VILLAMEDIA oktober 2019 jaargang 11 nr. 8 11 jaargang 2019 MAGAZINE OVER oktober JOURNALISTIEK

VILLAMEDIA MAGAZINE OVER JOURNALISTIEK oktober 2019

Hans Jaap Melissen ‘Sluit mij dan maar op!’ 6 Arbeidsmarkt Het gaat beter, maar niet voor iedereen 42 Angela de Jong Achter de scherpe pen schuilt diepe Daantje Bons 10 Een tikje dwars liefde voor tv en geladen met seksualiteit 46 2 oktober villamedia de maand de vernieuwing

10 8 22 Achter de scherpe pen van ‘Sluit mij dan maar op!’ The Correspondent: pionier Angela de Jong schuilt een Dat zijn de woorden van oorlogsverslag- in wereldjournalistiek diepe liefde voor tv gever Hans Jaap Melissen. Hij maakt zich, Maandag 30 september ging Juist toen het vak van televisie­ samen met collega’s en de NVJ, boos The Correspondent, het Engels­ recensent een beetje­ leek uit over het wetsvoorstel ‘strafbaarstelling talige broertje van ­De Corres­ te doven,­ was daar Angela­ de verblijf in een door een terroristische pondent, van start. In Neder­ Jong. De tv-columniste van het organisatie gecontroleerd gebied’. land zijn ze het eerste platform AD en de zeven aangesloten dat interna­tionaal gaat met een regiotitels, werd eind 2017 naar 16 lidmaatschapsmodel. Wat ging voren geschoven als ambas­ Foto DNA er aan de lancering vooraf? sadeur van de krant en fileert Vlak voor fotograaf Koen Verheijden sindsdien vijf keer per week het binnenkomt, heeft de 80-jarige demen- Nederlandse televisieaanbod te Willy Oppers zijn arts verteld te willen met een Rotterdamse directheid sterven. ‘Ik sta er pal voor en heb het er 26 Innovatie volgens Lars Pasveer waar ze in Hilversum nog wel verdomd moeilijk mee.’ 28 Andries Veldman over Liwwadders.nl eens buikpijn van krijgen. 32 Online lessen van Mark Traa van 18 Quest De ambities van BSR Agency 34 Detechtrend: Samenwerking tussen­ Ze zijn al groot in entertainment en journalisten en techneuten sport. Begin volgend jaar komen daar al- gemeen nieuws en een nieuwsagenda bij.

9 Mediamaand. Het belangrijkste medianieuws in quotes oktober 2019 inhoud 3 de mensen het vak de nvj

46 58 82 De film van Daantje Bons Lessen voor de pers Aan het woord Haar illustraties zijn mooi en Rachid Finge, woordvoerder van Goog- Jermaine Ellenkamp: ‘Pers­ toch schuren ze. Een echte le: ‘Ik ben vaak meer factchecker dan vrijheid is geen nattevingerwerk’ Daantje Bons is een tikje dwars, spindoctor’. feministisch, humoristisch en geladen met seksualiteit. Het 63 zijn spiegelbeelden die voort­ De mores 74 Mag je namen in de media voluit komen uit een zoektocht naar Frits van Exter: Wat als de held in je noemen? haarzelf. verhaal geen held blijkt te zijn? 75 Column Rob Cox: Geen kerstpakket 76 Hoe gaan we de positie van 64 programmamakers­ versterken? Essay Elma Drayer 78 Werkgroep voor cartoonisten van 36 Brenda Stoter Boscolo: ‘Het schrijven ‘Hoezo zou je alleen adequaat over wer- start van mijn boek was één grote emotio- kelijkheden kunnen berichten die je uit 81 NVJ Academy nele rollercoaster’ ervaring kent?’ 81 NVJ Events 40 Carrière. Nieuwe klussen voor Elif 83 Column Yvonne Berkeljon Isitman en Sjoerd Mouissie 68 42 Arbeidsmarkt in herstel, maar niet De schepping voor iedereen even veel Paulien Bakker over haar boek ‘Wat 56 De coach: Jolan Douwes volgt op een vergissing’.

69 Recensies: Klaas Wilting, Edward Snowden en Huib Modderkolk schre- Dit katern verschijnt onder redactie van de NVJ ven een boek 4 redactioneel villamedia dolf rogmans Redactie Dolf Rogmans hoofdredacteur Marjolein Slats adjunct-hoofdredacteur Linda Nab, Lars Pasveer en Trudy Brandenburg-Van de Ven GEVANGEN redacteuren Anneke de Bruin vormgever Marc Willemsen webontwikkelaar Post- en bezoekadres Postbus 75997, 1070 AZ Amsterdam Johannes Vermeerstraat 22 1071 DR Amsterdam T 020-30 39 750 [email protected] villamedia.nl Basisontwerp Jaap Biemans Beeld Cover Clemens Rikken/Hollandse Hoogte

beeld Paul Ryding Paul beeld Aan nummer 8 werkten mee Theo Aude­naerd, Frits Baarda, Paulien Bakker, Pim van Boeschoten/KRO-NCRV, Daantje Bons, Menno van den Bos, Jolan Douwes, Elma Drayer, Frits van Exter, Paul van Gageldonk, Boudewijn Geels, Truus van Gog, Vincent Jannink, Nick Kivits, Raymond Krul, Jerry Lam­ pen/ANP, Hans Jaap Melissen, Frans Oremus, Eva Roefs, Ruud Rogier, Paul Ryding, Binh Het kan nog druk worden in de gevangenis, besluit Hans Tran, TRIK, Koen Verheijden, Duco de Vries, Simon van der Woude en Hans-Lukas Zuurman Jaap Melissen zijn verhaal over de toestemmingsplicht voor Samenwerking een reis naar ‘terroristisch gebied’ (pagina 6). Een wet die dat ANP/Hollandse Hoogte Volgend nummer moet regelen werd door de Tweede Kamer aangenomen. Villamedia nummer 9 verschijnt op 8 november En dat is precies het beeld dat in mijn hoofd heeft postgevat: Advertenties oorlogsverslaggevers achter de tralies in Nederland en de NVJ Karen Bais en Sofia van Wijk T 020-30 39 756/020-30 39 711 die met spandoeken buiten staat te protesteren. [email protected] Als de wet de Eerste Kamer overleeft, zadelt de politiek justitie Abonnementen Jaarabonnement € 155,00 met een enorm probleem op. Oorlogsverslaggevers staan er Introductietarief € 99,00 niet om bekend om angsthazen te zijn. Dus als zij zich, zeker Losse nrs € 12,95 inclusief porti collectief, niets van de wet aantrekken, dan mag, nee moet, Opzeggingen (schriftelijk) dienen acht weken voor afloop van de abonnementsperiode justitie over een tijdje journalisten gaan vervolgen in plaats in ons bezit te zijn van terroristen. Blad niet ontvangen NVJ leden: Ledenadministratie, Dat gaat natuurlijk niet gebeuren, denk ik dan. Geen rechter Postbus 75997, 1070 AZ Amsterdam die een journalist opsluit omdat hij zijn werk doet. Schrijf het T 020-30 39 710 dan ook niet op, zou ik willen zeggen tegen onze wetgevers. [email protected] Abonnees: Abonnementenland, Als er wel journalisten achter de tralies gaan, is het land Postbus 20, 1910 AA Uitgeest immers te klein. De aankondiging van Melissen en zijn T 0900-ABOLAND/0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) collega’s om de wet te negeren, toont daarmee meteen aan www.aboland.nl/blad/villamedia hoe absurd en gemakzuchtig het verbod is. Uitgever Uitgeverij Villamedia BV Het excuus dat het lastig is om journalisten te herkennen en Bank 66.68.29.292 KvK 34323607 daarmee uit te zonderen, overtuigt niet. De toestemmings­ [email protected] plicht voor journalisten is niet alleen principieel onjuist, Druk Veldhuis Media zoals Melissen terecht constateert, het is ook nog eens Rechten onuitvoerbaar. Gelukkig hebben we een Eerste Kamer die Villamedia heeft zich ingespannen om alle recht­hebbenden van beelden en teksten te de kwaliteit van onze wetgeving bewaakt en deze dwaling achterhalen.­ Meent u desalniettemin rechten kan corrigeren. te kunnen doen gelden, dan kunt u zich bij ons melden. oktober 2019 de maand 5 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Koen Verheijden

06 Hans Jaap Melissen over wetsvoorstel: ‘Sluit mij dan maar op!’ 09 De Mediamaand 10 Achter de scherpe pen van Angela de Jong schuilt liefde voor tv 16 Koen Verheijden over het sterkste beeld dat niet in de krant kwam 18 BSR Agency meldt zich als concurrent van het ANP 6 actueel villamedia

Hans Jaap Melissen, aan het werk net buiten Mosul (Irak) tijdens de strijd tegen IS, februari 2017. oktober 2019 actueel 7

Sluit mij Een meerderheid van de dan Tweede Kamer stemde onlangs in met een maar op! wetsvoorstel dat journalisten verplicht toestemming te vragen bij het ministerie van Justitie, alvorens af te reizen naar ‘terroristisch gebied’. De ‘Meneer Melissen, mag ik u erop wijzen NVJ en oorlogsjournalisten dat er voor Irak een negatief reisadvies geldt.’ Vol onge­ loof kijk ik de Nederlandse ambassadeur in Irak aan. Ik reageren verontwaardigd. zoek in zijn gezicht naar de grap, maar het is dodelijke Hans Jaap Melissen is ernst. We zitten in de Nederlandse ambassade, ruim tien jaar geleden, in de zwaarbewaakte Groene Zone van Bag­ bereid tot een proefproces. dad. Ik logeer al enige tijd gewoon in de stad (rode zone) tekst en beeld Hans Jaap Melissen en word door deze opmerking weer geconfronteerd met de ambtelijke, Haagse werkelijkheid. Die staat niet alleen ver af van de gewone (‘rode’) Irakezen, maar ook ver van hoe een oorlogsjournalist te werk gaat. Die is om te beginnen niet bezig met negatieve reisadviezen, anders zou er sowieso geen oorlogsverslaggeving bestaan.

Maar een oorlogsjournalist kan zijn werk ook niet doen ook al doet de overheid alsof het maar een formaliteit is. met een nieuwe Haagse uitvinding: de toestemmings­ Dezelfde overheid die wij moeten controleren, staat het plicht voor een reis naar ‘terroristisch gebied.’ De wet die straks vrij om journalisten de toegang te weigeren tot verblijf in zo’n gebied strafbaar maakt, is onlangs door buitenlandse gebieden waar Nederlandse inlichtingen­ de Tweede Kamer aangenomen, zonder een uitzonde­ diensten actief zijn, of waar Nederlandse bommen vallen. ringspositie daarin voor journalisten. Naast het aanvra­ Praktisch gezien betekent eerst toestemming vragen dat gen van een visum en andere rompslomp voorafgaand je niet op je eigen moment kunt afreizen. Dat is gevaarlijk aan een reis, moet je straks voor ‘terreurgebieden’ eerst op plekken waar soms een gouden mogelijkheid is om er toestemming vragen aan het ministerie van Justitie. Een veilig te arriveren. Een beperkt moment waarop je zonder soort uitreisvisum dus. Het leidde tot veel verontwaar­ kleerscheuren een grens over kunt. Ik weet wel wat er diging onder journalisten en hulpverleners, die ook gebeurt als je op vrijdagmiddag bij een ministerie een dreigen te belanden in het juridische sleepnet dat over verzoek indient. Je bent niet voor dinsdag op reis. Je weet uitreizende terroristen wordt uitgegooid. verder niet hoe veilig jouw informatie is bij de overheid: is er een kans op een technisch of menselijk lek? Mijn belangrijkste bezwaren tegen deze wet zijn van Los daarvan kan het bovendien ook gevaarlijk zijn als bij principiële en praktische aard en worden gedeeld door strijdende partijen bekend wordt dat je met toestemming de meeste collega’s. Principieel vind ik dat de persvrij­ reist van jouw overheid. Nu al kost het vaak moeite om in heid voorop moet staan. Die wordt straks ernstig beperkt, het Midden-Oosten, waar complottheorieën een volks­ 8 de maand villamedia

vertoon van een perskaart voldoende is om van justitieel gezeur af te komen. Dit zou volgens sommigen betekenen dat de journalistiek ineens geen vrij beroep meer is. Je zou journalisten mét en journalisten zónder goedkeu­ ringsstempel krijgen. Nieuwsuur-collega Roozbeh Kaboly, vindt het princi­ pieel onjuist als freelancers zonder perskaart of beken­ de opdrachtgever anders zouden worden behandeld dan bijvoorbeeld hijzelf. Ook vindt hij dat het niet aan journalisten is om nu met een polderoplossing te komen. ‘De overheid moet inzien dat zij dit probleem zelf heeft ziekte zijn, mensen te overtuigen dat je niet van de CIA of gecreëerd en dit ook zelf moet oplossen.’ een Nederlandse geheime dienst bent. Maar algemeen secretaris Thomas Bruning van de NVJ Verder is het behoorlijk ingewikkeld om te bepalen wat probeert wel mee te denken met de overheid. ‘Het liefst nu wel of niet terreurgebied is. De grenzen ervan zijn willen wij dat de wet in de prullenbak gaat. Maar als die in beweging. Rond de slag om Mosul arriveerde je op er toch komt, zorg er dan voor dat het werk van journalis­ plekken waar de IS-vlag nog wapperde, maar IS-strijders ten niet onmogelijk wordt gemaakt.’ En dan lijkt Bruning net waren vertrokken. de Deense situatie wel een werkbare oplossing. ‘Je regelt Intussen En er zijn meer situaties die lastig te definiëren zijn. In daarmee dat mensen met een perskaart weten dat ze niet leef en een discussie op Radio 1 met VVD Tweede Kamerlid ­Dilan vervolgd zullen worden. Het betekent nadrukkelijk niet Yesilgoz kon zij mij niet vertellen of Gaza, geregeerd door dat je zonder zo’n kaart dan wel hangt.’ In dat laatste reis ik Hamas, onder ‘terreurgebied’ valt. Of PKK-gebied, of de geval moet er eerst nog onderzoek worden gedaan naar verder, Syrische provincie Idlib, waar een club die zich niet Al de status van de journalist in kwestie. door Qaida noemt, maar er wel op lijkt, de boventoon voert. Bruning is teleurgesteld dat de NVJ-lobby om een uit­ groen, Dat moest iemand anders beslissen, zei ze. Intussen was zondering voor journalisten te maken, niet het gewenste oranje er wel door haar partij ja tegen deze wet gezegd. resultaat heeft bereikt. ‘Wij hebben zelfs een gesprek met of rood Ook is het nogal ironisch om te constateren dat de Neder­ de minister gehad. En met de Raad van State achter ons, gebied. landse overheid zelf journalistieke verslagen gebruikt hadden we meer verwacht.’ Hij denkt dat er sprake is van Mocht bij het bepalen van wat er in verre oorden precies op de tunnelvisie: ‘de regering vindt dat de wet er zo moet ko­ de wet grond gebeurt. Zeker in gebieden die voor hen te ‘rood’, men.’ Bruning benadrukt dat de NVJ zeker geen lijst met het in de dus te gevaarlijk zijn. ‘goede’ journalisten gaat bijhouden voor de overheid, een Eerste mogelijkheid die de minister wel had gesuggereerd. Kamer De vragen en problemen die de wet oproept zijn al jaren Een meer metavraag die naar aanleiding van deze bij Justitie bekend. In 2015 publiceerden twee juristen in kwestie opborrelt: moet de journalistiek überhaupt nog alsnog opdracht van het WODC, het Wetenschappelijk Onder­ wel een onbeschermd beroep blijven? Bruning: ‘Je mag redden, zoek en Documentatiecentrum van het ministerie, een niet iemand het recht ontnemen om andere mensen te dan ben uitgebreid onderzoek naar de juridische positie van straf­ informeren. Het moet een open beroep blijven.’ ik bereid baarstelling van ‘vrijwillig verblijf op een terroris­tisch De hoop van Bruning en die van journalisten die met tot een grondgebied’. Wat in het onderzoek opvalt is, los van de deze wet te maken kunnen krijgen, is nu gevestigd op proef- aanbevelingen om hierbij uitzonderingen voor journalis­ de Eerste Kamer. Bruning: ‘Ik heb Eerste Kamerleden proces ten op te nemen, dat de hele wet volgens de onderzoekers van een aantal partijen gesproken. Er is daar ook brede wankel is. Ze schrijven dat zo’n strafbaarstelling in het interesse en zorg over dit wetsvoorstel. Ik denk dat de algemeen ‘binnen de kaders van het recht niet op een volgende stap een hoorzitting zou moeten zijn, waarin zinvolle wijze valt te realiseren’. Natuurlijk is er daarna betrokkenen hun verhaal kunnen doen.’ nog aan de wet gesleuteld, maar de basisgedachte van de Dit gebed is inmiddels verhoord. De Eerste Kamer heeft wet is overeind gebleven. besloten dat er binnenkort een deskundigenbijeenkomst zal komen. ’’ Intussen gebeurde er na het aannemen van de wet in de Tweede Kamer van alles achter de kogelwerende scher­ Intussen leef en reis ik verder, door groen, oranje of rood men van de oorlogsjournalistiek. De tekst van een petitie gebied. Mocht de wet het in de Eerste Kamer alsnog red­ circuleerde om de Eerste Kamer te overtuigen dat deze den, dan ben ik bereid tot een proefproces. In e-mails zie wet een oplossing biedt voor een probleem dat er niet is. ik collega’s hetzelfde beweren. De Deense oplossing heeft Struikelpunt in de petitie bleek de suggestie dat Neder­ het in die petitie overigens niet gered. Het kan nog druk land zou kunnen kiezen voor de Deense situatie, waar worden in de gevangenis. oktober 2019 mediamaand 9 We praten graag over onszelf. Het belangrijkste medianieuws in quotes

‘In mijn dorp werd de krant al drie weken niet of niet op tijd bezorgd. De vaste bezorger heeft ‘Beleidsplan een pols gebroken. Een vervanger van minister Slob is er niet. Dan kun je gaan is roekeloos en onver- mopperen en klagen. Maar ik antwoordelijk, het staat dacht: dan ga ik het maar gelijk aan politieke zelf doen!’ ­pyromanie’ Rob Zijlstra, rechtbankverslaggever Uit de column van programmamaker van het Dagblad van het Noorden Chris Kijne, uitgesproken tijdens de bezorgt zijn eigen krant, Meet Up over de toekomst van de op Villamedia.nl Publieke Omroep

‘De deuren blijven gesloten ‘Het voor de pers, zo heeft de rechtbank Amsterdam net besloten. Ook donderdag is het juiste geen toegang’ moment voor iets Journalisten zijn niet welkom bij het Marengo-proces. Yelle Tieleman, nieuws en sommige op Twitter kansen in je leven zijn te mooi om te ‘Mijn gezondheids- laten lopen’ Eva Jinek over haar overstap problemen, gerelateerd naar RTL, op Instagram aan alcohol, laten het momenteel niet toe om mijn werkzaamheden goed te kunnen uitvoeren’ Frits Wester in een persverklaring. De RTL-coryfee neemt een rustpauze beeld Jerry Lampen/ANP

ACHTER DE SCHERPE PEN

SCHUILT DIEPE LIEFDE VOOR TV 12 de maand villamedia

Maar als je het hebt over de invloed van mijn column: die wordt door sommige mensen hogelijk overschat. Ik Juist toen het vak van wil mijn werk niet bagatelliseren, maar het idee dat ik programma’s kan maken en breken, is pure onzin.’ RTL-anchor Wilfred Genee kondigde jou ooit aan als tv-recensent een beetje­ ‘de mevrouw die deze zender kapot heeft gemaakt’. Lachend: ‘Ja, ja, ja. Ik zat toen bij hem aan tafel in het leek uit te doven,­ was programma VI Oranje blijft thuis. Dan zitten ze daar op de eigen zender met z’n drieën (Genee, Johan Derksen en daar ­ . René van der Gijp, red.) die héle zender af te fakkelen, en Angela de Jong dan zou het míjn schuld zijn. Mooi is dat he?’ Je was zelf ook niet bijzonder mild over RTL. ‘Lineaire tv is echt ‘Televisie is een miljardenbussiness. Ik vind het niet meer dan logisch dat je dat kritisch volgt. Dus op het moment niet dood; dat zal ik dat ik als kijker niet serieus genomen word – en dat was bij RTL aan de hand – benoem ik dat. Ik denk dat de tele- tot mijn laatste snik visiewereld ervan zou opknappen als die zich iets meer rekenschap zou geven van de kritiek die er is bij de ge- wone televisiekijker, die bijvoorbeeld duidelijk aangeeft blijven verkondigen.’ wel klaar te zijn met lege BN’er-formats. Als je er dan toch tekst Linda Nab beeld TRIK weer vijf inpompt, vraag je erom. Maar Genee doet de kijker tekort door te zeggen dat ik de zender kapot heb gemaakt. Dat is onzin: mensen bepalen zelf wat ze kijken. Natuurlijk lezen ze een stukje en zijn ze het ermee eens of oneens. Hopelijk hebben ze drie keer gelachen als het uit hebben. En dat is het.’ Eind 2017 werd je door het AD naar voren geschoven als een van de gezichten van de krant. Zijn je stukjes et was rond de tijd dat toonaangevende sindsdien vinniger geworden? tv-recensenten van de Volkskrant en NRC ‘Dat is grappig. Je bent de derde in een paar weken het bijltje erbij neergooiden, dat Angela de tijd die dat opwerpt. Maar nee. Mijn beruchte column Jong een tandje bijzette. De tv-columniste (De stuitende arrogantie en dieptepunten van RTL4, van het AD en de zeven daarbij aange- tek.st/iz) schreef ik daarvóór. De enige opdracht die ik Hsloten regiotitels werd eind 2017 naar voren geschoven heb is: schrijf wat je vindt. En dat doe ik. als ambassadeur van de krant en fileert sindsdien niet Ik weet dat mijn criticasters het heel leuk vinden om te langer drie, maar vijf keer per week het Nederlandse zeggen dat ik altijd negatief ben. Hoe vaak ik niet op televisieaanbod met een Rotterdamse directheid waar ze de onvolprezen Mediacourant zie langskomen: “Angela in Hilversum nog wel eens buikpijn van krijgen. de Jong is weer woest”. Vaak hebben ze drie zinnen uit Als we haar vragen of de messen geslepen zijn, zo aan het hun verband gerukt en slaat het nergens op. Zet al mijn begin van een spannend nieuw tv-seizoen waarin RTL columns naast elkaar, en dan zie je dat ik net zo vaak kri- zich moet heruitvinden, John de Mol zijn SBS probeert op tisch ben als jubelend. Ik zit me ’s avonds voor de tv echt te tuigen en de NPO zijn bestaansrecht moet verdedigen niet af te vragen wie ik nu weer eens een loer kan draaien. zónder Eva Jinek, trekt ze haar wenkbrauw op. ‘Helemáál Maar als je vijf keer per week een column over televisie niet’, zegt ze. ‘Ik hoop gewoon dat het allemaal leuke schrijft, heb je het ook over programma’s die tegenvallen. televisie oplevert. Alleen valt het tot nu toe bar tegen.’ En je schroomt niet dat stevig te benoemen. ‘Vind je me hard?’ Over de nieuwe vooravond van SBS, met het Soms. afgestofte Man Bijt Hond en Lingo was je niet zo te ‘Degenen die mij kennen weten dat ik ook in het echte spreken. Een retourtje 1999, maar dan slechter, was leven recht voor z’n raap ben. Dat leidt in privékring de boodschap. Toch wordt het goed bekeken. ook wel eens tot opgetrokken wenkbrauwen. Maar die ‘Ik vind het spannend om te zien wat er met die program- mensen weten dat er altijd een diepe liefde achter zit. Net ma’s gaat gebeuren. Het relatieve succes heeft me verrast. zoals er achter mijn column een diepe liefde voor tele­ Lingo vind ik echt niet goed, ik mis daarin een hoop van visie zit. Er is geen medium dat zo veel invloed heeft. In vroeger. En dat de fans van Man Bijt Hond zo gemakke- een groot deel van de huiskamers is het televisiescherm lijk overstappen van de NPO naar SBS vind ik opvallend. nog altijd het middelpunt.’ oktober 2019 interview 13

