jaarverslag 2015

Inhoud

Voorwoord

1 Educatie en publieksbegeleiding 06

2 Collectie en onderzoek 18 Aanwinsten 30

3 Presentaties 40

4 Relatiebeheer en filantropie 54

5 Huisstichtingen 66

6 Marketing en communicatie 70

7 Conservatoren en uitgeverij 78

8 Bedrijfsvoering 82

9 Financieel verslag 90

10 Raad van Toezicht 100

11 English Foreword 104

12 Facts & Figures 106

Bijlagen

A Educatieve activiteiten en evenementen B Aanwinsten en uitgaande bruiklenen C Bibliotheek D Presentaties E Publicaties F Externe activiteiten en nevenfuncties afdelingshoofden en wetenschappelijke staf G Personeel en organisatie

2 3 intensief gebruik van maakten. Het online Voorwoord bezoek steeg internationaal naar bijna 1,6 miljoen unieke bezoekers. Er kwamen ook dit jaar weer meer bezoekers uit het buiten­ In 2015 bereikte het museum een mijlpaal. land en de dagelijkse aanwezigheid van het De gemeenteraad ging in grote meerder­ museum in de media brak records. Zullen we heid akkoord met de bouw van het het zo zeggen: 2015, dat is een jaar waarin Collectiegebouw op het voorterrein van een komvormige mijlpaal werd bereikt en het Museumpark en een sterk verbeterd en alle overige resultaten bevinden zich in een groener park daaromheen. Een spiegelende opwaartse curve waarop we dankbaar terug­ kom met bovenop tachtig winterharde berken zien. Het museum leeft en floreert. en een grand café. Het bestek is klaar, de selectie van de aannemer wordt momenteel In andere jaren zou deze derde alinea gemaakt, de Raad van State toetst tot slot misschien zijn besteed aan een potje mieze­ de gevolgde procedure. Na negen jaar muizen, u weet wel, van de donkere wolken voorbereiding volgde dus een reuzenstap die zich boven ons samenpakken, loerende die onmiddellijk enthousiast weerklank heeft gevaren, waterstanden en gemiste kansen. gevonden in de nationale en internationale Ik zou wellicht de opkomst van de andere pers. Rotterdam krijgt er dankzij de gift van grote steden hebben opgevoerd als magne­ Stichting De Verre Bergen en de inspan­ ten van economie en toeristisch verkeer en ningen van het stadsbestuur, onze ambas­ met gedachten aan second city-syndromen sadeurs en de vele sympathisanten, een hebben gespeeld. Daar doen we niet meer uniek gebouw bij. Waarin de kunstcollectie aan. Rotterdam heeft stappen gezet, de van de stad en van particulieren op een wederopbouw voorbij, die horen bij een zich voor het publiek zichtbare en interessante ontwikkelende en trotse stad. Wij hier aan manier wordt verzorgd. In een toegankelijke het Museumpark gaan alle verwachtingen schatkamer met een spiegelende schil, waarmaken, oogsten en genieten van de waarin zich onze prachtige, van energie resultaten. Winterharde Siberische berken, bonkende stad op een ongeëvenaarde koffie op niveau en na jarenlange discus­ schaal weerspiegelt. sies samen achter de muziek aan. Met alle mooie dingen die hier te zien zijn en worden Reflecterend op 2015 zijn wij ook trots op gemaakt, dus zeg maar van hiphop tot alle andere resultaten. Het bezoekcijfer symfonisch en van het levenslied tot piep steeg van 267.000 naar 270.000 mensen. piepknor. Hopla Rotterdam, de toekomst Er werd dankzij giften van derden voor maar lacht ons toe. liefst 3,4 miljoen euro kunst aangekocht, met Le miroir vivant van René Magritte als onbe­ Sjarel Ex twist topstuk. Het museum ontving ook vele Directeur Museum Boijmans Van Beuningen geschenken, de meeste uit nalatenschap­ pen. We waren voor 52% zelfvoorzienend, dank u wel dat we met uw giften onze ontoe­ reikende subsidie opnieuw en in deze mate hebben kunnen aanvullen. Er kwamen meer Filmposter Conducting Boijmans van Sonia Herman Dolz kinderen naar het museum, die er bovendien 4 5 aanbod bij collectie en tentoonstellingen Educatie en bedragen in 2015 circa 500.000 euro, waar­ van 18% wordt gefinancierd uit bezoekers­ publieks­ inkomsten en 67% extern bij particulieren, begeleiding sponsors en fondsen wordt geworven. Educatie en publieksbegeleiding bestaat Hoofd: Catrien Schreuder in 2015 uit negen medewerkers (5 fte). Gedurende het jaar wordt de afdeling versterkt door zeven stagiaires, een tiental • Het museum ontvangt circa 37.000 freelance projectmedewerkers en film­makers, bezoekers onder de 18 jaar vier Boijmans vakleerkrachten op vijf basis­scholen, 25 freelance rondleiders en • 27.603 scholieren en studenten brengen museumdocenten, 26 vrijwilligers van de in groepsverband een bezoek aan het informatiebalie in het entreegebied en negen museum vrijwilligers voor het project 'Onvergetelijk Boijmans'. • 27.070 mensen nemen deel aan het programma van educatieve activiteiten Hoogtepunten • De educatieve online platforms trekken ruim 400.000 unieke bezoekers Het aandeel scholieren dat het museum bezoekt stijgt met 10%. Hierdoor, en door • 67% van de educatieve activiteiten in het extra aanbod voor gezinnen met kinderen, museum wordt dankzij giften van fondsen, groeit het aantal bezoekers van jonger dan particulieren en bedrijven mogelijk 18 jaar naar 37.000. ARTtube groeit in 2015 gemaakt naar 20 partners, ruim 700 video’s en 25.000 unieke bezoekers per maand. Educatie en publieksbegeleiding verzorgt alle informatie voor het publiek, ter verdieping en inspiratie tijdens het museumbezoek Onderwijs of online. Dat gebeurt voor uiteenlopende groepen, leeftijden en niveaus en in tal van Het museum ontvangt 9.279 leerlingen uit verschillende vormen: rondleidingen, tekst­ het primair onderwijs en 18.324 uit het voort­ borden, publieksbrochures, symposia, video, gezet onderwijs, MBO, HBO en WO. Bijna websites, concerten, competities, workshops, 10.000 volwassenen bezoeken het museum multimediatours of familiedagen. Het doel is in groepsverband. een publieksvriendelijk museum en de dia­ loog met het museumpubliek, toegankelijke tentoonstellingen en collectieopstellingen. Primair onderwijs De afdeling initieert intensieve samenwerking met het onderwijs en met maatschappelijke Boijmans Museumbus en culturele organisaties binnen en buiten De Boijmans Museumbus wordt in 2015 Rotterdam. De kosten van het educatieve volledig gefinancierd door particulieren en 6 7 de Vrienden van Museum Boijmans Van vanaf september 2015 op een derde part­ Beuningen en krijgt een nieuw uiterlijk. Het nerschool: de Openbare Montessori basis­ gratis busvervoer neemt een belangrijke school De Clipper in Feyenoord. Leerlingen drempel voor scholen om het museum te bezoeken het museum vier keer per jaar en bezoeken weg: zo’n 85% van de basis­ krijgen wekelijks kunstlessen aan de hand scholen komt met de bus naar het museum. van collectiestukken of tentoon­stellingen. De cultuurcoach is een regeling van de Boijmans Taal- en rekenprogramma gemeente Rotterdam. In september 2015 start het derde schooljaar van het Boijmans Taal- en rekenprogramma. IMC Weekendschool De wekelijkse lessen van kunstenaar Wolf Met steun van een particuliere gever geeft Brinkman op de Fridtjof Nansenschool in het museum in het voorjaar een driedaagse Rotterdam en OBS De Taaltuin in Schiedam museumcursus over de kunstwerken en inspireren tot vernieuwing van het onder­ thema’s in de tentoonstelling La La La wijsprogramma van het museum. In de Human Steps aan leerlingen van de IMC lesstof van de Grote Rekendag, waaraan Weekendschool, met rondleidingen, work­ jaarlijks zo’n 1.200 scholen met alle klassen shops en een ontmoeting met directeur ­ deelnemen, komen dit jaar kunstwerken Sjarel Ex. uit de museumcollectie aan bod. De dag wordt in Museum Boijmans Van Beuningen Leerlingen van OBS De Taaltuin Schiedam proberen tijdens de museumles ‘Tijd’ in een museumzaal met kunstwerken van het feestelijk geopend. Het Boijmans Taal- en Voortgezet onderwijs en mbo impressionisme het vluchtige moment te vangen, foto Fred Ernst rekenprogramma wordt gepresenteerd op onder meer de Panama conferentie voor Bijna 14.000 leerlingen uit het voort­ reken- en wiskundeonderwijs, de Nationale gezet onderwijs bezoeken in 2015 het Rekencoördinatorendag, de cultuur­ museum. Succesvol zijn de hoogte­ congressen Hands On!, Museumcongres puntenrondleiding ‘Van Bosch tot Dalí’ en en Cultuur in Beeld en de Nationale ‘Kunstonderdompeling’, een programma Onderwijstentoonstelling in Utrecht. Er volgt voor onderbouw en VMBO. een publicatie in het onderwijsvaktijdschrift Het aantal van MBO-scholieren dat naar Volgens Bartjens en eind 2015 een nomina­ het museum komt, stijgt naar circa 1.500, tie voor de landelijke Museumeducatieprijs ten opzichte van 1.200 in 2014. Vooral The 2015. Het Boijmans Taal- en reken­ Future of Fashion is Now en de Design programma is mogelijk gemaakt dankzij een Derby: Nederland België (1815-2015) zijn bijdrage van het Mondriaan Fonds, het Prins populair bij deze groep. Bernhard Cultuurfonds Zuid-Holland, De Gijselaar-Hintzenfonds, Stichting Swart-van Essen en een bijdrage van een particuliere HBO en WO schenker. Willem de Kooning Academie Uitbreiding cultuurcoach Met de Willem de Kooning Academie zijn Voor het zevende jaar geven cultuurcoaches dit jaar zeven meet & greets georganiseerd van het museum wekelijks les op scholen in met onder meer architect Fokke Moerel Opening van de Grote Rekendag, tweehonderd leerlingen krijgen rondleidingen en activiteiten die uitgaan van kunst en tegelijker­ Rotterdam: de Mariaschool in Spangen, de van MVRDV en de kunstenaars Eveline tijd hun rekenvaardigheden versterken, foto Fred Ernst Van Oldebarneveltschool in Delfshaven en Visser en Martin Assig. Hieraan nemen 203 8 9 studenten deel. 1.321 studenten van de Museumplusbus Willem de Kooning Academie maken gebruik Senioren worden, met steun van de van de mogelijkheid om gratis het museum BankGiro Loterij, door de Museumplusbus te bezoeken. gratis van en naar het verzorgingshuis ver­ voerd en in het museum ontvangen met een Pabo en kunstonderwijs rondleiding en een kopje koffie. In 2015 ont­ Zo’n 130 pabostudenten volgen het pro­ vangt het museum via de Museumplusbus gramma ‘Een kijkje in de educatieve keuken’, 424 bezoekers. vijftien studenten van de pabo Hogeschool Rotterdam nemen deel aan een educatief ontwerptraject van drie bijeenkomsten in Activiteiten het museum en 128 pabostudenten van de Hogeschool Rotterdam volgen het Het activiteitenprogramma is er voor een programma ‘Museumtheater’. Op de opening breed publiek, van expert tot algemeen van de Grote Rekendag in het museum hel­ geïnteresseerde, van kleuter tot volwassene. pen 27 studenten van de pabo InHolland met Terugkerende activiteiten zijn ‘Pak een stoel­ de begeleiding van de ruim 200 leerlingen tje met’, peuterrondleidingen, jaarlijks twee van OBS De Taaltuin in het museum. familiedagen, maandelijkse Boijmans Club workshops en regelmatig theaterrondlei­ dingen. De Boijmans Club, de vriendenclub Volwassenenonderwijs voor kinderen, telt in 2015 2.231 leden. Dit ‘Onvergetelijk Boijmans’, een rondleiding voor mensen met dementie en hun mantelzorgers, foto Fred Ernst jaar nemen 27.070 mensen deel aan een Rondleidingen van de educatieve activiteiten, evenementen In 2015 komen ruim 9.600 volwassenen in of rondleidingen. Hiervan zijn er circa 1.800 groepsverband naar het museum, waarvan jonger dan 18 jaar. ruim 6.700 worden begeleid door een rondleider. Het museum beschikt over een Programma rond tentoonstellingen team van 25 freelance museumdocenten en Bij iedere tentoonstelling is een activiteiten­ rondleiders, voor wie jaarlijks trainingen en programma ontwikkeld ter kennismaking verschillende informatieve bijeenkomsten of verdieping van het onderwerp. Bij La La worden georganiseerd. La Human Steps zijn er vraaggesprekken met choreografen die bij de tentoonstelling Onvergetelijk Boijmans betrokken zijn. Rondom de Design Derby In september 2015 lanceert het museum zijn twee goedbezochte lezingen­middagen ‘Onvergetelijk Boijmans’, een programma georganiseerd en bij Van Bosch tot Bruegel voor mensen met dementie en hun een symposium, een kerkdienst te midden mantelzorgers. Centraal in deze rondleidin­ van de kunstwerken, wekelijkse familie­ gen staat het gesprek naar aanleiding van rondleidingen en een concert op zaal. Met de kunstwerken. Ten grondslag aan het pro­ Stichting Doen is een programma bij Design gramma ligt een methodiek van het MoMA in Column #11 – Migration Matters georgani­ New York, welke door het Stedelijk Museum seerd, over de rol van ontwerpers in de en Van Abbemuseum onder Nederlandse vluchtelingenproblematiek. musea is verspreid. Museumnacht010 in Museum Boijmans Van Beuningen, foto Fred Ernst 10 11 Museumnacht010 tekenworkshops, waarbij telkens de col­ In 2015 wordt de Museumnacht voor het lectie inspiratiebron is. In totaal nemen circa eerst door de samenwerkende musea geor­ 700 mensen deel. Museum Boijmans Van ganiseerd. De Museumnacht010 wordt door Beuningen organiseert deze Rotterdamse zo’n 4.700 mensen bezocht, waarvan 4.100 editie van The Big Draw in nauwe samen­ een bezoek aan Museum Boijmans Van werking met Witte de With Center for Beuningen brengen. Contemporary Art, TENT, Showroom MAMA en Villa Zebra. Een deel van de collectieve Dancing Museums programmering wordt ondersteund door Vanaf de zomer neemt het museum deel aan Rotterdam Festivals. het tweejarige EU-project Dancing Museums, een initiatief van danshuizen in vijf Europese Zie voor een overzicht van alle activiteiten bijlage A. steden, in samenwerking met musea in hun stad. Dansateliers Rotterdam heeft Museum Boijmans Van Beuningen bij het project Publieksbegeleiding betrokken. Door middel van choreografen­ residenties in de participerende musea wordt Tentoonstellingen de kruisbestuiving tussen hedendaagse dans Voor iedere tentoonstelling wordt publieks­ en museum onderzocht. In de herfstvakantie begeleiding op maat ontwikkeld. In de krijgen de choreografen vrije vloer in de Design Derby biedt een gelaagd aanbod van Kunst Studio en in een deel van de tentoon­ zaalteksten en infographics verdieping, ter­ Leerlingen van OBS De Taaltuin Schiedam bekijken het schilderij De maanstanden III van Paul Delvaux met de vraag: wat heeft stelling Van Bosch tot Bruegel. Dagelijks zijn wijl een laagdrempelig familiespel – met een dit schilderij met tijd te maken? Foto Fred Ernst er performances en improvisatiesessies als spel- en verzamelboekje, verzamelkaartjes onderdeel van het activiteitenprogramma. en de mogelijkheid om een eindscore door Een expertmeeting, georganiseerd met de te geven aan het einde van de tentoonstel­ Nederlandse Museumvereniging, wordt ling – de betrokkenheid activeert. ‘Voor mij gewijd aan cross-overprogrammering met als groot mens is het heel lang geleden dat dans in musea. Ongeveer 40 mensen nemen ik voor het laatst een speurtocht deed in hieraan deel. een museum, maar ik vond het heel leuk en ging er ook beter van kijken!’, zo laat een Jeugdvakantiepaspoort enthousiaste bezoeker weten. Zo’n 15.000 Het familiespel in de Design Derby, waarin mensen, onder wie ook een aanzienlijk kinderen kaartjes kunnen verzamelen van aantal individuele volwassenen, nemen ­ hun favoriete designvoorwerpen, wordt een spel- en verzamelboekje mee tijdens dit jaar aangeboden als activiteit voor het hun bezoek. Jeugdvakantiepaspoort. De route eindigt in In Magritte ontmoet de collectie, de een speciaal ingerichte tekentafel met een collectiepresentatie rondom het schilderij tekeningenwand, die gedurende de tentoon­ Le miroir vivant van René Magritte, nodigen stelling door circa 850 tekeningen van een zaalteksten bezoekers uit om associaties zelf ontworpen schoen werd gevuld. de vrije loop te laten en een eigen verhaal te bedenken bij de werken. Hiertoe wordt The Big Draw de bezoeker onder meer aangemoedigd om In het eerste weekend van oktober zijn eens midden in de zaal op het tapijt te gaan Tijdens de Design Derby wordt jong en oud uitgedaagd om hun eigen favoriete designteam samen te stellen met behulp van het er in het kader van The Big Draw tal van zitten en rustig rond te kijken. (familie)spel- en verzamelboekje, foto Aad Hoogendoorn 12 13 In Van Bosch tot Bruegel wordt de kunst­ Videoseries worden gemaakt bij de reeks historische informatie in zaalteksten, een Sensory Spaces en La La La Human Steps. multimediatour en een introductievideo, Het museum maakt twee video’s voor primair gecombineerd met informatie over de tot­ onderwijs in het kader van het Boijmans standkoming van een tentoonstelling: bruik­ Taal- en rekenprogramma en een introductie leenverkeer, restauratie en onderzoek en op het surrealisme voor het voortgezet onder­ een multimediale presentatie aan de hand wijs. Drie video’s bieden een kijkje achter van opnames van Google Art Project over de schermen: de restauratie van De heilige de allerkleinste details van de schilderijen. Christophorus en het conserveringsproject van de collectie Rembrandt-prenten. Bij het portret Titus aan de lezenaar van Rembrandt Online wordt een video-trilogie gemaakt die het schil­ derij volgt op zijn reis naar de tentoonstelling Boijmans Tour Late Rembrandt in Londen en Amsterdam. Ruim 26.000 mensen maken dit jaar gebruik van de Boijmans Tour: de gratis online ARTtube multimediatour voor smartphones. Zij bekijken ARTtube groeit in 2015 naar een platform met gemiddeld 6,2 pagina’s per bezoek en verblij­ twintig deelnemende musea, waarvan zes ven ruim 8 minuten op de site. Ongeveer 25% in België. De site wordt circa 300.000 keer bekijkt de multimediatour tijdens het muse­ bezocht door circa 225.000 unieke bezoekers. Voortgezet onderwijs leerlingen luisteren naar een liveoptreden van strijkers van het Rotterdams Philharmonisch Orkest tijdens umbezoek, 75% doet dat thuis of onderweg. ARTtube presenteert voor het eerst een het onderwijsprogramma ‘Tussen Kunst en Klank’ De tour wordt niet alleen op eigen apparaten ARTtube academiemiddag in België, die door geraadpleegd, 7.402 mensen huren een iPod circa tachtig mensen wordt bijgewoond. In de in het museum om de tour te bekijken. Voor zomer presenteert ARTtube de musea met Van Bosch tot Bruegel wordt een nieuwe route een programma van workshops, filmvertoning in de Boijmans Tour ontwikkeld. en minicolleges op het festival Lowlands en met een informatiestand op de Amsterdamse Online collectie Uitmarkt. De ARTtinder, een functionaliteit In 2015 is een start gemaakt met de vernieu­ waarin bezoekers in een tentoonstelling een wing van de Online Collectie, met verbeterde kunstprofiel kunnen samenstellen door kunst­ interactiemogelijkheden, gelaagde informatie werken te selecteren, wordt geïntroduceerd en meer online te raadplegen objecten uit de tijdens de Design Derby. ARTtube wordt mede collectie. Circa 138.000 bezoekers bekijken mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, de collectie online, gemiddeld bekijkt een Fonds 21 en het Stimuleringsfonds Creatieve bezoeker 5 pagina’s tijdens zijn bezoek. De Industrie. vernieuwde website wordt in het voorjaar van 2016 gepresenteerd. Online lesmateriaal Op onderwijs.boijmans.nl biedt het museum Videoproductie sinds het voorjaar van 2015 gratis les­ Het museum produceert 31 video’s die zowel materiaal bij kunstwerken uit de museum­ in de tentoonstellingszalen als op ARTtube collectie, onder meer naar aanleiding van getoond worden. Het beste bekeken zijn de het Boijmans Taal- en rekenprogramma video’s bij de Design Derby met ruim 4.000 en eindexamenthema’s in het voortgezet Dansstudenten van Codarts tijdens een openbare dansles bij de Waxing Arcs van Richard Serra en Van Bosch tot Bruegel met 5.000 views. onderwijs. De website wordt door ruim 13.000 14 15 unieke bezoekers geraadpleegd, met een piek Onderwijs -- Codarts Rotterdam van bijna 3.000 op 25 maart, de dag van de -- Mariaschool, Rotterdam -- Scapino Ballet Rotterdam Grote Rekendag. -- Van Oldebarneveltschool, Rotterdam -- House of Makers (Nationaal Ballet) -- Openbare Montessori basisschool -- La La La Human Steps & Cullberg Ballet Google Art Project De Clipper, Rotterdam -- Wikimedia Nederland Ruim dertig topstukken uit de collectie worden -- Fridtjof Nansenschool, Rotterdam -- Alzheimercentrum van het Erasmus MC in de zomer van 2015 door Google in giga­ -- De Taaltuin, Schiedam -- Alzheimer Nederland pixel formaat gefotografeerd. Vanaf oktober -- Universiteit Utrecht / Freudental Instituut -- Dansateliers Rotterdam zijn ze te zien op de website Google Art -- Kenniscentrum Cultuureducatie -- Nederlandse Museumvereniging Project, waar ze sindsdien door 37.000 unieke Rotterdam -- Stichting Doen bezoekers bekeken zijn. -- HipHopHuis -- SKVR ARTtube -- Hogeschool Rotterdam -- NTR Communicatie -- Pabo InHolland -- NPO Cultura -- Grafisch Lyceum Rotterdam -- Cultuur 7 (BE) Het activiteiten- en onderwijsprogramma wordt -- Willem de Kooning Academie -- Lowlands met onder meer een tweemaandelijkse acti­ -- Zadkine -- Dropstuff viteitenbrochure, de onderwijsnieuwsbrieven, -- Carré College -- Reanimation / Cardboarders de Boijmans Club-nieuwsbrieven en via social -- Landstede, Zwolle -- Nacht van Kunst en Kennis, Leiden media, onder de aandacht gebracht. Voor -- Koning Willem I College, -- Museumnacht, Den Haag grotere educatieve projecten – het Boijmans ‘s Hertogenbosch -- Kunstbeeld Taal- en rekenprogramma en ARTtube – zijn -- Ro Theater -- Gemeentemuseum Den Haag externe communicatieprofessionals aan­ -- Chabot Museum -- Stedelijk Museum, Amsterdam getrokken. Zo wordt het Boijmans Taal- en -- Erasmus MC -- De Pont, Tilburg rekenprogramma gepresenteerd op de -- M HKA, Antwerpen Nationale Onderwijstentoonstelling in Utrecht, Activiteitenprogramma -- EYE Filmmuseum, Amsterdam wordt er een speciale kortingsactie uitgezet -- Ro Theater -- Centraal Museum, Utrecht voor vroege inschrijvers voor nieuw aanbod -- SKVR muziek -- Museum Jan Cunen, Oss en wordt extra persaandacht gegenereerd -- ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten -- CBK Rotterdam rondom de opening van de Grote Rekendag in -- North Sea Jazz Around Town -- Middelheimmuseum, Antwerpen het museum. ARTtube zet in 2015 in op onder -- Laurensberaad -- Willem II Fabriek, ‘s-Hertogenbosch meer betere SEO, online advertenties – -- Stichting Museumplusbus -- Groninger Museum, Groningen mogelijk gemaakt door een Google Grant – -- HipHopHuis -- Museum De Lakenhal, Leiden en live presentatie tijdens events. -- Grote Prijs van Nederland -- Frans Hals Museum / De Hallen, Haarlem Via een eigen blog, educatie.boijmans .nl, -- Centraal Museum Utrecht -- M, Leuven kunnen professionals in de culturele en -- Groninger Museum -- Van Abbemuseum, Eindhoven onderwijssector op de hoogte blijven van onze -- Villa Zebra -- Het Nieuwe Instituut, Rotterdam activiteiten. -- Witte de With Center for -- Mauritshuis, Den Haag Contemporary Art -- Kröller-Müller Museum, Otterlo Samenwerkingen -- TENT -- Han Nefkens Fashion on the Edge De educatieve programma’s en initiatieven -- Showroom MAMA -- Nederlands Instituut voor Beeld en komen inhoudelijk tot stand in samenwerking -- Design Museum Gent Geluid, Hilversum met verschillende partners: -- Willem de Kooning Academie -- Erasmus Universiteit Rotterdam 16 17 het museum niet direct zichtbaar: het vindt Collectie en ofwel achter de schermen plaats (in depots, restauratieateliers en op kantoren) of buiten onderzoek de deur, vaak in het buitenland.

Hoofd: Sandra Kisters, vanaf 1 februari 2015 De sector heeft 20 medewerkers (17,08 fte). Daarnaast zijn er vrijwilligers en stagiaires werkzaam ter ondersteuning van de col­ • Het museum verstrekt internationaal 279 lectieregistratie, het herkomstonderzoek, de en nationaal 129 bruiklenen bibliotheek en depotbeheer. Alle middelen die nodig zijn voor onderzoek, restauratie, • Er worden 658 kunstwerken geschonken, aankoop et cetera worden uit bezoekers­ 643 aangekocht, 57 gelegateerd en inkomsten en bijdragen van derden gegene­ 46 kunstwerken in langdurig bruikleen reerd. In 2015 wordt 3,7 miljoen euro door ontvangen derden beschikbaar gesteld.

• 204 kunstwerken worden gerestaureerd en 1.379 geconserveerd Bijzondere projecten

• Er worden 368 beeldbestellingen Naar een Collectiegebouw geplaatst Ook dit jaar is Collectie en onderzoek nauw betrokken bij de verdere ontwikkeling van Collectie en onderzoek zorgt voor het het ontwerp voor het Collectiegebouw. Met behoud en beheer van de objecten in de name voor de inrichting van de depots en de museumverzameling. Belangrijke activiteiten restauratieateliers is veel onderzoek verricht. zijn conservering, restauratie en depot­ Hierbij wordt gekeken naar de eisen voor beheer. Het papierrestauratie-atelier houdt klimaat en materieel en naar interessante zich bezig met het presentabel en reisklaar zichtlijnen voor het publiek dat straks de maken van werken op papier en met depots zal kunnen bezoeken. In het najaar restauraties. Het documentatiecentrum richt stemde de gemeenteraad in met de komst zich op het verzamelen en ontsluiten van van het Collectiegebouw, waardoor het informatie over de objecten en op het docu­ museum kan beginnen met de realisatie van menteren van de geschiedenis van Museum dit unieke concept van het open depot. De Boijmans Van Beuningen. Informatie wordt overgang naar het Collectiegebouw betekent verstrekt via de museumbibliotheek en een enorme logistieke efficiëntieslag: de via collectie-informatiesystemen (analoog collectie die nu is ondergebracht op zes en digitaal). Bij Collectie en onderzoek verschillende locaties zal worden samen­ werken vijf registrars. Zij organiseren gebracht in één gebouw en toegankelijk de bruikleenverstrekking aan derden en worden gemaakt voor publiek. Het voor behandelen alle interne verzoeken over de het oog van het publiek kunnen verrichtten collectie. Daarnaast verzorgen de registrars van restauraties in de restauratieateliers is objectinventarisaties en begeleiden ze col­ eveneens een grote verbetering ten opzichte lectiegerelateerde (onderzoeks)projecten. van de huidige situatie. Veel van het werk dat de sector verricht is in 18 19 Herijking van de collectie Cultureel Erfgoed (RCE). De herijking houdt 2013 door de gemeenteraad is vastgesteld. de dit jaar plotseling overleden kunstenaar Het museum bezit een rijke en gevarieerde in dat er ongeveer 65.000 objecten (het Het project is in 2014 van start gegaan en Pam Emmerik verwerft het museum 228 collectie beeldende en toegepaste kunst prentenkabinet wordt niet meegenomen) in eind 2015 zijn er 26.948 objecten herijkt. In tekeningen en 2 brieven met tekeningen als vanaf de vijftiende eeuw tot aan het heden. de interne en externe depots opnieuw fysiek 2015 werkt een team van zeven personen schenking. De verzameling is zowel nationaal als inter­ bekeken worden. Hierbij worden de objecten bestaande uit art handlers, herijkingsregis­ nationaal georiënteerd. Zij kent naast enkele gecontroleerd op conditie, gegevens over trars en TMS registratoren aan de herijking Publicaties kerncollecties, ook vele losse groepen wer­ het object aangevuld in het museale regis­ om alle objecten zo zorgvuldig mogelijk In januari 2015 verschijnt in de reeks ken en individuele kunstwerken en objecten. tratiesysteem TMS (The Museum System) te hanteren en zo volledig mogelijk te Boijmans Studies een uitgave over de Het brede profiel van het museum maakt het en, indien niet aanwezig, een nieuwe regis­ registreren zodat de collectie steeds beter vriendschap tussen de kunstenaars Paul lastiger om objecten van het collectieprofiel tratiefoto gemaakt van het object. Dit alles publiek toegankelijk gemaakt kan worden. In Thek en Franz Deckwitz, naar aanleiding van uit te sluiten, dan om ze daarbinnen een gebeurt door herijkingsteams in de depots. totaal hebben er in 2015 208.489 mutaties de collectie kunstwerken en archiefmateriaal plaats te geven. Desondanks vormen de Conservatoren waarderen vervolgens plaatsgevonden in de objectrecords in TMS die het museum uit de nalatenschap van kosten voor het beheer en behoud van de alle objecten waarbij aan de hand van het waarvan 96.747 binnen de herijking. Deckwitz verwierf. In 2015 wordt gewerkt almaar groeiende museumcollectie, het Collectiebeleidsplan besloten wordt of een aan een Engelstalige Boijmans Studie, met aanscherpen van de verzamelcriteria en de object nog in de collectie past of elders beter Nalatenschappen bijdragen van 12 internationale experts over verhuizing naar het Collectiegebouw (naar tot zijn recht kan komen en dus ontzameld In 2015 ontvangt het museum een groot de tekening Kruisiging van Christus, toe­ verwachting in 2018) belangrijke redenen om dient te worden. Hierbij wordt, indien nodig, aantal nalatenschappen. Enkele worden geschreven aan Jan van Eyck, die in januari de verzameling in zijn geheel kritisch onder ook de expertise van externen ingewonnen. hier apart vermeld. Een groot bruikleen van 2016 uitkomt. de loep te nemen. Indien het museum besluit om van het 57 werken van de kunstenaar Salvo wordt De eerste stap is het herijken van de beheer van één of een groep kunstobjecten na het overlijden van de bruikleengever, de museum­collectie op basis van een metho­ af te zien, treedt de LAMO in werking en toonaangevende galeriehouder Adriaan van diek ontwikkeld door de Rijksdienst voor het wordt gehandeld volgens het protocol dat in Ravesteijn, omgezet in een schenking. Van

Herijkers aan het werk in het depot Tentoonstelling Le miroir vivant – Magritte ontmoet de collectie, foto Aad Hoogendoorn 20 21 Tentoonstelling ‘Please write!’ Paul Thek en Franz Deckwitz: een kunstenaarsvriendschap, foto Lotte Stekelenburg Tentoonstelling In scène gezet, foto Lotte Stekelenburg

Tentoonstelling De balkonkamers, Hammershøi ontmoet de collectie, foto Lotte Stekelenburg Tentoonstelling Een dag uit het leven van Odilia Beck in het Paviljoen, foto Lotte Stekelenburg 22 23 Aanwinsten Dit jaar ontvangt het museum onder meer een schenking van een getekende Het museum verwerft in 2015 in totaal 1404 Christuskop van Jan Toorop, een vroege objecten (waarvan 626 in eigendom). aquarel van Kees van Dongen en een ameu­ Waarvan: blement van Friso Kramer. Daarnaast wor­ • 643 aankopen den er kunstwerken in langdurig bruikleen • 658 schenkingen gegeven, waaronder een uitbreiding van het • 57 legaten bruikleen van de verzameling foto’s van de • 46 langdurig bruiklenen beeldhouwer Medardo Rosso.

Het bescheiden eigen budget voor aankopen Zie voor een volledig overzicht van de aanwinsten bijlage B. (50.000 euro) wordt in belangrijke mate aangevuld met gelden van huisstichtingen en derden, waaronder Stichting Museum Bruiklenen aan derden Boijmans Van Beuningen, Stichting Van Beuningen/Peterich-fonds, Stichting Lucas Ten behoeve van tentoonstellingen van Leyden, Stichting Fonds Willem van elders worden 408 objecten uitgeleend Rede, G. Ph. Verhagenstichting, BankGiro aan instellingen over de hele wereld. Loterij, Vereniging Rembrandt, Prins De zomertentoon­stelling Design Derby: Bernhard Cultuurfonds, VSBfonds, Nederland-België (1815-2015), waarin kunst­ Fonds 21, Han Nefkens Fashion on the nijverheidsobjecten uit Nederland en België Minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders en conservator José Teunissen bij de opening van The Future of Fashion is Now Edge, Mondriaan Fonds en de bijdragen een symbolische onderlinge strijd aangaan, in Shanghai, foto Ouyang Yong van particuliere begunstigers uit de Kring reist in het najaar door naar het Design Van Eyck en Gezelschappen Bas Jan Ader, museum Gent en zal in 2016 nog verder Salvador Dalí, Paul Cézanne en Jheronimus reizen naar het Cuypershuis in Roermond. Bosch. In totaal is voor 3,4 miljoen euro De tentoonstelling The Future of Fashion is gekocht. Vrijwel alle aankopen zijn eigen­ Now van gastconservator José Teunissen dom geworden van de gemeente Rotterdam, reist door naar China, waar het in 2015 in soms in gedeeld eigendom met Stichting Shanghai te zien is en in het voorjaar van Museum Boijmans Van Beuningen. 2016 in Shenzhen. Wederom reizen topstukken uit de collectie Een spectaculaire aanwinst in 2015 is Le de hele wereld over, waaronder schilderijen miroir vivant, een vroeg abstract woordschil­ van Van Gogh, Rothko, Lam, Kiefer en derij van René Magritte. Het werk is in het Rubens. Vier schilderijen van Berkheyde, najaar te zien in de tentoonstelling Magritte Van der Venne, Brouwer en Van der Helst ontmoet de collectie samengesteld door de en 45 objecten kunstnijverheid reizen Amerikaanse kunstenaar Alex da Corte en naar Boston voor de tentoonstelling Class conservator Francesco Stocchi. Distinction: Dutch paintings in the Age of Rembrandt and Vermeer die van oktober tot Op het gebied van hedendaagse kunst en januari in het Boston Museum of Fine Arts vormgeving zijn er aankopen van onder plaatsvindt. Enkele topstukken uit de pop art meer Karin van Dam, Studio Wieki Somers collectie van het museum zijn opgenomen in en Arnout Visser. de tentoonstelling PopArt in Belgium! in het ING Art Center in Brussel. Tentoonstelling Design Derby België-Nederland 1815-2015 in Design museum Gent, foto Phile Deprez 24 25 het parket is losgemaakt. Tijdens de vernis­ afname zijn MA-XRF opnamen gemaakt door de Universiteit Antwerpen.

Nationaal Internationaal Totaal Bijzonder is dat deze restauratie plaatsvindt

Moderne kunst 25 50 75 in een tijdelijk ingericht atelier in de Kunst Studio, waar het publiek de restauratie kan Prenten en tekeningen 27 40 67 volgen. Dit openbare atelier vormt een test­ Oude kunst 21 19 40 case voor de toekomstige publieke

Kunstnijverheid en design 46 169 215 restauratieateliers in het Collectiegebouw.

