Kwartaalblad Lente Editie 2019
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SAMENWERKEN AAN ONS CULTUURLANDSCHAP Landschapsbeheer Zeeland In dit nummer o.a.: • De sporen van de middeleeuwse kloosters in het landschap van Zeeuws-Vlaanderen - Steenuilen in midden Zeeland NR. 1 | LENTE – 2019 COLOFON | NR. 1 | LENTE – 2019 | KWARTAALBLAD JAARGANG 33 Een uitgave van Stichting Landschaps beheer Zeeland Redactie- en bezoekadres: (SLZ). Wordt vier keer per jaar verzonden aan vrijwilligers Klein Frankrijk 1 in het landschapsbeheer in Zeeland, overeenkomst- 4461 ZN Goes houders, relaties en medewerkers. Tel. 0113-23 09 36 Dit blad wordt verstuurd in een biologisch afbreek bare [email protected] folie. www.landschapsbeheerzeeland.nl Redactie: IBAN NL93 RABO 0380 5172 56 Caroline Geluk, Robert Wielemaker, Joan van der Velden, Sandra Dobbelaar, Luciën Calle, Abonnement Gastredacteur: Jaap Verhelst en Naomi Oostinga Wilt u ook ons kwartaalblad ontvangen? Voor slechts € 15,- per jaar ontvangt u het. Verder werkten aan dit nummer mee: Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via Adrie de Kraker, Ria Geluk, Nico Baart, Chris Louwerse, www.landschapsbeheerzeeland.nl/kwartaalblad Peter Boelee, Rudie Geus, Pieter Voets, Peter Verdurmen, Theo Aernoudts ISSN nummer 0380517256 Advertenties: Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet zich in voor Ook uw advertentie in deze brochure? behoud, beheer en aanleg van kleine landschaps- Bel SLZ, tel. 0113-23 09 36 voor de mogelijkheden. elementen. Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie. Foto omslag: Hof te Zande kerk. Foto: Rudie Geus Foto inzet: Jonge steenuilen. Foto: Peter Boelee Dit blad is gedrukt op chloorvrij gebleekt papier afkomstig uit verantwoord beheerde bossen. Met dank aan alle fotografen. SLZ heeft getracht alle rechthebbenden van de geplaatste foto’s te achter- SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale halen. Degenen die desondanks menen aanspraken te kunnen doen Postcode Loterij en Provincie Zeeland. gelden op de rechten van gebruikte foto’s worden verzocht contact met ons op te nemen. Opmaak en drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke - Oplage: 1500 ex. Bloeiende meidoorn. Foto: SLZ Gewone Veldbies in het gebied van de PAS te Nieuw-Haamstede. Foto: Robert Wielemaker Inhoud • Bomen en bos op Walcheren . 02 • De sporen van de middeleeuwse kloosters in het landschap van Zeeuws-Vlaanderen . 05 • Historische Maritieme Ensembles in Zeeland . 09 • Nico Wandelt: Winterwandeling Retranchement en omgeving . 12 • Van moeras naar eilandjes . 16 • Bosadvies in een notendop . 18 • PAS project rondom Nieuw-Haamstede . 20 • POP3 project “versterking biodiversiteit en landschap in het agrarisch gebied van Zeeland” . 22 • Project Celsius Regeert! . 23 • De relatie tussen bomen en insecten . 25 • Steenuilen in midden Zeeland . 30 • Kort Nieuws . 32 • Vrijwilligersgroepen op de kaart . 33 • Agenda . 34 Landschapsbeheer Zeeland • Lente 2019 • Samenwerken aan ons cultuurlandschap 1 Bomen en bos op Walcheren Door: Luciën Calle, SLZ Abelen op kanaaldijk. Alle foto’s: Lucien Calle Waar moet je op Walcheren naar toe als je staan op Walcheren. De dikste is een de mooiste bomen of bossen wil zien? De vleugelnoot bij het SVRZ Gasthuis te vraag is moeilijk te beantwoorden want er Middelburg, met een omtrek van wel 845 is zoveel fraais te zien. Moet je naar de cm. Daarmee is het tegelijk een van de door de zeewind geschoren kronkelige dikste bomen in Nederland. mini-eiken op de duinen bij Oostkapelle? De oudste boom van Zeeland staat op het Naar de statige landgoedbossen aan de voorplein van Kasteel Westhove. Het is een binnenduinrand of het bij Vlissingen gele- linde die nog wel steeds gezond is, maar gen Moesbosch? Wandel je langs de stati- door de tand des tijds veel kleiner is ge rij abelen die op de kanaaldijken staan geworden. Stalen buizen houden de tussen Middelburg en Vlissingen? stam bij elkaar. Over de leeftijd lopen de Of toch naar de beroemde beukenlaan meningen uiteen, maar zeker is dat deze van Landgoed Berkenbosch? Zowel de al honderden jaren oud is. dikste als de oudste boom van Zeeland 2 uit Canadese populieren, abelen en eiken. Heel bijzonder zijn de zwarte populieren die hier en daar nog in het duingebied voorkomen en waarvan er ook een wegbeplanting is langs de Koningin Emmaweg bij Oranjezon. Bebossing De meest uitgebreide bebossing is te vinden in de duinen. In Oranjezon is Oude Zwarte populieren langs de Koningin nog een flinke oppervlakte aan dennen Emmaweg bij Oranjezon aanwezig. Tegen de binnenduinrand aan ligt een hele rij buitenplaatsen. Landschappelijk beeld Deze zijn meestal erg groen en hebben De Inundatie van Walcheren in 1944 prachtige parkbossen. Naast de vele zette een groot deel van Walcheren monumentale bomen is ook de voor- onder water. Door het