Ik zit er ook redelijk ontspannen bij. Meestal gaat de tv rond 17.00 uur aan. Ik kijk alles. Tijd voor Max, Vijf uur Live, EenVandaag, Boulevard, De Wereld Draait Door. Tussendoor even zappen. De boog is niet de hele avond gespannen, want ik maak ook nog gewoon deel uit van mijn gezin. Mijn man is eindredacteur bij het AD en is vaak vanaf 16.00 uur weg. Ik kijk dus in de huiskamer op Lineair televisiekijken wordt wel steeds minder de bank, met daaromheen alle hectiek die hoort bij een beeld Clemens Rikken/HH populair. Is een tv-recensent in tijden van Netflix en gezin met drie kinderen. Dat is helemaal niet zo erg, want HBO eigenlijk nog wel nodig? dat is ook hoe het grootste deel van Nederland op dat ‘Lineaire tv is echt niet dood; dat zal ik tot mijn laatste moment televisie kijkt. Als het nodig is, kan ik altijd nog snik blijven verkondigen. Ik werk bij een krant waar- iets terugkijken.’ van ook al honderd keer is gezegd dat die ten dode is Elke avond eten met het bord op schoot? opgeschreven. Maar dat valt ook allemaal wel mee, het Angela de ‘Nooit. We gaan gewoon aan tafel, en dan proberen we gaat juist enorm goed. En het lineaire tv-kijken neemt Jong (Gouda, – probéren we – alle telefoons weg te doen. Dat vind ik misschien af, de impact is niet afgenomen. Hoe mooi die 1976) is tv-co- heel belangrijk. Maar er wordt natuurlijk al snel gezegd: series ook zijn op Netflix, ze hebben nooit zoveel impact lumnist voor “Mam, alle telefoons weg geldt ook voor jou”. Het is wel zo de volgende morgen bij het koffieautomaat als een afle- het AD en de dat de televisie altijd aan staat.’ vering van Jinek, die we allemaal op hetzelfde moment zeven regiona- Hoe laat gaat-ie weer uit? hebben bekeken. Lineaire televisie heeft een enorme le dagbladen ‘Om half een, na het laatste NOS-journaal, soms later als samenbindende werking. In onze ontzuilde maatschappij van DPG Me- ik nog iets wil terugkijken. Ik probeer mijn column altijd is dat eigenlijk het enige wat ons nog bindt.’ dia. Ze begon voor 12.00 uur de volgende dag bij de krant te hebben.’ haar carrière ’s Ochtends zit je ook regelmatig in de AD Angela de Jong groeide op in Ouderkerk aan den IJssel, bij huis-aan- Ochtendshow to go of bij Goedemorgen Nederland, in een gezin waar de tv – een oranje exemplaar met huiskrant de soms in het Mediaforum op Radio 1. zwart-wit beeld, waarvan ze als baby de antenne had Postiljon. In ‘Omdat ik een gezin heb, heb ik sowieso niet de luxe dat afgebroken – praktisch altijd aan stond. De Jong zat vaak 1998 werd ze ik kan uitslapen. Maar de nachten zijn soms kort en dat aan het scherm geplakt, ze keek alles. ‘Als je bij ons uit verslaggever vind ik wel eens lastig. Na een late night talkshow ben ik het raam keek, zag je de polder. Tot en met Gouda aan toe bij het Rotter- niet voor 02.00 uur thuis. Komende vrijdag moet ik naar alleen maar weilanden. Op de televisie was een hele an- dams Dagblad. de Ochtendshow en maandagochtend begint met Goede­ dere wereld te zien.’ Die van de ziekenhuisserie Medisch In 2005 stapte morgen Nederland; dan gaat de wekker om 04.45 uur. Centrum West bijvoorbeeld. ‘Dat was iets heel nieuws. Ik ze over naar Dat hakt er echt wel in. Iedere vakantie neem ik me voor herinner me nog goed dat ik een jaar of elf, twaalf was en de redactie om beter te plannen en meer te slapen. Maar dan dicteert het eerste halfuur mocht kijken als mijn twee broertjes Show en Cul- het nieuws weer dat het anders gaat.’ al op bed lagen. Dat vond ik fantastisch. Dat er in het tuur van het Best een intensief schema. tweede halfuur euthanasie was gepleegd, hoorde ik pas AD. Daar kreeg Smalend: ‘En dan moet je bedenken dat er af en toe de volgende dag op het schoolplein.’ ze in 2010 haar wordt gezegd: “Daar heb je die huisvrouw van het AD Jaren later koos De Jong voor een studie film- en televisie- eigen tv-co- die ook stukjes schrijft”. Daar werk je dan 60, 70 uur per wetenschap en kwam ze voor het eerst zelf in aanraking lumn ‘Angela­ week voor.’ met die wereld waar ze zoveel uren van haar jeugd aan kijkt TV’. Ook Voormalig tv-recensent Hans Beerekamp van NRC had besteed. Ze ging stage lopen bij Koffietijd. ‘Daar heb was ze vijf jaar is er om die reden mee opgehouden. Preventief ik geleerd hoe hard een redactie werkt. Ook op een toch chef. Sinds gezondheidsadvies, noemde hij het. betrekkelijk eenvoudig programma als Koffietijd waar- eind 2017 ‘Klopt. Hij ziet er sindsdien ook veel beter uit. Hij voelt van je denkt: Hans en Mireille stellen voor de vuist weg verschijnt zich ook heel goed. En ik kan me van Marcel Peereboom wat vragen en dat zal het dan wel zijn, zat een gedegen haar column van De Telegraaf ook een column herinneren waarin hij redactie die daar iedere dag druk mee was. Ik vond dat vijf keer per beschrijft hoe hij op zijn fiets door Amsterdam fietste een eye-opener.’ Lachend: ‘Ik leerde ook dat de ingezon- week. De Jong om half zeven ’s avonds en oprecht verbaasd was dat er den vragen voor de koffietijdtaart altijd door de redactie studeerde film- zoveel mensen op straat waren. Hij had op dat tijdstip werden bedacht. Nog steeds denk ik iedere keer als er er- en televisie- vijftien jaar binnen gezeten voor die televisie. Het is een gens kijkersvragen aan bod komen: ja ja, vertel mij wat.’ wetenschap beroep dat behoorlijk eenzaam is als je er niets bij doet. en deed een Daarom vind ik het nog steeds heel fijn om toch twee of Beleef je, nu je al jaren beroepsmatig met tv bezig postdoctora- drie keer per week ’s ochtends naar de redactie te gaan bent, nog net zoveel plezier aan het kijken? le opleiding en af en toe eens bij een televisieprogramma te zitten. ‘Als ik deze column niet zou hebben, zou ik waarschijnlijk journalistiek in Om het patroon van altijd maar thuis voor de buis te nog altijd een groot deel van de avond voor de buis zitten. Rotterdam. doorbreken.’ 14

Je krijgt wel eens de kritiek dat je te vaak bij tv- programma’s zit en daardoor ook te veel onderdeel wordt van dat wereldje. Trek je je dat aan? ‘Nee. Ik verbaas me er altijd een beetje over. Sportjourna- listen lopen toch ook langs de lijn? Haagse commentato- ren struinen toch ook de hele dag rond op het Binnenhof? Het is denk ik alleen maar goed om af en toe eens bij een programma te komen. Ik hoor er niet bij. Ik sta aan de zijlijn en kijk hoe mensen dat doen. Daar leer ik van.’ Dat maakt je column beter? ‘Dat denk ik wel. In ieder geval meer afgewogen. En tege- lijkertijd denk ik dat het, heel simpelweg, bij mijn werk hoort. Als je over televisie schrijft en wordt gevraagd om daar iets over te vertellen, om je te verdedigen, of om in discussie te gaan met iemand, dan moet je zo stoer zijn om dat te doen. Niets is zo gemakkelijk als je terugtrek- ken achter je computer.’ In 2017 won je De Slimste Mens. Daarvoor was je nooit op tv. ‘Wel veel minder inderdaad. Toen ik vijf keer per week een column ging schrijven, hoorde daarbij dat ik ook wat vaker ja zou zeggen tegen televisie-uitnodigingen. Die kwamen daarvoor ook al regelmatig, maar ik sloeg veel af. Ik had er helemaal geen zin in en was er altijd een beetje huiverig voor.’ Meen je dat nou? ‘Niks menselijks is mij vreemd. Zo werkt het nou eenmaal met vrouwen en televisie. Je denkt toch: oh shit, ik heb mijn verkeerde kleren aan vandaag. Mijn haar zit niet. Wat weet ik er nou van? Maar op den duur voelde het toch niet lekker als ik was gevraagd om bij DWDD iets over Boer Zoekt Vrouw te komen vertellen en ik ’s avonds op de bank naar iemand anders zat te kijken omdat ik niet durfde. Dat voelde als falen. Ik deed het niet om de verkeerde redenen. Dus dacht ik: misschien moet ik de schroom van me af gooien en het gewoon doen.’ En hoe beviel dat? ‘Het viel eigenlijk wel mee. Ik kijk mezelf gewoon niet zo heel graag terug. Nog steeds niet. Het is net als je voice- mail afluisteren en denken: is dat mijn stem?’ Hoe weeg je af op welke verzoeken je in gaat, en welke niet? ‘De schifting is heel makkelijk: als er een talkshow belt met de vraag of ik iets wil vertellen over televisie, dan zeg ik bijna altijd ja, als ik kan. Want dat is mijn werk. Maar als er een verzoek komt voor deelname als kandidaat aan een programma, dan ga ik in overleg met mijn hoofd­ redacteur. Zoals over De Slimste Mens en Weet ik Veel, een kennisspelletje met Linda de Mol.’ Wat schiet het AD ermee op dat jij bij Linda de Mol in het programma zit? ‘Naar Weet ik Veel kijken anderhalf miljoen mensen. En die zien mij daar als AD-columnist. In deze markt is het belangrijk dat mensen een beeld hebben bij een merk, wil je overleven. Het AD had als krant jarenlang te wei- 15

nig smoel. Tijdens het Correspondents’ Dinner, dat een paar jaar geleden naar Amerikaans model in Nederland werd gehouden, werd iedere krant door Mark Rutte genoemd, behalve het AD. Dat is een hard gelag geweest. Want als Rutte je vergeet in zijn speech, is de kans groot dat een potentiële lezer het AD ook over het hoofd ziet. Daarom is het belangrijk dat we bekende gezichten heb- ben, zoals Eus, Thijs Zonneveld, en ja, toevallig ook ik.’ Je hebt een tijdje geleden met Talpa gesproken over een overstap. Heb je de ambitie om in de tv-wereld aan de slag te gaan? ‘Talpa wilde mij als vast gezicht van 6 Inside samen met Albert Verlinde en Jan Versteegh. Ik vond dat allemaal erg eervol en we hebben leuke gesprekken gehad maar het is nooit mijn ambitie geweest om bij televisie te wer- ken of op televisie te komen. Dan moet je geen column schrijven, maar leuk stage gaan lopen bij BNNVARA of waar dan ook. Maar soms komt er iets op je pad. Ik ben de gesprekken aangegaan omdat ik wel in 6 Inside ge- loofde en wilde kijken of ik het kon combineren met mijn baan als columnist bij het AD. Maar dat was ingewikkeld. Het was al snel duidelijk dat een samenwerking tussen Talpa en het AD niks werd.’ Had je het graag gewild? ‘Het is allemaal zo rap gegaan, dat ik daar eigenlijk niet zo bij stil heb kunnen staan. Ik dacht: eerst maar eens zien hoe dit allemaal loopt. Het was allemaal zo sur­­ realistisch. Ik bedoel: SBS6 dat mij wilde hebben. Iedere keer als ik weer een gesprek had gehad belde ik mijn moeder. Die moest dan ook heel hard lachen. Toen het erop neerkwam dat ik moest kiezen: of Talpa, of het AD, was de keuze niet zo heel moeilijk.’ We blijven je voorlopig bij het AD zien. ‘Ik zie mezelf dit nog wel een tijdje doen ja. Het AD zit diep in mijn hart. Het is de krant die ik van jongs af aan lees, die mijn ouders al 44 jaar lezen. Ik vind het de beste krant van Nederland – ook al heb ik er heus wel eens iets op aan te merken.’ De laatste weken wordt je in één adem genoemd met je oud-studiegenoten Pieter Klok en René Moerland, die onlangs hoofdredacteur zijn geworden van respectievelijk de Volkskrant en NRC. Dus: wanneer word jij hoofdredacteur van het AD? ‘Ik heb het ooit eens geroepen dat me dat wel leuk zou lijken; de eerste vrouwelijke hoofdredacteur van het AD. Ik was toen chef, en dan ligt het voor de hand om daar weleens over te filosoferen. Maar ik moet zeggen dat ik daar veel minder mee bezig ben sinds ik een wat vrijere rol bij de krant heb, waarin ik veel buiten speel. Ik vind het ook heel eervol dat ik iedere dag een hoekje in de krant heb waar mijn foto bij staat, en waar ik iets mag roepen over televisie. Dat koester ik. Maar aan de andere kant: wat me de afgelopen drie jaar is overkomen had ik ook niet kunnen bedenken. Ik durf niets meer uit te sluiten voor de toekomst.’ ‘Thuis, zie ik dat ik het sterkste beeld van die dag heb gemist’ foto dna 17 Naar foto’s kijk je. Beeldredacteur Theo Audenaerd doet meer. Hij vertelt het verhaal achter een foto. Dit keer: Koen Verheijden over het sterkste beeld dat niet in de krant kwam.

GEEN SPRANKJE VROLIJKHEID

en luchtiger foto’, zegt de fotoredacteur. ‘De reportage heeft dringend een luchtiger beeld nodig. Of ik speciaal daarvoor nog eens naar Willy Oppers terug kan.’ Freelance fotograaf Koen Verheijden vertelt hoe hij een dag later ‘Evoor de tweede keer richting Eindhoven rijdt om foto’s te maken bij een reportage van Chris van Mersbergen. ‘Chris beschrijft voor de zaterdagbijlage van het AD de worsteling van de 80-jarige Willy die dement is en in een verpleeghuis verblijft. Hij wil dit leven niet. Hij wil dood. Dat heeft hij, jaren geleden en in goede gezondheid, al aangegeven en vastgelegd. Maar zo simpel is dat niet. De eerste dag maakte ik alleen foto’s van wat alledaagse dingetjes. Een foto van Kitty, zijn vrouw, die hem helpt met eten, een uitstapje naar de supermarkt, een gesprek met de arts. Het zijn best wel zwaarmoedige foto’s voor een zaterdag­ bijlage. Daarom kan ik wel begrip opbrengen voor het verzoek van de fotoredactie om nog eens op zoek te gaan naar een vrolijke noot. De kans daarop lijkt de tweede dag groter. Kitty en Willy vieren dan hun 50-jarige bruiloft. Ik arriveer tegen tweeën. Het feestje is in de gemeenschappelijke ruimte van het verpleeghuis. Er is taart en muziek. Een man met synthesizer zingt ‘A Ring of Fire’, een liedje van Johnny Cash. Daar houdt Willy van. Vlak voor ik binnenkom, heeft hij zijn arts verteld te willen sterven. Nooit eerder heeft hij dat zo helder verwoord tegen zijn arts. In de lange weg naar een mogelijke euthanasie is dit een belangrijk moment. Hij is uit zijn doen nu, en huilt. Zijn vrouw en twee andere dames proberen hem te troosten. Ik sta er pal voor en heb het er verdomd moeilijk mee. Wat een triestheid. Dan herinner ik me de deadline. Ik moet voortmaken. Ter plekke stuur ik een selectie naar de krant. Later, thuis, zie ik dat ik het sterkste beeld van die dag heb gemist. Niet dat het veel kans zou hebben gemaakt om geplaatst te worden. Dat sprankje vrolijkheid waar ik speciaal voor naar Eindhoven terugreed, heb ik daar niet ­aangetroffen.’ 18 interview ANP foto heeft bijna een concurrent: ­fotopersbureau BSR Agency van Dillion ­Rekveld en Sven Hoogerhuis uit Deventer. Ze zijn al groot in entertainment en sport. Begin volgend jaar komen daar algemeen nieuws en een nieuwsagenda bij. tekst Dolf Rogmans beeld Vincent Jannink

BSR Agency meldt zich als concurrent van het ANP

Bravoure kan hen niet worden ontzegd. Dillion Rekveld (33) en Sven Hoogerhuis (45) van BSR Agency zetten een volgende stap in de ontwikkeling van een compleet fotopersbureau. Daarmee nemen ze het op tegen het ANP van John de Mol. ‘Wat is er mooier dan je te meten met de grootste media-ondernemer van Neder- land, ook al zijn wij natuurlijk veel kleiner’, zegt Rekveld. Met een knipoog lieten zij De Mol weten van hun bestaan. Toen BSR Agency een archief kocht van een fotograaf en daarin een foto vond van een jonge De Mol samen met de overleden tv-coryfee Willem Ruis, stuurden ze een ingelijst exemplaar naar de mediatycoon.

Rekveld: ‘Ik kijk als een ondernemer naar de fotomarkt. Foto’s zijn voor mij een commodity. Wij kopen in bij free­ lancers en internationale persbureaus en verkopen het door. Doordat wij een uniek aanbod creëren, zijn inmid- dels alle grote uitgevers klant, TMG, DPG Media, RTL en Talpa. Wij hebben exclusieve contracten met twee grote Amerikaanse fotobureaus (Backgrid en The Mega Agency, red.) die entertainment- en sportfoto’s leveren.’ Dillion Rekveld (l) en Sven Hoogerhuis voor een wand met pagina’s waarop foto’s van hun foto­persbureau zijn gepubliceerd. 20 de maand villamedia

agenda. Rekveld: ‘Voor ons een grote stap. We hebben dan een compleet aanbod van foto’s en zijn een bijna volwaardig alternatief voor het ANP. Bijna, want we mis- sen natuurlijk delen van het archief. Dat is heel jammer en niet in te halen. We kopen wel eens een persoonlijk Vanaf archief van een fotograaf op, maar we zullen niet zo volgend compleet worden als het ANP.’ jaar zijn Desondanks gelooft hij erin dat er klanten zijn voor de we een foto-nieuwsdienst. Contracten zijn er nog niet. ‘Zo heb- bijna vol- ben we in het verleden ook gewerkt. Wij zien een kans waardig en beginnen. Tot nu toe volgen de klanten dan. Maar het alterna- vergt een forse investering van onze kant. We hebben het tief voor bedrijf gereorganiseerd en bijvoorbeeld afscheid geno- het ANP men van wat dure contracten, om echt klaar te zijn voor de volgende stap. En het vergt veel voorbereiding. Het is best een klus om tot een goede nieuwsagenda te komen. Die heb je nodig om fotografen op pad te kunnen sturen. En we bieden dat product ook aan de klanten aan.’ Ook voor dit bedrijfsonderdeel zoeken Hoogerhuis en Rekveld BSR Agency bestaat sinds 2016 en is ontstaan uit drie samenwerking met fotografen die delen van de nieuws- kleinere agentschappen. Drie jaar geleden trad Hooger- feed kunnen leveren. Voor de eerste keer zullen ze ook huis toe tot de directie. Hij was zelf lang fotograaf, vooral ’’ zelf vanuit Deventer freelance fotografen gaan aansturen op het gebied van entertainment. Hoogerhuis: ‘Ik doe om tot een goed aanbod te komen. de organisatorische kant en Dillion de strategie. Ik ben onlangs gestopt met fotografie om mij helemaal toe te leg- Maar loopt BSR Agency niet het risico, zoals in het verle- gen op ons bureau. Een beetje met pijn in het hart, maar den bij Novum Nieuws gebeurde, gebruikt te worden door ik geloof in onze plannen en dat vraagt om focus.’ grote uitgevers om de prijs van fotografie bij het ANP én BSR Agency nog verder naar beneden te drukken?​ Op het kantoor in Deventer werken twintig mensen aan Rekveld: ‘Wij concurreren niet op prijs. Ik vraag een de in- en verkoop van foto’s. Per dag worden zo’n 100.000 faire prijs voor een goed product. Ik wil die weg dus niet foto’s aan het systeem toegevoegd. 90 procent van de ver- opgaan. Wij werken niet mee aan de race naar de bodem. koop gaat online. Ook is er een flink aanbod van video’s, Want in dat scenario heeft helemaal niemand een be- voornamelijk internationaal entertainment. staan. Dat kan toch niet het doel zijn’. Het doel van Hoogerhuis en Rekveld is al een tijdje om de Natuurlijk kan hij de markt niet veranderen, en zijn er komende jaren uit te groeien tot een volwaardig foto- maar een handvol prijsmodellen denkbaar. En als de persbureau. Dat kwam een stuk dichterbij toen De Mol prijzen laag zijn, is dat een gegeven. Dus wordt er aan het ANP kocht en even later daar concurrent Hollandse het einde van de dag ook bij BSR Agency deels op prijs Hoogte aan toevoegde. Er ontstond een monopolie in de geconcurreerd. Nederlandse markt van nieuwsfotografie. Rekveld: ‘Wij merkten dat er behoefte is aan een tweede partij in de Over de tarieven voor fotografen is Rekveld niet heel markt. Dus zijn we onze groeiplannen gaan versnellen.’ duidelijk, ook omdat de ene opdracht de andere niet is en de vergoeding mede afhangt van de rechten die een fo- Sinds eind vorig jaar levert BSR Agency ook landelijk tograaf afstaat. Maar toch een voorbeeld. Voor een halve dekkende sportfotografie. Via hetzelfde model; inkopen voetbalwedstrijd in de regio betaalt BSR Agency 80 euro en doorverkopen. Voor de regionale kranten van DPG aan de fotograaf, voor een hele wedstrijd waarbij alle Media wordt bijvoorbeeld het betaalde voetbal en heel beelden worden afgekocht 200 euro. Dat zijn tarieven die veel regionale sport gefotografeerd. Maar ook maakt BSR niet uitkomen boven wat elders wordt betaald. Agency beelden van basketbal, volleybal, tafeltennis en de Formule 1. Hoogerhuis: ‘Door onze manier van inko- Wel wil hij een ander aanbod dan het ANP bij de uitge- pen hebben wij in elke bocht van het parcours een foto- vers neerleggen om ze over de streep te trekken. ‘Waar graaf zitten en leveren we tot wel honderdduizend foto’s het ANP toe wil naar betalen per foto, bieden wij ook per wedstrijd. Daarin kan echt niemand ons verslaan.’ een totaalpakket voor de nieuwsfoto’s. We kunnen onze De volgende stap richting volwaardig persbureau dient fotofeed zo aanbieden dat het onderdeel wordt van het zich begin volgend jaar aan. Dan gaat BSR Agency ook redactionele systeem en keuze van de beelden heel een- een nationale foto-nieuwsfeed leveren en een nieuws­ voudig wordt.’ oktober 2019 de maand 5 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Koen Verheijden

06 Hans Jaap Melissen over wetsvoorstel: ‘Sluit mij dan maar op!’ 09 De Mediamaand 10 Achter de scherpe pen van Angela de Jong schuilt liefde voor tv 16 Koen Verheijden over het sterkste beeld dat niet in de krant kwam 18 BSR Agency meldt zich als concurrent van het ANP 22 de vernieuwing villamedia

CEO en mede-oprichter Ernst-Jan Pfauth van de Correspondent bij de start van de Amerikaanse campagne in 2018. oktober 2019 reconstructie 23

Pionier in wereld­ Op 30 september ging journalistiek The Correspondent, het Engels­­talige broertje van De Correspondent, van start. In Nederland het eerste platform dat ‘Dank jullie allemaal. De journalistieke internationaal gaat met beweging die we in Nederland in 2013 oprichtten gaat uit- breiden met een Engelstalig platform met leden vanuit de een lidmaatschapsmodel. hele wereld.’ Dit bericht op The Correspondent van CEO Wat ging er aan de Ernst-Jan Pfauth – op 13 december vorig jaar – markeerde het eindpunt van een spannende periode, waarin de ­lancering vooraf? oprichters van de internationale startup, Rob Wijnberg tekst Frans Oremus beeld De Correspondent en Pfauth, konden melden dat hun doel om 2,5 miljoen dollar via crowdfunding op te halen was bereikt. Na een uitgebreide campagne waren er op dat moment exact 45.888 contribuanten – verdeeld over 130 landen – die hadden bijgedragen. een kantoor in de VS was gedacht maar dat het stand- Een bijzondere prestatie, die in maart van dit jaar punt hierover gaandeweg is gewijzigd. Dit komt erop enigszins werd overschaduwd door het nieuws dat The neer dat het eigenlijk niet uitmaakt waar de redactie zit, Correspondent vooralsnog niet van plan was kantoor te omdat het de intentie heeft zaken vanuit een wereldwijd houden in New York, maar gewoon thuis in Amsterdam. (‘transnationaal’) perspectief te verslaan. Leden die hun Amerikaanse critici betoogden dat tijdens de crowd­­ geld terug willen vanwege deze ‘serieuze fouten’ kunnen fundings-actie de indruk was gewekt dat The Corres- dat krijgen, belooft The Correspondent. 250 leden maken pondent zijn basis in de VS zou krijgen en daarmee een daar gebruik van. Amerikaanse nieuwsorganisatie zou worden. Er zou sprake zijn van een ‘wisseltruc’. Tot overmaat van ramp Pfauth en Wijnberg hebben intussen niet stil gezeten. kondigde een van de eerste Amerikaanse medewerkers In mei werd Eliza Anyangwe gepresenteerd als redactie- – Zainab Shah – haar vertrek aan. Ze was er zonder meer chef. Ze is een voormalig onderzoeksjournalist voor The vanuit gegaan dat ze in New York zou gaan werken en ­Guardian, CNN Africa en oprichter van The Nzinga Effect, als ze eerder had geweten dat dit niet het geval was zou een journalistiek platform dat het Westen een breder ze nooit haar baan bij BuzzFeed hebben opgegeven. ‘Dat beeld op Afrika probeert te geven. Samen met haar zou gewoon een hele stomme beslissing (..)zijn geweest’, werden vijf journalisten uit verschillende landen gese- zo vertelde ze aan het journalistiek platform Nieman Lab lecteerd: Eric Holthaus (VS, voorheen o.m. The Washing- vlak voor ze opstapte. ton Post, Rolling Stone en Slate), Irene Caselli (Italië, In een tweet met de titel ‘We screwed up’ excuseert The voorheen o.m. BBC, Deutsche Welle en The Washington Correspondent zich eind maart ruiterlijk voor de onduide- Post), Tanmoy Goswami (India, voorheen Fortune India lijke communicatie en geeft toe dat er aanvankelijk aan en Times Internet), Nesrine Malik (Londen, voorheen 24 de vernieuwing villamedia