Bibliotheek 7 1 8 Een tweede belangrijk project dit jaar betreft Stadscollectie 2 1 3 de behandeling van 174 Rembrandt prenten,

Totaal 128 280 408 genereus ondersteund door Stichting Boek en Wurm. Onder leiding van papierrestaura­ Zie voor een volledig overzicht van de bruiklenen aan derden tor Ria Bonten zijn de prenten door Femke bijlage B. Segers geconserveerd. De behandeling van de prenten bestond onder meer uit het droog In 2015 ziet het museum zich genoodzaakt en nat reinigen van de werken, ook zijn de het langdurige bruikleen van een groot prenten voorzien van nieuwe passe-partouts. deel van de etnografische collectie uit het Het schilderij De nieuwe Generatie van Jan legaat van J.C.J. Bierens de Haan aan het Toorop waarop dochter Charley als baby is Wereldmuseum terug te vragen. weergegeven is dit jaar gerestaureerd. De behandeling bestond uit reiniging van de bovenste verflaag, verwijdering van oude Conservering en restauratie verkleurde retouches en het stabiliseren van loszittende verf. Een van de hoogtepunten van de Studenten van de master Conservering en afdeling Conservering en restauratie is de Restauratie van Cultureel Erfgoed aan de restauratie van De heilige Christophorus Universiteit van Amsterdam hebben onder van Jheronimus Bosch, mogelijk gemaakt leiding van restaurator Ellen Jansen de door het Bosch Research and Conservation conditie van de monumentale sculptuur Project en Nedspice Restauratiefonds. Dit Roodroodrood van Bram Bogart in beeld belangrijke schilderij stond al lang op de gebracht, het werk gereinigd en waar nodig wensenlijst om te behandelen. De problema­ loszittende delen gestabiliseerd. Tevens is tiek betreft loszittende verf, deels veroor­ er een op maat gemaakte bok gerealiseerd zaakt door problemen met de houten drager voor betere opslag in het depot en het en een niet meer functionerend parket. vergemakkelijken van transport van dit grote Schilderijenrestauratoren Annetje Boersma, en zware werk. Eva van Zuien en paneelrestaurator Jean- Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar de Albert Glatigny hebben de restauratie uitge­ conserveringsproblematiek van de werken voerd, geflankeerd door een internationale Egoïsme en Danger de la Force van Francis begeleidingscommissie. De sterk vergeelde Picabia. Dit onderzoek is uitgevoerd door het vernis en oude verkleurde retouches zijn restauratieatelier Redivivus in samenwerking verwijderd, de verflaag is geconsolideerd en met JAAP Enterprise (HIROX microscopisch Restauratie van De heilige Christophorus van Jheronimus Bosch in het openbare atelier in de Kunst Studio 26 27 onderzoek). Deze werken worden in 2016 van werken waarop auteursrecht berust. – Artists’ books by Laurence Aëgerter and herkomst niet sluitend kon worden gemaakt. gerestaureerd, voordat ze als bruikleen naar Dat is extra belangrijk nu het museum werkt Anouk Kruithof in PrintRoom Rotterdam en op Dat betekent niet per definitie dat die stukken een overzichtstentoonstelling in het MoMA, aan een vernieuwde Collectie Online. Op de de tentoonstelling Design Derby. besmet zijn, maar dat informatie ontbreekt. New York en Kunsthaus Zürich zullen gaan. website worden de objecten gepresenteerd Als bijzondere aanwinsten mogen worden Het museum doet in die gevallen een oproep Ook deze restauraties zullen plaatsvinden in samenhang met andere kunstwerken uit genoemd de catalogus Le surréalisme en aan een ieder die meer informatie kan ver­ in een daarvoor ingericht atelier in de de collectie. Daarnaast kan men biografieën 1947 en een collectie van ongeveer 50 strekken, zich te melden. Kunst Studio. en verhalen over de collectie lezen en zullen bedrijfsfotoboeken, geschonken door de heer Uit de collectie toegepaste kunst zijn twee onderzoeken worden gepresenteerd. en mevrouw Bout. De vorig jaar gestarte ver­ Overige onderzoeksprojecten stoelen naar ontwerp van H.P. Berlage De afdeling werkt in 2015 verder aan een zameling kunstenaarsboeken met steun van In 2015 is verder gewerkt aan het meerjarige geconserveerd. Ze zijn daarna getoond op opschoonproject voor de objectmappen oude een Amerikaanse verzamelaar is inmiddels onderzoek naar de bestandcatalogus de tentoonstelling Design Derby. kunst, volgend op het project met moderne gegroeid tot 127 stuks. ­surrealisten uit de museumcollectie. kunst documentatie en besteedt verder In de bibliotheek vinden verschillende Hiervoor zullen alle surrealistische werken Conserveringen en restauraties per bijzondere aandacht aan haar archieven. rondleidingen plaats voor studenten van uit de collectie worden beschreven en voor­ verzamelgebied: het Piet Zwart Institute en de Universiteit zien van een begeleidende tekst en wordt er Enkele cijfers uit TMS Groningen; voor het tweede jaar op rij ook aandacht geschonken aan de bibliofiele

Conserveringen Restauraties Aantal objectverplaatsingen: 39.545 worden derdejaars van de Willem de Kooning collectie surrealisme. Tevens is het onder­ Aantal mutaties in records: 208.489 Academie ontvangen voor een presentatie zoek naar de bestandscatalogus van Daan Oude kunst 46 1 Aantal nieuwe records: 4.191 over kunstenaarsboeken. van Golden voortgezet. Moderne kunst 34 8 Aantal gevalideerde objecten (‘BoijmansBasis’): 1.267 De sector verleent in 2015 medewerking aan

Toegepaste kunst 20 3 Zie voor bezoekersaantallen en andere kengetallen bijlage C. diverse onderzoeksprojecten waaronder het Cijfers beeldmateriaal Bruegel Project (2016), een PhD onderzoek Werken op papier 1.279 192 Totaal aantal mailbewegingen i.v.m. fotobestellingen: 6.200 Onderzoek van de Université de Versailles naar legerin­ Totaal 1.379 204 Aantal digitale aanvraagformulieren: 397 gen van bronzen en koperen kandelaren en Aantal in TMS gekoppelde foto’s: 17.096 Herkomstonderzoek een project van Factum Arte waarvoor het Sinds 2009 is het museum betrokken schilderij Heilige Antonius Abt van Ercole Registratie en documentatie Bibliotheek bij het landelijke onderzoeksproject de’ Roberti 3D is gescand, zodat virtueel het Met bijna 140.000 titels, waaronder een Museale Verwervingen vanaf 1933 van grote altaarstuk, waar de heilige Antonius 2015 is een druk jaar voor gegevensver­ unieke collectie bronnen over het surrealisme, de Nederlandse Museumvereniging. Doel oorspronkelijk onderdeel van is, kan worden werking in de digitale collectie-informatie­ behoort de bibliotheek van Museum Boijmans van dit project is om na te gaan of er vanaf gereconstrueerd. systemen: TMS en Adlib. Wat TMS betreft Van Beuningen tot de best gesorteerde 1933 aanwinsten in Nederlandse museum­ komt dat door de vele nieuwe aanwinsten museale kunsthistorische bibliotheken van collecties terecht zijn gekomen waarvan de en bruiklenen die het museum registreert en ons land. Het afgelopen jaar staat voor herkomst vragen oproept met betrekking tot doordat gegevens uit een aantal grote pro­ een belangrijk deel in het teken van het de Tweede Wereldoorlog. In de tweede helft jecten direct in het systeem worden verwerkt, herkomstonderzoek. Er wordt intern veel van 2015 maakt het herkomstonderzoeks­ met name de informatie uit de herijking en aangevraagd en retrospectief wordt de col­ team een eindsprint en rondt het onderzoek het herkomstonderzoek. Daarmee wordt lectie veilingcatalogi uit de periode 1930-1950 naar de verwervingen tot 1954 af. TMS steeds meer het corebusiness systeem gecatalogiseerd in het bibliotheeksysteem Vanaf 2016 wordt systematisch verder waarin alle informatie met betrekking tot Adlib. Deze categorie wordt in toenemende gewerkt aan het herkomstonderzoek naar objecten wordt verwerkt. mate geraadpleegd bij het zoeken naar de verwervingen vanaf 1955. Omdat het Het Documentatiecentrum besteedt extra herkomst van kunstwerken. museum graag openheid biedt over de aandacht aan beeldrecht. Er wordt een Publicaties van de bibliotheek zijn in 2015 te herkomst van objecten is deze informatie meerjarig project opgezet met als doel zien op de tentoonstellingen There is some­ sinds 2010 toegankelijk via de website. toestemming te verwerven voor niet- thing in the Air, in het Duitse Museum Villa In de nabije toekomst zullen ook objecten commercieel gebruik van beeldmateriaal Rot, de presentatie On Pixels and Cathedrals online worden gepresenteerd waarvan de 28 29 Aanwinsten van Sonia Herman Dolz

Conducting Boijmans still uit de film Anoniem een nieuwe en bijzonder succesvolle formule Collectie van circa 300 ontwikkelde: de souvenirroos. René Magritte Als die nou eens te koop zou zijn, dacht ik souvenirrozen, circa 1850-1875 Souvenirrozen zijn gestanste prenten met Le miroir vivant, 1928 op dat moment. ’s Middags ontmoette ik in staalgravures en lithografieën voorstellingen van de bezienswaardigheden olieverf op doek Manhattan de dochter van de eigenaresse diverse afmetingen van één stad, kuuroord of badplaats. 54,3 x 73 x 1,8 cm die me wel hoop gaf maar geen uitsluitsel schenking Drs. C.O.A. baron Dichtgevouwen is de afbeelding van een roos aankoop Vedovi Gallery, Brussel met steun kon geven. Afgelopen jaar hing het werk, Schimmelpenninck van der Oije / aankoop zichtbaar, maar bij opening wordt de kijker van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij dat was voor ons een verrassing, op de met steun van Stichting Lucas van Leyden verrast door het vele beeld, meestal zo’n 28 haar Dura Kunstfonds), het Mondriaan kunst- en antiekbeurs TEFAF in Maastricht plaatjes van de voornaamste gebouwen en Fonds, Stichting Museum Boijmans Van waarna het in een bliksemactie dankzij de Souvenirs zijn van alle tijden. Wie verre monumenten. Een voorbeeld is deze Roos Beuningen, Stichting Fonds Willem van Vereniging Rembrandt en het Mondriaan reizen maakt, neemt graag iets mee voor van Parijs, nog zonder de Eiffeltoren (deze Rede, het Prins Bernhard Cultuurfonds Fonds, de BankGiro Loterij, Prins Bernhard thuis, een tastbare herinnering die tegelijk werd pas tijdens de Wereldtentoonstelling (mede dankzij haar Breeman Talle Fonds) Cultuurfonds, onze huisstichtingen en giften ook een bewijs is. Al in de middeleeuwen van 1889 in Parijs gerealiseerd) maar de BankGiro Loterij en particulieren van particulieren kon worden aangekocht. prikten pelgrims speldjes op hun hoed wel al met de Arc de Triomphe en andere Een fantastische aanwinst die mooi past in van de bedevaartsoorden die zij hadden bezienswaardigheden die nog altijd geliefd Eind 2013 sta ik in het Museum of Modern het surreële profiel van de museumcollectie bezocht. Later waren het vooral prenten met zijn bij toeristen. Souvenirrozen zijn er vooral Art in New York voor Le miroir vivant van en een plek krijgt tussen de kunstwerken stadgezichten en bezienswaardigheden die van Europese plaatsen, maar ook uit andere René Magritte. Het is een van de tweeën­ die het museum in de jaren zeventig kocht door reizigers als souvenir konden worden continenten: van Kaapstad tot Melbourne en veertig woord/beeld schilderijen die Magritte van de verzamelaar Edward James. Een gekocht. Met de opkomst van trein en van New York tot Rio. De verworven collec­ in de jaren 1926-1929 maakte, de periode ‘levende spiegel’ voor de Rotterdamse stoomschip in de negentiende eeuw werd tie, bijeengebracht gedurende ruim een halve waarin hij zich in Parijs verbond aan de collectie in het jaar dat er ook een het maken van lange reizen eenvoudiger eeuw, is de grootste ter wereld, met behalve surrealistische kring rondom André Breton. Collectiegebouw kwam. ​ en ook binnen handbereik voor een breder de op zich al zeldzame rozen ook proefdruk­ Magritte experimenteert in deze vroege wer­ publiek. Prentuitgevers speelden in op deze ken en varianten. ken met de associatieve, beeldende werking Sjarel Ex markt met een keur aan afbeeldingen van van woorden en van taal. Directeur beroemde steden en verre oorden. Het was Peter van der Coelen de Hamburgse firma Adler die tegen 1850 conservator prenten en tekeningen 30 31 foto Nieuwe Beelden Makers

Corwyn Lund object is onderdeel van een serie werken Microphone Bouquet, 2014 die hij maakte tijdens een werkperiode in het Tony Lewis door hun relatie tot het systeem van een ­ steengoed, glazuur Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC), Flep, 2015 zin of uitspraak. 56 x 75 x 55 cm Oisterwijk. In 2015 wordt het getoond in de grafiet op papier Flep is een grote tekening van vier bruikleen: Stichting Museum Boijmans Van tentoonstelling Keramiek, een queeste. Door 213,4 x 152,4 cm samengevoegde vellen papier die worden Beuningen, aangekocht met gelden uit de de sculptuur direct op de grond in een hoek aankoop Massimo De Carlo, Londen met onderbroken door vier letters, F-L-E-P, die nalatenschap van Koster & Quist van de ruimte te plaatsen, gaat het een relatie steun van Dhr. Bruno Varon achterstevoren gelezen moeten worden en aan met de museumarchitectuur: de micro­ die de verbeelding van de toeschouwer alle De Canadese kunstenaar Corwyn Lund foons lijken uit het gebouw te groeien. De Amerikaanse kunstenaar Tony Lewis vrijheid laten de alinea af te maken. Geheel (1972) brengt in zijn werk vergeten onder­ Het zwaartepunt van de collectie keramiek (1986) is geïnteresseerd in de relatie tussen in de traditie van het werk van taalgerichte werpen in herinnering. De architectuur van van Museum Boijmans Van Beuningen ligt semiotiek, taal en verbeelding en creëert conceptuele kunstenaars, waarvan het de omringende ruimte en de relatie tot de bij twintigste-eeuws studiokeramiek. Met de met zijn werk een rake vertelling waarin het museum treffende voorbeelden in de collec­ toeschouwer vormen hierbij een belangrijk schenking van de verzameling van Ronald historische en het autobiografische elkaar tie heeft (onder meer van Lawrence Weiner, aspect. Het keramische werk Microphone Kuipers in 2014 heeft ook kunstkeramiek een voortdurend afwisselen. Marcel Broodthaers, Christopher Wool, Carel Bouquet refereert, zoals de titel suggereert, plek in de collectie gekregen en is er een Elke tekening is een woord, maar elk Blotkamp, Salvo), gaat het er Lewis niet om aan een ‘boeket’ microfoons, zoals we dat nieuwe dynamiek in deze deelcollectie geko­ woord – en elk non-woord – is in potentie dat het werk op zich begrijpelijk is, maar is kennen van persconferenties. Na afloop men. De verwerving van Microphone Bouquet een ­tekening: een woord is een op zichzelf het meer een kwestie van ervaren, van het van deze persmomenten herinneren alleen vormt een eerste stap in de uitbreiding van dit staand, betekenisvol element van gesproken oprekken van de relatie tussen (persoonlijke) de microfoons nog aan het vaak slechte nieuwe verzamelgebied. of geschreven taal, terwijl een non-woord herinnering en een (algemeen) maatschap­ nieuws dat is gebracht. De collectieve rouw een groep letters is zonder duidelijke opzet pelijk bepaald begrip van het getoonde. is van korte duur – een dag later is het Nora Leijen of betekenis. Lewis gebruikt pseudo-woorden nieuws alweer vergeten. Met Microphone samensteller tentoonstelling Keramiek, ­­ die daar ergens tussenin zitten: losstaande Francesco Stocchi Bouquet wil Lund deze vluchtige momenten een queeste grammaticale eenheden, waarvan de volg­ conservator moderne en hedendaagse kunst van gedeelde tragedie vereeuwigen. Het registrar kunstnijverheid en vormgeving orde noch de betekenis wordt ingegeven 32 33 foto Studio Tromp, Rotterdam

fauteuil, 1936 commotie bij de strenge, nieuw-zakelijke Kees van Dongen verchroomd stalen buisframe, houten architecten in Nederland. In 1937 liet Van Café de Nichtlamp, 1902-1903 voor Het rosse leven en sterven van de ­armleggers, meubelstof Ravesteyn dezelfde leunstoel maken voor krijt, potlood, aquarel en penseel in zwarte Zandstraat, geschreven door zijn vriend, de 78 x 60 x 71 cm het interieur van het koninklijke motorjacht inkt op papier en karton verslaggever M.J. Brusse, zo ook Café de schenking Carel Blotkamp uit de nalaten­ Piet Hein. Aangezien van deze versie vast­ 460 x 285 mm Nichtlamp. Waar de oude man naar tuurt is schap van Hoos Blotkamp-de Roos, 2014 staat dat de firma Mutters de producent was, bruikleen Stichting Museum Boijmans Van onduidelijk. Voor hem staat geen tafel met mogen we ervan uitgaan dat ook de eerdere Beuningen, schenking de heer H.R. Okkens een glaasje en een gesprek met de half Uit de nalatenschap van Hoos Blotkamp-de leunstoelen naar dit ontwerp door deze zichtbare man naast hem voert hij ook niet. Roos (1943-2014) ontving het museum Haagse meubelfabriek werden uitgevoerd. Een oude man zit onderuitgezakt op een Die mismoedige sfeer verbeeldt wat Brusse een bijzondere stoel van de in Rotterdam Men ging in Den Haag vakkundig te werk. stoel voor ‘logement’ Café de Nichtlamp. beschreef; een wereld van bonte coulissen en geboren Sybold van Ravesteyn (1889-1983). Dat bleek toen in verband met een kleine Dit roemruchte Rotterdamse nachthuis aan klatergoud, maar van binnen listig en voos, Van Ravesteyn was in eerste instantie restauratie de stoel en zijn bekleding uit de Zandstraat 51 was begin twintigste eeuw een verraderlijke, maar verleidelijke val. architect. Voor Rotterdam ontwierp hij, elkaar gehaald werden. een begrip. Het werd bestierd door Jacoba Café de Nichtlamp was meermaals te zien in naast enkele treinstations, ook diergaarde Samen met de veel strakkere fauteuil voor Bogers, ook wel ‘Kleine Koosje’ genaamd. het museum, onder meer in de tentoonstel­ Blijdorp. Daarnaast, zoals niet ongebruikelijk Metz & Co van J.J.P. Oud uit 1934, die even­ Publieke vrouwen huurden er kamers. ling De grote ogen van Kees van Dongen bij architecten, ontwierp hij meubels, die eens dit jaar werd verworven, is de collectie Althans, totdat op nummer 53 een politiepost (2010/2011). Het vormt een mooie aanvulling een ontwikkeling laten zien van streng en buisstoelen nog representatiever geworden werd gevestigd, toen was het snel uit met op de andere werken van Van Dongen in de minimalistisch naar elegant en overdadig. dan zij al was. de pret. collectie, waaronder de vroege tekening Rue Deze nieuwe aanwinst betreft een voorbeeld De Rotterdamse kunstenaar Kees van chaude à Rotterdam (1902). van zijn latere decoratieve stijl. Dongen was begin twintig toen hij het leven De leunstoel werd in 1936 ontworpen voor Mienke Simon Thomas in de Zandstraatbuurt vastlegde voor het Sandra Kisters de Brandwaarborg Maatschappij Tiel-Utrecht senior conservator toegepaste kunst en Rotterdams Nieuwsblad. Veel van deze hoofd collectie en onderzoek in Utrecht. Het gebouw met zijn barokke vormgeving tekeningen fungeerden in 1917 als illustraties Sybold van Ravesteyn meubels zorgde in dat jaar voor veel 34 35 foto Studio Tromp, Rotterdam

Hans Schäufelein In de Triomf van Maximiliaan paradeert een foto Nieuwe Beelden Makers Groep van tien soldaten met stoet van hovelingen, soldaten, muzikanten, Melanie Smith Deze objecten kunnen worden opgevat als zwaarden (afkomstig uit de jagers, ridders, ruiters en bedienden. 115 Thoughts on Insubstantial gestolde gedachten die verband houden met ‘Triomf van Maximiliaan’), Vaandeldragers vertegenwoordigen de Subjects and Matter, 2010 een van de belangrijkste thema’s in Smiths circa 1517-1518 diverse territoria van Maximiliaans rijk en gemengde techniek, diverse materialen werk: het spanningsveld tussen de mens, houtsnede (proefdruk) triomfwagens vieren de overwinningen 301,5 x 269,8 x 60 cm per vitrine machines en de natuur. Als beschouwer krijg 270 x 372 mm van de keizer. Dit blad, ontworpen door de aankoop Galerie Peter Kilchman Zürich, je een indruk van Smiths inspiratiebronnen aankoop August Laube Buch- und Neurenbergse schilder Hans Schäufelein, met steun van de BankGiro Loterij en het en motieven, zonder dat je je vinger op de Kunstantiquariat, Zürich met steun van toont een tiental ‘verdienstelijke soldaten’, Mondriaan Fonds onderliggende structuur – de relaties tussen Stichting Lucas van Leyden gehuld in landsknechtendracht en met forse de objecten – kunt leggen. De aankoop zwaarden op de schouder. Van 11 oktober 2014 tot 11 januari 2015 zijn vormt een mooie aanvulling op Smiths film De Triomf van Maximiliaan is een monument Bij het overlijden van de keizer in 1519 was zes opeenvolgende zalen van het museum Fortlandia (2014) in de museumcollectie, in de geschiedenis van de prentkunst. De de reeks nog niet voltooid. Eeuwenlang ondergedompeld in een gifgroen en felroze waarin de spanning tussen de natuur en Habsburgse keizer Maximiliaan I geldt als de bleven de houtblokken op de plank liggen en licht. In deze setting worden onder meer industriële ontwikkelingen verder wordt uit­ eerste machthebber die het nieuwe medium de eerste complete uitgave verscheen pas in een aantal films en grote, houten vitrines gewerkt. Deze film speelt zich af in Brazilië heeft gebruikt als ‘propagandamiddel’ van 1777. De werkelijke kwaliteit van de prenten vol raadselachtige objecten getoond. Deze waar Henri Ford in 1928 een rubberplantage het allerhoogste niveau. Ter verzekering van komt alleen naar voren in de zeldzame werken zijn tussen 1994 en 2014 vervaar­ probeerde op te zetten. Dit project eindigde zijn nagedachtenis heeft hij diverse ambi­ proefdrukken, die nog voor de dood van digd door de Britse kunstenaar Melanie in een mislukking omdat de natuur er zich tieuze projecten opgezet waaraan gewerkt Maximiliaan moeten zijn gemaakt. Ze zijn te Smith (1965), woonachtig in Mexico-Stad. als het ware tegen verzette. Samen met de werd door de beste grafici van zijn tijd.De herkennen aan de nog onbeschadigde lijnen Na afloop van de tentoonstelling verwerft film Xilitla (2010), is Smith nu met drie sleu­ Triomf van Maximiliaan bestaat uit liefst 137 en de scherpe afdruk waarin alle details het museum twee van de tentoongestelde telwerken vertegenwoordigd in de collectie. houtsneden, die samen een fries van 54 goed tot hun recht komen. vitrines gevuld met allerlei architectonische meter lang vormen. De ontwerpen stammen modellen, schelpen, plastic bladeren, houten Saskia van Kampen-Prein hoofdzakelijk van de renaissancekunste­ Peter van der Coelen dierfiguren en oude ansichtkaarten. conservator moderne en hedendaagse kunst naars Hans Burgkmair en Albrecht Altdorfer. conservator prenten en tekeningen

36 37 foto Studio Tromp, Rotterdam Sigrid Calon kunnen worden. Binnen een minimale basis To the extend of / \ | & -, 2013 van 3 bij 3 gaten kunnen 8 verschillende Marcel Duchamp Internationale du Surrealisme, die in juli en cassette met 130 risoprints (borduur)steken worden gemaakt. Door het Le surréalisme en 1947: augustus 1947 plaatsvond in Galerie Maeght 420 x 297 mm borduurgaren vervolgens naar 8 grafische Exposition Internationale ­ in Parijs. De door André Breton en Duchamp aankoop kunstenaar met steun van Stichting kleuren te vertalen en hiermee de ‘steken’ du Surrealisme, 1947 geredigeerde catalogus zelf, Le surréalisme Lucas van Leyden uit te voeren ontstaan er grafische patronen. catalogus met 25 prenten en 1947, ontbreekt echter in het museum. Ritmische herhaling en transparante rasters 24,2 x 20,8 x 2,3 cm Ook de reguliere editie van de catalogus, Sigrid Calon is visueel kunstenaar en werk­ zorgen er uiteindelijk voor dat opmerkelijke aankoop Ursus Books Ltd., New York met met op het omslag een foto van een naakte zaam in Tilburg. De afgelopen jaren heeft visuele beelden tevoorschijn komen. De steun van de BankGiro Loterij borst op eenzelfde lap fluweel, is niet aan­ zij een eigenzinnig oeuvre ontwikkeld dat beste hiervan werkte Calon uit en bracht ze wezig in de bibliotheekcollectie. gebaseerd is op vastgestelde systemen en bij elkaar in deze box. Op 16 mei 1990 koopt het museum op de Na enkele vergeefse pogingen slaagt de wetmatigheden. Ze speelt met de beperking Calons werk is typerend voor de huidige veiling van Sotheby’s in New York een mul­ bibliotheek er begin 2015 in om deze bijzon­ van een proces, maar zoekt desondanks generatie kunstenaars die speelt met regels tiple van Marcel Duchamp, getiteld Prière dere catalogus – met 25 werken originele toch het toeval op. Door deze fascinaties en wetmatigheden. Haar onderzoek is bere­ de Toucher. Vertaald betekent dit zoiets grafiek van onder anderen Hans Bellmer, te combineren kan ze uiteindelijk krachtige deneerd en analytisch, het eindresultaat vrij als ‘Gelieve aan te raken’. Het kunstwerk Max Ernst, Joan Miró en Yves Tanguy – visuele composities maken. en associatief. Het werk van Calon zindert bestaat uit een schuimrubberen borst die op aan te kopen bij Ursus Books & Prints in De printbox To the extend of / \ | & - bevat van kleur en heeft een enorme visuele een lap zwart fluweel is geplakt, waarna het New York. Hiermee zijn boek en omslag na 120 bladen gemaakt met de risoprint beeldkracht. geheel op een kartonnen plat is bevestigd. 25 jaar weer herenigd. techniek. Elk blad komt overeen met een Hoewel deze multiple vaker los wordt pagina uit het gelijknamige boek. De bladen aangeboden, betreft het hier in feite de luxe Erik van Boxtel zijn het resultaat van een onderzoek naar de Annemartine van Kesteren omslag van de catalogus van de Exposition hoofd bibliotheek patronen die in een borduurgrid gemaakt conservator design

38 39 medewerkers, een assistent en een hoofd Presentaties (8,83 fte). Door het jaar heen ondersteunen vier tot zes stagiaires, afkomstig van Hoofd: Cathy Jacob verschillende universiteiten, de sector voor perioden van vijf tot zes maanden. Tijdens de op- en afbouw van tentoonstellingen • Het museum heeft in totaal 26.263 m2 wordt de technische dienst uit de flexibele oppervlakte, waarvan circa 7.200 m2 schil rondom het museum versterkt met tentoonstellingsruimte freelance werkende art handlers en ten­ toonstellingsbouwers, in drukke periodes • In de museumzalen hangen 405 wall loopt dit op tot wel 25 extra krachten. Alle washers en spots en 500 tl-lampen middelen om de presentaties te maken zijn afkomstig uit bijdragen van derden, sponso­ • In 2015 werft het museum 0,8 miljoen ring, bezoekersinkomsten en buitenlandse euro van derden voor tentoonstellingen. overnames.

• Het museum toont 772 bruiklenen In 2015 zijn in het museum 37 grote en van particulieren en musea tijdens kleine tentoonstellingen te zien. Rondom de tentoonstellingen presentaties vinden activiteitenprogramma’s plaats. De presentaties gaan in de meeste • Het museum presenteert permanent gevallen van start tijdens geclusterde 3.150 stukken uit de eigen collectie openingen, doorgaans 3 per jaar. De ope­ en 772 bruiklenen in wisselende ningen bestaan uit een feestelijk programma tentoonstellingen waarbij de directeur of een conservator de tentoonstellingen toelicht en waarbij Presentaties ontwikkelt en organiseert bijzondere gasten aanwezig zijn. Zo is bij de het tentoonstellingsprogramma van het opening van de Design Derby: Nederland- museum. Dit programma bestaat uit België (1815-2015) Hare Majesteit Koningin tentoonstellingen met onderwerpen die Máxima aanwezig en vertelt Herman Pleij variëren van oude kunst tot hedendaagse een bevlogen verhaal over de middeleeuwen kunst en van pre-industriële vormgeving tot bij de opening van De ontdekking van het design, met als doel het bereiken van een dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel. gevarieerd en breed publiek. Het meerjaren­ beleidsplan vormt hierbij het uitgangspunt. Voor bezoekers is er altijd iets nieuws te zien Belangrijk is de (inter)nationale erkenning en te beleven. Dit maakt het museum tot een en waardering van de presentaties, waarbij dynamische en energieke plek. Ook buiten wordt gestreefd naar samenwerking op het de muren van het museum vinden regel­matig gebied van ideeënuitwisseling, bruiklenen, presentaties plaats. Zo is The Future of gezamenlijke producties en overname van Fashion is Now (2014) te zien in Shanghai tentoonstellingen. en reist de tentoonstelling Design Derby: Nederland-België (1815-2015) door naar de Presentaties bestaat uit vier projectleiders, samenwerkingspartner Design museum Gent. een technische dienst met vijf vaste

40 41 Collectiepresentaties waaronder sfeer, gemak of duurzaamheid. vertrekpunt: La La La Human Steps met ruim een Design Column met de titel Migration Het museum toont collectiepresentaties in Museum Boijmans Van Beuningen stelt bij honderd werken over la condition humaine, Matters over het actuele thema vluchtelingen het Van der Steur-gebouw (1935) en in het de presentatie van schilderijen een zo dicht de nieuwe aanwinst De kamer met balkon in en een steeds veranderende installatie met Paviljoen Van Beuningen-de Vriese (1991). mogelijke benadering van daglicht voorop. Spurveskjul (1911) van Vilhelm Hammershøi eigen verzamelingen van grafisch vormgeef­ De wisselende tentoonstellingen zijn voor­ Dit komt de kleurkwaliteit van de werken ten omringd met ruim zestig andere interieur- ster Lies Ros. namelijk te zien in de vleugel gebouwd door goede. Het daglicht is het beste te benaderen werken uit de volle breedte van de geschie­ architect Alexander Bodon (1972) en architec­ door een combinatie van tl-verlichting met denis. En In scène gezet, waar vormgeving In het najaar kijken we terug naar de ten Robbrecht en Daem (2003). daglichtkwaliteit en een speciale halogeen­ en beeldende kunst uit de laatste decennia middeleeuwen. Met de tentoonstelling De lamp als spot. Waar mogelijk wordt dit met elkaar vermengd worden en waar de ontdekking van het dagelijks leven – van De collectiepresentaties worden om de vermengd met daglicht dat via het plafond met traditionele scheidslijnen tussen tijdsperio­ Bosch tot Bruegel staat de periode centraal paar jaar opnieuw ingericht. In 2011 ging schuine lamellen en door de ramen naar bin­ des, stijlen en bewegingen zijn losgelaten. waarin schilders en prentmakers voor het De Collectie Verrijkt van start op de eerste nen valt. Sinds halogeenlampen uit de handel eerst afstappen van de religieuze thema’s en verdieping van het Van der Steur-gebouw, met zijn gehaald moet het museum op zoek naar De zomer staat in het teken van vormgeving. het alledaagse leven in hun werk tot onder­ voornamelijk schilderijen van de oude mees­ een alternatief. Er wordt intensief gezocht naar Allereerst de Design Derby: Nederland- werp nemen, met marskramers, boeren, ters tot aan de moderne tijd. In 2012 is de een LED-lamp met voldoende kleurweergave België (1815-2015) met 200 jaar vormgeving liefdesparen, geldwisselaars, lust, pijn en begane grond opnieuw ingericht onder de noe­ en kleurtemperatuur. Omdat er nog geen in Nederland en België waarbij de objecten gierigheid. Het drieluik De hooiwagen van mer De Collectie Vormgeving en sinds 2013 LED-lamp op de markt is die aan de door het uit de twee buurlanden, variërend van zilver, Jheronimus Bosch uit het Museo Nacional toont het Paviljoen Van Beuningen-de Vriese museum gewenste specificaties voldoet, wordt glas, keramiek en affiches tot meubels, del Prado in Madrid staat als kroonjuweel Studiecollectie 2, waarin de toepassing van gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe mode en auto’s met elkaar vergeleken kun­ centraal in de tentoonstelling opgesteld; dit het materiaal metaal van de middeleeuwen lamp. Philips heeft hierin het voortouw geno­ nen worden met het idee van vriendschappe­ werk alleen al is voor veel bezoekers reden tot aan de dag van vandaag centraal staat. men en beeldend kunstenaar Peter Struycken lijke wedstrijd in het achterhoofd. Verder een om een bezoek aan het museum te brengen. Gepland was om de collectieopstelling in is als adviseur in dit traject betrokken. tentoonstelling van Ted Noten die de inhoud 2015 opnieuw in te richten, maar halverwege van zijn atelier naar het museum verhuisde, Zie voor een overzicht van alle presentaties bijlage D. het jaar is om financiële redenen besloten dit Wisselende tentoonstellingen uit te stellen. Dit betekent niet dat er niets is De wisselende tentoonstellingen vinden vooral gebeurd, want ook een collectiepresentatie plaats in het gedeelte van het gebouw dat in die al staat vraagt aandacht met tussentijdse 1972 door Alexander Bodon en in 2003 door aanpassingen en permanent onderhoud. Robbrecht en Daem is gebouwd. Deze vleugel Soms worden kunstwerken tijdelijk uitgeleend is anders van karakter en sfeer. Hier heerst de aan collega-musea waardoor een vervangend dynamiek van wisselingen, groepsbezoek en werk nodig is of worden werken tijdelijk van commerciële functies. Het in 2008 geopende zaal gehaald voor een noodzakelijke conser­ entreegebied is het middelpunt van dit deel vering of restauratie. Daarnaast raken titel­ van het museum en een multifunctionele kaartjes en zaalteksten verouderd en ook het en bezienswaardige ontmoetingsplek. In licht in de zalen vereist permanente aandacht. dit gratis toegankelijke gedeelte bevinden Een nieuwe aanwinst kan ook aanleiding zijn zich de informatiebalie, de Espressobar, voor een verandering in de vaste opstelling: de museumwinkel, de Kunst Studio, twee zo werd Le miroir vivant (1928) van René tentoonstellingszalen, het prentenkabinet en Magritte toegevoegd aan de surrealistenzaal. de bibliotheek.

Daglicht De eigen collectie staat begin 2015 centraal Objecten in museumzalen kunnen op uiteen­ in het tentoonstellingsprogramma. Zelden lopende manieren worden belicht. Hierbij zijn er zoveel tentoonstellingen gelijktijdig kunnen verschillende criteria een rol spelen, te zien geweest met de eigen collectie als Het middenpaneel van het drieluik De hooiwagen van Jheronimus Bosch wordt op zaal geplaatst 42 43 Tentoonstelling Design Derby: Nederland-België (1815-2015), foto Aad Hoogendoorn 44 45 Tentoonstelling Sensory Spaces 6 – Sara VanDerBeek, foto Studio Hans Wilschut, Rotterdam Tentoonstelling Keramiek, een queeste. Een selectie uit drie privéverzamelingen (Kuipers, Koster & Quist en Den Blaauwen), foto Nieuwe Beelden Makers

Tentoonstelling Sensory Spaces 7 – Aleksandra Domanovic´, foto Studio Hans Wilschut, Rotterdam Tentoonstelling Design Derby: Nederland-België (1815-2015), foto Aad Hoogendoorn 46 47 Tentoonstelling De ontdekking van het dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel, foto Aad Hoogendoorn Tentoonstelling Design Column #10 – Crazy Care, foto Lotte Stekelenburg

Tentoonstelling De ontdekking van het dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel, foto Aad Hoogendoorn Tentoonstelling Pam Emmerik – Maanmensen, foto Aad Hoogendoorn 48 49 Tentoonstelling La La La Human Steps, foto Ernst Moritz Dansduet van choreograaf Édouard Lock van dansgezelschap La La La Human Steps met de dansers Gesine Moog en Jac Carlsson van het Cullberg Ballet in de tentoonstelling La La La Human Steps, foto Fred Ernst

Tentoonstelling La La La Human Steps, foto Ernst Moritz Crumping duel tussen dansers Ques en Claerence Person in de tentoonstelling La La La Human Steps, foto Aad Hoogendoorn 50 51 Tentoonstelling Lies Ros – In mijn verzamelingen kan ik wonen, foto Lotte Stekelenburg Tentoonstelling Ron Nagle – Chewing Gum Monuments, foto Lotte Stekelenburg

Tentoonstelling Ted Noten – Non Zone, foto Lotte Stekelenburg Tentoonstelling Eveline Visser – The Bird’s Empire, Tentoonstelling Martin Assig – Glückhaben, foto Lotte Stekelenburg foto Lotte Stekelenburg

52 53 medewerker voor de relaties met bedrijven, Relatiebeheer een medewerker ontvangsten/commerciële verhuur, een medewerker vrienden en een en filantropie ondersteunende medewerker (4,44 fte). Acht ambassadeurs ondersteunen de afdeling als Hoofd: Deirdre Carasso lid van de Fundraising Board met hun kennis, tijd en netwerk, evenals negentien notarissen, fiscalisten, advocaten en accountants van • 1.339 mensen zijn Boijmans Vriend het Boijmans Genootschap. Het museum is hen zeer dankbaar voor hun inzet en • 95 particulieren zijn lid van de betrokkenheid. Gezelschappen

