą oświecenia. istoria Łazienek Królewskich sięga końca Królewskim w Warszawie – spełniała częściowo jana, Marka Aureliusza), których Stanisław August Stanisława Augusta, król przeznaczył go jednak dla wzorów ustalonych przez króla i André Le Bruna. XVII wieku, kiedy to na polecenie mar- funkcję królewskiej akademii. Dekoracje malar- cenił najwyżej. Sprawiedliwość, Łaskawość, Odwaga swojego bratanka, księcia Józefa Poniatowskiego. W 1922 roku zniszczone rzeźby zostały zastąpione Konserwacja i remont Pałacu szałka wielkiego koronnego Stanisława skie w Łazienkach wykonywał także Jan Bogumił i Roztropność – charakteryzujące ich cnoty – nama- Pałac do naszych czasów przetrwał w stanie niemal przez osiem rzeźb autorstwa Jana Biernackiego. na Wyspie wraz z otoczeniem HerakliuszaH Lubomirskiego architekt Tylman Plersch, autor dekoracji Pałacu na Wyspie, Białego lowane zostały w tondach przez Marcella Bacciarellego. niezmienionym – w jego wnętrzach podziwiać moż- Stanisławowi Augustowi nie dane było zo- van Gameren wzniósł dwa ogrodowe pawilony: Domku, Teatru Małego czy Teatru Królewskiego W Pałacu eksponowane były najcenniejsze na w większości oryginalną dekorację malarską autor- baczyć ostatecznego efektu rozpoczętej przez ałac na Wyspie, stanowiący centrum kró- Ermitaż i Łaźnię. W 1764 roku właścicielem zało- w Starej Oranżerii. dzieła pochodzące ze zgromadzonej przez króla stwa Jana Bogumiła Plerscha i Antoniego Herliczki. siebie przebudowy Łazienek – opuścił Polskę lewskiego założenia, to najważniejszy obiekt żenia został ostatni król Rzeczypospolitej, Stanisław W wyniku kilku przebudów, głównie z lat Królewskiej Kolekcji Obrazów, w tym Dziewczyna w Starą oranżerię, także zaprojektowaną przez w 1795 roku, jeszcze przed zakończeniem prac objęty programem rewitalizacji Łazienek August. Do prac związanych z rozbudową i wystro- 1784, 1788 i 1792–1793, Łaźnia Lubomirskiego ramie obrazu i Uczony przy pulpicie Rembrandta van Dominika Merliniego, usytuowano w zachodniej w Rotundzie Pałacu na Wyspie. Dla Stanisława KrólewskichP z funduszy europejskich. Prace jem posiadłości król zaprosił wielu znakomitych przeobraziła się w Pałac na Wyspie, którego for- Rijn (obecnie wystawiane w Zamku Królewskim części Ogrodu. Budowla ta oprócz swojej pierwotnej Augusta sztuki piękne stanowiły część reforma- o charakterze konserwatorskim i konserwatorsko- artystów. Nad pracami architektonicznymi czu- mę podziwiać można do dzisiaj. Fasada południo- w Warszawie). Stanisław August pragnął przekształ- funkcji ogrodu zimowego, pełni również rolę miej- torskiego programu, łączącego w sobie kwestie -budowlanym dotyczyły całego Pałacu wraz z jego wał pochodzący z Włoch Dominik Merlini, pierw- wa została przebudowana według projektu Do- cenia swojej letniej rezydencji w willę-muzeum, na sca spotykania się sztuk – to tutaj ulokowano dwor- polityczne, społeczne i gospodarcze. Także prace najbliższym otoczeniem, tj. tarasami, pawilona- szy architekt królewski, twórca Pałacu na Wyspie, minika Merliniego, przy udziale André Le Bruna wzór Villa Borghese czy Villa Ludovisi. Idea po- ski Teatr Królewski oraz największy w Polsce zbiór prowadzone w Łazienkach, zwłaszcza te związane mi i mostkami z kolumnadami. W 1944 roku Sala Białego Domku czy Pałacu Myślewickiego. Prace i Jana Chrystiana Kamsetzera, jeszcze w duchu wstania pierwszego publicznego nowoczesnego mu- rzeźb antycznych. Na podstawie odkrytych w 2011 z ustanowieniem pierwszego publicznego muzeum, Balowa, Sala Salomona i pierwsze piętro dozna- inwentaryzatorskie i projektowe, głównie doty- barokowym. Fasada północna z kolei stanowi już zeum w Łazienkach Królewskich została wyrażona roku zachowanych fragmentów malowideł, szcze- doskonale ilustrują dążenie Stanisława Augusta ły uszkodzeń, zarówno w części konstrukcji, jak czące wnętrz, prowadził na polecenie króla tak- przykład klasycyzmu doby stanisławowskiej. Elewa- przez władcę w jego korespondencji prowadzonej gółowych projektów Jana Chrystiana Kamsetzera do budowania świadomości narodowej i naprawy i wystroju. W trakcie powojennej odbudowy, w la- że drezdeńczyk Jan Chrystian Kamsetzer, twórca cje Pałacu i jego wnętrza zdobiły oryginalne rzeźby, z Marcellem Bacciarellim. oraz inwentarza królewskiego z roku 1795 roku, Rzeczypospolitej. Do dzisiaj Łazienki Królewskie tach 1945–1960, odtworzono zniszczone partie, między innymi projektu dekoracji Królewskiej powstałe w królewskiej skulptorni, oraz marmuro- Równolegle z Pałacem na Wyspie powstawa- w latach 2011–2015 odtworzono w Starej Oranżerii stanowią niezwykłe odzwierciedlenie utopijnej wizji a całość poddano gruntownej konserwacji. Od tego Galerii Rzeźby w Starej Oranżerii czy Amfiteatru. we kopie antycznych arcydzieł. Na tarasie od strony ły inne obiekty: Biały Domek, Pałac Myślewicki, Królewską Galerię Rzeźby, zgodnie z koncepcją władcy o „republice marzeń” i są wybitnym świa- czasu stan Pałacu, posadowionego na palach drew- W prace dekoratorskie zaangażowano André Le północnej ustawiono rzeźby walczących gladiato- Stara Oranżeria i Amfiteatr. Biały Domek był pierw- Stanisława Augusta. Dziś w Królewskiej Galerii dectwem europejskiego oświecenia. nianych i sztucznej wyspie, stale był monitorowa- Bruna, artystę, który przez prawie 30 lat pełnił funk- rów, dla których wzorem były antyczne dzieła, takie szym pawilonem na terenie Łazienek wzniesio- Rzeźby, na tle fresków przedstawiających iluzjo- Od 1812 roku, po sprzedaniu posiadłości przez ny. Przeprowadzano w nim także miejscowo prace cję pierwszego rzeźbiarza na królewskim dworze, jak np. Gladiator Borghese. Program ikonograficzny nym od podstaw na zlecenie Stanisława Augusta. nistyczną architekturę z idyllicznym włoskim pej- spadkobierców króla, Łazienki stały się siedzibą ro- konserwatorskie. Działania te, ze względu na ogra- a także Marcella Bacciarellego. Bacciarelli był jed- Pałacu, powstający w czasie zaangażowania króla We wnętrzu tej klasycystycznej budowli, powstałej zażem, można podziwiać kopie najsłynniejszych dziny carskiej Romanowów i nadal zmieniały swoje niczony charakter prac i środków, nie były w stanie nym z najwybitniejszych malarzy epoki klasycyzmu w obrady Sejmu Wielkiego i prace nad Konstytucją w latach 1774–1776 przy Promenadzie Królewskiej, rzeźb starożytnego świata: Grupę Laokoona, Apolla oblicze. Z tego okresu do dziś zachowały się Ogród w pełni powstrzymać procesu destrukcji, zwłasz- w Polsce, nadwornym malarzem królewskim oraz 3 Maja, stanowi odzwierciedlenie programu poli- Jan Bogumił Plersch namalował groteskowe deko- Belwederskiego, Meleagera, Amazonkę Mattei czy Romantyczny z Belwederem, Wodozbiór, Świątynia cza partii tarasów, elewacji, dekoracji zewnętrz- doradcą władcy w kwestiach artystycznych. W 1766 tycznego Stanisława Augusta. W Sali Balowej przy- racje, stanowiące najwcześniejszy w Polsce przy- Florę Farnese. Sybilli, Świątynia Egipska czy Nowa Oranżeria, nych czy dachów. Zrealizowane ostatnio w ramach roku na polecenie Stanisława Augusta opracował mioty króla – mądrość i siłę – symbolizowały postaci kład dekoracji tego typu. W kameralnych wnę- Amfiteatr widoczny z tarasu Pałacu na gdzie dziś mieści się znana restauracja Belvedere. Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko projekt utworzenia w Warszawie akademii sztuk Herkulesa Farnese i Apolla Belwederskiego, wnętrze trzach Białego Domku prezentowana jest do dziś Wyspie nawiązuje w swej architekturze do ruin Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Łazienki z funduszy Unii Europejskiej prace konserwatorskie

6 | | 7 pozwoliły na odnowienie zabytku, wzmocnie- zachowane partie oryginalnych malowideł autor- Podobny zakres prac objął również Pałac detali (stiuk lustrzany, pozłotnictwo), pozwoliły Umierającą Kleopatrę (Śpiącą Ariadnę), oraz lwa Aleją. Wykonano szczegółową wizualizację 3D części nie konstrukcji tarasu północnego, dzięki czemu stwa Jana Bogumiła Plerscha. Badania, poparte na- Myślewicki, jeden z najlepiej zachowanych obiek- wyeksponować oryginalny charakter, kolorystykę wyrzeźbionego przez Franciszka Pincka. Rzeźby te konstrukcji mostu i kanałów wodnych, biegnących podkreślony został oryginalny wyraz artystyczny stępnie źródłami historycznymi, tj. inwentarzami tów na terenie Łazienek. Powojenne prace kon- i kompozycję wnętrz. Renowacji poddano wszystkie podziwiać możemy po obu stronach sceny, w miej- wzdłuż Promenady Królewskiej. i historyczny Pałacu na Wyspie. Było to możliwe dzię- królewskimi oraz wzornikami z epoki, m.in. dzie- serwatorskie obejmowały najcenniejsze elementy pomieszczenia parteru i piętra Pałacu o historycz- scach, gdzie ustawione zostały na polecenie króla Badania archeologiczne na terenie ogrodu, zwłasz- ki równolegle prowadzonym pracom badawczym, łem Giovanniego Volpato, pozwoliły w pełni przy- wnętrz – malarstwo wedutowe w Jadalni, plafon Zefir nym wystroju, a także drewniane detale wystroju Stanisława Augusta. cza na obszarze Ogrodu Romantycznego, pozwoliły w wyniku których nierzadko dokonywano odkryć wrócić pierwotną XVIII-wieczną estetykę wnętrza. i Flora na suficie Łazienki parteru Pałacu, a -tak wnętrz: boazerie, wnęki okienne, złocone ramy paneli Szeroki zakres prac objął również historycz- na określenie kolejnych faz jego przekształceń oraz na mających zasadniczy wpływ na decyzje kolegium W Galerii Obrazów, Pokoju Portretowym, że Pokój Krajobrazowy czy Sypialnię. Konserwacje ściennych, stolarkę okienną i drzwiową oraz cokoły. ne ogrody, w tym zabytkowe układy Ogrodu odtworzenie historycznego układu, widocznego na konserwatorów. Sypialni Króla, Garderobie, Gabinecie i Przedpoko- wcześniejsze nie zawsze wykonywano z właściwym Ponadto remont objął modernizację instalacji elek- Romantycznego, otoczenia Ermitażu czy Drogi archiwalnych planach. Porównanie przebiegu alejek Głównym założeniem projektu było zabezpie- ju wymieniono jedwabne obicia ścian na nowe, od- uwzględnieniem oryginalnego detalu i warstwy ma- trycznych i niskoprądowych, wykonanie osuszania Belwederskiej, gdzie przywrócone zostały żwirowe w okresach historycznych na podstawie archiwalnych czenie Pałacu poprzez wymianę pokrycia dachu, tworzone we Francji według historycznych wzorów larskiej, co przyczyniło się do utraty pierwotnych wa- i nowych izolacji fundamentów budynku, wymie- i brukowane nawierzchnie w miejsca asfaltowych źródeł i wykopalisk pozwala stwierdzić, że obszar konserwację elewacji wraz z dekoracjami rzeź- i technik. Pomieszczenia te stanowią ważne miejsce lorów estetycznych i historycznych wnętrz. Pozostała niono pokrycie miedzianego dachu, dokonano na- alejek. Wykonano remont elementów małej ar- Łazienek Królewskich podlegał nieustannym prze- biarskimi, wykonanie napraw izolacji dolnej partii ekspozycji cennego zbioru Królewskiej Kolekcji Ma- część wystroju parteru i pierwszego piętra Pałacu prawy zabytkowej konstrukcji więźby dachowej, jak chitektury, takich jak mostki, kładki czy tarasowe kształceniom krajobrazowym. ścian, wykonanie nowego, sprawniejszego systemu larstwa oraz Rzeźby, której część – marmurowe posągi była poddawana pobieżnym naprawom oraz kolej- i konserwację elewacji obiektu z detalem kamien- schody, oraz dokonano, w nawiązaniu do źródeł Realizacja zadania „Konserwacja i remont odprowadzenia wód opadowych oraz wzmocnie- i popiersia, a pośród nich Faun z Koźlęciem nym przemalowaniom powierzchni ścian, sufitów nym. W trakcie prac remontowych, po odsłonięciu historycznych, miejscowej korekty układu. Przy Pałacu na Wyspie wraz z otoczeniem”, jako naj- nie fundamentów tarasów od strony północnej, i Wenus Medycejska – poddane zostały także pra- i boazerii. konstrukcyjnych elementów więźby, potwierdzono okazji prac rewaloryzacyjnych na terenie ogrodu ważniejszego elementu Programu Rewitalizacji północno-wschodniej i północno-zachodniej. com konserwatorskim. Rzeźby te uległy poważnym Z tego względu w trakcie kolejnych renowacji historyczne fazy rozbudowy Pałacu Myślewickiego wymieniono podziemną sieć ciepłowniczą oraz ele- Łazienek Królewskich „plus” 130 mln, przyczyniła Wzmocnienie fundamentów wykonano metodą tra- zniszczeniom podczas drugiej wojny światowej, co zdobienia te utraciły swą lekkość i ozdobność, de- (lata 70. i 80. XVIII wieku). menty sieci energetycznej, należące do infrastruk- się do zachowania i podkreślenia unikalnych wa- dycyjną – za pomocą dębowych pali, nawiązując do ist- widoczne było pod postacią wyraźnych spękań, likatne ornamenty sztukaterii, gzymsów czy drew- Znajdujący się w pobliżu Pałacu na Wyspie tury Muzeum. lorów zabytkowych obiektów, ogrodów i kolek- niejących już historycznych rozwiązań. Rewaloryzacji licznych uzupełnień formy i czarnych plam, po- nianych boazerii zatraciły wyrazistą formę, zaś zło- Amfiteatr służył historycznie jako plenerowa Pracom budowlano-konserwatorskim, realizo- cji Muzeum. Wprowadzone zostały udogodnienia poddano również taras południowy wraz z zespołem wstałych podczas pożaru Pałacu na Wyspie w 1944 cenia zostały zastąpione tańszą warstwą pozłotniczą scena teatru królewskiego. Aby tę funkcję mógł wanym w otoczeniu zabytkowych budynków i na te- dla osób niepełnosprawnych, tak aby mogły one rzeźb, stylizowanych lampionów i balustrad. Istotnym roku. Dopiero użycie współczesnych technik, w tym ze szlagmetalu. Głównym założeniem obecnych z powodzeniem pełnić i dziś, konieczna była moder- renie ogrodów, towarzyszył stały nadzór i badania ar- w pełni korzystać z oferty kulturalnej i edukacyjnej elementem prac była konserwacja wystroju histo- ablacji laserowej, oraz nowych materiałów konser- prac było zatem przywrócenie właściwego estetycz- nizacja sceny wraz z budynkami zaplecza – zabytko- cheologiczne, które objęły znaczny obszar Łazienek Łazienek Królewskich. Dzięki modernizacji infra- rycznych wnętrz parteru i piętra Pałacu w połączeniu watorskich, pozwoliło przywrócić im pierwotne nego i historycznego wyglądu unikatowym wnę- wymi, bliźniaczymi garderobami, oraz remont kon- Królewskich. Zabezpieczono znaleziska pochodzą- struktury podniesiona została jakość obsługi pu- z modernizacją instalacji technicznej. Gruntownej walory estetyczne. trzom Pałacu z naciskiem na odsłonięcie i zabez- serwatorski widowni Amfiteatru. Prace budowlane ce z wykopalisk, w tym zbiór fragmentów płytek bliczności oraz znacznie poprawiły się warunki pra- restauracji poddano dekoracje ścian i sufitów: sztu- Odkrycie w Pokoju Kąpielowym historycznych pieczenie zachowanych oryginalnych elementów i konserwatorskie objęły zabezpieczenie i wzmocnie- ściennych malowanych kobaltem, pochodzących cy w modernizowanych obiektach. Portal Wirtualne katerie, stiuki, zabytkowe okładziny z kafelków ho- powierzchni sztukaterii i płaskorzeźb było podsta- dekoracji, w tym warstw malarskich. Tak stało się nie korony murów, konserwację elewacji i okładzin zapewne z Pokoju Kąpielowego i Pokoju Bachusa Muzeum umożliwia szybki i szeroki dostęp do lenderskich oraz panele tkaninowe. Odnowiono wą do zmiany dotychczasowej kolorystyki wnętrza. w przypadku odkrytych w trakcie prowadzenia kamiennych widowni oraz kanału orkiestry wraz w Pałacu na Wyspie, elementy ozdób, zabytkowe aktualnych informacji na temat oferty Muzeum także rzeźby wraz z postumentami oraz deko- Przywrócono ciepłą tonację dekoracji i „marmu- prac oryginalnych XVIII-wiecznych polichromii z dekoracją rzeźbiarską, wykonanie nowego syste- monety, w tym dwa szelągi Jana II Kazimierza Wazy i jego zasobów. Dzięki pomocy finansowej pozyska- racyjne żyrandole, które wyposażono w system rową” połyskliwość płaskorzeźbom na ścianach. roślinnych w Przedpokoju Wschodnim na parte- mu izolacji i odprowadzenia wód opadowych, jak (tzw. boratynki). nej z funduszy europejskich, realizacji programu e-candels. Remont objął również posadzki i podło- W Przedsionku odsłonięto i wyeksponowano hi- rze Pałacu czy badań nad dekoracjami wybranych również wzmocnienie konstrukcji partii nadbrzeża W trakcie badań towarzyszących pracom zwią- rewitalizacji, możliwe jest ukazanie i udostępnienie gi. Odrestaurowane zostały drewniane boazerie de- storyczne tynki w płycinach, stanowiących zwień- wnętrz drugiego piętra Pałacu, gdzie odsłonięto uni- widowni. Według historycznych źródeł odtworzona zanym z przebudową podziemnej sieci cieplnej w całej okazałości dziedzictwa historycznego i kultu- korowane złoceniami, a także stolarka drzwiowa we czenie portali wejściowych do Pokoju Bachusa katowe historyczne polichromie, dotąd niewidocz- została loża królewska, znajdująca się nad kanałem na skrzyżowaniu Alei Chińskiej oraz Promenady rowego Łazienek Królewskich. wszystkich salach. i Jadalni. Badania dowiodły, iż tynki te pochodzą ne. Przeprowadzone badania pierwotnej kolorystyki wodnym, oraz kolorystyka ławek widowni. Prace Królewskiej natrafiono na relikty architektoniczne W toku prac konserwatorskich przy polichro- z końca XVII wieku, z czasów pawilonu kąpielowe- oraz zabiegi konserwatorskie przy użyciu technolo- konserwatorskie objęły także dwie rzeźby autorstwa XVIII-wiecznej budowli – tzw. Most Chiński, który miach ściennych w Sali Balowej odkryto dobrze go Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. gii nawiązujących do historycznego wykończenia André Le Bruna – Umierającego gladiatora oraz pełnił funkcję tarasu widokowego oraz kładki nad