zoute water jaarsflora er opvallend. Diverse stinsen- stierven bijna alle bomen. Een gevolg planten geven de bossen een uitbun- is dat nagenoeg alle bomen op het dig en vrolijk uiterlijk. Wilde hyacint, overstroomde deel jonger dan 74 jaar daslook , sleutelbloem en nog veel oud zijn. Daarmee verschilt deze streek meer soorten kleuren de vegetatie van bijvoorbeeld Zuid-Beveland, waar blauw, wit en geel. In het open polder- veel oudere erfbeplanting, wegbeplan- land zijn er wel diverse jonge particu- ting en grensbomen aanwezig zijn. liere bosjes te vinden. Samen met de Een ander verschil met een groot deel erfbeplantingen vormen ze groene van Zeeland is het vrijwel ontbreken stapstenen in een agrarisch landschap. van dijken. Waar elders in Zeeland talrijke dijken met daarop vaak hoog Beleid opgaande populieren het landschap- De gemeenten Vlissingen en Middel- pelijk beeld bepalen, zijn er op het burg hebben een Kapverordening die “Platte” van Walcheren alleen weg- is opgenomen in de APV. Ze werken beplantingen. Deze zien er dikwijls beide met een lijst van monumentale typisch uit, als een besloten haag- bomen, bij Middelburg staan daar structuur waarbij meestal hoge bomen alleen particuliere bomen op. Bij een ontbreken. Meer naar de duinen toe voorgenomen velling van bomen die is er vaak wel een hoger opgaande deze status hebben, moet een omge- wegbeplanting aanwezig, bestaande vingsvergunning worden aangevraagd. Landschapsbeheer Zeeland • Lente 2019 • Samenwerken aan ons cultuurlandschap 3 De lijsten staan op de website van de nen. Er zijn vaak zowel voor als tegen- gemeenten, al kostte het me wel wat standers van de vellingen. De gemeen- moeite om deze te vinden. Vlissingen ten organiseren regelmatig informatie heeft daar ook een kaart van de bijeenkomsten voor de buurtbewoners Groene Hoofdstructuur op geplaatst. over voorgenomen kap- en herplant- Zo is mooi te zien welke bomen op plannen. Een enkele keer zijn de welke plaats belangrijk zijn. De inspraak reacties nogal beladen. gemeente Veere is ook van plan dit op Bijvoorbeeld bij het opstellen van een te pakken. Wanneer er bomen geveld streefbeeld voor het gebied Nollebos/ worden in het plantsoen dat de drie Westduin waren er felle discussies. gemeenten beheren, worden eerst de Er is één organisatie op Walcheren die bewoners in de omgeving geïnfor- al vele jaren het groenbeleid nauw- meerd en advertenties over de voorge- gezet volgt: de Stichting Tuin van nomen kap gepubliceerd. Zeeland. Ze gaat periodiek in overleg met de gemeenten en het waterschap Inspraak en tekent zo nodig bezwaar aan tegen Niet altijd is er veel reactie op de plan- een voorgenomen kap. In het Moesbos kleurt de vegetatie wit van de uitbundig bloeiende daslook 4 De hof te Zande-kerk, het oudste bakstenen cisterciënzer monument van Zeeland. Foto: Rudie Geus De sporen van de middel eeuwse kloosters in het landschap van Zeeuws-Vlaanderen Door: Adrie de Kraker (Cultuurhistorie en landschapsontwikkeling De Kraker, Zaamslag) Wie langs de polderwegen en dijken namen de laatste aanwijzingen van van Zeeuws-Vlaanderen fietst, kan oude kloosters of zijn er ook nog het niet ontgaan dat veel straat - andere sporen in het landschap? namen verwijzen naar vroegere abdijen en kloosterinstellingen zoals Voor de sporen gaan we eerst terug in de Cambronsestraat bij Hulst en de de geschiedenis en naar de verschillen Boudelodijk bij Lamswaarde. Zijn deze in geschiedenis van oost en west Landschapsbeheer Zeeland • Lente 2019 • Samenwerken aan ons cultuurlandschap 5 Zeeuws-Vlaanderen. In de eerste plaats is Een ander historisch verschil van sporen in het westen, dus de gebieden rondom het landschap zit in overstromingen door Aardenburg, Oostburg, Biervliet en Sluis stormvloeden (zoals bij de Braak man) en eerder in cultuur gebracht dan het oosten. militaire inundaties uit de Tachtigjarige Dit heeft ertoe geleid dat het westen voor- Oorlog. al door de grote Gentse benedictijnerabdij- en is ontgonnen: de Sint-Baafsabdij en de Rondom Kloosterzande stond een oude Sint-Pietersabdij. Zij zijn actief geweest abdij centraal: Ten Duinen. Begonnen met van de 9e-10e eeuw en stonden daardoor de kluizenaar Ligerius (1198) te Koksijde aan de wieg van de eerste inpolderingen. groeide deze gemeenschap binnen een In het oosten van Zeeuws-Vlaanderen eeuw uit tot een van de grootste abdijen vond het in cultuur brengen van het van Vlaanderen met grondbezit in o.a gebied later plaats. Het bood daar ook Nederland en Frankrijk. De abdij bouwde veel mogelijkheden voor nieuwe klooster- zes uithoven in Zeeuws-Vlaanderen, zoge- orden zoals cisterciënzer abdijen. De ver- naamde landbouwcentra met gebouwen schillen van in cultuur brengen van de en een grote schuur (grangia). De belang- gronden door benedictijnerkloosters rijkste uithof werd het “Hof Ten Zande”, (inzet boeren en pacht in natura) en