• 14 bedrijven zijn lid van de Boijmans Hoogtepunten Business Club De Boijmans Vrienden reizen in het begin • 37 bedrijven zijn aangesloten bij het van het jaar af naar België voor de twee­ museum als Boijmans Corporate Member jaarlijkse Vriendenreis – een lang weekend vol kunst. In gezelschap van conservator • 4 bedrijven maken bijzondere projecten Mienke Simon Thomas bezoekt de groep de mogelijk Verbeke Foundation, verschillende musea in Gent en Mons en als afsluiter brengen zij • 24 fondsen en stichtingen dragen bij een bezoek aan keramist Pieter Stockmans aan projecten in zijn showroom in Genk. Hare Majesteit Koningin Máxima opent in het bijzijn van • 70 bijeenkomsten worden door relaties 200 genodigden de tentoonstelling Design in het museum georganiseerd Derby: Nederland-België (1815-2015). In oktober organiseert het museum het eerste Museum Boijmans Van Beuningen wordt door Kring Van Eyck Feest. De leden van deze vele handen gedragen. Dankzij de steun van Kring maken gezamenlijk de tentoonstelling vele begunstigers kan het museum bezoekers De ontdekking van het dagelijks leven – ­­­van inspireren, door middel van tentoonstellingen, Bosch tot Bruegel mogelijk en krijgen een educatieve projecten, nieuwe aanwinsten en preview van de opbouw van deze expositie. restauraties. In 2015 zijn het de in dit hoofd­ Gedurende de feestelijke avond zeggen vele stuk genoemde particulieren, bedrijven en nieuwe leden hun steun aan het museum toe. fondsen die dit mogelijk maken. Het museum In november vindt de tweede editie plaats van is hen allen zeer dankbaar voor hun gene­ het Boijmans Diner voor de Gezelschappen reuze steun, betrokkenheid en vertrouwen. die bestaan uit particuliere begunstigers. In het najaar sluiten tien ambassadeurs zich Relatiebeheer en filantropie richt zich op aan bij het nieuwe initiatief @Boijmans dat het optimaal onderhouden van de goede in januari 2016 wordt gelanceerd: een nieuw contacten van het museum en het leggen Vriendenlidmaatschap voor kunstliefhebbers van nieuwe contacten. De afdeling bestaat tot 45 jaar. Tenslotte slaagt het museum er uit een hoofd, een medewerker fondsen, een vlak voor het einde van het jaar in om het 54 55 werk Le miroir vivant van René Magritte te -- Aankoop Johan van Oord, Compositie 23.6 De heer J.J.C.M. van Dooremalen De heer en mevrouw Krikke verwerven, met dank aan vele fondsen en -- Aankoop Johan van Oord, 198.3 De heer J. Drost en mevrouw K. de Regt Maria Kuster particulieren. -- Aankoop J.J.P. Oud, 07d De heer F. van Gageldonk Joke en Steven Lamberts -- Aankoop Melanie Smith, twee installaties, Hans en Ted Galjaard De heer A. Lampe 115 Thoughts on Insubstantial Subjects Jacob en Janine van der Goot-Nauta Renate en Pepijn de Lange Subsidiënten and Matter Frans Gosses Rick en Bernadette Linck-Derks -- Aankoop Eveline Visser, Le lit de Marie De heer M. de Groene Hein en Barbara van der Loo Gemeente Rotterdam Antoinette De heer en mevrouw Hessels-de Bruin Jolande en Harald van Loon Museum Boijmans Van Beuningen is een JoAnn Gonzalez Hickey Annemarie Lütjens zelfstandige organisatie die mede wordt De heer en mevrouw Hilders Jaap en Andrea van Manen gefinancierd door de gemeente Rotterdam. Particulieren De heer W.G.R. Hofman Albert Meuter Dit is al sinds de oprichting van het museum Teunis Hol De heer J. Nauta in 1849 een succesvolle samenwerking. De Elke bijdrage is welkom. We danken iedereen Ingrid en Bert Huisman-Van Baaren Nedspice Restauratiefonds gemeente steunt daarnaast educatieve pro­ die het museum in 2015 met een gift onder­ In4Art Han Nefkens Fashion on the Edge jecten, waardoor jaarlijks tientallen kinderen steunt. Particulieren die het museum steunen De heer A.G. Jacobs en mevrouw De heer en mevrouw H.R. Okkens intensief in aanraking komen met musea. met een gift vanaf 1.000 euro worden uitgeno­ C.M.M. Jacobs Leo Oosterveer digd om als begunstiger toe te treden tot één Godelieve Janssen De heer en mevrouw Overdevest In 2015 droeg de gemeente bij aan: van de Gezelschappen die het museum kent: Eveline Jurry en John Fiszbajn Niels Peteri en Kirsten van den Berg -- Educatief project Cultuurcoach 2014-2015 Kring Van Eyck, Gezelschap Bas Jan Ader, JK Stichting De heer A. Plompen -- Educatief project Cultuurcoach 2015-2016 Gezelschap Salvador Dalí, Gezelschap Paul Kalhorn/Timmermans Fonds Pooling Partners Cézanne en Gezelschap Jheronimus Bosch. Marielle Koppenol-Laforce Dirk Jan Postel BankGiro Loterij We nemen deze begunstigers mee achter de Albert en Catherine de Kreij R.T. Holding BV Sinds 2006 wordt het museum gesteund door schermen en betrekken hen bij bijzondere de BankGiro Loterij. Dit stelt het museum ontwikkelingen en projecten. In 2015 zijn deze onder andere in staat om kunstwerken voor de particulieren, naast zij die onvermeld wensen collectie te verwerven en grootschalige ten­ te blijven, lid van één van de gezelschappen: toonstellingen te realiseren. In 2015 kan mede dankzij het aankoopbudget van de BankGiro Cees en Christina Alblas Loterij onder andere het bijzondere, vroege Annie Doeksen Stichting werk van René Magritte aangekocht worden. Renée van Beuningen Liesbeth Bijvoet en Han Schuil -- Tentoonstelling La La La Human Steps Leendert Bikker en Janneke Vrij -- Tentoonstelling De ontdekking van het Eelco en Annemarie Blok-Weverling dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel Carel Blotkamp -- Aankoop Karin van Dam, Pok Margriet de Boer en Dirk de Frenne -- Aankoop Marcel Duchamp, Le surréalisme Frits en Tessa Bruijn en 1947: exposition internationale du Jan en Els van Buren-Walvis surrealisme Simone en Allard Castelein-Van den Akker -- Aankoop René Magritte, Le miroir vivant Henk Christophersen en Erik van Ginkel -- Aankoop Ted Noten, Animatiefilm SgrA* Lisa Couwenbergh en Sjarel Ex 1/3 + 1 AP Robert en Annemijn Crince le Roy-van -- Aankoop Mai van Oers, zes tekeningen, Munster van Heuven Zonder titel Eric-Paul Dijkhuizen en Willemien -- Aankoop Johan van Oord, 190.5 Dijkhuizen-Nauta Leden van de Kring Van Eyck bekijken met kunstenaar Ted Noten zijn tentoonstelling Non Zone, foto Aad Hoogendoorn 56 57 Bas en Suzan Scheurwater-van de Bilt Lex Haak Blockbusterfonds Mondriaan Fonds Piet van der Slikke en Sandra Swelheim Bert Kreuk -- Tentoonstelling De ontdekking van het -- Videokanaal ARTtube Jan Dirk en Patricia Smit Kees van Leeuwen en Ton Terwel dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel -- Tentoonstelling De ontdekking van het Stichting Saphir Lightwell B.V. dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel Jan en Henny Strooij-Sterken Jonkheer F.C. van Nispen tot Sevenaer De Gijselaar-Hintzenfonds -- Tentoonstelling Design Derby: Nederland- Jan en Andrea Teunissen-Oprea NLXL -- Educatief project Boijmans Taal- en België (1815-2015) De heer en mevrouw Tiedemann Ted Noten rekenprogramma -- Educatief project Boijmans Taal- en Bastiaan Vaandrager H.R. Okkens rekenprogramma Mevrouw P. Veder Johan van Oord Dutch Culture / BesteBuren -- Aankoop Bas van Beek, twee tulpenvazen, Bart en Liesbeth de Ven-Buitenhuis Kars Persoon -- Tentoonstelling Design Derby: JVDV-C en JVDV-V Mevrouw M. de Vroede Adriaan van Ravesteijn Nederland-België (1815-2015) -- Aankoop Hans Bellmer, Sans Titre Mevrouw R. van der Waals J.H. Roeterink -- Aankoop Karin van Dam, drie collages, De heer en mevrouw Weisz Wil Sandkuijl Fonds 21 Facade 2, Facade 3, Facade 4 Mevrouw A. van Wensveen-Kolff en C.O.A. baron Schimmelpenninck van der Oije -- Tentoonstelling Design Derby: -- Aankoop Siobhán Hapaska, The Inquisitor de heer D.M.N. van Wensveen J.A. Sonnenberg ­Nederland-België (1815-2015) -- Aankoop René Magritte, Le miroir vivant Robert en Marijcke Willink Ronald Spoor en Marga de Bolster -- Videokanaal ARTtube -- Aankoop Christien Meindertsma, Bottom Martin L.M. Witjens Studio Swine Ash Observatory Olo en Tineke de Witt Wijnen-Jansen Ineke Tirion-Beijerinck Fonds voor Cultuurparticipatie -- Aankoop Van Reek ten Bosch Banketje, Schoonhoven Turing Foundation -- Educatief project Cultuureducatie in 4 tekeningen Bruno Varon het VMBO -- Aankoop Melanie Smith, twee installaties, Arnout Visser en Richard Hutten 115 Thoughts on Insubstantial Subjects Nalatenschappen Hanneke Winter en Dick Versluis Goethe-Institut and Matter -- Tentoonstelling Martin Assig– Glückhaben -- Aankoop Studio Wieki Somers, Aoyama Het museum ontvangt een nalatenschap van: -- Aankoop Koen Taselaar, Multititled 6 (A -- De heer B. Sprang Langdurige buiklenen Han Nefkens Fashion on the Edge Hammock Between A Rock And A Hard -- Aankoop Viktor&Rolf, Look 02, Haute Place) Deze particulieren, stichtingen en bedrijven Couture Van Gogh Girls, Collection 52 -- Aankoop Arnout Visser, Salad Sunrise Schenkingen van kunst geven, naast zij die onvermeld wensen te -- Aankoop Viktor&Rolf, Look 08, Haute -- Aankoop Arnout Visser voor Droog blijven, kunstwerken in langdurig bruikleen: Couture Van Gogh Girls, Collection 52 Design, Salad Sunrise Deze particulieren en bedrijven schenken of -- Han Nefkens Fashion on the Edge -- Aankoop Viktor&Rolf, Look 18, Haute -- Aankoop Arnout Visser, Archimedes laten na, naast zij die onvermeld wensen te -- Stichting Museum Boijmans Van Couture Van Gogh Girls, Collection 52 -- Aankoop Hozan Zangana (ontwerp) en blijven, een of meerdere kunstwerken: Beuningen -- Aankoop Viktor&Rolf, Look 10, Haute Suzan Becking (keramist), Haft Sin Couture Wearable Art, Collection 53 collection Earth Dark, 8-delig servies Woody van Amen Bas van Beek Fondsen en huisstichtingen Kalhorn/Timmermans Fonds Prins Bernhard Cultuurfonds (mede dankzij Diederiekje Bok en Hein Mevissen/ -- Ondersteuning van de afdeling het Breeman Talle Fonds, afdeling Zuid- John Doe LA Fondsen van particulieren, overheden en Relatiebeheer en filantropie Holland en Cultuurfonds Conservatoren C.H. Coolen-Kalkman bedrijven zijn belangrijke steunpilaren van het Stipendium) Karin van Dam museum. Daarnaast heeft het museum eigen K.F. Heinfonds -- Educatief project Boijmans Taal- en Gert Dumbar huisstichtingen die ondersteuning bieden bij -- Tentoonstelling De ontdekking van het rekenprogramma Loes Emck-van Zanden de belangrijkste taken: beheren, verwerven, dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel -- Tentoonstelling Design Derby: Nederland- Pam Emmerik presenteren en onderwijzen. Het museum is België (1815-2015) Marja en Jan-Willem Groenendaal alle fondsen en stichtingen zeer dankbaar, -- Aankoop René Magritte, Le miroir vivant Huibert Groenendijk ook zij die onvermeld wensen te blijven. 58 59 -- Conservatorenstipendium voor tentoon­ album met 432 prenten stelling Fra Bartolommeo – de goddelijke -- Aankoop Peter Vilhelm Ilsted, renaissance De mandolinespeelster -- Tentoonstelling De ontdekking van het -- Aankoop Peter Vilhelm Ilsted, dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel Uit de tuin van Villa d’Este -- Aankoop Valdemar Magaard, Stichting Ammodo Vrouw met lelie -- Serie tentoonstellingen Sensory Spaces -- Aankoop Søren Henrik Petersen, Sensory Spaces 6 – Sara VanDerBeek Landschap met bomen Sensory Spaces 7 – Aleksandra -- Aankoop Hans Schäufelein, Domanovic´ Groep van tien soldaten met zwaarden -- Aankoop anoniem, 300 ‘Souvenirrozen’ Stichting Bevordering van Volkskracht -- Tentoonstelling De ontdekking van het Stichting Museum Boijmans Van Beuningen dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel -- Aankoop René Magritte, Le miroir vivant -- Ondersteuning afdeling Relatiebeheer en Stichting Boek en Wurm filantropie -- Restauratieproject Rembrandt als etser Stichting Swart-van Essen Stichting Bosch Research and Conservation -- Educatief project Boijmans Taal- en Project rekenprogramma Conservator Friso Lammertse laat de leden van de Kring Van Eyck de opbouw van de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel zien, -- Restauratie Jheronimus Bosch, De heilige foto Aad Hoogendoorn Christophorus Stichting Van Beuningen/Peterich-fonds -- Aankoop René Daniëls, École des Stichting Dorodarte Boosaards -- Tentoonstelling De ontdekking van het dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel Stichting Zabawas -- Tentoonstelling De ontdekking van het Stichting Fonds Willem van Rede dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel -- Aankoop René Magritte, Le miroir vivant Stimuleringsfonds Creatieve Industrie Stichting Lucas van Leyden -- Videokanaal ARTtube -- Aankoop anoniem, Prentenbijbel -- Tentoonstelling The Future of Fashion is -- Aankoop anoniem, Witte haai Now, editie Shanghai -- Aankoop anoniem, Portret van Götz von Berlichingen Vereniging Rembrandt -- Aankoop anoniem, Portret van Sebastian -- Aankoop René Magritte, Le miroir vivant Schertlin von Burtenbach -- Aankoop Sigrid Calon, To the extend VSBfonds of / \ | & - -- Tentoonstelling De ontdekking van het -- Aankoop Baldassare Franceschini, dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel Christus als Man van Smarten -- Aankoop Michele Greco, L’Asinaria -- Aankoop Maarten van Heemskerck, Seizoensopening op 9 oktober 2015, foto Aad Hoogendoorn 60 61 Bedrijven KPN Nedspice Restauratiefonds Boijmans Genootschap Middelland Beheer B.V. -- Restauratie Jheronimus Bosch, De heilige De leden van Boijmans Business Club en de Möller Autoschade Groep Christophorus Het Boijmans Genootschap is opgericht in Boijmans Corporate Members maken jaarlijks Nationale Nederlanden 2013 en bestaat uit 19 leden: fiscalisten, bijzondere tentoonstellingen mogelijk. Nederlands Loodswezen B.V. accountants, notarissen en advocaten. De Port of Rotterdam Zaalverhuur leden delen hun kennis en expertise met 14 Boijmans Business Clubleden: R.A.M. Vismans Gerechtsdeurwaarders & Museum Boijmans Van Beuningen. ABN AMRO Bank N.V Incasso In 2015 worden de sfeervolle zalen van het Breedveld Staal B.V. Rabobank Rotterdam museum 70 keer ingezet voor bijeenkomsten Amsterdam Publishers Brunel International N.V. Solon management & organisatie van leden van de Boijmans Business Club, -- Mevrouw dr. L. Heenk Deerns Nederland B.V. STOER Corporate Members en andere bedrijven BDO Accountants & Adviseurs IMCD Group B.V. Straatman Koster Advocaten en instellingen uit de omgeving Rotterdam. -- De heer C. Alblas Leaseplan Nederland N.V. TBI Holdings B.V. De opbrengsten van bijzondere ontvangsten Bluelyn Loyens & Loeff N.V. Tornante Trainingen komen direct ten goede aan aankopen, -- De heer P. van Gelderen Nidera B.V. Van Der Spek uitvaart restauraties, tentoonstellingen en educatieve -- De heer mr. P. van Onzenoort OC&C Strategy Consultants Van Steenderen MainportLawyers projecten. DRV Accountants & Adviseurs Ploum Lodder Princen Wybenga Advocaten -- De heer mr. H. Treure ProDelta Holding B.V. Erasmus Universiteit Rotterdam PwC Onderscheidingen -- Mevrouw prof. dr. S.J.C. Hemels Rotterdam Harbour Holding Bedrijfssponsoring -- Mevrouw R. Buijze MA SV Interieurgroep B.V. De in 2008 door Ted Noten ontworpen broche, EY Naast de bedrijvenkringen kunnen bedrijven de Gouden B, wordt uitgereikt aan personen -- De heer mr. T.A. Huiskes 37 Boijmans Corporate Members: als sponsor bijdragen aan projecten. Google die zich op uitzonderlijke wijze hebben ingezet Kooijman Autar Notarissen A. De Jong groep sponsort een multimediale presentatie in de voor het museum. Dit jaar reiken we de -- De heer mr. A. Autar AKD tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel, waarin Gouden B uit aan Meinard Sprenger, die op 21 KPMG Meijburg & Co AM het publiek via technologie van Google Art september afscheid neemt als bestuurslid van -- De heer drs. J.A. Stigter Anthony Veder Group N.V. Project tot op de millimeter op de schilderijen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. Loyens & Loeff Aon Groep Nederland kan inzoomen. Met het in 2014 opgerichte -- Mevrouw mr. P. Kouwenhoven Auto Hoogenboom B.V. Nedspice Restauratiefonds draagt het -- De heer F. van der Leije Bakker Barendrecht B.V. Rotterdamse bedrijf bij aan bijzondere res­ Fundraising Board Ploum Lodder Princen Bilderberg Parkhotel Rotterdam tauraties. Dit jaar is dat de restauratie van De -- Mevrouw mr. J.P. van Loon Cardano Heilige Christophorus van Jheronimus Bosch. Sinds 2014 wordt het museum bijgestaan PricewaterhouseCoopers Cordeel De restauratie vindt plaats in de Kunst Studio door de Fundraising Board. De board bestaat -- Mevrouw drs. R. de Lange-Snijders Corthaus Beheer B.V. en is hierdoor zichtbaar voor publiek. uit acht ambassadeurs: Roosje & Van der Laarse D. Berghout B.V. -- De heer mr. S.C. Roosje Dura Vermeer Groep N.V. In 2015 zijn onze sponsors naast hen die -- Simone Castelein-van den Akker SmeetsGijbels EY anoniem willen blijven: -- Annemijn Crince le Roy-van Munster ­ -- Mevrouw mr C.L.M. Smeets Eversheds B.V. van Heuven Van Heeswijk notarissen NV Gemeente Rotterdam Aon -- Eric-Paul Dijkhuizen -- Mevrouw prof. mr. T. Mellema HAL Investments B.V. -- Boijmans Diner 2015 -- Christine Doeksen-van Galen Last Weerts Advocaten Handelsbanken -- Jeroen Drost -- Mevrouw mr. M.P.Ph.M. Weerts Houthoff Buruma Google -- Steven Lamberts Zantboer & Partners ING Bank Rotterdam -- Tentoonstelling De ontdekking van het -- Hein van der Loo -- De heer mr. W. Verstijnen KoenVisser Group dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel -- Patricia Smit-Kramers 62 63 Sjarel Ex vertelt leden van de Kring Van Eyck over het Collectiegebouw, foto Aad Hoogendoorn 64 65 Mevrouw A.F. Boumeester-van der Vorm Huisstichtingen De heer B.M. Dura Mevrouw J.C.A.T. Frima (tot 25 augustus) Mevrouw I. Huisman-van Baaren Mevrouw mr. E.E. Jurrij Het museum wordt bij de belangrijkste De heer mr. J.G. Princen taken – beheren, verwerven, presenteren en De heer M.J.V. Sprenger (tot 21 september) onderwijzen – al sinds jaar en dag door huis­ De heer mr. B. Vaandrager stichtingen ondersteund. Deze zijn van vitaal Mevrouw drs. M.J. van ’t Wout-van der belang voor het goed functioneren van het Reijden (per 21 september) museum. Elk van de zeven huisstichtingen wordt beheerd door een eigen bestuur en heeft een specifiek doel. Han Nefkens Fashion on the Edge

Stichting Museum In 2010 start Han Nefkens, in samenwerking Boijmans Van Beuningen met gastconservator en lector modevorm­ geving José Teunissen, het nieuwe initiatief De Stichting Museum Boijmans Van Fashion on the Edge in Museum Boijmans Beuningen, opgericht in 1939 door havenba­ Van Beuningen, waarmee experimentele ronnen D.G. van Beuningen en W. van der ontwikkelingen in de mode worden gesti­ Vorm in samenwerking met directeur muleerd. Dit initiatief is voor vijf jaar aan het D. Hannema, heeft als doel de belangen van museum verbonden. het museum in het algemeen te ondersteu­ nen. Zij verwezenlijkt dat onder andere door Initiatief Han Nefkens ­ op verzoek van het museum aankopen van Fashion on the Edge kunstwerken te realiseren en het werven De heer H. Nefkens van Corporate Members en leden van de Mevrouw drs. J. Teunissen Boijmans Business Club. De stichting is (ten De heer drs. K.M.T. Ex dele) juridisch eigenaar van de kunstwerken die zij koopt of door particulieren zijn geschonken, zo’n 8% van het museumbe­ Stichting Fonds stand. De stichting verwerft ook het eigendom Willem van Rede van aankopen ten behoeve van het museum door een aantal huisstichtingen en fondsen De Stichting Fonds Willem van Rede is al op naam die bij haar zijn ondergebracht. decennialang een inspirerende motor voor de collectie. Naamgever Willem van Rede Bestuursleden (1880-1953) bepaalde dat met zijn kapitaal, De heer ing. A. Aboutaleb, erevoorzitter dat hij aan de Staat der Nederlanden naliet, De heer drs. C.O.A. baron een collectie hedendaagse kunst voor het Schimmelpenninck van der Oije, voorzitter Museum Boijmans Van Beuningen moest De heer drs. K.M.T. Ex, secretaris worden aangelegd. De opeenvolgende bestu­ De heer drs. S.J. van der Goot, ren van de Stichting Fonds Willem van Rede penningmeester hebben in de geest van het testament en de 66 67 door de erflater geformuleerde doelstellingen Commissie van Toezicht Ook legateert hij een geldbedrag waarvan de Bestuursleden aansluiting gezocht bij de collectie moderne Mevrouw M.A. Kraaijeveld van jaarlijkse rente bestemd is voor uitbreiding De heer mr. C.O. van der Vorm, voorzitter en hedendaagse kunst van het museum. Hemert-Peterich van de collectie prenten. Dit fonds, waarvan Mevrouw A.F. Boumeester-van der Vorm, De heer D.G. Peterich de opbrengst jaarlijks wisselt, draagt de regent secretaris Bestuursleden De heer mr. drs. H. van den Brink naam Stichting Lucas van Leyden en dient tot De heer dr. R.J. Willink, regent conservator De heer drs. K.M.T. Ex, voorzitter vandaag de dag zijn doel. Ruim tienduizend Mevrouw E.J. Reurink, penningmeester prenten zijn door het museum sinds 1951 met Mevrouw drs. A. Birnie Kalhorn/Timmermans Fonds dit fonds ten behoeve van de gemeentelijke Mevrouw mr. J.P. van Loon collectie aangekocht. Het kapitaal van de De heer mr. M.A. van Valen Dit fonds is door de naamgevers in 2009 stichting wordt beheerd door de voor­zitter, De heer prof. dr. L.C. Winkel opgericht om de aankoop van zilver en secretaris en penningmeester van de hedendaagse ontwerpen te bevorderen. Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. Het museum heeft sinds jaren een intensieve Stichting Van Beuningen/ band met verzamelaars Joop Kalhorn (over­ Bestuursleden Peterich-fonds leden 2009) en Jaap Timmermans, die vele De heer drs. C.O.A. baron aankopen en opdrachten op het gebied van Schimmelpenninck van der Oije, voorzitter Met een kunstenaar als vader en de verza­ internationaal hedendaags design mogelijk De heer drs. K.M.T. Ex, secretaris melaar D.G. van Beuningen als grootvader, hebben gemaakt. De stichting doet aankopen De heer drs. S.J. van der Goot, wordt Peter Paul Peterich (1933-2000) van op verzoek van het museum. Het bestuur penningmeester jongs af aan door kunst omringd. Hij studeert van de stichting en het beheer van het stich­ kunstgeschiedenis en heeft grote affiniteit met tingskapitaal liggen bij het bestuur van de de poëzie. In 1965 richt hij samen met zijn Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. Stichting Willem van der Vorm moeder, Flora van Beuningen, de Stichting Jaarlijks is een bedrag beschikbaar voor Van Beuningen-Peterich op ter ondersteuning aankopen, die eigendom worden van de Willem van der Vorm (1873-1957), haven­ van de beeldende kunst en de tekenkunst in Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. baron en verzamelaar, is een van de meest het bijzonder. Tussen 1965 en 1973 wordt uit loyale begunstigers van Museum Boymans. dit fonds, vaak op advies van de toenmalige Directeur Hannema adviseert hem bij de conservator, een honderdtal tekeningen Stichting Lucas van Leyden opbouw van zijn collectie en Van der Vorm aangekocht voor het museum. Op grond van is nauw betrokken bij de oprichting van de Peterichs testament wordt het fonds na zijn Dr. J.C.J. Bierens de Haan (1867-1951) Stichting Museum Boymans. Tijdens de dood in 2000 nieuw leven ingeblazen en krijgt leidde een avontuurlijk leven. In de roerige eerste vergadering in 1939 schenkt hij het het museum jaarlijks een bedrag van enkele jaren van de vroege twintigste eeuw is museum De Kwakzalver, een hoogtepunt in tienduizenden euro’s om eigentijdse (teken) hij werkzaam in oorlogsgebieden als het oeuvre van Gerard Dou. Een genereus kunst aan te kopen. Aankopen van deze Transvaal en Oranje Vrijstaat, Griekenland gebaar dat later door vele schenkers is stichting geschieden op verzoek en initiatief en in Frankrijk. Hoewel Bierens de Haan nagevolgd. Aanvankelijk wordt de collectie van het museum en worden eigendom van de vanaf zijn studententijd prenten verzamelt, van Willem van der Vorm na zijn dood in Stichting Museum Boijmans Van Beuningen. gaat hij zich er pas na zijn artsenloopbaan 1957 tentoongesteld in zijn woonhuis aan de actief op toeleggen. Hij brengt een collectie Westersingel. In 1972 moet dit pand wijken Bestuursleden bijeen die van meet af aan bedoeld is voor voor de metro en besluit de Stichting Willem De heer J. Peterich, voorzitter Museum Boymans, zoals het museum toen van der Vorm de door haar beheerde col­ Mevrouw mr. M.E. Reimers-Stijger, nog genoemd werd, en verzamelt gericht op lectie met schilderijen van Gerard ter Borch, secretaris lacunes in de museumcollectie. Zijn collectie Gabriel Metsu en Anthonie van Dijck in lang­ De heer drs. O.F.J. Paymans, van ruim 26.000 prenten laat hij na aan het durig bruikleen te geven aan het museum. penningmeester museum, casu quo de gemeente Rotterdam. 68 69 In Rotterdam bezoeken 270.000 mensen het Marketing en museum en online vergroot het museum zijn internationale schare volgers naar bijna 1,6 communicatie miljoen, waarvan 29% uit het buitenland.

Hoofd: Sandra van Dongen Venster op de wereld

• De free publicity mediawaarde die het Ook in 2015 is de stad populair: Rotterdam museum genereert is 11.579.860 euro wordt uitgeroepen tot Beste Binnenstad van Nederland en Lonely Planet tipt Rotterdam • Het museum ontvangt 50.764 jongeren als Best in Travel 2016. De reisgids en studenten karakteriseert het museum als ‘masterpiece- filled’. Niet alleen de stad, maar ook het • De economische impuls als gevolg van museum ontvangt steeds meer buitenlandse het bezoek uit binnen- en buitenland voor bezoekers. Sinds 2013 is dit aantal verdub­ de stad Rotterdam is met 15% ­gestegen beld tot 17%, in de zomermaanden loopt naar 12.722.037 euro (gegevens het op naar 1 op de 4 bezoekers. Het Rotterdam Partners) museum weet, samen met de inspanningen van Rotterdam Partners, buitenlandse • Het museum ontvangt een groeiend journalisten en touroperators aan zich te aantal van 1.584.983 unieke bezoekers binden. In 2015 ontvangt het museum via online, waarvan 29% uit het buitenland 30 (internationale) touroperators groepen. Zowel de buitenlandse toeristen als ook • Het museum wordt gevolgd door 126.654 de Nederlandse dagtoeristen die voor het kunstliefhebbers wereldwijd via sociale museum­programma naar Rotterdam reizen, media zorgen voor een groeiende economische impuls in de stad van ruim 12,7 miljoen euro Het enthousiasmeren van publiek, partners in 2015. en pers voor het internationaal gerenom­ meerde programma en de collectie is de De uitstekende internationale bruikleen­ kerntaak van Marketing en communicatie. positie van de Rotterdamse collectie zorgt De afdeling bestaat uit een afdelingshoofd, voor prachtige tentoonstellingen in eigen twee medewerkers, twee tijdelijke mede­ stad en laat vele collectiestukken tot ver werkers en twee stagiaires (2,67 fte), en over de landsgrenzen reizen. In 2015 reizen het kassateam. Dit team verbetert de visitor twee tentoonstellingen van het museum journey en brengt de gastvrijheid naar naar het buitenland: in Gent is de Design een hoger niveau. Samen weten zij zowel Derby: Nederland-België (1815-2015) te ervaren kunstliefhebbers als nieuwe bezoe­ zien en in Shanghai wordt The Future of kers aan het museum te binden. Door een Fashion is Now getoond. De reizende col­ scherpe inkoop van middelen, intensieve lectie verstevigt de internationale reputatie: internationale persbewerking en strategische dit jaar genieten wereldwijd ruim 3,6 miljoen partnerships met (Rotterdamse) A-merken kunstliefhebbers van de Rotterdamse bereikt het museum een enorm publiek. kunstwerken. ‘Onze’ Titus trok de meeste 70 71 bezoekers. Dit meesterwerk van Rembrandt onder de stationshal is sfeervol aangekleed Holland Marketing doen vele internationale artikel aan de komst van het drieluik. is door 800.000 liefhebbers bewonderd met het campagnebeeld, buiten aan de journalisten verslag van het programma en Vele duizenden bezoekers vergapen zich in The National Gallery in Londen en het Weena is het promotiefilmpje eveneens te de collectie. In het najaar leidt een intensieve tijdens de tentoonstelling aan het bijzondere Rijksmuseum in Amsterdam. zien en trotters op het Kruisplein wijzen (dag) bewerking van de Belgische markt tot een werk en zijn trots op het feit dat het na toeristen de weg naar het museum met een hoog percentage bezoekers uit België van 450 jaar weer in eigen land te zien is. Een serie kunstwerken uit de tentoonstelling. maar liefst 1 op de 3 buitenlandse bezoe­ uitspraak van een bezoeker is zelfs op de Partners in marketing kers. Het museum wordt door steeds meer tentoonstellingsposter beland: ‘Geweldig internationale media gevolgd, waaronder en uniek om ‘de Hooiwagen’ van Bosch te Het museum werkt samen met diverse Ja voor Collectiegebouw De Morgen, VRT, Politiken, Frankfurter zien schitteren in deze tentoonstelling die partijen in de stad, in het land en daar­ Allgemeine Zeitung, Burlington Magazine, niemand mag missen.’ buiten. De inspanningen zijn gericht op het Het museum gaat in 2015 met het Art e Dossier en The New York Times. Het merk Boijmans is gesterkt door de effectief onder de aandacht brengen van ‘Collectiegebouwmobiel’ de stad in om de publiekssuccessen van De weg naar Van het programma en het versterken van de Rotterdammer kennis te laten maken met het Met de komst van de Hooiwagen van Eyck (2012), Oskar Kokoschka (2013) en reputatie van het museum. Met (media) Collectiegebouw. Tijdens de Museumnacht Jheronimus Bosch naar Nederland ontstaat Brancusi, Rosso, Man Ray (2014), en dit jaar partners als de ANWB, Spoor Magazine en staat het mobiel op de binnenplaats en kan een vliegwieleffect door de positieve pers­ De ontdekking van het dagelijks leven – van de BankGiro Loterij wordt het publieksbereik de bezoeker in een photobooth met het aandacht en vooral ook door de reacties Bosch tot Bruegel. Ook bijzondere aan­ op nationaal niveau verbreed. Met partners Collectiegebouw op de foto. Ook reist het van het publiek. Een selectieve groep pers winsten, zoals in 2015 René Magritte’s als TEFAF/PAN, Art Rotterdam, de Groene mobiel af naar de kunst- en antiekbeurs is aanwezig op zaal bij de installatie van het ­­Le miroir vivant, bestendigen de repu­ Amsterdammer en de Bijenkorf weet het TEFAF, waar directeur Sjarel Ex het ‘Public wereldberoemde drieluik. ’s Avonds toont de tatie van het museum. Daarnaast is de museum het publieksbereik te verdiepen. Art Depot’ tijdens een symposium presenteert NOS in alle journaals een reportage en ook ­merkreputatie versterkt door de documen­ Ook lokale partners als Rotterdam Partners, aan internationale kunstjournalisten. Het El País en The New York Times wijden een taire Conducting Boijmans, waarin regisseur RET, Rotterdam Festivals, Rotterdampas, museum neemt deel aan debatten en bewo­ ondernemers aan de Nieuwe Binnenweg en nersavonden en houdt pers en publiek op de de Witte de Withstraat zijn essentieel in het hoogte via een weblog. In het najaar valt een enthousiasmeren van de Rotterdammer en positief besluit in de gemeenteraad, met dank de dagtoerist tot een bezoek aan het grootste aan de inspanningen van de partners, ambas­ kunstmuseum van de stad. Samenwerkingen sadeurs, vele vrienden van het museum en worden gevonden met collega-instellingen 5.086 adhesiebetuigingen. en Rotterdamse A-merken als de Doelen, Diergaarde Blijdorp, de Kunsthal en het Bilderberg Parkhotel. Publiciteit

In het najaar brengt het museum in samen­ Het museum schuift aan tafel bij De Wereld werking met Rotterdam Festivals, RET en Draait Door en bij het VRT actualiteiten­ Verenigd Schouwburgplein het gebied in programma De Zevende Dag, is onderwerp en rondom Rotterdam CS in middeleeuwse van reportages bij het NOS journaal en sferen. Rond de opening van De ontdekking RTV Rijnmond en komt gemiddeld 11 van het dagelijks leven – van Bosch tot keer per dag ter sprake in de Nederlandse Bruegel sieren enorme banieren met het dag-, week- en maandbladen. Ondanks campagnebeeld de stationshal, wordt op de krimpende ruimte voor cultuur in de grote schermen een promotiefilmpje vertoond gedrukte media blijft de mediawaarde op en kan de reiziger een ‘selfie’ maken met een een stabiel niveau van 11,6 miljoen euro. driedimensionale marskramer uit het schilderij Mede dankzij Rotterdam Partners, Claire van Jheronimus Bosch. Ook het metrostation Beke – Communicatie in Cultuur en NBTC Hare Majesteit Koningin Máxima opent de Design Derby, foto Aad Hoogendoorn 72 73 Sonia Herman Dolz directeur Sjarel Ex Uit onderzoek blijkt tevens dat het Het verbeteren van de gastvrijheid in het NRC Handelsblad over La La La Human volgt tijdens zijn (verzamel)activiteiten voor museum­programma als afwisselend wordt museum is onderdeel van de visitor journey. Steps: ‘Huiveringwekkend en mooi het museum. ervaren. Ook dit jaar weer behoort Museum Sinds september is geïnvesteerd in een tegelijk.’ *** De documentaire gaat in 2015 in première Boijmans Van Beuningen tot de top vier van speciaal kassateam van gastvrouwen en op het IFFR, is vervolgens te zien op TV best bezochte kunstmusea in Nederland, -heren die de bezoeker bij binnenkomst Rijnmond en wordt begin 2016 getoond bij Amsterdamse musea uitgezonderd. wegwijs maakt. Het museum weet zowel De Volkskrant: ‘Design Derby: Nederland- het Uur van de Wolf. De koninklijke opening de Rotterdammer als ook steeds meer België (1815-2015) is de niet te missen van de Design Derby door Hare Majesteit De social media spelen een steeds belangrij­ toeristen een warm welkom te geven. In zomerexpositie over vormgeving.’ ***** Koningin Máxima zorgt voor veel aandacht kere rol in het bereiken van nieuwe, internati­ 2015 komt 23% van de bezoekers uit de van de (royalty) pers. Vele Rotterdammers onale en loyale bezoekers. Het aantal volgers regio Rijnmond, hiervan geeft het grootste bleven voor de deur staan om Koningin en fans is ook in 2015 weer flink gegroeid deel (67%) aan dat het museum van belang The New York Times over de Design Derby: Máxima toe te zwaaien. Later in het jaar van ruim 80.000 naar ruim 126.000, een groei is voor het woonplezier in de stad. 70% van ‘A Dutch-Belgian showdown: opent Koningin Mathilde de tentoonstelling van maar liefst 57%. De verschillende fora de bezoekers geeft aan dat het museum de an engaging and enlightening picture in Gent. Een koninklijke opening stond ook zorgen voor een brede verspreiding van het reden is om naar Rotterdam te reizen. of Dutch and Belgian design.’ The Future of Fashion is Now in Shanghai te nieuws en uitzonderlijk goede mond-tot-mond Het totale programma van tentoonstellingen wachten, maar helaas is Koningin Máxima reclame, die tot ver over de grenzen reikt. wordt gewaardeerd met een 8. In 2015 kort ervoor ziek naar Nederland terug­ Deze online kanalen worden daarom ook onderzoekt de ANWB de toegankelijkheid gereisd. De huisstijl is hier geïntegreerd in strategisch ingezet om traditionele com­ en gastvrijheid van Nederlandse musea. de tentoonstelling om de Chinese bezoekers municatiecampagnes te versterken met een Museum Boijmans Van Beuningen komt kennis te laten maken met het museum. bereik van soms honderdduizenden kunstlief­ uit de bus met een goede beoordeling van In Rotterdam zorgt de Museumbus, die hebbers. Vooral videoposts blijken populair, een 7.6. vele Rotterdamse kinderen van en naar deze worden goed ‘opgepikt’ en soms door het museum brengt, voor een versterking het museum geboost met betaalde promotie Het museum verkrijgt inzicht in zijn van de museumreputatie. In 2015 is de om het bereik exponentieel te vergroten. De bezoeker via onderzoeken van Hendrik merkreputatie gemeten en hierin scoort het video over de plaatsing van de Hooiwagen Beerda Brand Consultancy, Vostradamus, museum hoog bij top of mind awareness bereikt 145.075 mensen, de meest populaire Museumvereniging, Rotterdampas, (tweede positie, na Rijksmuseum) en bij video van 2015 is de 3D animatie van het Rotterdam Partners, bezoekersenquêtes en spontane bekendheid komt het museum Collectiegebouw met een bereik van het postcodeonderzoek in het museum. op de vierde plaats. Het museum is het 152.576 mensen. sterkste Rotterdamse museummerk op De digitale nieuwsbrieven die via email nationaal niveau, blijkt uit het Cultuursector worden verspreid blijven populair onder een Merkenonderzoek van Hendrik Beerda. betrokken groep bezoekers. Het museum ver­ stuurt 33 nieuwsbrieven naar in totaal 28.527 kunstliefhebbers, docenten en jonge gezin­ De bezoeker nen. Dankzij de inspanningen van de afdeling Educatie en publieksbegeleiding verwelkomt Onze bezoekers kenmerken het museum als het museum circa 37.000 jongeren, waarvan creatief, ferm, gedurfd, non-conformistisch, 27.070 in schoolverband. Met specifieke com­ sympathiek en zelfverzekerd. Op deze pun­ municatiecampagnes weet het museum ook ten scoort het museum in vergelijking met nieuwe bezoekers te trekken; maar liefst 30% andere kunstmusea en de museumsector al bezoekt het museum voor het eerst. Ruim jaren hoog. Internationale klasse, hoge kwa­ 93% van de bezoekers komt graag terug. 71% liteit en vernieuwend zijn termen waarmee van de bezoekers geeft aan het toekomstige de bezoeker het museum beschrijft. Collectiegebouw te zullen bezoeken. 74 75 de ontdekking van uncovering la découverte de het dagelijks leven everyday life la vie quotidienne

van Bosch tot Bruegel Anonymous Flemish artist, Satirical Diptych / early 16th century, Collection Artistiques de l’Université de Liège. de l’Université de Artistiques Collection century, 16th / early Diptych Satirical artist, Flemish Anonymous

extra open in de kerstvakantie

“Geweldig en uniek om ‘de Hooiwagen’ van Bosch te zien schitteren in deze tentoonstelling die niemand mag missen.”

in Rotterdam boijmans.nl

Boijmans Met dank aan Business Club With the generous support of Kring Van Eyck Remerciements

BOIJ-BB-extra-840x1188.indd 1 16-11-15 17:32 Aankondigingen voor de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel op Rotterdam CS, foto Totenmetontwerpen Affiches voor de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel bij het station, foto Totenmetontwerpen

The Future of Fashion is Now – aankondiging in de straten van Shanghai Affiches voor de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel bij Rotterdam Info, foto Totenmetontwerpen 76 77 Conservatoren

De conservatoren van Museum Boijmans Van Beuningen onderzoeken de collectie, maken tentoonstellingen en representeren het museum. De conservatoren staan onder leiding van de directeur en werken bij het uitoefenen van hun werkzaamheden samen met de ­verschillende afdelingen van het museum. Het aan de collectie gerelateerde werk bestaat onder meer uit het verrichten van wetenschap­ pelijk onderzoek, het doen van restauratie­ voorstellen en het begeleiden van restauraties, het formuleren van aankoopvoorstellen en aankoopplannen, evenals het herijken en het schrijven van bestandscatalogi en Boijmans Studies. Conservatoren ontwikkelen het concept voor een tentoonstelling en nemen deel aan projectgroepen die verantwoordelijk zijn voor de realisatie ervan. Ook is de conservator ­verantwoordelijk voor de kwaliteit van de cata­ logus en de daarin te publiceren teksten. De stafafdeling conservatoren bestaat uit Peter van der Coelen, conservator prenten en teke­ ningen; Albert Elen, senior conservator tekenin­ gen en prenten; Alexandra Gaba-van Dongen, conservator pre-industriële vormgeving; Saskia van Kampen-Prein, conservator moderne en hedendaagse kunst; Annemartine van Kesteren, conservator design; Friso Lammertse, conservator oude schilder- en beeldhouwkunst; ­Noor Mertens, conservator moderne en heden­ daagse kunst en stadscollectie; Mienke Simon Thomas, senior conservator toegepaste kunst en vormgeving en Francesco Stocchi, conser­ vator moderne en hedendaagse kunst.

Zie voor een overzicht van alle presentaties bijlage D en alle externe activiteiten en nevenfuncties van de wetenschappelijke staf bijlage F.

78 79 Uitgeverij

Het museum heeft een eigen uitgeverij die bestaat uit 2 medewerkers (1,6 fte). De uitgeverij verzorgt tentoonstellingscatalogi en publicaties over de collectie, evenals de jaarlijkse museumagenda en het jaarverslag. Auteurs zijn zowel de eigen wetenschappelijke staf als externe des­ kundigen. De uit­geverij werkt met diverse externe vorm­gevers. De in 2007 gestarte wetenschappelijke reeks Boijmans Studies – over onderwerpen die gerelateerd zijn aan de collectie en de geschiedenis van het museum – wordt vormgegeven door Thonik.

Begin 2015 verschijnt het tiende deel van de Boijmans Studies, gewijd aan de kunstenaarsvriendschap tussen Paul Thek en Franz Deckwitz. Bij de tentoonstelling Design Derby: Nederland-België (1815- 2015) verschijnt een gelijknamige publicatie, ingedeeld in 21 thema’s, waarin Vlaamse en Nederlandse vormgevingsspecialisten een vriendschappelijke strijd met elkaar aangaan in zestien essays. De ontdekking van het dagelijks leven – van Bosch tot Bruegel verschijnt bij de gelijknamige tentoonstelling en geeft voor het eerst een breed overzicht van de voornaamste kunstenaars en ontwik­

kelingen in de vroege genrekunst. Een infor­ jaarverslag 2014 matieve brochure biedt een visueel inkijkje in het op handen zijnde Collectiegebouw. Tenslotte publiceert het museum dit jaar

de bijzondere uitgave Maanmensen, BOI_jaarverslag_2014-cover-CORR.indd 1 04-05-15 10:23 geschreven en getekend door de onverwacht overleden kunstenaar Pam Emmerik. Deze postuum verschenen graphic novel vertelt het fictieve verhaal van een vluchtelinge die als suppoost in het museum haar plek vindt.

Zie voor een overzicht van alle publicaties bijlage E.

80 81 bezetting van de informatiebalie bij de entree, Bedrijfsvoering de bemensing van de bibliotheek, de Kunst Studio en werkzaamheden voor conserve­ Hoofd: Ina Klaassen ringsprojecten kunnen plaatsvinden dankzij de inzet van vrijwilligers.