8 | | 9 The renovated Royal

Conservation and Renovation of the Palace on the Isle and its immediate surroundings – Łazienki Royal Łazienki Museum in Warsaw

Project financed by the European Union under Priority XI Culture and Cultural Heritage – Infrastructure and Environment Operational Programme (IEOP) onservation and renovation of the Palace on August Poniatowski’s collections of paintings, sculp- unknown elements in the decoration of the interiors, the Isle and its immediate surroundings at tures and prints, as well as the renovation and con- and has enabled us to determine the various phases of the Royal Łazienki Museum in Warsaw. servation of historic buildings and structures, revi- the Royal Łazienki’s development. CProject financed by the European Union talization of the gardens, and the creation of a virtual This publication presents the final effects of the under Priority XI Culture and Cultural Heritage – museum. work undertaken over the past five years, thanks to Infrastructure and Environment Operational The most important task within the scope of the which the Royal Łazienki Museum has become an Programme (IEOP) revitalization programme was the ‘Conservation outstanding European royal residence. Today, when In the years, 2010–2015 the Royal Łazienki and renovation of the Palace on the Isle and its im- strolling through the gardens, we can again succumb Museum implemented a revitalization programme mediate surroundings’, financed under Priority to the charm of this unique place. To quote Professor totalling + 130M zlotys. This programme was initi- XI – Culture and Cultural Heritage, Infrastructure Maria Poprzęcka: ‘The Royal Łazienki […] make us ated by Mr. Bogdan Zdrojewski, Minister of Culture and Environment Operational Programme (IEOP). conscious of the fact that “history is a living thing”. and National Heritage, who in July 2010 invited me The overall cost of the work was 48,634,582.49 The history of the Royal Łazienki not only encom- to take up the post of Director of the Museum. In zlotys, of which 32,330,000 zlotys was cofinanced passes the history of its buildings and the surround- November 2010, the value of the planned tasks had with European Union funds. The Agreement on co- ing gardens. Although they have their own history, originally amounted to + 50M zlotys, however by financing this task was concluded on 5 September they have also become part of history, by witnessing April 2011, this sum had already risen to + 80M, and 2012, and the work was completed in September 2015. events in which they actively participated. The scen- in the final period of the work, thanks to the sup- Alongside the major construction, building ery changes like the seasons of the year, the weather, port of the current Minister, Professor Małgorzata and conservation work carried out on the Palace light, colours, and scents carried by the winds. Art Omilanowska, the total cost exceeded 130M zlotys. on the Isle, a wide-ranging scope of work was also and architecture, the past and the present, people and Over the past five years, the highest amount of undertaken in its immediate vicinity. The nearby nature—all these elements combine to create the ge- funding this century has been allocated to the revi- Amphitheatre underwent comprehensive conser- nius loci—the protective spirit—of this most unusual talization of the Royal Łazienki. More than half the vation work; the auditorium was renovated and the place. They make the Łazienki something which is far funding was provided by European Union funds, stage modernized. Major work was also carried out more than just a picturesque garden.’1 Norway Grants, and the remainder by the Minister of in the Myślewicki Palace. The asphalt covering the We cordially invite you to visit the renovated Culture and National Heritage, the National Fund for pathways in the gardens was replaced with gravel Royal Łazienki Museum—the most beautiful place in Environmental Protection and Water Management, and stone surfaces. A modern portal was created as Warsaw. the Patrons of the Łazienki Club, and the Museum’s part of the Virtual Museum which has altered the own funds. way in which people can make use of the museum’s Tadeusz Zielniewicz The revitalization programme was very wide- resources. The work undertaken has also given us the Director, Royal Łazienki Museum in Warsaw ranging, encompassing research, planning and de- opportunity to conduct research in the fields of art sign, comprehensive modernization of the technical history, gardens, conservation and archaeology. It also 1 Poprzęcka M., Łazienki – pamięć i niepamięć, infrastructure, the conservation of King Stanisław led to the discovery and reconstruction of previously Warsaw 2014, p. 6.

12 | | 13 Marta Boguta, Piotr Zambrzycki, Andrzej Jaskuła reflection of Stanisław August’s political agenda. In August. Jan Bogumił Plersch painted grotesques— Farnese Flora are on display in the Sculpture From 1812, after the estate was sold by the King’s Conservation and Renovation of the Palace on the Isle and its the Ballroom, the qualities of a king—wisdom and the earliest example of this type of decoration in Po- Gallery against a background of frescoes depict- heirs, the Łazienki became the property of Tsar power—are symbolized by the statues of the Far- land—in the interiors of this neoclassical pavilion, ing illusionistic architecture shown in an idyllic Alexander I of the Romanov dynasty, and con- immediate surroundings—Royal Łazienki Museum in Warsaw which was built alongside the Royal Promenade in Italianate landscape. tinued to undergo changes: the Romantic Garden Project financed by the European Union under Priority XI Culture and Cultural Heritage – Infrastructure nese Hercules and Apollo Belvedere, whereas the the years 1774–76. To this day the King’s collection The architecture of the Amphitheatre, vis- and Belvedere, the Water Tower, the Temple of the and Environment Operational Programme (IEOP) interiors of the Salle de Salomon were ornament- ed with monumental murals painted by Marcello of prints is on display in the White Pavilion’s in- ible from the terrace of the Palace on the Isle, was Sybil, the Egyptian Temple, and the New Orangery History In 1766 he was commissioned by Stanisław August Bacciarelli, depicting Stanisław August as the Biblical timate interiors. The series of prints illustrating modelled on the ancient theatre in Herculaneum (which now houses the renowned Belvedere Res- to draw up a plan to establish an Academy of Fine King Solomon. The Rotunda, located in the centre of Ovid’s Metamorphoses, were made in the years and on the ruins of the Forum Romanum. In the taurant) have survived from that time. After Poland he beginnings of the Royal Łazienki date Arts in Warsaw which, unfortunately, never came to the Palace was intended to be a Pantheon of famous 1767–71 by Pierre-François Basan and Noël Le years 1790–93 the earthern amphitheatre was regained its independence, the Łazienki remained at back to the seventeenth century when the fruition. The Painting Shop [known as the Malarnia national figures. At the King’s behest, four statues Mire. Fortunately, the building was not destroyed in replaced by a new one built of stone according to the centre of political and cultural life, as the repre- architect Tylman van Gameren was com- in Polish]—Bacciarelli’s atelier at the Royal Castle of Polish kings (Kazimierz the Great, Zymunt I, the Second World War and is an original memento a design by Johann Christian Kammsetzer. To this sentative seat of the Polish government. The Palace Tmissioned by the Grand Marshal of the Crown, in Warsaw—in part fulfilled the function of a royal dating from the times of King Stanisław August. day, the stage of the theatre is surrounded on both on the Isle was partially damaged by German occu- Stefan Báthory, and Jan III Sobieski) and the busts Stanisław Herakliusz Lubomirski, to build two gar- academy. Jan Bogumił Plersch was also involved in of three Roman Emperors (Titus, Trajan and Mar- The Myślewicki Palace is located in the east- sides by sculptures: The Dying Gladiator and Dying pying forces in 1944; it was reopened to the public den pavilions: the Hermitage and a Bathhouse. In producing the painted decorations in the Palace on cus Aurelius)—whom Stanisław August held in high ern part of the grounds. Stanisław August initially Cleopatra. The Amphitheatre’s attic was originally in 1960 following renovation work. Today the Royal 1764 Stanisław August Poniatowski, the last Polish the Isle, the White Pavilion, the Small Theatre, and regard—were installed in the Rotunda, while four planned to make this villa his summer residence, surmounted with sixteen statues of renowned play- Łazienki Museum is open to all visitors who want to king, became the owner of the entire estate. The King the Royal Theatre in the Old Orangery. tondi, painted by Marcello Bacciarelli, depicted the but instead gave it to his nephew, Prince Józef wrights, executed by Tommas Righi according to immerse themselves in the contemplation of art and employed many renowned artists and craftsmen to As a result of construction work, carried out virtues—Justice, Mercy, Courage and Prudence— Poniatowski. The Palace has survived to this day in models conceived by the King and André Le Brun, would like to become acquainted with the legacy of carry out the work necessary to enlarge the build- mainly in the years 1784, 1788 and 1792–93, represented by these figures. an almost unaltered state, and its interiors have for but they proved not to be very durable and in 1922 the last Polish king and Enlightenment culture. ings and furnish the interiors. The architectural work Lubomirski’s Bathhouse Pavilion was transformed The most valuable paintings in the King’s collec- the most part retained their original painted decor- they were replaced with eight sculptures made by was supervised by Domenico Merlini, the Italian- into the Palace on the Isle, which can still be admired tion, including Girl in a Picture Frame and Scholar ations, which were the work of Jan Bogumił Plersch Jan Biernacki. Conservation and renovation of the born Court architect to King Stanisław August. Mer- to this day. The south façade was remodelled accord- at His Writing Table by Rembrandt van Rijn (now and Antoni Herliczki. Stanisław August never saw the final effects of Palace on the Isle and its immediate lini was responsible for remodelling the Palace on ing to a design by Domenico Merlini with the help of in the Royal Castle in Warsaw), were on display in The Old Orangery, built according to a design by the transformation of the Łazienki he had begun; surroundings the Isle, and for the design of the White Pavilion André Le Brun and Johann Christian Kammsetzer, the Palace on the Isle. Stanisław August’s intention Domenico Merlini, is situated in the western part of in 1795 he left Poland, before work on the Rotunda and Myślewicki Palace. The inventories and design in the Baroque style, whereas the north façade is an was to transform his summer residence into a villa- the grounds. Apart from its original function as a in the Palace on the Isle had been completed. The he Palace on the Isle, which lies at the very of the interiors were drawn up, at the King’s behest, example of the neoclassical style which was the fash- cum-museum, modelled on the Villa Borghese and winter garden, the building was a meeting place of fine arts constituted part of Stanisław August’s pro- heart of the Royal Łazienki Museum, is the by the Dresden-born Johann Christian Kammsetzer, ion in the Stanislavian era. The elevations of the Pal- Villa Ludovisi. The King discussed his idea concern- the arts, and home to the Royal Theatre, as well as gramme of reforms, also combining political, social most important structure encompassed Tby the revitalization project financed by European who also produced the designs for the decoration ace on the Isle and its interiors were decorated with ing the establishment of the first modern public mu- the largest collection of ancient sculptures in Poland. and economic issues. The work undertaken by the of the Sculpture Gallery in the Old Orangery and original statues made in the Skulptornia (Sculpture seum in the Royal Łazienki in his correspondence Based on fragments of murals discovered in 2011, King at the Łazienki, in particular that connected Union funds. The conservation and conservation- the Amphitheatre. The artist André Le Brun, for Room), as well as marble copies of ancient master- with Marcello Bacciarelli. detailed drawings by Johann Christian Kammsetzer, with the establishment of the first public museum, cum-building work embraced the entire building, nearly thirty years principal sculptor at the Court in pieces. The north terrace is adorned with statues of Other buildings and structures were also erected and the inventory of 1795, the Sculpture Gallery was is an excellent illustration of his desire to build na- together with its immediate surroundings: the ter- Warsaw, was also involved in work on the ornamen- fighting gladiators modelled on an ancient sculp- at the same time as the Palace on the Isle: the White recreated in the years 2011–15 in the Old Orangery tional awareness and rectify the mistakes made in races, pavilions, bridges, and colonnades. In 1944, tation, as was also Marcello Bacciarelli, one of the ture—the so-called Borghese Gladiator. The Palace’s Pavilion, the Myślewicki Palace, the Old Orangery, according to Stanisław August’s original conception. the Republic. To this day the Royal Łazienki are a both the structure of the building and interiors of most renowned artists of the neo-classical era in iconographic scheme, which was devised during the and the Amphitheatre. The White Pavilion was the Today copies of some of the most famous sculp- reflection of the King’s utopian vision of a ‘repub- the Ballroom, Salle de Salomon and first floor were Poland. Bacciarelli was Court painter to the King and King’s involvement in the deliberations of the Great first building on the grounds of the Łazienki estate tures from antiquity such as the Laocoön Group, the lic of dreams’ and an outstanding testament to the damaged. During post-war reconstruction work, in adviser to the monarch on matters concerning art. Sejm and work on the Constitution of 3 May, is a to be built from scratch on the order of Stanisław Belvedere Apollo, Meleager, Amazon Mattei and European Enlightenment. the years 1945–1960, the damaged areas were rebuilt

14 | | 15 and the entire building underwent thorough con- the Palace’s ground- and first-floor interiors, as well The discovery of historic stucco work and bas re- servation. Since then the condition of the Pal- as the modernization of the technical installations. liefs in the Bathing Room led to changes being made ace—erected on wooden poles and an artificial is- Restoration work was undertaken on the wall decor- to the colour scheme of the interiors. The warm land—has been monitored constantly. Conservation ations and ceilings, including the stucco work, the tones of the decoration and ‘marble-like’ lustre of work has also been carried out in localized areas. historic Dutch tiles and fabric wall coverings. The the bas reliefs on the walls were restored to their However, due to the restricted nature of this work sculptures and their pedestals were also renovated, as original appearance. In the Vestibule on the ground and limited funds, these activities were unable to were the decorative chandeliers, which were fitted with floor, the historic plaster work in the panels above fully deter the ongoing disintegration processes, e-candles. The floors and flooring, wooden panelling, the entrance to the Bacchus Room and the Dining in particular with regard to the terraces, elevation, gilded decorations, and the doors to all the rooms were Room was uncovered. Studies have shown that the external decorations, and the roofs. The conser- also renovated. plaster work dates from the end of the seventeenth vation work carried out under the Structure and Part of an original mural painted by Jan Bogumił century, i.e. from the times of Stanisław Herakliusz Environment Operational Programme funded by Plersch was discovered during conservation work Lubomirski’s Bathhouse Pavilion. the European Union has resulted in the renovation on the polychrome decorations in the Ballroom. Work of a similar scope was undertaken at the of this historic building, and stengthening the north Research work, based on historical sources such Myślewicki Palace, one of the best preserved build- terrace, thanks to which the original artistic and as the King’s inventories, and pattern books ings in the Royal Łazienki Museum. Post-war con- historic character of the Palace on the Isle has been dating from that time, including the work of Giovanni servation work had earlier been carried out on the restored. This was possible thanks to the research Volpato, enabled the eighteenth-century interiors to be most valuable elements in its interiors: the painted work conducted, as a result of which several discov- fully restored to their original appearance. vedute in the Dining Room, the plafond depicting eries were made which have had a major impact on In the Picture Gallery, the Portrait Room, the King’s Zephyr and Flora in the Bathroom on the ground the decisions taken by the conservation commis- Bedchamber, the Dressing Room, the King’s Study, and floor of the Palace, as well as the Landscape Room sion. the Antechamber, the silk wall coverings were replaced and the Bedroom. This earlier conservation work The main objective of the project was to protect with new ones made in France according to historic was not always carried out with due regard for the Palace by replacing the roofing, conservation patterns and using old-fashioned techniques. These the original details and paint layers, which led to of the elevations, and the sculptural decorations, interiors which are important for exhibiting King damage to these beautiful historic interiors. The re- repairing the damp proof course in the lower sec- Stanisław August’s valuable collection of paintings and maining decorations on the ground and first floors tions of the walls, and installing a new, more ef- sculptures, some of which —marble statues and busts, of the Palace had been subjected to perfunctory re- ficient storm water drainage system, as well as including Faun with Kid and the Medici Venus — also pairs, while yet another layer of paint was added strengthening the foundations on the north, underwent conservation work. These sculptures were to the surface of the walls, ceilings, and panelling. north-east and north-west sides of the terrace. heavily damaged during the Second World War, which As a result of subsequent renovation work, these These foundations were fortified using traditional was visible in the form of cracks, numerous infills and ornamentations had lost their delicacy and decor- methods, i.e. oak posts to supplement the already black stains, which were the result of a fire which broke ativeness, the stucco work, cornices, and wooden existing historical solutions. The south terrace was out at the Palace in 1944. They could only be restored panelling had been deprived of their expressive also renovated, along with the statues, stylized light- to their original appearance using modern technol- form, and the gilding was replaced with a cheap- ing and balustrades. Another important element ogy, including cleaning by laser ablation, and the use of er layer of metal leaf. The main objective of the was the conservation of the historic furnishings in modern conservation materials. current work was therefore to restore the aesthet-