The Correspondent duiken straks voor langere tijd – en met hulp van het internationale ledenbestand – in onder- werpen als Sanity, Climate en Othering. Rosen sympathiseert met Wijnbergs filosofie dat de jour- nalistiek is verworden tot ‘een ordinaire nieuwsfabriek’, waar kijkcijfers, lezersaantallen, advertentie-inkomsten en winstgevendheid gelden als onbetwiste graadmeters voor succes. Hoewel, of misschien juist omdat dit mecha- nisme zich in de VS nog veel sterker voordoet gelooft hij dat er ook daar een markt is voor een model met betalen- de leden. Bij commerciële mediabedrijven, zo stelt Rosen, kun je er niet blind op vertrouwen dat ze volledig aan de kant van hun publiek staan omdat ze ook rekening moeten columnist en redacteur The Guardian) en OluTimehin houden met een andere groep klanten: adverteerders. Adegbeye (Lagos, voorheen This Is Africa en Africa is a Het bekendste voorbeeld daarvan is de clickbait. ‘Als je Country). journalistiek in het algemeen belang bedrijft en probeert Stuk voor stuk geëngageerde journalisten, die al naam alles in dienst te stellen van vertrouwen (van de leden hebben gemaakt en zelf experimenteerden in journalis- in de redactie, red.), dan helpt het enorm om niet mee te tieke aanpak of benadering. Redactiechef Anyangwe zal hoeven doen aan de koehandel in aandacht.’ binnenkort nog meer namen bekend maken. Ze wil, zo schrijft ze in haar ‘missie’, een divers en internationaal Mede-initiator en uitgever van De Correspondent van het team smeden dat de wereld niet enkel vanuit een natio- eerste uur, Teun Gautier, kijkt kritisch naar het inter­ The naal perspectief bekijkt: ‘(..) als het ons lukt de kennis natio­nale avontuur. ‘Als uitgever heb ik destijds het idee Corres­ en ervaring van leden over de hele wereld aan te wenden geopperd om een Europese variant van De Correspon- pondent voor onze journalistiek, dan hebben we de mogelijkheid dent op te zetten. Ik had gehoopt dat ze daarvoor zouden zal nooit werkelijk voorbij de waan van de landsgrenzen en de kiezen. Het is heel moeilijk om met een medium dat een een clichés uit het nieuws te gaan.’ Europese cultuur en identiteit heeft voet aan de grond te massa­ krijgen in de VS. De Amerikaanse markt zit veel voller medium Het is onder meer deze missie die professor Jay Rosen­ dan de Europese.’ worden (New York University) enkele jaren geleden deed Pfauth laat in een reactie weten dat 47 procent van de besluiten het initiatief voor The Correspondent voluit leden uit inwoners van de VS bestaat. Ongetwijfeld mede te steunen. Met 515.000 dollar subsidie van The Knight het gevolg van de Amerikaanse wervingscampagne voor Foundation en het Democracy Fund zette hij in 2017 een The Correspondent die 1,8 miljoen dollar kostte en werd onderzoeksproject op naar lidmaatschapsstrategieën opgebracht door de stichting Democratie en Media, Craig voor nieuwsorganisaties, waarbij het bieden van hulp Newmark en Omidyar Network, een ‘filantropische beleg- aan een succesvolle lancering van The Correspondent gingsonderneming’. een van de doelen was. De in de VS invloedrijke media- De oprichters van de internationale start-up blijven on- ’’ criticus werd ook ambassadeur van het medium; in de- verminderd optimistisch en blijven consciëntieus werken cember vorig jaar kreeg hij – een week voor het eindigen aan hun doel. In Nederland zijn ze het eerste platform dat van de crowdfundings-actie – vijf minuten airtime bij internationaal gaat met een lidmaatschapsmodel. Na het Trevor Noah van The Daily Show om hartstochtelijk zijn verwijt over gebrek aan transparantie bij de keuze van geloof in het project The Correspondent te belijden. Het de thuisbasis van The Correspondent publiceerden ze in gaf de actie een aardig zetje in de rug. juni een ‘peek into the budget’, waarbij de leden gedetail- Rosen noemt op zijn onderzoeksite The Membership leerd op de hoogte werden gesteld over wat er met hun Puzzle verschillende redenen waarom hij sterk gelooft in geld gebeurt. Ander opwekkend nieuws: De Correspon- het concept van De Correspondent en zijn internationale dent schrijft in 2018 voor het eerst zwarte cijfers, zo be- broertje. Dat is allereerst de absolute onafhankelijkheid vestigt Pfauth: ‘We hebben in 2018 een bescheiden winst – verkregen door adverteerders te weren. Het geld komt bij gemaakt en dit weer geïnvesteerd in de journalistiek’. The Correspondent uitsluitend van de leden en niet-com- The Correspondent begint met ruim 50.000 leden. Zijn merciële sponsors. Hierdoor kan het de 24-uurs nieuws- Nederlandse broertje heeft er ruim 60.000. Ook Gautier cyclus laten voor wat ze is en zich richten op ‘unbreaking vindt dit een prestatie van formaat. ‘Zeker, dat is knap. news’ het volgen van internationale ontwikkelingen aan Maar The Correspondent zal nooit een massamedium de hand van relatief abstracte thema’s; journalisten van worden’, voorspelt hij. Wij hebben een nieuwe naam.

De Levenseindekliniek heet voortaan Expertisecentrum Euthanasie. Logisch, er is geen kliniek en we houden ons bezig met euthanasie: één van de mogelijkheden bij een naderend levenseinde. De nieuwe naam Expertisecentrum Euthanasie maakt een einde aan de verwarring.

Expertisecentrum Euthanasie is een unieke organisatie. Dit zorgt voor belangstelling van journalisten vanuit de hele wereld. Wij vertellen graag over ons werk. Altijd op basis van onze deskundigheid en jarenlange ervaring; nooit polariserend. Expertisecentrum Euthanasie: zorgvuldig en zorgzaam.

Kijk op onze website voor feiten en cijfers actuele en ontwikkelingen. Contacten met de media verlopen via persvoorlichter Elke Swart: 06 22 25 47 15 of [email protected] Zorgvuldig Op de foto: Gertjan Houkes kreeg op 7 juni 2019 euthanasie. Lees zijn hele verhaal op en zorgzaam expertisecentrumeuthanasie.nl.

foto Martijn Beekman

Postbus 13480, 2501 EL Den Haag 070 352 41 41 (op werkdagen van 9:30 tot 12:00 en van 13:30 tot 16:30 uur) [email protected] expertisecentrumeuthanasie.nl 26 de vernieuwing villamedia

GEZICHT Nep echt n De mensen hierboven bestaan niet. Er is ook geen fotograaf. Of beter gezegd, niet één fotograaf, want deze gezichten zijn door een computer ‘Het algo­ gegenereerd, op basis van bijna 30.000 foto’s. De makers van het ritme bedrijf generated.photos werkten twee jaar aan hun algoritme, dat nu maakt volstrekt naar wens foto’s van niet-bestaande mensen kan ophoesten, overtui­ desgewenst van een zeker geslacht, met een bepaalde huidskleur gende fo­ of etnische achtergrond. De makers hebben gratis honderdduizend to’s, maar slaat de portretfoto’s beschikbaar gesteld, royalty-free. Er komt gegarandeerd plank nog niemand klagen over geschonden portretrecht. Het algoritme maakt weleens overtuigende foto’s, maar slaat de plank nog weleens mis met huidtonen mis met en bovenal ogen. En bij veel foto’s is er simpelweg slordig gephotoshopt. huidtonen Desondanks een opmerkelijk en mild-verontrustend bewijs van wat en boven­ technisch mogelijk is. al ogen’ generated.photos oktober 2019 innovatie 27 Lars Pasveer schrijft over alles met een stekker of internetadres

Facebook introduceerde vorige week een camera voor op je televisie, de Portal. Nog minder privacy voor slechts 149 dollar. beeld Pawel Czerwinski

beeld CJGunther/EPA

PRAATGRAAG Je tv houdt van doorvertellen

n Moderne slimme televisies zijn GOOGLE vrij loslippig, blijkt uit twee aparte onderzoeken naar het uitgaande Grenzen dataverkeer van zulke smart-tv’s en KLOKKENLUIDER losse streamingkastjes. Ook wie aan het geen account heeft bij Facebook Snowden pent of Netflix kan niet altijd voor­ vergeetrecht komen dat er gegevens met die innemende n Het Europese recht te worden diensten worden gedeeld. Ook vergeten hoeft door zoekmachines gaat er vaak informatie naar Aka- autobiografie niet buiten Europa te worden toe- mai, Amazon, Google en Microsoft n Onlangs verscheen de auto- gepast. Dat heeft het Europese Hof – leveranciers van clouddiensten en biografie van Edward Snowden van Justitie onlangs bepaald in een reclamenetwerken. Meestal worden ’Permanent Record’ in een Neder- langlopende zaak tussen Google en locatie­gegevens en het internetadres landse vertaling. Ik las ‘Onuitwisbaar. de Franse privacy waakhond CNIL. van de televisie gedeeld, ontdek- Mijn verhaal’ (zie pagina 70) en ik Die eiste dat Google in een bepaal- ten onderzoekers. Ook minimale vond het een innemend boek dat de zaak ook zoekresultaten buiten informatie kan interessant zijn: zo schokkend inzicht geeft over de Europa zou onderdrukken, hetgeen is duidelijk wanneer een apparaat technische mogelijkheden waarover de zoekmachine weigerde. Via de wordt gebruikt (en daarmee wan- inlichtingendiensten beschikken. Franse Raad van State kwam de neer iemand vaak thuis is) en welke Ander opmerkelijks: de CIA blijkt uit zaak bij het Europese Hof van Jus- apps populair zijn. Onderzoekers wantrouwen nog tape-backups te titie terecht, dat nu oordeelt dat de konden niet exact nagaan wat werd gebruiken (!) en het lukte Snowden plicht van Google inderdaad eindigt verstuurd, omdat de verbindingen de documenten via analoge weg - bij de grenzen van de Europese Unie. versleuteld zijn. Netflix zegt alleen verstopt in een Rubiks kubus - naar De zoekmachine moet wel zorgen data te gebruiken om hun app af te ‘Wie een buiten te smokkelen. De Amerikaan- dat het voor Europeanen niet té stemmen op het geografische gebied. slimme tv se overheid klaagde na het verschij- simpel is om alsnog onderdrukte Wie een slimme tv bezit, doet er bezit, doet nen direct Snowdens Amerikaanse informatie te achterhalen vanuit echter goed aan eens diep in de uitgever aan [tek.st/j3] wat volgens een internationale index. Ook instellingen te duiken. er goed Snowden ‘de beste bevestiging van hoeft Google niet aan alle wisver- Northeastern University: Your smart aan eens authenticiteit’ inhoudt. zoeken te voldoen, maar de lat ligt tv is talking to Netflix behind your diep in hoog: dat mag alleen als de vrijheid back tek.st/j4 de instel­ Autobiografie Snowden spannend en van meningsuiting en van informa- Princeton University: Watching lingen te openhartig verslag van bedachtzame tie zoals in het Europese Handvest what you watch (.pdf) tek.st/j5 duiken’ klokkenluider: tek.st/j2 van grondrechten in gevaar komt.

Liwwadders is Andries Veldman en Andries Veldman is Liwwadders 30 de vernieuwing villamedia

toon (een CDA-Statenlid heet een ‘roeptoeter’) en enkele Zoals in heel Nederland stevige onderzoeksverhalen die tussen de ratjetoe aan staat ook in Friesland de artikelen te vinden zijn. Zo reconstrueerde Veldman de besluitvorming rond het regionale journalistiek onder plan voor een nieuw stadion van voetbalclub Cambuur druk. Opvallend lichtpunt Leeuwarden. Zulke verhalen ontstaan doordat hij ‘erover struikelt’. ‘Dan valt me bijvoorbeeld op dat de bezoekers- is het kleine Liwwadders.nl, aantallen in de berichtgeving in de kranten helemaal van de Leeuwarder luis in buiten beschouwing worden gelaten. Er gaan vijfduizend mensen naar een wedstrijd van Cambuur, maar er wordt de pels Andries Veldman. een stadion met vijftienduizend stoelen gebouwd. Dat is ‘Ik ben een ouderwetse dus wensdenken.’ Nieuws ontstaat ook in zijn stamkroeg. ‘Daar zitten vaak journalist: ik verbaas me over ondernemers die veel met zulke projecten te maken heb- dingen en ik schrijf ze op.’ ben. Dan gooi ik aan tafel een balletje op, en luister naar wat er gezegd wordt. Zo hoor je een beetje hoe de hazen tekst Menno van den Bos lopen, vang je geruchten op. Vervolgens ga ik onderzoe- beeld Simon van der Woude ken en bellen of het klopt.’

Tegels lichten De 64-jarige Veldman, prototype onverstoorbare Fries, zit in het werkgedeelte van zijn woning in Leeuwarden (123.000 inwoners), dat het midden houdt tussen een redactie en een rommelschuur. Boekenplanken buigen zwaar door onder het gewicht van stapels journalistieke klassiekers: van Henk Hoflands ‘Tegels lichten’ tot ‘Het zijn net mensen’ van Joris Luyendijk. Op tafel staan een doos appelflappen en een pot koffie. Geregeld kloppen Leeuwarders met hoofdpijn hier aan. Hetis eigenlijk gekkenwerk, erkent Andries Veldman van Ze weten dat ze bij Veldman hun verhaal kwijt kunnen. Liwwadders. Hij zet dagelijks nieuwe artikelen online, ‘Vaak hebben ze bij andere instanties of media dan al schrijft iedere maand het leeuwendeel van een twintig de neus gestoten. Een voorbeeld? In een bepaalde wijk pagina’s tellende krant vol, en wanneer de nieuwe editie hebben bewoners zonnepanelen gekregen die niet functi- van de drukpers rolt, fietst hij hoogstpersoonlijk door de oneren. Zij voelen zich gebruikt als een soort proefkonijn. stad om een deel van de oplage langs supermarkten te Toevallig heeft de Leeuwarder Courant daar later wel brengen. Tot voor kort deed hij ook nog zelf de adverten- aandacht aan besteed, maar wij volgen zulke onderwer- tieverkoop. pen langdurig en blijven langsgaan om te vragen: is het ‘Hoe ik het volhoud? Je moet af en toe tussen alle inter- al gerepareerd? Soms tot ik er zelf een beetje vervelend views door even helemaal niks doen. Dan ga ik bijvoor- van word.’ beeld met mijn vrouw even fietsen. En soms schuif ik een Het geld komt voor 90 procent binnen door advertentie­ verhaal door naar het volgende nummer. Ik heb geen chef verkoop, ondanks dat die markt al talloze malen is die zegt: het moet erin.’ doodverklaard. Veldman: ‘Als je aansprekende artikelen Veldman richtte de onafhankelijke krant en bijbehorende maakt, willen adverteerders bij je horen, daar ben ik nog website in 1998 op, toen nog niemand van het woord steeds van overtuigd.’ hyperlocal (online lokaal nieuwsmedium) had gehoord. Hij biedt bedrijven ook sponsored content aan, zoals een ‘Het internet kwam net op. Je wist bij God niet wat het was, reportage over Tafeltje-dek-je. Een blik in de krant leert niemand had in de gaten dat het hét nieuwe systeem zou dat het er niet altijd netjes bijstaat wanneer voor een worden.’ artikel betaald is. ‘Ze hebben geen invloed op de tekst’, Anno 2019 trekt de site volgens Veldman ruim 38.000 werpt Veldman tegen. Maar toch: het kan transparanter. pageviews en 10.500 unieke bezoekers per maand. De ‘Dat is zo, maar het hoort ook een beetje bij een huis-aan- papieren editie komt tien keer per jaar uit in een oplage huisblad. Ik geef het gratis weg, daar staat tegenover dat die schommelt tussen de 10.000 en 15.000 en ligt op 170 De Friese er een aantal betaalde verhalen in staan.’ locaties in en rond Leeuwarden. Tussen de traditionele pers is Veldman wil Liwwadders graag vrij toegankelijk houden. Friese media – Leeuwarder Courant, Friesch Dagblad, nu echt Wel heeft hij sinds vorig jaar een donatieknop. ‘Steun Omrop Fryslân – valt Liwwadders op door zijn felle te‘‘ braaf Liwwadders.nl, omdat u vindt dat de macht beter oktober 2019 interview 31

gecontroleerd moet worden’, klinkt zijn oproep. Inmid- met informatie.’ En ook de grote kranten, vooral de Leeu- dels hebben vijftig lezers gedoneerd. ‘Sommigen geven warder Courant, laten het zijns inziens liggen. Die zijn regelmatig tien of vijfentwintig euro. Maar ik heb ook een volgens hem te braaf jegens de macht en schrijven te veel keer duizend euro gekregen. Lezers waarderen het dat over sport en entertainment. ‘Festivals en zo. Wij pakken we eigengereid zijn.’ liever de wat minder sexy onderwerpen.’ De Boer zegt dat op haar redactie over zulke inhoudelijke Bekend gezicht keuzes natuurlijk ook gediscussieerd wordt, maar dat er De journalist is een bekend gezicht in Leeuwarden. ‘Als simpelweg minder tijd is voor stevige onderzoeksverha- ik door de stad rijd zie ik Andries geregeld op zijn fiets len dan vroeger. ‘De hele journalistiek zit in zwaar weer, voorbij schuiven’, zegt Jantien de Boer, verslaggever en dus wij ook.’ columnist van de Leeuwarder Courant. ‘Hij is altijd aan het werk. Als hij me vraagt: hoe is het met je, dan ben ik Overheid als partner gelijk op mijn hoede.’ Het Friese medialandschap lijkt, met maar liefst twee Hoofdredacteur van het Friesch Dagblad, Ria Kraa, regionale dagbladen en een goed bekeken regionale kent Veldman sinds eind jaren 80, toen beiden voor de omroep, relatief rijk. ‘Men is hier zeer goed geïnformeerd. stadsredactie van die krant werkten. ‘Ik vond hem toen Het verbaast me nog iedere keer dat de publieke tribune al creatief en innovatief. Hij was altijd plannetjes aan het De Leeu- van de raadszaal hier behoorlijk vol zit’, zegt Veldman. bedenken.’ Ze typeert hem als luis in de pels. ‘Hij houdt warder Met haar eigen taal en historie is Friesland een zelfbe- ervan om een beetje tegen dingen aan te schoppen.’ Courant wuste provincie, verklaart hij. Schoppen doet Veldman soms ook tegen wat hij de Toch gaat de landelijke discussie over de zorgwekkende ‘mainstream media’ van Friesland noemt. ‘De Leeuwarder wordt zo staat van de lokale journalistiek niet aan Friesland voor- Courant wordt zo langzamerhand de (Lodewijk) Asscher- langza- bij. De oplages van het Friesch Dagblad en de Leeuwarder bode’, schreef hij bijvoorbeeld over de veronderstelde merhand Courant dalen gestaag. Uitgever NDC ontsloeg in 2013 250 PvdA-sympathieën van de krant. de (Lo- werknemers en in 2015 nog eens ruim 100. De Boer noemt Veldman ‘klierig’ en ‘zuigerig’, maar dewijk) Ook Omrop Fryslân heeft meermaals moeten bezuinigen bedoelt dat niet per se negatief. ‘Leeuwarden is maar Asscher- en reorganiseren. Commissaris van de Koning Arno klein, dus als iedereen altijd lief en beleefd blijft is er bode Brok riep vorig jaar op tot meer rijksgeld voor onder- weinig aan. Het is wel gezond als mensen af en toe op zoeksjournalistiek voor de Omrop – waarop Veldman op hun tenen worden gestampt.’ Veldman krijgt politici en Liwwadders.nl fijntjes opmerkte dat het juist Broks VVD collega-journalisten geregeld op de kast, zegt De Boer. was die in 2015 de budgetten van de regionale omroepen ‘Maar je vergeeft het hem snel weer. Want hij is ook heel kort en klein sloeg. charmant.’ Tussen 2013 en 2015 had de provincie Friesland een mediafonds voor overheidssubsidie, maar daar ging de Ambitieus stekker uit omdat er onvoldoende kwalitatief hoogwaar- Begin dit jaar begon Veldman aan zijn meest ambitieu- ’’ dige aanvragen binnenkwamen. Ook Veldman deed ze project tot nu toe: het binnenstebuiten keren van de destijds enkele aanvragen, maar die werden niet gehono- gemeentelijke jaarbegroting. Terwijl hij een appelflap reerd. Met de subsidie van het Stimuleringsfonds hoopt wegwerkt, legt hij een stapel uitgeprinte tabellen op tafel. hij Liwwadders nu zodanig inhoudelijk te verstevigen dat Op het bovenste blad is te zien dat het eigen vermogen hij nieuwe commerciële partners kan trekken die na de van de gemeente Leeuwarden al jaren slinkt. subsidietermijn voor inkomsten blijven zorgen. Hoe dat precies komt, is volgens Veldman door de Als het de overheid menens is dat ze de lokale journalis- ‘ondoorzichtige presentatie’ van eerdere jaar­rekeningen tiek wil ondersteunen, zegt Veldman, zou zij eigenlijk onduidelijk. Bij het analyseren van de cijfers krijgt hij ook zo’n commerciële partner moeten worden. ‘Als hulp van een registeraccountant, een data-analist, een bijvoorbeeld de provincie wat te melden heeft, zouden voormalig provincieambtenaar en twee studenten ze dat betaald moeten publiceren, in advertentievorm accountancy. Dit clubje hielp hem ook bij het opstellen (de provincie doet dit nu al deels maar overweegt ermee van een wob-verzoek voor aanvullende informatie. Het te stoppen, red.). Dat is een meer structurele vorm van project wordt door het Stimuleringsfonds met 43.560 euro steun dan subsidie.’ Bijkomend voordeel zou kunnen zijn gesteund. Behalve bovengenoemde specialisten betaalt dat Friese media niet meer ‘klakkeloos’ opschrijven wat Veldman daar ook twee externe krachten van die een bestuurders te melden hebben, zegt Veldman: ‘De pers is deel van de advertentieacquisitie over hebben genomen, nu echt veel te braaf.’ zodat hij zichzelf op de inhoud kan richten. De controlerende rol die Liwwadders met het project op Villamedia werkt samen met het Stimuleringsfonds voor zich neemt, kan de gemeenteraad onvoldoende oppak- de Journalistiek. Dit stuk werd eerst gepubliceerd op de ken, zegt Veldman. ‘De raadsleden worden overvoerd site van het fonds. Zie: svdj.nl 32 online lessen villamedia ‘DE DREMPEL OM TE REAGEREN IS VEEL LAGER ALS ER EEN MENS ACHTER HET SCHERM ZIT’ tekst Nick Kivits beeld Eva Roefs