• De gemeenteraad heeft ingestemd met een wijziging in het bestemmingsplan van Financiën het Museumpark, waarmee de realisatie van het Collectiegebouw een feit is In 2015 had de afdeling Financiën een geworden. Naar verwachting opent het aantal bijzondere klussen te klaren. Het Collectiegebouw begin 2019 de deuren. uitwerken van de exploitatiebegroting van het Collectiegebouw, het uitwerken van een aan­ • De inkomsten uit entree, museumwinkel loopbegroting voor de jaren tot aan de opening en horeca bedroegen € 3.590.000, een van het Collectiegebouw en de financiering stijging van 9,6% ervan namen de nodige tijd in beslag. De implementatie van het nieuwe kassasysteem • De verhouding eigen inkomsten/subsidie ­ en de aansluiting op de boekhouding vergde is 51,6%/48,4% extra aandacht, evenals de overgang naar een nieuw salarisadministratiekantoor en de • De uitgave per bezoeker steeg van aansluiting op de financiële administratie. Ook € 12,73 naar € 13,93 het opstellen van de meerjarenbegroting ten behoeve van de Cultuurplanaanvraag was • Begin dit jaar is het museum overgestapt uitzonderlijk in verband met de exploitatie naar een nieuwe ICT-leverancier en heeft van het Collectiegebouw, die halverwege de de volledige migratie naar een cloud- cultuurplanperiode wordt ingevoegd. omgeving plaatsgehad. Na een periode van acht jaar heeft het museum afscheid genomen van de vaste accountant Bedrijfsvoering bestaat uit de afdelingen KPMG. De controle van de jaarrekening, de Financiën, ICT en informatiebeheer, losse verklaringen en de ICT en collectieaudits Personeel en organisatie, Huisvesting, zijn onderhands aanbesteed en Dubois & onderhoud en floormanagement, Beveiliging, Co. Registeraccountants is sinds oktober de bewaking en veiligheid, Postkamer, nieuwe accountant van het museum. Museumwinkel en Horeca. De realisatie van De subsidie van de gemeente dekt 81% van het Collectiegebouw valt als project onder de kosten van de bedrijfsvoering, inclusief de hoofd Bedrijfsvoering. loonkosten. Alle kosten voor het programma De medewerkers beveiliging en horeca (educatie, tentoonstellingen, aankopen, vormen het gezicht van het museum. De conservering en restauratie) worden uit vaste formatie is ondergebracht in de cao eigen inkomsten gefinancierd. De inkomsten voor de Vereniging van Rijksmusea (VRM), uit horeca, winkel en entree zijn wederom het flexibele deel valt onder de Leisure cao. gestegen, mede als gevolg van hogere gemid­ Daarnaast is het museum afhankelijk van delde inkomsten per bezoeker. Dit gemiddelde de niet aflatende inzet van een grote groep is gestegen van € 12,73 naar € 13,93 per vrijwilligers en stagiaires. Onder meer de bezoeker. 82 83 ICT en informatiebeheer structureel wordt ontwikkeld. In aansluiting onderhoudsprojecten door de gemeente Collectiegebouw voorbereid. De druk op de hierop is besloten om ook het floormanage­ uitgesteld. De verwachting was ten tijde van organisatie is enorm en de werkdruk is het In januari is het museum overgestapt naar ment los te maken van BBV en bij de afdeling de verzelfstandiging in 2006 dat het groot afgelopen jaar nog steeds bijzonder hoog een nieuwe ICT-leverancier, Intermax. Na Huisvesting en onderhoud onder te brengen. onderhoud tegelijk met de sanering van geweest. een aantal maanden heeft een soepele het asbest zou kunnen plaatsvinden. De Na een periode van zes jaar waarin de functie migratie naar een ‘cloud-omgeving’ gemeente heeft echter nog geen middelen van hoofd P&O op interim basis is ingevuld, plaatsgehad. De ICT-voorzieningen binnen Huisvesting, onderhoud en beschikbaar gesteld voor het grootonderhoud zijn begin 2015 een nieuw hoofd P&O en een het museum zijn echter verouderd. Deze floormanagement en de asbestsanering, waardoor de exploi­ medewerker aangetrokken. De continuïteit achterstand leidt inmiddels tot inefficiëntie en tatie van het museum wordt gegijzeld. Dit van de bezetting heeft dit jaar al geleid tot ineffectiviteit in de bedrijfsvoering. Voor de Met de toevoeging van het floormanagement onderhoud kan niet langer worden uitgesteld een stevige kwaliteitsimpuls op de afdeling komst van het Collectiegebouw zullen grote aan Huisvesting en onderhoud zal deze omdat onder meer de technische levensduur Personeel en organisatie. Achterstanden en inhaalslagen moeten worden gemaakt, die afdeling zich de komende jaren in de aanloop van installaties is bereikt, waardoor de veilig­ losse eindjes uit het verleden zijn goeddeels noodzakelijk zijn om de koppeling van het naar het Collectiegebouw verder ontwikkelen heid in het geding is. Een concrete oplossing weggewerkt en de salarisadministratie is Collectiegebouw aan de huidige organisatie op het gebied van facilitaire ondersteuning. is echter nog niet binnen handbereik. opnieuw aanbesteed. Met deze aanbesteding mogelijk te maken. In april is de luchtbehandelingsinstallatie krijgt het museum tegen vergelijkbare kosten In september is een nieuw kassasysteem vervangen en in gebruik genomen. Naar meer service, waaronder een personeelsad­ geïmplementeerd. De implementatie is zeker verwachting zal de nieuwe installatie tot een Personeel en organisatie ministratiesysteem dat node ontbrak. niet vlekkeloos verlopen. De doorlooptijd was forse reductie van de energielasten leiden. Het verzuimpercentage van het museum is te kort, er lag een grote druk op de organisa­ Bijkomend voordeel is dat de dry coolers Het ambitieniveau van de organisatie is 1,15% gestegen ten opzichte van 2014. De tie vanwege de grote najaarstentoonstelling naast het terras van het Paviljoen, die veel onveranderd hoog en daarnaast is met een oorzaak van deze stijging zit voornamelijk in Van Bosch tot Bruegel, de voorbereiding geluid maken, naar het dak zijn verplaatst beperkt aantal mensen de realisatie van het de toename van het langdurig verzuim. van de leverancier was onder de maat, de waardoor een mooi en groter terras in de mobiele kassa’s en de E-ticketing werkten museumtuin is aangelegd. Vlak voor de niet als gevolg van problemen met software opening van de zomertentoonstelling Design bij de leverancier en het kassasysteem sloot Derby is het plaveisel van de binnenplaats in eerste instantie onvoldoende aan op de volledig gerenoveerd. financiële administratie. Pas in december Tot half oktober ondervindt het museum veel was het systeem goeddeels op orde. hinder van de onderhoudswerkzaamheden aan de stadsverwarming en de huisaanslui­ tingen door energieleverancier Eneco en aan Beveiliging, bewaking en de waterleiding door Evides Waterbedrijf, veiligheid waardoor de straat maandenlang is openge­ broken. De aannemers van Eneco houden Met de implementatie van het nieuwe kassa­ zich niet aan de gemaakte afspraken over de systeem is er voor gekozen het kassateam te bouwplaats en de communicatie. Omdat het scheiden van de afdeling Beveiliging, bewa­ hierdoor voor bezoekers niet altijd duidelijk king en veiligheid (BBV) en onder te brengen is dat het museum geopend is, loopt het bij de afdeling Marketing & communicatie. museum een flink aantal bezoekers mis. Door het kassateam vanuit een marketing Het museumgebouw wordt gehuurd en communicatieperspectief aan te sturen van de gemeente Rotterdam. De dienst wordt getracht de informatievoorziening Stadsontwikkeling is verantwoordelijk voor en gastvrijheidsbeleving in het museum te het eigenaarsonderhoud van het museum­ optimaliseren en onderdeel te maken van gebouw. Vanwege asbestproblematiek in de visitor journey die door deze afdeling het pand zijn in de afgelopen jaren diverse Veel bezoek voor de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel 84 85 De opleidingsmogelijkheden zijn in 2015 de winkel volgt de bezoekersaantallen en Collectiegebouw wederom beperkt als gevolg van een interne kent een duidelijk piek bij de tentoonstelling bezuiniging van 15% op alle flexibele budge­ Van Bosch tot Bruegel. In 2015 bezoekt onge­ Op 5 november 2015 heeft de gemeenteraad ten om de tegenvallende inkomsten uit entree veer een op de zes museumbezoekers de besloten in te stemmen met een wijziging in in het voorjaar te kunnen opvangen. Het winkel. Daarmee blijven de omzetresultaten het bestemmingsplan van het Museumpark. opleidingsbeleid concentreert zich in 2015 in achter op de verwachting. Hierdoor is de weg vrijgekomen voor de belangrijke mate op groepstrainingen op het realisatie van het Collectiegebouw. Naar gebied van het nieuwe kassasysteem, bevei­ De horeca is in september een proef met verwachting zal het Collectiegebouw begin liging en bedrijfshulpverlening. Daarnaast tafelbediening in zowel de Espressobar als 2019 de deuren openen. neemt een groot aantal medewerkers deel in het Paviljoen gestart. De klanttevreden­ De ontwikkeling van het Collectiegebouw aan studiedagen, congressen en seminars. heid en de omzet per bezoeker zijn hierdoor heeft het afgelopen jaar in het teken gestaan aanzienlijk verbeterd. De personele lasten van het vervolmaken van het Definitief met betrekking tot tafelbediening zijn echter Ontwerp (DO), waarbij met name het Museumwinkel en horeca hoog in relatie tot de omzet. In de komende ontwerp van het interieur, het uitwerken van periode zal worden bekeken of en wanneer de exploitatiebegroting, de aanloopbegroting Het museum exploiteert de museumwinkel tafelbediening in de horeca opportuun is. Het en de financiering hiervan en de vergroening en het restaurant. Het assortiment van de moeizame verloop van de implementatie van van het Museumpark veel aandacht hebben winkel bestaat vooral uit publicaties waarvan het nieuwe kassasysteem en de exponentiële gevraagd. De Rotterdamse Raad voor Kunst tientallen in eigen beheer zijn uitgegeven. tijdelijke groei van het team in verband met de en Cultuur (RRKC) heeft in het voorjaar van Daarnaast worden ansichtkaarten en design­- tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel leggen 2015 een kritisch advies uitgebracht over het en geschenkartikelen verkocht. De omzet van een grote druk op de horeca. Collectiegebouw, waarbij vraagtekens zijn geplaatst bij de exploitatiebegroting en bij de mate waarin het Collectiegebouw aantrek­ kelijk is voor een groot publiek. Bovendien heeft de RRKC erop gewezen dat de depotproblematiek van de andere musea in Rotterdam ook aandacht behoeft. De second opinion op de exploitatieraming door Cor Wijn van BMC Advies Management heeft het museum echter glansrijk doorstaan. Eind december heeft een aantal partijen, onder wie het Erasmus MC, in reactie op de wijzi­ ging van het bestemmingsplan en de voor­ genomen realisatie van het Collectiegebouw een procedure aangespannen bij de Raad van State. Het museum ziet het proces met vertrouwen tegemoet.

Het horecateam tijdens het openingsdiner van de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel, foto Aad Hoogendoorn 86 87 Staf en vrijwilligers van Museum Boijmans Van Beuningen de dag na het positieve besluit van de gemeenteraad over het Collectiegebouw, foto Aad Hoogendoorn

88 89 Financieel verslag

Controller: Theo Haarsma

Dit verkort financieel verslag is ontleend aan het financieel jaarverslag 2015 van de Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van Beuningen. Bij het financieel jaarverslag 2015 is een goed­ keurende controleverklaring van de accountant verstrekt.

Resultaat en eigen vermogen Het jaar 2015 wordt afgesloten met een saldo van baten en lasten van 10.000 euro negatief. De algemene reserve neemt met 50.000 euro toe en bedraagt 388.000 euro negatief per 31 december 2015. De bestemmingsreserves en -fondsen nemen tezamen 60.000 euro af en bedragen 1.290.000 euro per 31 december 2015.

Subsidie Museum Boijmans Van Beuningen ontvangt conform artikel 11 lid 1 van de verzelfstandi­ gingsovereenkomst een structurele subsidie van de gemeente Rotterdam. De subsidie­ beschikking wordt jaarlijks vastgesteld en is gebaseerd op een voortschrijdende vierjaren­ periode. Deze subsidie dekt 48 procent van de jaarlasten van het museum.

90 91 Balans per 31 december 2015 en per 31 december 2014 Staat van baten en lasten

Bedragen in duizenden euro’s Bedragen in duizenden euro’s

ACTIVA 31 december 2015 31 december 2014 BATEN 2015 2014

Vaste activa Opbrengsten 4.315 3.981 - Materiële vaste activa 265 214 Subsidie Gemeente Rotterdam 9.211 9.093 Totaal vaste activa 265 214 Overige bijdragen 5.525 6.527

Vlottende activa TOTAAL BATEN 19.051 19.601 - Voorraden 441 298 - Vorderingen 1.906 2.148 LASTEN - Liquide middelen 2.810 1.846 Totaal vlottende activa 5.157 4.292 Personeelskosten 6.621 6.710 Afschrijvingen 88 82 TOTAAL ACTIVA 5.422 4.506 Kosten van activiteiten 7.670 7.996 Overige bedrijfskosten 4.692 4.564

PASSIVA 31 december 2015 31 december 2014 TOTAAL LASTEN 19.071 19.352

Eigen vermogen Rentebaten en –lasten 10 16 - Algemene reserve 388 -438 - Bestemmingsreserves 454 454 ONVERDEELD RESULTAAT -10 265 Vrij besteedbaar deel van het 66 16 eigen vermogen Als volgt bestemd:

- Bestemmingsfondsen 1.290 1.350 - Algemene reserve 50 83 Eigen vermogen met een 1.290 1.350 - Bestemmingsreserves 0 27 bestedingsverplichting - Bestemmingsfondsen -60 155

Totaal eigen vermogen 1.356 1.366 TOTAAL BESTEMD -10 265

Voorzieningen 509 350

Schulden - Langlopende schulden - - - Kortlopende schulden 3.557 2.790 Totaal schulden 3.557 2.790

TOTAAL PASSIVA 5.422 4.506

92 93 Grondslagen van waardering in beheer bij het Instituut Collectie Nederland; Materiële vaste activa omdat in het geval van een tekort bij het ABP geen en resultaatbepaling d. voorwerpen aan de gemeente geleend door parti­ De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verplichting bestaat tot het doen van aanvullende culieren of instellingen, anders dan voor tijdelijke verkrijgingsprijs onder aftrek van lineaire jaarlijkse bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. tentoonstellingen; afschrijvingen. Vanaf het moment van ingebruikname Dit is conform de uitzonderingsregeling voor Grondslagen voor het opstellen van de e. de bibliotheek van de Stichting tot Beheer Museum wordt afgeschreven op basis van de geschatte bedrijfstakpensioenfondsen in de Richtlijnen voor de jaarrekening Boijmans Van Beuningen; economische­ levensduur. jaarverslaggeving (RJ 271.309). De jaarrekening is opgesteld conform boek 2 titel 9 f. aan de collectie gerelateerd archief- en Investeringssubsidies worden in mindering gebracht BW, de WNT en artikel 7 van de uitvoeringsregeling documentatiemateriaal. op de verkrijgingsprijs van de activa waarop de Per jaareinde verschuldigde premies worden als van de Subsidieverordening Rotterdam 2014. subsidies betrekking hebben. verplichting op de balans opgenomen. Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging Eveneens conform de collectiebeheersovereenkomst­­ topfunctionarissen in de (semi)publieke sector (WNT) worden alle verworven kunstvoorwerpen eigendom Voorraden De indexatie van de pensioenen is, zowel formeel heeft het museum zich gehouden aan de Beleidsregel van de gemeente Rotterdam tenzij eigendoms­ Voorraden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. als feitelijk, voorwaardelijk en is afhankelijk van toepassing WNT en deze als normenkader bij het overdracht geschiedt aan een van de onder Bij de waardering van de voorraden is rekening voldoende middelen bij het pensioenfonds. ­­ opmaken van deze jaarrekening gehanteerd. b. genoemde stichtingen. gehouden met op de balansdatum opgetreden De Stichting tot Beheer Museum Boijmans Kunstaankopen en bijdragen die bestemd zijn voor waardeverminderingen. Van Beuningen is niet verplicht bij te betalen voor Vergelijkende cijfers kunstaankopen worden verantwoord in de staat van indexatie van de uitkeringen. Als begroting is de door de Raad van Toezicht vast­ baten en lasten. Onder onderhanden projecten zijn de kosten van gestelde begroting gebruikt. Daar waar tussentijds projecten verantwoord die nog niet afgesloten zijn. Subsidie gemeente Rotterdam bij bestuursbesluit de begroting is aangepast en de Gebruik van schattingen Het resultaat op een project wordt verantwoord De subsidie van de gemeente Rotterdam over het Raad van Toezicht hiervan in kennis is gesteld, is De opstelling van de jaarrekening vereist dat de volgens de percentage-of-completion methode. Bij boekjaar 2015 wordt definitief vastgesteld nadat de in de jaarrekening gebruikte begroting daaraan ­directie oordelen vormt en schattingen en veronderstel­ een verwacht negatief resultaat wordt, op het moment de jaarrekening is overlegd. Deze subsidie is voor­ aangepast mits dit het inzicht vergroot. lingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van dat dat bekend is, een voorziening getroffen. De uitlopend op de definitieve vaststelling geheel als ­ grondslagen, de gerapporteerde waarde van activa verwachte verliezen worden direct ten laste van de bate verwerkt. Algemeen en verplichtingen en van baten en lasten. De belang­ exploitatierekening gebracht. De grondslagen die worden toegepast voor de waar­ rijkste schattingsposten betreffen de voorzieningen Nalatenschappen dering van activa en passiva en de resultaatbepaling onderhoud en personeelsregelingen en de verplichting Vorderingen De verantwoording van nalatenschappen in de jaar­ zijn gebaseerd op historische kosten. Voor zover niet verlofdagen medewerkers. De daadwerkelijke uitkom­ Waardering vindt plaats tegen nominale waarde. Een rekening vindt plaats op het kasmoment; het moment anders vermeld worden activa en passiva opgeno­ sten kunnen afwijken van deze schattingen. De schat­ eventuele voorziening wegens oninbaarheid wordt op dat de definitieve uitkering heeft plaatsgevonden. men tegen geamortiseerde kostprijs. tingen en onderliggende veronderstellingen worden basis van individuele beoordeling van de inbaarheid De baten en lasten zijn toegerekend aan het jaar voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen van de vorderingen bepaald. Vennootschapsbelasting waarop ze betrekking hebben. worden opgenomen in de periode waarin de schatting Het museum is voor de wet op de vennootschaps­ Bedragen staan vermeld in duizenden euro’s. wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de Voorzieningen belasting een indirect overheidsbedrijf. Dit heeft herziening gevolgen heeft. Voorzieningen worden gewaardeerd tegen nominale tot gevolg dat de Stichting is onderworpen aan de De collectie waarde. vennootschapsbelasting voor zover een landbouw-, Conform de collectiebeheersovereenkomst die op Omrekening van vreemde valuta nijverheids-, mijnbouw-, handels-, vervoersbedrijf 5 december 2005 is afgesloten met de gemeente Vorderingen, schulden en verplichtingen in vreemde Pensioenen of bouwkas wordt uitgeoefend. Omdat de Stichting Rotterdam bestaat de collectie van het museum uit: valuta worden omgerekend tegen de koers per De Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van een museumwinkel heeft, wordt een handelsbedrijf a. de gemeentelijke collectie, in eigendom van de balansdatum. Transacties luidend in vreemde valuta Beuningen heeft zijn pensioenregeling ondergebracht uitgeoefend en is sprake van partiële vennootschaps­ gemeente Rotterdam; gedurende het verslagjaar zijn in de jaarrekening bij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP), belastingplicht. Op basis van afspraken met de b. voorwerpen in bruikleen van de Stichting Museum verwerkt tegen de koers op de afwikkelingsdatum. het bedrijfstakpensioenfonds voor overheid en Belastingdienst heeft het museum sinds 2012 op basis Boijmans Van Beuningen, de Stichting Willem De bij omrekening per balansdatum optredende onderwijs. De pensioenregeling van het ABP is van deze partiële belastingplicht aangifte voor de van der Vorm, de Stichting Het Nederlands koersverschillen worden als last in de staat van baten een zogenaamde toegezegd-pensioenregeling. vennootschapsbelasting gedaan. Met inachtneming Gebruiksvoorwerk, de Stichting H&F Mecenaat; en lasten opgenomen. Echter, het museum verwerkt deze regeling in de van deze fiscale historie geldt vanaf 2016 een nieuw c. voorwerpen, langdurig geleend uit de Rijkscollectie, jaarrekening als een toegezegde-bijdrageregeling, fiscaal regime voor indirecte overheidsbedrijven. 94 95 Baten 2015 Bezoek in 2015

totaal 700.000 verdeling van de baten per prijscategorie

48,3% structurele subsidie 14,8% volbetalend 22,6% recettes, winkel, 14,1% korting horeca en bruikleenverkeer 46,3% museumkaart 10,9% fondsen jongeren t/m 18 jaar, museumnacht, 7,3% huisstichtingen openingen en overig gratis bezoek 5,0% overige subsidies 2,6% loterijen 2,4% particulieren 0,6% bedrijfsleven 0,3% vrienden 0,0%

inkomsten uit entree, horeca en winkel per maand versus de begroting (cumulatief) per maand per dag

4000000 gerealiseerd januari 21.500 dinsdag 45.000 begroot 3500000 februari 17.500 woensdag 40.000 maart 22.000 donderdag 38.000 3000000 april 15.500 vrijdag 41.000 2500000 mei 15.000 zaterdag 52.000 2000000 juni 13.500 zondag 54.000 16.500 1500000 juli augustus 16.500 1000000 september 15.000 500000 oktober 39.500 november 38.000 0 jan feb mar apr mei jun jul aug sep okt nov dec december 39.500

96 97 Deelname aan educatieve programma’s Financiële positie van het museum

per onderwijsniveau ratio’s De liquiditeitsratio (current ratio) = 1,35 17,0% primair onderwijs 25,5% voortgezet onderwijs De solvabiliteitsratio = 1,2% 8,0% hoger onderwijs 12,9% rondleidingen nettowerkkapitaal = € 1.330.000 overige activiteiten

Per 1-1-2006 ontving het museum € 9.503.000 subsidie. Als het museum zou zijn gecompenseerd voor prijsstijgingen, zou het museum in 2016 op basis van de CBS-prijsindexcijfers hebben moeten ontvangen: € 11.272.009 Het museum ontvangt in 2015: € 9.211.000 – De bezuiniging in de periode 2006-2015 bedraagt daarmee: € 2.061.009 Dat is een totale bezuiniging van 18.28%%, gemiddeld is dat 1,66% per jaar.

bezuinigingen

11.500.000 werkelijke subsidie subsidie met inflatiecorrectie

11.000.000

10.500.000

Het museum als werkgever 10.000.000

9.500.000 personeelskosten ziekteverzuim

9.000.000

loonkosten 6.076.000 < 8 dagen 0,96% inhuur algemeen 241.000 8.500.000 8 - 43 dagen 0,67% inhuur voor tentoonstellingen en overige projecten* 1.300.000 > 43 dagen 2,96%

totaal uitbetaald aan medewerkers 7.617.000 totaal 4,32% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

*Beperkt tot op- en afbouwmedewerkers, arthandlers, schoonmakers, auteurs, gastconservatoren, restauratoren en kunstenaars. 98 99 moest zijn. Pas op het moment van opleve­ Raad van ring van dit depot zal de Raad van Toezicht zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van het Toezicht beheer van de collectie volledig hernemen.

De Raad van Toezicht wordt door de bestuurder/directeur regelmatig geïn­ Museum Boijmans Van Beuningen wordt formeerd over de gang van zaken in het geëxploiteerd door de Stichting tot Beheer museum en overlegt minimaal een keer per Museum Boijmans Van Beuningen. Deze jaar met de OR. De Raad bespreekt met de stichting wordt bestuurd door een directeur/ directie de plannen die het museum ontwik­ bestuurder. De toezichthoudende taken kelt op inhoudelijk en financieel gebied. Op worden vervuld door een Raad van Toezicht. de expertise van de individuele raadsleden Bestuur en toezicht verhouden zich tot elkaar wordt regelmatig een beroep gedaan. conform het Raad-van-Toezicht-model, zoals dat is beschreven in de Code Cultural Governance (2006). Samenstelling en profielschets

In de praktijk betekent dit dat de directeur/ De Raad van Toezicht van de Stichting tot bestuurder verantwoordelijk is voor het Beheer Museum Boijmans Van Beuningen reilen en zeilen van het museum. De Raad bestaat uit zeven leden inclusief de voorzit­ van Toezicht stelt de begroting en de jaar­ ter. Bij het opstellen van een voordracht rekening vast en ziet toe op de wijze waarop voor een nieuw lid gaat de Raad uit van een de directeur/bestuurder gestalte geeft aan profielschets waarin de meest gewenste het realiseren van de doelstellingen van deskundigheden en andere kwalificaties zijn het museum. De directeur/bestuurder wordt opgenomen. benoemd en eventueel ontslagen door de Deze profielschets luidt als volgt: Raad van Toezicht. De leden van de Raad Voor het geheel van de Raad van Toezicht van Toezicht worden, op voordracht van de wordt gestreefd naar diversiteit, onder Raad, gehoord de bestuurder, benoemd door meer op het gebied van een evenwichtige het college van B en W van de gemeente verdeling over man/vrouw, leeftijd en Rotterdam. (inter)nationale/lokale achtergrond. Een van de leden wordt geacht expliciet het Dit jaar vergadert de Raad van Toezicht vier vertrouwen te genieten van de families die keer en komt daarnaast een keer bijeen in Museum Boijmans Van Beuningen groot verband met de ontwikkelingen met betrek­ hebben gemaakt. De Raad van Toezicht king tot het Collectiegebouw en de depot­ dient bij voorkeur te beschikken over problematiek. Nadat de Raad in januari 2009 deskundigheden op wetenschappelijk, aangaf niet langer de verantwoordelijkheid artistiek, financieel, economisch en politiek/ te kunnen nemen voor de collectie, besloot bestuurlijk gebied. Bij voorkeur heeft een van het gemeentebestuur tot het treffen van de leden een achtergrond in (inter)nationaal noodzakelijke, tijdelijke voorzieningen, te museumbeleid. volgen door de bouw van een nieuw depot of collectiegebouw dat binnen vijf jaar gereed 100 101 Samenstelling in 2015 vier maal bijeen en buigt zich over de finan­ De heer mr. J.D. Loorbach (1947), ciële gang van zaken binnen het museum. voorzitter, advocaat bij NautaDutilh Dit betreft met name de jaarrekening, de De heer drs. J.A. van Barneveld RA (1950), kwartaal- en halfjaarrapportages en de wijze CEO Brunel International N.V. waarop het museum zijn administratieve Mevrouw drs. J. Kriens (1954), organisatie inricht. voorzitter directieraad Vereniging van Leden van de Raad van Toezicht nemen Nederlandse Gemeenten regelmatig individueel deel aan programma’s De heer drs. R. Munsters (1963), die door het museum worden geëntameerd. CEO Robeco Groep Mevrouw dr. E.M. Rovers (1978), auteur De heer prof. dr. P. Schnabel (1948), oud-directeur Sociaal en Cultureel Planbureau De heer mr. B. Vaandrager (1969), Managing director Global Financial Advisory, Rothschild

De Raad kent een rooster van aftreden dat enerzijds doorstroming bewerkstelligt en anderzijds de continuïteit van het toezicht garandeert. De leden van de Raad van Toezicht worden benoemd voor een periode van vier jaar en kunnen maximaal acht jaar aanblijven, ongeacht het aantal herbenoe­ mingen. Per 31 december 2015 is de heer Schnabel afgetreden.

Cultural Governance De in 2006 herschreven Code Cultural Governance wordt door de Raad van Toezicht als richtlijn gebruikt bij het evalue­ ren van zijn werkzaamheden en de samen­ werking tussen directeur en toezichthouder. Boijmans branding in China, banieren, ontwerp Thonik De in de code beschreven principes en best practices worden toegepast. De Raad van Toezicht kent twee commis­ sies, te weten de remuneratiecommissie en de auditcommissie. De remuneratiecommis­ sie voert jaarlijks een functioneringsgesprek met de directeur/bestuurder en doet, indien daartoe aanleiding is, voorstellen aan de Raad inzake de honorering van de directeur. De auditcommissie komt jaarlijks ongeveer 102 103 was visited by more children, who took full English advantage of the opportunity. The number of unique online foreign visitors rose to almost Foreword 1,6 million. Again this year, there were more international visitors to the museum and the museum’s daily presence in the media broke The museum reached a milestone in 2015. records. Let me put it this way: we look back Rotterdam City Council voted by a large with gratitude on 2015 as a year in which we majority to approve the construction of reached a bowl-shaped milestone and all the the Collectiegebouw, or Public Art Depot, other results were on an upward curve. The in Museumpark. Located alongside the museum is alive and flourishing. museum, a reflective convex structure with eighty hardy birches and a Grand Café on In other years this third paragraph might the roof will be surrounded by much impro­ have been devoted to moaning and hand- ved and greener parkland. The specification wringing. You know the sort of thing: dark is ready, the contractor is currently being clouds gathering, dangers lurking, floods selected, and the Council of State is asses­ and missed opportunities. I might have sing the procedure. The giant step that has talked about the development of the other now been taken after nine years of prepa­ major cities as magnets for economic activ­ ration prompted an instant and enthusiastic ity and tourism, and played with thoughts response from national and international about second city syndromes. But not now. media. Thanks to the donation from the Reconstruction complete, Rotterdam has Stichting De Verre Bergen and the efforts taken fitting steps for a proud and developing of the City Council, our ambassadors and city. Here in Museumpark we are going to our many supporters, Rotterdam is gaining make all our expectations reality, and enjoy a unique building. It will be a fascinating the results. Winter-hardy Siberian birches, and highly accessible home for the city’s art top-flight coffee and, after years of discus­ collection and those of private individuals – ­ sions, making music together. With all the a public treasure house with a mirrored wonderful things to see here, everything ­exterior reflecting our beautiful, energetic that’s being created, from, you might say, city on an unprecedented scale. hip-hop to symphonies and from sentimental Reflecting on 2015, we are also proud of songs to techno. So come on Rotterdam, the all our other results. Visitor numbers rose future is calling us. from 267,000 to 270,000. Thanks to the tremendous generosity of third parties we Sjarel Ex were able to spend 3.4 million euros on Director Museum Boijmans Van Beuningen buying art, with René Magritte’s Le miroir vivant as the undisputed jewel in the crown. The museum also received many donations, most of them bequests. We provided 52% of our funding from our own resources. We thank you for your gifts, which once again enabled us to supplement the inadequate grant we receive to this extent. The museum 104 105 · 95 private individuals are members of Facts & Figures Groups or Circles · 14 companies are members of the Boijmans Business Club Education and Visitor Information · 37 companies are associated with the · The museum received around 37,000 museum as Boijmans Corporate Members visitors under the age of 18 · 4 companies enable special projects · 27,603 schoolchildren and students visited · 24 funds and foundations contribute to the museum in groups projects · 27,070 people took part in educational · 70 gatherings in the museum were orga­ activities nized by individuals, groups, circles and · The online educational platforms attracted businesses over 400,000 unique visitors · 67% of the educational activities in the Marketing and Communication museum were made possible thanks to · The free publicity media value that the gifts from funds, private individuals and museum generated was 11,579,860 euros businesses · The museum received 50,764 young people and students Collection and Research · The economic stimulus for the city of · The museum loaned 129 works in the Rotterdam resulting from Dutch and foreign Netherlands and 279 to other countries visitors rose by 15% to 12,722,037 euros · 658 artworks were donated, 643 were (Rotterdam Partners data) purchased, 57 were bequeathed and 46 · The museum received a growing number of were received on long-term loan 1,584,983 unique visitors on line, 29% from · 204 works of art were restored and 1,379 foreign countries were conserved · The museum is followed by 126,654 art · 368 orders for images were placed lovers worldwide on social media

Presentations Operational Management · The museum’s total floor area is 26,263 m2, · The City Council approved an amendment of which about 7,200 m is exhibition space to the Museumpark zoning plan, giving the · In the museum galleries there are 405 wall Public Art Depot the green light. The Public washers and spots and 500 fluorescent Art Depot is scheduled to open its doors at lamps the beginning of 2019. · In 2015 the museum raised 0.8 million · Proceeds from entrance charges, the euros from third parties for exhibitions museum shop and catering were 3,590,000 · The museum’s exhibitions included 772 euros, an increase of 9.6% loans from private collectors and museums · The ratio of own income to grants was 51.6% · The museum displayed 3,150 objects from to 48.4% its own collection on a permanent basis and · Expenditure per visitor rose from EUR 12.73 772 items on loan in changing exhibitions to EUR 13.93 · At the beginning of this year the museum External Relations and Patronage switched to a new ICT supplier and complete · 1,339 people are Boijmans Friends migration to a cloud environment took place. 106 107 108 Educatieve activiteiten en evenementen

Instaprondleidingen Themamiddag The Future of Sorgeloos op zoek naar haar man Januari – december Fashion in Rotterdam Simon die spoorloos is. 18 januari Elke zondag is er een gratis Museumnacht010 instaprondleiding door de vaste In samenwerking met de Erasmus 5 maart collectie. Universiteit Rotterdam, de Willem de Kooning Academie Het museum opent de deuren Peuterrondleiding en Kenniscentrum Creating 010. van acht tot middernacht met een Januari – december Sprekers zijn José Teunissen, speciaal programma: finalisten Mariangela Lavanga, Liane van van Art Rocks treden op bij hun Twee keer per maand kunnen der Linden, Mevan Kaluarachchi, favoriete kunstwerk, studenten van kinderen van 3 en 4 jaar samen Margreeth Olsthoorn, Linda Codarts geven dansperformances in met museumknuffel Bo op van Wel, Fawad Samedi en de tentoonstelling La La La Human ontdekkingsreis door de vaste Joline Jolink. Onderdeel van het Steps, er is een optreden van de collectie. programma is de prijsuitreiking van Rotterdamse Mondharmonica Club de Open Call. en nog veel meer. Pak een stoeltje met Januari – december (met Boijmans Club kinderworkshops Workshop ambulante uitzondering van de zomer- en 1 februari, 1 maart, 5 april, 7 juni, medicijnfabriek kerstvakantie) 7 september, 5 oktober 6 maart en 24 april

Elke woensdagmiddag kan het In workshops voor kinderen van In het kader van Design Column publiek tijdens lunchtijd kunst kijken 5-10 jaar en van 10-15 jaar wordt, #10 – Crazy Care gaan deelnemers met een museummedewerker. Eén na een rondleiding door een tijdens deze workshop onder werk staat centraal; een oefening tentoonstelling of de vaste collectie, leiding van een plantenexpert in de in kijken. getekend, geboetseerd, geschilderd museumtuin op zoek naar planten. of gebouwd. In de Medicijnfabriek worden van Boijmans Backstage deze planten medicijnen gemaakt. Januari – december, iedere eerste Performances en interview woensdag van de maand choreografen Rondetafelgesprekken Design 8 februari, 14 februari, 4 april, 17 mei Column Een kijkje achter de schermen 6 maart, 12 juni, 8 oktober van het museum. Een Onderdeel van de tentoonstelling museummedewerker laat zien La La La Human Steps zijn Conservator Annemartine van hoe het museum werkt en geeft performances door verschillende Kesteren gaat in gesprek met bijvoorbeeld een kijkje in de dansgezelschappen: HipHopHuis, kunstenaars uit de Design Column luchtkanalen of de toren, laat zien Scapino Ballet Rotterdam, House of en nodigt daarnaast filosofen, hoe een kunstwerk ingepakt wordt Makers (Nationaal Ballet) en La La professoren en politici uit aan tafel. of vertelt over schoonmaken van La Human Steps & Cullberg Ballet. een object. Op de dag van de performances ARTtube Academie is er een openbaar interview met 2 april Familiedag de betrokken choreograaf door 4 januari directeur Sjarel Ex of educatief Op 2 april organiseert ARTtube conservator Els Hoek. in samenwerking met M HKA Op de laatste dag van de Antwerpen de vierde editie van de kerstvakantie is er een familiedag Theaterrondleiding ARTtube Academie: een kennisdag met verschillende rondleidingen, 22 februari, 22 maart, 19 april, over online video in musea. Meer workshops en demonstraties voor 17 mei dan 100 museumprofessionals en het hele gezin. De dag staat in het filmmakers ontmoeten elkaar bij teken van de tentoonstelling The Een rondleiding ontwikkeld de inspirerende presentaties en Future of Fashion is Now. in samenwerking met het Ro workshops. Theater. Kinderen gaan met Sarah

110 111 Museumweek Onvergetelijk Boijmans de Kooning Academie), Bram Boo Familierondleidingen De Introductiecursus De ontdekking 18-24 april 4 september, 2 oktober, en Ineke Hans. ontdekking van het dagelijks van het dagelijks leven – van 6 november, 4 december leven – van Bosch tot Bruegel Bosch tot Bruegel Tijdens de nationale Het Rotterdams Philharmonisch 11 oktober – 24 januari 18 en 25 november, 2 december Museumweek zijn er dagelijks Een rondleiding voor mensen met Orkest speelt bij Richard Serra’s gratis instaprondleidingen voor dementie en hun mantelzorgers. In Wassende bogen Iedere zondag is er een theatrale In drie bijeenkomsten geeft de hele familie. Daarnaast is er een ontspannen en positieve sfeer 18 september rondleiding voor het hele gezin door museumdocent Hoo Man Chan een familiedag met workshops bekijken deelnemers kunstwerken in de tentoonstelling. deelnemers een uitgebreide en performances voor het hele het museum en gaan met elkaar in Musici van het Rotterdams inleiding op de tentoonstelling. gezin en kunnen bezoekers gesprek over wat ze zien. De focus Philharmonisch Orkest spelen op de Dancing Museums eigen medicijnen maken in een ligt tijdens deze rondleiding niet op marimba een muziekstuk van Steve 20 t/m 25 oktober Lezingen In scène gezet medicijnenlaboratorium. de ziekte, maar op het beleven van Reich te midden van de Wassende 26 november een inspirerende middag. bogen van Richard Serra. Tijdens Vijf internationale choreografen Dubbellezing Design Derby: de korte concerten brengt de – Connor Schumacher (NL), Samenstellers van de tentoon­ Nederland België (1815-2015) Wikipedia edit-a-thon muziek het kunstwerk tot leven. Dante Murillo (AU), Lucy Suggate stelling Annemartine van Kesteren 21 juni 5 september (UK), Tatiana Julien (FR), Fabio (conservator design) en Noor Publieksdag dementie Novembrini (IT) – en beeldend Mertens (conservator moderne en Conservatoren Mienke Simon Museum Boijmans Van Beuningen 18 september kunstenaar Luis Alonso Rios hedendaagse kunst) geven hun visie Thomas (Museum Boijmans Van en Wikimedia Nederland Zertuche (NL) laten zich tijdens op het samenspel tussen kunst en Beuningen) en Frank Huygens organiseren samen een Wikipedia- In samenwerking met het hun verblijf inspireren door het design in twee korte presentaties. (Design museum Gent) vertellen edit-a-thon die aansluit bij de Alzheimercentrum van het Erasmus museum en het publiek. Zij over de vooroordelen, verrassingen tentoonstelling Design Derby. MC en Alzheimer Nederland presenteren hun bevindingen in Kerkdienst De ontdekking van het en vondsten die zij tegenkwamen Iedereen is welkom om op deze organiseert het museum een gechoreografeerde ontmoetingen, dagelijks leven – van Bosch tot bij het samenstellen van de dag op Wikipedia artikelen te publieksdag over dementie, rondleidingen, installaties en Bruegel tentoonstelling Design Derby. bewerken over ontwerpers, stijlen met lezingen van verschillende video’s. 28 november en designklassiekers uit Nederland specialisten. Tijdens deze Mindfulness en België. dag lanceert het museum het Expertmeeting Dancing Museums In samenwerking met het 28 juni, 5, 12, 19 juli, 13 december programma Onvergetelijk Boijmans. 22 oktober Laurensberaad organiseert het Codarts openbare danslessen museum een kerkdienst over de In drie bijeenkomsten neemt 8-12 september The Big Draw Rotterdam Samen met de Nederlandse tentoonstelling De ontdekking van Peter Thissen, kunsthistoricus, 3 en 4 oktober Museumvereniging organiseert het dagelijks leven – van Bosch tot museumdocent en mindfulness­ Te midden van de Wassende bogen het museum een expertmeeting Bruegel. docent, deelnemers mee op een van Richard Serra in een verder The Big Draw is een internationaal over de cross-over tussen inspirerende mindfulnesstocht door lege ruimte, krijgen dansstudenten tekenfestival. Op 3 en 4 oktober dans en beeldende kunst voor Expertmeeting Migration Matters de wereld van kunst. van Codarts les van danser en organiseert het museum tal van museumcollega’s, mensen uit de 10 december choreograaf Sjoerd Vreugdenhil. Zij tekenworkshops voor jong en oud. danswereld en geïnteresseerden. North Sea Jazz concerten laten zich hierbij inspireren door het Sprekers zijn Catrien Schreuder Samen met Stichting Doen 28 juni en 5 juli kunstwerk. Het publiek mag komen Symposium De ontdekking van (Museum Boijmans Van organiseert het museum een kijken om getuige te zijn van deze het dagelijks leven – van Bosch Beuningen), Gill Hart (National expertmeeting rondom de Design Concerten op het binnenplein van bijzondere samenkomst van dans tot Bruegel Gallery, Londen), Kristin de Groot Column #11 – Migration Matters. het museum in het kader van North en kunst. 10 oktober (Dansateliers Rotterdam) en Sea Jazz Round Town. Marian Cousijn (Stedelijk Museum Symposium De ontdekking van Themamiddag Design Derby: Tijdens dit publiekssymposium Amsterdam) het dagelijks leven – van Bosch ARTtube op Lowlands Nederland België (1815-2015) vertellen experts over recent tot Bruegel 21-23 augustus 11 september onderzoek naar kunstwerken in de Themamiddag De ontdekking van 14 december tentoonstelling. Sprekers zijn prof. het dagelijks leven – van Bosch Ook dit jaar was ARTtube weer op Conservatoren, designers en dr. Herman Pleij (emeritus hoog­ tot Bruegel In samenwerking met de Lowlands te vinden. De ARTtube- designhistorici belichten vanuit leraar Universiteit van Amsterdam) 15 november Onderzoekschool Kunst­geschiedenis tent was dit jaar nog groter dan in hun achtergrond de opvallendste prof. dr. Hugo van der Velden organiseert het museum een 2014. Duizenden mensen bekeken overeenkomsten en verschillen (Rijksmuseumhoogleraar Kunst­ Conservatoren Friso Lammertse wetenschappelijk symposium. video’s, maakten animaties met tussen 200 jaar design in Nederland geschiedenis van de Middeleeuwen), en Peter van der Coelen geven Sprekers zijn: dr. Peter van der beroemde kunst­werken en luisterden en België. prof. dr. Jos Koldeweij (Radboud een lezing over thema’s uit de Coelen, drs. Friso Lammertse, prof. naar flits­colleges door museum­ Sprekers zijn: Frank Huygens Universiteit Nijmegen), Alice Taatgen tentoonstelling. Gastspreker dr. Reinder Falkenburg, dr.Matthijs directeuren en conservatoren. Op (Design museum Gent), Mienke (Universiteit van Amsterdam) en Lucinda Timmermans vertelt over Ilsink, prof. dr. Koenraad Jonckheere, het Dropstuff-scherm naast de tent Simon Thomas (Museum samen­stellers van de tentoon­ gebruiksvoorwerpen die afgebeeld prof. dr. Jürgen Müller, prof. dr. konden bezoekers letterlijk in een Boijmans Van Beuningen), Kurt stelling Peter van der Coelen en zijn op prenten en tekeningen in de Jeroen Stumpel, drs. Alice Taatgen, schilderij plaatsnemen en zich laten Vanbelleghem (Sint Lucas, Friso Lammertse. Moderator van het tentoonstelling. dr. Matthias Ubl, prof. dr. Hugo van fotografen. Antwerpen), Jeroen Chabot (Willem symposium is Sandra Kisters. der Velden.