16 | | 17 ic and historical appearance of the Myślewicki The Amphitheatre, located close to the Palace the revitalization work undertaken in the grounds The implementation of the projectC ‘ onserva- Palace’s unique interiors, the emphasis being on on the Isle, was originally used as an open air royal of the Royal Łazienki Museum. tion and Renovation of the Palace on the Isle and uncovering and protecting the original decor- theatre. In order for it to fulfil the same role today, The building-cum-conservation work carried its immediate surroundings’, being the most import- ative elements, including the paint layers, as was it was necessary to modernize the stage, as well as out in the areas surrounding the historic buildings ant task under the revitalization programme (plus the case when original eighteenth-century poly- the two historic dressing rooms, and to undertake and gardens was under constant supervision and 130M zlotys) has contributed to preserving and em- chrome vine motifs were discovered during work conservation and renovation work on the audi- accompanied by archaeological research, which en- phasizing the unique historic value of the Museum’s in the Eastern Antechamber on the ground floor torium. This work involved protecting and compassed a considerable part of the grounds. The buildings, gardens and collections. Facilities were of the Palace, and when research was conducted strengthening the wall copings, and conservation finds from these archaeological excavations consisted installed for people with disabilities so that they can into the decoration of selected interiors on the sec- of the elevations and stone cladding in the audi- of fragments of wall tiles decorated with cobalt blue make use of the cultural and educational facilities ond floor of the Myślewicki Palace, where unique torium and orchestra pit. A new damp proof course glazes, which probably came from the Bathing Room provided by the Royal Łazienki Museum. Thanks historic polychrome paintings were discovered was applied, as well as storm water drainage, and and Bacchus Room in the Palace on the Isle, elements to the modernization of the infrastructure, the qual- which had hitherto not been visible. By research- the lakeside part of the auditorium was fortified. of the decoration and ornamentation, as well as old ity of services offered to the public has been en- ing the original colours that had been used, and The royal box, with direct access to the water, was coins, including two szelągs (also called Boratynki in hanced, and working conditions in the modernized carrying out conservation work using methods recreated according to information in the archival Polish) dating from the times of King Jan II Kazimierz interiors have improved. The Virtual Museum Portal alluding to the original finish of the details (pol- sources, and the colour of the seating in the audi- of the Vasa dynasty. enables fast and wide-ranging access to up-to-date ished plaster, gilding), we were able to highlight torium was restored to its original colour. The con- During research work undertaken in connec- information on what the Museum has to offer, and its the original character, colouring and composition servation work also encompassed two sculptures tion with the reconstruction of the underground resources. Thanks to the completion of the project, of the interiors. All the rooms with historical in- made by André Le Brun—the Dying Gladiator and heating and power network, relics of an eighteenth- it has been possible to bring to light full information teriors located on the ground and first floors of Dying Cleopatra (Sleeping Ariadne), as well as a lion century structure, known as the Chinese Bridge, were regarding the Royal Łazienki’s historical and cultural the Myślewicki Palace were restored, including carved by Franciszek Pinck. These sculptures have uncovered at the junction of the Chinese Avenue heritage. Thanks to financial assistance obtained from the woodwork: i.e. the panelling, window niches, now been returned to their original location on ei- and Royal Promenade. Originally this structure was European Union funds, and implementation of the gilded frames surrounding the wall panels, the ther side of the stage, where they were installed at used as a viewing platform and footbridge over the revitalization project, it has been possible to show windows and doors, including the frames, sills, the behest of King Stanisław August. Chinese Avenue. Detailed records were made using and make available the Royal Łazienki’s historical and and mouldings, as well as the skirting boards. The The wide-ranging conservation work also em- 3D digital photography of the foundations and water cultural heritage in all its glory. renovations also included the modernization of braced the historic gardens, including the original channels which ran under the bridge and along the the low-voltage electricity and wiring networks, layout of the Romantic garden, the area surround- Royal Promenade. Translation: Anne-Marie Fabianowska drainage of the foundations and the application ing the Hermitage, and the Belvedere Road where The archaeological research conducted in the gar- of a new damp proof course. The copper roofing the asphalt surface of the pathways was replaced dens, especially in the Romantic garden, enabled us to was replaced, repairs were made to the historic with gravel and cobblestones. Small architectural determine the successive phases of its transformation timber roof truss, and the elevations and stone- structures were also renovated, such as bridges, and to recreate its historic layout recorded on arch- work underwent conservation work. After un- walkways and the footbridges leading onto the ival plans. A comparison of the historic layout of the covering the timber roof truss, it was possible to terraces; in some areas the layout was returned alleyways with the archival sources, combined with confirm, and place in their historical context, the to its original state according to information in the the results of archaeological research, has shown that various phases of the Myślewicki Palace’s devel- archives. The Museum’s underground heating net- the landscape in the grounds of the Royal Łazienki opment (in the 1770s and 1780s). work and power network were modernized during Museum was continually being transformed.

18 | | 19 Łazienki Królewskie renové

Conservation et rénovation du Palais-sur-l’Île et de ses environs au Musée du Palais Royal de Łazienki à Varsovie

Programme financé par les fonds européens : Priorité 11 « Culture et patrimoine culturel » du Programme opérationnel infrastructures et environnement

20 | | 21 ntre 2010 et 2015, le Musée du Palais Royal Le projet de « Conservation et rénovation du Nous vous remettons un ouvrage qui présente de Łazienki à Varsovie a réalisé un Pro- Palais-sur-l’Île et de ses environs au Musée du Pa- l’effet final de nos efforts depuis cinq années grâce gramme de réhabilitation s’élevant à plus de lais Royal de Łazienki à Varsovie », financé dans le auxquels le site de Łazienki Królewskie a rejoint le E130 millions de zlotys. Ce programme avait été ini- cadre du Programme opérationnel infrastructures et cercle des meilleures résidences royales d’Europe. tié par Monsieur Bogdan Zdrojewski, ministre de environnement, Priorité 11 « Culture et patrimoine En nous promenant aujourd’hui dans les jardins la Culture et du Patrimoine national qui, en juillet culturel », a constitué le principal volet du Pro- nous pouvons de nouveau ressentir le charme de ce 2010, m’a invité à prendre la direction du Musée. gramme de réhabilitation. Le montant des travaux lieu magique, évoqué ainsi par le professeur Maria Initialement, en novembre 2010, la valeur des tâches réalisés s’est élevé à 48 634 582,49 zlotys et la partie Poprzęcka : Le site de Łazienki Królewskie […] per- planifiées représentait à peine 50 millions de zlotys, cofinancée avec des fonds communautaires a repré- met de comprendre que « l’histoire est quelque chose mais déjà en avril 2011, ce montant a atteint plus senté 32 330 000 zlotys. Un accord de cofinancement de vivant ». L’histoire de ce lieu ne se résume pas à de 80 millions de zlotys pour dépasser finalement, du projet avait été signé le 5 septembre 2012 et tous celle des bâtiments et des jardins qui les entourent. grâce au soutien de l’actuelle ministre, le professeur les travaux ont été achevés en septembre 2015. Indépendamment de leur propre passé, ils sont le Małgorzata Omilanowska, 130 millions de zlotys. Les travaux de construction, de rénovation et de cadre de nombreux événements. Témoins de l’his- Durant ces cinq dernières années, la réhabilita- conservation réalisés au Palais-sur-l’Île ont été ac- toire, ils en sont aussi acteurs. Ils offrent un décor tion du site de Łazienki Królewskie a absorbé les compagnés de vastes opérations dans ses alentours. aussi variable que les saisons, le temps, la lumière, les plus importants fonds engagés au cours du siècle Situé à proximité, l’Amphithéâtre a bénéficié d’un couleurs, les senteurs portées par le vent. L’architec- dernier. Plus de la moitié du budget a été assurée programme de rénovation complexe prévoyant la ture et l’art, le passé et le présent, les gens et la nature avec des Fonds européens et des Fonds norvégiens, modernisation de la scène et la restauration de la font l’âme de ce lieu unique - son genius loci. C’est l’autre partie étant financée par le Ministère de la partie destinée au public. Des travaux ambitieux ont grâce à eux que Łazienki ne se résume pas à un parc Culture et du Patrimoine national, le Fonds National été réalisés au Palais de Myślewice. Le revêtement pittoresque parmi tant d’autres1. pour la Protection de l’Environnement et la Gestion goudronné des chemins et allées a été remplacé par Nous vous invitons à visiter le site de Łazienki de l’Eau, le Club des Mécènes de Łazienki et avec les du gravier et des pavés. Dans le cadre du projet de Królewskie rénové – un véritable havre de bonheur fonds propres du Musée. Musée Virtuel, un portail d’information moderne a à Varsovie. Complexe, le Programme de réhabilitation in- modifié les modalités de services offerts au public. tégrait des travaux de recherche et d’études, la mo- Les travaux réalisés ont également contribué aux re- Tadeusz Zieleniewicz dernisation de l’ensemble des infrastructures tech- cherches dans des domaines tels que l’histoire de l’art Directeur du Musée niques, la conservation des Collections Royales de et des jardins, la conservation et l’archéologie. Ils ont tableaux, de sculptures et de gravures, la rénovation permis de découvrir ou de reproduire des éléments et la conservation des monuments, la revitalisation du décor inconnus jusqu’à ce jour et d’identifier les 1 Poprzęcka M., Łazienki – pamięć i niepamięć, des jardins et la création d’un musée virtuel. étapes de développement de Łazienki. Varsovie 2014, p. 6.

22 | | 23 Marta Boguta, Piotr Zambrzycki, Andrzej Jaskuła tures monumentales de Marcello Bacciarelli, repré- Seconde Guerre mondiale, le bâtiment est authen- Gladiateur mourant et Cléopâtre mourante. L’attique sera de nouveau ouvert au public en 1960. Il reste Conservation et rénovation du Palais-sur-l’Île et de ses environs sentent Stanislas Auguste sous les traits du roi bi- tique et date de l’époque stanislavienne. de l’Amphithéâtre était initialement couronné de accessible à tous ceux qui souhaitent être au contact blique Salomon. La petite Rotonde située au centre Le Palais de Myślewice fut élevé dans la partie est seize statues de dramaturges, réalisées par Tommaso des arts et découvrir l’héritage culturel laissé par le au Musée du Palais Royal de Łazienki à Varsovie du Palais devait servir de panthéon des souverains des Jardins. Il devait initialement servir de résidence Righi, d’après les modèles retenus par le roi et André dernier roi de Pologne et le siècle des Lumières. Projet financé dans le cadre du Programme opérationnel infrastructures et environnement, Priorité 11 de Pologne. Le monarque y fit installer quatre statues à Stanislas Auguste qui, finalement, le laissa à son Le Brun. Endommagées par le temps, elles ont été « Culture et patrimoine culturel » des rois de Pologne (Casimir le Grand, SigismondIer, neveu, le prince Józef Poniatowski. Le palais est resté remplacées en 1922 par huit sculptures conçues par L’Histoire Château Royal de Varsovie joua partiellement le rôle Étienne Bathory, Jean III Sobieski) ainsi que les pratiquement inchangé jusqu’à nos jours, et ses inté- Jan Biernacki. Les Travaux de conservation et la de l’académie royale. Certaines peintures de Łazienki bustes des trois empereurs romains qu’il estimait le rieurs présentent majoritairement un décor pictural Stanislas Auguste n’a pas eu l’occasion de consta- rénovation du Palais-sur-l’Île et de ’origine de Łazienki Królewskie remonte à la furent exécutées par Jan Bogumił Plersch qui dé- plus (Titus, Trajan, Marc Aurèle). Les vertus qu’ils in- d’origine, œuvre de Jan Bogumił Plersch et d’Antoni ter le résultat des transformations engagées sur le ses environs fin du XVIIe s. C’est à cette époque que l’ar- cora le Palais-sur-l’Île, la Petite Maison Blanche, le carnaient – courage, sagesse, justice et clémence – ont été Herliczka. site de Łazienki : il quitta la Pologne en 1795, bien chitecte Tylman van Gameren réalisa deux Petit Théâtre et le Théâtre Royal dans l’Ancienne représentées dans les tondi de Marcello Bacciarelli. L’Ancienne Orangerie, conçue par Dominico avant l’achèvement des travaux à la Rotonde du e Palais-sur-l’Île, pièce maîtresse du projet Lpavillons de jardin – l’Ermitage et les Bains – com- Orangerie. Le Palais exposait quelques peintures majeures de la Merlini, fut construite dans la partie ouest du jardin. Palais-sur-l’Île. Les beaux-arts faisaient partie de son royal, est le premier ouvrage concerné par mandés par le grand maréchal de la Couronne, Après plusieurs transformations, menées essen- collection royale dont La Jeune fille dans le cadre du Ce bâtiment, outre sa fonction de jardin d’hiver, de- programme de réformes qui englobait des questions le programme de revitalisation du Musée du tableau et Le savant à son pupitre de Rembrandt van vint aussi un lieu de rencontre des arts : il accueillit politiques, sociales et économiques. Les travaux me- PalaisL Royal de Łazienki bénéficiant du concours des Stanisław Herakliusz Lubomirski. En 1764, le site de- tiellement en 1784, 1788 et de 1792 à 1793, les Bains vint la propriété du dernier roi de Pologne, Stanislas de Lubomirski sont devenus le Palais-sur-l’Île que Rijn (actuellement au Château Royal de Varsovie). le Théâtre Royal et la plus grande collection de sculp- nés à Łazienki et notamment le projet de création financements européens. Les travaux de conserva- Auguste. Le roi sollicita plusieurs artistes de renom nous pouvons admirer à ce jour. La façade sud, encore Stanislas Auguste souhaitait transformer sa résidence tures antiques présente en Pologne. Les fragments du premier musée public illustrent parfaitement les tion et de construction ont été menés dans tout le bâ- pour agrandir et décorer le domaine. La surveillance fidèle à la stylistique baroque, fut retravaillée d’après d’été en villa-musée, à l’instar de la Villa Borghèse ou de peintures découverts en 2011, les projets détaillés tentatives du roi soucieux d’éveiller la conscience na- timent du Palais et dans ses environs les plus proches des travaux d’architecture fut confiée à l’Italien le projet de Domenico Merlini, avec la participation de la Villa Ludovisi. Dans sa correspondance avec de Jan Chrystian Kamsetzer et l’inventaire royal de tionale et de moderniser la Pologne. Jusqu’à ce jour, (terrasse, pavillons, petits ponts avec colonnades). Domenico Merlini, le premier architecte du roi, l’au- d’André Le Brun et de Jan Chrystian Kamsetzer. La Marcello Bacciarelli, le monarque évoque la création 1795, ont permis de reconstruire la Galerie Royale le site de Łazienki Królewskie reflète admirablement En 1944, la charpente et le décor de la Salle de bal, teur du Palais-sur-l’Île, de la Petite Maison Blanche façade nord garda en revanche son style typique au Palais Royal de Łazienki d’un premier musée mo- de sculptures à l’Ancienne Orangerie. Reconstituée la vision utopique du souverain fondée sur la « répu- de la Salle de Salomon et du premier étage furent sé- et du Palais de Myślewice. Le roi commanda des tra- du classicisme de l’époque stanislavienne. Les murs derne ouvert au public. entre 2011 et 2015, elle est fidèle au projet de Stanislas blique des rêves » et offre un exemple remarquable vèrement endommagés. Au cours de la reconstruc- vaux d’inventaire et des projets, concernant essen- du Palais et ses intérieurs furent décorés avec des Le Palais-sur-l’Île s’entoura d’autres bâtiments : la Auguste. Aujourd’hui, dans la Galerie Royale de de l’héritage des Lumières européennes. tion d’après-guerre, dans les années 1945-1960, les tiellement les intérieurs, à Jan Chrystian Kamsetzer, sculptures issues de l’atelier royal et des copies des Petite Maison Blanche, le Palais de Myślewice, l’An- sculptures, sur fond des fresques représentant des Dès 1812, après la vente du domaine par les suc- fragments détruits ont été reconstitués et l’ensemble originaire de Dresde. Il réalisa entre autres le décor chefs-d’œuvre antiques. Sur la terrasse nord furent cienne Orangerie et l’Amphithéâtre. La Petite Maison paysages italiens idylliques, nous pouvons admirer cesseurs du roi, Łazienki devint la résidence de la a fait l’objet d’une solide conservation. Depuis cette de la Galerie de sculptures à l’Ancienne Orangerie et installées quelques statues représentant des combats Blanche fut le premier pavillon entièrement conçu quelques copies de sculptures antiques parmi les famille impériale russe et continua à subir des trans- époque l’état du Palais, établi sur une île artificielle celui de l’Amphithéâtre. Aux travaux de décoration de gladiateurs, inspirées des réalisations antiques sur commande de Stanislas Auguste. L’intérieur de plus célèbres : Le Groupe du Laocoon, L’Apollon du formations. Le Jardin Romantique avec le Belvédère, et soutenu par des pieux de bois, est resté sous sur- furent également associés André Le Brun, l’artiste comme Le Gladiateur Borghèse. Le programme ico- ce bâtiment typique du classicisme, construit entre Belvédère, Le Méléagre, L’Amazone Mattei ou encore le Réservoir, le Temple de Sybille, le Temple égyptien veillance permanente mais les travaux de conserva- qui pendant une trentaine d’années fut le princi- nographique du Palais, élaboré lors d’une époque 1774 et 1776 sur la Promenade du Roi, fut doté par La Flore Farnèse. et la Nouvelle Orangerie (abritant aujourd’hui un tion y étaient réalisés de façon ponctuelle. Leur mo- pal sculpteur de la cour royale, ainsi que Marcello marquée par la participation du roi aux débats de Jan Bogumił Plersch de peintures grotesques, les Visible depuis la terrasse du Palais-sur-l’Île, l’Am- restaurant gastronomique, le Belvédère) datent de deste périmètre et l’insuffisance des moyens mis en Bacciarelli. L’un des plus grands peintres de l’époque la grande Diète et aux travaux sur la Constitution premières de ce type en Pologne. Dans les salles phithéâtre évoque par son architecture les ruines cette époque. Après le recouvrement de l’indépen- œuvre n’ont pas pu arrêter complètement le proces- du classicisme en Pologne, peintre de la cour et du 3 Mai, reflète le programme politique de Stanislas intimistes de la Petite Maison Blanche se trouve d’Herculanum et du Forum romanum. L’ancien amphi- dance par la Pologne, le site de Łazienki demeure au sus de destruction, touchant notamment certaines conseiller artistique du roi, Bacciarelli conçut en Auguste. Dans la Salle de bal, les attributs du roi – la aujourd’hui la Galerie Royale de gravures : une théâtre en terre fut remplacé, entre 1790 et 1793, centre de la vie politique et culturelle. Destiné à la parties des terrasses, les façades, les décors extérieurs 1766, à la demande de Stanislas Auguste, un projet sagesse et la force – sont symbolisés par L’Hercule collection avec des scènes tirées des Métamorphoses par une structure en pierre d’après le projet de Jan représentation, il sert de résidence de prestige aux et les toits. Les travaux de conservation financés par de l’académie des beaux-arts à Varsovie, malheu- Farnèse et L’Apollon du Belvédère, tandis que les d’Ovide, réalisées entre 1767 et 1771 par Pierre- Chrystian Kamsetzer. Encore aujourd’hui, la scène autorités de l’État. Le Palais-sur-l’Île, partiellement les fonds européens dans le cadre du Programme reusement jamais réalisé. L’atelier de Bacciarelli au intérieurs de la Salle de Salomon, décorés de pein- François Basan et Noël Le Mire. Epargné par la de l’Amphithéâtre reste flanquée de deux statues : Le détruit par les nazis en 1944, subira des travaux et opérationnel infrastructures et environnement ont