Mark Traa Quest oktober 2019 de vernieuwing 33

et bijna twintigduizend je daar allemaal uitvreet. ‘Dat past heel Twitter-volgers iedere goed bij ons. Quest beantwoordt vragen maand maar een handje- van lezers. Dus als we op Twitter kunnen vol likes en reacties halen? helpen, dan voelt dat heel logisch.’ Dan doe je iets niet goed. MTot die conclusie kwam Quest-redacteur ‘Verquesten’ Mark Traa een jaar geleden. Twitteraars Hoewel tweets bij Quest over van alles en wilden het profiel van Quest wel volgen, nog wat kunnen gaan, zoekt Traa altijd maar interactie aangaan was blijkbaar een haakje dat past bij het merk. Meestal is een brug te ver. Terwijl Traa zelf op Twitter dat niet zo moeilijk. ‘Quest wil je verbazen wél veel contact had met een deel van zijn ‘Als ik naar mezelf kijk over dingen die je gewoon in het dagelijks eigen volgers (ruim 10.000). reageer ik op Twitter leven tegenkomt. Met dat in je achterhoofd Het grote verschil, aldus Traa, is dat vol- eigenlijk nooit op een is bijna alles wel te “verquesten”.’ gers een naam van een merk onpersoonlijk bedrijf’ Dat ‘verquesten’ doet Quest tegenwoordig vinden. ‘Als ik naar mezelf kijk reageer ik ook meer op zijn website, die een half jaar op Twitter eigenlijk nooit op een bedrijf. terug een restyling onderging. De online De drempel om te reageren is veel lager redactie, waar Traa tijdelijk lid van is, als je het gevoel hebt dat een mens achter probeert iedere dag onderwerpen uit de het scherm zit. Zeker als je ook nog eens actualiteit een eigen draai te geven. ‘We antwoord krijgt.’ maken veel nieuwe dingen, maar kijken ook naar wat we al hebben. Quest heeft Het roer om door de jaren heen zoveel gemaakt wat In september 2018 gooide Quest daarom prima opnieuw te gebruiken is. Waarom het roer om. Want ook de hoofdredactie zou je dat niet doen? Zolang het maar niet vond dat het tijd werd om meer uit Twitter onderzetters uit de jaren 70 bijvoorbeeld, te geforceerd is. Wanneer je er dingen met te halen. Zeker gezien het feit dat het op Fa- werd in de eerste week meteen al veel de haren bij gaat slepen, werkt het niet.’ cebook best wel aardig ging met de reacties geliket. Mensen herkennen het als iets uit en likes. Het wat onpersoonlijke­ @QuestNL hun jeugd.’ bleef bestaan, maar heet voortaan ‘Mark Niet alles werkt even goed: als Traa een Niet forceren is ook de boodschap die Traa van Quest’. Op het account plaatst Traa tweet plaatst waarin hij iets promoot of andere redacties mee wil geven als het op sindsdien een mix van zaken die de achter- als onderwerpen te abstract zijn, zakt twitteren aankomt. ‘Het account van je ban interessant vindt. En geeft daar vaak het zogenoemde engagement in. ‘Bij een merk ophangen aan één redacteur is best een persoonlijke draai aan. Het resultaat: algemene tweet over het 50-jarig jubileum gedurfd. Maar ik denk dat het ook voor in één jaar tijd ruim 3000 extra volgers en van de eerste maanlanding blijven reacties sommige andere media goed kan werken. maandelijks honderden likes en reacties. uit. Maar als ik in plaats daarvan een foto Als het maar natuurlijk voelt. Bij ons werkt Wat Traa wel en niet op het Quest-account op Twitter zet van de astronauten Neil het als een trein. Onze online tak heeft een plaatst, ziet hij als een gevoelskwestie. Armstrong, Buzz Aldrin en Michael Collins, flinke duw in de goede richting gehad.’ ‘Het is moeilijk een exact recept te geven die ik ooit zelf bij een evenement maakte, Traa zegt daar wel bij dat Twitter geen van wat wel en niet werkt. Ik ben ook nog werkt dat wel heel goed.’ 9-tot-5-baan is. ‘Ik ervaar het zelf niet als steeds aan het leren wat onze volgers wel Wat ook goed werkt, merkt Traa, is vragen werk als ik ’s avonds op de bank foto’s zit en niet willen. Toen we begonnen had ik van lezers retweeten. Bijvoorbeeld wan- te zoeken naar olifanten op Nederlandse nooit verwacht dat historische foto’s het neer iemand in zijn tuin een vreemd insect treinstations. Het werkt denk ik alleen als zo goed zouden doen. Een foto van oude tegenkomt, en zich afvraagt wat dat beest- je Twitter ook zelf echt leuk vindt.’ 34 de tech-trend de vernieuwing Nick Kivits duidt de technologische ontwikkelingen. Deze keer: de samenwerking tussen journalisten en techneuten kan veel moois opleveren. Twee voorbeelden, van BuzzFeed News en van het datajournalistieke platform Pointer van KRO-NCRV.

JOURNALISTEN + TECHNEUTEN = NIEUWS

ls je maar lang genoeg op Werk ook samen YouTube rondhangt, kom • Begin een kanaal op Slack (of een andere je dankzij het algoritme chatdienst) waar techneuten en journalis- van de video-site vanzelf ten elkaar vragen kunnen stellen. op plekken waar haat en • Ben niet bang (ogenschijnlijk) domme Asamenzweringen zegevieren. Dat was vragen te stellen aan de techneuten. Ieder de conclusie die BuzzFeed News begin zijn kunde. dit jaar na eigen onderzoek trok. Wie • Ga eens een dag met je laptop in het YouTube’s aanbevelingen opvolgt en kantoor van de techneuten werken en kijk beeld Paul Ryding Paul beeld telkens na het kijken van een filmpje eens wat je oppikt. de volgende aangeraden video kiest, • Neem de tijd om nieuwe dingen te leren. komt binnen een paar stappen uit bij Bij BuzzFeed News doen techneuten dat haatzaaiende of van samenzweringen iedere week een halve dag. doorspekte content. En dat terwijl • Durf te experimenteren met techniek. YouTube een jaar eerder al beloofde zijn algoritme te verbeteren. BuzzFeed deed zijn ontdekking op een interessante manier. De nieuwstak van de lijstjeswebsite bouwde software – Tubeviewer – die aan de hand van wat zoektermen ‘even lekker filmpjes ging kijken’ op YouTube. Na afloop van team met vormgevers en developers. iedere video klikte de software door Een drie-eenheid van gelijkwaardige naar de volgende, die automatisch techneut Logan McDonald van partners, die juist door samenwerking werd aangeraden door het ‘Up Next’- BuzzFeed, journalisten en techneuten mooie verhalen oplevert. Zoals ‘Het algoritme. Tubeviewer begon keer op zijn niet zo heel erg verschillend van verhaal achter een identiteitsroof’. keer onbevangen aan zijn avontuur, elkaar. ‘Beiden moeten goede vragen Wat bij BuzzFeed News begon als vrij van persoonlijke informatie of een stellen en volhardend naar accurate vraagbaak (‘Wat betekenen deze kijkgeschiedenis. antwoorden zoeken, zelfs als er bugs tech-termen?’) evolueerde al snel De ontdekking van BuzzFeed News optreden.’ in een echte samenwerking, waarbij is een van de vele voorbeelden van Journalisten en techneuten komen journalisten aan techneuten hulp puike samenwerking. Niet alleen de laatste jaren steeds meer van vroegen bij het nalopen van tips. En dat tussen journalisten onderling, maar hun eilandjes af en zoeken de leidde uiteindelijk tot de productie van ook tussen journalisten en techneuten. samenwerking op. Ook in Nederland is bijzondere journalistieke verhalen. Daar Iets wat BuzzFeed News steeds meer dat een opkomende trend. Pointer, het profiteren niet alleen de journalisten doet. Een jaar geleden startte de datajournalistieke platform van KRO- van, aldus McDonald. Techneuten gaan nieuwsorganisatie een werkgroep (de NCRV, loopt daarin voorop. Journalisten door de gezamenlijke producties inzien Tech + News Working Group), waarbij werken er – net als de redacteuren bij welke invloed hun werk op de wereld journalisten en techneuten elkaar om BuzzFeed News – niet in hun eentje kan hebben. En dat is, op zijn zachtst hulp konden vragen. Want, zo redeneert aan een verhaal, maar samen in een gezegd, erg tof. oktober 2019 de mensen 35 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Daantje Bons

36 Brenda Stoter Boscolo schreef boek over genocide op Jezidi’s 40 Carrière: Elif Isitman en Sjoerd Mouissie 42 Cijfers: Arbeidsmarkt in herstel, maar niet voor iedereen 46 De film van Daantje Bons: portfolio-interview met een illustrator 56 Vrije dag inleveren voor een cursus? Coach Jolan Douwes adviseert ‘HET SCHRIJVEN WAS ÉÉN GROTE EMOTIONELE ROLLERCO ASTER’

38 de mensen villamedia

mijn boek survivors. Want zelfs Nobelprijswinnaar Nadia Brenda Stoter Boscolo schreef een Murad werd in media overal ter wereld telkens weer zeer indringend boek over het neergezet als “ex-seksslaaf”. Zo respectloos. Nadia heeft die Nobelprijs niet gewonnen omdat ze verkracht is door gruwelijke lot van de Jezidi’s. IS, maar omdat ze mensenrechtenactivist is.’ De freelance journalist verbaast Stoter heeft wel andere dingen gedaan waar ze niet trots op is. ‘Ik heb mijn vertaler onder druk gezet om een broer zich over het gebrek aan aandacht van twee gehersenspoelde Jezidi-jongetjes die door IS voor dit ‘vergeten volk’ en over waren ingezet als zelfmoordterroristen op te sporen. Mijn vertaler zag het niet zitten: “Die familie geeft nooit inter- de vederlichte straffen voor views.” Maar ik zei: probeer het, nee is geen optie!’ Nederlandse IS’ers. Ze is diep De freelance journalist uit Nederland kreeg haar zin, en de broer is nu ‘een heel goede vriend’. ‘Er was ook een gegaan voor haar boek. Misschien vrouw die me heel graag wilde vertellen hoe haar kind wel té diep. was verkracht. Ik dacht: het gaat duidelijk niet goed met deze vrouw, misschien kan ik haar beter afkappen. Maar, tekst Boudewijn Geels beeld Truus van Gog dacht ik toen, als ik dat doe kan ze dat ook verkeerd opvatten, alsof ik het niet wil horen. Ik wist ook niet of ik haar moest omhelzen om te troosten. Ik ben best wel sociaal ongemakkelijk af en toe.’ De vaststelling dat ze de verhalen van de Jezidi’s, een door IS als duivelaanbidders beschouwd volk dat ze had leren kennen toen ze in 2013 een soort toeristische reportage over hen maakte, compassievol en integer heeft opgeschreven, stelt haar gerust. Althans, voor nu. ‘Ik hoop het! Ik heb me daar heel veel zorgen over gemaakt.’

Wat hoop je dat je boek gaat doen? ‘Ik hoop onder meer dat IS’ers berecht zullen worden voor genocide. Maar ik heb er een hard hoofd in. Yago R., toch een grote naam in het Nederlandse jihadisten­wereldje, kreeg bij verstek maar zes jaar cel opgelegd. Daar be- e heeft gedaan waarvoor veel idealistische grijpen de Jezidi’s dus helemaal niets van. Ze vinden het jongeren zich elk jaar weer aanmelden bij de verschrikkelijk. En ik ook. Je ziet aan me dat ik er best Scholen voor Journalistiek: in een ver bui- wel emotioneel betrokken bij ben geraakt.’ tenland verhalen optekenen van slachtoffers van misstanden en daar een indringend boek Logisch als je verhalen hoort van moeders die Zover schrijven voor een uitgeverij van naam. Mission met bruut geweld verkracht werden terwijl hun accomplished.­ doodsbange kinderen aan de andere kant van de En nu is Brenda Stoter Boscolo fysiek en emotioneel deur alles konden horen, en na afloop kusjes gaven bekaf en volkomen blut. op de blauwe plekken van hun moeder. De Rotterdamse hoopt maar dat ze zelf niet tot de 85 pro- ‘Eén grote emotionele rollercoaster was het. Op het mo- cent van de journalisten behoort die onethische praktij- ment dat je het hoort komt het iets minder binnen, want ken hebben losgelaten op de Jezidi’s. Dat percentage, dat je interviewt, de vertaler vertaalt, je schrijft mee en je ze memoreert in haar op 1 oktober bij De Arbeiderspers hoort dagen achter elkaar dit soort verhalen. Maar dan verschenen boek ‘Het vergeten volk’, heeft ze uit een Ik hoop lees je later je aantekeningen terug en denk je: mijn god...’ onderzoek van een Amerikaanse universiteit. Stoter weet onder maar al te goed wat de onderzoekers bedoelen: het door- meer dat Zes jaar cel. En standaard een derde eraf. Want vragen naar gruwelijke details over de verkrachtingen en IS’ers Nederland is een rechtsstaat. de moorden, de Jezidi-vrouwen in krantenkoppen steeds ‘‘ ‘Zo noemen we dat dan, ja.’ maar weer ‘ex-seksslaven’ noemen. berecht ‘Collega’s hebben zwaar getraumatiseerde vrouwen onder zullen Wat vond je van berichtgeving over de Jezidi’s hier? druk gezet om dingen te vertellen die... Ik zei steeds: worden ‘Het was wel erg weinig. Judit Neurink heeft veel ge- “Je mag me alles vertellen, maar niks hoeft. En als je voor schreven in Trouw, maar verder… Ik heb niet het idee dat anoniem wilt blijven, prima.” En ik noem de vrouwen in ge­nocide mensen snappen hoe erg het was. Dat het echt genocide oktober 2019 interview 39

Brenda Stoter Boscolo (Rot- terdam, 1984) is cultuurwe- was, een doelbewuste poging om dat volk uit te roeien. tenschapper Want zo is het hier niet belicht in de media. Wat me ook en journalist. is opgevallen: vijf jaar na de aanval van IS op Sinjar kon Ze concen- je werkelijk van alles over de Jezidi’s maken, maar de treert zich op NOS kwam die avond met een item over de vrouwen en het Midden-­ kinderen van IS-strijders.’ Oosten en Wat moet er gebeuren om jouw levensgeluk weer werkt voor Daar word jij boos om. wat op te poken? onder meer ‘Ja. Er wordt hier wel erg makkelijk aangenomen dat de ‘Een Jezidi-vrouw die nu in Duitsland woont vertelde dat De Groene dames inderdaad gewoon huisvrouw waren. Hoe weet je ze zo geniet van haar dagelijkse wandeling. Toen dacht Amsterdam- dat nou? Die vrouwen waren er daar echt bij betrokken ik: kijk, zelfs zij kunnen hun levensgeluk weer oppakken. mer, Trouw, hoor! De Jezidi’s vertelden: het waren de vrouwen die hen Ik moet gewoon wat blijer zijn dat ik in Nederland woon, AD, De Tijd dwongen om make-up op te doen en hen hoerige kleren zeggen ook de Jezidi’s altijd tegen me. Dus als ik naar en Al Jazeera gaven. Ze waren jaloers dat hun mannen hen verkracht- de Albert Heijn loop probeer ik daar nu iets meer van te English. ten, en sloegen en vernederden hen.’ genieten.’

Je bent freelancer. Hoe sta je er bedrijfsmatig voor? In 2014 vertelde je dat jouw guilty pleasure het ‘Haha, slecht. Ik heb schulden door dit boek, voor het nauwgezet volgen van het wel en wee van Kim eerst in mijn leven. Ik heb me gigantisch vergist in de Kardashian en Kanye West is. Is dat er de afgelopen kosten. Tickets, verblijf, vertalers, het liep snel op. Ik heb jaren bij ingeschoten? subsidie gekregen van het Fonds Bijzondere Journalis- Ze giechelt. ‘Helaas wel. Zoiets is voor mij echt ontspan- tieke Projecten en van zijn Belgische tegenhanger Fonds ning. Ik kijk bijvoorbeeld ook op Instagram Stories hoe Pascal Decroos. Ik wilde niet overvragen, dus ik heb ex-pornoster Jenna Jameson met haar kind in de weer is. maar een klein beetje honorarium voor mezelf gerekend. Daar kan ik enorm van genieten.’ In totaal vijf maanden, terwijl ik een jaar over het schrij- ven van het boek heb gedaan. Dat ging dus niet goed. Ik Als tegenwicht? probeerde er veel naast te werken, maar dat was gewoon ‘Dat denk ik wel. Ik ben ook een doorklikker. Met heel te zwaar. Ik heb dus al mijn spaargeld opgemaakt en veel onderwerpen. De klimaatdiscussie, maar ook als duizenden euro’s geleend bij mijn moeder.’ Khloe Kardashians man is vreemdgegaan met de beste vriendin van haar zusje Kylie Jenner. Daar wil ik dan echt Ben je de afgelopen jaren veranderd? alles over weten.’ Onmiddellijk: ‘Ja! Ik heb een pessimistischer wereld- beeld gekregen. Ook het idee dat Nederlanders zich bij IS Maar ik moet niet boven dit interview zetten: ‘De hebben aangesloten vind ik beangstigend. Dat mensen Kardashians hebben me er doorheen gesleept?’ Op 7 okto- die hier misschien wel om de hoek wonen dat gedachte­ ‘Nee. Het zou wel een goeie kop zijn trouwens.’ ber staan goed steunen, terwijl hun eigen buurmeisje tot de de Jezidi’s slachtoffers had kunnen behoren. Ik ben door jihadisten Je boek is af. En nu? centraal in een bedreigd, dat hielp ook niet. Net zomin als het constante ‘Eigenlijk wil ik gewoon ergens een normale baan vinden, bijeenkomst herkauwen van al die verschrikkelijke verhalen bij schrij- voor een paar dagen in de week. Bij een stichting of zo. in debatcen- ven van mijn boek. Ik heb regelmatig huilend achter mijn Misschien richt ik wel een eigen stichting op. Ik hoop ook trum de Balie computer gezeten. Werd soms ook om kleine redenen op wat commerciële opdrachten. Voor bedrijven en zo.’ (20.00 uur) in ontzettend boos. En ik was erg in mezelf gekeerd; ik heb Amsterdam. mijn vrienden heel weinig gezien. Een vriendin zei dat ik Wat voor commerciële opdrachten? Een folder over Met onder an- neerslachtiger ben geworden. Ik kon ook helemaal niet lampen voltikken? deren Brenda van het schrijfproces genieten. Dan vroeg mijn uitgever: ‘Nee, ik zou wel voor het magazine van Defensie of zoiets Stoter Boscolo. “Ben je niet trots dat je dit boek aan het maken bent?” willen schrijven. Is dat heel raar? Gewoon mensen inter- Meer informa- “Nee,” riep ik, “ik ben helemaal niet trots. Het gaat over viewen. Ik wil het echt wat luchtiger houden de komende tie: tek.st/iy iets verschrikkelijks!’’ maanden. En ik wil géén gestress meer over geld.’ 40 de mensen villamedia

TRANSFERS n ANP-manager producties Johan Groeneveld wordt voor een jaar gedetacheerd bij Talpa. Groeneveld gaat meewerken aan de opbouw van het nieuwsmerk van moeder­ bedrijf Talpa Network. Het is nog niet bekend wat de precieze invulling van Groenevelds functie wordt.

n Ger Dijkstra (67) legt dit najaar zijn functie als adjunct-hoofdredac- teur van de Stentor neer. Hij gaat met pensioen. Dijkstra nam 4,5 jaar geleden het leiderschap van de redactie in Zwolle op zich. In eerste instantie voor een half jaar. Ook na het bereiken van zijn pensioenge- Tran Binh beeld rechtigde leeftijd besloot Dijkstra nog door te gaan. Hij was in totaal 45 jaar actief in de journalistiek. Hij beeld Stentor/dpgmedia beeld wordt opgevolgd door Sylvia Cools (42). Zij is ruim een jaar aan de POLITIEK HART Stentor verbonden als nieuwschef. Daarvoor bekleedde zij onder meer Via de zijdeur is wijdverbreid; ik heb daar vaak een soortgelijke functie bij Omroep kritiek op geuit.’ Gelderland. Cools zal naast haar weer terug bij De oplossing? ‘Het zou goed zijn adjunct-functie de rol van nieuwschef als journalisten er maar twee of blijven vervullen. het FD drie jaar rondlopen. Als je twintig n Elif Isitman (31) vertrok jaar lang parlementair verslaggever beeld Pim van Boeschoten/KRO-NCRV van Pim beeld n Eva Jinek stapt volgend jaar over onlangs bij het FD om politiek bent, is het niet zo gek dat je op een van KRO-NRCV naar RTL. De talk- redacteur te worden bij WNL, maar gegeven moment geen scoops meer showhost heeft een vierjarig contract is via een zijdeurtje weer terugge- hebt. De keerzijde is dat er steeds getekend. Vanaf januari 2020 zal zij keerd. Sinds kort schrijft ze naast opnieuw een netwerk moet worden samen met Beau van Erven Dorens haar baan bij WNL een wekelijkse opgebouwd, maar voor de kwaliteit de late night talkshow voor RTL gaan column voor de krant. Het afgelopen van de journalistiek is roulatie het verzorgen. Ze zullen ieder een aantal jaar was ze in dienst bij het FD als beste.’ maanden per jaar voor hun rekening verslaggever zakelijke dienstverle- Dus over drie jaar zien we Isitman nemen. Jinek zal ook andere pro- ning. In september stapte ze over elders terug? ‘Ha, daar kan ik nu gramma’s voor RTL gaan maken. Te naar WNL om als politiek redacteur ­natuurlijk op gepakt worden’, lacht denken valt aan specials rondom de aan de slag te gaan voor de pro- ze. ‘Terecht. Ik ben sowieso niet Amerikaanse presidentsverkiezingen. gramma’s Goedemorgen Nederland iemand die lang hetzelfde wil doen.’ en WNL op zaterdag. Ze is in een Terug naar de ambtenarij, waar ze beeld KRO-NCRV n Laetitia van der Lans start per 1 team van vier politieke redacteuren haar carrière na een studie crimino- november als hoofd levensbeschou- terechtgekomen. ‘Ik heb de stap logie begon bij het Bureau Natio- wing bij KRO-NCRV. Zij volgt Leo Fij- gezet omdat mijn hart bij de politiek naal Rapporteur Mensenhandel en en op, die deels met pensioen gaat. ligt. Ik vind het een leuke en span- Seksueel Geweld tegen Kinderen en Fijen blijft bij KRO-NCRV betrokken nende plek. Urgent ook. Ik kan elke bij het Openbaar Ministerie in Den als presentator op de zondagochtend dag met relevante onderwerpen aan Haag, gaat ze in ieder geval niet. ‘Ik en als adviseur van de directie op de slag.’ vond die ambtelijke omgeving best het gebied van levensbeschouwing. Ze gaat haar best doen om niet te wel killing. Dat stroperige, hiërar- Van der Lans is van origine theoloog veel deel uit te maken van de welbe- chische; ik was daar langzaam aan en directeur-eigenaar van De Zalige kende Haagse stolp. Want het ons- het vergaan. Ik heb een prikkelen- Zalm, een bureau gespecialiseerd in kent-ons-gehalte op het Binnenhof der omgeving nodig.’ geloofscommunicatie. vindt ze te hoog. ‘Dat mechanisme Linda Nab oktober 2019 carrière 41 Nieuwe uitdaging te pakken, eerste prijs behaald? Mail naar [email protected] beeld Hans-Lukas Zuurman n De NOS heeft in Daisy Mohr een getikt wegens schendingen van de opvolger gevonden voor Marcel van mensenrechten. Nederland heeft de der Steen als nieuwe correspondent resoluties 33 keer gesteund. De SGP voor NOS Nieuws en Nieuwsuur is daar verontwaardigd over, omdat in het Midden-Oosten. Ze start op Saoedi-Arabië en China nog nooit 1 december. Mohr werkte eerder voor zijn aangesproken. Mouissie: ‘Onze de NOS als producer en ‘achter- lezers zijn erg betrokken bij Israël. vang correspondent’ voor Van der Ze zullen misschien wat traditione- Steen en eerder Sander van Hoorn. ler denken, maar net als de rest van Ook werkte ze onder meer voor de Nederland hebben zij behoefte aan Zweedse omroep SVT, de Deense duidelijke informatie. Alleen een omroep DR en de Vlaamse VRT. verhaal over een gezin met negen- Sinds 2002 woont Mohr in Libanon. tien kinderen kreeg die dag meer clicks.’ n Mediaconsultant en journalist Mouissie maakte als parlementair Gyurka Jansen gaat met ingang verslaggever al vaker infographics van 1 oktober aan de slag als voor de krant. Zijn website ver- product­manager bij Business Insider kiezingensite.nl staat sinds 2010 ­Nederland. Hij gaat daar bekijken hoe bekend om zijn volledigheid. Toen de artikelen en andere content van hij uit Den Haag vertrok, vroegen Business Insider Nederland het best collega’s en ambtenaren of hij die aan de man kan worden gebracht. alsjeblieft blijft maken. Dat is wel Hiervoor was hij werkzaam als free­ de bedoeling, al is het een kunst om lance journalist. de site op de verkiezingsavond in de lucht te houden. Vorig jaar trok die n Sinds 23 september is de dage- 260.000 bezoekers, ongekend veel lijkse live BNNVARA-talkshow Na voor het ND. het Nieuws te zien met drie nieuwe Met data-journalistiek en info- beeld BNNVARA presentatoren: Dzifa Kusenuh, Sophie graphics wil de hoofdredactie inves- Frankenmolen en Samya Hafsaoui. teren in innovatie. Een gewaagde GEWAAGDE KEUS Zij geven elke werkdag verdieping en keus voor een krant die geen grote duiding bij het nieuws, met ‘een nieu- redactie heeft, vindt Mouissie. Ter we, frisse, jonge generatie talkshow- Data en beeld inspiratie volgt hij collega’s bij de gasten’. De presentatoren nemen het in één persoon BBC, The New York Times en de stokje over van Renze Klamer. Na Braziliaanse krant Folha de São het Nieuws is elke werkdag te zien n Bij veel mediabedrijven werken Paulo, die zelf ook visualiseren. In om 20.30 uur op themakanaal NPO1 journalisten en programmeurs op Nederland is de combinatie van Extra. De volgende dag wordt Na Het verschillende afdelingen, maar bij onderzoek, programmeren en het Nieuws herhaald na het NOS Journaal het Nederlands Dagblad (ND) heeft maken van infographics minder van 13.00 uur op NPO 1. Sjoerd Mouissie een combi-baan. gebruikelijk. ‘Al weet ik van het De voormalig politiek verslaggever platform Pointer van KRO-NCRV dat n Op 1 oktober is Servaas van der is sinds deze maand onderzoeks- en data-journalisten en vormgevers Laan (35) als hoofdredacteur van datajournalist en infographic-maker. nauw samenwerken.’ Vastgoedmarkt gestart. Van der Hij heeft meteen een primeur. Want Bij een bushokje in Amersfoort Laan was sinds 2016 redacteur Tech eind dit jaar komt er een Kamerde- hoorde hij laatst iemand zeggen: & Woningmarkt bij Elsevier Week- bat over het stemgedrag van Neder- ‘Ik las net dat Nederland het duurste blad. De vertrokken hoofdredacteur, land in de VN-­Mensen­rechten­raad. openbaar vervoer heeft van de EU.’ Johannes van Bentum (55) verlaat Aanleiding zijn vragen van de SGP De man doelde op een infographic uitgeverij Vakmedianet na bijna zes over een recente analyse van Mouis- die Mouissie na data-onderzoek had jaar om een eigen onderneming te sie. In grafieken laat hij zien dat Isra- gemaakt. Zijn dag was goed. beginnen. ël sinds 2006 71 keer op de vingers is Jolan Douwes

de maand cijfers 43 Het aantal journalisten met een WW-uitkering was in jaren niet zo laag als nu. Maar de verhouding tussen werkloze mannen en vrouwen in ons vak groeit verder scheef. Vrouwelijke journalisten zitten een derde keer zo vaak in de WW als mannelijke collega’s. tekst Nick Kivits beeld Ruud Rogier