112 113 Aanwinsten en uitgaande bruiklenen

Aankopen met steun van het Mondriaan Fonds Marcel Duchamp V 3055 a-f (KN&V) Uitgevers: Maeght éditeur en Pierre Anoniem à Feu, Parijs Prentenbijbel Hans Bellmer Le surréalisme en 1947: exposition circa 1650 Sans titre, 1959 internationale du surrealisme, 1947 aankoop Boekhandel en Antiquariaat tekening catalogus met 25 prenten van De Roo, Zwijndrecht met steun van aankoop Galerie 1900-2000, Parijs diverse kunstenaars Stichting Lucas van Leyden met steun van het Mondriaan Fonds aankoop Ursus Books Ltd., New York L 2015/315 (PK) MB 2015/T 1 (PK) met steun van de BankGiro Loterij 2015/0006 a‑y Anoniem Sigrid Calon Witte haai, circa 1760 To the extend of / \ | & -, 2013 Baldassare Franceschini prent cassette met 130 risoprints Christus als Man van Smarten, aankoop Asher Rare Books, ’t aankoop kunstenaar met steun circa 1650 Goy-Houten met steun van Stichting van Stichting Lucas van Leyden prent Lucas van Leyden L 2015/316 1 t/m 130 (PK) aankoop Galerie Gerda Bassenge, L 2015/314 (PK) Berlijn met steun van Stichting Karin van Dam Lucas van Leyden Anoniem Pok, 2015 L 2015/317 (PK) Portret van Götz von Berlichingen, sculptuur circa 1600 aankoop kunstenaar met steun Michele Greco prent van de BankGiro Loterij L’Asinaria, 1564 aankoop August Laube Buch- und BEK 1960 (MK) prent Kunstantiquariat Zürich, met steun aankoop Galerie Gerda Bassenge, van Stichting Lucas van Leyden Karin van Dam Berlijn met steun van Stichting L 2015/313 (PK) Facade 2, 1994/2014 Lucas van Leyden collage L 2015/318 (PK) Anoniem aankoop kunstenaar met steun Portret van Sebastian Schertlin von van het Mondriaan Fonds Siobhán Hapaska Burtenbach, circa 1600 3836 (MK) The Inquisitor, 1997 prent sculptuur aankoop August Laube Buch- und Karin van Dam aankoop Hidde van Seggelen, Kunstantiquariat Zürich, met steun Facade 3, 1994/2014 Londen met steun van het van Stichting Lucas van Leyden collage Mondriaan Fonds/gedeeld L 2015/312 (PK) aankoop kunstenaar met steun eigendom met Collectie van het Mondriaan Fonds Museum Beelden aan Zee Heiko Balster 3837 (MK) BEK 1943 (MK) 17-delig bestek, 2015 aankoop kunstenaar door middel Karin van Dam Maarten van Heemskerck van crowdfunding Facade 4, 1994/2014 album met 432 prenten, V 3083 a‑q (KN&V) collage circa 1539-1575 aankoop kunstenaar met steun aankoop Christie’s Londen met Bas van Beek van het Mondriaan Fonds steun van Stichting Lucas van JVDV‑C, 2015 3838 (MK) Leyden tulpenvaas L 2015/323 (PK) aankoop Galerie VIVID, Rotterdam René Daniëls met steun van het Mondriaan Fonds École des Boosaards, 1982 Peter Vilhelm Ilsted V 3054 a‑d (KN&V) tekening De mandolinespeelster, 1911 aankoop Jan Debbaut, Temse met prent Bas van Beek steun van Stichting Van Beuningen/ aankoop Galerie Gerda Bassenge, JVDV‑V, 2015 Peterich fonds Berlijn met steun van Stichting tulpenvaas MB 2015/T 26 (PK) Lucas van Leyden aankoop Galerie VIVID, Rotterdam L 2015/319 (PK)

114 115 Peter Vilhelm Ilsted van de BankGiro Loterij J.J.P. Oud voor Metz & Co tekening Girls, Collection 52, met steun van de BankGiro Loterij Uit de tuin van Villa d’Este, 1931 MB 2015/T 33 (PK) 07d, 1932‑1933 aankoop G.M. Ten Bosch, Dordrecht lente/zomer 2015 BEK 1961 (MK) prent fauteuil en bijbehorende met steun van het Mondriaan Fonds kledingset aankoop Galerie Gerda Bassenge, Mai van Oers ontwerptekening 3833 (MK) aankoop Viktor&Rolf met steun van Hozan Zangana (ontwerp) en Suzan Berlijn met steun van Stichting Zonder titel, 2014 aankoop de heer en mevrouw Han Nefkens Fashion on the Edge Becking (keramist) Lucas van Leyden tekening Luursema, Amsterdam met steun Hans Schäufelein DTM 295 (KN&V) Haft Sin collection Earth Dark, 2015 L 2015/320 (PK) aankoop kunstenaar met steun van de BankGiro Loterij Groep van tien soldaten met 8-delig servies van de BankGiro Loterij V 3039 (KN&V) zwaarden, circa 1517-1518 Viktor&Rolf aankoop Hozan Zangana Studio, Tony Lewis MB 2015/T 34 (PK) prent Look 08, Haute Couture Van Gogh Amsterdam met steun van het Flep, 2015 Panasonic aankoop August Laube Buch- und Girls, Collection 52, Mondriaan Fonds tekening Mai van Oers R‑70 Panapet Transistor, 1970 Kunstantiquariat, Zürich met steun lente/zomer 2015 V 3075 a‑h (KN&V) aankoop Massimo De Carlo, Zonder titel, 2012 2 radio’s van Stichting Lucas van Leyden kledingset Londen met steun van de heer tekening aankoop Vendu Notarishuis L 2015/311 (PK) aankoop Viktor&Rolf met steun van Bruno Varon aankoop kunstenaar met steun Rotterdam Han Nefkens Fashion on the Edge Schenkingen en 3824 (MK) van de BankGiro Loterij V 3032 (KN&V) en V 3033 (KN&V) Melanie Smith DTM 296 (KN&V) nalatenschappen MB 2015/T 35 (PK) 115 Thoughts on Insubstantial Valdemar Magaard Panasonic Subjects and Matter, 2010 Viktor&Rolf David Adamo Vrouw met lelie, 1900 Mai van Oers R‑72 Toot ‑A ‑Loop armband radio, installatie Look 18, Haute Couture Van Gogh Untitled, 2012 prent Zonder titel, 2011 1970 aankoop Galerie Peter Kilchman Girls, Collection 52, installatie aankoop Galerie Gerda Bassenge, tekening 2 radio’s Zürich, met steun van de BankGiro lente/zomer 2015 schenking Bert Kreuk Collectie Berlijn met steun van Stichting aankoop kunstenaar met steun aankoop Vendu Notarishuis Loterij en het Mondriaan Fonds kledingset BEK 1959 a‑v (MK) Lucas van Leyden van de BankGiro Loterij Rotterdam BEK 1954 1‑44 (MK) aankoop Viktor&Rolf met steun van L 2015/321 (PK) MB 2015/T 36 (PK) V 3034 (KN&V) en V 3035 (KN&V) Han Nefkens Fashion on the Edge Woody van Amen Melanie Smith DTM 297 (KN&V) Happy Easter Days, 2015 René Magritte Mai van Oers Søren Henrik Petersen 115 Thoughts on Insubstantial tekening Le miroir vivant, 1928 Zonder titel, 2010 Landschap met bomen, circa Subjects and Matter, 2010 Viktor&Rolf schenking kunstenaar schilderij tekening 1816‑1819 installatie Look 10, Haute Couture Wearable Stad‑T 247 (PK) aankoop Vedovi Gallery, Brussel aankoop kunstenaar met steun prent aankoop Galerie Peter Kilchman Art, Collection 53, herfst/winter 2015 met steun van de Vereniging van de BankGiro Loterij aankoop Galerie Gerda Bassenge, Zürich, met steun van de BankGiro kledingset Woody van Amen Rembrandt (mede dankzij haar Dura MB 2015/T 37 (PK) Berlijn met steun van Stichting Loterij en het Mondriaan Fonds aankoop Viktor&Rolf met steun van Zonder titel, 2013 Kunstfonds), het Mondriaan Fonds, Lucas van Leyden BEK 1955 1-28 (MK) Han Nefkens Fashion on the Edge tekening Stichting Museum Boijmans Van Mai van Oers L 2015/322 (PK) DTM 298 (KN&V) schenking kunstenaar Beuningen, Stichting Fonds Willem Zonder titel, 2009 Studio Wieki Somers Stad‑T 245 (PK) van Rede, het Prins Bernhard tekening Van Reek Ten Bosch Banketje Aoyama, 2014 Arnout Visser Cultuurfonds (mede dankzij haar aankoop kunstenaar met steun De achteruitkijkspiegel, 2012 lamp Salad Sunrise, 2008 Anoniem Breeman Talle Fonds), de BankGiro van de BankGiro Loterij tekening aankoop Studio Wieki Somers, olie‑ of azijnkan set van 2 vazen, 1600‑1700 Loterij en particulieren MB 2015/T 38 (PK) aankoop G.M. Ten Bosch, Dordrecht Rotterdam met steun van het aankoop kunstenaar met steun schenking Ronald Spoor en 3825 (MK) met steun van het Mondriaan Fonds Mondriaan Fonds van het Mondriaan Fonds Marga de Bolster Johan van Oord 3834 (MK) V 3074 a‑g (KN&V) V 3043 a‑b (KN&V) 2234 a‑b (KN&V) Christien Meindertsma 190.5, 2010 Bottom Ash Observatory, 2015 schilderij Van Reek Ten Bosch Banketje Studio Swine Arnout Visser voor Droog Design Anoniem installatie aankoop kunstenaar met steun Het Bestuursorgaan, 2012 Sea knife, 2014 Salad Sunrise, 1990 300 souvenirrozen, circa 1850-1875 aankoop t.e. Thomas Eyck, van de BankGiro Loterij tekening briefopener fruitschaal schenking Drs. C.O.A. baron Oosternijkerk met steun van 3840 (MK) aankoop G.M. Ten Bosch, Dordrecht aankoop Studio Swine door aankoop kunstenaar met steun Schimmelpenninck van der Oije / Mondriaan Fonds met steun van het Mondriaan Fonds middel van crowdfunding van het Mondriaan Fonds aankoop met steun van Stichting V 3070 a‑m (KN&V) Johan van Oord 3835 (MK) V 3046 (KN&V) V 3044 a‑b (KN&V) Lucas van Leyden Compositie 23.6, 2015 L 2015/1-300 (PK) Ted Noten schilderij Van Reek Ten Bosch Banketje Koen Taselaar Arnout Visser Animatiefilm SgrA* 1/3 + 1 AP, 2015 aankoop kunstenaar met steun Het Beleid, 2012 Multititled 6 (A Hammock Between Archimedes, 1995‑1999 Paul Beckman film van de BankGiro Loterij tekening A Rock And A Hard Place), 2013 weegschaal wandmeubel, 1986 aankoop kunstenaar met steun 3841 (MK) aankoop G.M. Ten Bosch, Dordrecht tekening aankoop kunstenaar met steun schenking de heer J.A. Sonnenberg van de BankGiro Loterij met steun van het Mondriaan Fonds aankoop Francis Boeske Projects, van het Mondriaan Fonds Stad‑B 167 V 3071 (KN&V) Johan van Oord 3832 (MK) Amsterdam met steun van het V 3042 a‑d (KN&V) 198.3, 2010 Mondriaan Fonds Bas van Beek Mai van Oers schilderij Van Reek Ten Bosch Banketje MB 2015/T 25 a‑b (PK) Eveline Visser JVDV‑C, 2014 Zonder titel, 2014 aankoop kunstenaar met steun Ontwerp herstructurering Le lit de Marie Antoinette, 2015 tulpenvaas tekening van de BankGiro Loterij buitenruimte toekomstvisie Viktor&Rolf installatie schenking kunstenaar aankoop kunstenaar met steun 3842 (MK) 2012‑2018 i.o.v. Betonmij, 2012 Look 02, Haute Couture Van Gogh aankoop Cokkie Snoei, Rotterdam V 3079 a-d (KN&V)

116 117 Bas van Beek Dolf Henkes Piet Kramer Kars Persoon Gerard van Rooy schenking mevrouw Wil Sandkuijl JVDV‑V, 2014 Het vooronder, 1966 stoel, 1921 Particular fact of togetherness Sluipwesp, 1965 MB 2015/27 (PK) tulpenvaas tekening schenking Lex Haak voor het vuur van Pam, 2015 prent schenking kunstenaar schenking de heer J.H. Roeterink V 3061 (KN&V) tekening schenking mevrouw Wil Sandkuijl Gerard van Rooy V 3080 a‑b (KN&V) 3826 (MK) schenking kunstenaar MB 2015/18 (PK) Transformatorhuisje, 1972 Piet Kramer MB 2015/T 31 (PK) prent Bas van Beek Tom Homburg kast, 1921 Gerard van Rooy schenking mevrouw Wil Sandkuijl JVDV‑P, 2014 Dutch Design for the public sector, schenking Lex Haak Kars Persoon Onkruid, 1965 MB 2015/28 (PK) tulpenvaas 1979 V 3062 a‑b (KN&V) Particular fact of togetherness prent schenking kunstenaar affiche voor het vuur van Pam, 2015 schenking mevrouw Wil Sandkuijl Gerard van Rooy V 3081 a-f (KN&V) schenking Gert Dumbar Piet Kramer tekening MB 2015/19 (PK) Lepelaar, 1978 MB 2015/9 a‑b (PK) bijzettafel, 1921 schenking kunstenaar prent Braun AG schenking Lex Haak MB 2015/T 32 (PK) Gerard van Rooy schenking mevrouw Wil Sandkuijl GS 3, 1983‑1986 Friso Kramer voor Lightwell V 3063 a‑b (KN&V) Strandstilleven met slakken en MB 2015/29 (PK) kast Lightwell Friso Kramer LED, 2013 Gerard van Rooy zeepokken, 1965 schenking Kees van Leeuwen lantaarnpaal Piet Kramer Tafelblad met roller, prent Gerard van Rooy en Ton Terwel schenking Lightwell B.V. tafel, 1921 schoensmeerdoosje en tampon, schenking mevrouw Wil Sandkuijl Vergiet, 1983 V 3038 (KN&V) Amsterdam schenking Lex Haak 1960 MB 2015/20 (PK) prent V 3069 (KN&V) V 3064 (KN&V) prent schenking mevrouw Wil Sandkuijl Karin van Dam schenking mevrouw Wil Sandkuijl Gerard van Rooy MB 2015/30 (PK) Schets voor City‑Cells (Bijlmer Friso Kramer voor Ahrend Piet Kramer MB 2015/11 (PK) Bloei, 1965 Arena Amsterdam), 2015 Revolt, 1953 (1958‑1959 jaar boekenplank, 1921 prent Gerard van Rooy collage van uitvoering) schenking Lex Haak Gerard van Rooy schenking mevrouw Wil Sandkuijl Sleets, 1984 schenking kunstenaar stoel V 3065 (KN&V) Spoorwegstation Maliebaan, 1961 MB 2015/21 (PK) prent 3839 (MK) schenking particuliere collectie prent schenking mevrouw Wil Sandkuijl V 3076 (KN&V) Michele de Lucchi voor Memphis srl schenking mevrouw Wil Sandkuijl Gerard van Rooy MB 2015/31 (PK) Gert Dumbar Kristall, 1981 MB 2015/12 (PK) Stronkenlandschap, 1966 Dutch design for the public sector, Friso Kramer en Wim Rietveld tafel prent Gerard van Rooy 1973 voor Ahrend schenking mevrouw C.H. Gerard van Rooy schenking mevrouw Wil Sandkuijl Hekel, 1984 affiche Result, 1958 (1963 jaar van Coolen‑Kalkman Overvecht, 1963 MB 2015/22 (PK) prent schenking Gert Dumbar uitvoering) V 3082 (KN&V) prent schenking mevrouw Wil Sandkuijl MB 2015/8 (PK) stoel schenking mevrouw Wil Sandkuijl Gerard van Rooy MB 2015/32 (PK) schenking particuliere collectie Hein Mevissen en Diederiekje Bok/ MB 2015/13 (PK) Luchtschip en zwam, 1967 Pam Emmerik V 3077 (KN&V) John Doe LA prent Gerard van Rooy Maanmensen, 2015 John’s phone, 2010 Gerard van Rooy schenking mevrouw Wil Sandkuijl Borstel II, 1987 serie van 228 tekeningen Piet Kramer mobiele telefoon Conus literatus en andere schelpen, MB 2015/23 (PK) prent schenking kunstenaar bank, 1921 schenking Diederiekje Bok en 1963 schenking mevrouw Wil Sandkuijl MB 2015/T 28 1 t/m 228 (PK) schenking Lex Haak Hein Mevissen/John Doe LA prent Gerard van Rooy MB 2015/33 (PK) V 3056 a‑f (KN&V) V 3068 a‑d (KN&V) schenking mevrouw Wil Sandkuijl Dode Motman, 1968 Pam Emmerik MB 2015/14 (PK) prent Gerard van Rooy 2 brieven, 2014 Piet Kramer Ted Noten schenking mevrouw Wil Sandkuijl Ornithologie, 1996 schenking kunstenaar buffetkast, 1921 Bird ‑ Bag, 2013 Gerard van Rooy MB 2015/24 (PK) prent MB 2015/T 29 (PK) en MB 2015/T schenking Lex Haak plastiek Rivieroever, 1964 schenking mevrouw Wil Sandkuijl 30 (PK) V 3057 a‑b (KN&V) schenking kunstenaar prent Gerard van Rooy MB 2015/34 (PK) V 3072 (KN&V) schenking mevrouw Wil Sandkuijl Luchtschip, 1969 Huibert Groenendijk voor Dorel Piet Kramer MB 2015/15 (PK) prent Gerard van Rooy Juvenile stoel, 1921 Ted Noten schenking mevrouw Wil Sandkuijl Samenspel, 1996 Maxi Cosi, 2001 schenking Lex Haak Chief, 2007 Gerard van Rooy MB 2015/25 (PK) prent autostoel V 3058 (KN&V) plastiek Dode vlieg, 1964 schenking mevrouw Wil Sandkuijl schenking kunstenaar schenking kunstenaar prent Gerard van Rooy MB 2015/35 (PK) V 3091 (KN&V) Piet Kramer V 3073 (KN&V) schenking mevrouw Wil Sandkuijl Na de feestelijkheden, 1970 stoel, 1921 MB 2015/16 (PK) prent Gerard van Rooy Dolf Henkes schenking Lex Haak Johan van Oord schenking mevrouw Wil Sandkuijl Spiegeling ‑ Spiegel, 1997 Hemelvaart, 1976 V 3059 (KN&V) Excusez les mots Excusez les Gerard van Rooy MB 2015/26 (PK) prent tekening images, 1979 Slakken, 1965 schenking mevrouw Wil Sandkuijl schenking de heer J.H. Roeterink Piet Kramer tekening prent Gerard van Rooy MB 2015/36 (PK) 3827 (MK) stoel, 1921 schenking kunstenaar schenking mevrouw Wil Sandkuijl Onder‑ en Bovenwereld, 1970 schenking Lex Haak 3843 (MK) MB 2015/17 (PK) prent Gerard van Rooy V 3060 (KN&V) Round Midnight, 1999 118 119 prent Salvo Salvo Salvo Salvo uit de nalatenschap van schenking mevrouw Wil Sandkuijl Villagio d’inverno, 1980 zonder titel, 1983 Zonder titel, circa 1985 Senza titolo (Siciliani), 1976 Adriaan van Ravesteijn MB 2015/37 (PK) tekening portfolio met 3 prenten tekening tekening MB 2015/T 4 (PK) uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Gerard van Rooy Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Salvo Judaspenning, 2002 3789 (MK) MB 2015/7 a-e (PK) MB 2015/T 22 (PK) 3785 (MK) Zonder titel, 1984 prent tekening schenking mevrouw Wil Sandkuijl Salvo Salvo Salvo Salvo uit de nalatenschap van MB 2015/38 (PK) Natura morta con candela accesa, Marco Noire Editore Zonder titel, circa 1985 Rovine, 1978 Adriaan van Ravesteijn 1980 Zonder titel, 1983 tekening tekening MB 2015/ T 5 (PK) Gerard van Rooy schilderij portfolio uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Kwartet, 2002 uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Salvo prent Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn MB 2015/T 23 (PK) 3786 (MK) Zonder titel, 1984 schenking mevrouw Wil Sandkuijl 3790 (MK) MB 2015/7 a-e (PK) tekening MB 2015/39 (PK) Salvo Salvo uit de nalatenschap van Salvo Salvo Zonder titel, circa 1985 Notte, strada, lampione, farmacia, Adriaan van Ravesteijn Gerard van Rooy Senza titolo, 1987 Zonder titel, circa 1985 tekening ritratto di Alexander Blok, 1980 MB 2015/T 6 (PK) Sailors dream, 2003 schilderij tekening uit de nalatenschap van schilderij prent uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Adriaan van Ravesteijn uit de nalatenschap van Salvo schenking mevrouw Wil Sandkuijl Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn MB 2015/T 24 (PK) Adriaan van Ravesteijn Zonder titel, circa 1985 MB 2015/40 (PK) 3795 (MK) MB 2015/T 7 (PK) 3791 (MK) tekening Salvo uit de nalatenschap van Gerard van Rooy Salvo Salvo La tartaruga e l’aquila, 1972 Salvo Adriaan van Ravesteijn Voor Giovanni Battista Piranesi, Senza titolo, 1987 Zonder titel, circa 1985 sculptuur Calle, 1981 MB 2015/T 8 (PK) 1992 schilderij tekening uit de nalatenschap van schilderij prent uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Adriaan van Ravesteijn uit de nalatenschap van Salvo schenking mevrouw Wil Sandkuijl Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn BEK 1956 (MK) Adriaan van Ravesteijn Zonder titel, circa 1985 MB 2015/41 (PK) 3796 (MK) MB 2015/T 12 (PK) 3792 (MK) tekening Salvo uit de nalatenschap van Salvo Salvo Salvo L’uomo che spacco la statua Salvo Adriaan van Ravesteijn I tre regni, 1970 Zelfportret, 1947‑2000 Zonder titel, circa 1985 del dio, 1972 Flipper, 1982 MB 2015/T 9 (PK) foto prent tekening sculptuur schilderij uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Salvo Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Zonder titel, circa 1985 3781 a‑c (MK) MB 2015/1 (PK) MB 2015/T 13 (PK) BEK 1957 (MK) 3793 (MK) tekening uit de nalatenschap van Salvo Salvo Salvo Salvo Salvo Adriaan van Ravesteijn Senza titulo (il tresoro), 1972 Zonder titel, 1979 Zonder titel, circa 1985 La donnola e la lima, 1972 Senza titolo, 1985 MB 2015/T 10 (PK) foto prent tekening sculptuur schilderij uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Salvo Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Zonder titel, circa 1985 3782 (MK) MB 2015/2 (PK) MB 2015/T 14 (PK) BEK 1958 (MK) 3794 (MK) tekening uit de nalatenschap van Salvo Salvo Salvo Salvo Salvo Adriaan van Ravesteijn Paesaggio, 1979 Zonder titel, 1947‑2000 Zonder titel, circa 1985 Senza titulo (il tesoro), 1972 Zonder titel, 1980 MB 2015/T 11 (PK) schilderij prent tekening foto prent uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van MB 2015/4 (PK) Salvo Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Zonder titel, circa 1985 3787 (MK) MB 2015/3 (PK) MB 2015/T 15 (PK) 3783 (MK) Salvo tekening Primavera, 1988 uit de nalatenschap van Salvo Salvo Salvo Salvo tekening Adriaan van Ravesteijn Stazione al crepuscolo d’inverno, Sette incisioni e sette poesie, 1983 Zonder titel, circa 1985 45 Siciliani, 1976 uit de nalatenschap van MB 2015/T 16 (PK) 1980 kunstenaarsboek met 7 prenten tekening schilderij Adriaan van Ravesteijn schilderij uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van MB 2015/T 2 (PK) Salvo uit de nalatenschap van Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Adriaan van Ravesteijn Zonder titel, circa 1985 Adriaan van Ravesteijn MB 2015/6 a‑j (PK) MB 2015/T 21 (PK) 3784 (MK) Salvo tekening 3788 (MK) Zonder titel, 1986 uit de nalatenschap van tekening Adriaan van Ravesteijn MB 2015/T 17 (PK) 120 121 Salvo schenking NLXL Rudolf Wilke voor HEWI prent schenking mevrouw Loes Emck‑ van Nispen tot Sevenaer Zonder titel, circa 1985 V 3053 (KN&V) type 111.23, 1969 schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden PAK 5017 (PK) tekening deurkruk van Zanden Stad‑G 199 uit de nalatenschap van Studio Job schenking Hanneke Winter Stad‑G 191 Kees van Dongen Adriaan van Ravesteijn Alt Deutsch (JOB‑04), 2013 en Dick Versluis Eduard van Zanden Café de Nichtlamp, 1902‑1903 MB 2015/T 18 (PK) behang V 3067 (KN&V) Eduard van Zanden Havenbuurt bij avond, 1903‑1997 tekening schenking NLXL Bethnal Green London E, 1964 prent bruikleen Stichting Museum Salvo V 3049 (KN&V) Sarkis Zabunyan prent schenking mevrouw Loes Emck‑ Boijmans Van Beuningen, Zonder titel, circa 1985 films stillsfrom Saché, 1997-1999 schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden schenking de heer H.R. Okkens tekening Studio Job 25 foto’s van Zanden Stad‑G 200 MB 2015/T 39 (PK) uit de nalatenschap van l’Afrique (JOB‑05), 2013 schenking Marja en Jan‑Willem Stad‑G 192 Adriaan van Ravesteijn behang Groenendaal Eduard van Zanden Corwyn Lund MB 2015/T 19 (PK) schenking NLXL 3799 (MK) t/m 3823 (MK) Eduard van Zanden Underground London, 1968 Microphone Bouquet, 2014 V 3050 (KN&V) Underground XV, 1972 prent sculptuur Salvo Eduard van Zanden prent schenking mevrouw Loes Emck‑ bruikleen Stichting Museum Zonder titel, circa 1985 Studio Job Vechtende mannen, 1903‑1997 schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden Boijmans Van Beuningen, tekening Withered Flowers Black (JOB‑06), prent van Zanden Stad‑G 201 aangekocht met gelden uit de uit de nalatenschap van 2013 schenking mevrouw Loes Emck‑ Stad‑G 193 nalatenschap van Koster & Quist Adriaan van Ravesteijn behang van Zanden Eduard van Zanden A 8920 (KN&V) MB 2015/T 20 (PK) schenking NLXL Stad‑G 185 Eduard van Zanden Underground VII, 1961 V 3051 (KN&V) Viaduct Londen, 1967 prent Johann Heinrich Muntz Salvo Eduard van Zanden prent schenking mevrouw Loes Emck‑ Arcadisch landschap, 1770 Salvo e vivo/Salvo e morto, 1977 Studio Job Suburb Station London, 1971 schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden tekening prent Withered Flowers Color (JOB‑07), prent van Zanden Stad‑G 202 bruikleen Stichting Museum uit de nalatenschap van 2013 schenking mevrouw Loes Emck‑ Stad‑G 194 Boijmans Van Beuningen, Adriaan van Ravesteijn behang van Zanden Eduard van Zanden schenking Jonkheer F.C. van MB 2015/5 (PK) schenking NLXL Stad‑G 186 Eduard van Zanden View from Southwark Bridge, 1959 Nispen tot Sevenaer V 3052 (KN&V) Bethnal Green London E, 1964 tekening PAK 5018 (PK) Jan Sierhuis Eduard van Zanden prent schenking mevrouw Loes Emck‑ De bespieder, 1998 Jan Toorop Wapping London E, 1962 schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden Medardo Rosso schilderij Christuskop, 1924 prent van Zanden Stad‑T 243 Impression de Omnibus, 1884-1889 schenking particuliere collectie tekening schenking mevrouw Loes Emck‑ Stad‑G 195 serie van 15 foto’s 3780 (MK) schenking Turing Foundation van Zanden Eduard van Zanden bruikleen particuliere collectie MB 2015/T 27 (PK) Stad‑G 187 Eduard van Zanden Zonder titel, 1954 BRL 2015-03 (MK) Ettore Sottsass voor Londen III, 1961 tekening t/m BRL 2015‑017 (MK) Studio Alchimia Kaari Upson Eduard van Zanden prent schenking mevrouw Loes Emck‑ Le Strutture Tremano, 1979, 1989 Two Twins, 2012 London E, 1903‑1997 schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden Medardo Rosso tafel wandobject prent van Zanden Stad‑T 244 Bookmaker, 1910-1920 schenking mevrouw C.H. schenking Bert Kreuk Collectie schenking mevrouw Loes Emck‑ Stad‑G 196 serie van 7 foto’s Coolen‑Kalkman 3797 (MK) van Zanden bruikleen particuliere collectie V 3037 a‑b (KN&V) Stad‑G 188 Eduard van Zanden Langdurige bruiklenen BRL 2015-19 (MK) Jan van der Vaart Rangeerterrein met luchtbrug, t/m BRL 2015‑25 (MK) Studio Job vaas, 1963 Eduard van Zanden 1903‑1997 Jurriaan Andriessen Labyrinth (JOB‑02), 2013 schenking Ineke Tirion‑Beijerinck Londen, viaduct, 1970 prent Zonder titel, 1789 Medardo Rosso behang A 8919 (KN&V) prent schenking mevrouw Loes Emck‑ tekening Rieuse, circa 1910 schenking NLXL schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden bruikleen Stichting Museum serie van 5 foto’s V 3047 (KN&V) Arnout Visser en Richard Hutten van Zanden Stad‑G 197 Boijmans Van Beuningen, bruikleen particuliere collectie Table Tumblers, 2000 Stad‑G 189 schenking Jonkheer F.C. BRL 2015-26 (MK) Studio Job peper‑ en zoutstel Eduard van Zanden van Nispen tot Sevenaer t/m BRL 2015-30 (MK) Perished (JOB‑03), 2013 schenking kunstenaars Eduard van Zanden Riviergezicht Rotterdam III, 1966 PAK 5016 (PK) behang V 3045 a‑b (KN&V) Luchtbrug, 1903‑1997 prent Medardo Rosso schenking NLXL prent schenking mevrouw Loes Emck‑ Jurriaan Andriessen Madame Noblet, na 1901 V 3048 (KN&V) Rudolf Wilke voor HEWI schenking mevrouw Loes Emck‑ van Zanden Bosrijk landschap met figuren, serie van 2 foto’s type 111.23, 1969 van Zanden Stad‑G 198 1700‑1900 bruikleen particuliere collectie Studio Job deurkruk Stad‑G 190 tekening BRL 2015‑31 (MK) Industry (JOB‑01), 2013 schenking Hanneke Winter Eduard van Zanden bruikleen Stichting Museum en BRL 2015-32 (MK) behang en Dick Versluis Eduard van Zanden No Exit, 1969 Boijmans Van Beuningen, V 3066 (KN&V) De straat, 1954 prent schenking Jonkheer F.C.