24 | | 25 permis de renover l’édifice et renforcer la structure et les modèles d’époque (entre autres de Giovanni Des travaux de même envergure ont été réalisés renovés avec leurs décors d’époque, de même que les Des travaux d’envergure ont été menés dans les Les travaux archéologiques menés dans les jar- de la terrasse nord, redonnant au Palais-sur-l’Île sa Volpato), ont permis de restituer l’aspect d’origine dans le Palais de Myślewice, l’un des édifices le mieux éléments en bois ornant les salles : boiseries, niches jardins historiques. Ils ont notamment concerné la dins, et notamment au sein du Jardin Romantique, forme artistique et historique d’origine. Cela a été du XVIIIe s. conservés du site de Łazienki. Les travaux menés de fenêtres, cadres dorés des panneaux muraux, disposition d’origine du Jardin Romantique, les en- ont permis de comprendre les phases successives de possible grâce aux recherches réalisées en parallèle Les panneaux de soieries couvrant les murs de après la guerre s’étaient focalisés sur les éléments in- cadres de fenêtres et de portes, sellettes. Les installa- virons de l’Ermitage et de la Route du Belvédère où ses transformations et de reconstituer son ancien qui ont souvent conduit à des découvertes ayant un la Galerie de peintures, du Cabinet de portraits, de térieurs les plus précieux : les paysages urbains de tions électriques et les installations à courant faible le revêtement d’origine, gravillons et pavés, a pris tracé, connu des plans d’archives. Une comparaison impact décisif sur les choix du comité d’experts en la Chambre à coucher du roi, de la Garde-robe, du la Salle à manger, le plafond de la Salle de bain figu- ont été modernisées, les fondations du bâtiment ont la place du goudron qui recouvrait les allées. Les des parcours des différentes époques basée sur les charge de la conservation-restauration. Cabinet et du Vestibule ont été remplacés par des rant Flore et Zéphyr, le Cabinet des paysages ou la été asséchées et isolées, la toiture en cuivre avec son éléments des ponts, des passerelles et des escaliers sources d’archives et les fouilles réalisées permet de Le projet visait principalement le renforcement soieries reconstituées en France d’après des mo- Chambre à coucher. Ces travaux n’avaient pas tou- ancienne charpente a été refaite, les façades et leurs desservant les terrasses ont été restaurés, changeant constater que le site de Łazienki Królewskie subis- de la structure du Palais par le remplacement du re- dèles d’époque et avec des techniques anciennes. jours respecté les détails d’origine et la couche pictu- décors en pierre ont bénéficié des travaux de conser- de place pour certains afin de respecter le projet sait des transformations paysagères incessantes. vêtement du toit, la conservation des façades et de Ces locaux sont un lieu d’exposition important : ils rale, ce qui avait détérioré les valeurs esthétiques pri- vation. La mise à nu des éléments de la charpente, d’origine. A l’occasion des travaux de revalorisa- La réalisation de la tâche « Conservation et ré- leurs décors sculptés, l’isolation de la partie basse accueillent une précieuse Collection Royale de pein- mitives des salles. Certains décors du rez-de-chaussé effectuée durant les travaux, a confirmé les étapes de tion des jardins, le réseau de chaleur souterrain et novation du Palais-sur-l’Île avec ses environs », des murs, la réalisation d’un système d’évacuation tures et de sculptures dont une partie – des statues et et du premier étage du Palais avaient été restaurés l’agrandissement du Palais de Myślewice (les années quelques tronçons du réseau électrique apparte- constituant la partie essentielle du programme de des eaux pluviales plus performant, le renforcement des bustes dont, entre autres, Le Faune au Chevreau de façon superficielle. Les murs, les plafonds et les 70 et 80 du XVIIIe siècle). nant au Musée ont été remplacés. revitalisation du Musée du Palais Royal de Łazienki des fondations des terrasses nord, nord-est et nord- et La Venus Médicis – ont subi des travaux de boiseries avaient été repeints à plusieurs reprises. L’Amphithéâtre, localisé à proximité du Palais- Les travaux de construction et de conservation, « à plus » de 130 millions de zlotys, a contribué à la ouest. Les fondations ont été renforcées par une conservation. Ces sculptures avaient été sévèrement Les rénovations successives avaient altéré l’élégance sur-l’Île, dès le début servait au roi de théâtre en plein réalisés à proximité des monuments historiques et mise en valeur des ouvrages, des jardins et des col- méthode traditionnelle (avec des pieux de chêne) endommagées pendant la Seconde Guerre mondiale et la finesse des décors, les ornements délicats des air. Pour qu’il puisse aujourd’hui assurer cette fonc- dans les jardins, ont été supervisés en permanence. lections d’exception. Des aménagements pour des adaptée aux solutions d’origine. La terrasse sud avec comme en témoignent des nombreuses fissures, stucs, corniches et boiseries avaient perdu de leur tion avec succès, il a fallu moderniser la scène et ses Ils s’accompagnaient de fouilles archéologiques personnes en situation d’handicap facilitent l’ac- ses sculptures, lampions stylisés et balustrades a des restaurations et des tâches noires consécutives précision, les dorures avaient été refaites avec des bâtiments annexes (deux garde-robes identiques) et menées sur une grande partie du site de Łazienki cès aux manifestations culturelles et éducatives de été rénovée. Des travaux de conservation du décor à l’incendie ayant ravagé le Palais-sur-l’Île en 1944. procédés moins onéreux à base de métal imitant l’or. restaurer la partie destinée aux spectateurs. Les tra- Królewskie. Les trouvailles ont été mises à l’abri : Łazienki Królewskie. La modernisation des infras- historique au rez-de-chaussée et à l’étage du Palais Le recours à des techniques modernes comme le Le principal objectif des travaux qui viennent d’être vaux de conservation et de construction ont conduit un ensemble de carreaux muraux bleus de cobalt, tructures a amélioré la qualité de l’accueil du pu- ont été réalisés et ses installations ont été moder- nettoyage laser et l’utilisation des nouveaux achevés a consisté à redonner l’aspect esthétique et à sécuriser et à renforcer les murs, restaurer la façade provenant probablement de la Salle de bain et du blic et les conditions de travail dans les bâtiments nisées. Une restauration minutieuse du décor mu- matériaux de conservation ont permis aux statues historique des intérieurs du Palais, tout en dévoilant et les revêtements en pierre des gradins du public, Cabinet de Bacchus du Palais-sur-l’Île, des frag- adaptés. Un portail intitulé le Musée Virtuel offre ral et celui des plafonds (moulures, stucs, carreaux de retrouver toute leur valeur esthétique. et préservant les éléments décoratifs d’origine, y com- ainsi que la fosse d’orchestre avec ses sculptures. ments de décors, des anciennes pièces de monnaie, un accès large et rapide aux informations sur l’offre hollandais d’époque, panneaux de tapisserie) a été La découverte, dans la Salle de bain, des stucs et pris les couches picturales. C’est le cas des polychro- Un nouveau système d’isolation et d’évacuation des dont deux deniers de Jean II Casimir Vasa (dites du Musée et ses ressources. Grâce au concours fi- exécutée. Les statues et les sellettes ainsi que les des bas reliefs d’époque a conduit au changement de mies florales du XVIIIe s. du Vestibule Est au rez- eaux pluviales a été réalisé et une partie du quai de « boratynki »). nancier des fonds européens, la réalisation du pro- lustres, équipés désormais d’un système e-candels, la palette de couleurs de cette pièce. Le décor a re- de-chaussée, retrouvées durant les travaux, ou des la partie destinée au public a été renforcée. La loge Durant les travaux annexes accompagnant la jet de revitalisation permet d’exposer le patrimoine ont bénéficié de la restauration. Les planchers et les trouvé ses tons chatoyants et les bas-reliefs posés sur polychromies d’exception restées invisibles jusqu’à du roi, perchée au-dessus du canal, a été reconsti- reconstruction du réseau souterrain de chaleur culturel et historique du Musée du Palais Royal de parquets ont été refaits, tout comme les boiseries et les murs leur brillance « marbrée ». Dans le Vestibule ce jour et découvertes à l’occasion des recherches sur tuée d’après les sources historiques et les bancs du au croisement de l’Allée Chinoise et la Promenade Łazienki dans toute sa splendeur. leurs dorures, ainsi que les portes de l’ensemble des on a découvert et mis en évidence des enduits d’ori- les décors au deuxième étage du Palais. L’analyse des public ont retrouvé leur couleur d’origine. Les deux du Roi des vestiges d’un ouvrage du XVIIIe siècle salles. gine dans les panneaux qui surplombent les por- couleurs d’origine et la démarche des conservateurs statues d’André Le Brun – Le Gladiateur mourant et connu sous le nom de Pont Chinois ont été décou- Traduction : Agata Kozak, Justyna Budzyk Durant les travaux de conservation des peintures tails des entrées menant au Cabinet de Bacchus et basée sur les technologies inspirées de traitement des Cléopâtre mourante (Ariane endormie) ainsi que le verts ; il servait de point de vue panoramique et de murales de la Salle de bal on a découvert des frag- à la Salle à manger. Les recherches ont permis d’af- détails à l’ancienne (stuc brillant, dorures) ont per- lion sculpté par Franciszek Pinck ont été restaurés. passerelle au-dessus de l’Allée Chinoise. Une par- ments bien préservés des peintures originales de firmer que ces enduits datent de la fin du XVIIe s., mis de reconstituer le caractère, les tons et la com- Nous pouvons admirer ces statues des deux côtés de tie des fondations et du canal tracé le long de la Jan Bogumił Plersch. Des études appuyées par des soit de l’époque du pavillon des bains de Stanisław position d’origine des intérieurs. Toutes les pièces si- la scène, là où elles avaient été installées sur l’ordre Promenade du Roi ont fait l’objet d’une visualisa- sources historiques, à savoir les Inventaires royaux Herakliusz Lubomirski. tuées au rez-de-chaussée et à l’étage du Palais ont été du roi Stanislas Auguste. tion détaillée 3D.

26 | | 27 Łazienki Królewskie

Konservierung und Renovierung des Palasts auf der Insel samt Umgebung im restauriert Museum Łazienki Królewskie in Warschau

Das Programm wurde aus EU-Mitteln im Rahmen von Schwerpunkt 11 „Kultur und kulturelles Erbe“ des operationellen Programms „Infrastruktur und Umwelt“ finanziert n den Jahren 2011–2015 realisierte Museum Die größte Aufgabe im Rahmen des ganzen Wir präsentieren Ihnen ein Album, das den Łazienki Królewskie das Revitalisierungspro- Revitalisierungsprojekts war die „Konservierung Endeffekt unserer 5-jährigen Bemühungen zeigt, gramm, dessen Wert + 130 Millionen Zloty und Renovierung des Palasts auf der Insel samt dank deren Łazienki Królewskie wieder zu den bes- Ibetrug. Das Programm wurde von Herrn Bog- Umgebung“, die im Rahmen von Schwerpunkt 11 ten europäischen königlichen Residenzen gehören. dan Zdrojewski, dem Minister für Kultur und „Kultur und kulturelles Erbe“ des operationellen Während des Spaziergangs können wir heute erneut nationales Erbe initiiert, der mich im Juli 2010 einlud, Programms „Infrastruktur und Umwelt“ finanziert den Charme dieses außergewöhnlichen Orts ver- die Stelle des Direktors des Museums einzunehmen. wurden. spüren, wie Prof. Maria Poprzęcka schrieb: Łazienki Im November 2010 betrug der Wert von geplanten Der Wert der ausgeführten Arbeiten betrug Królewskie [...] lassen uns spüren, dass «Geschichte Aufgaben noch nur + 50 Millionen Zloty, aber schon 48 634 582,49 Zloty, darunter kamen 32 330 000 Zloty eine lebendige Sache ist». Die Geschichte von Łazienki im April 2011 stieg die Summe auf + 80 Millionen, aus den EU-Mitteln. Das Subventionsabkommen ist nicht nur eine Geschichte der Bauten und des sie und in der Endperiode überschritten die Kosten wurde am 5. September 2012 unterzeichnet und die umgebenden Gartens. Łazienki haben ihre Geschichte, dank der Unterstützung der amtierenden Ministe- Arbeiten im September 2015 beendet. sie wurden aber selber zum Schauplatz der Geschichte. rin Prof. Małgorzata Omilanowska + 130 Millionen Neben den wichtigsten Konstruktions-, Sie sind Zeugen der Ereignisse, nehmen aber an ih- Zloty. Bau- und Konservierungsarbeiten im Palast auf nen auch teil. Sie sind ein Schauplatz, der wechsel- Im Laufe der vorigen 5 Jahre bestimmte man der Insel führte man auch viele Arbeiten in sei- haft ist wie Jahreszeiten, wie Wetter, Licht, Farben, für die Revitalisierung von Łazienki Królewskie ner Umgebung. Das Amphitheater wurde einer wie von dem Wind getragene Düfte. Architektur und die größten finanziellen Mittel in den letzten 100 Gesamtkonservierung unterzogen, man erneuerte Kunst, Vergangenheit und Gegenwart, Menschen und Jahren. Über die Hälfte der Gelder kam von dem den Zuschauerraum und modernisierte die Bühne. Umwelt bilden zusammen einen genius loci – den EU-Fonds, Norwegen-Fonds, und die restlichen Auch der Myślewicki-Palast wurde gründlich re- Geist dieses ungewöhnlichen Ortes. Dank ihnen sind von dem Ministerium für Kultur und nationales noviert. Von den Gartenwegen entfernte man den Łazienki viel mehr als nur einer der vielen maleri- Erbe, von dem Nationalen Fonds für Umweltschutz Asphalt und bedeckte sie mit Kies und Stein. Im schen Gärten1. und Wasserwirtschaft, von dem Mäzenenklub der Rahmen des Projekts des virtuellen Museums ent- Wir laden Sie zu den erneuerten Łazienki Łazienki und von eigenen Einnahmen des Museums. stand ein modernes Informationsportal, das einen Królewskie – dem glücklichsten Ort in Warschau ein. Das Revitalisierungsprogramm hatte einen besseren Umgang mit dem Publikum ermöglich- komplexen Charakter und umfasste Forschungen te. Die Arbeiten waren auch eine Gelegenheit, ver- Tadeusz Zielniewicz und Gestaltung, Modernisierung der gan- schiedene Recherchen im Bereich der Kunst- und Direktor des Museums zen technischen Infrastruktur, Konservierung Gartengeschichte, der Konservation oder der der Königlichen Gemälde-, Skulpturen- und Archäologie vorzunehmen. Sie ermöglichten auch Grafiksammlung, Renovierung und Konservierung eine Entdeckung oder Wiederherstellung von den von Denkmalobjekten, Revitalisierung der Gärten früher unbekannten Elementen der Ausstattung und 1 Poprzęcka M., Łazienki – pamięć i niepamięć, und Gründung eines virtuellen Museums. die Festlegung der Entwicklungsstufen von Łazienki. Warschau 2014, S. 6.