Arbeidsmarkt in herstel, maar niet voor iedereen even veel

Tijd om na te denken over de toekomst. Dat is waar Paula van Hout (61) haar WW-uitkering voor wil gebruiken. 35 jaar zit ze al in de journalistiek, eerst zes jaar als verslaggever bij het Brabants Dagblad, daarna veertien jaar in diverse functies bij Omroep Brabant en vervolgens elf jaar bij het Udens Weekblad. Toen de uitgeverij van die krant – De Winter Mediagroep – in 2015 failliet ging, stond Van Hout op straat. ‘Ik ben daarop gaan freelancen, vooral voor het Brabants Dagblad. Eerst als dagloner, maar toen de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA) inging in 2016 wilde de krant die constructie niet meer. Toen werd Paula van Hout ik een gewone freelancer.’ 44 de maand villamedia

ten een probleem is. Uit de jaarlijkse Monitor Freelancers en Media blijkt dat journalistieke freelancers in 2018 een gemiddeld jaarinkomen van 24.300 euro verdienden. En an- ders kan De daling in het aantal WW-uitkeringen is een teken van ik altijd een zich herstellende markt. Al profiteert niet ieder- nog een daar even hard van. Uit cijfers van het UWV die warme ­Villamedia analyseerde blijkt dat vrouwelijke journalis- ten vaker in de WW zitten dan mannelijke collega’s. De worsten scheve verhouding tussen de geslachten bestaat al drie gaan ver- jaar, maar blijft groeien. Waar het aantal WW-uitkerin- kopen bij gen onder mannelijke journalisten het afgelopen jaar de Hema met 18 procent terugliep, was dat bij vrouwen 12 procent. Vrouwelijke journalisten hebben op dit moment een derde keer vaker een uitkering dan mannen (626 keer tegenover 467 keer). Een verklaring daarvoor kunnen diverse arbeidsmarkt­ experts die Villamedia ondervroeg niet geven. Ook Van Hout ziet geen duidelijke verklaring. Zij denkt ’’ dat haar eigen werkloosheid in ieder geval deels met Van Hout ging artikelen schrijven op basis van een haar leeftijd te maken heeft. ‘Ik solliciteer nog wel. Maar woordprijs. Niet de gevreesde 13,4 cent per woord die word vaak afgewezen. Laatst nog bij Avans Hogeschool, bij uitgeverij DPG Media (toen nog de Persgroep) als waar ze een redacteur zochten voor de websites en het basistarief geldt, maar voor 16 cent per woord. Maar zelfs maandblad dat onder studenten wordt uitgedeeld. Ik met dat iets hogere tarief was het lastig rondkomen. ‘Ik werd meteen na mijn sollicitatie afgewezen. Ze vroegen was op een gegeven moment zeven dagen per week op om iemand met ervaring in video en iemand die zich kon pad voor de krant, maar hield nog geen duizend euro per inleven in studenten. Dat laatste kan ik prima: twee van maand over. Als kostwinner en alleenstaande moeder mijn drie zoons studeren op dit moment. Maar dat mocht van drie kinderen is dat geen doen. Sinds april zit ik in niet baten.’ de WW. Toen De Winter failliet ging had ik recht op een Wanneer Van Houts WW-uitkering afloopt is ze 63 en uitkering. Die had ik in de koelkast laten zetten. Ik kon moet ze nog vier jaar werken. Ze heeft het gevoel dat ze hem tot 1 juli van dit jaar activeren. Dat heb ik gedaan. buiten de boot valt. ‘Dat ik zonder werk zit is gewoon Eigenlijk ontkwam ik daar ook niet meer aan.’ pech.’ Van Hout overweegt zich om te laten scholen tot uitvaartbegeleider. ‘Dat werk heeft veel raakvlakken met Even niet gegund de journalistiek. Je interviewt mensen als het ware over Van Hout is een van de circa 1100 Nederlandse journa- wat ze bij de uitvaart willen vertellen, en schrijft dat uit. listen die op dit moment een WW-uitkering krijgt. Dat Door wat rondvragen weet ik dat je 400 tot 500 euro kunt cijfer is op het eerste gezicht hoopvol: sinds Villamedia­ in verdienen als freelance spiritueel begeleider van een januari 2012 begon met het analyseren van de werk- uitvaart. In de tussentijd blijf ik zoeken naar een baan in loosheid onder journalisten was dit aantal niet zo laag. de journalistiek. Ik hou nog te veel van dit vak. Maar wat In juli 2019 (de meest recente cijfers op het moment van ik het allerliefste doe is me nu even niet gegund.’ schrijven) kreeg bijna 15 procent minder journalisten een ­uitkering dan een jaar eerder. Ervan uitgaande Blijven solliciteren dat Nederland 18.000 journalisten telt – een aantal dat Hoewel er meer vrouwelijke journalisten in de WW zitten ­Villamedia in 2015 na eigen onderzoek becijferde – zit dan mannen, is die verdeling niet bij alle leeftijden gelijk. ruim 6 procent van hen werkloos thuis. Bij 50-plussers krijgen juist mannen zo’n 33 procent vaker Hoewel dat cijfer goed nieuws is, ligt het percentage een WW-uitkering dan vrouwen. Bij 50-minners is dat werklozen onder journalisten nog bijna twee keer zo andersom: het aantal vrouwen jonger dan 50 jaar dat een hoog als het percentage werklozen op de totale beroeps- werkloosheidsuitkering krijgt ligt bijna twee keer zo hoog bevolking. Volgens het UWV zat in juli 3,4 procent van als het aantal mannen (in juli ging het om 237 mannen de beroepsbevolking in de WW. Het positieve cijfer geeft tegenover 446 vrouwen). 50-plussers zitten wel vaker lan- daarnaast een wat vertekend beeld van de werkelijkheid. ger in een uitkering dan 50-minners. Al heeft dat deels Het laat namelijk niet de verborgen werkloosheid zien, ook te maken met het feit dat zij meer tijd hebben gehad die bijvoorbeeld onder freelancers met weinig opdrach- om WW op te bouwen. oktober 2019 cijfers 45

DE BELANGRIJKSTE CIJFERS • In juli ontvingen 1093 journalisten een WW- uitkering. • In mei waren dat er 1054, het laagste aantal sinds Villamedia in 2012 begon met het analyseren van de Van de 50-minners zat 72 procent in juli korter dan een WW-cijfers. half jaar in de WW. Wetenschapsjournalist Michelle • Het aantal journalisten met een WW-uitkering is het Wijma (28) telde in dat cijfer nog niet mee. Zij zit sinds afgelopen jaar (tussen augustus 2018 en juli 2019) september werkloos thuis, nadat haar contract bij C2W, met 14,74 procent gedaald. een vakblad voor chemici en life scientists, na een half • Het aantal journalisten in de WW bevindt zich nu op jaar niet werd verlengd. Zoeken naar een nieuwe baan ongeveer hetzelfde niveau als begin 2012. Daarna gaat ze niet. ‘Er zijn niet zoveel vaste banen voor weten- liep het aantal jarenlang op. schapsjournalisten. Zeker niet als ze, net zoals ik, nog • Meer dan de helft van de journalisten in de WW weinig werkervaring hebben. Toen ik vorig jaar op zoek (56 procent) zit daar op het moment van schrijven ging naar werk was de baan bij C2W eigenlijk de enige korter dan zes maanden in. die echt goed bij me paste.’ • Het aantal journalisten met een kortlopende Wijma gebruikt de twaalf weken WW die ze krijgt (het uitkering (korter dan zes maanden) bleef tussen wettelijk minimum) om een freelance praktijk op te zet- augustus 2018 tot juli 2019 nagenoeg gelijk. ten. ‘Ik wil met het UWV een startperiode afspreken. Dan • 50-minners zitten vooral kort in de WW. Van alle krijg je wat minder WW, maar hoef je niet te solliciteren uitkeringen in deze leeftijdsgroep is 72 procent en mag je jezelf volledig op je bedrijf storten. Ik denk dat voor journalisten die korter dan een half jaar freelancen wel goed bij me past, maar vind het tegelij- werkloos zijn. kertijd ook spannend. Genoeg opdrachtgevers vinden en • Het aantal journalisten dat langer dan een jaar in voldoende inkomen genereren is een uitdaging. Gelukkig de WW zit, is van augustus 2018 tot juli 2019 met heb ik een goede startpositie, want mijn vaste lasten zijn 39 procent gedaald. laag en ik ben goed in wat ik doe.’

Voor Van Hout is freelancen geen optie meer. In ieder geval niet in de huidige markt. ‘Er worden nog wel men- sen aangenomen bij media, dus ik houd hoop. Het liefst zou ik bij een lokaal weekblad gaan werken. Maar er zijn er niet zoveel meer over waar een echte redactie zit. De meeste van die bladen worden tegenwoordig door één redacteur gevuld. Maar ik wil het liefst snel weer aan de slag en wil ook best iedere werkdag een flink stuk reizen voor een baan. Van werkloos zijn word je niet gelukkig.’ Ondanks dat blijft Van Hout solliciteren, met frisse moed. Ze grapt: ‘En anders kan ik altijd nog warme worsten gaan verkopen bij de Hema.’ Haar illustraties zijn mooi en toch schuren ze. Een echte Daantje Bons is een tikje dwars, feministisch, humoristisch en geladen met seksualiteit. Het zijn spiegelbeelden die voortkomen uit een zoektocht naar haarzelf. Tekst Frits Baarda beeld Daantje Bons De film van Daantje Bons 48 de mensen villamedia oktober 2019 portfolio 49

Voor het bezoek kwam, heeft ze het lokaal opgeruimd, bekent ze. Na het gesprek durft ze alles te laten zien. De foto’s en rekwisieten langs de muren geven al veel prijs van het decor waarin de illustrator haar beelden schept. Er zijn foto’s van een roze schoen, opengesneden rode ­pepers en een naar fruit gemodelleerde vrouwenborst. Op de grond staat een grote foto in bubbeltjesplastic, waarachter een vrouwelijke schoot met bloemetjes schuilgaat. Aan een kledingrek hangt een carnavalesk torso van een gespierd bovenlichaam. Het is de wereld volgens Daantje Bons. Urenlang kan ze op de grond zitten tussen bloemen, stofjes en glitters, klei en verf, het middelpunt van een prettige chaos bestaande De laatste vraag is het begin van actie. uit nutteloze dingen. Werkelijkheid en droombeelden De setting is een leeg, anti-gekraakt schoolgebouw in de vloeien er dagelijks ineen. ‘Ik werk graag met rommel Utrechtse wijk Overvecht, waar een klaslokaal fungeert om me heen’, zegt ze. ‘Als ik een idee heb, kan ik alles als provisorische studio. Het antwoord is nog niet gege- pakken wat me inspireert.’ ven of Daantje Bons staat op vanachter de tafel, waar ze Daantje Bons (32) is een fotograaf van de fijne kunsten. ruim een uur heeft moeten zitten. Ze loopt naar een hoek Ze bedient veel opdrachtgevers. Voor de Volkskrant en van de zonverlichte ruimte. Dan rijdt ze een trolley-tafel- NRC Handelsblad bedenkt ze illustraties bij artikelen, tje naar het midden en begint spulletjes uit te pakken: voor festivals maakt ze affiches en voorfabrikanten ­ een zwarte politiepet, een Trump-masker en een handvol denkt ze mee met reclamemakers. Buitenlandse opdracht­ slappe rubberen penissen. ‘O, en dan heb ik hier ook gevers zijn onder meer The Huffington Post en Refinery29, nog wat lingerie’, zegt ze beschaamd lachend terwijl ze een lifestyle magazine. Wie haar ook vraagt, ze krijgen onderin de zak tast. allemaal een stukje van haar persoonlijkheid. Een echte 50 de mensen villamedia

Bons is een tikje dwars, opruiend, feministisch, onder- zoekend, esthetisch, humoristisch, en vaak geladen met erotiek en seksualiteit. Haar werk komt voort uit een permanente zoektocht naar zichzelf.

Daantje Bons Die tocht beleeft ze als een film, onthult ze. De film start (1987, Ter- iedere dag opnieuw bij het wakker worden. Bons is de heijden) zelfgekozen hoofdpersoon in het verhaal van die dag. Opleiding: ‘Vandaag moet het zó gebeuren, zeg ik dan tegen mezelf. SISA Antwer- Ik krijg er beelden bij. Van de meest suffe dingen, zoals pen (2004- het zetten van koffie, maak ik een belangrijke scène. 2008) en AKV- Alles is stuurbaar, hoe wil ik die dag zijn? Als ik chagrij- ST-Joost Breda nig opsta, zeg ik tegen mezelf dat ik die dag zo niet wil (2008-2013) zijn. Ik wil het leven leuk maken en push mezelf. Ik geef Opdracht­ toe aan dromen en verlangens, die door de film werkelijk- gevers: heid worden. Het wordt een andere dag.’ Ze fietst daarna De Volkskrant, in vijf minuten van haar huis naar de studio – ook een ze om de fotografie heen cirkelen, maar werd zeonzeker. ­ Sir Edmund scène – en zet haar verbeelding daar aan het werk. Wat wilde ze ermee? Opdrachten gaven haar weinig en Volkskrant Niemand zit op die film te wachten, geeft ze toe, alleen voldoening. Tot een docent haar vrij liet. ‘Doe maar wat je magazine, NRC zijzelf. Er is een beeld dat ze van zichzelf wil laten zien, graag wilt, zei hij. Toen klopte het voor mijn gevoel. Het Handelsblad, maar in het dagelijks leven niet durft te tonen. ‘Als ik werk dat ik nu maak, is uit dat moment voort gekomen’, Het Parool, die vrouw wil zijn, waarom laat ik dat niet zien? In de vertelt ze. LINDA., &C, gedroomde film, en in mijn werk, voel ik me vrijer. Ik geef Vileine, Mister veel van mezelf. Je zou kunnen zeggen dat ik daarin op Bons speelt de hele dag. Ze trekt zich terug in haar studio, Motley, VPRO, zoek ben naar het ideaalbeeld, hoe ik écht wil zijn.’ Die met een bepaald gevoel en een vaag idee. Haar intuïtie Metropolis M, zoektocht gaat langs wegen van vrouwelijkheid en sek- doet de rest. Om haar heen liggen spullen, waarmee ze The Huffington suele identiteit. ‘Ik vraag me af hoe ik me beweeg tussen beelden creëert. ‘Omdat ik vaak mezelf erbij fotografeer Post, IGNANT, mannelijk en vrouwelijk, hoe ik omga met verwachtings- wordt het bijna een performance, met een foto als eind- Refinery29, patronen, stereotypes en mensbeelden die ook bij mij werk. Het is eindeloos spelen met beeldtaal.’ Ze weet niet Frame Maga- leven. Het werkt bevrijdend.’ waar ze begint en waar ze eindigt. Bij opdrachten van zine, Vogue media verandert iets wezenlijks: redacties geven haar Italië, I-D De film was nodig. In haar jeugd is haar zelfbeeld een ‘vertrekpunt’ mee. Onderwerpen als de Nederlandse Magazine en geschonden. Bons groeide op in Terheijden, een dorpje lunch, vrouwenbesnijdenis of pornoverslaving voeden De Morgen. bij Breda. ‘Het was er bekrompen’, roept ze de tijd terug haar verbeelding. Het liefst hoort ze dat ze een eigen Nominaties: in herinnering. ‘Ik heb me er nooit thuis gevoeld. De visie op een onderwerp mag geven. Daantje: ‘Als ze me New Dutch mensen keken ons er na, we waren als gezin anders, loslaten ben ik op mijn best. Ik wil geen voorgetekende Photography vrijer, buitenbeentjes. Mijn broer en ik werden opgevoed kleurplaat met drie potloden. Ik moet me vrij voelen.’ Talent (2016) met het idee dat je je eigen avontuur moest aangaan. Je Zodra ze een artikel heeft gelezen, begint het bij haar en Foam Paul niets aantrekken van wat hoort. Dat strookte niet met wat bovenin te borrelen. Geef haar een droge, informatieve Huf Award de mensen daar dachten en vonden. Het was vaak bonje.’ kop en ze gaat los: ‘Wat wil ik erbij vertellen? Hoe zet ik (2018) Zij en haar broer waren het mikpunt van pesterijen. Bons de kijker aan het denken?’ In mijn hoofd maak ik een kwam voor haar broer op en werd extra hard aangepakt. een-tweetje met de kop of het artikel. De één informeert, Ze was een onzeker meisje, een stuk zwaarder dan nu. de illustratie suggereert, waardoor de interesse naar het Maar ze kon vechten als geen ander. Ze was een tomboy, artikel gaat.’ Het beeld mag fijn zijn om naar te kijken; een meisje met jongensachtige trekken. Met voetballen esthetiek is als honing. Maar in het mooie moet het ook en vechten hield ze zich staande. ‘Jongensachtig ruig was schuren. De illustratie moet verleiden tot denken en ik’, beschrijft ze zichzelf. lachen. In huis voelde ze zich veiliger. Ze tekende en schilderde Bons: ‘Ik werk graag met platheid die in een spannend en leefde zich uit met het verzinnen van voorstellingen. jasje is gewikkeld. Suggestie doet veel. Met seksualiteit Vader, een militair, bezat een analoge fotocamera, die kan je heerlijk spelen. Het onderwerp moet op een randje ze op een dag mocht lenen. Fotografie werd een obsessie. bungelen. Het is het niet, maar ook weer wel. Ik wil het Filmrolletjes waren te duur, dus bekeek ze de wereld voor de kijker spannend maken.’ Bij het maken van prik- om haar heen door de zoeker van vaders toestel, zonder kelende beelden denkt ze regelmatig aan haar ouders. de ontspanknop in te drukken. In gedachten maakte ze ‘Als ik ze in gedachten hoor denken: nou, nou, Daantje, honderden foto’s. Kijken, kijken, kijken, de hele dag door. moet dat nou, dan is het beeld goed. Net over het randje Op de kunstacademies van Antwerpen en Breda bleef is lekker.’

52 de mensen villamedia oktober 2019 portfolio 53

De actualiteit dringt haar beelden binnen, maar komt moet vrouwelijk zijn, feministisch, iets wat bij de één minder vaak via de media. Wat haarzelf bezighoudt, afkeer oproept en bij de ander juist identificatie. Tja, de feminisme, gender of seksuele geaardheid, blijkt ineens Domtoren zou geschikt zijn, in Utrecht die leuke maar actueel. ‘Ik ben een feministe’, spreekt ze ferm. ‘Die brave stad... Het kan niet, en toch kan het. Guerrilla, beweging kent nu een opleving. Dat onderwerp keert ik moet het gewoon doen!’ vaak terug in mijn werk.’ Zoals ook homoseksualiteit en de onvrijheid in veel landen om jezelf te mogen zijn. Door het maken van zelfportretten leert ze veel over zich- zelf. Beperkt zij zichzelf of zijn het anderen die haar de beperking opleggen? Dat zijn vragen die haar bezighou- den. De fotosessies hebben haar veel opgeleverd, vindt ze. Ze kan steeds meer het leven leiden dat ze voor ogen heeft. De benauwdheid van Terheijden begint te verva- gen. ‘Ik heb meer waardering gekregen voor wie ik ben, of misschien wel geworden ben. Ik heb kracht geput uit mijn fotografie.’ Het zelfonderzoek leidt tot grensverleggende, persoonlijk getinte illustraties. Voor Bons zijn ze ook een statement: ‘Ik schop graag ergens tegenaan. Dat is het rebelse in me. Ik wil de wereld iets vertellen door vanuit mezelf te ver- trekken. De zoektocht naar mijn seksuele identiteit raakt misschien een ander. Zodra iets niet kan of verboden wordt, voel ik de drive om de grens op te zoeken. Om juist meer ruimte te creëren.’ Met Bons’ zelfbewustzijn groeit ook haar ambitie. ‘Ik heb één grote droom.’ Ze aarzelt om haar fantasie prijs te ge- ven. Dan: ‘Ik zou een heel groot gebouw willen inpakken en daar een enorm billboard aan willen hangen. In een grote stad, waar veel ogen het kunnen zien. Misschien moet ik het zijn, op die foto, vaag herkenbaar. Het beeld 54 de maand villamedia oktober 2019 portfolio 55 56 de coach de mensen Journalist en loopbaancoach Jolan Douwes geeft advies. Ditmaal aan een eindredacteur die weigert vrij te nemen voor een cursus. Is dat wel slim? Nee dus. Zie een training niet als een ‘moetje’ en volg er minimaal één per jaar. Dan blijf je bij.