122 123 Medardo Rosso ‑ Hendrik Dirk Kruseman van Elten 1650‑1655 ‑ Anoniem Museum Arnhem ‑ Erik Andriesse Ecce Puer, 1911-1914 Beekje met bomen in het R 57 (PK) Satyr, 350‑150 v.Chr. Spiegeloog Bord met lindebladeren en serie van 7 Rozendaal bij Velp, 1849 ‑ Nicolaes Maes A 3700 (KN&V) 3 okt 2015 – 24 jan 2016 schedels, 1992 foto’s PAK 4894 (PK) Abraham zendt Hagar weg, ‑ Charley Toorop B 248 (KN&V) bruikleen particuliere collectie circa 1650‑1653 Joods Historisch Museum, Drie generaties, 1941‑1950 ‑ Erik Andriesse BRL 2015‑35 (MK) Kunsthal KAdE, Amersfoort R 124 (PK) Amsterdam 2345 (MK) Bord met lindebladeren en t/m BRL 2015-41 (MK) Expeditie Land Art Haagse meesters van de romantiek ‑ Anne Marie Blaupot ten Cate schedels, 1992 19 sep 2015 – 3 jan 2016 Rijksmuseum Amsterdam ‑ De gebroeders Verveer herontdekt Zelfportret, 1930 B 249 (KN&V) Medardo Rosso ‑ Marinus Boezem (venue 2) 3 jul 2015 – 1 nov 2015 2993 (MK) ‑ Erik Andriesse Bambino al Seno, datering Windtable, 1968 Late Rembrandt ‑ Samuel (Salomon Leonardus) Ronde schaal met apenschedels, onbekend BEK 1611 a‑f (MK) 12 feb 2015 – 17 mei 2015 Verveer KRANENBURGH, Bergen 1993 foto ‑ Walter De Maria ‑ Rembrandt van Rijn Namiddag te Katwijk aan Zee, 1863 De bomen van Buisman B 250 (KN&V) bruikleen particuliere collectie Hardcore, 1969 Boerderij aan het water, circa 1653 1912 (OK) 13 sep 2015 – 29 nov 2015 ‑ Erik Andriesse BRL 2015‑18 (MK) FKI 6 (MK) R 114 (PK) ‑ Sjoerd Buisman Ronde schaal met mensen‑ ‑ Rembrandt van Rijn Stedelijk Museum Amsterdam Bladerenproject – Amerikaanse en apenschedels, 1993 Medardo Rosso Joods Historisch Museum, Studie voor een der Staalmeesters, ZERO. Let Us Explore the Stars vogelkers (Prunus serotina), B 251 (KN&V) Conversazione, datering onbekend Amsterdam Volkert Jansz., circa 1662 4 jul 2015 – 8 nov 2015 1974/1975/1976 ‑ Erik Andriesse serie van 2 Joden in de Cariben. Vier eeuwen R 133 (PK) ‑ Henk Peeters 2947 a‑f (MK) Ronde schaal met rog, 1993 foto’s geschiedenis in Suriname en ‑ Rembrandt van Rijn IJs, ijskast, ijsbeer, 1960‑1961 ‑ Sjoerd Buisman B 252 (KN&V) bruikleen particuliere collectie Curaçao Titus aan de lezenaar, 1655 BEK 1578 a‑c (MK) Bladerenproject – Es (Fraxinus ‑ Erik Andriesse BRL 2015‑33 (MK) 29 jan 2015 – 14 jun 2015 St 2 ‑ Piero Manzoni excelsior), 1974/1975/1976 Ronde schaal met twee witte en BRL 2015-34 (MK) ‑ Job Adriaensz. Berckheyde Linea, 1959 3779 a‑f (MK) roggen, 1993 De Oude Beurs te Amsterdam, Amsterdam Museum BEK 1884 (MK) B 253 (KN&V) Richard Serra circa 1670 De ijzeren eeuw. Het begin van het ‑ Piero Manzoni Stedelijk Museum ‑ Erik Andriesse Elevational Weights, High Level, 1043 (OK) moderne Nederland Corpo d’aria, 1959 ‑ 1960 ‘s Hertogenbosch Vaas met mens‑ en 2010 ‑ Frans Jansz. Post 5 mrt 2015 – 1 jun 2015 BEK 1885 a‑d (MK) Erik Andriesse, De onbekende dierenschedels, 1992 tekening Een suikerfabriek, circa 1650 ‑ Bart Antony van der Leck keramiek B 254 (KN&V) bruikleen particuliere collectie ‑1660 Het uitgaan van de fabriek, 1910 Van Gogh Museum, Amsterdam 30 mei 2015 – 29 nov 2015 ‑ Erik Andriesse BRL 2015‑02 (MK) 2116 (OK) 1445 (MK) (venue 2) ‑ Erik Andriesse vaas, 1992 Munch: Van Gogh Ovale schaal met rog, 1993 B 255 (KN&V) Viktor&Rolf Museum het Rembrandthuis, Stedelijk Museum Amsterdam 24 sep 2015 – 17 jan 2016 B 239 (KN&V) ‑ Erik Andriesse Look 19, Red Carpet, Haute Amsterdam De oase van Matisse ‑ Vincent van Gogh ‑ Erik Andriesse Bord met lindeblad en schedel, Couture Collection, herfst/winter Rembrandts late leerlingen 4 apr 2015 – 16 aug 2015 Weversinterieur, 1884 Vaas met oren met apenschedel, 1992 2014 5 feb 2015 – 17 mei 2015 ‑ Henri Matisse 1237 (MK) 1993 B 256 (KN&V) jurk ‑ Jacobus Leveck Nature morte avec livres, B 240 (KN&V) ‑ Erik Andriesse B 697 (KN&V) Portret van een man, 1655‑1660 circa 1895 Rijksmuseum Amsterdam ‑ Erik Andriesse Schaal met mensenschedels, bruikleen Han Nefkens Fashion 1472 (OK) St 67 (venue 1) Vaas met oren met apenschedel, ‘Overdaad baat’, 1993 on the Edge ‑ Pieter de With Azië > Amsterdam. 1993 B 257 (KN&V) Bosrand, circa 1660‑1690 Museum het Rembrandthuis, Luxe in de Gouden Eeuw B 241 (KN&V) MB 186 (PK) Amsterdam 17 okt 2015 – 17 jan 2016 ‑ Erik Andriesse Museum Beelden aan Zee, Rectificatie jaarverslag 2014 ‑ Constantijn Daniël van Renesse Rembrandts etsen en Japans papier ‑ Hendrick Goltzius Vaas met oren met apenschedel, Den Haag Abraham ontvangt Sara van uit Echizen De Haarlemse schelpen­ 1993 Labor et Ars Conroy Maddox Abimelech, circa 1650‑1655 11 jun 2015 – 20 sep 2015 verzamelaar Jan Govertsen B 242 (KN&V) 13 feb 2015 – 10 mei 2015 Mechancial Communications, 1943 MB 224 recto (PK) ‑ Rembrandt van Rijn van der Aer, 1603 ‑ Erik Andriesse ‑ Joseph Mendes da Costa (II) tekening ‑ Constantijn Daniël van Renesse Gezicht op de Diemerdijk met 3450 (OK) Bord met zonnebloemen, 1992 Beeldje van een vrouw, 1800‑2000 schenking mevrouw D.M.H.C. Het berouw van Judas, 1650‑1655 een melkboer en huizen (‘Het ‑ Anoniem B 243 (KN&V) A 4067 (KN&V) Stahlecker MB 230 recto (PK) melkboertje’), circa 1650 tafelkast, 1660‑1670 ‑ Erik Andriesse ‑ Joseph Mendes da Costa (II) MB 2014/T 2 (PK) ‑ Willem Drost DN 2001/322 (PK) B 394 (KN&V) sierschotel, 1992 Moeder en kind, 1863‑1939 Judah en Tamar, circa 1650‑1670 ‑ Pieter de With ‑ Thomas Cletcher (II) B 244 (KN&V) A 4068 (KN&V) R 9 (PK) Berglandschap met gebouwen, Schetsboek met sieraden­ ‑ Erik Andriesse ‑ Joseph Mendes da Costa (II) Uitgaande bruiklenen ‑ Aert de Gelder circa 1650‑1654 ontwerpen, 1644‑1668 Bord met zonnebloemen, 1992 Dubbele inktpot, 1901 nationaal Staande oosterling, circa 1662 H 38 (PK) MvS 1 1‑53 (PK) B 245 (KN&V) A 4200 a‑c (KN&V) R 50 recto (PK) ‑ Erik Andriesse ‑ Joseph Mendes da Costa (II) Stedelijk Museum Alkmaar ‑ Nicolaes Maes Allard Pierson Museum, Stedelijk Museum Amsterdam Bord met zonnebloemen, 1992 Job ‑ zeven treurdagen, 1907 (venue 2) Studie van enkele figuren, Amsterdam Isa Genzken: Mach Dich hübsch! B 246 (KN&V) A 4322 (KN&V) Kruseman, kunstbroeders uit de circa 1650‑1655 Bewegende beelden? 28 nov 2015 – 6 mrt 2016 ‑ Erik Andriesse ‑ Joseph Mendes da Costa (II) romantiek R 56 recto (PK) Illusie in de Griekse kunst ‑ Isa Genzken ‘Don’t walk at me and smile you klok, 1900 18 apr 2015 – 2 aug 2015 ‑ Nicolaes Maes 25 jun 2015 – 6 sep 2015 Saal 2, 1987 got a face like a crocodile’, 1993 A 4761 (KN&V) Hagar en Ismael (?), circa BEK 1634 a‑f (MK) B 247 (KN&V) 124 125 ‑ Joseph Mendes da Costa (II) ‑ Aelbert Cuyp Hervormde Gemeente Poortugaal ‑ Rudolp Sondagh ‑ Hendrik Chabot Museum Catharijneconvent, Vaas met drie gehurkte clowns, Vrouw met grote strohoed en Open Monumentendag 2015 ampul, 1767 Het gezin, 1938 Utrecht 1900 mand met fruit, circa 1640 12 sep 2015 – 12 sep 2015 BZ 9 (KN&V) 2396 (MK) Het geheim van de Middeleeuwen A 5157 (KN&V) 2492 (OK) ‑ Anoniem ‑ Rudolp Sondagh 10 apr 2015 – 16 aug 2015 ‑ Joseph Mendes da Costa (II) Schotel, 1700‑1800 ampul, 1767 Oud‑Katholieke Parochie HH. ‑ Jacob Cornelisz. van Oostsanen asbak, 1900 Mauritshuis, Den Haag BT 3 (KN&V) BZ 10 (KN&V) Petrus en Paulus/Paradijskerk, De Heilige Christophorus met A 5159 (KN&V) Hollandse zelfportretten – ‑ Anoniem Rotterdam schenker, 1517‑1519 ‑ Joseph Mendes da Costa (II) Selfies uit de Gouden Eeuw Schotel, 1700‑1800 PrintRoom, Rotterdam Kerstmis 2015 3378 recto (OK) voetstuk, 1900 8 okt 2015 – 3 jan 2016 BT 4 (KN&V) On Pixels and Cathedrals 24 dec 2015 – 26 dec 2015 ‑ Jacob Cornelisz. van Oostsanen A 5398 (KN&V) ‑ Carel Fabritius ‑ H. Kock 17 apr 2015 ‑ Anoniem Edward the Confessor, 1515‑1519 ‑ Joseph Mendes da Costa (II) Zelfportret, circa 1645 kan, 1700‑1800 ‑ Hans Peter Feldmann miskelk, 1681 3378 verso (OK) Twee aapjes, 1908 1205 (OK) BT 5 (KN&V) Eine Firma, 1991 BZ 7 (KN&V) ‑ Jacob Cornelisz. van Oostsanen A 6001 (KN&V) ‑ Hermanus Sonnemans 1998/309 ‑ Michiel de Bruyn van Berendrecht H. Catharina, 1515‑1519 ‑ Joseph Mendes da Costa (II) Zuiderzeemuseum, Enkhuijzen avondmaalbeker, 1641 ‑ Dan Graham kandelaar, 1652 3379 recto (OK) Vrouwenkop, circa 1905 Door het oog van Springer BZ 23 (KN&V) For Publication, 1991 BZ 11 (KN&V) ‑ Jacob Cornelisz. van Oostsanen BEK 1444 (MK) 12 dec 2015 – 10 apr 2016 ‑ Hermanus Sonnemans 1998‑311 ‑ Michiel de Bruyn van Berendrecht Een heilige Schotse monnik, ‑ Cornelis Springer avondmaalbeker, 1641 ‑ Hans Peter Feldmann kandelaar, 1652 1515‑1519 Gemeentemuseum Den Haag Stadhuis en markt te Naarden, 1864 BZ 24 (KN&V) Alle Kleider einer Frau = All the BZ 12 (KN&V) 3379 verso (OK) Holland op z’n mooist 1823 (MK) ‑ Sacharias Vignon clothes of a woman, 1999 4 apr 2015 – 30 aug 2015 avondmaalschotel, 1687 1999/166 Stedelijk Museum Schiedam Centraal Museum Utrecht ‑ Anton Mauve Rijksmuseum Twenthe, Enschede BZ 25 (KN&V) ‑ Carsten Höller Ik hou van Holland Pieter Christoffel Wonder Koeien in de schaduw, 1871‑1872 Gevaar en schoonheid. Turner en Carsten Höller’s Spiele Buch, 1998 20 apr 2015 – 26 jun 2016 18 dec 2015 – 13 mrt 2016 1498 (MK) de traditie van het sublieme Maritiem Museum, Rotterdam 2002/121 ‑ Bas Jan Ader ‑ Pieter Christoffel Wonder 5 sep 2015 – 3 jan 2016 De wereld op je bord ‑ Jan Henderikse Zonder titel (‘Tea‑Party’), 1972 Het haringvrouwtje, 1800 ‑ 1850 Haags Historisch Museum ‑ Claude Lorrain 5 apr 2015 – 5 okt 2015 Too much is not enough, 1985 3282 (MK) 1997 (OK) Op ‘t duin Landschap met figuren die een ‑ Jan van de Velde (III) 2010/0152 7 sep 2015 – 26 jun 2016 ‑ Pieter Christoffel Wonder 7 apr 2015 – 15 sep 2015 beek doorwaden, 1636‑1637 Oesters, een roemer en ‑ Christian Boltanski ‑ Inez van Lamsweerde Driekoningenavond, 1820 ‑ Jan Lievens 2750 (OK) zuidvruchten, 1657 Inventar der Objekte, die einer Thank You Thighmaster Serie / 2012 (OK) Duinlandschap met bomen, 2532 (OK) Frau aus Ludwigshafen gehört Pam, 1993 circa 1645 Museum Gouda ‑ Anoniem haben, 2000 3320 (MK) Villa Mondriaan, Winterswijk 1455 (OK) Marjolijn van den Assem.... beker, circa 1755‑1760 T.2000/1108 Mondriaan en Nolde in de natuur ‑ Jacob Isaacksz. van Ruisdael As the stream grows older A 7626 (KN&V) ‑ Maurizio Cattelan Stedelijk Museum Schiedam 16 mei 2015 – 13 sep 2015 Bosgezicht, 1600‑1700 22 sep 2015 – 10 jan 2016 ‑ Pieter van den Berge 6th Caribbean Biennial: a project De werkelijkheid van ‑ Piet Mondriaan 3193 (OK) ‑ Marjolijn van den Assem Namiddag, 1700 by Maurizio Cattelan: with Vanessa Jan Schoonhoven Chrysant, 1900‑2000 ‑ Jacob Isaacksz. van Ruisdael Milde Luft, Spaziergänge, BdH 14101 (PK) Beecroft, Olafur Eliasson, Douglas 31 okt 2015 – 14 feb 2016 MB 1761 (PK) De drie eiken, 1649 dunkle Zimmer (1), 1994 ‑ Vincent van Gogh Gordon, Mariko Mori, Chris Ofili, ‑ Piero Manzoni ‑ Piet Mondriaan BdH 11170 (PK) Stad‑T 168 Stilleven met aardappels, 1885 Gabriel Orozco, Elisabeth Peyton, Achrome, 1958 Roos, circa 1909 ‑ Jan Wouwerman BRL 83‑03 (MK) Pipilotti Rist, Tobias Rehberger, 3018 (MK) MB 1956/T 1 (PK) Duinlandschap, circa 1650‑1666 Teylers Museum, Haarlem ‑ Anoniem Rikrit Tiravanija, 2001 ‑ Jan Schoonhoven JWouwerman 1 (PK) De Nederlandse aquarel Pureeknijper, 1900‑1950 T.2002/45 Construction détruite ‘Barbara’, Museum de Fundatie – ‑ Jan Wouwerman in de 19de eeuw F 10710 (KN&V) 1958 Paleis aan de Blijmarkt, Zwolle Duinlandschap, circa 1650‑1666 21 feb 2015 – 7 jun 2015 ‑ Jan Toorop Het Nieuwe Instituut, Rotterdam BEK 1566 (MK) Op zoek naar betekenis, JWouwerman 2 (PK) ‑ Charles Rochussen Affiche “Delftsche slaolie”, 1894 Wat is Nederland. 14 deelnames ‑ Jan Schoonhoven mensbeelden in een veranderende Kunstbeschouwing in Arti et MB 13305/12 (PK) aan de Wereldtentoonstelling R 81‑5, 1981 wereld Museum Bredius, Den Haag Amicitiae, 1850 ‑ Willem Hekking (I) 25 apr 2015 – 23 aug 2015 BEK 1587 (MK) 10 jan 2015 – 6 apr 2015 Kennerschap Bredius – MB 516 (PK) Twee bolletjes nootmuskaat, ‑ Andries Dirk Copier ‑ Jan Schoonhoven ‑ Karin Arink Geen Cuyp maar Calraet ‑ George Hendrik Breitner circa 1820‑1862 vaas, 1925 R 82‑2, 1982 Verstrengelden, 1994 6 okt 2015 – 18 jan 2016 Twee dames met kinderen op PAK 90 (PK) 2214 (KN&V) BEK 1590 (MK) Stad‑B 156 ‑ Abraham van Calraet een bloemenmarkt, 1889 ‑ Willem Penaat Schaal met perziken, 1660‑1722 MB 537 (PK) Oud‑Katholieke Parochie HH. armstoel, 1910 Centraal Museum Utrecht 1392 (OK) ‑ Willem Bastiaan Tholen Petrus en Paulus/Paradijskerk, V 1970 (KN&V) (venue 1) Uitgaande bruiklenen ‑ Abraham van Calraet Gezicht op daken, circa 1880‑1890 Rotterdam Liefde & Lust internationaal Stilleven met perziken, 1660‑1722 MB 562 (PK) Paasviering 2015 Chabot Museum, Rotterdam 21 feb 2015 – 25 mei 2015 1394 (OK) ‑ Anton Mauve 5 apr 2015 – 6 apr 2015 Henk Chabot. Mens, Dier, Polder ‑ Joachim Anthonisz. Wtewael ModeMuseum (MoMu) ‑ Abraham van Calraet Schapen in een stal, circa 1881 ‑ Anoniem 11 okt 2015 – 28 feb 2016 Venus en Amor, circa 1610 Antwerpen Interieur van een stal met twee MB 740 (PK) miskelk, 1681 ‑ Hendrik Chabot MB 1920 (PK) Dries Van Noten. Inspirations appelschimmels, 1642‑1722 BZ 7 (KN&V) Maaiende boer, 1936 13 feb 2015 – 19 jul 2015 1395 (OK) 2393 (MK)

126 127 ‑ Jacob Marrel Kunst‑ und Ausstellungshalle ‑ Anoniem ‑ Anoniem ING Art Center, Brussel Design museum Gent Bloemen in een glazen vaas, der Bundesrepublik Deutschland, papkom, 1600 ‑ 1650 pasglas, 1600 ‑ 1625 Pop Art in Belgium Vaste presentatie 1640‑1645 Bonn A 4343 (KN&V) F 10158 (KN&V) 15 okt 2015 – 14 feb 2016 hedendaagse kunst 2507 (OK) Der Göttliche. Hommage an ‑ Het Jonge Moriaanshooft ‑ Anthony Grill ‑ Andy Warhol 11 sep 2015 – 11 sep 2016 ‑ Mark Rothko Michelangelo wijnkan, 1675 zoutvat, 1646 De Kus (Bela Lugosi), 1963 ‑ Joep van Lieshout Grey, Orange on Maroon, 6 feb 2015 – 25 mei 2015 A 5167 (KN&V) MBZ 303 (KN&V) 2984 (MK) Bergmeubel, 1989 No. 8, 1960 ‑ Peter Paul Rubens ‑ Anoniem ‑ Anoniem ‑ James Rosenquist Stad‑B 96 2764 (MK) Hercules met de neergevelde mosterdpot, 1650 ‑ 1700 kandelaar, 1682 Discs, 1965 Discordia (de Tweedracht), F 1226 (KN&V) MBZ 368 a‑b (KN&V) 3562 (MK) Design museum Gent (venue 2) Museum van Hedendaagse Kunst 1615‑1620 ‑ Anoniem ‑ Anoniem ‑ Claes Oldenburg Design Derby: Nederland-België Antwerpen 2297 (OK) papkom, 1600 ‑ 1650 beker, 1600‑1625 Soft washstand, 1965 (1815‑2015) Panamarenko Universum ‑ Peter Paul Rubens F 1908 (KN&V) OM 133 (KN&V) BEK 1748 (MK) 22 okt 2015 – 13 mrt 2015 23 feb 2015 – 29 mrt 215 Strijd tussen lapithen en ‑ Anoniem ‑ Anoniem ‑ Claes Oldenburg ‑ Andries Dirk Copier ‑ Panamarenko centauren, circa 1600‑1608 zoutvat, 1600 ‑ 1700 tuitkan, 1600‑1650 Meats, 1964 Leerdam unica: C.B.7, 1958 Tweevleugel, 1974 V 7 recto (PK) F 2025 (KN&V) OM 570 (KN&V) BEK 1749 1‑16 (MK) 704 (KN&V) BEK 1523 (MK) ‑ Anoniem ‑ Tom Wesselmann ‑ Willem Heesen Museum of Fine Arts Boston schotel, circa 1650 BOZAR Paleis voor Schone Interior, 1964 schaal, 1977 Museum Rockoxhuis, Antwerpen (venue 1) F 2375 (KN&V) Kunsten, Brussel BEK 1750 (MK) 1564 (KN&V) Het Gulden Cabinet Class Distinctions: Dutch Painting ‑ Anoniem FACES THEN. ‑ Andries Dirk Copier 10 okt 2015 – 17 jan 2016 in the Age of Rembrandt and kandelaar, 1600 ‑ 1700 Renaissanceportretten uit Museum Villa Rot, Burgrieden‑Rot vaas, 1942 ‑ 1945 ‑ Gerard David Vermeer F 2732 (KN&V) de Lage Landen There is Something in the Air 1869 (KN&V) Maria met kind, zittend in 13 okt 2015 – 18 jan 2016 ‑ Anoniem 6 feb 2015 – 17 mei 2015 22 mrt 2015 – 26 jul 2015 ‑ N.V. Haagsche Plateelfabriek een landschap, circa 1520 ‑ Anoniem kruik, 1625 ‑ 1675 ‑ Maarten van Heemskerck ‑ Marcel Duchamp, André Breton, Rozenburg 2446 (OK) karaf, 1650‑1700 F 3255 (KN&V) Portret van Reinerus Frisius Sidney Janis, Robert Allerton vaas, 1899 ‑ 1900 32 (KN&V) ‑ Anoniem Gemma, 1540‑1545 Parker A 3091 (KN&V) Museum Tinguely, Basel ‑ Anoniem mosterdpot, circa 1625 1347 (OK) First papers of surrealism: hanging ‑ Theo Colenbrander Belle Haleine – The Scent of Art noppenbeker, 1550‑1650 F 4301 (KN&V) ‑ Anoniem uit de omgeving van by André Breton, his twine Marcel dekselvaas, 1888 10 feb 2015 – 17 mei 2015 59 (KN&V) ‑ Anoniem Lucas van Leyden Duchamp, 1942 A 3097 a‑b (KN&V) ‑ Jacob Fransz. van der Merck ‑ Anoniem baardmankruik, 1550 ‑ 1600 Portret van een onbekende vrouw, 1995/565 ‑ Dirk Hubers Vier van de vijf zinnen, 1600‑1700 roemer, 1640‑1650 F 4585 (KN&V) 1520‑1530 kom, 1953 1512 a‑d (OK) 77 (KN&V) ‑ Anoniem 2457 (OK) Kunsthalle Düsseldorf A 3130 (KN&V) ‑ Jan Saenredam en Hendrick ‑ Anoniem teljoor, circa 1600 ‑ Meester van de Amsterdamse Avatar and Atavism ‑ Bert Nienhuis Goltzius papkom, 1600 ‑ 1700 F 5736 (KN&V) Dood van Maria 22 aug 2015 – 8 nov 2015 vaas, 1933 De reuk, circa 1595‑1600 567 (KN&V) ‑ Anoniem Portret van Dirk Borre van ‑ Mike Kelley A 3151 (KN&V) BdH 13467 (PK) ‑ Anoniem lepel, 1550 ‑ 1600 Amerongen en Maria van Ahh....Youth, 1991 ‑ Johan van Loon berkemeier, 1600 ‑ 1650 F 5794 (KN&V) Snellenberg, 1510‑1515 3303 a‑h (MK) vaas, circa 1960 Liebermann‑Villa, Berlijn 703 (KN&V) ‑ Anoniem 2464 (OK) A 4038 a‑b (KN&V) Max Liebermann and ‑ Anoniem mes, 1600‑1650 Palazzo dei Diamanti, Ferrara ‑ N.V. Haagsche Plateelfabriek Vincent van Gogh mosterdpot, 1650 ‑ 1700 F 6244 (KN&V) BOZAR Paleis voor Schone De Chirico in Ferrara 1915‑1918. Rozenburg 26 apr 2015 – 10 aug 2015 709 (KN&V) ‑ Anoniem Kunsten, Brussel Metaphysical Painting and kop en schotel, 1902 ‑ Vincent van Gogh ‑ Job Adriaensz. Berckheyde mes, 1600‑1650 Het rijk van de sultan European Avant‑garde A 4089 a‑b (KN&V) De naaister, circa 1881‑1882 De Oude Beurs te Amsterdam, F 6256 (KN&V) 27 feb 2015 – 31 mei 2015 14 nov 2015 – 28 feb 2016 ‑ N.V. Haagsche Plateelfabriek MB 1949/T 6 (PK) circa 1670 ‑ Anoniem ‑ Sebald Beham ‑ Salvador Dalí Rozenburg ‑ Vincent van Gogh 1043 (OK) vork, 1550‑1600 Sultan Soleiman de Grote, Métronome, 1944 vaas, 1901 Boomgaard, circa 1881 ‑ Adriaen Brouwer F 6387 (KN&V) circa 1530 BEK 1868 (MK) A 4202 (KN&V) MB 1965/T 2 (PK) Herberginterieur, circa 1630 ‑ Anoniem MB 2010/2 A (PK) ‑ Jan de Rooden 1102 (OK) kandelaar, 1600‑1700 ‑ Sebald Beham STAM Gent vaas, 1973 Kunstmuseum Bern ‑ Bartholomeus van der Helst F 7926 (KN&V) Grootvizier Ibrahim Pasja, De zaak 1534. A 4997 (KN&V) Toulouse‑Lautrec and Photography Abraham del Court en zijn ‑ Anoniem circa 1530 Een topstuk doorgelicht ‑ Jan de Rooden 29 aug 2015 – 3 jan 2016 echtgenote Maria de Kaersgieter, beker, 1600 ‑ 1700 MB 2010/2 B (PK) 24 feb 2015 – 25 mei 2015 vaas, 1977 ‑ Henri de Toulouse‑Lautrec 1654 F 9428 (KN&V) ‑ Erhard Schön ‑ Anoniem A 5062 (KN&V) Heer in gesprek met een jockey 1296 (OK) ‑ Anoniem Turkse ruiter op dromedaris, Gezicht op Gent, 1524 ‑ Joseph Mendes da Costa (II) naast een renpaard, circa 1899 ‑ Adriaen Pietersz. van de Venne zoutvat, 1600 ‑ 1650 circa 1530 BdH 14129 (PK) voetstuk, 1900 F II 157 (PK) Arme Weelde, 1635 F 9765 (KN&V) MB 2010/2 I (PK) ‑ Anoniem A 5398 (KN&V) ‑ Henri de Toulouse‑Lautrec 1896 (OK) ‑ Anoniem ‑ Niklas Stoer Wapens van Gentse families, 1524 ‑ Pierre Culot Karikaturaal zelfportret, circa 1892 ‑ Anoniem beker, 1575 ‑ 1675 Turkse boogschutter, circa 1530 BdH 14130 (PK) vaas, 1965‑1970 MB 1951/T 3 (PK) plooischotel, 1650 ‑ 1700 F 10063 (KN&V) MB 2010/2 N (PK) ‑ Anoniem A 6315 (KN&V) A 3320 b (KN&V) Wapens van Gentse gilden, 1524 BdH 14131 (PK) 128 129 ‑ Pierre Culot ‑ Pieter Pieterse ‑ Hendrik Petrus Berlage Gleaner, 1859‑1885 ‑ Wim Rietveld ‑ Elmar Berkovich bak, 1965‑1970 melkkan, 1868 melkbeker, 1923 V 1307 b 1‑2 (KN&V) Fauteuil nr. 415, 1954 kinderstoel, 1957 A 6579 (KN&V) MBZ 249 c (KN&V) V 1 l (KN&V) ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout V 1903 (KN&V) V 2778 a (KN&V) ‑ Jan van der Vaart ‑ J.M. van Kempen & Zn. ‑ Hendrik Petrus Berlage & Co. ‑ Mart Stam ‑ Elmar Berkovich vaas, 1991 jardinière, 1899 eierdop, 1923 Gleaner, 1859‑1885 stoel, 1931 tafel, 1957 A 6601 (KN&V) MBZ 339 a (KN&V) V 1 q 2 (KN&V) V 1307 c 1‑2 (KN&V) V 1908 (KN&V) V 2778 b‑c (KN&V) ‑ Jan de Rooden ‑ Hendrik Albertus van den Eijnde ‑ Anoniem ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout ‑ Ineke Hans ‑ Elmar Berkovich vaas, 1970 urn, 1918 Elegant, 1950 & Co. Tafel behorend bij tafel, 1957 A 7356 (KN&V) MBZ 348 (KN&V) V 247 (KN&V) melkkan, 1859‑1885 ‘Huis‑Tuin‑en‑Keuken‑tafeltje’, V 2778 b (KN&V) ‑ Pierre Culot ‑ Abraham Frans Gips ‑ Paul Schudel V 1307 d (KN&V) 1996 ‑ Elmar Berkovich vaas, 1971 theeservies, 1900 DK, 1980 ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout V 1981 a (KN&V) spelstuk, 1957 A 7779 (KN&V) MBZ 370 a‑c (KN&V) V 312 (KN&V) & Co. ‑ Ineke Hans V 2779 d 1‑99 (KN&V) ‑ Hendrik Petrus Berlage ‑ Abraham Frans Gips ‑ Dick Simonis Gleaner, 1859‑1885 Krukje behorend bij ‑ Frans van Nieuwenborg fauteuil, 1910 theepot, 1900 lepel, 1959 V 1307 e (KN&V) ‘Huis‑Tuin‑en‑Keuken‑tafeltje’, Lazzurro, 1992 B 212 (KN&V) MBZ 370 e (KN&V) V 353 a (KN&V) ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout 1996 V 2835 a‑f (KN&V) ‑ J.M.J. Hack ‑ Abraham Frans Gips ‑ Dick Simonis & Co. V 1981 b (KN&V) ‑ Auping tafel, 1898 ‑ 1900 suikerdoos, 1908 Festy, 1959 Gleaner, 1859‑1885 ‑ Ineke Hans fauteuil 5031, 1931‑1935 B 213 (KN&V) MBZ 370 f (KN&V) V 353 b (KN&V) V 1307 f 1 (KN&V) Krukje behorend bij V 2899 (KN&V) ‑ J.M. van Kempen & Zn. ‑ Abraham Frans Gips ‑ Dick Simonis ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout ‘Huis‑tuin‑en‑keuken‑tafeltje’, 1996 ‑ Gispen’s Fabriek voor bokaal, 1847 koffiekan, 1908 Festy, 1959 & Co. V 1981 c (KN&V) Metaalbewerking N.V. BZ 51 (KN&V) MBZ 370 g (KN&V) V 353 c (KN&V) Gleaner, 1859‑1885 ‑ Dick van Hoff BKI‑stoel, 1941 ‑ Anoniem ‑ Abraham Frans Gips ‑ Gijs Bakker V 1307 f 2 (KN&V) wasbak, 1996 V 2912 (KN&V) Strook geappliqueerde tule, melkkan, 1908 Ballroom lamp, 1983 ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout V 1992 a (KN&V) ‑ Cubic 3 Design 1840‑1850 MBZ 370 h (KN&V) V 379 a‑b (KN&V) & Co. ‑ Holland Electro Nachtschade, 1987 De M 14 (KN&V) ‑ Abraham Frans Gips ‑ Patrice J.F. Dupont Gleaner, 1859‑1885 stofzuiger, 1940‑1950 V 2914 (KN&V) ‑ Anoniem dienblad, 1900 GF 303, 1969 V 1307 f 7 (KN&V) V 2195 (KN&V) ‑ Gerard van den Berg fanchon, 1850‑1870 MBZ 370 i (KN&V) V 433 (KN&V) ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout ‑ Marcel Wanders Chaplin, 1983 De M 242 (KN&V) ‑ Carel Joseph Anton Begeer ‑ Gerrit Kiljan & Co. Airborne snotty, Ozeana 1000:1, V 2926 (KN&V) ‑ Anoniem vruchtenschaal, 1925 Heemaf H, Ptt 7216, 1953 Gleaner, 1859‑1885 2001 ‑ Martin Visser tabakspot, 1800‑1900 MBZ 419 (KN&V) V 696 (KN&V) V 1307 f 8 (KN&V) V 2256 b 1 (KN&V) se79, 1960 F 989 a‑b (KN&V) ‑ Jean George Grebe ‑ Koninklijke Fabriek Inventum B.V. ‑ Chris van der Hoef ‑ Marcel Wanders V 3010 (KN&V) ‑ Anoniem theepot, 1845 straalkachel, 1929 schotel, 1903 Airborne snotty, Ozeana 1000:1, ‑ Aldo van den Nieuwelaar pot, 1880‑1900 MBZ 424 a (KN&V) V 717 (KN&V) V 1437 (KN&V) 2001 TC2, 1969 F 9687 a‑b (KN&V) ‑ Jean George Grebe ‑ Anoniem ‑ Chris van der Hoef V 2256 b 2 (KN&V) V 3036 (KN&V) ‑ Chris Lebeau melkkan, 1845 Zaklantaarn, handdynamo, kom, 1902 ‑ Wim Rietveld ‑ Friso Kramer tafellaken, 1930‑1935 MBZ 424 b (KN&V) ‘knijpkat’, 1940‑1943 V 1441 (KN&V) Mondial, circa 1957 Lightwell Friso Kramer LED, 2013 MB 1953 a‑f (KN&V) ‑ Frans Zwollo (Jr.) V 723 (KN&V) ‑ Bruno Ninaber van Eyben V 2338 (KN&V) V 3069 (KN&V) ‑ Chris Lebeau sierschotel, 1919 ‑ Concern Bureau Vormgeving horloge, 1976 ‑ Willem Gilles servet, 1930‑1935 MBZ 514 (KN&V) HA 2760, 1956 V 1594 (KN&V) waterketel, 1950‑1960 Musée des Arts Contemporains MB 1953 b (KN&V) ‑ Gerritsen & van Kempen V 905 (KN&V) ‑ Nikolai Carels V 2401 a‑b (KN&V) au Grand Hornu ‑ Wil Fruytier mes, 1965 ‑ Chris van der Hoef Fluitketel ‘Le Lapin’, 1989 ‑ Chris Kabel L’Homme, le Dragon et la Mort wandtapijt, 1962 MBZ 522 8 (KN&V) vaas, 1906 V 1617 a (KN&V) Flames, 2003 18 okt 2015 – 17 jan 2016 MBT 52 (KN&V) ‑ Gerritsen & van Kempen V 928 a (KN&V) ‑ Fayencefabriek Amstelhoek V 2416 (KN&V) ‑ Fra Bartolommeo ‑ Frans Zwollo (Jr.) vork, 1942 ‑ J. Jurriaan Kok kandelaar, 1900 ‑ Dick Lion Compositietekening voor ‘Sint doos, 1920 MBZ 522 20 (KN&V) theepot, 1900 V 1635 (KN&V) Metropolis, 1986‑1987 Joris en de draak’, circa 1508‑1510 MBZ 120 (KN&V) ‑ Gerritsen & van Kempen V 979 a‑b (KN&V) ‑ Dick Simonis V 2566 a‑b (KN&V) I 563 M 89 (PK) ‑ Gerardus Peeters lepel, 1942 ‑ Floris Meydam lepel, 1957 ‑ Dick Lion ‑ Fra Bartolommeo theepot, 1831 MBZ 522 32 (KN&V) Granada, 1954 V 1681 a (KN&V) Metropolis, 1986‑1987 Studie voor St. Joris te paard MBZ 230 a (KN&V) ‑ Hendrik Petrus Berlage V 1087 a‑g (KN&V) ‑ Dick Simonis V 2566 c‑d (KN&V) in ‘Sint Joris en de draak’, ‑ Gerardus Peeters schotel, 1923 ‑ Ir. H. Veersema vork, 1957 ‑ Dick Lion circa 1508‑1510 melkkan, 1831 V 1 d 2 (KN&V) radio, 1946 V 1681 b (KN&V) Metropolis, 1986‑1987 I 563 M 91 (PK) MBZ 230 b (KN&V) ‑ Hendrik Petrus Berlage V 1299 (KN&V) ‑ Dick Simonis V 2566 e (KN&V) ‑ Pieter Pieterse schotel, 1923 ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout mes, 1957 ‑ Hella Jongerius Museum Kurhaus Kleve theepot, 1868 V 1 g (KN&V) & Co. V 1681 c (KN&V) Soft Urn, 1993 Govert Flinck: Reflecting History MBZ 249 a (KN&V) ‑ Hendrik Petrus Berlage Gleaner, 1859‑1885 ‑ Willem Hendrik Gispen V 2663 (KN&V) 4 okt 2015 – 17 jan 2016 ‑ Pieter Pieterse kop, 1923 V 1307 a 1‑2 (KN&V) kinderstoel, 1950‑1960 ‑ Gerrit Thomas Rietveld ‑ Govert Flinck deksel, 1868 V 1 j (KN&V) ‑ N.V. De Sphinx v/h Petrus Regout V 1814 (KN&V) Kinderbeugelstoel, 1927 Portret van Dirck Graswinckel MBZ 249 b (KN&V) & Co. V 2700 (KN&V) en Geertruyt van Loon, 1646 1207 (OK) 130 131 ‑ Govert Flinck Whitechapel Gallery, Londen 1630‑1640 Städtische Galerie im ‑ Bas Jan Ader Petit Palais, Parijs Landschap met knotwilg, Christopher Williams 2514 (OK) Lenbachhaus, München (venue 2) Nightfall, 1971 Les Bas‑Fonds du baroque. circa 1642 28 apr 2015 – 21 jun 2015 ‑ Eugène Delacroix August Macke and Franz Marc. FKI 47 (MK) La Rome des vices, de la misère MB 181 (PK) ‑ Christopher Williams Christus aan het kruis, 1846 An Artist Friendship ‑ Bas Jan Ader et des excès ‑ Govert Flinck 3 White (DG’s Mr Postman) Fourth 2625 (OK) 26 jan 2015 – 3 mei 2015 Broken Fall (Organic) 24 feb 2015 – 24 mei 2015 Op zijn buik liggende man, Race. Phoenix Greyhound Park, ‑ Jean Antoine Watteau ‑ Franz Marc Amsterdamse Bos, Holland, 1971 ‑ Anoniem circa 1640‑1650 Phoenix, Arizona August 22, 994 Portret van een jonge vrouw, circa Het schaap, 1913‑1914 FKI 50 (MK) Portretten van twee Bentveughels, MB 1974/T 1 recto (PK) 3331 (MK) 1715 1575 (MK) 1623 ‑ Govert Flinck ‑ Christopher Williams F I 294 (PK) Atelier Néerlandais/Fondation MB 289 (PK) De engel verlaat Manoah en Grande Dixence. Val de Dix, ‑ Eugène Delacroix Solomon R. Guggenheim Custodia, Parijs ‑ Anoniem zijn vrouw, circa 1632‑1633 Switzerland August 2, 1993 Kruisafneming, circa 1839 Museum, New York Une infinité de similtudes Portretten van vier Bentveughels, R 8 (PK) (deel 1), 1993 F II 84 (PK) On Kawara – Silence 19 okt 2015 – 1 nov 2015 1623 ‑ Govert Flinck 3332 a (MK) 6 feb 2015 – 3 mei 2015 ‑ Marcel Duchamp MB 290 (PK) Twee studies van een zittende ‑ Christopher Williams The Courtauld Gallery, Londen ‑ On Kawara Rotoreliefs: optical discs, 1935 ‑ Anoniem man op een stoel, circa 1616‑1660 Grande Dixence. Val de Dix, Goya Bewitched: Album D I Got Up, 1978 MB 1991/4 a recto (MK) Portretten van vier Bentveughels, R 13 (PK) Switzerland August 2, 1993 26 feb 2015 – 25 mei 2015 BRL 90 27‑96 (MK) ‑ Marcel Duchamp 1623 ‑ Govert Flinck (deel 2), 1993 ‑ Francisco Goya Rotoreliefs: optical discs, 1935 MB 291 (PK) Wenende vrouw in rijk gewaad 3332 b (MK) Gelukkig met haar levenslot, Germanisches Nationalmuseum, MB 1991/4 b recto (MK) ‑ Anoniem (een actrice?), circa 1640‑1650 ‑ Christopher Williams circa 1810‑1820 Nürnberg ‑ Marcel Duchamp Portretten van vijf Bentveughels, R 53 (PK) Grande Dixence. Val de Dix, S 3 (PK) In Mode. Kleider und Bilder aus Rotoreliefs: optical discs, 1935 1623 Switzerland August 2, 1993 Renaissance und Frühbarock MB 1991/4 d recto (MK) MB 292 (PK) Ny Carlsberg Glyptotek, (deel 3), 1993 Biblioteca Nacional de España, 3 dec 2015 – 6 mrt 2016 ‑ Marcel Duchamp ‑ Anoniem Kopenhagen 3332 c (MK) Madrid ‑ Ferdinand Bol Rotoreliefs: optical discs, 1935 Portretten van elf Bentveughels, Man Ray ‑ Human Equations ‑ Christopher Williams Teresa of Jesus. La prueba de Otto van der Waeyen in Pools MB 1991/4 f verso (MK) 1623 11 jun 2015 – 20 sep 2015 Grande Dixence. Val de Dix, mi verdad kostuum, 1656 MB 293 (PK) ‑ Man Ray Switzerland August 2, 1993 12 mrt 2015 – 31 mei 2015 1071 (OK) Centre Pompidou, Parijs Vénus restaurée, 1936 (1971) (deel 4), 1993 ‑ Peter Paul Rubens Anselm Kiefer Musée d’Art Moderne BEK 1502 (MK) 3332 d (MK) Het verschijnen van de Heilige Neues Museum, Staatliches 16 dec 2015 – 18 apr 2016 de la Ville de Paris ‑ Christopher Williams Geest aan de Heilige Teresa van Museum für Kunst und Design, ‑ Anselm Kiefer Markus Lüpertz retrospective Weserrenaissance‑Museum Grande Dixence. Val de Dix, Avila, 1612‑1614 Nürnberg Notung, 1973 16 apr 2015 – 19 jul 2015 Schloss Brake, Lemgo Switzerland August 2, 1993 VdV 7 Faces – Between Figures, 2975 (MK) ‑ Markus Lüpertz Weltvermesser ‑ Das Goldene (deel 5), 1993 Portraits and Masks ‑ Anselm Kiefer Zentaur, 1976 Zeitalter der Kartografie 3332 e (MK) Cultureel Centrum Mechelen 20 mrt 2015 – 21 jun 2015 Dem unbekannten Maler, 1982 2986 (MK) 13 sep 2015 – 6 dec 2015 ‑ Christopher Williams (venue 2) ‑ Bas Jan Ader 3070 (MK) ‑ Markus Lüpertz ‑ Willem Pietersz. Buytewech Grande Dixence. Val de Dix, EMOTIES ‑ Joy, tears and sorrow I’m Too sad To Tell You, 1970‑1971 ‑ Anselm Kiefer Zwischenraumgespenster: Vrolijk gezelschap, circa 1620 Switzerland August 2, 1993 25 jan 2015 – 26 apr 2015 FKI 48 (MK) Bilder‑Streit, 1980 Schwarzes Phantom, 1986 1103 (OK) (deel 6), 1993 ‑ Bas Jan Ader MB 1980/T 61 (MK) 3151 (MK) 3332 f (MK) I’m Too sad To Tell You, Oklahoma City Museum of Art, Musée du Louvre, Lens ‑ Christopher Williams 1970‑1971 Oklahoma City (venue 4) Centre Pompidou, Parijs (venue 1) Musée du Luxembourg, Parijs Dansez, embrassez qui vous voudrez Grande Dixence. Val de Dix, FKI 48 (MK) Intent to deceive. Fakes and Wilfredo Lam Fragonard amoureux 4 dec 2015 – 29 feb 2016 Switzerland August 2, 1993 Forgeries in the Art World 30 sep 2015 – 15 feb 2016 16 sep 2015 – 24 jan 2016 ‑ Cornelis Troost (deel 7), 1993 Castello Sforzesco, Milaan 12 feb 2015 – 10 mei 2015 ‑ Wifredo Lam ‑ Jean Honoré Fragonard Het blindemanspel, circa 1740 3332 g (MK) D’après Michelangelo ‑ Han van Meegeren Clarividencia, 1950 Festive Meal (‘Les Suites de 2139 (OK) ‑ Christopher Williams 29 sep 2015 – 10 jan 2016 Christuskop, circa 1940 2728 (MK) l’Orgie’), circa 1765‑1770 John Chamberlain, Couch, ‑ Giulio Clovio 3505 (MK) F I 102 recto (PK) Lentos Kunstmuseum Linz circa 1980 Cleopatra, circa 1518‑1578 LE BAL, Parijs Love & Loss 3457 (MK) I 388 (PK) Munch Museum, Oslo (venue 1) La Fabrique du Regard Museo Nazionale Romano di 13 mrt 2015 – 7 jun 2015 ‑ Christopher Williams Munch: Van Gogh 6 jan 2015 – 5 mrt 2015 Palazzo Altemps, Rome ‑ Walter Van Beirendonck Boeing Retrofit Overhead, Museum voor Schone Kunsten 7 mei 2015 – 6 sep 2015 ‑ Bas Jan Ader La Forza delle Rovine 2357 ‑ The Sequel, 2009 circa 1980 Mons ‑ Vincent van Gogh Fall I, Los Angeles, 1970 7 okt 2015 – 31 jan 2016 B 615 a‑l (KN&V) 3458 (MK) Van Gogh in de Borinage Weversinterieur, 1884 FKI 45 (MK) ‑ Carel Willink ‑ Viktor&Rolf 23 jan 2015 – 15 mei 2015 1237 (MK) ‑ Bas Jan Ader Late bezoekers van Pompeï, 1931 Look 28 (The Coral Dress), Royal Academy of Arts, ‑ Vincent van Gogh Fall II, Amsterdam, 1970 2005 (MK) Cutting Edge Couture Collection, Londen (venue 2) Weversinterieur, 1884 Centre Pompidou, Parijs FKI 46 (MK) lente/zomer 2010 Rubens and His Legacy 1237 (MK) Stand Up ! ‑ Bas Jan Ader Scuderie del Quirinale, Rome B 663 (KN&V) 24 jan 2015 – 10 apr 2015 ‑ Vincent van Gogh 15 apr 2015 – 17 mei 2015 Broken Fall (Organic) Balthasar Klossowski de Rola ‑ ‑ Peter Paul Rubens Landschap met boerenerf bij Amsterdamse Bos, Holland, 1971 Balthus Avondlandschap met boerenkar, Etten, circa 1881 FKI 50 (MK) 23 okt 2015 – 31 jan 2016 MB 549 (PK) 132 133 ‑ Balthus ‑ Viktor&Rolf Art Gallery of Ontario, National Gallery of Art De kaartspelers, 1968‑1973 Look 5, Haute Couture Zen Toronto (venue 1) Washington (venue 2) 2854 (MK) Garden, Collection 43, Jean‑Michel Basquiat: Pleasure and Piety herfst/winter 2013 Now’s the Time 28 jun 2015 – 4 okt 2015 OCT Contemporary Art Terminal, DTM 285 (KN&V) 7 feb 2015 – 10 mei 2015 The Museum of Fine Arts Shanghai (venue 2) ‑ Viktor&Rolf Guggenheim Museum Bilbao Houston (venue 3) The Future of Fashion is Now Look 6, Haute Couture Zen Foundation, Bilbao (venue 2) 1 nov 2015 – 31 jan 2016 27 okt 2015 – 28 feb 2016 Garden, Collection 43, 3 jul 2015 – 1 nov 2015 ‑ Joachim Anthonisz. Wtewael ‑ Pyuupiru herfst/winter 2013 ‑ Jean‑Michel Basquiat Venus en Amor, circa 1610 Mercury, uit de serie “Planetaria”, DTM 286 (KN&V) Untitled, 1982 MB 1920 (PK) 2008 ‑ Viktor&Rolf 3047 (MK) B 661 (KN&V) Look 11, Haute Couture Zen Sterling and Francine Clark Art ‑ Rejina Pyo Garden, Collection 43, Musée des Augustins, Toulouse Institute, Williamstown Structural Mode, lente/zomer 2011 herfst/winter 2013 Figures de Fantasie Van Gogh and Nature B 685 c (KN&V) DTM 287 (KN&V) 21 nov 2015 – 6 mrt 2016 14 jun 2015 – 13 sep 215 ‑ Rejina Pyo ‑ Viktor&Rolf ‑ Jacob Adriaensz. Backer ‑ Vincent van Gogh Structural Mode, lente/zomer 2011 Look 12, Haute Couture Zen Portret van een jongen met baret, De populierenlaan bij Nuenen, B 685 e (KN&V) Garden, Collection 43, 1630‑1640 1885 ‑ Agata Aleksiak voor Olek herfst/winter 2013 2483 (OK) 1239 (MK) The Conversation, 2014 DTM 288 (KN&V) B 707 a‑c (KN&V) ‑ Viktor&Rolf Musée des Beaux‑Arts Kunsthaus Zürich (venue 2) ‑ Iris van Herpen Look 13, Haute Couture Zen de Valenciennes Monet, Gauguin, van Gogh... Ferro Fluid Dress, 2014 Garden, Collection 43, Rêveries italiennes Japanese Inspirations B 708 (KN&V) herfst/winter 2013 25 sep 2015 – 17 jan 2016 20 feb 2015 – 25 mei 2015 ‑ Craig Green DTM 289 (KN&V) ‑ Giovanni Francesco Grimaldi ‑ Claude Monet Look 14, from the collection AW ‑ Viktor&Rolf Waterval en tempeltje bij Tivoli, Vaas met papavers, 1883 2014, 2014 Look 14, Haute Couture Zen circa 1630‑1650 VdV 51 B 709 a‑d (KN&V) Garden, Collection 43, F I 124 (PK) ‑ D&K herfst/winter 2013 ‑ Jean Antoine Watteau D&K Hardly Brand ‑ Softer Sell, DTM 290 (KN&V) Fragment van een landschapstudie 2014 ‑ Viktor&Rolf met een gebouw, circa 1711 B 710 a‑i (KN&V) Look 20, Haute Couture Zen F I 152 verso (PK) ‑ Lucía Cuba Garden, Collection 43, ‑ Jean Antoine Watteau Exercises on Health, part 1, 2014 herfst/winter 2013 Gezicht op Rome en op SS B 711 a‑i (KN&V) DTM 291 (KN&V) Giovanni e Paolo, circa 1610‑1721 ‑ Digest Design Workshop F I 252 (PK) Our Home: Nothing is Impossible Liljevalchs, Stockholm for a Faithful Heart, Faith Moves Utopian Bodies – National Gallery of Art Mountains, 2014 Fashion looks forward Washington (venue 1) B 712 1‑30 (KN&V) 25 sep 2015 – 7 feb 2016 Drawing in Silver and Gold: ‑ Martin Margiela ‑ Viktor&Rolf From Leonardo to Jasper Johns Patroon voor een lange jas, 1997 Hana, Bedtime Story Collection, 3 mei 2015 – 26 jul 2015 DTM 73 (KN&V) herfst/winter 2005‑2006 British Museum, Londen (venue 2) ‑ Viktor&Rolf B 614 (KN&V) Drawing in Silver and Gold: From Look 1, Haute Couture Zen Leonardo to Jasper Johns Garden, Collection 43, Film Festival, Tampere 10 sep 2015 – 6 dec 2015 herfst/winter 2013 45th Tampere Film Festival ‑ Hendrick Goltzius DTM 278 (KN&V) 4 mrt 2015 – 8 mrt 2015 Studie van een tabaksplant, ‑ Viktor&Rolf ‑ Bas Jan Ader circa 1585 Look 3, Haute Couture Zen Fall I, Los Angeles, 1970 H 2 recto (PK) Garden, Collection 43, FKI 45 (MK) ‑ Rembrandt van Rijn herfst/winter 2013 ‑ Bas Jan Ader Vijf studies van hoofden, circa 1633 DTM 283 (KN&V) Fall II, Amsterdam, 1970 R 25 recto (PK) ‑ Viktor&Rolf FKI 46 (MK) ‑ Rembrandt van Rijn Look 4, Haute Couture Zen ‑ Bas Jan Ader Landschap met twee boerderijen, Garden, Collection 43, Broken Fall (Organic) circa 1633 herfst/winter 2013 Amsterdamse Bos, Holland, 1971 R 25 verso (PK) DTM 284 (KN&V) FKI 50 (MK)