30 | | 31 Marta Boguta, Piotr Zambrzycki, Andrzej Jaskuła wider. In dem Ballsaal verkörperten die Gestalten entstandenen Pavillons malte Johann Gottlieb dem Hintergrund der illusionistischen Architektur des Herrschers, eine „Traumrepublik“ zu gründen, Konservierung und Renovierung des Palasts auf der Insel samt von Herkules Farnese und Apollo von Belvedere die Plersch Grotesken, die das erste polnische Beispiel mit einer idyllischen italienischen Landschaft die und ein hervorragendes Zeugnis der europäischen Tugenden des Königs – Weisheit und Kraft – und von solchen Dekorationen darstellen. In den ge- Kopien von den berühmtesten Skulpturen der an- Aufklärung. Umgebung im Museum Łazienki Królewskie in Warschau der Saal des Salomon wurde mit monumentalen mütlichen Räumen des Weißen Hauses wird heute tiken Welt bewundern: die Laokoon-Gruppe, Apollo Nachdem die Erben des Königs das Gut 1812 Das Programm wurde aus EU-Mitteln im Rahmen von Schwerpunkt 11 „Kultur und kulturelles Erbe“ des Gemälden von Marcello Bacciarelli ausgeschmückt, die Königliche Grafiksammlung ausgestellt – ein von Belvedere, Meleager, Amazone Mattei oder Flora verkauft hatten, wurden Łazienki zum Sitz der zaris- operationellen Programms „Infrastruktur und Umwelt“ finanziert die Stanislaus August als den biblischen König Zyklus von Illustrationen zu den Metamorphosen Farnese. tischen Familie Romanow; ihr Aussehen veränder- Akademie der Künste in Warschau, das leider nicht Salomo darstellten. Die in der Mitte des Palastes si- des Ovid, der 1767–1771 von Pierre-François Basan Das von der Terrasse des Palasts auf der Insel sicht- te sich weiter. Aus dieser Periode blieben bis heute Geschichte realisiert wurde. Die Malerwerkstatt von Bacciarelli tuierte Rotunde hatte ein Pantheon der Herrscher und Noël Le Mire geschaffen wurde. Das Gebäude bare Amphitheater knüpft in seiner Architektur an der Romantische Garten mit dem Belvedere, der auf dem Königlichen Schloss in Warschau spiel- zu sein. Im Auftrag des Königs stellte man hier die wurde während des Krieges glücklicherweise nicht die Ruinen von Herculanum und Forum Romanum Wasserspeicher, der Sibyllentempel, der Ägyptische ie Geschichte von Łazienki Królewskie be- te zum Teil die Rolle einer königlichen Akademie. Statuen von vier polnischen Herrschern (Kasimir beschädigt und ist bis heute ein originelles Denkmal an. Anstelle des Erdtheaters entstand in den Tempel oder die Neue Orangerie erhalten, in der gann Ende des 17 Jhs., als der Architekt Malerische Verzierung wurde auch von Johann der Große, Sigismund I., Stephan Bátory, Johann III. aus der Stanislaus-Zeit. Jahren 1790–1793 ein neues, von Johann Christian sich heute das bekannte Restaurant Belvedere be- Tilman van Gameren auf Geheiß des Gottlieb Plersch geschaffen, der den Palast auf der Sobieski) und die Büsten von den drei von Stanislaus Im östlichen Teil des Gartens baute man den Kammsetzer entworfenes Steinamphitheater. Bis findet. Nach der Erlangung der Unabhängigkeit von DGroßen Kronmarschalls, Stanisław Herakliusz Insel, das Weiße Haus, das Kleine Theater und das August meist geschätzten römischen Kaisern (Titus, Myślewicki-Palast. Er sollte ursprünglich als heute wird der Erdgeschossteil des Theaters von Polen blieben Łazienki als ein Repräsentationssitz Lubomirskis, zwei Gartenpavillons errichtete: die Königliche Theater in der Alten Orangerie bemalte. Traian, Mark Aurel). Ihre Tugenden – Gerechtigkeit, Residenz des Königs dienen, Stanislaus August be- zwei Skulpturen flankiert: Sterbender Gladiator und der Staatsbehörden im Zentrum des politischen und Eremitage und das Badehaus. 1764 kam der ganze Infolge etlicher Umbauten – vor allem in den Gnade, Mut und Vernunft – wurden in den Tondos stimmte ihn aber für seinen Neffen, Fürst Józef Sterbende Kleopatra. Die Attika des Amphitheaters kulturellen Lebens. Der Palast auf der Insel, der von Komplex an den letzten polnischen König, Stanislaus Jahren 1784, 1788 und 1792–1793 – verwandel- von Marcello Bacciarelli gemalt. Poniatowski. Der Palast befindet sich heute in ei- war ursprünglich von den Statuen der 16 Dramatiker den Besatzungsmächten 1944 zum Teil zerstört wur- August. Viele namhafte Künstler wurden von dem te sich das Badehaus Lubomirskis in den Palast Im Palast wurden die wertvollsten Werke aus nem beinahe unveränderten Zustand – in den gekrönt, die von Tommas Righi nach den von dem de, wurde 1960 nach der Restaurierung erneut dem König zur Mitarbeit an dem Ausbau und Ausstattung auf der Insel, dessen Form man bis heute bewun- der von dem König gegründeten Königlichen Innenräumen kann man die zum großen Teil ori- König und André Le Brun festgelegten Vorbildern Publikum zugänglich gemacht – bis heute bleibt er des Guts eingeladen. Die Bauarbeiten wurden von dern kann. Die Südseite wurde nach dem Projekt Gemäldesammlung ausgestellt, darunter Mädchen ginelle malerische Dekoration von Johann Gottlieb ausgeführt wurden. 1922 wurden die zerstörten offen für alle, die mit Kunst umgehen und sich mit dem Italiener Domenico Merlini geleitet, dem ersten von Domenico Merlini mit Beteiligung André Le im Bilderrahmen und Gelehrter am Schreibpult von Plersch und Antoni Herliczka bewundern. Statuen von acht Skulpturen Jan Biernackis ersetzt. dem Erbe des letzten polnischen Königs und der königlichen Architekten, der den Palast auf der Insel, Bruns und Johann Christan Kammsetzers noch Rembrandt van Rijn (zur Zeit in dem Königlichen Die Alte Orangerie, die auch von Domenico Stanislaus August war es nicht vergönnt, den end- Kultur der Aufklärung vertraut machen möchten. das Weiße Haus oder den Myślewicki-Palast schuf. im Barockstil umgebaut. Die Nordseite ist dagegen Schloss in Warschau). Stanislaus August wollte seine Merlini entworfen wurde, situierte man im westli- gültigen Effekt des von ihm angefangenen Umbaus Die Inventarisierungs- und Projektarbeiten – vor al- schon ein Beispiel des Klassizismus der Stanislaus- Sommerresidenz in ein Villa-Museum verwandeln chen Teil des Gartens. Das Gebäude fungierte ur- von Łazienki zu sehen, er verließ Polen 1795, noch vor Konservierung und Renovierung des lem die Innenräume betreffend – wurden auch von Zeit. Auf den Fassaden und im Inneren des Palastes - nach dem Vorbild von Villa Borghese oder Villa sprünglich als Wintergarten, außerdem aber auch der Abschließung der Arbeiten in der Rotunde des Palasts auf der Insel samt Umgebung Johann Christian Kammsetzer aus Dresden geführt, standen originelle, in der königlichen Werkstatt ent- Ludovisi. In seiner Korrespondenz mit Marcello als ein Ort, in dem sich die Künste trafen – hier Palasts auf der Insel. Für Stanislaus August waren die der unter anderem die Ausstattung der Königlichen standene Skulpturen und die marmornen Kopien Bacciarelli äußerte er die Idee zur Gründung des brachte man das Königliche Hoftheater und die schönen Künste ein Teil des Reformenprogramms, er Palast auf der Insel, der den Mittelpunkt Skulpturengalerie in der Alten Orangerie und das von antiken Meisterwerken. Auf der Terrasse zur ersten öffentlichen modernen Museums in Łazienki größte Sammlung der antiken Skulpturen in Polen das politische, gesellschaftliche und wirtschaft- des königlichen Projekts bildet, ist das Amphitheater entwarf. Als Dekorateur engagier- Nordseite wurden die Skulpturen von kämpfenden Królewskie. unter. Aufgrund von den 2011 entdeckten und in liche Fragen umfasste. Auch die in Łazienki ge- wichtigste Objekt, das im Rahmen des te man André Le Brun, der über 30 Jahre als „ers- Gladiatoren aufgestellt, die nach antiken Vorbildern Gleichzeitig mit dem Palast auf der Insel ent- Fragmenten erhaltenen Malereien, ausführlichen führten Arbeiten, besonders diejenigen, die mit DProgramms aus EU-Mitteln revitalisiert wurde. ter Bildhauer“ am königlichen Hof fungierte, und (wie z.B. Gladiator Borghese) geschaffen wurden. standen andere Bauten: Weißes Haus, Myślewicki- Projekten Johann Christian Kammsetzers und von der Gründung eines ersten öffentlichen Museums Die Konservations- und Bauarbeiten betrafen den Marcello Bacciarelli. Bacciarelli war einer der her- Das ikonografische Programm des Palastes, das in Palast, Alte Orangerie und Amphitheater. Das dem königlichen Inventar aus dem Jahr 1795 rekon- verbunden waren, geben ein gutes Bild von dem ganzen Palast mit seiner nächsten Umgebung, d.h. vorragendsten Maler des Klassizismus in Polen, den Zeiten entstand, in denen sich der König für die Weiße Haus war das erste Gebäude in Łazienki, struierte man in den Jahren 2011–2015 in der Alten Bestreben des Königs, nationales Selbstbewusstsein Terrassen, Pavillons und Kolonnadenbrücken. königlicher Hofmaler und königlicher Berater in Sitzungen des Vierjährigen Sejms und die Arbeit das König Stanislaus August von Grund auf errich- Orangerie die Königliche Skulpturengalerie im zu bauen und die Polnische Republik zu verbessern. 1944 wurden der Ballsaal, der Saal des Salomon Fragen der Kunst. 1766 schuf er auf Geheiß von an der Verfassung vom 3. Mai engagierte, spiegel- ten ließ. Im Innern dieses klassizistischen, in den Einklang mit dem Konzept Stanislaus Augusts. In der Bis heute sind Łazienki Królewskie eine außerge- und die erste Etage beschädigt, sowohl was die Stanislaus August ein Projekt der Gründung der te das politische Programm von Stanislaus August Jahren 1774–1776 bei der Königlichen Promenade Königlichen Skulpturengalerie kann man heute vor wöhnliche Widerspiegelung der utopischen Idee Konstruktion, als auch was die Ausstattung des

32 | | 33 Palasts anbetrifft. Während des Wiederaufbaus in den Statuen, stilisierten Lampions und Geländern während des Zweiten Weltkrieges stark beschä- den Jahren 1945–1960 wurden die zerstörten Teile wurde revalorisiert. Ein wichtiger Bestandteil der digt, was man an deutlichen Rissen, zahlreichen rekonstruiert und das Ganze einer gründlichen Arbeiten war die Konservierung der Ausstattung Formergänzungen und schwarzen Flecken, die 1944 Konservierung unterzogen. Seitdem wurde der auf der historischen Innenräume im Erdgeschoss während des Brands des Palastes entstanden, erken- Holzpfahlen und einer künstlichen Insel platzierte und in der ersten Etage des Palasts, die mit einer nen konnte. Erst durch die Verwendung moderner Palast als ein Denkmalobjekt ständig überwacht, es Modernisierung der technischen Installationen Techniken – darunter der Laserablation – und neuer wurden auch stellenweise Konservierungsarbeiten einherging. Man restaurierte gründlich die Wand- Konservationsmaterialien konnte man ihren origi- durchgeführt. Diese Maßnahmen, die infolge der und Deckendekorationen: Stuckarbeit, historische nellen ästhetischen Wert veranschaulichen. knappen Mittel auch einen beschränkten Charakter Beläge aus holländischen Kacheln und Stoffpaneele. Die in dem Badezimmer entdeckten historischen hatten, konnten den Destruktionsprozess nicht Man erneuerte auch die Statuen samt Postamente Stuckarbeiten und Flachreliefs waren Grundlage völlig hemmen, besonders was die Terrassen, und die dekorativen Lüster, die mit einem E-candels- für die Veränderung der bisherigen Farbgebung des Fassaden, Außendekorationen und Dächer an- System ausgestattet wurden. Man renovierte auch Inneren. Die warme Farbtönung der Dekorationen geht. Das im Rahmen des operationellen Projekts die Fussböden. Restauriert wurden die mit Gold und das „marmorne“ Schimmern der Wandreliefs „Infrastruktur und Umwelt“ realisierte Programm verzierten Wandpaneele und die Türtischlerei in al- wurde wiederhergestellt. Im Vorraum entdeckte der Konservierungsarbeiten ermöglichte eine len Räumen. man und stellte zur Schau den historischen Putz Erneuerung des Denkmals, eine Befestigung Im Laufe der Konservierungsarbeiten entdeckte in den oberen Partien der Eingangsportale zum der Konstruktion der Nordterrasse, was eine man bei den Wandpolychromien in dem Ballsaal Zimmer des Bacchus und zum Speisezimmer. Aus Unterstreichung des originellen künstlerischen gut erhaltene Partien von den originalen Malereien den Untersuchungen ergab sich, dass der Putz aus und historischen Ausdrucks des Palastes zur Folge Johann Gottlieb Plerschs. Ihre Untersuchungen dem Ende des 17. Jh., aus der Zeit des Badepavillons hatte. Möglich gemacht wurde das auch von den zusammen mit den historischen Quellen, d.h. den von Stanisław Herakliusz Lubomirski, stammt. Forschungsarbeiten, während deren man nicht sel- königlichen Inventaren und den Mustern aus der Ähnliche Arbeiten führte man auch in dem ten die das Befinden des Konservatorenrats beein- Epoche, u.a. dem Werk von Giovanni Volpato, er- Myślewicki-Palast durch, der eins der am besten flussenden Entdeckungen machte. laubten es, die ursprüngliche Form des Innenraumes erhaltenen Objekte auf dem Łazienki-Gelände Das Hauptziel des Projekts war die Sicherstellung aus dem 18. Jh. wiederherzustellen. darstellt. Die nach dem Krieg durchgeführten des Palasts durch die Auswechslung der In der Gemäldegalerie, Porträtkabinett, Konservierungsarbeiten betrafen die wertvollsten Dachdeckung, die Konservierung der Fassade Schlafzimmer des Königs, Garderobe, Kabinett Elemente der Innenräume – die Vedutenmalereien mit Skulpturauschmückung, die Verbesserung und im Vorraum ersetzte man die samtenen im Speisezimmer, den Plafond von Zephyr und Flora von der Isolation der unteren Teile der Mauer, die Wandbezüge durch die neuen, die nach den his- in dem im Erdgeschoss befindlichen Badezimmer, Ausführung eines neuen, ergiebigeren Systems torischen Mustern und Techniken in Frankreich das Landschaftszimmer und das Schlafzimmer. Die der Regenwasserableitung und die Befestigung der produziert wurden. In diesen Räumen befindet frühere Konservierung wurde manchmal ohne rich- Terrassenfundamente von der nördlichen, nordöst- sich ein wichtiger Teil der wertvollen Königlichen tige Berücksichtigung der originellen Details und lichen und nordwestlichen Seite. Die Fundamente Gemälde- und Skulpturensammlung; manche dar- der Malschicht durchgeführt, was den Verlust des wurden auf eine traditionelle Weise befestigt: mit in befindliche marmorne Statuen und Büste – da- originellen ästhetischen und historischen Wertes der Eichenbalken, im Einklang mit den schon vorhande- runter Faun mit Böcklein und Medizäische Venus Innenräume zur Folge hatte. Die restlichen Teile der nen historischen Lösungen. Auch die Südterrasse mit – wurden auch renoviert. Diese Skulpturen wurden Ausstattung im Erdgeschoss und in der ersten Etage

34 | | 35 des Palasts unterzog man vorläufigen Reparaturen, und isolierte aufs Neue die Fundamente des Palasts, Weges, auf denen man den Kies- und Pflasterbelag Die archäologischen Untersuchungen auf dem Wände, Decken und Wandpaneele wurden über- wechselte die kupferne Dachdeckung aus, verbesser- anstelle der Asphaltwege wiederherstellte. Man Gebiet des Gartens, besonders des Romantischen malt. Aus diesem Grunde verloren die Verzierungen te die historische Konstruktion des Dachstuhls, kon- renovierte die Elemente der Kleinarchitektur, Gartens, machten es möglich, die Phasen seiner im Laufe der Renovierungen ihre Leichtigkeit und servierte die Fassade mit Steindetails. Im Laufe der wie Brücken, Überwege oder Terrassentreppen, Umwandlung zu erforschen und die historische, Schönheit, die subtilen Ornamente der Stuckarbeit, Arbeiten, nach der Aufdeckung einzelner Elemente in Anlehnung an historische Quellen korrigier- auf den alten Plänen sichtbare Aufteilung wieder- der Gesimse und der Holzwandpaneele verloren ihre des Dachstuhls, bestätigte man die historischen te man auch stellenweise die Aufteilung. Bei den herzustellen. Aus dem Vergleich des Alleenverlaufs ausdrucksvolle Form, und die Vergoldungen wur- Ausbauphasen des Myślewicki-Palasts (die 1770er Revalorisierungsarbeiten auf dem Gebiet des Gartens in den historischen Perioden aufgrund von den den durch eine billigere Schicht aus Schlagmetall und die 1780er Jahre). tauschte man das unterirdische Heizungsnetz und Archivquellen und den Ausgrabungen ergibt sich die ersetzt. Die Hauptidee der jetzigen Arbeiten war, Das in der Nähe des Palast auf der Insel be- Teile des Energienetzes aus, die zur Infrastruktur des Erkenntnis, dass das Gebiet von Łazienki Królewskie das originelle ästhetische und historische Aussehen findliche Amphitheater diente ursprünglich als Museums gehörten. ununterbrochenen Landschaftsveränderungen un- der einmaligen Innenräume des Palasts wiederher- Freilichtbühne des Königlichen Theaters. Damit Die Bau- und Konservierungsarbeiten, die man terzogen wurde. zustellen, wobei den Schwerpunkt die Entdeckung es auch heute als eine Theaterbühne funktionieren in der Umgebung von Denkmalgebäuden und auf Die Realisierung der Aufgabe „Konservierung und die Sicherstellung von den erhaltenen ori- kann, musste man die Szene und die Hilfsgebäuden dem Gebiet der Gärten realisierte, wurden von ei- und Renovierung des Palasts auf der Insel samt ginellen Teilen der Dekoration, darunter auch (historische Zwillingsgarderoben) modernisie- ner ständigen archäologischen Überwachung und Umgebung“ als des wichtigsten Bestandteiles der Malschichten, bildete. So geschah es im Falle ren und den Zuschauerraum renovieren. Die Untersuchungen begleitet, die einen bedeutenden des Revitalisierungsprogramms von Łazienki von den im Laufe der Arbeiten entdeckten origi- Bau- und Konservierungsarbeiten umfassten die Teil von Łazienki Królewskie betrafen. Man sicher- Królewskie „Plus“ 130 Millionen trug zur nellen Pflanzenpolychromien aus dem 18. Jh. im Sicherstellung und Befestigung der Mauerkrone, die te die von den Ausgrabungen stammenden Funde Erhaltung und Hervorhebung des eigenarti- Östlichen Vorzimmer im Erdgeschoss oder im Konservierung der Fassade und der Steinbeläge des ab, darunter eine Sammlung von mit Kobalt be- gen Charakters von den historischen Objekten, Falle von den Untersuchungen der Dekorationen Zuschauerraums und des Orchesterkanals mit den malten Wandfliesen, die aller Wahrscheinlichkeit Gärten und Museumssammlungen bei. Man in den auserwählten Innenräumen der zwei- Skulpturverzierungen, die Ausführung eines neu- nach aus dem Badezimmer und dem Zimmer des führte die Bequemlichkeiten für Behinderte ten Etage, wo man einmalige historische, bisher en Isolierungs- und Regenwasserableitungssystems, Bacchus im Palast auf der Insel stammten, Teile ein, damit sie ohne Hindernisse an allen Kultur- nicht sichtbare Polychromien aufdeckte. Man und dazu noch die Befestigung des Publikumsufers. von Dekorationen, historische Münzen, darunter und Edukationsveranstaltungen in Łazienki untersuchte die originelle Farbtönung und be- Nach den historischen Quellen wurde die königli- zwei Schillinge von Johann II. Kasimir Wasa (sog. Królewskie teilnehmen können. Dank der diente sich bei der Konservierung der originellen che Loge rekonstruiert, die sich am Wasserkanal Boratiner). Infrastrukturmodernisierung stieg die Qualität der Technologien, die an die historische Ausführung befand, und die Farbgebung der Publikumsbänke. Im Laufe der die Arbeit an der Umbauung Publikumsbedienung und die Arbeitsbedingungen der Details anknüpften (Stuckarbeit, Vergoldung), Man konservierte auch zwei Statuen von André Le des unterirdischen Heizungsnetzes begleitenden in den modernisierten Objekten verbesserten sich was den originellen Charakter, die Farbtönung Brun – den Sterbenden Gladiator und die Sterbende Ausgrabungen fand man auf der Kreuzung der erheblich. Das Portal Virtuelles Museum gibt einen und die Innerraumkomposition zu zeigen erlaub- Kleopatra (Schlafende Ariadne) und den von Franz Chinesischen Allee und der Königlichen Promenade schnellen Zugang zu aktuellen Informationen über te. Man renovierte alle historischen Räume im Pinck geschaffenen Löwen. Die Skulpturen können die architektonischen Reste eines Gebäudes aus das Angebot des Museums und seine Bestände. Dank Erdgeschoss und in der ersten Etage des Palasts wir auf beiden Seiten der Bühne bewundern, wo dem 18. Jh. – sog. Chinesischer Brücke, die als der finanziellen Unterstützung und Realisierung des und die hölzernen Details der Innenausstattung: Stanislaus August sie ausstellen ließ. eine Aussichtterrasse und ein Überweg über der Projekts kann man das historische und kulturelle Wandpaneele, Fensternischen, vergoldete Rahmen Im Rahmen des Projekts wurden auch die histo- Chinesischen Allee fungierte. Es entstand eine Erbe von Łazienki Królewskie in vollem Umfang der Paneele, Fenster- und Türtischlerei und die rischen Gärten berücksichtigt, darunter die histori- ausführliche 3D-Visualisierung von den Teilen zeigen und zugänglich machen. Sockel. Man modernisierte auch die elektrischen schen Aufteilungen des Romantischen Gartens, die der Brücke und den Wasserkanals, die entlang die und Niederspannungsinstallationen, entwässerte Umgebung von der Eremitage oder des Belvedere- Königliche Promenade verliefen. übersetzt von Tomasz Ososiński