VRIJE DAG INLEVEREN VOOR EEN CURSUS?

e 57-jarige journalist heeft Laat je ook bijscholen al veel oudere collega’s • Sta open voor trainingen die helpen om uitgezwaaid, maar hij bij te blijven in de snel veranderende houdt nog dapper stand. mediawereld. Zijn leidinggevende prijst • Volg minimaal één cursus per jaar, of je Dzijn inzet, parate kennis en collegialiteit. nu in vaste dienst of ZZP’er bent. Maar de eindredacteur moet wel bij de • Leidinggevenden, stuur niet alleen tijd blijven. De chef raadt hem aan een anderen op cursus. Geef zelf het goede cursus online-eindredactie te volgen. voorbeeld. beeld Paul Ryding Paul beeld De rekening gaat naar de omroep, als hij • Als je werkgever niet kan of wil betalen een vrije dag inlevert. en jij vindt een opleiding toch belangrijk, De eindredacteur protesteert: als de volg haar dan op eigen kosten. werkgever hem zo nodig op cursus wil Studiekosten en coaching zijn onder sturen, moet dat maar in werktijd. Al voorwaarden fiscaal aftrekbaar (zie de heeft hij nog een berg vrije dagen, het site van de Belastingdienst). gaat hem om het principe. De discussie • Laat je inspireren door het overzicht loopt hoog op, maar hij houdt voet van de meest gevolgde journalistieke bij stuk. trainingen in 2018 en de aanraders voor dit jaar op villamedia.nl (tek.st/ix) Ik ben het met de eindredacteur eens dat zijn leidinggevende ruimhartiger moet zijn als de omroep baat heeft bij een training. Dat is in de media ook gebruikelijk. ‘We geven al onze trainingen in diensttijd’, reageert organisatie en interessant voor andere Gerbert van Loenen, directeur van mediapartijen.’ Campus, de ‘binnenhuisuniversiteit’ van Harding zou de eindredacteur dus DPG Media (voorheen de Persgroep). adviseren een dag in te leveren. ‘Zie Ook Henk Harding, cursusleider van de training niet als een “moetje” maar CharacterTraining in Hilversum, heeft als een mooie kans om nieuwe kennis de ervaring dat deelnemers van op te doen.’ mediabedrijven vaak in werktijd komen. Dat advies heb ik ook gegeven. Temeer Heeft hij een advies voor de omdat de eindredacteur anders ook het eindredacteur? ‘Ik zal iemand nooit vooroordeel over oudere werknemers vragen om van zijn principes af te bevestigt dat ze niet flexibel zijn en te stappen, maar ik zou er ook weer niet veel op hun strepen staan. te star in zijn. Meer kennis via een Tegenspraak is – zeker in de media – training is pure winst voor je werkgever, onontbeerlijk, maar het belang van maar ook voor jezelf. Vakmanschap en bijscholing is in dit geval groter. Ook kennis maken je onmisbaar voor een voor ervaren senioren. oktober 2019 het vak 57 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Ivo van der Bent/Lumen

58 Lessen voor de pers van Google-woordvoerder Rachid Finge 63 De mores: Frits van Exter over de held die geen held blijkt 64 Media en identiteitspolitiek: essay van Elma Drayer 68 De schepping van Paulien Bakker 70 Recensie: Bedachtzame klokkenluider Edward Snowden ‘IK BEN VAAK MEER FACTCHECKER DAN SPINDOCTOR’ Het komt volgens Rachid Finge geregeld voor dat journalisten een kritisch verhaal over Google schrijven zonder wederhoor te plegen. De Google-woordvoerder heeft er lol in om die journalisten dan op te bellen. ‘Ze schrikken zich rot dat we gewoon bereikbaar zijn.’ tekst Raymond Krul beeld Duco de Vries 60 het vak villamedia

zag, was hij verkocht: hij wilde bij de radio. ‘Ik vond dat iets magisch, dat je via een microfoon contact kon leggen met de buitenwereld. Al die knopjes en lampjes intrigeer- den me ook, want ik was ook hevig geïnteresseerd­ in computers en technologie.’ Omdat hij zichzelf niet gevat ge- noeg vond om radio-DJ te worden, richtte hij zich op een andere stiel: het nieuwslezen. Na zijn studie communicatiewetenschap kwam Finge in 2005 bij de NOS terecht. Een jaar later maakte hij zijn debuut als nieuwslezer. Later combineerde hij het nieuwslezen met techjournalis- tiek. ‘Je kunt het je nu al bijna niet meer voorstellen, maar ik was een van de eerste techjournalisten bij Eris nog wel zoiets als een receptionist een mainstream medium. In die op het hippe Google-kantoor aan tijd was de techjournalist nog vaak de Amsterdamse Zuidas, maar die iemand die drie PC’s ging reviewen verwijst je meteen naar een scherm en dan vertelde welke de snelste waarop je jezelf moet aanmelden. was. Bij de NOS wilden we het an- Binnen mum van tijd popt er een ders doen, we wilden niet vertellen lijstje op van zaken die je niet mag: welke smartphone de beste is, we niet praten over vertrouwelijke Ik hou wilden duiden wat de impact van de bedrijfsinformatie die je tijdens je niet zo smartphone is op de maatschappij. bezoek meekrijgt, geen foto’s of van Die vorm van techjournalistiek is video’s maken. Of je maar even op off‘‘ the steeds belangrijker geworden.’ ‘agree’ wilt klikken. record Het is een zeldzaam onpersoonlijke gewoon het eigen belang niet zo om In 2016 stapte Finge over naar ontvangst, die symptomatisch lijkt een open houding aan te nemen.’ ­Google. Hij kreeg steeds meer voor techbedrijven als Google. Bui- Inmiddels ziet Google dat wel, vindt moeite om als nieuwslezer als eerste tenstaanders worden per definitie Finge. Hij signaleert dat er een over alle aanslagen te vertellen. met argwaan bekeken, zo lijkt het. kentering heeft plaatsgevonden, Daarnaast trok Google hem wel, een Gelukkig is woordvoerder (en oud waarvan hijzelf als oud-journalist bedrijf dat in relatief korte tijd een NOS-nieuwslezer) Rachid Finge misschien wel de personificatie enorm impact op de wereld had (33) de beminnelijkheid zelve. En is. Google is zich ervan bewust dat gekregen. Inmiddels is hij onderdeel de setting van het interview – een het een grote verantwoordelijkheid van een wereldwijd team dat uit inpandig Google-café met goede heeft, zegt hij. ‘We bedienen iedere vierhonderd communicatieprofes- cappuccino – maakt veel goed. dag vele miljoenen mensen over de sionals bestaat. Samen met collega Finge erkent dat Google van oudsher hele wereld. We zijn groot, hebben Cindy Penders is hij verantwoor- een gesloten bedrijf is. ‘Bij Google invloed en dus is het logisch dat je delijk voor de communicatie in wordt aan allerlei zaken gewerkt kritisch wordt gevolgd.’ Nederland. ‘Ik heb vanaf het begin waarbij vertrouwelijkheid cruciaal een open houding aangenomen. Ik is, dat is een deel van de verklaring. Eerste techjournalist hou niet zo van off the record, dus En er was lange tijd een houding Toen Finge op zijn 8-ste voor het als een journalist mij belt, ga ik er van: what’s in it for me? Google zag eerst een radiostudio van binnen altijd meteen van uit dat het gesprek oktober 2019 lessen voor de pers 61

Ik vind het moei- lijk als journalis- ten al bij voorbaat een hou- ding aan- nemen on the record is. Ik heb er geen enkel dat wij het probleem mee om de media te woord monster te staan.’ zijn En dus zijn de quotes van Finge veel- vuldig te vinden in de imponerende stroom van verhalen die dagelijks over Google verschijnen. Maar toch zijn er ook journalisten die Google niet weten te vinden, zegt Finge. ‘Ik kom nog best vaak kritische stukken ’’ over ons tegen waarbij wij niet om wederhoor zijn gevraagd. Misschien speelt ons niet al te transparante verleden ons daarbij parten, maar goed: inmiddels zijn we al een tijdje goed bereikbaar. Ik vind het kende de journalistiek, nu zou hij DE LESSEN wel leuk om die journalisten dan ook de wereld van techbedrijven op te bellen. Ze schrikken zich rot goed leren kennen. Maar eenmaal VAN RACHID dat iemand van Google belt. En dat bij Google aan het werk, leerde hij FINGE er mensen bij Google zijn die hun een nieuwe kant van de journalis- • Realiseer je dat Google een verhalen lezen, haha.’ tiek kennen. ‘Het viel me op dat de communicatieafdeling in Anno 2019 is techjournalistiek uitge- framing er vaak al is voordat een Nederland heeft die goed groeid tot een volwaardig specia- journalist aan een verhaal begint. bereikbaar is. lisme. Als het om de feiten gaat, zit Wij zijn het bedrijf dat per definitie • Het is goed en logisch om Google het met de verhalen van techjourna- geen goede intenties heeft. Natuur- kritisch te volgen, maar voorkom listen meestal wel goed, zegt Finge. lijk gaan er dingen mis bij Google cynisme. Verklaar Google niet bij Hij heeft vaker problemen met en is er soms terechte kritiek op ons, voorbaat tot boeman. niet-techjournalisten die artikelen maar ik vind het moeilijk als jour- • Gooi niet alle techreuzen op één over Google maken. ‘Wat wij doen nalisten al bij voorbaat een houding hoop, Journalisten vinden het ook raakt aan zoveel facetten van de aannemen dat wij het monster zijn. niet prettig om tot ‘de media’ te maatschappij, dat wij regelmatig Toen ik zelf nog techjournalist bij worden gerekend. in allerlei andere verhalen opdui- de NOS was, keek ik altijd met een • Heb je feiten op een rij, ook als je ken. En dan gaat het nogal eens open blik naar bedrijven als Google. geen techjournalist bent mis. Grootste misvatting is dat veel Ik dacht dat alle journalisten dat mensen nog steeds denken dat wij deden.’ hun gegevens verkopen aan derden. In de eerste maanden bij Google trok Dat doen we dus nooit. Soms voel Finge het zich persoonlijk aan als ik me meer een factchecker dan een er een negatief verhaal in de media spindoctor.’ verscheen. ‘Ik sliep slecht omdat ik me voortdurend afvroeg: had ik dit Monster kunnen voorkomen?’ Met enthousiasme begon Finge Neem de manier waarop Google om- in 2016 aan zijn nieuwe baan. Hij gaat met privacy. Volgens Finge is er 62 het vak villamedia ‘Je kunt ons simpelweg niet op één

hoop gooien zij willen ook op hun eigen merites met Facebook worden beoordeeld.’

43.000 euro en Apple’ Google heeft een enorme impact op de samenleving. Voor honderden miljoen mensen is het leven makke- lijker geworden omdat ze dagelijks de producten van het bedrijf uit Silicon Valley gebruiken. Het is iets waar media soms wat gemakkelijk aan voorbij gaan, vindt Finge. ‘Het lijkt vanzelfsprekend dat de halve wereld Google-producten gebruikt, maar dat is het natuurlijk niet. Er wordt iedere dag keihard gewerkt om dat mogelijk te maken.’ een scheef beeld ontstaan over dat Zou Google zich misschien wat meer onderwerp. ‘Een paar jaar geleden op de borst moeten slaan? Iedereen deden we een privacy-tour. Met een weet dat het bedrijf er mede voor caravan trokken we langs twintig heeft gezorgd dat het verdienmodel Nederlandse pleinen om voorlich- van veel journalistieke organisa- ting te geven over privacy. Dat lieten ties onder druk is komen te staan. de landelijke media compleet liggen. Maar wie weet dat Google via zijn Je kunt advertentieruimte kopen, Digitale News Initiative en Google zeiden ze als we er aandacht voor News Initiative in totaal bijna 400 vroegen. Maar als er iets negatiefs te miljoen euro subsidie teruggeeft aan melden viel over ons privacybeleid, diezelfde journalistiek? Met 43.000 waren ze er – begrijpelijkerwijs – euro maakte het techbedrijf bijvoor- als de kippen bij. Dan overheerst het beeld de studio mogelijk waarin negatieve beeld, terwijl de werke- de NRC-podcast ‘Vandaag’ wordt lijkheid een stuk genuanceerder is.’ gemaakt. Finge: ‘Dat laatste weet ik Inmiddels zijn de slapeloze nachten pas sinds kort, ik hoorde het nota voorbij, maar Finge kan er nog bene van een NRC-journalist. Dat ik steeds flink van balen als er een ne- het niet weet, zegt wel iets over de gatief stuk verschijnt. Zoals onlangs, Voor Finge is het een duidelijk goede bedoelingen van dit initiatief. toen NRC Handelsblad Google in het voorbeeld waarbij het kritische Het is niet per se iets waarmee we hoofdredactioneel commentaar van volgen naar zijn mening te veel is graag naar buiten komen, want onder uit de zak gaf. Het stuk eindig- doorgeschoten naar cynisme. ‘Een we doen het oprecht omdat we de de zo: ‘Technologiebedrijven zijn zo van mijn belangrijkste bezwaren journalistiek willen helpen.’ machtig geworden dat interne en ex- is dat dit commentaar niet alleen Want de journalistiek en Google terne kritiek ze niet meer weerhoudt over ons gaat, maar ook over hebben elkaar nodig, vindt Finge. van het ontplooien van activiteiten andere techbedrijven. Terwijl je ons ‘Wie iets op Google zoekt, komt heel die ten koste gaan van mensen. Ze simpelweg niet op één hoop kunt vaak bij een journalistieke website wanen zich onaantastbaar. Het is gooien met Facebook en Apple, iets terecht. Wij hebben belang bij een het definitieve einde van Google’s wat trouwens wel vaak gebeurt. sterke journalistiek en de journa- nobele slogan uit de begintijd: Journalisten vinden het ook niet fijn listiek heeft belang bij een sterk ‘Don’t be evil’. als ze ‘de media’ worden genoemd, Google.’ oktober 2019 de mores 63 Frits van Exter denkt met je mee over dilemma’s. Dit keer: De interviewer is altijd duidelijk over zijn bedoelingen. Maar wat te doen als het verhaal een voor de geïnterviewde ongunstige wending neemt? Moet je dan opnieuw instemming vragen?

WAT ALS DE HELD GEEN HELD IS?

e journalist werkt met Tips bij een ‘ongunstige wending’ open vizier, stellen zo’n Voor journalisten: beetje alle gedragscodes. • Mocht ‘de insteek’ van een verhaal Het is de regel waarop, veranderen, dan moet de geïnterviewde onder voorwaarden, daarmee instemmen, tenzij hij zelf die Duitzonderingen mogelijk zijn. Maar wending (mede) heeft veroorzaakt. daar gaat het nu niet om. De vraag is • Sluit niet halverwege je vizier: informeer wat je te doen staat als je tijdens de rit betrokkenen, laat een versie vooraf informatie krijgt die het verhaal doet lezen of zien. Overweeg ‘verzachtende beeld Paul Ryding Paul beeld kantelen: wanneer bijvoorbeeld je maatregelen’ zoals anonimisering. hoofdpersoon geen held blijkt maar in Voor geïnterviewden: de beklaagdenbank belandt. • Bedenk dat een journalist vrij is om te De verslaggeefster van de Volkskrant publiceren wat hij wil. Als er een luid slaat aan op een bericht in het Noord- rammelend skelet in de kast zit, vraag je Hollands Dagblad: een zoon wordt met dan af of het wijs is om mee te werken. zijn vrouw en een kennis aangehouden omdat hij volgens de politie zijn 89-jarige dementerende moeder heeft ontvoerd. Hij zegt dat hij wilde voorkomen dat zij gedwongen werd opgenomen. context dan de geïnterviewde mocht De Volkskrant benadert hem na zijn verwachten. Maar de klager had zelf vrijlating. De verslaggeefster ziet er gemeld dat broer en zus hem ervan aanvankelijk een schrijnend voorbeeld beschuldigen dat hij op het geld van van uithuisplaatsing van ouderen in. hun moeder uit zou zijn. Toen de ‘Een prachtig staaltje liefde voor een Vergeefs. Boven het artikel staat: ‘Zo verslaggeefster daarop zei dat zij ook bejaarde ouder zou je denken’, schrijft gemakkelijk worden kwetsbare ouderen hen wilde spreken, verstrekte hij hun ze. ‘Toch zit er een heel andere kant aan financieel misbruikt’. gegevens. Op dat moment wist hij dat dit verhaal.’ De zoon dient daarop een klacht in bij het verhaal een andere wending zou Het is een pijnlijke kant. De zoon de Raad voor de Journalistiek. Hij zegt kunnen nemen. De Volkskrant hoefde blijkt te strijden met broer en zus misleid te zijn. Nu staat hij bekend als daarom niet opnieuw om toestemming over hun wilsonbekwame moeder. Zij een oplichter van zijn moeder. Daarvan voor publicatie te vragen. beschuldigen hem ervan dat hij uit is op is volgens hem geenszins sprake. De Bovendien heeft de redactie ruimte zeggenschap over haar geld. verslaggeefster heeft zich op sleeptouw geboden voor wederhoor, het artikel De verslaggeefster duikt erin. Ze hoort laten nemen door kwaadaardige vooraf ter inzage gegeven en namen alle partijen, neemt het dossier door familieleden. gefingeerd. Het ging de krant niet en spreekt hulpverleners. De zoon laat om de personen maar om het aan de na lezing van een concept weten dat De Raad bevestigt dat citaten uit orde stellen van een maatschappelijk hij niet instemt met publicatie. Zijn interviews niet zonder instemming probleem. En de moeder? Hopelijk advocaat stuurt daarop nog sommaties. mogen worden gebruikt in een andere heeft zij er geen weet van. 64 het vak villamedia ‘HOEZO ZOU JE ALLEEN­ ADEQUAAT OVER WERKELIJK­ HEDEN KUNNEN BE­ RICHTEN DIE JE UIT ERVARING KENT?’ oktober 2019 essay 65 ‘HOEZO ZOU JE ALLEEN­ ADEQUAAT OVER WERKELIJK­ HEDEN KUNNEN BE­ RICHTEN DIE JE UIT In de ogen van Elma Drayer is er niks mis met het najagen van veelkleurigheid in het colofon. Maar diversiteit moet je niet nastreven omdat mensen van kleur anders naar de wereld zouden kijken. Diver­ ERVARING siteit moet je nastreven omdat er geen enkele reden is waarom je mensen van kleur zou buitensluiten. Ze schreef het boek ‘Witte schuld’, over identiteits­ KENT?’ politiek. Onder meer in de mediawereld. tekst Elma Drayer 66 het vak villamedia beeld Jelmer de Haas de Jelmer beeld

ste, ook genoemd door De Correspondent, luidt dat de nieuwsmedia een ‘afspiegeling’ dienen te vormen van de Nederlandse samenleving. En aangezien op dit moment Elma Drayer zo’n 13 procent van de bevolking een niet-westerse (Drachten, 1957) achtergrond heeft, zou dat tevens moeten gelden voor studeerde journalisten. ­Nederlandse Op dat afspiegelingsargument valt nogal wat af te dingen. taal- en letter­ De hedendaagse, ontzuilde nieuwsredacties zijn nooit kunde en is een getrouwe afspiegeling van de Nederlandse bevolking sinds 1985 geweest. Burgers met een rechtse of steil-christelijke werkzaam als achtergrond bijvoorbeeld zijn er zwaar ondervertegen­ journalist. woordigd. Toch hebben weinig hoofdredacties daar een Ze was zestien knagend geweten over, laat staan dat ze naarstig op jaar redacteur zoek gaan naar rechtse en steil-christelijke journalisten bij Vrij Neder- teneinde eenzijdige berichtgeving en een beperkte blik land en bijna te voorkomen. Waarom dan wel als het gaat om migratie­ ij mijn weten was De Correspondent het veertien jaar achtergrond? eerste nieuwsmedium dat zich bekeerde. bij Trouw. Belangrijker, hoezo zou je alleen adequaat over wer­ Opgetogen meldde het in oktober 2015 dat de Ook was ze kelijkheden kunnen berichten die je uit ervaring kent? redactie zich bewust was geworden van haar mederedac- Terecht noemde NRC-columnist Tom-Jan Meeus het in ‘witte blik’. Dus had ze de stijlregels aange­ teur van het mei 2018 ‘een pijnlijk misverstand’ dat mensen beter over Bpast: begrippen als blank en allochtoon waren voortaan Verzameld een bepaalde groep schrijven als ze er deel van zijn (ge­ taboe. Ook kondigde ze aan twee nieuwe vacatures werk van Karel weest). ‘Dan kun je Groningers pas echt begrijpen als je exclusief te bestemmen voor kandidaten ‘die ons helpen van het Reve. Groninger bent. Chinezen als je Chinees bent. Maar een een betere afspiegeling van de samenleving te worden’. Sinds 2015 verslaggever hoort niet zijn eigen wereld als maatstaf te Doorslaggevende functie-eis: een ‘achtergrond, afkomst is ze als nemen, een verslaggever moet zijn wereld vergroten. Een en wereldbeeld’ die verschilden van die van de huidige columnist en verslaggever is belangstellend voor wat hij nog niet weet, redactie. recensent hopelijk niet voor wat hij allang weet.’ In de gewichtige woorden van toenmalig adjunct-hoofd­ verbonden aan redacteur Karel Smouter: ‘Om onze rol als informatiebron de Volkskrant. Het tweede argument dat de pleitbezorgers aandragen voor burgers in een democratie te kunnen vervullen, Daarnaast is luidt dat autochtone journalisten ‘cultureel besef’ ont­ moeten we de burgers in die democratie ook zo goed mo­ ze onder meer beren, een antenne voor etnische gevoeligheden. Zie het gelijk vertegenwoordigen. Dat gebeurt nu onvoldoende.’ bestuurslid relletje in de zomer van 2015 rond een bespreking van van het Fonds Guus Valk, Amerika-correspondent van NRC. Buiten zijn Het is een klacht die je dikwijls hoort: de Nederland­ Bijzondere medeweten kwam boven de recensie een citaat te staan se nieuwsmedia zouden witte bolwerken zijn. ‘Bleke Journalistieke uit een van de besproken titels: ‘Nigger, are you crazy?’ – burelen’, in de woorden van voormalig Trouw-journalist Projecten. maar dan zonder aanhalingstekens. Tekeningen van een Seada Nourhussen. In 2010 ver- karikaturale zwarte vrouw met rode lippen illustreerden Dat kan niemand ontkennen. Volgens onderzoek van scheen haar het racisme dat de boeken beschreven en dat de recen­ NRC Handelsblad was in 2015 slechts 3,2 procent van de boek ‘Verwen- sent uitvoerig hekelde. journalisten op de negen grootste tv- en krantenredacties de prinsesjes’. Na een woedende blog van een opinieredacteur van The van niet-westerse komaf. Uit eenzelfde peiling in 2018 Washington Post – ze noemde kop en illustraties ‘beyond bleek dat 5,4 procent van de redacteuren zo’n achter­ comprehension at least, and rage-inducing at worst’ – grond bezat. Een minieme stijging. bood de hoofdredactie van NRC onmiddellijk excuses Toch bleek er in dat korte tijdsbestek wel degelijk iets aan, liet op de website de kop vervangen en de tekenin­ veranderd. Zagen hoofdredacties in 2015 het gebrek aan gen verwijderen. etnische diversiteit nauwelijks als probleem, drie jaar Nu lijkt het mij reuze verstandig om rekening te houden later zeiden vrijwel alle ondervraagden ‘het belangrijk te met gevoeligheden – maar wel tot op zekere hoogte. vinden dat de redacties minder eenzijdig zijn samenge­ Het beeldbeleid van het platform OneWorld bijvoorbeeld steld, en dat ze er tot hun verdriet onvoldoende in slagen gaat mij wat ver. In december 2018 verklaarde de redactie om daar iets aan te doen’. dat haar bewustzijn gegroeid was ‘over de verantwoor­ delijkheid die komt met een divers publiek met diverse Grofweg dragen de pleitbezorgers voor meer kleur in het mogelijke (traumatische) achtergronden en ervaringen’. journalistenbestand drie argumenten aan. Het eer­ Dus deed zij foto’s van Zwarte Piet in de ban, ‘om zo geen oktober 2019 essay 67

Om ideologische redenen niet mogen opschrijven wat er gebeurt is ongeveer het ergste wat je een rechtschapen journalist kunt aandoen. In mijn ogen dreigt hetzelfde als wij van de media ons nu moeten bezighouden met het tegengaan van sociale ongelijkheid en polarisatie, of met het bevorderen van het slagen van de multiculturele samenleving. Juist de klassieke journalistiek zou het racisme te reproduceren en zwarte lezers niet te confron­ sieren als ze zich verre hield van welke pogingen tot teren met deze beelden, omdat het een emotionele reactie Weltverbesserung ook – om de eenvoudige reden dat zo’n op kan roepen’. moreel-ideologisch doel onvermijdelijk de blik vertroe­ Zou een divers publiek werkelijk overstuur raken van belt op wat er werkelijk aan de hand is. beelden die het overal en waarschijnlijk tot gekmakends Daarom ben ik ook geen liefhebber van de zogeheten toe tegenkomt? Veronderstellen dat het daar niet tegen constructieve journalistiek, stroming die wil bijdragen kan riekt naar paternalisme. aan een betere samenleving. Nastrevenswaardig doel, daar niet van. Alleen niet voor de journalist. Hij dient zijn Het derde argument hoor je het vaakst: diversiteit moet handen vol te hebben aan het beschrijven wát er gebeurt. omdat de media beïnvloeden hoe wij naar de werkelijk­ Op de vraag naar wat er zou móéten gebeuren dient hij heid kijken. Of, zoals actrice Anousha Nzume zei in een te verwijzen naar de politiek, het actiewezen, de kerk. interview met de Volkskrant: ‘We worden slecht vertegen­ De werkelijkheid naar eer en geweten beschrijven is al woordigd in de media, terwijl die het discours bepalen.’ moeilijk genoeg. Menigeen vindt in één moeite door dat de pers de plicht heeft om bij te dragen aan het tegengaan van ‘sociale Diversiteit zou een kwestie van beschaving moeten zijn. ongelijkheid’ en ‘polarisatie’, en aan het bevorderen van Net zoals je niet meer alleen mannen op de werkvloer het ‘slagen van de multiculturele samenleving’. wilt, zou je ook geen compleet witte redactie meer moe­ Dit argument veronderstelt dat nieuwsredacties beschik­ ten willen. Dat zou zo mal moeten zijn dat je je best doet ken over ongelooflijk veel macht. Ook daar valt vrees ik om er een einde aan te maken – bijvoorbeeld door als nogal wat op af te dingen. De publieke opinie laat zich sollicitatiecommissie te beseffen dat je niet slechts moet allang niet meer exclusief voeden door de traditione­ zoeken naar nieuwe collega’s die sprekend op je lijken. le media. Zij zijn slechts één stem tussen vele andere Diversiteit moet je simpelweg doen. stemmen. Leerzaam wat dat betreft was het Continu Want wie daarbovenop verwacht – zie De Correspon­ Onderzoek Burgerperspectieven van het Sociaal en Cul­ dent – dat de binnengehaalde minderheden tevens heel tureel Planbureau uit het tweede kwartaal van 2017, dat bijzondere perspectieven met zich meebrengen, begaat expliciet aandacht besteedde aan het mediagebruik in een treurige vergissing. Nederland. Zowel jongeren (tot 34 jaar) als ouderen ble­ ken zich ‘aanzienlijk minder’ dan in 2008 tot de klassieke Decennialang werden vrouwelijke journalisten geacht media te wenden om politiek op de hoogte te blijven. heel speciale invalshoeken met zich mee te brengen. Dus En al zouden de media wél over veel macht beschikken, moesten zij schrijven over breipatronen, opvoedingspe­ dan nog zouden ze zich naar mijn smaak verre moeten rikelen en de Huishoudbeurs. Die fase zijn we goddank houden van een politieke agenda. Voor je het weet voorbij. Nu in dezelfde valkuil tuimelen bij allochtone beschrijf je niet de werkelijke maar de gewenste werke­ journalisten lijkt mij geen goed idee. lijkheid. Dit essay is Logischerwijs betekent dit immers dat zij zich moeten een sterk inge- bezighouden met pakweg arbeidsmarktdiscriminatie, In de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw legde Vrij Ne­ korte en licht etnisch profileren en geradicaliseerde moslimjongeren. derland-redacteur Gerard van Westerloo zich toe op het bewerkte tekst Ook als ze zich liever zouden willen buigen over klimaat­ beschrijven van de onderkant van de samenleving. Zijn uit het hoofd- verandering of het basisinkomen. En dat terwijl autochto­ verhalen, vaak gemaakt met Elma Verhey, brachten de stuk ‘Bleke bu- ne collega’s wél alle vrijheid hebben om zich aan de hele autochtone onvrede over de multiculturele realiteit in relen’ uit het wereld te wijden. beeld – ruimschoots vóór die doordrong tot politiek Den boek ‘Witte Gevolg is bovendien dat de rest van de redactie zich nóg Haag. In 1984 kwam een verhaal over de Amsterdamse Schuld’ (uit- minder druk zal maken om arbeidsmarktdiscriminatie, trambestuurders van lijn 16 het duo op een berisping te geverij Atlas etnisch profileren en geradicaliseerde moslimjongeren. staan van de werkgroep Media en Racisme, gesteund Contact, ISBN Dat doen de afgespiegelden immers wel. Aldus gemoti­ door journalistenvakbond NVJ. Van Westerloo en Verhey 9789045031774, veerde diversiteit zal geen redactie genezen van de witte hadden zich volgens de werkgroep bezondigd aan ‘het 240 pagina’s, blik. Als dat het grote probleem is, is het juist de slechtst verspreiden van racistische propaganda’. € 19,99). denkbare oplossing. 68 de schepping villamedia Op deze pagina schrijven journalisten zelf iets over de totstandkoming van hun creatie. Deze keer Paulien Bakker over haar boek ‘Wat volgt op een vergissing. Een Iraakse familiegeschiedenis’.