134 135 Bibliotheek

De bibliotheek in cijfers

Bibliotheekbezoekers extern 586 Aanvragen bibliotheekbezoekers 626 Interne aanvragen 1.078 Totaal opgevraagde publicaties intern 2.471 Informatievragen via bibliotheekmail 558 Aantal prentenonderzoekers 59

Aantal nieuwe publicaties - monografieën 391 - tentoonstellingscatalogi 524 - artikelen 1.142 - bestandscatalogi 22 - veilingcatalogi 75 - veilingcatalogi retrospectief 1.679 - museumpublicaties 24

Nieuwe publicaties met objectverwijzing 1.161 (totaal nu 14.019 objecten gekoppeld aan 8.262 publicaties) Aangepaste records in Adlib 5.101

Deze particulieren schenken, naast anderen die onvermeld wensen te blijven, aan de bibliotheek: - De heer en mevrouw Bout - De erven L. Dosi Delfini - De heer A. Elen - De heer en mevrouw De Frenne - Mevrouw S. van Kampen-Prein - De heer J. Karstel - Mevrouw D. Kuyken-Schneider - De heer C. Schimmelpenninck van der Oije - De heer F. Stocchi - De erven F.J. de Visser - De heer D. van de Vrie - Mevrouw M. Wishaupt

136 137 Presentaties

De balkonkamers, Hammershøi variërend van films, schilderijen, intieme tentoonstelling met een ontmoet de collectie sculpturen en tekeningen tot muziek aantal van Theks werken en zo’n 17.01.2015 – 17.05.15 – rond het thema ruimte in relatie tot twintig brieven die hij schrijft aan Conservator: Francesco Stocchi tijd en beweging. zijn vriend en collega-kunstenaar Franz Deckwitz (1934-1994). In 2014 verwierf het museum De Vroege Nederlandse tekeningen – kamer met balkon in Spurveskjul van Bosch tot Bloemaert, II La La La Human Steps (1911) van Vilhelm Hammershøi 31.01.2015 – 25.05.2015 7.02.2015 – 25.05.2015 (Kopenhagen, 1864-1916), het Conservator: Albert Elen Conservatoren: Sjarel Ex, Els Hoek enige werk van deze kunstenaar in een Nederlands museum. Het museum is in bezit van een La La La Human Steps is de Hammershøi is een raadselachtige van de belangrijkste verzamelingen dragende tentoonstelling in het schilder: zijn werk is befaamd om de vroege Nederlandse tekeningen in voorjaar, er zijn ruim honderd rust, strenge eenvoud en de subtiele de wereld. Een selectie van ruim kunstwerken uit de eigen collectie schakeringen van licht naar donker. 140 van de 400 tekeningen wordt te zien. Van recent aangekochte De tentoonstelling is speciaal rond getoond in het Prentenkabinet, video- en filminstallaties tot dit stille en melancholieke interieur verdeeld over drie periodes van populaire klassiekers uit de opgezet, het werk wordt geplaatst elk drie maanden. De tekeningen twintigste eeuw, klassiek moderne te midden van ruim zestig andere zijn gemaakt door Hollandse en én oude meesters uit de collectie interieurwerken uit de collectie Vlaamse kunstenaars geboren – alle werken gaan over la (kunst en vormgeving) uit de volle vóór 1581, waaronder bekende condition humaine: het menselijk breedte van de geschiedenis. namen als Pieter Bruegel, Hans tekort. Met werk van Vito Acconci, Onder andere met werk van Carl Bol, Hendrick Goltzius, Jacques Bas Jan Ader, Carlos Amorales, Andre, Hendrik Chabot, Robert de Gheyn en Abraham Bloemaert. Matthew Barney, Yael Bartana, Gober, Sarah Lucas, Gerhard Een van de twee zeldzame Hans Bellmer, John Bock, David Richter, Joseph Cornell, Corot, tekeningen van Jheronimus Claerbout, Joost Conijn, Dirck Courbet, Redon, Saenredam, Bosch is te zien in dit tweede deel Vokertsz. Coornhert, Curt Ehrhardt, Emanuel de Witte, Breitner, Paul van de reeks. De uiteenlopende Jeroen Eisinga, Peter Feiler, Frans Thek, László Moholy-Nagy, Meret genres – landschappen, portretten, Floris, Yang Fudong, Cyprien Oppenheim, Oscar Tuazon, maar Bijbelse scènes, historische en Gaillard, Robert Gober, Cornelis ook een olielamp en een tafel van mythologische voorstellingen – zijn Cornelisz. van Haarlem, Siobhán onbekende makers. in elk deel vertegenwoordigd. Hapaska, HipHopHuis, House of Makers, Theo van Houts, Mike Richard Serra & Michael Snow: ‘Please write!’ Paul Thek Kelley, Joachim Koester, Paul twee tijdgenoten en Franz Deckwitz: een Kooiker, Tetsumi Kudo, Yayoi 17.01.2015 – 25.05.2015 kunstenaarsvriendschap Kusama, Inez van Lamsweerde & Conservator: Saskia van Kampen- 31.01.15 – 31.05.15 Vinoodh Matadin, Édouard Lock, Prein Conservator: Roosmarijn Hompe Édouard Manet, Gery Mendes, Melvin Moti, Zwelethu Mthethwa, In de videoruimte van het museum Het veelzijdige oeuvre van Paul Bruce Nauman, Erkka Nissinen, is de videopresentatie Richard Thek (New York, 1933-1988) neemt Joachim Patinir, Piranesi, Robin Serra en Michael Snow: twee een unieke positie in binnen de Rhode, Pipilotti Rist, Jim Shaw, tijdgenoten te zien. Het is onderdeel kunst uit de jaren zestig en zeventig. Cindy Sherman, Paul Thek, Salla van het grotere programma Voor het eerst sinds twintig jaar Tykkä, Bill Viola, Andro Wekua, ‘Doorlopend in beweging – Richard wordt in Nederland een presentatie Ed Wubbe, Sylvie Zijlmans en Serra’s Wassende Bogen’. Michael gewijd aan deze kunstenaar, Unica Zürn. Snow (Toronto, 1929) is een wiens oeuvre uiteenloopt van Centraal in de tentoonstelling tijdgenoot van Richard Serra. De werk op papier en schilderijen, ligt een dansvloer, gedurende de twee kunstenaars leerden elkaar wassen beelden, bronzen tentoonstelling maken drie choreo- eind jaren zestig kennen in New sculpturen en ruimte vullende grafen en een rapper een duet. De York waar zij zich in hetzelfde environments. ‘Please write!’ Paul choreografen zijn Ed Wubbe van artistieke milieu begaven. Beiden Thek en Franz Deckwitz: een Scapino Ballet Rotterdam, Éduard werken in verschillende media – kunstenaarsvriendschap is een Lock van La La La Human Steps

138 139 uit Montréal en House of Makers materialen en technieken en vooral directe lichtinval in de zaal komt het onlosmakelijk met elkaar zijn pre-industriële gebruiksvoorwerpen Luca Maria Patella (Rome, (verbonden aan het Nationaal een nooit opdrogende bron van sculpturale werk mooi tot zijn recht. verbonden, zijn vogels voor Visser die voorkomen in het dagboek van 1934): Terra Animata (1967) en Ballet). De rapper is Claerence fantasie zorgen nog elk jaar voor magische, vrije spelers. Schilderijen, David Beck. Door de voorwerpen SKMP2 (1968). De eerste film Person met streetdancers Ques in nieuwe exemplaren. In het museum Presentatie Nieuw fotografische collages, objecten en krijgt de bezoeker een kijkje in een lijkt de conceptuele kunst en samenwerking met het Rotterdamse zijn zestien van deze bijzondere Collectiegebouw geluid zijn samengevoegd tot vier gewone dag in de zeventiende eeuw. het Amerikaans minimalisme te HipHopHuis. manuscripten te zien, waaronder 25.04.2015 – n.t.b. ruimte vullende diorama’s. Zoals Het dagelijkse blog is te volgen bespotten en de tweede film gaat Het tentoonstellingsontwerp is enkele van de allernieuwste. Op vogels zich tijdens hun vlucht niets op www.odiliasdagboek.nl en op over Patella’s fascinatie voor ­verzorgd door Maxwan architects de website www.vedute.nl zijn alle In de aanloop naar het besluit van aantrekken van landsgrenzen, ­Facebook. Deze kunnen ter plekke experimentele fotografische en + urbanists. manuscripten te zien. de gemeente Rotterdam over de overschrijdt Visser de grenzen worden geraadpleegd op iPods. filmische technieken. De tentoonstelling wordt financieel bouw van het Collectiegebouw, is in tussen disciplines op even mogelijk gemaakt door de BankGiro In scène gezet de ruimte onder de Robbrechttrap vanzelfsprekende wijze. Vroege Nederlandse tekeningen – Willem Oorebeek Loterij. 07.02.2015 – 31.01.2016 een informatieplek gemaakt met van Bosch tot Bloemaert, III 30.05.2015 – 18.10.2015 Conservatoren: Annemartine locatietekeningen, visuals, filmpjes Gerd Rohling – Rohlings diorama 02.05.2015 – 26.07.2015 Conservator: Noor Mertens Sensory Spaces 6 – Sara van Kesteren, Noor Mertens, en tekstuele uitleg. Men kan er ook 25.04.2015 – 30.10.2015 Conservator: Albert Elen VanDerBeek Roosmarijn Hompe zijn handtekening zetten voor een Conservator: Annemartine van Het museum toont vroege werken 07.02.2015 – 07.06.2015 adhesiebetuiging. Op 5 november Kesteren De derde en laatste in de van Willem Oorebeek (1953) uit Conservator: Francesco Stocchi Kunst en design worden vrijwel jl. is door de gemeenteraad positief reeks presentaties van vroege eigen collectie. Commercieel altijd gescheiden gepresenteerd, besloten en zijn de teksten in de Rohlings diorama toont een Nederlandse tekeningen in het drukwerk vormt de basis van Voor de zesde editie van Sensory vooral in musea. In de presentatie hierop aangepast. selectie bokalen en vazen uit de Prentenkabinet. In dit laatste deel Oorebeeks werk. Hij isoleert, Spaces is de kunstenaar Sara collectiepresentatie In scène gezet installatie Wasser und Wein, waar wordt een grote tekening van combineert en herhaalt beelden uit VanDerBeek (Baltimore, 1976) worden de traditionele scheidslijnen Ron Nagle – Chewing Gum de kunstenaar al sinds 1984 aan Abraham Bloemaert getoond, de eindeloze beeldenstroom die de gevraagd een installatie te maken tussen tijdsperiodes, stijlen en Monuments werkt. Gerd Rohling (Krefeld, het definitieve ontwerp voor het massamedia genereert. Waar ze in in de Willem van der Vorm Galerij, bewegingen losgelaten. In zeven 25.04.2015 – 30.08.2015 1946) is gefascineerd door de schilderij De bewening van Christus een commerciële omgeving dienend de tentoonstellingsruimte in het zalen vindt een ontmoeting plaats Conservator: Annemartine van containervorm. Hij verzamelt allerlei (circa 1625) van Bloemaert in zijn aan het product, krijgen ze entreegebied van het museum. tussen moderne en hedendaagse Kesteren kunststoffen afdanksels die hij de eigen collectie, dat voor deze door deze ingrepen een autonome VanDerBeek onderzoekt in haar beeldende kunst en vormgeving. op straat, op het strand of in de gelegenheid aan de presentatie is status. De werken van Oorebeek werk de verhouding tussen De werken worden ‘in scène’ gezet. Dit is de eerste solotentoonstelling vuilniszak vindt. Deze onderdelen toegevoegd. worden gecombineerd met andere beeldhouwkunst en fotografie, en Dit gebeurt in iedere zaal aan de van Ron Nagle (San Francisco, voegt hij op magische wijze samen De selectie van 140 tekeningen werken uit de museumcollectie, de invloed die afbeeldingen op de hand van een specifiek vraagstuk 1939) in Nederland. Op de Biënnale tot schitterende bokalen, vazen reist in 2017 door naar de National onder andere van Marcel Duchamp werkelijkheid kunnen hebben. Haar dat voor zowel kunstenaars van Venetië in 2013 ontving hij en kelken. Doordat de objecten Gallery of Art in Washington. en Gerhard Richter. geografische aanpak beweegt zich als vormgevers relevant is. veel lof voor zijn sculpturen. De gemaakt zijn van afgedankte van het documentaire naar het Basisprincipes als vorm, stijl, keramische beeldjes van Nagle industriële materialen speelt hij SARKIS (gelijktijdig met Biënnale Restauratie Jheronimus Bosch – collectieve geheugen en naar het schaal, massa en ordening komen zijn klein van formaat, maar groots met de traditie van ons erfgoed. De van Venetië) De heilige Christophorus poëtische. Zo brengt zij aan het aan bod. Met werk van onder in aanwezigheid. Sinds de jaren vitrines zijn opgenomen in de vaste 02.05.2015 – 22.11.2015 30.05.2015 – 17.01.2016 licht wat niet direct zichtbaar is, met anderen Stephen Prina, Ryan zestig werkt hij aan dit eigenzinnige, collectieopstelling vormgeving. Conservator: Sjarel Ex een nadruk op kleurschakeringen, Gander, Walter Van Beirendonck mysterieuze oeuvre dat kleur, schaal In de Kunst Studio is een pop-up materialen en details. Voor Sensory en Robert Wilson. en textuur in vrije vormen verbindt. Een dag uit het leven van Odilia Voor het Turkse paviljoen van de restauratieatelier gemaakt om Spaces heeft ze een installatie Hierbij laat Nagle zich evenzeer Beck Biënnale van Venetië maakt de De heilige Christophorus van gemaakt die bestaat uit een Thomas Rentmeister beïnvloeden door zestiende-eeuws 25.04.2015 – 24.04.2016 kunstenaar Sarkis (Istanbul, 1938) ­Jheronimus Bosch te restaureren, modulair systeem gemaakt rond de 15.03.2014 – 19.04.15 Japans Momoyama keramiek als Conservatoren: Alexandra Gaba de installatie Respiro. Gelijktijdig zodanig dat het publiek kan mee- thema’s Zee, Hemel, Maan en Zon. Conservator: Sjarel Ex door de ‘California car culture’ en van Dongen, Irma Thoen met deze presentatie zijn er op kijken. Het werk reist begin 2016 De reeks Sensory Spaces wordt de teken- en schilderkunst. De verschillende plaatsen in de wereld – samen met een aantal andere mogelijk gemaakt door Ammodo. Het museum heeft in de loop der sober vormgegeven tentoonstelling Deze collectiepresentatie is onder- satellietprogramma’s, waarvan werken van Bosch uit de museum- jaren verschillende sculpturen Chewing Gum Monuments toont deel van een groot interactief cultuur- één in Museum Boijmans Van collectie – naar Den Bosch voor de Vedute Backstage I van de Duitse kunstenaar Thomas 25 sculpturen waarvan veel historisch project genaamd ‘Odilia’s Beuningen. Door niet alleen in tentoonstelling Jheronimus Bosch 07.02.2015 – 24.06.2015 Rentmeister (Reken, 1964) in de recent gemaakt. Ook is een aantal Wereld’, een initiatief van cultuur­ Venetië een installatie te maken, 500. Deze publieke restauratie Conservator: Mienke Simon collectie en langdurig bruikleen tekeningen van hem te zien. historica Irma Thoen (Stichting zoekt Sarkis de dialoog met een is een voorproefje op wat wordt Thomas gekregen. De kunstenaar Nieuwe Tijdinghe). Het online blog groter publiek. Er zijn zeven beoogd in het Collectiegebouw, gebruikt alledaagse objecten als Eveline Visser – The Bird’s ‘Odilia’s Dagboek’ is het dagboek werken in de presentatie te zien, uit dat naar verwachting in 2019 zijn Al meer dan tweehonderd bouwstenen binnen zijn werk, Empire van een virtueel personage Odilia eigen collectie en uit het Centraal deuren opent. kunstenaars, architecten en terwijl hij stilistisch verwijst naar het 25.04.2015 – 17.01.2016 Beck. Dagelijks beschrijft zij haar Museum Utrecht. designers visualiseerden op minimalisme. De aankoop in 2013 Conservator: Sjarel Ex belevenissen en baseert zich hierbij Ted Noten – Non Zone uitnodiging van Vedute de van het werk Whiteware (2002), op het dagboek van haar broer David Luca Maria Patella 13.06.2015 – 18.10.2015 afgelopen decennia het begrip een installatie bestaande uit 21 Eveline Visser (1949) heeft zich voor Beck, die in de zeventiende eeuw 30.05.2015 – 13.10.2015 Conservator: Annemartine van ruimte in de vorm van een koelkasten ingesmeerd met baby deze presentatie in de vier ruimtes leefde. Diens originele dagboek Conservator: Francesco Stocchi Kesteren ‘manuscript’ met de afmetingen crème, is een nieuwe aanleiding van het Klaverblad laten inspireren bevindt zich in de collectie van het 44 x 32 x 7 cm. Het aantal blijft om de werken samen te tonen in de door het vogelrijk. In een wereld Haags Gemeentearchief. Het muse- In de videoruimte zijn twee films te Ted Noten (1956) bevindt groeien. Nieuwe inzichten, nieuwe tuinzaal van het museum. Door de waar natuur, cultuur en technologie um toont 150 objecten uit de collectie zien van de Italiaanse kunstenaar zich in een fase van transitie

140 141 en herdefinitie. Door nieuwe de twee buurlanden, variërend Vedute Backstage II die hen aanspraken, prikkelden en een heel scala aan andere schilders en installaties van onder meer replicatechnieken verandert de van zilver, glas, keramiek en 27.06.2015 – 27.09.2015 troost gaven. In deze presentatie is en prentmakers actief die vorm Jim Shaw, Dan Flavin, Francis notie van origineel en kopie. Hij affiches tot meubels, mode Conservator: Mienke Simon een selectie keramiek te zien uit de gaven aan de vroege genrekunst. Picabia, Barbara Hepworth, Gilbert vraagt zich af wat dit betekent en auto’s. De objecten zijn in Thomas periode 1962-2014. Dit is de eerste tentoonstelling & George, Duane Hanson en Krijn voor zijn eigen werk. In de chronologische volgorde, parallel Met werk van onder anderen Saturo ooit over deze cruciale stap in de Koning. tentoonstelling Non Zone zet hij met aan elkaar opgesteld waardoor de In de zomer presenteert het Hoshino, Xavier Toubes, Bodil de kunstgeschiedenis. In de zijn eigen oeuvre, atelier en muze verschillen en overeenkomsten museum de tweede editie van Manz, Leen Quist, Dorte Heide, tentoonstelling zijn ook pre- Martin Assig – Glückhaben zijn positie uiteen. Met het oog op bekeken kunnen worden. Bij de Vedute Backstage, wederom Michel Kuipers en Robert Fournier. industriële gebruiksvoorwerpen 31.10.2015 – 28.02.2016 deze presentatie maakt Noten zijn keuze uit de objecten staat het bestaande uit zestien objecten. te zien die op de schilderijen en Conservator: Sjarel Ex atelier in Amsterdam helemaal ‘nationale’ karakter – oftewel het De selectie is gemaakt ter The Jocean Society prenten staan afgebeeld. leeg en brengt al zijn spullen naar veronderstelde ‘eigene’ voorop. gelegenheid van de tentoonstelling 19.09.2015 – 24.01.2016 Het tentoonstellingsontwerp is Martin Assig (Schwelm, 1959) het museum, waar hij er een grote De tentoonstelling doet hierin Design Derby: Nederland-België Conservator: Noor Mertens verzorgd door Jonathan Penne maakt kleurrijke abstracte toren van bouwt. In zijn lege atelier geen uitspraak, maar laat zien (1815-2015) en toont werken Architecten. kunstwerken. Hij brengt vormen van komt hij tot contemplatie en hij hoe nationalisme en het bewust van Nederlandse en Belgische In de videoruimte zijn werken te Deze tentoonstelling is mede gezichten en lichamen samen met stuurt vandaaruit gedurende vier presenteren – of juist bewust kunstenaars, het zijn Nederlands en zien waarin de mogelijkheden van mogelijk gemaakt door de patronen, woorden en zinnen. Hij maanden iedere dag een bericht negeren – van het landseigene al Belgische koppels. taal worden verkend. The Joycean BankGiro Loterij, Blockbusterfonds, haalt zijn inspiratie onder andere naar het museum. Deze berichten gedurende twee eeuwen een rol Society van de Spaanse kunstenaar VSBfonds, Mondriaan Fonds, uit religieuze tradities, folklore, worden dagelijks toegevoegd aan speelt bij het ontwerpen. Otto Egberts – Vleesgeworden stof Dora García (Valladolid, 1965) Prins Bernhard Cultuurfonds rituelen, muziek van Bach, de de tentoonstelling. Het tentoonstellingsontwerp is 01.08.2015 – 25.10.2015 gaat in op het boek Finnegans (mede dankzij het Breeman Talle kunst van Edvard Munch en Paul verzorgd door Studio Parade. Conservator: Noor Mertens Wake van de Ierse schrijver James Fonds), Stichting Zabawas, K.F. Klee en literatuur van Marguerite Lies Ros – In mijn verzamelingen De tentoonstelling is een samen­ Joyce (1882-1941), een vertelling Hein Fonds, Stichting Bevordering Duras en Russische schrijvers. De kan ik wonen, deel I, II (wissel 30 werking met Design museum Gent In het Prentenkabinet toont het vol woordspelingen, cryptische van Volkskracht, Rijksdienst voor aanleiding van de tentoonstelling oktober 2015) en III (wissel april en reist na afloop door naar Gent. museum werk uit de collectie van verwijzingen, klankcombinaties het Cultureel Erfgoed, Google is een recente aankoop van vier 2016) De tentoonstelling vindt plaats in het Otto Egberts (1949) uit de periode en nieuwe woorden die de Cultural Institute, Nedspice tekeningen en een schilderij. In 13.06.2015 – 05.06.2016 kader van de viering van 200 jaar 1986-1992. Na een abstracte schrijver heeft samengesteld uit Restauratiefonds, Bosch Research de tentoonstelling Glückhaben Verenigd Koninkrijk der Nederlanden periode duikt nu het menselijk een groot aantal talen. Naast and Conservation Project, Boijmans zijn ruim 270 tekeningen, Lies Ros (1952) heeft in de loop der en wordt mede mogelijk gemaakt lichaam steeds vaker op als deze video worden er ook Business Club, Kring Van Eyck, schilderijen en sculpturen te zien. jaren een archief opgebouwd van door BankGiro Loterij, Fonds 21, onderwerp. Bovendien ontstaat in videowerken van Carl Andre, Dina Rotterdam Partners, Uitagenda De tentoonstelling is tot stand zorgvuldig verzamelde spullen. Dit Mondriaan Fonds, Prins Bernhard deze tijd de verstilling die zijn werk Danish en Christopher Knowles Rotterdam, Rotterdam Festivals, gekomen in samenwerking met kan van alles zijn: de knopendoos Cultuurfonds, BesteBuren en nog altijd kenmerkt. Bij Egberts gepresenteerd waarin het spel met RET, Bosch 500 en Gemeente Haus am Waldsee in Berlijn en die ze ooit van haar moeder heeft Boijmans Business Club. staat een voortdurende twijfel aan letters, woorden en betekenissen Rotterdam. financieel mogelijk gemaakt door gekregen, afgestoken vuurwerk de zin van het bestaan centraal, zijn eveneens centraal staat. het Goethe Instituut. en kartonnen sigarettenpakjes. Ze Sensory Spaces 7 – Aleksandra tekeningen en schilderijen tonen Le miroir vivant – Magritte bewaart haar schatten allemaal Domanovic´ dikwijls vlezige massa’s, vervormde De ontdekking van het dagelijks ontmoet de collectie Diet Wiegman – Growing Icon thuis om zich heen, geordend in 20.06.2015 – 31.01.2016 lichaamsdelen of ingetogen figuren leven – van Bosch tot Bruegel 10.10.2015 – 17.01.2016 31.10.2015 – 14.02.2016 dozen, laden en kasten. Het zijn Conservator: Noor Mertens die zich met uitdrukkingloze 10.10.2015 – 24.01.2016 Conservatoren: Francesco Stocchi, Conservatoren: Noor Mertens, Floor spullen waaraan door anderen geen gezichten in beklemmende ruimtes Conservatoren: Peter van der gastconservator/kunstenaar Alex van Luijk of weinig waarde wordt gehecht. In vergelijking met traditionele bevinden. Coelen, Friso Lammertse Da Corte In het museum presenteert ze media is internet een vloeibaar Niets is wat het lijkt in het werk van haar verzamelingen in nauwkeurig medium. Begrippen als bron, Keramiek, een queeste. De najaarstentoonstelling staat in Museum Boijmans Van Beuningen Diet Wiegman (1944). Tekeningen opgebouwde reeksen. De inhoud origineel en kopie krijgen een Een selectie uit drie het teken van het dagelijks leven spant zich in om het schilderij verwerkt hij tot sculpturen, van de tentoonstelling wisselt: in andere betekenis omdat informatie privéverzamelingen (Kuipers, in de zestiende eeuw. Rond 1500 Le miroir vivant (1928) van René sculpturen tot driedimensionale het eerste deel ligt de nadruk op wordt hergebruikt, gesampled en Koster & Quist en Den Blaauwen) nemen schilders voor het eerst het Magritte aan te kopen. Om dit collages en collages tot ‘vormen’, in het tweede deel staat gedeeld. Dit gegeven fascineert 12.09.2015 –21-02-2016 alledaagse leven tot onderwerp: met succes te kunnen doen schaduwobjecten. Zo verandert een ‘tekst’ centraal en in het derde deel Aleksandra Domanovi´c (Novi Samensteller: Nora Leijen een doorbraak na eeuwen van heeft het museum tot het einde opeenstapeling afgedankt materiaal komt de aandacht te liggen op Sad, 1981). In de Willem van vrijwel uitsluitend religieuze van het jaar de tijd fondsen te in de David van Michelangelo ‘beelden’. der Vorm Galerij creëert zij voor In deze tentoonstelling toont voorstellingen en portretten. Met werven. Le miroir vivant – Magritte of in La réproduction interdite de reeks Sensory Spaces een het museum een selectie uit kunstenaars als Jheronimus ontmoet de collectie is een van René Magritte. In de kleine Design Derby: Nederland-België installatie met semi-transparante drie verzamelingen uit de Bosch, Lucas van Leyden en tentoonstelling waarin te zien presentatie is een nieuw werk van (1815-2015) folies waarop beelden te zien nalatenschappen van Kuipers, Quinten Massijs verschijnen er is hoe het begeerde werk zich Wiegman zien, een schaduwobject 20.06.2015 – 13.09.2015 zijn die als geestverschijningen Koster & Quist en Den Blaauwen. marskramers, boeren, liefdesparen, verhoudt tot de collectie. In een uit de collectie, een serie foto’s Conservator: Mienke Simon in de ruimte zweven. Tussen de De drie verzamelingen zijn zeer geldwisselaars en tal van andere onorthodoxe collectiepresentatie en twee videowerken. De zoon Thomas diverse lagen ontstaat een nieuw, verschillend, maar alle zijn figuren op schilderijen en in worden dwarsverbanden gelegd van Wiegman, Mike Redman, is driedimensionaal beeld dat continu ontstaan vanuit een grote passie prenten. De weergave van het leven tussen werk van voorgangers, muzikant, producer en filmmaker, hij In de grote zomertentoonstelling verandert wanneer je je door de voor het verzamelen. Elk van van alledag beleeft rond 1560 een tijdgenoten, en latere kunstenaars maakte een paar jaar geleden een staat tweehonderd jaar vormgeving ruimte beweegt. de verzamelaars zocht telkens hoogtepunt in het aanstekelijke en tussen kunststromingen als treffend filmportret over zijn vader, in Nederland en België centraal, De reeks Sensory Spaces wordt opnieuw naar de perfecte vormen, werk van Pieter Bruegel de Oude. dada, minimalisme en pop art. Met deze film is ook te zien. met circa vijfhonderd objecten uit mogelijk gemaakt door Ammodo. de juiste kleuren en naar gedachtes Tussen Bosch en Bruegel was er vijftig schilderijen, sculpturen, foto’s

142 143 Pam Emmerik – Maanmensen Han Nefkens Foundation: Zhou Design Column #11 – Who Misses Much (1986), Pipilottis Publieksopeningen 31.10.2015 – 28.02.2016 Tao – Blue and Red Migration Matters Fehler (1988), Als der Bruder Conservator: Sjarel Ex 05.12.2015 – 14.02.2016 11.07.2015 – 17.01.2016 meiner Mutter geboren wurde, Vrijdag 6 februari 2015 Conservator: Sjarel Ex Conservator: Annemartine van duftete es nach wilden Birnenblüten De balkonkamers, Hammershøi Beeldend kunstenaar en schrijfster Kesteren vor dem braungebrannten Sims ontmoet de collectie Pam Emmerik (1964-2015) legde Het museum toont de filmBlue and (1992), Pickelporno (1992), Blutclip In scène gezet in juli de laatste hand aan haar Red van de Chinese kunstenaar Nooit eerder waren er zoveel (1993) en I’m a Victim of This Song La La La Human Steps graphic novel Maanmensen. Zhou Tao (Changsha, 1976). Zhou vluchtelingen op de been. Bijna (1995). ‘Please write!’ Paul Thek In dezelfde maand overleed Tao won in 2013 de Han Nefkens zestig miljoen mensen zijn op dit en Franz Deckwitz: een zij, geheel onverwachts. In het Foundation – BACC Bangkok Asian moment ontheemd, zo is te lezen kunstenaarsvriendschap najaar wordt de hele reeks bladen Contemporary Art Award. De prijs in het Global Trends Report van Overig Sensory Spaces 6 – Sara getoond in het Prentenkabinet, biedt een residentie in Bangkok en vluchtelingenorganisatie UNHCR VanDerBeek samen met het gedrukte boek. de mogelijkheid een nieuw werk te dat op 18 juni werd gepubliceerd. Garderobekluisje 230 Vedute Backstage I Het is een persoonlijk document creëren. De video Blue and Red is In Design Column #11 – Migration De Rotterdamse kunstenaar waarin Emmerik vertelt over het resultaat en wordt getoond in de Matters toont het museum zowel Jack de Deugd maakt op eigen Zaterdag 20 juni 2015 haar ervaringen en waarin ze Serrazaal, samen met sculpturen praktische oplossingen als initiatief kleine presentaties in Design Derby: Nederland-België reflecteert op kunst, politiek, van Thomas Rentmeister en het vernieuwende concepten die ingaan garderobekluisje 230 van de (1815-2015) religie, schoonheid. Dit doet zij in recent verworven werk Pok (2015) op de vluchtelingenproblematiek. garderobe van Wieki Somers Sensory Spaces 7 – Aleksandra tekeningen met felle kleuren en van Karin van Dam. Onderdeel van de presentatie zijn in het entreegebied van het Domanovic´ fantasievolle figuren, in combinatie Better Shelter (een initiatief van museum. De organisator van deze Ted Noten – Non Zone met choquerende doortastende, IKEA en UNHCR), Bas Timmer kunstinvoeging is het Ministerie controversiële en poëtische teksten. Design Columns en Alexander de Groot, Femke van Fantasie van de Vrijstaat Vrijdag 9, zaterdag 10 en zondag 11 Het boek is mede mogelijk gemaakt #10 en #11 Herregraven, Stefania Vulpi, Jaderland. Het is een onderdeel oktober 2015 door CBK Rotterdam en het Nosigner, Guillaume Couche, van het Jaderland-kunstproject De ontdekking van het dagelijks Mondriaan Fonds. Met iedere Design Column wordt Rodrigo García González en waaraan Jack de Deugd momenteel leven – van Bosch tot Bruegel een onderwerp uit het nieuws Pierre Paslier. werkt. De Deugd komt al sinds zijn Le miroir vivant – Magritte ontmoet Han Nefkens Fashion on uitgelicht. De column bestaat uit Door de actualiteit van deze kindertijd in Museum Boijmans de collectie the Edge: Viktor&Rolf – een kleine tentoonstelling, een column ontstaan er in de loop van Van Beuningen en wil zijn Van Gogh Girls rondetafelgesprek en de blog op de presentatie extra activiteiten. verbondenheid met het museum Zaterdag 31 oktober 2015 05.12.2015 – 14.02.2016 www.designcolumn.nl waarop Zo strijkt de Limbo Embassy van op deze manier kenbaar maken. Openbare bijeenkomst ter Conservator: José Teunissen de discussie over het onderwerp Manon van Hoeckel voor een De ingrepen die hij in 2015 doet nagedachtenis aan Pam Emmerik, gevoerd wordt. week neer op het binnenplein zijn: Hammershøi please write aanwezigen konden na afloop de Drie creaties, de Van Gogh Girls, uit van het museum, worden drie about Sara’s human staps back tentoonstelling Pam Emmerik – de haute couture collectie spring/ Design Column #10 – Crazy Care excellente studententeams van stage (06.02.2015 – 31.05.2015), Maanmensen in het prentenkabinet summer 2015 van Viktor&Rolf 31.01.15 – 5.07.15 de Willem de Kooning Academie duplicArtist (19.06.2015 – bezoeken. worden getoond op grote Conservator: Annemartine van uitgenodigd om hun onderzoek 18.10.2015), Non je ne Magritte ronddraaiende plateau’s. Tijdens Kesteren te presenteren in de ambassade rien! (28.10.2015 – 19.01.2016). de Paris Fashion Week kocht (The Working Refugees, Papier kunstverzamelaar Han Nefkens de In Design Column #10 – Crazy Care Hier, Project EU Citizinship) en drie creaties aan, waaronder het is te zien hoe een innovatief idee ontwerpt Pim van der Mijl vanuit De Elders spectaculaire sluitstuk van de show. de gezondheidszorg op zijn kop Voorkamer een installatie die inzicht Hij schonk de aankoop aan het kan zetten. De verzorgingsstaat geeft in de onmogelijke situatie Design Derby: België- museum. De basis van de collectie staat onder druk: onderwijs, werk­ waarin twee ongedocumenteerde Nederland(1815-2015) in Gent bestaat uit A-lijn babydoll jurken gelegenheid, sociale zekerheid, en Rotterdammers zich bevinden. 23.10.2015 – 13.3.2016 met bloemenprint gecombineerd nu ook het meest recente vraagstuk, Begin 2016 reist de column door De tentoonstelling Design Derby: met vrij vormgegeven strohoeden de zorg. Niet alleen zijn er meer naar DesignXport, Hamburg. Nederland-België (1815-2015) reist en slippers. ouderen, er wordt door stijgende door naar Design museum Gent. Deze presentatie is onderdeel van leeftijden ook steeds langer gebruik de programmalijn Fashion on the gemaakt van het zorgstelsel. Om Wisselingen The Future of Fashion is Now in Edge, het samenwerkingsverband het systeem te stroomlijnen en Shanghai tussen Museum Boijmans Van te reguleren is er een woud aan Pipilotti Rist – Laat je haar neer: 28.10.2015 – 28.02.2016 Beuningen en Han Nefkens, in regels, uitzonderingen, subsidies en wissel 7 De tentoonstelling The Future samenwerking met José Teunissen. polissen ontstaan. Wanneer wordt Conservator: Sjarel Ex of Fashion is Now die in 2014 in een vangnet een verstikkend web? Museum Boijmans Van Beuningen Kunstenaars en vormgevers Circus De selectie videofilms die dit jaar was te zien, reist door naar OCT Engelbregt, Simon Berry, Sander te zien is in Laat je haar neer, Contemporary Art Terminal Burger en Mike Thompson & Arne bestaat uit uitsluitend werken van in Shanghai en zal in 2016 in Hendriks geven met hun werk Pipilotti Rist zelf: I’m Not the Girl Shenzhen te zien zijn. reactie op dit vraagstuk. 144 145 Publicaties