36 | | 37 Восстановленные Королевские лазенки Реставрация и ремонт Дворца на острове вместе с окрестностями в музее Королевские лазенки в Варшаве

Проект финансируется в рамках европейских фондов: Приоритета XI Культура и культурное наследие операционной программы Инфраструктура и окружающая среда 2010–2015 гг. Музей Королевские лазен- Главным заданием в рамках программы ре- Отдаем в Ваши руки альбом, показывающий ки реализовал Программу ревитализа- витализации былa «Реставрация и реконструк- окончательный результат наших пятилетних ции, стоимостью + 130 млн. злотых. Эта ция Дворца на острове вместе с окрестностями», усилий, благодаря которым Королевские лазен- программаВ была начата г. Богданом Здроевским финансируемая в рамках Приоритета XI Куль- ки вошли в круг лучших европейских королев- – Министром культуры и национального на- тура и культурное наследие операционной про- ских резиденций. Сегодня, во время прогулок следия, который в июле 2010 г. предложил мне граммы Инфраструктура и окружающая среда. по парку можем вновь почувствовать обаяние вступить на должность директора Музея. Вна- Стоимость выполненных работ составила 48 634 этого необыкновенного места, так как писала чале, в ноябре 2010 г., стоимость планирован- 582,49 злотых брутто, а объем совместного фи- Мария Попженцкая: Королевские лазенки […] ных заданий превышала лишь 50 млн. злотых, нансирования из средств Европейского Союза позволяют почувствовать, что история это не- но уже в апреле 2011 г. она выросла до свыше 80 составил 32 330 000 злотых. Договор на совмест- что живое. Ибо история Лазенок это не только млн., чтобы в конечном периоде, благодаря под- ное финансирование проекта был подписан 5 история зданий и окружающих их садов. У них держке нынешнего Министра проф. Малгожаты сентября 2012 года, а все работы были завершены своя история, но одновременно они стали фо- Омиляновской, превысить сумму 130 млн. в сентябре 2015 года. ном для истории. Это свидетели событий, но За последних 5 лет на ревитализацию Ко- Кроме главных реставрационных, строитель- также их активные участники. Эта декорация ролевских лазенок были предназначены самые ских и реконструкционных работ в Дворце на переменчива как времена года, как погода, свет, большие средства в течение последнего столе- острове объемные работы были также проведены цвета, принесенные ветром запахи. Архитекту- тия. Более половина бюджета финансировалась в его окрестностях. Полную реставрацию прошел ра и искусство, прошлое и настоящее, люди и из Европейских фондов, Норвежских фондов, а Амфитеатр, где проведено реновацию зрительно- природа вместе создают genius loci – дух этого остальная часть из средств Министерства куль- го зала и модернизацию сцены. Основательные необыкновенного места. Они – причина того, туры и национального наследия, Национально- работы были выполнены также в Мыслевицком что Лазенки это кое-что намного больше лишь го фонда защиты окружающей среды и водного дворце. Из аллей сада был удален асфальт, ко- красивого сада, таких ведь много1. хозяйства, Клуба меценатов Лазенок, а также из торый заменило покрытие из камня и гравия. В Приглашаем в восстановленные Королевские собственных доходов Музея. рамках проекта Виртуальный музей был создан лазенки – самое счастливое место в Варшаве. Программа Ревитализации имела комплекс- современный информационный портал, который ный характер и охватывала исследования и про- изменил способ обслуживания посетителей. Про- Тадеуш Зельневич ектирование, модернизацию всей технической водимые нами работы стали также причиной для Директор Музея инфраструктуры, реставрацию Королевской начала исследований в сфере истории искусства коллекции картин, скульптур и гравюр, рекон- и садов, реставрации и археологии. Они также струкцию и реставрацию исторических объ- позволили открыть и восстановить неизвестные ектов, ревитализацию садов, а также создание ранее украшающие элементы, а также дали воз- 1 М. Попженцкая, Лазенки – память и непа- виртуального музея. можность определить этапы развития Лазенок. мять, Варшава 2014, стр. 6.

40 | | 41 Марта Богута, Петр Замбжицкий, Анджей Яскула создавалась в момент вмешательства короля в вицкий дворец, Старая оранжерея и Амфитеатр. году уцелевших фрагментов настенной живо- в Лазенках, в частности те, которые связаны с Реставрация и реконструкция Дворца на острове вместе с заседания Великого сейма и работ над Консти- Белый домик был первым павильоном на терри- писи, подробных проектов Яна Кристиана Кам- созданием первого публичного музея, прекрас- туцией 3 мая, является отражением политиче- тории Лазенок возведенным с нуля по поруче- сетзера, а также королевского инвентаря 1795 но отражают стремление Станислава Августа окрестностями в музее Королевские лазенки в Варшаве ской программы Станислава Августа. В Баль- Программа финансируется в рамках европейских фондов: Приоритета XI Культура и культурное на- нию Станислава Августа. Внутри этого класси- года, в 2011–2015 гг. в Старой оранжереи была построить национальное сознание и исправить ном зале достоинства короля - мудрость и силу, следие операционной программы Инфраструктура и окружающая среда цистического здания, построенного в 1774-1776 восстановлена Королевская галерея скульпту- Речь Посполитую. До сегодняшнего дня Коро- символизировали персонажи Геракла Фарнезе и гг. возле Королевского променада, Ян Богумил ры, созданная по замыслу Станислава Августа. левские лазенки являются потрясающим от- ля по артистическим вопросам. В 1766 году по Аполлона Бельведерского, интерьер Зала Соломо- Плерш создал гротескные декорации, являющи- Сегодня в Королевской галереи скульптуры на ражением утопического видения заветной ре- История поручению Станислава Августа художник раз- на украшали монументальные стенные работы еся самым ранним примером такого типа деко- фоне росписи-обманки, представляющей ар- спублики глазами правителя, а также великим работал проект создания в Варшаве Академии Марчелло Баччарелли, показывающие Станис- раций в Польше. В камерном интерьере Белого хитектуру с идиллическим итальянским пейза- свидетельством европейского просвещения. стория Королевских лазенок начина- изобразительных искусств, который, к сожале- лава Августа как библейского короля Соломона. домика по сегодняшний день находится Коро- жем, можно восхищаться копиями самых зна- С 1812 года, после того как имение было про- ется в конце XVII века, когда по при- нию, не был реализован. Мастерская Баччарелли Пантеоном правителей должна была быть рас- левская галерея графики – собрание гравюр, менитых скульптур древнего мира: Лаокооном дано наследниками короля, Лазенки стали ме- казу великого королевского маршала в Королевском замке исполняла частично функ- положенная в центре Дворца Ротонда. По пору- иллюстрирующих поэму Метаморфозы Ови- и его сыновьями, Аполлоном Бельведерским, Ме- стом проживания царской семьи Романовых и СтаниславаИ Ираклия Любомирского архитек- цию королевской академии. Художественные чению короля здесь находились статуи четырех дия, сделанные в 1767–1771 гг. Пьером-Франсуа леагром, Амазонкой Маттео и Флорой Фарнезе. по-прежнему меняли свой облик. С этого пе- тор Тильман ван Гамерен создал два павильона декорации в Лазенках создал также Ян Богумил правителей Польши (Казимира Великого, Си- Базаном, а также Ноелем Лемиром. Здание, бла- Амфитеатр, который виден из террасы Двор- риода сохранились Романтический сад с Бель- в саду: Эрмитаж и Баню. В 1764 году владельцем Плерш, автор декораций Дворца на Острове, Бе- гизмунда I, Стефана Батория, Яна III Собеского) годаря счастливому стечению обстоятельств, не ца на острове, своей архитектурой ссылается на ведером, Водосбор, Храм Сивиллы, Египетский территории стал последний король Польши Ста- лого домика, Маленького театра и Королевского и бюсты трех римских императоров (Тита, Трая- было разрушено во время Второй мировой во- руины Геркуланум и Римского форума. На месте храм и Новая оранжерея, где по сегодняшний нислав Август. Для работ связанных с расшире- театра в Старой оранжереи. на, Марка Аврелия), которых Станислав Август йны и является оригинальным свидетельством земного амфитеатра в 1790–1793 гг. возник но- день находится знаменитый ресторан Belvedere. нием и обустройством имения король пригласил В результате нескольких перестроек, прове- ценил больше других. Справедливость, Снис- времен короля Станислава. вый, каменный, проект которого разработал Ян После того как Польша вновь стала независи- многих знаменитых артистов. Архитектурные денных, прежде всего, в 1784, 1788 и 1792–1793 ходительность, Храбрость и Предусмотритель- В восточной части Сада расположен Мыс- Кристиан Камсетзер. По сегодняшний день сце- мой, Лазенки остались в центре политической и работы курировал итальянец по происхожде- гг., Баня Любомирского преобразовалась в Дво- ность , отличающие их качества, были написаны левицкий дворец. Изначально он был предна- ну Амфитеатра окружают с обеих сторон скуль- культурной жизни страны, как представитель- нию Доменико Мерлини, первый королевский рец на острове, формой которого можно вос- в форме тондо Марчелло Баччиареллим. значен для Станислав Августа, однако король птуры: Умирающий гладиатор и Умирающая ное место пребывания государственных вла- архитектор, создатель проекта Дворца на остро- хищаться по сегодняшний день. Южный фасад Во Дворце экспонировались также самые передал его своему племяннику, князю Юзефу Клеопатра. Аттика амфитеатра изначально была стей. Дворец на острове, частично уничтожен- ве, Белого домика и Мыслевицкого дворца. Ра- был изменен по проекту Доменико Мерлини ценные произведения из собранной королем Понятовскому. Дворец сохранился до наших украшена статуями шестнадцати драматургов, ный оккупантами в 1944 году, после реновации боты по инвентаризации и составлению про- при участии Андре-Жан Лебрена и Яна Кристи- Королевской коллекции картин, в том числе, Де- времен в почти неизмененном состоянии – вну- работы Томмасо Ригги по образцам, согласован- в 1960 году был вновь открыт для посетителей екта интерьера по поручению короля проводил ана Камсетзера, еще в духе барокко. Северный вушка в раме картины и Ученый за пюпитром три можем восхищаться преимущественно ори- ным королем и Андре-Жаном Лебреном. В 1922 и по сегодняшний день принимает всех тех, кто также Ян Кристиан Камсетзер из Дрездена, ав- фасад, в свою очередь, является уже примером Рембрандта ван Рейна (в настоящее время нахо- гинальной художественной декорацией работы году уничтоженные скульптуры были заменены желают общаться с искусством и ознакомиться с тор, в частности, проекта Амфитеатра и декора- классицизма времен короля Станислава Авгу- дятся в Королевском замке в Варшаве). Станис- Яна Богумила Плерша и Антони Херличко. восьмью скульптурами работы Яна Бернацкого. наследием последнего польского короля. ций Королевской галереи скульптуры в Старой ста. Фасады Дворца и его интерьера украшали лав Август мечтал преобразовать свою летнюю Старая оранжерея, проект которой также Судьба не позволила Станиславу Августу уви- оранжереи. Для декоративных работ был нанят созданные в королевской мастерской ориги- резиденцию в музей-особняк, по образцу Вил- разработал Доменико Мерлини, расположена деть окончательный эффект начатой перестрой- Реставрация и реконструкция Андре-Жан Лебрен, артист, который почти 30 нальные скульптуры, а также мраморные копии лы Боргезе или Виллы Людовизи. Идея созда- в западней части сада. Это здание, кроме изна- ки Лазенок, он покинул Польшу в 1795 году, Дворца на острове вместе с лет был первым скульптором на королевском древних шедевров. На террасе с северной сторо- ния первого публичного современного музея в чальной функции зимнего сада, является ме- еще до завершения работ в Ротонде Дворца на окрестностями дворе, а также Марчелло Баччарелли. Баччарел- ны установлено скульптуры борющихся гладиа- Королевских лазенках была выражена королем в стом встречи разных жанров искусства – здесь острове. Для Станислава Августа изобразитель- ли – это один из самых выдающихся художни- торов, образцом для которых были античные его переписке с Марчелло Баччарелли. находился придворный Королевский театр, а ное искусство было частью программы реформ, ворец на острове, являющийся центром ков эпохи классицизма в Польше, придворный работы, такие как, например, Боргезский борец. Параллельно с Дворцом на острове возника- также самое большое в Польше собрание антич- совмещающей политические, общественные и королевского замысла, это главный объ- королевский художник, а также советник коро- Иконографическая программа Дворца, которая ли и другие сооружения: Белый домик, Мысле ных скульптур. На основании открытых в 2011 экономические вопросы. Работы проводимые ект, который был охвачен проектом ре- Д

42 | | 43 витализации Лазенок, финансируемым из ев- эффективной системы отвода дождевых вод, выми, восттановленными во Франции с исполь- ропейских средств. Работы реставрационного а также укрепления фундаментов террас с се- зованием исторической техники и образцов. Эти и реставрационно-строительного характера за- верной, северно-восточной и северно-западной помещения являются важным местом экспози- тронули весь Дворец, включая его ближайшее сторон. Укрепление фундаментов было прове- ции драгоценного собрания Королевской кол- окружение т.е. террасы, павильоны и мостики с дено традиционным образом – с помощью ду- лекции живописи и скульптуры, часть которой, колоннадой. В 1944 году Бальный зал, Зал Соло- бовых подпорок, что ссылалось на уже суще- мраморные статуи и бюсты, среди них Фавн с мона и второй этаж были сильно повреждены, ствующие исторические решения. Реновацию козликом и Венера медицейская, также прошли как в части конструкции, так и интерьера. В ходе прошла также южная терраса вместе с группой реставрационные работы. Эти скульптуры се- послевоенной реконструкции, проведенной в скульптур, стилизованных лампионов и балю- рьезно пострадали во время второй мировой во- 1945-60 гг., были восстановлены уничтоженные страд. Существенным элементом работ была йны, что видно по трещинам и многочисленным части, а весь объект прошел основательную ре- реставрация исторического интерьера первого пополнениям формы, а также черным пятнам ставрацию. С этого момента состояние дворца, и второго этажа Дворца с модернизацией сетей возникшим во время пожара Дворца на острове расположенного на деревянных подпорках и ис- инженерно-технического обслуживания. Осно- в 1944 году. Только использование современной куственном острове, постоянно отслеживалось. вательную реставрацию прошли декорации аппаратуры, в том числе лазерной абляции, а Были в нем также проведены местные рестав- стен и потолков: штукатурка, стукко, старин- также новых реставрационных материалов, по- рационные работы. Эти действия из-за ограни- ный голландский кафель, а также панели ткани. зволило вернуть им изначальную эстетическую чений в характере работ и средствах, не были в Восстановлено также скульптуры с постамен- ценность. состоянии полностью остановить процесс де- тами, а также декоративные люстры, которые Открытие в Ванной комнате исторических струкции, особенно в части фасадов, внешних были снабжены системой e-candels. Ремонт так- слоев штукатурки и рельефов было основанием декораций и крыши. Реализованные в рамках же охватил паркет и пол. Реставрировано дере- для изменения существующей ранее цветовой операционной программы Инфраструктура и вянные панели украшенные позолотой, а также гаммы интерьера. Декорации получили вновь окружающая среда реставрационные работы по- дверную столярку во всех комнатах. теплый оттенок, а рельефы на стенах мрамор- зволили обновить здание и укрепить конструк- В ходе реставрационных работ на настенной ный блеск. В вестибюле была открыта и экспо- цию северной террасы, благодаря чему удалось полихромии в Бальном зале были открыты хо- нируется историческая штукатурка в панелях, подчеркнуть его подлинное артистическое и рошо сохраненные части оригинальной настен- являющихся кульминационным пунктом вход- историческое величие. Это было возможно бла- ной живописи работы Яна Богумила Плерша. ных порталов в Зал Вакха и Столовую. Иссле- годаря одновременно проводимым исследова- Исследования, которые затем были подтверж- дования показали, что штукатурка конца XVII тельским работам, в результате которых неред- дены историческими источниками т.е. Королев- века, то есть времен купального павильона Ста- ко были сделаны открытия, имеющие основное скими инвентарями, а также шаблонами эпохи, нислава Ираклия Любомирского. влияние на решения коллегии реставраторов. в т.ч. произведением Джованни Вольпато позво- Схожие работы были проведены также в Основной целью проекта стало обеспечение лили полностью вернуть изначальную эстетику одном из лучше сохраненных объектов на тер- безопасности конструкции Дворца путем заме- интерьера XVIII века. ритории Лазенковского парка - Мыслевицком ны покрытия крыши, реставрации фасадов с ре- В Галереи картин, Портретной комнате, Ко- дворце. Послевоенные реставрационные рабо- льефной декорацией, проведения ремонта изо- ролевской спальне, Гардеробе, Кабинете и в ты охватывали самые ценные элементы интерье- ляции нижней части стен, создания новой, более Прихожей, шелковые обивки стен заменено но- ра: ведуты в Столовой, плафон Зефир и Флора на