Maar ondertussen werd de familie mee­ gezogen in de maalstroom van gebeur­ tenissen in Irak. Het enige dat echt tot bloei kwam na 2003, het jaar waarin het Amerikaanse leger president Saddam Hussein omver wierp, was de corruptie. De kwaliteit van de gezondheidszorg ging jaar na jaar achteruit (net als het onderwijs, het ambtelijk apparaat, het leger) en toen bij Nawal een agressieve vorm van kanker werd ontdekt was het al te laat. Een paar jaar later veroverde IS grote delen van Irak. BOEK Omar liep op 13-jarige leeftijd van huis weg en sloot zich aan bij IS waar hij gelijk Als je als journa- een bom­gordel om kreeg. Wonder boven wonder kwam hij weer terug, zij het niet list bevriend bent helemaal vrijwillig. Zijn IS-avontuur werd in de doofpot gestopt. Maar was hij nu met je onderwerp gederadicaliseerd? Of was hij nog steeds n ‘Als je een man was geweest, had je bereid om zijn leven te geven voor IS? nooit verder gekomen dan de salon’, zei Wie immersive journalism wil bedrijven, mijn vriend Nimr toen we elkaar nog niet om de term van Ted Conover te gebruiken, beeld Ilja Keizer Ilja beeld zo lang kenden. Mannelijk bezoek kwam Freelancer Paulien weet dat toegang tot je onderwerp krijgen in zijn huis niet verder dan de gastenwoon­ Bakker volgt vanaf het allerbelangrijkste is. Wie bevriend is, kamer, maar als vrouw kon ik het hele huis 2008 de ontwikkelin- heeft die ongehinderde toegang. Alleen: door. Ik hielp – of keek vooral – als zijn gen in Irak voor onder welk belang hebben je vrienden erbij dat jij vrouw Nawal met hun oudste dochter Sara meer de Volkskrant, over hen schrijft? Ga je soms hun vuile was op de keukenvloer groentes sneed voor het Vrij Nederland, De buiten hangen? Als vriend ben je al veel avondeten, ik stoeide met hun zoontjes Groene Amsterdam- dichterbij dan een journalist ooit komt. Nu Omar en Faisal in de hal en sliep in Omars mer en Engelstalige leerde ik dat je soms ook afstand moet ne­ bed in de kinderkamer. En als het ’s avonds media als Narratively men, om hen in hun waarde te laten, maar maar zo warm bleef en de elektriciteit en Al Jazeera English. ook om zelf beter te kunnen zien. Want uitviel, zegen Nawal, Sara en ik buiten op Ze studeerde journa- eigenlijk ga je er bij vrienden automatisch de schommelbank neer, luisterden naar listiek en psychologie, vanuit dat we dezelfde opvattingen hebben. het getjirp van krekels en giechelden over en specialiseerde zich ‘Wat volgt op een vergissing’, zoals het mannen en hun ego’s. in psychische trau- Arabische gezegde zo mooi luidt, blijft een Pas als om middernacht iedereen naar bed ma’s en verhalende vergissing. Dat gold voor de Amerikaanse was, vond ik in de gastenwoonkamer Nimr. non-fictie. Tot voor invasie, maar ook voor mij. Ervan uitgaan Hij begon steevast over politiek te praten kort was ze directeur dat we dezelfde opvattingen deelden over en bijna altijd over complottheorieën, wat van de Stichting Ver- vrijheid, gelijkheid en broederschap, was heel normaal is voor wie in Irak opgroeit. halende Journalistiek. zo’n vergissing. En zolang ik onze verschil­ Alleen heb ik een hekel aan complot­ Haar boek ‘Wat volgt len niet onder ogen zag, kreeg ik het ver­ theorie­ën, want je wordt er zo machteloos op een vergissing’ haal niet in de vingers. Het zou uiteindelijk van. Zulke gesprekken probeerde ik daar­ (uitgeverij Nijgh en drie jaar duren, en het vergde de hulp om steevast te vermijden. Dus als ik nooit Van Ditmar) ligt sinds van een bevlogen redacteur en betrokken voorbij de salon gekomen was, had er nooit 24 september in de schrijfgroep die me telkens dwongen om een vriendschap ontstaan. boekhandel. ook weer afstand te nemen. oktober 2019 recensies 69 Over boeken, bladen, films, radio- en tv programma’s en internetsites

BOEK De diender als BN’er n ‘Hobbelen’, daar was hij goed in. Als een zaak een beetje vast zat, deelde Klaas Wilting wat informatie met een journalist. De publicatie, die volgde, zou voor de politie men, die de politie moest oplossen. nieuwe informatie kunnen opleve­ Politici, ambtenaren en wetenschap­ ren. Het was een nieuwe manier van pers kregen er van langs. Zijn chefs omgaan tussen politie en pers. knarsten de tanden, als Wilting Wilting werd politievoorlichter op de ‘dames en heren van de politiek’ een moment waarop de Amsterdam­ weer eens de schuld gaf van alle se politie qua imago een dieptepunt ellende. Maar altijd was de afwe­ had bereikt. Wantoestanden op Bu­ ging: deze man heeft de politie zo’n reau Warmoesstraat. Een corpsgeest menselijk gezicht gegeven, dat we die ervoor zorgde dat misstanden hem zijn pleziertjes moeten gunnen. en kritiek onder het tapijt werden politie zeer goed naar de buiten­ Zie later ook Ellie Lust. Wilting was geveegd. En de pers was de vijand. wereld. Hij was geliefd, bij zowel meer agent dan voorlichter. Het is De nieuwe hoofdcommissaris Jaap het publiek als zijn dienders. De wel mede zijn verdienste, dat de Valken gooide het roer om. Open­ verhoogde aandacht van de media politie geen gesloten oester meer is. heid stond voortaan voorop. Valken voor criminaliteit bracht hem nog Een literair meesterwerk is de benoemde een Drentse brigadier tot meer bekendheid. Wilting schitterde autobiografie zeker niet. Het woord woordvoerder. bij de ontwikkelingen rondom de ‘ik’ komt er iets te vaak in voor. Wilting dook overal op om uitleg te Heineken-ontvoering. ’s Avonds was Neemt niet weg dat de anekdotes en geven. Je kon hem dag en nacht hij een televisiester en deed hij zelfs beschrijvingen van politiezaken een bellen voor informatie. Of voor mee in spelletjesshows. ‘Het is mooi tijdsbeeld geven, met als hoog­ een ‘hobbeltje’. Wilting werd de Wiltings rol als voorlichter speelde wel mede tepunt de gedetailleerd beschreven ‘Hekking’ van de Amsterdamse poli­ zich af in een roerig tijdvak, met de Wiltings ‘hoofdenaffaire’, de hoax van het tie, het gezicht van de politie, meer heroïnejunks, de kroningsrellen en journalistieke ‘brein’ Willibrord nog dan de hoofdcommissaris. Toen de gewelddadige ontwikkeling van verdienste, Frequin. Eric Nordholt hoofdcommissaris de krakersscene. In Wiltings karak­ dat de Paul van Gageldonk werd, schijnt hij zich rot geschrok­ ter lag ook besloten, dat hij hier en politie ken te hebben van de machtspositie daar in populistische taal zijn eigen geen Klaas Wilting. De roerige jaren waarin Wilting verkeerde. mening gaf over maatschappelijke gesloten van een politiewoordvoerder. Just Andere kant van de medaille: ontwikkelingen, die volgens hem oester Publishers, ISBN 9789089759733, Wilting ‘verkocht’ de Amsterdamse ten grondslag lagen aan de proble­ meer is’ 288 pagina’s, € 21,99 70 het vak villamedia

besluit was: hij kon niemand over zijn plannen vertellen. Hoe de gelekte documenten uitein­ delijk naar buiten kwamen leest als een spannende film: Snowden be­ dacht een smokkeltechniek via een Rubiks kubus, waarbij de computer­ expert eerst meerdere collega’s van het speelgoed had voorzien en bij de bewaking al snel als ‘die kerel met BOEK een Rubiks kubus’ bekend stond. De in een kleurvlak van een kubus Bedachtzame makkelijk te verstoppen, maar daardoor trage geheugenkaartjes, klokkenluider deden er een volledige werkdag over n ‘Onuitwisbaar. Mijn verhaal’, de om iets te kopiëren. Acht uur om ont­ autobiografie van ‘s werelds bekend­ dekt te worden, ga er maar aanstaan. ste klokkenluider Edward Snowden, Journalisten waren ook naïef, leest als een jongensboek. Dat is een stelt Snowden. Er was nauwelijks vreselijk cliché om een recensie mee belangrijker dan terrorisme zelf’, aandacht voor openbare lezingen te beginnen, maar een blik achter de verzucht Snowden over die tijd. waarin CIA’s Chief Technology Offi­ schermen van een bewust herme­ 11 september viel bovendien samen cer Gus Hunt ronduit stelde dat het tisch gesloten organisatie is nu met een enorme sprong in wat doel is alle door mensen gegenereer­ eenmaal spannend. Snowden erkent technisch mogelijk was, iets waar de informatie in te zien. Hunt grapte dat ruiterlijk, als hij schrijft over de inlichtingendiensten dankbaar bij die gelegenheid dat hij telefoons zijn eerste klussen voor de National gebruik van maakten. van aanwezige journalisten kon Security Agency (NSA) en de Central Terwijl collega’s werden uitge- tracken. Intelligence Agency (CIA). De macht zonden naar ‘mooie pretstadjes Wat Snowden vertelt over zijn keuze die hem was toegekend door toe­ met molens en fietsen, waar je ‘De auto- van journalisten en media om het gang tot omvangrijke systemen was zelden explosies hoort’ werd hij biografie, materiaal aan te lekken, is verhel­ verleidelijk, schrijft Snowden, die gestationeerd in Genève – de stad is met derend. Hij was ervan overtuigd lange tijd geloofde in ‘de missie’ van waar ironisch genoeg ook het we- humor en dat de ingewikkelde materie vóór zijn werkgevers. reldwijde web werd uitgevonden. oog voor publicatie een vertaalslag nodig had. Snowden werd geboren in een Een rapport dat hij als systeembe­ detail Door journalisten. Daarom wilde hij liefdevol - maar uiteindelijk gebro­ heerder moest beoordelen omdat geschre- niet met WikiLeaks in zee, omdat ken - gezin, met een vader die voor het was geflagged vanwege een ven’ die organisatie de stukken alleen de Amerikaanse overheid werkte. rechtenkwestie, bleek te handelen onbewerkt zou publiceren. Een gezin waarin zijn interesse in over het massaal afluisteren van Een andere potentiële kandidaat, computers werd gestimuleerd. telefoonverkeer, óók van Amerika­ The New York Times, viel ook af. Die De auteur neemt veel tijd voor deze nen. Ook zonder toestemming van krant legde de onthulling over on­ onschuldige periode van inbel­ een rechter. Het was een belangrijke, geoorloofd afluisteren van telefoon­ modems en (pre-internet) bulletin negatieve mijlpaal. ‘Nadat ik dit ge­ gesprekken van Amerikanen een board systemen. Als een geduldig heime rapport gelezen had, leefde ik jaar lang in de la, nadat de Ame­ docent legt hij lastige termen uit en in de weken, zelfs maanden daarna, rikaanse overheid had gesteld dat doet dat met een geestige onge­ in een waas’, schrijft Snowden. erover publiceren schade zou aan­ dwongen toon, die ook in de Neder­ De datahonger van zijn werkgevers richten aan de nationale veiligheid. landse vertaling overeind blijft. en de soms onbeschaamde opschep­ Snowden verwachtte vrijwel direct Niet lang na de aanslagen van 11 perij wat inlichtingendiensten po­ te zullen worden geïdentificeerd, zo­ september 2001 kwam Snowden in tentieel konden en wat ze praktisch dat elk uit- of afstel in het publiceren dienst van de CIA en later NSA. Hij déden onder klinkende namen als het klokkenluiden nutteloos zou ma­ geloofde lange tijd dat de middelen PRISM, UPSTREAM, STELLARWIND, ken. Stiekem hoopte de klokkenlui­ het doel heiligden. Hij raakte echter OPTICNERVE, PHOTONTORPEDO­ der dat journalisten de misstanden gedesillusioneerd over de metho­ en XKEYSCORE sterkten hem in zijn misschien zelf zouden ontdekken den en reikwijdte van de gekozen idee klokkenluider te moeten wor­ ‘Wat deden journalisten anders de aanpak. ‘Terrorismepolitiek werd den. Hij beschrijft hoe eenzaam dat hele dag, behalve twitteren?’ oktober 2019 recensies 71 Over boeken, bladen, films, radio- en tv programma’s en internetsites

Uiteindelijk viel zijn keuze op do­ cumentairemaakster Laura Poitras, journalist Glenn Greenwald en de dagbladen The Guardian en The Washington Post. Snowden reisde naar Hongkong met contant betaal­ de vliegtickets en zoals dat heet: the rest is history. Snowden belandde uiteindelijk in Rusland, waar zijn verblijfsvergun­ ning geldig is tot augustus 2020. Het gastland bood hem bij aankomst in 2013 via een cold pitch het voorstel om voor inlichtingendienst FSB te komen werken. Waar de klokken­ in een Indische woongroep woont luider straks heen gaat is de vraag. (‘Hoe ouder je wordt, hoe meer je Frankrijk of Duitsland, mits die asiel BLAD bij je eigen soort wilt zijn’), als voor willen verlenen. Theodor Holman, wiens banden met De autobiografie, met humor en oog Lef en humor Nederlands-Indië veel minder een voor detail geschreven, geeft een rol spelen. (‘Mijn eventuele Indische inzicht in Snowdens beweegrede­ in PINDA* Als je de titel PINDA* boven een trekken doen me niks’). PINDA* nen en de ongebreidelde macht die nieuw magazine over Indische gaat over identiteit en trots, maar inlichtingendiensten zich hebben Nederlanders durft te zetten, heb ook over schuld en schaamte. En toegeëigend. Hij waarschuwt over je lef. En humor. ‘Onfatsoenlijk’, gelukkig ook: over lekker eten en de kracht van metadata: gegevens zou de Indische tante van Ricci reizen. óver je gedrag. Inlichtingendiensten Scheldwacht, de bedenker en Scheldwacht heeft lang gelobbyd hoeven niet eens precies te weten hoofdredacteur van PINDA*, voor dit magazine, en het kwam wát je zegt – wanneer en tegen wie zeggen. ‘Maar’, schrijft hij in zijn uiteindelijk precies 70 jaar na de is veelzeggend genoeg. redactioneel, ‘wat voor de een soevereiniteitsoverdracht aan Onze Nederlandse AIVD en MIVD kwetsend is, is voor de ander een Indonesië tot stand met een bijdrage hebben sinds enige tijd ook een koosnaampje. (...) Het Indische van het ministerie van VWS in gemoderniseerde spionagewet, mét ‘PINDA* verhaal is heel divers en kent het kader van de subsidieregeling sleepnetfunctie. Toch blijkt de Com­ gaat over meerdere lezingen.’ Collectieve erkenning van Indisch missie van Toezicht op de Inlichtin­ identiteit De titel, op het eerste gezicht dus en Moluks Nederland. Zijn gen- en Veiligheidsdienst inmiddels een goede grap of parodie, heeft dus buikgevoel was juist, want in de een geduchte waakhond, iets waar en trots, wel degelijk ook een andere lading. week van lancering verkocht de ik eerlijk gezegd altijd over twijfelde. maar Met PINDA* wil Scheldwacht het glossy (oplage 30.000) op veel Het is volgens mij geen overdrijving ook over grotere verhaal van de Indische- plaatsen al uit. Daarom is er een dat zonder de wereldwijde discussie schuld en Nederlanders (volgens het CBS nog tweede druk van 20.000 stuks die de gelekte documenten losmaak­ schaamte’ altijd de grootste groep naoorlogse onderweg. Volgens de uitgever is te, zulk toezicht minder scherp zou nieuwkomers uit hetzelfde land het niet ondenkbaar dat er nog een zijn. Gezien de offers die Snowden van herkomst) vertellen, in al zijn herdruk volgt. PINDA* ligt tot eind daarvoor heeft gemaakt, rest daar veelvormigheid. Dat doet hij in december in de winkel. Daarna enkel dank en ontzag voor. een verzameling uiteenlopende wordt besloten of er voldoende Lars Pasveer verhalen – van, over en opgetekend draagkracht is voor een vervolg. door bekende en minder bekende Linda Nab Edward Snowden: Onuitwisbaar. Indische Nederlanders. Er is zowel Mijn verhaal. Uitgeverij Balans, plaats voor een hoogbejaarde Cissy PINDA* is een uitgave van Stichting ISBN 9789463820691, 365 pagina’s, Jacob-Bulham die in Amsterdam Indomedia i.s.m. MIMM B.V. € 6,95 € 22,99 72 het vak villamedia

BOEK Verplicht nummer­ n Het boek ‘Het is oorlog, maar niemand die het ziet’ van Volks­ krant-journalist Huib Modderkolk is nu al een bestseller. Dat ligt onge­ twijfeld aan de uitgekiende PR (veel aandacht op tv en in de kranten) maar zeker ook aan de inhoud. Het is een boek dat ook voor journalis­ ten een verplicht nummer is. En wel om drie redenen. Modderkolk BLAD schrijft over onze digitale veiligheid. fout of vergissing nergens achter Hij gebruikt het werk van de Ne­ verschuilen. Dat dwingt dus tot nog derlandse inlichtingendiensten om zorgvuldiger werken dan wanneer Over spullen duidelijk te maken hoe kwetsbaar je je informatie kunt toeschrijven n De redactie van LINDA. vond we zijn voor digitale spionage en aan openbare bronnen. het na dertien jaar tijd voor iets sabotage. Allereerst is het boek dus Ten derde zet het boek je aan het nieuws. En daarom werden dit jaar een waarschuwing. denken. Wat moet ik zelf doen? Mod­ de specials LINDA.wonen en LINDA. Onze inlichtingendiensten zien derkolk biedt geen kant en klare mode geschrapt ten faveure van een inmiddels het gevaar van digitale oplossingen. Wel wat vindplaatsen nieuwe lifestylegids: LINDA.loves, ontwrichting van onze samenleving voor tips, specifiek voor journalisten een gids vol tips over alles wat het wel, maar de bevolking, met voorop die bewuster door het leven willen leven leuker maakt. de politiek, wentelt zich nog in on­ gaan. En eerlijk gezegd ben ik na De gids is bedoeld voor vrouwen wetendheid of op zijn minst ontken­ lezing van zijn boek eerder moede­ die ‘wel smaak hebben, maar ning. Minister-president Mark Rutte lozer dan strijdvaardiger geworden. geen geld. Voor vrouwen die kreeg de afgelopen jaren een aantal Een beetje voorzichtiger doen lukt wel geld hebben, maar geen tijd. keer het meer dan dringende advies nog wel, maar tegen het geweld van En voor vrouwen die wel tijd extra geld uit te trekken voor de di­ Iraanse, Chinese of zelfs Nederland­ hebben, maar geen idee’ staat in gitale veiligheid van de overheid en se inlichtingendiensten lijkt mij het persbericht.Daar ontbrak nog even zo vaak heeft hij dat volstrekt geen kruid gewassen. één doelgroep: adverteerders. Door genegeerd. Jammer dat hij zelf geen heel helder de focus niet meer alleen op wonen Het boek kun je ook als een hand- antwoord geeft op de vraag die hij en mode te richten, maar ook beauty, boek lezen over verantwoorde aan het begin van het boek stelt: ‘Eerlijk eten en reizen erbij te pakken, zijn er onderzoeksjournalistiek. Modder­ hoe komt het dat we met z’n allen gezegd daar ineens ook veel meer van. kolk vertelt over de tijd en moeite die nog bellen met smartphones en ben ik na Ondanks dat is de gids nog altijd het kost om bronnen op te sporen en Facebook gebruiken? Waarschijnlijk lezing van onmiskenbaar LINDA. Met veel te spreken. Wanneer je iemand een ontbreekt het antwoord omdat hij het boek BN’ers (Ilse DeLange, Guus Meeuwis, bron kunt noemen, hoe je samen­ dan een boek over psychologie had eerder Nikkie Plessen) en de ooit door LIN­ werkt met andere media, wat je wel moeten schrijven. Het maakt zijn moede- DA. groot gemaakte beeldportretjes en wat je vooral niet opschrijft en boek niet minder urgent. De oorlog lozer dan (BH-verkoopsters), is LINDA.loves hoe je bronnen beschermt. die niemand ziet woedt volop en het strijd- vooral een verzameling spullen, Ook interessant is zijn kijk op het is goed dat Modderkolk ons daar spullen en nog meer spullen. Los gebruik van anonieme bronnen. meer bewust van maakt. vaardiger van de verkoopcijfers ongetwijfeld Onvermijdelijk in zijn werk. Hij Dolf Rogmans geworden’ nu al een financieel succes. vraagt om vertrouwen van zijn pu­ Linda Nab bliek. Terecht. Tegelijk stelt het hoge Het is oorlog maar niemand die het eisen aan hem. Omdat zijn bronnen ziet. Podium. ISBN 9789057599804, LINDA.loves is een uitgave van Talpa anoniem zijn, kan hij zich bij een 272 pagina’s, € 20,50 en kost € 7,50 oktober 2019 de vereniging 73 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Sebastiaan ter Burg

74 Mag dat zomaar? 75 Column Rob Cox 76 Hoe gaan we de positie van programmamakers versterken? 78 Werkgroep Cartoonisten 81 NVJ Academy en evenementen 82 Jermaine Ellenkamp: ‘Persvrijheid is geen nattevingerwerk’ 83 Column Yvonne Berkeljon 74 mag dat zomaar? oktober 2019 Heb je ook een kwestie die je aan onze juristen wil voorleggen? Mail: [email protected] of kijk op nvj.nl/rechtshulp

Mag je namen in de media voluit noemen?