Uitgaven in eigen beheer Collectiegebouw / Public Art Mijn favoriete design team: spel- Depot [NL/EN] en verzamelboekje Design Derby Please Write! – Paul Thek Tekst: Museum Boijmans Nederland – België 1815-2015 / en Franz Deckwitz: een Van Beuningen, 32 p. My favorite design team: play kunstenaarsvriendschap Vormgeving: Thonik and collect book Design Derby Tekst: Roosmarijn Hompe, Adelheid Netherlands – Belgium 1815-2015 Smit, voorwoord: Sjarel Ex, Jaarverslag 2014 Museum [NL/EN] Museum Boijmans Van Beuningen, Boijmans Van Beuningen Museum Van Boijmans Van 155 p., ISBN: 9789069182834 Redactie, tekst en productie: Beuningen en Design Museum Vormgeving: Thonik medewerkers Museum Boijmans Gent, 24 p. Van Beuningen, voorwoord: Vormgeving: Roel Vaessen i.s.m. Please Write! – Paul Thek and Sjarel Ex, Museum Boijmans Willem van de Ven Franz Deckwitz: an artists’ Van Beuningen, 176 p. friendship [EN] Vormgeving: Thonik Sensory Spaces 6 – Tekst: Roosmarijn Hompe, Adelheid Sara VanDerBeek [NL/EN] Smit, voorwoord: Sjarel Ex, Hoe luid is blauw? / How loud is Tekst: Museum Boijmans Van Museum Boijmans Van Beuningen, blue? (agenda 2016) Beuningen, Sara VanDerBeek, 151 p., ISBN: 9789069182841 Tekst: Hanneke de Man, Museum Museum Boijmans Van Beuningen, Vormgeving: Thonik Boijmans Van Beuningen, ISBN: 12 p. 9789069182872 Vormgeving: COUP Design Derby: Nederland – België Vormgeving: Tessa van der Waals 1815-2015 Sensory Spaces 7 – Tekst: Werner Adriaenssens, De ontdekking van het dagelijks Aleksandra Domanovi [NL/EN] Ellinoor Bergvelt en Helen Elands, leven – van Bosch tot Bruegel Tekst: Noor Mertens, Museum Marc Dubois, Jeroen van den Tekst: Peter van der Coelen, Friso Boijmans Van Beuningen, 12 p. Eijnde, Fredie Floré, Ed van Hinte, Lammertse, met bijdragen van Vormgeving: COUP Frederike Huygen, Frank Huygens, Matthias Ubl, Alexandra Gaba- André Koch, Claire Leblanc, van Dongen, Lucinda Timmermans, Design column: het idee dat Wim Nys, Daniela N. Prina, Paul voorwoord: Sjarel Ex, Museum verschil maakt # 10 Crazy care / Rem, Timo de Rijk, Mienke Simon Boijmans Van Beuningen, 288 p, ideas that make a difference # 10 Thomas, Johan Valcke, voorwoord: ISBN: 9789069182889 Crazy care [NL/EN] Sjarel Ex, Museum Boijmans Vormgeving: Tessa van der Waals Tekst: Annemartine van Kesteren, Van Beuningen, 240 p., ISBN: Museum Boijmans Van Beuningen, 9789069182858 Pam Emmerik – Maanmensen 2 p. Vormgeving: Roel Vaessen Pam Emmerik, Museum Boijmans Vormgeving: Thonik Van Beuningen, 200 p., ISBN: Design Derby: Netherlands – 9789069182896 Design column: het idee dat Belgium 1815-2015 [EN] Vormgeving: Ron van Roon verschil maakt # 11 Migration Tekst: Werner Adriaenssens, matters / ideas that make a Ellinoor Bergvelt en Helen Elands, difference # 11 Migration matters Marc Dubois, Jeroen van den Eigen publicaties [NL/EN] Eijnde, Fredie Floré, Ed van Hinte, in het kader van Tekst: Annemartine van Kesteren, Frederike Huygen, Frank Huygens, publieksbegeleiding Museum Boijmans Van Beuningen, André Koch, Claire Leblanc, 2 p. Wim Nys, Daniela N. Prina, Paul La La La Human Steps [NL/EN] Vormgeving: Thonik Rem, Timo de Rijk, Mienke Simon Tekst: Sjarel Ex, Els Hoek, Museum Thomas, Johan Valcke, voorwoord: Boijmans Van Beuningen, 44 p. Sjarel Ex, Museum Boijmans Vormgeving: Thonik Van Beuningen, 240 p., ISBN: 9789069182865 Vormgeving: Roel Vaessen

146 147 Externe publicaties gerelateerd aan Museum Boijmans Van Beuningen

Ron Nagle – Chewing Gum Monuments Tekst: Annemartine van Kesteren, Galerie Pierre Marie Giraud, Brussel, 97 p. ISBN: 9782930512174 Vormgeving: Rutger Fuchs

Martin Assig – Glückhaben: Arbeiten auf Papier aus der St. Paul Serie Tekst: Katja Blomberg, Durs Grünbein, Björn Vedder, Verlag der Buchhandlung Walther König, Keulen, 48 p., ISBN: 9783863357399 Vormgeving: Herman Hülsenberg Studio

Ted Noten – Ubiquist Tekst: Jennifer Allen, Gert Staal, Nai010, Rotterdam, 232 p., ISBN: 9789462082328 Vormgeving: Koehorst in ‘t Veld

De ontdekking van het dagelijks leven [speciale bijlage van De Groene Amsterdammer] Tekst: Koen Kleijn e.a., De Groene Amsterdammer, 20 p. Vormgeving: Christine Rothuizen, Sanne van der Goor

The Future of Fashion is Now: Shanghai - Shenzhen Tekst: José Teunissen, OCT Art & Design Gallery, 36 p.

Blue and Red – Zhou Tao Tekst: Hilde Teerlinck, Han Nefkens Foundation – BACC Award for Contemporary Art Vormgeving: Ok Kyung Yoon

148 149 advocaten- en notariskantoor Cathy Jacob --Lid adviescommissie meerjarige Externe activiteiten en neven­functies Ploum Lodder Princen, Rotterdam, programma’s Stimuleringsfonds 5 november Advies- en bestuursfuncties Creatieve industrie afdelingshoofden­ en wetenschappelijke­ staf --Key Note speaker congres --Voorzitter Stichting BK-informatie Maatschappelijke Impact van --Voorzitter en redactielid Stichting Publicaties Alfa- en Gammawetenschappen, Kunstpublicaties Rotterdam --‘De som der dingen’, in: Lutherse Kerk, Utrecht, --Bestuurslid Art Table Milan Design Week 2015, Deirdre Carasso --Redactielid Delineavit et Sculpsit. (February 2015), vol. CLVII, 2 december --Bestuurslid Gemak/Vrije Academie Stimuleringsfonds voor Creatieve Journal for Dutch and Flemish pp. 97-98. Den Haag Industrie, januari 2015, z.p. Advies- en bestuursfuncties Prints and Drawings, Den Haag --‘Voort met de Wederopbouw’, --Bestuurslid Stichting Dolf Henkes --‘For Ron Nagle, the baron of --Voorzitter Stichting Geluk Friends in Business, nr. 1 Alexandra Gaba- --Lid kerngroep voor de sculptural intelligence’, in: Ron --Bestuurslid Fotodok (mei 2015), p. 35 van Dongen Museumnacht010 (nieuw model), Nagle Chewing Gum Monuments, Sandra van Dongen --‘Depot on show’ [interview over met Ruud Visschedijk en Joeri Rotterdam 2015, pp. 9-11 het Collectiegebouw], Archis, Advies- en bestuursfuncties Meessen Peter van der Coelen Advies- en bestuursfuncties 2 (2015), pp. 102-108 --Bestuurslid/secretaris Stichting Presentaties --Lid Raad van Advies collectieve --‘Het oog van de liefhebber: Sjarel De Tijdtrap Rotterdam Presentaties --Bijdrage aan masterclass Advies- en bestuursfuncties cultuurmarketing, Rotterdams Ex, De Goudvis van Abraham’, --Lid ICDAD (International --‘Exhibition Program Museum ‘Cultureel Ondernemerschap’, --Redactielid Kroniek van het Uitburo Kunstschrift, 59 (april/mei 2015), Committee of Decorative Arts Boijmans Van Beuningen’, Stimuleringsfonds Creatieve Rembrandthuis --Penningmeester Stichting A.P.E. nr. 2, pp. 52-53 & Design) MUSCON, Barcelona, 2 oktober Industrie i.s.m. Object, Rotterdam, --Redactielid Delineavit et Sculpsit. (Art Projects Era) --‘De zoektocht naar een vroege --Lid international research group --‘Aankopen met steun van 9 september Journal for Dutch and Flemish Magritte. Na twee jaar succes Global Things, University of Vereniging Rembrandt’, Vereniging Prints and Drawings, Den Haag Presentaties voor Museum Boijmans Van London Rembrandt, Utrechtse Cirkel, Overig --Adviseur Regeling incidentele --Presentatie Art Rotterdam Beuningen’, Bulletin Vereniging 15 november --Externe gecommitteerde, aankopen Mondriaan Fonds Week, Rotterdam Partners Rembrandt, 25 (najaar 2015), Presentaties eindexamen Design Academy, Partnerbijeenkomst, 13 oktober nr. 3, pp. 32-35 --Openingswoord Kunstroute juni 2015 Publicaties --‘The Ted Offensive’, in Jennifer Ridderkerk, 17 april Saskia van --Externe gecommitteerde, --Peter van der Coelen, Friso Allen, Gert Staal (tekst), Ted Noten --Voordracht gedicht Herdenking Kampen-Prein eindexamen Academy Arnhem, Lammertse, ‘“In de verbeelding Sjarel Ex Ubiquist, Rotterdam 2015, p. 17 Bombardement Rotterdam, 14 mei juni 2015 van een grove boer”. De --‘Oog Meets Boijmans’, workshop Advies- en bestuursfuncties opkomst van de genrekunst in Advies- en bestuursfuncties Presentaties i.s.m. Oogziekenhuis en --Stuurgroeplid Stichting Behoud de Nederlanden’, De Groene --Bestuurslid Stichting Museumpark, --Presentatie over Collectiegebouw Hogeschool Rotterdam, Moderne Kunst Sandra Kisters Amsterdammer, 6 oktober 2015 Rotterdam op Internationaal Congres Tefaf, 21 en 28 mei, 29 juni --Juryvoorzitter Cobra Kunstprijs (vanaf 1 februari) --Secretaris Stichting Paleis voor Maastricht, 13 maart --‘Broodje Kennis’, lunchlezing over Amstelveen Presentaties Volksvlijt, Amsterdam --Presentatie over Collectiegebouw ALMA, Oogziekenhuis Rotterdam, --Lid commissie Beeldspoor, Advies- en bestuursfuncties --‘Van Bosch tot Bruegel’, --Secretaris Stichting Designprijs voor gasten van AON-artscope, 1 september Rotterdamse Schouwburg --Adviseur ethische commissie ontvangst PwC, Museum Rotterdam Tefaf, Maastricht, 14 maart --‘Aan tafel met Pieter Aertsen’, (tot april 2015) Marie Curie Innovative Training Boijmans Van Beuningen, --Directeurenoverleg Rotterdamse --Opening Kunstroute Kralingen- 24-uur-cultuur presentatie, De --Lid selectiecommissie Art Network NACCA (New 13 oktober culturele instellingen Crooswijk, Galerie Kralingen, Tijdtrap, Markthal Rotterdam, Rotterdam Projections (editie Approaches in the Conservation --Lid Miniconvent (overleg 2 oktober 12 september 2016) of Contemporary Art) Overig directeuren van de grote --Lezing over Han van Meegeren --Duo-lezing (met Lucinda --Lid supervisory committee Nederlandse musea voor moderne voor The Honourable Sion Club, Timmermans) over ALMA, RKD Presentaties Publicaties doctoraat Jeroen Luyckx, KU kunst) Antwerpen, 6 oktober Den Haag, 19 november --Toespraak en voordracht --‘Het zelfportret als egodocument’, Leuven --Lid CIMAM (International --‘On display’, Chair Panel --Presentatie over ALMA in juryrapport bij de uitreiking in: Spiegeloog, tent.cat. Arnhem Committee of ICOM for Museums discussion, Frieze Masters, Kunsthistorisches Museum van de Cobra Kunstprijs (Museum Arnhem), 2015, pp. and Collections of Modern Art) Londen, 15 oktober Wenen, 10 december Amstelveen en de opening van de 10-15 Albert Elen --Adviseur Vereniging Rembrandt --Opening tentoonstelling Design solotentoonstelling Jennifer Tee. --Naast deze reguliere Derby, Design Museum Gent, The Soul in Limbo in het Cobra Presentaties Advies- en bestuursfuncties werkzaamheden incidenteel 22 oktober Theo Haarsma Museum voor moderne kunst --Lezing Carrièredag Stichting Art, --Bestuurslid/Penningmeester deelname aan stedelijke en --Opening tentoonstelling The Amstelveen, 22 november 2015 Universiteit Utrecht, 29 april Stichting Delineavit et Sculpsit, landelijke adviescommissies, ­ Future of Fashion is Now, Publicaties Den Haag ad-hocadviezen voor Shanghai, 28 oktober --‘Effectmeting bij Museum Boijmans --Lid International Advisory cultuurfondsen enzovoort. --Rede ter gelegenheid van de Van Beuningen. Omgaan met Annemartine van Ina Klaassen Committee of Keepers of Public herdenking van Pam Emmerik onzekerheid’, Tijdschrift voor Kesteren Collections of Graphic Art, Publicaties bij de ‘PamPan’, Museum Public Governance, Audit & Advies- en bestuursfuncties Antwerpen --‘A study by Vilhelm Hammershøi Boijmans Van Beuningen, Control, 13 (oktober 2015), nr. 5, Advies- en bestuursfuncties --Lid Museumconvent, overleg --Lid Editorial Advisory Board van acquired by Museum Boijmans 31 oktober Den Haag, pp. 15-19 --Lid adviescommissie vormgeving zakelijke directeuren Nederlandse het tijdschrift Master Drawings, Van Beuningen, Rotterdam’, --Speech ter gelegenheid van Stimuleringsfonds Creatieve kunstmusea New York The Burlington Magazine, 1343 het twintigjarig bestaan van industrie

150 151 Presentaties --‘Jheronimus Bosch, Geertgen tot Pelican Avenue, Galerie ­ KCR Rotterdam, 18 november Publicaties --‘Inleiding Collectiegebouw’, sint Jans en de presentatie van Mieke ­van Schaijk, 19 april --‘In dialogue with the 21st --‘Medardo Rosso’, ArteDossier, Alumnikring Groningen, Museum schilderijen’, lezing symposium --Moderator paneldiscussie century audience’, lezing tijdens Florence 2015 Boijmans Van Beuningen, 24 juni Liefde voor de kunst, beleving en lancering publicatie Towards conferentie Museums and Youth – --‘A leap into the plenitude of void’, --‘Inleiding stand van zaken’, presentatie (afscheid Bernhard Visibility, Amsterdam Drawing, 2015: Museum of the XXI century. in: Rudolf Polanszky, Krems 2015 Ontvangst PwC, Museum Ridderbos), Groninger Museum, Amsterdam, 19 september New educational paradigms, --‘Power Napping – Sarah Boijmans Van Beuningen, Groningen, 4 september --­‘Geschiedenis van het State Hermitage Museum, Sint Pichkostner’, in: Belvedere 13 oktober --‘De ontdekking van het dagelijks Nederlandse galeriewezen’, Petersburg, 25 november Contemporary Art Awards, --‘Het nieuwe Collectiegebouw van leven’, lezing voor Stichting Kunst gastcollege, Vrije Universiteit --‘Beter samenwerken met het Wenen 2015, pp. 55-56 Boijmans; een duurzaam publiek in het Kerkje, Grave, theaterzaal Amsterdam, 1 oktober primair onderwijs: leren van de --‘Een monument voor het vluchtige depot’, studiedag duurzame van het Catharinahof, 28 september --Opening tentoonstelling GROND, finalisten Museumeducatie Prijs ogenblik, Impressionistisch depot-/museuminfrastructuur / --Lezing over de totstandkoming Drawing Centre Diepenheim, 2015’, presentatie tijdens Cultuur in beeld van Rosso naar Museum FARO, het Vlaams steunpunt voor van Van Bosch tot Bruegel, 12 december Beeld, Den Haag, 14 december Boijmans Van Beuningen’, Bulletin cultureel erfgoed, Kunstcampus samenwerking Spoor, Vrije Vereniging Rembrandt, 25 De Singel, Antwerpen, Universiteit, Museum Boijmans Overig (zomer 2015), 2, pp. 32-35 19 november Van Beuningen, 1 november (2x), --Jurylid Drempelprijzen bachelor Mienke Simon Thomas --‘Peggio di Bjork al MoMa è il MoMa --‘Collectiegebouw’, bijeenkomst 19 november beeldende kunst Willem de che non sa ospitare un café- Rotary, Museum Boijmans Van --Lezing over Van Bosch tot Kooning Academie Advies- en bestuursfuncties concert’, Il Foglio, 2 april Beuningen, 24 november Bruegel, Rotary Kralingen, --Extern deskundige bachelor --Bestuurslid J.W. Frederiksstichting --‘Mercanti in fiera. L’ultimo sogno- Rotterdam, 11 november beeldende kunst AKV|St.Joost --Bestuurslid Stichting Vedute rifugio di noi occidentali’, Il Foglio, --‘Het maritieme penstuk, een --Extern jurylid scriptieprijs --Jurylid Mr. J.W. Frederiksprijs 22 november Friso Lammertse uitzonderlijk specialisme’, lezing KABKRedactie De Grote --Lid Adviesraad Prins Bernhard --‘Imaginarii – G. Colombo, G. Griffa, bij symposium Marines op de Rotterdamse Kunstkalender 2016 Cultuurfonds Beeldende Kunst D. Balula’, in: imaginarii, tent.cat. Advies- en bestuursfuncties vrije markt: zeeschilders in de en Vormgeving Milaan (Fondazione Carriero), --Lid bestuur Stichting Uytenbogaert Gouden Eeuw, Vrije Universiteit, 2015, pp. 12-31 --Lid Redactieraad Amsterdam, 16 december Catrien Schreuder Presentaties --‘Luigi Nono’, in: Olaf Nicolai, Museumtijdschrift --Spreker namens Museum Biennale di Venezia, 2015 --Lid Programmacommissie Codart Publicaties Boijmans Van Beuningen op --Lid adviescomité tentoonstelling Noor Mertens --Jonneke Jobse, Catrien bijeenkomst ter gelegenheid van Presentaties Henri de Fromantiou, Schreuder, What’s happening? het overlijden van Paul Smeele in --‘Medardo Rosso and Etha Fles: Bonnefantenmuseum, Maastricht Advies- en bestuursfuncties Neo-avant-garde en de de Grote kerk, Schiedam, 25 april Rewarding patronage’, Medardo --Lid editorial board Boletín del --Lid adviescommissie Sculpture Nederlandse kunstkritiek 1958- --Deelname paneldiscussie over Rosso studiedag, CIMA, New York, Museo del Prado, Madrid International Rotterdam 1975, Rotterdam 2015 kunst in de oorlog in Het Nieuwe 15 mei --­Lid Kunstcommissie Erasmus --‘Tijd is er al heel lang’, Volgens Instituut, Rotterdam, 30 april --‘Strategies of display’, Marres, Publicaties Universiteit Bartjens. Praktisch en didactisch --Presentatie bij opening Design Maastricht, 14 maart --‘Henri de Fromantiou, --­Bestuurslid Tubelight tijdschrift voor rekenen op de Derby, Design museum Gent, --‘Duchamp-VanGogh – Fight with kunsthandelaar en adviseur’, in: --Jurylid Volkskrant Beeldende basisschool, het voortgezet 22 oktober the Angel’, Fondation Van Gogh, Henri de Fromantiou. Vorstelijke Kunst Prijs onderwijs en het mbo, 35 (2015), --Rondleiding Koningin Mathilde van Arles, 30 januari illusies, tent.cat. Maastricht 2, pp. 4-7 België op Design Derby, Design --‘Lecture on curatorial practice’, die (Bonnefantenmuseum), 2015, Publicaties museum Gent, 16 december Angewandte, Transmediale Kunst, pp. 45-51 --“Drawing for three-dimensional Presentaties Vienna, 27 mei --Peter van der Coelen, Friso objects”. The redefinition of --‘Onvergetelijk Boijmans. Overig Lammertse, ‘“In de verbeelding drawing in the Netherlands Interactieve rondleidingen voor --Leescommissie en opponent bij Overig van een grove boer”. De between 1960 and 1980’, in: mensen met Alzheimer en hun promotie Jeroen van den Eijnde, --Organisator ‘On Durability’, opkomst van de genrekunst in J. Enckell Julliard (red.) Towards Mantelzorgers’, professionalavond Universiteit Leiden, 17 september TEDxRoma Salon, Fondazione de Nederlanden’, De Groene Visibility. Exhibiting Contemporary Wereld Alzheimer Dag, Erasmus Memmo, Rome, 29 april Amsterdammer, 6 oktober 2015 Drawing, 1964-1980, Parijs 2015 MC, Rotterdam, 17 september --Conservator tentoonstelling --Woody van Amen & Hidde van --‘Effectief samenwerken met het Francesco Stocchi Imaginarii, Palazzo Parravicini, Presentaties Schie: New Romantic Spirit, Onderwijs’, workshop tijdens Milaan, 16 september – --Openingstoespraak tentoonstelling Rotterdam 2015 Museumcongres, Apeldoorn, Advies- en bestuursfuncties 13 december Henri de Fromantiou, vorstelijke 8 oktober --Lid Raad van Advies Lenikus --Gastdocent, De Ateliers, illusies, Maastricht, Bonnefanten Presentaties --‘How a Museum Visit Improves Collection, Wenen Amsterdam Museum, 5 maart --­Presentatie over het Math and Language Skills’, --Jurylid Prix de Rome, Amsterdam --‘From Bosch to Bruegel. The Birth culturele leven in Polen, workshop op Hands On --Jurylid BC21 Art Award, Wenen of Genre-Painting’, lezing voor the informatiebijeenkomst Midden- International, Amsterdam, --Jurylid kunstprijs Prix Galeries Amsterdam/Maastricht Summer en Oost-Europa, Dutch Culture, 13 oktober Lafayette, FIAC, Parijs University, Den Haag, Mauritshuis, 26 maart --Presentatie op de conferentie --Jurylid kunstprijs Future of Europe, 26 augustus --Opening tentoonstelling ‘Leren in een atelier: 1 + 1 = Kunst’, Leipzig

152 153 Personeel en organisatie

Totaal aantal medewerkers in dienst op 31-12-2015

Aantal fte 105 Aantal medewerkers 196

Medewerkers museum cao

Aantal fte 98 Aantal medewerkers 132

Kengetallen personele samenstelling Aandeel mannen 34% Aandeel vrouwen 66% Aandeel 55+ 20% Aandeel 50 tot 55 13% Aandeel 40 tot 50 20% Aandeel 30 tot 40 25% Aandeel tot 30 jaar 22% Gemiddelde leeftijd is 41 jaar

Kengetallen mobiliteit Instroom 27 Uitstroom 23

Medewerkers leisure cao

Aantal fte 7 Aantal medewerkers 64

Kengetallen personele samenstelling Aandeel mannen 47% Aandeel vrouwen 53% Aandeel 55 8% Aandeel 50 tot 55 2% Aandeel 40 tot 50 5% Aandeel 30 tot 40 4% Aandeel tot 30 jaar 72% Gemiddelde leeftijd is 30 jaar

Kengetallen mobiliteit Instroom 22 Uitstroom 13

Ziekteverzuim Verzuim 2014 3,17% Verzuim 2015 4,32%

154 155 R. van Gils assistent educatie en publieksbegeleiding Personeelslijst met functie 2015 N.A. Goed medewerker horeca R.J. Goedhart medewerker technische dienst R.M. Gomperts medewerker horeca Naam Functie E.S.J.P. Grout medewerker kassa E.J.M. van den Akker servicemedewerker BBV T.K. Haarsma controller M. Albers medewerker documentatiecentrum L. Hameleers medewerker horeca P.A.B. Angela medewerker technische dienst R.A. Haring medewerker promoteam A.M. Ariese medewerker horeca A.L. Hauck medewerker kassa J.C. van Asch servicemedewerker BBV C. van Hees hoofd conservering en restauratie L. Bakker medewerker promoteam E. van der Heiden senior coördinator beveiliging A.Z. van Bas medewerker promoteam G.E. de Heij bruikleencoördinator F.M.H. Benschop medewerker museumwinkel J.M. de Heij medewerker kassa J.M. van den Berg behoudsmedewerker A.M. van der Hek medewerker financiële administratie E.A. den Besten medewerker registratie S.B. Hendriks medewerker horeca M.A.C. van den Beuken medewerker kassa S.A.B. Hintzen projectmedewerker L.W. van Beurden medewerker promoteam E.C. Hoek educatief conservator D. Boeren servicemedewerker BBV N. van den Hof cultuurcoach G.E. Bolt junior medewerker relatiebeheer en filantropie M. Hol medewerker museumwinkel M.A.A. Bonten restaurator papier R.G. Hompe junior conservator J.E. Boodt junior projectleider E.S. de Hoog medewerker promoteam W.A. Bouman medewerker museumwinkel R. Hordijk projectleider ARTtube E. des Bouvrie medewerker horeca M. van Horik medewerker promoteam B. Bouwmeester medewerker horeca F.E. Hötte relatiemanager bedrijven H.J.A. van Boxtel bibliothecaris J.H. Hulsman behoudsmedewerker W. Braber hoofd huisvesting en onderhoud C.E. Jacob hoofd sector presentaties S. Branse medewerker horeca A.M. Jacobs cultuurcoach E.M. Breugem management assistent collectie en onderzoek P.G. Jansen medewerker restauratieatelier B.L. Buijze medewerker promoteam M. de Jong medewerker publicaties en fondsen S.M. Burger medewerker horeca S. de Jong projectleider D. Carasso hoofd relatiebeheer en filantropie V.S. Jorissen medewerker herijking A. Chater medewerker horeca S.C. van Kampen-Prein conservator P.J.G. van der Coelen conservator M. Kasanpawiro servicemedewerker BBV S. Cohen senior medewerker marketing en communicatie J.H.M. Keizer medewerker horeca S.K. Dankers servicemedewerker BBV R.H. Kern coördinator BBV J.C. Debije medewerker horeca A.I. Kesler Relatiemagager bedrijven M. Degenkamp beveiliger centrale meldkamer A.J. van Kesteren conservator F. Dieleman medewerker educatie en programma M.W. Kiel medewerker museumwinkel L.W. van Diggelen projectleider presentaties A.C. Kisters hoofd collectie en onderzoek J. Dijkstra medewerker horeca I.J. Klaassen zakelijk leider, plaatsvervangend directeur S.I. Dikker medewerker horeca J. Klavers servicemedewerker BBV C. van Ditzhuyzen medewerker kassa A.W.G Kleijkamp servicemedewerker BBV S.C.J.M. van Dongen hoofd marketing en communicatie R.B. Klein medewerker horeca A.G.A. van Dongen conservator F. Klijn projectleider F.L.M. van Donkersgoed medewerker kassa M.H.G. Klooster onderzoeksmedewerker herijking R. Doornhein beveiliger centrale meldkamer A.C. Knip medewerker relatiebeheer en filantropie W.L. Dudok medewerker horeca F. Knops medewerker horeca D.N. Ekema tms registrator B. Knottnerus horecamanager A.J. Elen senior conservator S.F.A. Kofi medewerker promoteam M. Elenbaas medewerker horeca J. Kolmus medewerker huisvesting K.M.T. Ex directeur A. van Kooij medewerker financiële administratie J. Eykelenboom medewerker horeca R. van Kooten junior medewerker relatiebeheer en filantropie S. Ferwerda medewerker kassa H.M. Koster junior eventmanager E. Francisco medewerker horeca H. Kramer servicemedewerker BBV W. Frank medewerker documentatiecentrum H.J.H. Kroonen servicemedewerker BBV M.M. Fransen medewerker documentatiecentrum S.E. Kubic behoudsmedewerker M.A. van der Gaag medewerker horeca F. Lammertse conservator T. van de Gevel medewerker depot S.L. Lancelin medewerker horeca

156 157 C. Lange medewerker horeca J. Setoe beveiliger centrale meldkamer E. de Langen beveiliger centrale meldkamer B.L. Shamier meewerkend voorman technische dienst G.I. Lansdorf medewerker museumwinkel M.W.F. Simon Thomas senior conservator E. Leemans hoofd beveiliging, bewaking en veiligheid R.M. Slingerland-de Bruine medewerker herijking N. Leijen registrar Y. Spaaij medewerker horeca H. Leijen projectcoördinator collectie en onderzoek M. Sparreboom coördinator beveiliging, bewaking en veiligheid R.M. Leiwakabessy medewerker horeca Y.F.G.L. Speck medewerker horeca T.A. Lemm receptionist, telefonist H.T. Speet medewerker kassa M.L.M. Lenferink-Klerk medewerker post en archief T. van der Spoel coördinator beveiliging, bewaking en veiligheid M.S. van Lent medewerker horeca A.M. Staal-Meijer hoofd personeel en organisatie A. Levi servicemedewerker BBV T. Stamhuis medewerker horeca B. van Lieshout hoofd technische dienst J.W. van der Star assistent controller S.M. Lima medewerker kassa S.J. Stockings projectmedewerker Z.A.M. Lodders medewerker promoteam K. van Straalen servicemedewerker BBV A. van Lonkhuijsen medewerker huisvesting en onderhoud J.J. Tancˇak medewerker kantine K. van Loon servicemedewerker BBV J.V. Tatsakis registrar C. de Luca servicemedewerker BBV Y. Teegelaar tms registrator R.V. van der Markt medewerker horeca J.E. Teekens medewerker kassa J.J.A. Mast management assistent presentaties G.R. Tel medewerker huisvesting H.A.J. Mastwijk servicemedewerker BBV S. Terra uitgever N. Mertens conservator F.A. Terveer medewerker helpdesk N. Mertens servicemedewerker BBV S. Tulp medewerker horeca E. van der Meulen medewerker herkomstonderzoek S.D. den Turk servicemedewerker BBV K. de Moor senior medewerker educatie en publieksbegeleiding G.A.C. Uda medewerker kassa L.J. Morison appicatiebeheerder tms S.T. van der Velden medewerker horeca R.A. Niemeijer medewerker technische dienst I. Veldman senior medewerker educatie en publieksbegeleiding J. van Oosterwijk medewerker horeca P. van Velzen servicemedewerker BBV A.A.M. van Opdorp medewerker museumwinkel E. Verhulst medewerker kassa L.J. Ostyn medewerker ARTtube L.E. Verkleij medewerker horeca J.M. den Ouden beveiliger centrale meldkamer Y.D. Verlaan medewerker personeel en organisatie P. den Ouden coördinator meldkamer J.C.M. Vermetten medewerker planning educatie en publieksbegeleiding A. Oudshoorn medewerker relatiebeheer en filantropie M.M. Vink medewerker horeca K.B. Overwater medewerker horeca S.J. Visser depotmedewerker R. de Pee medewerker horeca G.J. Visser floormanager S.D. Pereira-Stolle medewerker horeca I. van Vlaardingen administratief medewerker J. van der Poel servicemedewerker BBV W.H. de Vlieger beveiliger centrale meldkamer E.P. Postma medewerker uitgeverij F.H. Vos medewerker marketing en communicatie M. Potuijt medewerker marketing en communicatie D.A. van de Vrie registrar M. Prins projectleider presentaties D.E. van de Vrie medewerker kassa/administratiemedewerker J. Pronk medewerker horeca L. de Vries eventmanager J.G. Rapmund registrar D.D. de Vries hoofd museumwinkel J.J.A. Reedijk tms registrator S. de Vries medewerker horeca C. van Regenmortel multimedia producer J. de Vries medewerker promoteam M.B.M. Reintjes servicemedewerker BBV M.C.R. van Vugt medewerker ARTtube R. van Riemsdijk beveiliger centrale meldkamer M. Wafelbakker registrar D.E.C. Riupassa projectmedewerker N. van der Wal hoofd documentatie, informatie en registratie S.J. Rosema depotmedewerker J.J. Warmerdam medewerker kassa T.E. de Ruiter medewerker horeca A.A. Weve medewerker kassa M.M. van Santen informatiemanager H.R.E. van Wijngaarden medewerker herijking J. Sarajlic-Guliker medewerker personeel en organisatie C.A. Witte medewerker marketing en communicatie A.M. Satimin beveiliger centrale meldkamer T. Wols medewerker horeca F.U. Schaap medewerker kassa A. van der Zijden medewerker horeca O. Schepens medewerker relatiebeheer en filantropie R. de Zoete medewerker documetatiecentrum S.A. Scheerlings medewerker horeca M. Zumbrink projectmedewerker L. Schmidt medewerker horeca C.E.M. Zwetsloot directiesecretaresse R. Schoonderbeek medewerker educatie en publieksbegeleiding M.C. Zwijnenburg medewerker financiële administratie R. van der Schoot beveiliger centrale meldkamer L.C. Schreuder hoofd educatie en publieksbegeleding

158 159 Freelance medewerkers A. Schut J.O. Sluimer beveiliging, bewaking en veiligheid J.L.M. Steendam A.L.M. Snetselaar marketing en communicatie M. van Bakel P.M.L. Thissen B.C.M. Soethout presentaties H. Bijker J.L.M. van der Velde S.J. Stockings presentaties E. Bijzet H.M. Wijler-Knoet E.L.F. Vierenhalm educatie en publieksbegeleiding M. Claeijs S.G. Willems T.L. Verhagen educatie en publieksbegeleiding J. Dane A. Wind L.I Visser conservatoren J. Droogers S.S.A. Winklaar-de Prez R.J. Volkers collectie en onderzoek W. van Drunen B. Vos collectie en onderzoek L.J.J. Duenk C. Willeijns beveiliging, bewaking en veiligheid W. Eeken Freelance horeca I.H.A. Wissenburg presentaties S. Gross C. de Wit relatiebeheer en filantropie A. Guenther L. Adjis S.B.S. Zoeterman beveiliging, bewaking en veiligheid D. Halbertsma J. Griepink M. Zumbrink conservatoren J. Halbertsma T.B. van der Hijden R. van Halderen A. Hupkens K. van ‘t Hek T. de Jong Vrijwilligers S. Huizer A. Kloppenburg informatiebalie Vrijwilligers overig B. Jansen M. Kluver C. Jansen M. Kouvatsou I. Bongaarts E.C. Bulens A. Jongkind C.J. Schumacher I. van Broekhuizen M. Crama L. van Krevelen J. Spoelstra C. Claassen M. Eikenbroek-van de Graaf E. Mulder W. van Zessen D. Evers M. Fransen M. Müller K. van Haaren-Doek G. van ‘t Hoff M. Peyser-Verhaar G. van ‘t Hoff M. van ‘t Klooster G. Samardzic Stagiaires I. Lamers- Hoogeweegen I. Legebeke M. Schröder R. Liedorp M. Nemmers A. Schuurman L. Bedaux collectie en onderzoek G. van der Linde-Hendriks M. Reus-de Kam P. Steutel R.A. Bender beveiliging, bewaking en veiligheid R. Maarse-Ubbbink L. Ros F. Stocchi H.H. Boerenkamps educatie en publieksbegeleiding H. Ouwehand-Heemstra G. ‘s-Graeuwen R. Stolk L. Boogaard educatie en publieksbegeleiding G. Pander Maat-Weyling L. Timmermans J. Verhagen H. Burgers-Vos collectie en onderzoek A. Peters-Berendse S. Veldmeijer M. Vlierden S.L. Custodio Monteiro beveiliging, bewaking en veiligheid C. Pimmelaar-Roest I. van Vlaardingen F. Vroomans T.A.M. Dekker technische dienst A. Smit D. van de Vrie P.E. Westgren R. van Gils educatie en publieksbegeleiding E. van der Spek-Verhoef M. Wishaupt M. Wijlacker R.A. Haring marketing en communicatie G. Teunis M. Zumbrink H. Wijnen M. Heijboer beveiliging, bewaking en veiligheid L. van Toledo-Snelders S. van Helden marketing en communicatie L. Visser-Isles M.I. Henriquez marketing en communicatie W. Wijma Freelance rondleiders S. Hintzen presentaties G. van Hoewijk beveiliging, bewaking en veiligheid V. Bakhuizen Z. Iqbal beveiliging, bewaking en veiligheid H.M. Chan J.W.W. Kompier educatie en publieksbegeleiding B.M. Derksen M. Korteweg huisvesting M. van Ditzhuyzen M. Koska beveiliging, bewaking en veiligheid P.D. van Gemert H.M. Koster relatiebeheer en filantropie F. Goedhart S.M.K. Lilmoës educatie en publieksbegeleiding M. Hoogeweij L.S. van der Linden beveiliging, bewaking en veiligheid L.A. van den Hout K. van Loon beveiliging, bewaking en veiligheid H.H.M. Hulsman A.F. Luijk conservatoren M. Immink J.W.W. van Marrewijk beveiliging, bewaking en veiligheid A. Jacobs D.A. Meijer beveiliging, bewaking en veiligheid K. de Jonge E. van der Meulen presentaties M.J.A. Maatstap K.V. Nieuwland beveiliging, bewaking en veiligheid L. Nauta L.J. Ostyn educatie en publieksbegeleiding I. van der Neut C.A. Potgieser marketing en communicatie A.E. Oostdijk S. Reijntjes beveiliging, bewaking en veiligheid L. Remie L. de Rooy technische dienst

160 161 Organogram

Raad van Toezicht

Directie Directiesecretariaat

Marketing en communicatie

Wetenschappelijke staf (conservatoren)

Educatie en publieksbegeleiding Relatiebeheer en filantropie

Sector Collectie en Sector Sector onderzoek Presentaties Bedrijfsvoering

Registrars Projectleiding Financiën, ICT en informatiebeheer

Conservering Technische dienst en restauratie Personeel en organisatie

Documentatie, informatie Bewaking, beveiliging en en registratie veiligheid

Huisvesting en onderhoud

Publieke ruimtes en commerciële activiteiten

162 163 Colofon

Tekst, redactie en productie Medewerkers Museum Boijmans Van Beuningen Vertaling Lynne Richards Vormgeving Thonik, Amsterdam Druk EMP grafimedia Papier Arctic Volume, Muskat brown Uitgave Museum Boijmans Van Beuningen Museumpark 18/20 3015 CX Rotterdam Postbus 2277 3000 CG Rotterdam T +31 (0)10 4419400 F +31 (0)10 4360500 [email protected] www.boijmans.nl

© 2016, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

164