44 | | 45 потолке Ванной на первом этаже дворца, а также рической отделкой первого и второго этажа ная над водным каналом, а также цветовая гам- Во время исследований, сопутствующих ра- боты в модернизированных объектах. Портал лизации, как историческое, так и культурное Ландшафтную комнату или Спальню. Более ран- Дворца, а также декораций детали декорации: ма скамеек зрительного зала. Реставрационные ботам по перестройке подземной тепловой сети Виртуальный музей предоставляет быстрый и наследие Королевских лазенок можно отдать пу- ние реставрации не всегда проводились с над- буазери, оконные ниши, позолоченные рамы работы коснулись также двух скульптур работы на перекрестке Китайской аллеи и Королевского широкий доступ к актуальной информации о блике и показать в его полном объеме лежащим учетом оригинальных деталей и слоя стенных панелей, дверная и оконная столяр- Андре-Жана Лебрен – Умирающего гладиатора променада, были найдены архитектурные ре- предложении Музея и его ресурсах. Благодаря живописи, что вызвало потерю изначальной ка, а также цоколи. Кроме того ремонт охватил и Умирающей Клеопатры (Спящей Ариадны), а ликты сооружения XVIII века – т.н. Китайского финансовой помощи полученной из европей- перевод Michał Bajorek эстетической и исторической ценности инте- модернизацию электрической сети и установ- также льва сделанного Франчишком Пинком. моста, исполнял функцию обзорной террасы, а ских средств и реализации программы ревита- рьера. Остальные декоративные элементы пер- ки низкого напряжения, проведение осушения Этими скульптурами можем восхищаться по также пешеходного мостика над Китайской ал- вого и второго этажа дворца проходилии лишь и установление новых изоляций фундаментов обеим сторонам сцены, то есть там, где были леей. Была разработана визуализация 3Д части небольшие ремонты, перекрашены были также здания. Проведено замену покрытия медной размещены по поручению Станислава Августа. конструкции моста и водных каналов, проходя- поверхности стен, потолков и буазери. Поэтому кровли вместе с ее историческим каркасом, а Объемные работы охватили исторические щих вдоль Королевского променада. в ходе следующих реноваций эти элементы по- также реставрацию фасада объекта с каменны- сады, включая старинный Романтический сад, Археологические исследования сада, осо- теряли свою легкость и характер, а деликатные ми элементами. Во время ремонтных работ, по- окружение Эрмитажа и Бельведерской дороги, бенно те, проведенные на территории Романти- орнаменты облома, карниза и деревянной буа- сле открытия конструкционных элементов кар- где на месте асфальтовых аллей восстановлено ческого сада, позволили определить очередные зери потеряли выразительность формы, а по- каса, были подтверждены исторические этапы покрытие из гравия и брусчатки. Проведено ре- этапы его преобразований, а также восстано- золота была заменена более дешевым слоем зо- расширения Мыслевицкого дворца (70-е и 80-е монт элементов маленькой архитектуры, т.е. пе- вить историческую планировку, которая видна лотой потали. Главной целью нынешних работ годы XVIII века). шеходных мостиков, а также лестницы на тер- на архивных планах. Сравнение прохода аллей было вернуть соответствующий эстетический и Находящийся вблизи Дворца на острове Ам- расе. На основании исторических источников в в разные исторические периоды на основании исторический внешний вид помещениям Двор- фитеатр, исторически исполнял роль наружной некоторых местах введено корректировки в их архивных источников и археологических нахо- ца, в частности путем открытия и обеспечения сцены королевского театра. Для того, чтобы так размещению. По случаю реновационных работ док позволяет сделать вывод, что территория безопасности сохранившихся элементов декора- могло быть и сегодня, необходимо было про- на территории сада была заменена подземная Королевских лазенок подлежала непрерывным ции, в том числе и слоев живописи. Так случи- вести ее модернизацию вместе с подсобными тепловая сеть, а также элементы энергетиче- преобразованиям ландшафта. лось с открытыми во время проводимых работ помещениями – старинными, одинаковыми ской сети, которые входили в инфраструктуру Реализация задания «Реставрация и рекон- оригинальными растительными полихромиями гардеробами. Нужен был также реставраци- Музея. струкция Дворца на острове вместе с окрестно- XVIII века в Восточной прихожей на первом онный ремонт зрительного зала Амфитеатра. Строительно-реставрационные работы, ко- стями в музее Королевские лазенки в Варшаве», этаже дворца, а также в ходе исследований де- Строительно-реставрационные работы про- торые проводились в старинных зданиях и как главного элемента Программы Ревитализа- кораций выбранных помещений третьего этажа веденные в рамках операционной программы саду, сопровождались постоянным надзором ции Лазенок «плюс» 130 млн., способствовала Дворца, где открыто уникальные исторические Инфраструктура и окружающая среда охватили и археологическими исследованиями, которые сохранению уникальной исторической ценно- полихромии, которые до сих пор не были вид- защиту и укрепление завершающей верхней ча- охватили значительную часть территории Коро- сти объектов, садов и коллекций музея. Введе- ны. Проведено исследования изначальной цве- сти стен, консервацию фасадов и каменной об- левских лазенок. Обеспечено безопасность ар- но также приспособления для лиц-инвалидов, товой гаммы, а также реставрационные работы лицовки зрительного зала, а также канала орке- хеологических находок: собраний фрагментов так чтобы они могли в полном объеме пользо- с использованием технологий для исторической стра со скульптурным декором, создание новой стенных плит, покрашенных кобальтом, кото- ваться как культурным, так и образовательным отделки деталей (зеркальное стукко, позолота), системы изоляции и отвода дождевых вод, а так- рые, скорее всего, находились в Банной комна- предложением Королевских лазенок. Благодаря что позволило подчеркнуть оригинальный ха- же укрепление набережной части зрительного те и Зале Вакха в Дворце на острове, элементов модернизации инфраструктуры было повы- рактер, цветовую гамму и композицию интерье- зала. По историческим источникам восстанов- украшений, старинных монет, в том числе двух шено качество обслуживания посетителей, а ра. Реставрацию прошли все помещения с исто- лена также была королевская ложа, расположен- шиллингов Яна II Казимира Вазы (т.н. боратынок). также значительно улучшились условия для ра-

46 | | 47 整建后的 瓦津基皇家公园

华沙瓦津基皇家公园水上宫殿及博物馆的修复和整建工程 该项目由基础设施及环境运作项目文化及文化遗产十一优先权框架下提供资金 华沙瓦津基皇家公园水上宫殿及博物馆的修复 图收藏品修复、古迹建筑修复和整建、园林振 皇家宅邸之列。如今漫步于花园中，可以重新 和整建工程 兴及建立虚拟博物馆等。 感受到这个地 方的魅力。玛丽亚•波普任茨卡 该项目由基础设施及环境运作项目文化及文化 整个振兴计划中最重大的任务在于由基础 (Maria Poprzęcka) 曾如此写道：瓦津基 [...]让 遗产十一 优先权框架下提供资金 设施及环境运作项目文化及文化遗产十一优先 人感觉到《历史是活的》。因为瓦津基历史不 权框架下提供资金的”水上宫殿及周围环境的 只是建筑和周围环绕着的公园间所发生的事 2010-2015年期间，瓦津基皇家公园博物 修复和整建工程“。已完成的工程总值为 迹，它们有自身的历史，但同时也成为历史的 馆实施总值+1.3亿兹罗提的振兴计划。该计划 48 634 582.49兹罗提，其中由欧盟补助的资金为 场景。它们作为 历史的见证，却也是活跃的 由文化及国家遗产部部长波格旦·兹多耶夫斯 32 330 000兹罗提。该项任务的补贴协议于 历史参与者。它们是如同四季、天气、光线和 基（Bogdan Zdrojewski）于2007-2014年间发 2012年9月5日签署，而全部工程于2015年9月完 色彩、随风飘散的气味等一样的可变景象。建 起，他于2010年7月邀请本人接下博物馆馆长一 工。 筑、艺术、过去及现在 的时间、人类和自然等 职。2010年11月初，所规划的任务总值仅+5千 除了水上宫殿的主要结构工程、建设工程 元素创造了地方精神，为该地特殊精神所在。 万兹罗提，然而2011年4月时总合已上升至+8千 和修复工程以 外，也针对其环境展开大规模作 瓦津基因此不仅只是众多风景如画的公园之 万，最后在现任部长玛格热塔·欧米兰诺夫斯 业，于附近的露天剧场进行完整修复工程，包 一。[1] 卡（Małgorzata Omilanowska）教授支持下，其 括观众席翻修及舞台现代化等。而梅希莱维兹 欢迎来到华沙最幸福之地 – 整建后的瓦津 值超过1.3亿规模。 宫则经过彻底翻修，园 中小径除去沥青路面， 基皇家公园。 过去5年来针对瓦津基皇家公园振兴计划 改以碎石及石头路面取代。在虚拟博物馆项目 所投入的金额为上 世纪中最高者。其中一半以 架构下成立了现代化的信息门户网站， 改变 博物馆馆长 上的预算来自欧洲基金及挪威基金，其余金额 了公共服务的方式。所展开的工程也促成对艺 塔德乌什•齐尔涅维兹 则来自文化和国家遗产部、国家环保基金、水 术、园林、文物修复及考古等历史研究，进一 (Tadeusz Zielniewicz) 资源管理、赞助人俱乐部及 博物馆本身的收入 步发现或重现先前未知的设计元素，并确定瓦 等。 津基 的阶段性发展。 振兴计划具综合性，包含研究和设计、整 我 们所提供各位的画册呈现5年来的努力成 1玛丽亚•波普任茨卡, 瓦津基 – 记忆与遗忘, 个技术基础 设施现代化、皇家绘画、雕刻及绘 果，瓦津基皇家公园因此得以被列入欧洲最佳 2014年于华沙, 第 6 页

50 | | 51 马尔妲•波谷塔 (Marta Boguta)、 上宫殿、白宫、小剧场及老橘园内的皇家剧院 馆的构想。 皮欧特•查恩布日茨基 (Piotr Zambrzycki)、 均出自其手。 与水上宫殿一同设立的建筑还包括：白宫、梅 安哲伊•亚斯库瓦 (Andrzej Jaskuła) 经过1784、1788及1792–1793年的数度改建 希莱维茨基宫、老橘园及露天剧场等。白宫为 后，鲁波米尔斯基的浴场转化为水上宫 殿，直 瓦津基皇 家公园内第一座由斯坦尼斯瓦夫•奥 华沙瓦津基皇家公园水上宫殿及博物 至今日其造型仍令人赞叹。南面根据多梅尼科• 古斯特下令，从基础开始建设的建筑。该成立 馆的修复和整建工程 梅尔里尼、André Le Brun 及 Jan Chrystian Kam- 于1774–1776年间的新古典主义式宫殿位于 皇 该项目于下列欧洲基金框架下提供资金: setzer 的设计而改建，但仍保留巴洛克风格的 家大道上，扬•波古米乌•普 雷尔希以其风格奇 基础设施及环境运作项目文化及文化遗产 精神。北面则成为斯坦尼斯瓦夫新古典主义风 异的画作装饰，成为波兰该类装饰的典型。白 第十一优先权 格的典型。宫殿外墙及其内部以皇家雕刻作坊 宫内部至今仍为皇家绘画美术馆展示之处，此 的原创雕塑及仿 古的大理石复制品装饰。北面 为奥维德变质诗的绘图组合，由 Pierre-François 历史 露台侧摆置战斗中的角斗士雕像，其模型来自 Basan 及 Noël Le Mir于1767-1771年间完成。建 贝佳斯角斗士等古作。宫殿中的肖像项目于国 筑幸未遭第二次世界大战破坏，成为今日与斯 瓦津基皇家公园的历史可回溯至17世纪，当时 王参与大众议院及五三宪法制定期间所产生， 坦尼斯瓦夫相关的原版纪念品。 由斯坦尼斯瓦夫•赫拉克留什•鲁波米尔斯基亲 反应出斯坦尼斯瓦夫的政治倾向。国王宴会厅 梅希莱维茨基宫位于园林东部，原本应该作为 王（Stanisław Herakliusz Lubomirski）下 令， 中的物 品，包括法尔内赛大力士及观景殿的阿 斯坦尼斯瓦夫•奥古斯特的驻地，然而国王将其 建筑师 Tylman van Gameren 打造了两座花园洋 波罗等雕像象征智慧与力量，所罗门大厅内部 指定给 侄子约瑟夫•波尼亚托夫斯基亲王。宫殿 亭：包括冬宫和浴场在内。共和国的末任国 王 则由Marcello Bacciarelli的巨大画作装饰，以圣 直至今日几乎没有什么变化，其内部仍可欣赏 斯坦尼斯瓦夫•奥古斯特于1764年成为物业所 经的所罗门王形象来呈现斯坦尼斯瓦夫•奥古斯 大部分扬•波古米尔•普雷尔希及安东尼•赫尔利 有人，他邀请了多位优秀的艺术家参与建筑扩 特。宫殿中心的圆形建筑成为统治者万神殿的 茨基的原装饰画。 建和装潢相关工程。 其中，建筑工程由意大利 所在，国王下令在此处摆设四座波兰统治者（ 同样由多梅尼科•梅里尼所设计的老橘园位于公 裔的多梅尼科•梅里尼负责，他是皇家首席建 卡齐米日大帝、齐 格蒙特一世、斯特凡·巴托 园西部。 该建筑除了作为其最初所设计的冬季 筑师，水上宫殿、白宫及梅希莱维茨基宫均出 里、扬三世索别斯基）的雕像及三名罗马皇帝 花园功能外，同时也为艺术交流处，皇家剧院 自其手。以室内装潢为主 的编目和设计工作由 的半身像（提图斯、图拉真、馬爾庫斯·奧列 及波兰最大的仿古雕像收藏都在此。根据2011 国王指定的德累斯顿人Jan Chrystian Kamsetzer 里烏斯），均为斯坦尼斯瓦夫•奥古斯特最推崇 年所发现的部 分画作保存，尤其是Jan Chrys- 负责，位于老橘园的皇家雕像馆和露天剧场均 者，而其具备的正义、 仁慈、勇气和谨慎等诸 tian Kamsetzer 的设计作品及1795年皇家编目为 是他设计的作品。担任皇家“首席雕刻家” 项美德则透过Marcello Bacciarelli 的圆型画来呈 基础，于2011-2015年间依照斯坦尼斯瓦夫•奥古 近30年的 André Le Brun 也积极参与装潢作 现。 斯特的概念，于老橘园重建皇家雕刻馆。如今 业，Marcello Bacciarelli 亦同。Bacciarelli 为波兰 宫殿中展示由国王收集的最珍贵画作， 其中包 皇家雕刻馆以意大利恬静风景的幻觉建筑为背 新古典主义时期最负盛名的画家之一，担任国 括“画框中的女孩”，“桌面旁的学者”等伦 景，可欣赏世界著名 古雕塑的复制品如：拉奥 王的宫廷画家兼统治者的艺术顾问。受斯坦尼 勃朗的作品（目前于华沙的皇家城堡中展示） 孔群雕、观景殿的阿波罗、麦莱亚戈、马太的 斯瓦夫•奥古斯特之托，他于1766年展开华沙艺 。斯坦尼斯瓦夫•奥古斯特渴望将其夏宫转变为 亚马逊人或弗洛拉法尔内塞等。 术学院创建计划，可惜并未实现。 Bacciarelli 位 以鲍格才别墅（Villa Borghese）或路德维希别 从水上宫殿露台可见的露天剧场建筑与赫库兰 于华沙皇家城堡内的绘画工作室兼具皇家学院 墅（Villa Ludovisi）为范本的别墅型博物馆。他 尼姆古城及古罗马广场的废墟类似。 1790–1793 的功能。扬•波古米尔•普 雷尔希（Jan Bogumił 曾在与Marcello Baciarelli的书信往来中透露出于 年间自露天剧场原地建立了新的石造露天剧 Plersch）也参与了瓦津基的绘画装饰工作，水 瓦津基皇家公园中创建第一所现代化公共博物 场，由Jan Chrystian Kamsetzer所设计。如今露

52 | | 53 天剧场舞台两侧皆为雕塑环绕：“垂死的角斗 及其周围环境，包括露台、洋亭、桥梁及柱廊 和前厅等空间的丝质壁纸均依古图案和技术于 历史性细部完工（拉毛粉饰、贴金）等修复技 括以钴绘制的墙板部分收集，应该是来自水上 “水上宫殿及其周围环境的修复和整建工程任 士”和“垂死的埃及艳后”。露天剧场的顶楼 在内。1944年期间，宴会厅、所罗门厅及二楼 法国再 造。这些空间成为皇家画作及雕像珍 术的采用，有助于展现其原有特色、色彩及内 宫殿的浴间及巴胡斯室，还有其他饰件、包括 务实施为瓦津基皇家公园”附加“1.3亿振兴项 原先由16名剧作家的雕像环绕顶部，为 Tom- 建筑遭到破坏，包 括结构和装饰部分在内。 贵收藏的重要展示地点，包括大理石雕像及半 部构图。宫殿一楼及二 楼的所有房间都经过翻 扬•卡齐米日•瓦 扎二世时的两个银币（所谓的 目中最重要的元素，有助于保存并突显古迹建 mas Righi 根据国王和André Le Brun的设计所制 1945-1960年战后重建时重新创建损坏部分，整 身像如：“牧神与小山羊”及“梅第奇的维纳 新，包括具历史性的内饰及室内装饰的木质细 波拉廷卡）等在内的古钱币。 筑、园林及博物馆收藏品等的独特价值。残疾 作。遭破坏的雕像于1922年由8座扬•别尔纳茨 体并经过彻底的修复。自此后，竖立于木堆及 斯”等皆经过修 复。这些雕像于第二次世界大 部，如：镶板、窗台、墙板镀金框、门窗及基 中国大道及皇家大道交叉口处地下供热网改建 人士专用设施的使用，使其能够充分利用瓦津 基（Jan Biernacki） 所制的雕像所取代。 人工岛上的宫殿状 态不断受监测，同时也进行 战时遭受严重破坏，出现明显裂缝，经过多处 座等。此外，装修范围还包括低 压电器装置现 相关工程进行时，所伴随的研究工作期间发现 基皇家公园的 文化和教育项目。随着基础设施 斯坦尼斯瓦夫•奥 古斯特注定无法见到由他发 局部的修复工程。这些活动受到工程性质和资 填补且水上宫殿于1944年火灾后产生黑斑，直 代化、建筑干燥及新的基础绝缘、屋顶更换为 十八世纪 的建筑遗迹，也就是所谓的中国桥， 的现代化，公共服务的品质获得提升，而经过 起的瓦津基改建工程的最后成果，他于1795年 金上的限制，无法完全阻止破坏过程的持续， 到采用包括激光消融 等现代技术及修复材料等 铜材料且修复桁架古迹结构及带石材细节的建 具观景台及中国道上的人行桥功能。建立起沿 现代化后的建筑内的工作条件也大幅改善。虚 离开波兰，就在水上宫殿的圆形大厅工程结束 尤其是露台、建筑正面、外 墙装饰或屋顶部 才得以恢复原有的美观价值。 筑正面等。装修期间，在桁架结构元素揭 露后 皇家大道的桥梁及水道结构部分的详细三维可 拟博物馆门户网站提供 有关其供应项目和资源 前。对斯坦尼斯瓦夫•奥 古斯特而言，艺术是 分。欧盟基金中基础设施及环境运作项目框架 在浴间发现的具历史性拉毛粉饰和浮雕表面， 确定了梅希莱维茨基宫历史阶段性的扩建过程 视化。 方面快速且全面的更新信息。由于欧洲基金所 改革计划的一份，结合政治、社会及经济等议 下所实施的修复工程使古迹得以重建，北露台 成为内饰颜色变化的基础，恢复暖调的装饰及 (十八世纪70及80年代）。 尤其包括浪漫花园在内的公园考古研究，得以 取得的资金援助及振兴项目的实施，瓦津基皇 题。瓦津基内展开的工程亦同，尤其是有关第 结构得以强化，而水上宫殿的原有艺术 及历史 墙上浮雕 的闪耀“大理石纹路”。前厅中所 临近水上宫殿的露天剧场的历史性功能为王室 确定其成型的各个阶段，并恢复其在归档计划 家公园的历史和文化遗产得以完 整呈现并提供 一座公共博物馆设立的部分，完整 地反应出斯 特性也更加凸显。同时间进行的研究工作使这 发现和展现的具历史性门内装饰板灰泥，为巴 的室外舞台。要在今日也能顺利达到此功能， 中所显示 的具历史性布局。以档案资料及挖掘 利用。 坦尼斯瓦夫•奥 古斯特在建立民族意识和整顿共 一切变成可能，研究结果往往对文物修复团队 胡斯室和餐厅入口门户的顶部装饰。据研究显 就必须将 舞台及包括被列为古迹的双连接更 为基础，比较小巷道的各历史时期，可发现瓦 和国上所做的努力。迄今瓦津基皇家公园仍为 的决定产生重大影响。 示，这些灰泥来自十 七世纪斯坦尼斯瓦夫•赫拉 衣室后台现代化，并修复露天剧场的观众席。 津基皇家公园持续经历的风景变化。 翻译 粘肖晶 统治者的“共和国”乌托邦梦想的体现及欧洲 该项目的主要目标在通过屋顶更换、建筑正面 克留斯 •鲁 波米尔斯基时期的浴馆。 建设及修复工程包括顶墙保护及强化；建筑正 启蒙运动的杰出见证。 及雕刻装饰修复、墙面下部绝缘、建立新的、 梅希勒维茨基宫也经历类似工程，此为瓦津基 面、观众席、乐池及 雕刻装饰的石材覆面修 自国王继承人于1812年出售物业后，瓦津基成 更有效的 雨水排水系统和强化北面、东北面及 皇宫内建筑保存最完整之处。战后修复工程涵 复；制作新绝缘系统及雨水排水系统并强化观 为沙皇罗曼诺夫王朝的所在地，面貌仍在持续 西北面露台等方式，对宫殿进行保护。基础强 盖内部最 珍贵的元素，如：餐厅中的城市景观 众席的滨水结构。据史料重建位于水路的皇家 改变中。从该时期直 至今日，浪漫花园及美景 化以传统方式进行，借由橡木堆之助，配合现 画、瓦津基宫殿一楼天花板上的泽费洛斯及佛 小屋并将观众席长凳颜色恢复。 André Le Brun 宫、水塔、西伯利神庙、埃及神庙及现在以美 有的历史性解决方 案。南露台与雕像群、具设 洛拉绘画，以及景观房和卧室等。早期的修复 所制的两座雕像 – “垂死的角斗士”及 景宫餐厅闻名的新橘园建筑等皆保存了下来。 计风格的灯笼和栏杆等也经过重新估值。宫殿 工程不一定总是将 原有细节和绘画涂层列入考 “垂死的埃及艳后”（睡眠中的阿里阿德涅） 波兰取得独立后，瓦津基仍为 政治及文化生活 一楼及二楼具历史性内部设计的修复结合设施 虑，因而失去内饰原有的美学和历史价值。宫 及安置于舞台两侧，由Franciszek Pinck 所雕刻 的中心，作为政府的代表性所在地。水上宫殿 现代化，为工程的重要内 容。墙壁和屋顶得以 殿一楼及二楼的其他部分内饰采用粗糙的维修 的狮子也涵盖在修复工程中。这些雕塑可以在 的部分于1944年为侵略者所破坏，而重建后于 彻底整修，包括拉毛粉饰、荷兰瓷砖的古覆层 并对墙面、天花板和镶板表 面重新上漆，之 斯坦尼斯瓦夫•奥古斯特下令安置的地点观赏。 1960年再度向公众开放，直至 今日仍为所有渴 及织物面板等。此外，雕像及其基座和装饰吊 后翻新时这些装饰失去本身的轻巧和装饰性， 具历史性的园林工程范围广大，其中包括浪漫 望与艺术结合并对波兰末任国王和启蒙文化的 灯也经过整修，配备了电子蜡烛系 统。整修范 细致的拉毛粉饰檐板或木镶板等失去其明确的 花园、冬宫及美景宫道周围等，其沥青路面恢 遗产有所认知者开放。 围也包含楼板及地板。木质装饰镶板镀金及各 形式，而镀金也为较廉价的金属铂贴金 取代。 复为原先 的碎石及石板表面。小型建筑的元素 厅门的细木做工等都经过修复。 当前工程的主要目标在恢复宫殿内饰的美感及 也经过整修，如：桥梁、走道或露台阶梯等， 宴会厅墙面彩饰修复作业期间发现扬•波古米 历史原貌，并强调装饰原有元素的呈现和保 也根据历史资料进行布局的局部校正。花园重 水上宫殿及其周围环境的振兴和修复工程 尔•普雷尔希保存良好的原画作品。以历史渊源 护，其中包括油漆层在内。也因此在工程进行 新估值作业期间更 换了属于博物馆基础设施的 为基础的研究，也就是根据皇家编目及具历史 期间 于宫殿一楼的东面前廊发现来自十八世 供热网络及电网元素。 成为皇室建立中心的水上宫殿，为欧洲基金补 性图案，如 Giovanni Volpato的作品等，使其得 纪的原有的植物多色画，而在所选的宫殿三楼 古迹建筑及公园区内所实施的建设修复作业经 贴的瓦津基皇家公园振兴计划中最重要的建 以恢复十八世纪原有的内部美感。 室内装饰进行研究时，揭开之前不可见的具历 过持续的监督及考古研究，范围涵盖瓦津基皇 筑。修复和 建设修复工程涉及皇宫整栋建筑 在画廊、肖像室、国王寝宫、更衣室、办公处 史性独特多色 画。针对原色所进行的研究及具 家公园的 广大面积。掘出物受到保护，其中包

54 | | 55 56 | | 57 58 | | 59 60 | | 61 62 | | 63 64 | | 65 66 | | 67 68 | | 69 70 | | 71 72 | | 73 74 | | 75 76 | | 77 78 | | 79 80 | | 81 82 | | 83 84 | | 85 86 | | 87 88 | | 89 90 | | 91 92 | | 93 94 | | 95 96 | | 97 98 | | 99 s. / p. 53 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on 77 Sypialnia Stanisława Augusta / Stanisław August’s Bedchamber / La Chambre à DYREKTOR DS. KONSERWATORSKICH I TECHNICZNYCH/ KIEROWNIK PROJEKTU/ DIRECTOR OF CONSERVATION AND TECHNICAL MATTERS/ PROJECT p. /a S. FOTOGRAFIE/ PHOTOGRAPHS/ PHOTOGRAPHIES / the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Konservierungsarbeiten im coucher de Stanislas Auguste / Schlafzimmer von Stanislaus August / Спальня стр. /页 FOTOGRAFIEN/ ФОТОГРАФИИ / 摄影 Palast auf der Insel / Реставрационные работы в Дворце на острове / Станислава Августа / 斯坦尼斯瓦夫·奥古斯特寝宫 MANAGER/ DIRECTRICE DES TRAVAUX DE CONSERVATION ET D’ENTRETIEN/ RESPONSABLE DE PROJET/ DIREKTOR FÜR TECHNIK UND KONSERVIERUNG/ 水上宫殿的修复工程 / 文物修复及技术主任/ 项目负责人 4 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on 78 Apartament Franciszka Ryxa / The Rooms of Franciszek Ryx / L’Appartement de PROJEKTLEITER/ ДИРЕКТОР ПО РЕСТАВРАЦИОННЫМ И ТЕХНИЧЕСКИМ ВОПРОСАМ/ РУКОВОДИТЕЛЬ ПРОЕКТА the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Konservierungsarbeiten im 55 Malowidła ścienne w Pałacu Myślewickim / Wall paintings in the Myślewicki Pa- Franciszek Ryx / Appartement von Franciszek Ryx / Аппартамент Франтишка Hanna Jung-Migdalska Palast auf der Inse / Реставрационные работы в Дворце на острове / lace / Peintures murales au Palais de Myślewice / Wandgemälden im Myślewicki- Рыкса / 弗朗西斯·里克斯公寓 水上宫殿的修复工程 Palast / Настенная живопись в Мыслевицком дворце / GŁÓWNY KONSERWATOR/ CHIEF CONSERVATOR/ Conservateur en chef / Hauptkonservator/ главный реставратор/ 首席文物修复员 梅希莱维兹宫中的壁画 79 Przedpokój / Hallway / Le Vestibule / Vorzimmer / Передняя комната / 前厅 Piotr Zambrzycki 12 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Konservierungsarbeiten im 56 Pałac na Wyspie / The Palace on the Isle / Palais sur l’Île / Palast auf der Insel / 80 Pałac na Wyspie / The Palace on the Isle / Palais sur l’Île / Palast auf der Insel / KOORDYNATOR PROJEKTU/ PROJECT COORDINATOR/ COORDINATEUR DE PROJET/ PROJEKTKOORDINATOR/ проектный координатор/ 项目协调员 Palast auf der Inse / Реставрационные работы в Дворце на острове / Дворец на острове / 水上宫殿 Дворец на острове / 水上宫殿 水上宫殿的修复工程 Marta Boguta 58 Łazienki Królewskie z lotu ptaka / Royal Łazienki, bird’s eye view / Łazienki, vue 81 Widok na staw północny / View of the North Pond / Vue sur l‘étang nord / Blick ZESPÓŁ/ TEAM/ ÉQUIPE PROJET/ KOLLEKTIV/ КОМАНДА/ 团队 17 Malowidła ścienne w Pałacu Myślewickim / Wall paintings in the Myślewicki Pa- aérienne / Łazienki Królewskie aus der Vogelperspektive / Вид на Королевские auf den Nördlichen Teich / Вид на северный пруд / 北塘景色 lace / Peintures murales au Palais de Myślewice / Wandgemälden im Myślewicki- лазенки с высоты птичьего полета / 瓦津基皇家公园鸟瞰图 Piotr Ceraficki, Monika Dobrzyńska, Agnieszka Doniec, Ewa Dudzik, Katarzyna Florczak, Agnieszka Gawłowska, Lidia Latocha, Joanna Łapińska, Norbert Nowotnik, Palast / Настенная живопись в Мыслевицком дворце / 82a Rzeźby przed Pałacem na Wyspie / Sculptures in front of the Palace on the Isle / Maciej Spyrko vel Śmietanko, Krzysztof Wojdak, Małgorzata Zatorska 梅希莱维兹宫中的壁画 Pałac na Wyspie / The Palace on the Isle / Palais sur l’Île / Palast auf der Insel / Sculptures en face du Palais-sur-l’Île / Skulpturen vor dem Palast auf der Insel / 59 82b Дворец на острове / 水上宫殿 Скульптуры перед Дворцом на острове / 水上宫殿前雕像 KOORDYNACJA/ COORDINATION/ COORDINATION/ KOORDINATION/ КООРДИНАЦИЯ/ 协调 19 Malowidła ścienne w Pałacu Myślewickim / Wall paintings in the Myślewicki Pa- 83a Maria Wierzchoś, Anna Milczanowska lace / Peintures murales au Palais de Myślewice / Wandgemälden im Myślewicki- 60 Taras Pałacu na Wyspie / Palace on the Isle – the terrace / Palais-sur-l’Île – la terrasse Palast / Настенная живопись в Мыслевицком дворце / / Palast auf der Insel – die Terrase / Терраса Дворца на острове / 水上宫殿露台 83b Personifikacje pór roku / The Seasons / Les Saisons / Jahreszeiten / TŁUMACZENIA/ TRANSLATION/ TRADUCTION/ ÜBERSETZUNG/ ПЕРЕВОД/ 翻译 梅希莱维兹宫中的壁画 Олицетворение времен года / 四季的人格化 Anne-Marie Fabianowska, Agata Kozak, Justyna Buzyk, Tomasz Ososiński, Michał Bajorek, Hsiao-jing Janyga 61 Taras Pałacu na Wyspie / The Palace on the Isle – terrace / Palais-sur-l’Île – la terras- 22 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on se / Palast auf der Insel – die Terrase / Терраса Дворца на острове / 水上宫殿露台 84 Aleja w Ogrodzie / Pathway in the garden / Allée du Jardin / Allee im Garten / FOTOGRAFIE/ PHOTOGRAPHS/ CREDITS / FOTOGRAFIEN/ ФОТОГРАФИИ /摄影 the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Konservierungsarbeiten im Аллея в Саду / 园中小径 Palast auf der Insel / Реставрационные работы в Дворце на острове / 62 Pałac na Wyspie nocą / The Palace on the Isle by night / Palais-sur-l’Île la nuit / Piotr Ceraficki: 70a; Marek Mosiński: 56–57, 90–91, 95, 98; Waldemar Panów: 17, 19, 47, 55, 59–69, 70b–72, 74–79, 81–89, 92–94, 96–99; Szymon Polański: 80; Jan Pietrzak i Jan 水上宫殿的修复工程 Palast auf der Insel bei Nacht / Дворец на острове ночью / 水上宫殿夜景 86 Pałac Myślewicki / Myślewicki Palace / Le Palais de Myślewice / Myślewicki- Gierach: 73; Restauro Sp. z o.o.: 4, 30, 35, 45 (Franciszek Skibiński); Roland Róg: 12, 37, 40, 50, 53; Łukasz Widziszowski: 58; Piotr Zambrzycki: 22 Palast / Мыслевицкий дворец / 梅希莱维兹宫 30 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on 64 Pokój Bachusa / The Bacchus Room / Le Cabinet de Bacchus / OPRACOWANIE GRAFICZNE I SKŁAD/ GRAPHIC DESIGN AND LAYOUT/ GRAPHISME ET MISE EN PAGES/ GRAFISCHE GESTALT UNG UND SATZ/ the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Konservierungsarbeiten im Zimmer des Bacchus / Комната Вакха / 巴胡斯厅 87 Pałac Myślewicki / Myślewicki Palace / Le Palais de Myślewice / Myślewicki- 平面设计与布局 Palast auf der Insel / Реставрационные работы в Дворце на острове / Palast / Мыслевицкий дворец / 梅希莱维兹宫 ГРАФИЧЕСКОЕ ОФОРМЛЕНИЕ И ВЕРСТКА ТЕКСТА/ 水上宫殿的修复工程 66 Pokój kąpielowy / The Bathing Room / La Salle de bain / Baderaum / Victoria Promotion, www.v5group.pl Ванная комната / 浴间 88 Pokój Krajobrazowy / The Landscape Room / Le Cabinet des paysages / Land- 35 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on schaftszimmer / Ландшафтная комната / 景观房 WYDAWCA/ PUBLISHER/ EDITION/ HERAUSGEBER/ ИЗДАТЕЛЬ /出版者 the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Реставрационные работы 68 Sala Balowa / The Ballroom / La Salle de bal / Ballsaal / Бальный зал / 宴会厅 Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie в Дворце на острове / 水上宫殿的修复工程 89 Sypialnia / The Bedroom /L a Chambre à coucher / Schlafzimmer / Спальня / 寝室 ul. Agrykoli 1, 00-460 Warszawa 69 Sala Balowa / The Ballroom / La Salle de bal / Ballsaal / Бальный зал / 宴会厅 37 Prace konserwatorskie w Pałacu Myślewickim / Renovation works in the 90 Aleja w Ogrodzie / Pathway in the garden / Allée du Jardin / Allee im Garten / www.lazienki-krolewskie.pl Myślewicki Palace / Travaux de conservation au Palais de Myślewice / Kon- 70 Sala Balowa / The Ballroom / La Salle de bal / Ballsaal / Бальный зал / 宴会厅 Аллея в Саду / 园中小径 servierungsarbeiten im Myślewicki-Palast / Реставрационные работы в Мыслевицком дворце / 梅希莱维兹宫的修复工程 71 Sala Balowa / The Ballroom / La Salle de bal / Ballsaal / Бальный зал / 宴会厅 92 Amfiteatr / Amphitheatre /L ’Amphithéâtre / Amphitheater / Амфитеатр / 露天剧场 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE/ ALL RIGHTS RESERVED/ TOUS DROITS RESERVES/ ALLE RECHTE VORBEHALTEN/ ВСЕ ПРАВА ЗАЩИЩЕНЫ/保留所有权利 40 Prace konserwatorskie / Renovation works / Travaux de conservation / Konser- 72 Rotunda / The Rotunda / La Rotonde / Rotunde / Ротонда / 圆形建筑 93 Amfiteatr / Amphitheatre /L ’Amphithéâtre / Amphitheater / Амфитеатр / 露天剧场 vierungsarbeiten / Реставрационные работы / 修复工程 73 Galeria obrazów / The Picture Gallery / La Galerie de peintures / Gemäldegalerie 94 Amfiteatr / Amphitheatre /L ’Amphithéâtre / Amphitheater / Амфитеатр / 露天剧场 © Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie 45 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on / Галерея картин / 美术馆 Warszawa 2015 the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Konservierungsarbeiten im 95 Amfiteatr / Amphitheatre /L ’Amphithéâtre / Amphitheater / Амфитеатр / 露天剧场 Palast auf der Insel / Реставрационные работы в Дворце на острове / 水上宫 74 Pokój balkonowy / The Balcony Room / La Chambre à balcon / Balkonzimmer / 殿的修复工程 Комната с балконом / 阳台房间 96 Umierający gladiator / Dying Gladiator / Le Gladiateur mourant / Sterbender 印刷 Gladiator / Умирающий гладиатор / 垂死的角斗士 DRUK / PRINTING/ IMPRESSION/ DRUCK/ ТИПОГРАФИЯ / 47 Malowidła ścienne w Pałacu Myślewickim / Wall paintings in the Myślewicki Palace 75 Gabinet Stanisława Augusta / Stanisław August’s Study / Le Cabinet de Stanislas / Peintures murales au Palais de Myślewice / Wandgemälden im Myślewicki-Palast / Auguste / Kabinett von Stanislaus August / Кабинет Станислава Августа / 97 Aleja w Ogrodzie / Pathway in the Garden / Allée du Jardin / Allee im Garten / Настенная живопись в Мыслевицком дворце / 梅希莱维兹宫中的壁画 斯坦尼斯瓦夫·奥古斯特办公处 Аллея в саду / 园中小径 MATERIAŁ BEZPŁATNY/ NOT FOR SALE/ KOSTENLOSEs MATERIAL/ БЕСПЛАТНЫЙ ЭКЗЕМПЛЯР/ 不出售 50 Prace konserwatorskie w Pałacu na Wyspie / Renovation works in the Palace on 76 Garderoba / The Dressing Room / La Garde-robe / Garderobe / Гардероб / 98 Aleja w Ogrodzie / Pathway in the Garden / Allée du Jardin / Allee im Garten / the Isle / Travaux de conservation au Palais-sur-l’Île / Konservierungsarbeiten im 更衣室 Аллея в саду / 园中小径 Palast auf der Insel / Реставрационные работы в Дворце на острове / 水上宫殿的修复工程