Bekende Nederlanders die publiciteit had gezocht. Hierbij had hij zelf in de problemen raken zijn gedrag in verband met zijn functione- vinden hun naam nogal ren als burgemeester gebracht, waardoor eens voluit in de media. zijn privéleven ook een politieke zaak was Hoe zit dat eigenlijk? geworden. Namen noemen, In Quote werd Anne-Wil Duthler, lid van mag dat zomaar? de Eerste Kamer, beticht van belangenver- strengeling. De rechter oordeelde dat de Ja/NeeHet hangt er, zoals zo vaak in juridisch samenleving erbij gebaat is te worden ge- Nederland, van af. De media dienen niet te ïnformeerd over de (on)kreukbaarheid van berechten, maar te berichten. Toch worden haar vertegenwoordigers. Omdat het privé namen steeds vaker volledig genoemd. handelen mogelijk ook invloed had op het Dan kan de BN’er naar de rechter stappen handelen als Kamerlid vond de rechter dat wegens schending van de eer en goede Quote de volledige naam mocht plaatsen. naam en aantasting van de privacy. De media kunnen zich op de vrijheid van In het geval van een hoogleraar die zich (journalistieke) meningsuiting beroepen. schuldig had gemaakt aan ‘grensover- Wat zwaarder weegt, hangt af van alle schrijdend gedrag’ stelde de rechter echter omstandigheden van het geval. vast dat de NRC niet zijn volledige naam mocht plaatsen, hoewel er sprake was van Afgelopen zomer heeft de rechter een een publiek figuur. In het kader van de aantal uitspraken gewezen waaruit blijkt #metoo-kwestie was niet zozeer de naam onder welke omstandigheden het noemen van de persoon van belang, maar de om- van de volledige naam is toegestaan. standigheid dat de UvA (aanvankelijk) niet had opgetreden. Ook was de naam binnen Zo was het noemen van de naam van de de eigen kring reeds bekend en achtte burgemeester van de meest zuidelijke de rechter de hoogleraar reeds genoeg provinciehoofdstad van ons land, Onno gestraft, zodat de schade die de hoogleraar Hoes, toegestaan. Allereerst omdat publie- berokkend zou worden bij het noemen van ke figuren zich meer publiciteit en kritiek zijn naam niet te rechtvaardigen viel. moeten laten welgevallen dan mensen zonder publieke functie. Het was in deze Kortom: namen noemen mag, maar niet procedure de vraag of dat in dit geval ook zomaar! voor het privé­leven van de burgemeester­ moest gelden. Het Hof oordeelde dat de SACHA SCHRAVEN, burgemeester zelf (herhaaldelijk) de NVJ ADVOCATEN EN JURISTEN opinie 75 Rob Cox is lid van de onderhandelingsdelegatie cao Uitgeverijbedrijf

GEEN KERSTPAKKET

Dat scheelt een kleine tien mille. Maar Tsja, dat is dan toch weer daar gaat het kabinet volgend jaar ook aan morrelen. Gelukkig betaalt mijn werkgever pijnlijk. Sta ik daar met (Mediahuis Limburg, red.) meer dan het een collega te praten over minimum voor freelancers, maar dat geldt de vakantiedagen en de niet overal. dertiende maand, zegt een Op 11 september zit ik bij het cao-overleg andere collega: ‘dat heb ik voor het Uitgeverijbedrijf. Prominent op de allemaal niet’. Raar, want NVJ-agenda staat gelijk werk, gelijke belo- ning, ook voor freelancers. En al snel blijkt hij is voor mijn gevoel dat dit onderwerp een stuitbevalling heeft. een vaste waarde op de Op dit vlak schieten de werkgevers, de goe- redactie, loopt hier al de niet te na gesproken, al jaren collectief een paar jaar rond, bijna in een kramp. We sluiten de vergadering dagelijks. Vaste waarde of af zonder resultaat. Er is een volgende niet, hij wordt niet echt op bijeenkomst nodig en tot die tijd spreken de delegaties af niets te zeggen over de waarde geschat. inhoud van de vergadering. Publiciteit kan beeld Ingrid de Groot de onderhandelingen schaden. Iets met broedende kippen en zo. amen slaan we even aan het re- De flexibilisering van de arbeidsmarkt kenen. Geen 25 vakantie­dagen: heeft het evenwicht in de polder verstoord. dat is goed voor 10 procent Het is een ingewikkelde materie, ook voor salaris. Geen dertiende maand: werkgevers. Als bonden zijn we op zoek 8 procent salaris. PKB? Wat is naar een nieuw, eerlijk evenwicht tussen Sdat? 12 procent van je salaris. Als zzp’er vast en flexwerk. Bij de vorige cao bleek mag hij zijn eigen pensioen betalen. Een dat een deel van de werkgevers daar best werkgeversbijdrage krijgt hij daarvoor niet. over wil praten, maar een ander deel wil de Dat scheelt ook weer 12 procent salaris. goedkope arbeid graag behouden. De arbeidsongeschiktheidspremie is voor En zo lang die laatste groep niet wil eigen rekening, dus heeft hij die niet. En schuiven, hebben we een probleem. Deze het pijnlijkste moment: als iedereen aan problematiek loopt als een aardscheur het eind van het jaar met een kerstpakket door onze bedrijven. De kloof wordt steeds en 70 euro cadeaubonnen naar huis gaat, groter. En ook de uitgevers kunnen dat niet krijgt hij niks. Want hij hoort er dus offi­ blijven negeren. cieel niet bij. De volgende dag spreek ik de freelance-­ Ik ben er even stil van. 42 procent minder collega bij de koffieautomaat. ‘En, hoe ging salaris dan een collega in vaste dienst het?’, vraagt hij. ‘Mag er niks over vertel- die hetzelfde werk doet. En dan heeft die len’, zeg ik maar noem wel onze looneis collega ook nog enige mate van baanzeker- van 5 procent. ‘Mooi, ik hoop dat het lukt. heid. Mijn freelance-collega heeft dat niet. Jullie verdienen het’, zegt hij. Hoera, gelukkig heeft hij wel een zelfstan- En dan zeg ik maar eens even helemaal digenaftrek en nog een jaar startersaftrek. niets. 76 de nvj oktober 2019 Hoe gaan we de positie van programmamakers versterken?

De ene actie tegen de e acties hebben al geleid tot omroepbezuinigingen een aantal successen. Zo kon is nog niet voorbij of de de NPO in 2018 alsnog reke- volgende bezuinigings­ nen op een eenmalige extra plannen buitelen over de bijdrage, waardoor de be- Dzuinigingen werden teruggedraaid van 62 publieke omroep heen. miljoen naar 22 miljoen euro. En onlangs De programmamakers gaf minister Slob aandacht te hebben voor zijn ongewild in een de positie van de programmamakers in het 6 september - Programmamakers van meer rollercoaster terecht­ omroepbestel. In zijn visiebrief wordt de dan 85 omroepprogramma’s overhandigen gekomen. Gelukkig journalistiek als een van de belangrijkste een manifest aan Tweede Kamerleden. kerntaken van de publieke omroep extra 6 september - NPO kan alsnog rekenen op groeit de groep die benadrukt. Dit alles moet zich nu verta- een eenmalige extra bijdrage vanuit Den in verzet komt. Hun len naar concrete beleidsmaatregelen en Haag van 40 miljoen euro. ‘In elk geval boodschap is luid en afspraken. ‘We zijn vasthoudend’, stelt klinkt hier de erkenning dat de afhan- duidelijk: niet nog omroepsecretaris Wais Shirbaz, ‘en dat kelijkheid van de STER-inkomsten heel meer bezuinigen en weten ze inmiddels.’ ongezond is. De 40 miljoen blijft echter een In de komende maanden worden landelijke zoethoudertje.’ meer inspraak voor en regionale redacties bezocht en debatten 19 september – Een delegatie waarin programmamakers. georganiseerd met als belangrijkste doel- programmamakers vanuit alle omroepen stelling: het versterken van de positie van vertegenwoordigd zijn, komt bijeen. Doel de programmamakers. van dit zogeheten programmamakers-over- leg publieke omroep is dat zij actief worden Meer dan 200 programmamakers van de NPO Wil je nu al meepraten of heb je ideeën? betrokken bij de vernieuwings- en pro- komen naar Beeld en Geluid om te praten over de Graag! Neem contact op met Milen van grammeringsplannen van de NPO. bezuinigingsplannen (2018, Sebastiaan ter Burg) Boldrik, [email protected] 3 oktober - Het programmamakers-overleg publieke omroep wil op zeer korte termijn overleg met de NPO-directie, zodat er tijdig Op deze pagina’s een overzicht van een jaar een plan op tafel komt dat kan rekenen op lang acties bij de publieke omroep met de draagvlak vanuit de makers. programma­makers in de hoofdrol 5 november - De landelijke, regionale en lokale publieke omroepen besluiten om het 2018 sociaal plan niet meer te handhaven vanaf Juli - De NPO dreigt in 2019 62 miljoen euro 1 januari 2019. De NVJ komt hiertegen in vanuit Den Haag te moeten bezuinigen. De verzet nu de publieke omroep een forse journalistiek en de documentaires zouden reorganisatie wacht. hierbij ontzien worden. Toch gaat het mes 8 november - De NVJ en het programma- in een aantal uitzendingen op NPO 2. makers-overleg willen in een nieuw bestel 30 augustus - Meer dan 200 programma- naast inspraak tevens continuïteit van de makers van de NPO komen naar Beeld en journalistieke en informatieve programme- Geluid om te praten over de bezuinigings- ring door middel van kernredacties. plannen. Ze zijn woedend over het gebrek 17 december - De NVJ ontvangt het voorstel aan informatie vanuit de NPO. De bood- van de werkgevers naar aanleiding van schap van die dag: ‘Gebruik redacties voor het opzeggen van het huidige sociaal plan de vernieuwing. Laat makers meedoen in door de publieke omroep. Een onaccepta- plaats van aanhoren.’ bel voorstel. publieke omroep 77

3 september - De NVJ stuurt haar voorstellenbrief voorafgaande aan de onderhandelingen voor een nieuwe cao bij de publieke omroep en vraagt hierin o.a. een loonsverhoging van 5 procent, aandacht voor werkdruk, veiligheid en een betere medezeggenschapspositie voor programmamakers. 10 september - Ruim 100 programma- makers van de publieke omroep voeren actie in Den Haag. Aanleiding voor de actie was de petitie ‘Publieke Omroep, juist nu’ die ruim 15.000 handtekenin- gen opleverde. 11 september - De aandacht voor de De makers van meer dan 85 positie van programmamakers is in de omroepprogramma’s overhandigen een manifest aan Tweede visiebrief van minister Slob ten onrechte 2019 Kamerleden (2018, Remco Gielen) terechtgekomen onder het kopje ‘Betere 28 januari - De omroepwerkgevers hebben benutting buitenproducenten’. Dit stelt hun werknemers laten weten dat zij eenzij- minister Slob vast tijdens het debat over dig een sociale regeling hebben vastgesteld zijn visiebrief. De NVJ is blij met deze die zij bij de komende reorganisaties zullen aanpassing en aandacht van de minister toepassen. De NVJ vindt dit een ongepaste voor de positie van de makers binnen handelwijze en maakt bezwaar. het omroepbestel. 6 februari - In afwachting van zijn lang- verwachte visiebrief over de toekomst van de publieke omroep vraagt de NVJ aan minister Slob (Media), Kamerleden, NPO en omroepen aandacht voor de positie van programmamakers in het nieuwe omroep- bestel en voert diverse gesprekken met genoemde partijen 25 maart - De NVJ en omroepwerkgevers hervatten het formele onderhandelings- Programma- overleg over een sociaal plan. Deze ge- makers van sprekken resulteren in een nieuwe sociale de publieke omroep, NPO, regeling die veel beter is dan de eerder CVO en poli- eenzijdig door de omroepwerkgevers opge- tiek gaan in discussie over legde regeling. de visiebrief van minister 14 juni - Minister Arie Slob stuurt de Slob (2019, visiebrief over de toekomstplannen van Remco Gielen) de NPO. Een van de plannen is de reclame voor 20.00 uur te schrappen. De brief lijkt het belang van een sterke publieke omroep te onderschrijven maar zorgt in deze vorm vanaf 2021 voor een nieuwe bezuinigings- Ruim 100 ronde die de programma’s rechtstreeks zal programma- raken. makers voeren actie in Den 29 augustus - Programmamakers van de Haag. Aanlei- publieke omroep, Martijn van Dam (NPO), ding is de peti- tie ‘Publieke Joost Sneller (D66) en Arjan Lock (College Omroep, juist van Omroepen) gaan in discussie over de nu’ die meer dan 15.000 visiebrief. ‘Wie gaat er in Den Haag voor de handtekenin- publieke omroep opstaan? En zeggen: no gen opleverde. (2019, Remco more?’ Gielen) 78 de nvj oktober 2019

ROWAN BLIJD VOORZITTER VIP Het ViP-bestuur heeft Rowan Blijd benoemd tot de nieuwe voorzitter van ViP. Zij volgt Manon van den Brekel op die lid wordt van het hoofdbestuur van de NVJ. Wouter van Dijke is de nieuwe vice-voorzitter van ViP. Als gevolg van de bestuurswisselingen is het bestuur ook op zoek naar nieuwe kandidaat-leden. Bestuurslid Misha Melita, haar termijn loopt dit jaar ten einde, stelt zich herverkiesbaar. Wel kunnen zich tegenkandidaten melden.

Werkgroep voor Heb je interesse om lid te worden van het leukste cartoonisten van start bestuur van en voor jonge journalisten? Ben je De NVJ start een werkgroep voor journalistieke teke- studerend of startend journalist met niet naars. De werkgroep wil de cartoonisten bijstaan die meer dan vijf jaar journalistieke nationaal of internationaal in de problemen komen of ervaring? Je kunt je aanmelden tegen zaken aanlopen met betrekking tot auteursrecht tot en met 13 oktober. Kijk of vergoedingen. Ook wil de werkgroep aanhaken bij voor meer informatie op de freelance (foto)journalisten die al jaren strijden voor NVJ.nl. betere tarieven. Het initiatief voor de werkgroep komt van Tjeerd Royaards, winnaar van de Inktspotprijs 2018. Via de werkgroep kan meer zichtbaarheid worden ge- geven aan de cartoonisten, kan er meer grip komen op een eerlijke beloning en gericht actie worden onderno- men bij schending van copyright of bij bedreigingen, aldus Royaards. Ook kunnen activiteiten en faciliteiten worden georganiseerd met een specifieke meerwaar- de voor cartoonisten. In het afgelopen jaar kwam een n le ie G groep van cartoonisten diverse keren bij elkaar om co e m R ld: hun wensen op papier te zetten. In april kwam hier het B ee manifest uit voort, dat werd ondertekend door vijftien tekenaars, onder wie Joep Bertrams en Hajo de Reijger. Royaards hoopt voor het einde van dit jaar ten minste vijftig werkgroepleden bij elkaar te hebben.

Heb je interesse­ om deel te nemen in deze werk- ‘NVJ en het Genootschap van groep? Meld je dan aan Hoofdredacteuren hebben op NVJ.nl. begrip voor de uitzonderlijke situatie waarin de rechtbank verkeert, maar blijven van mening dat er een modaliteit gevonden had kunnen worden om de pers toch zijn werk te kunnen laten doen’

Thomas Bruning, algemeen secretaris, naar aanleiding van de besloten pro-formazitting in de Marengo-strafzaak, kort na de liquidatie van advocaat Derk Wiersum. nieuws 79

VACATURE CAMPAIGNER/ORGANIZER De tarieven voor nieuwsfotografie staan onder druk en de campagne ‘Fotojournalistiek heeft een prijs’ moet daar verandering in brengen. De fotojournalisten zélf BESTUURS­ spelen daar een belangrijke rol in. De campaigner/­ KANDIDATEN organizer (0,8-1 fte 32-36 uur) is een belangrijke SECTIE ZELFSTANDIGEN schakel tussen de fotojournalisten en het projectteam De kandidaten voor het nieuwe bestuur van van de campagne. Op NVJ.nl vind je meer informatie. de sectie Zelfstandigen zijn bekend. In totaal Reageren kan tot uiterlijk 13 oktober. hebben zich twaalf kandidaten verkiesbaar gesteld voor vier bestuurszetels. Leden van de sectie hebben deze week een e-mail ontvangen, waarin zij worden verzocht hun stemvoorkeuren uit te spreken. Stemmen kan tot en met 9 oktober. Meer informatie over de kandidaten vind je op NVJ.nl.

DESKUNDIGENBIJEENKOMST UITREISBEPERKING Voorafgaand aan de stemming in de Eerste Kamer komt er een deskundigenbijeenkomst over het wetsvoorstel ‘Strafbaarstelling verblijf in een door een terroristische organisatie gecontroleerd gebied’. Journalisten die willen afreizen naar terreurgebieden moeten volgens deze wet vooraf toestemming vragen bij het ministerie van Justitie. Het wetsvoorstel leidde tot veel protest van journalisten. Ook de NVJ maakte bezwaar vanaf de eerste fase van het wetsvoorstel. Algemeen secretaris Thomas Bruning: ‘De minister van Veiligheid en Justitie en een meerderheid in de Kamer zijn in een soort tunnelvisie terechtgekomen, waarbij de onafhankelijkheid van de pers en ngo-medewerkers een soort secundair belang vertegenwoordigen. Dit is een ondoordachte wet, die tegen veel rechtstatelijke uitgangspunten ingaat en slechts in drie landen in de gehele wereld wordt toegepast.’ De NVJ pleitte enkele weken geleden al voor een uitzonderingspositie voor journalisten. Vorige week werd besloten eerst deskundige partijen te horen, waaronder de NVJ en journalisten die hun bezwaren kenbaar kunnen maken op het wetsvoorstel. De senatoren Gala Veldhoen (GroenLinks), Boris Dittrich (D66) en Jeroen Recourt (PvdA) gaan deze bijeenkomst voorbereiden. Tevreden over je NVJ lidmaatschap?

Maak je collega lid en ontvang zelf € 25,- Het lidmaatschap is fiscaal aftrekbaar!

nvj.nl/maakjecollegalid

www.nvj.nl [email protected] 020-3039 700 @nvj

Maakjecollegalid_2016_09_05.indd 1 08-11-16 15:47 Academy EVENEMENTEN Landelijke trainingsdag Leden van de NVJ, NVF, Nieuwspoort, Auteursbond en redactiecommissies dagbladsector De Coöperatie ontvangen 20-50% korting. Training voor redactiecommissies in de dagbladsector. Voor (aspirant)leden redactiecommissie en journalisten Social media en online identiteit die overwegen een redactiecommissie op te richten. Met behulp van Social Media kun je jouw persoonlijke Aanmelden via [email protected] o.v.v. trainingsdag merk zelfstandig opbouwen op een manier die bij je past redactie­commissie. en in direct contact treden met je doelgroep. 8 oktober | Van der Valk Breukelen | 10.00 – 16.00 uur 10 oktober | 10.00 – 16.30 uur | Amsterdam Lancering PersVeilig Leer je werk presenteren Tijdens deze bijeenkomst wordt PersVeilig gelanceerd met Leer hoe je jezelf en je werk op een natuurlijke manier als doel journalisten beter te beschermen tegen agressie kunt presenteren. en geweld. PersVeilig is een initiatief van de NVJ, het 23 oktober | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam Genootschap van Hoofdredacteuren, Politie en Openbaar Ministerie. Tevreden over je Datajournalistiek voor beginners 4 november | locatie nog niet bekend | 15.30 uur Leer data vinden, analyseren en visualiseren. 24 oktober | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam ALV Plus+ Leden van de sectie Plus+ ontvangen nog een uitnodiging. NVJ lidmaatschap? Doelgericht pitchen O.a. over pensioenen. Deze vergadering is op dezelfde Pitchen = doelgroepdenken, is op zoek gaan naar de beste locatie en voorafgaand aan de Algemene Ledenvergade- invalshoek en verhaalideeën – afgestemd voor dát blad, ring van de NVJ. die site. Is goed voorbereid je ideeën presenteren. Hoe 20 november | De Observant Amersfoort | 13.00 – 15.00 uur concreter, hoe beter! Maak je collega lid en ontvang zelf € 25,- 29 oktober & 13 november | 13:30 - 17:00 uur | Amsterdam Algemene Ledenvergadering NVJ Alleen voor leden. 15.00 uur inloop ALV NVJ, 15.30 uur Het lidmaatschap is fiscaal aftrekbaar! Conversiegericht schrijven start, afsluitende borrel om 17.30 uur. Na de borrel op de- Cursus voor tekstschrijvers en journalisten die hun zelfde locatie is er NVJ event over werkdruk. ALV-agenda ­online lezers niet alleen willen informeren, maar ook volgt online op nvj.nl/agenda, inschrijven voor deze ALV willen activeren en aanzetten tot gewenst gedrag. is verplicht. 31 oktober | 10:00 - 17:00 uur | Amsterdam 20 november | De Observant Amersfoort | 15.30 – 17.30 uur

Van (nieuws)bron naar verhaalplan NVJ-debat over werkdruk Verhalend schrijven voor journalisten. ‘Maak je niet (werk)druk - Zo pak je het aan’. Een inspire- 7 & 21 november | Amsterdam rende avond met sprekers, een paneldiscussie en volop tips & tricks om werkdruk aan te pakken. Voor leden en Basic beeldredactie niet-­leden. Inschrijven verplicht via nvj.nl/agenda. De redacteur van deze tijd houdt zich niet alleen meer 20 november | De Observant Amersfoort | v.a. 18.30 uur nvj.nl/maakjecollegalid bezig met het geschreven woord. Steeds vaker wordt hem of haar gevraagd om ook beeldsturend te kunnen werken. In deze cursus leer je de basisprincipes van beeldredactie. 12 & 27 november | 13:30 - 17:00 uur | Amsterdam COLOFON Aan dit katern werkten mee Yvonne Berkeljon, Sebastiaan ter Hoe werf je opdrachten? Burg, Rob Cox, Remco Gielen, Alles over koude acquisitie. Bouw een netwerk waar je Truus van Gog, Ingrid de Groot, jaren mee voort kunt! Tjeerd Royaards, Sacha Schraven. 14 november | 13.30 – 17.00 uur | Amsterdam (Eind)redactie Connie Wiering. Vormgeving Anneke de Bruin. Dit katern valt Brainstormen in je eentje onder redactionele Contact Hoe bedenk en ontwikkel je bruikbare ideeën als verantwoordelijkheid 020 303 97 00 – [email protected] ­één­pitter? Hoe houd je je blik fris en geïnspireerd en van de NVJ. Het www.nvj.nl – twitter @nvj www.nvj.nl [email protected] doel is om leden en hoe kun je ook onder druk creatief zijn? Post Postbus 75997 – 1070 AZ niet-leden van de 020-3039 700 @nvj 15 november | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam Amsterdam NVJ te informeren, te inspireren en Bezoek Johannes Vermeerstraat 22 www.nvjacademy.nl 020-3039739 [email protected] te verbinden. 1071 DR Amsterdam

Maakjecollegalid_2016_09_05.indd 1 08-11-16 15:47 82 aan het woord Misdaadverslaggever bij RTL Boulevard Jermaine Ellenkamp (25) nam het initiatief tot het Jouw persoonlijk kort geding om het weren van de pers bij de schouw adviseur in de zaak-Nicky Verstappen.

‘PERSVRIJHEID IS GEEN Thomas Bruning 06 20 49 52 45 NATTEVINGERWERK’ [email protected] algemeen secretaris, Nicky Verstappen Kort geding secretaris internet ‘Bij RTL Boulevard volgen we de zaak Nicky ‘Via de rechter en het OM kregen we te Verstappen al heel lang en tegenwoordig is horen dat de pers niet bij de schouw mocht het mijn dossier. Elke stap in het onder- zijn. Opvallend, want toen politie en zoek volgen we op de voet, ook omdat de justitie op zoek waren naar Jos B. wilden Wais Shirbaz zaak zo’n maatschappelijke impact heeft ze maar al te graag media-aandacht. Er 06 50 23 55 77 gehad. Toen we hoorden dat er een schouw zou een risico zijn voor het “ordentelijk [email protected] zou komen waarbij de nabestaanden, de verloop” van de zitting en de veiligheid, secretaris verdachte, rechters en officieren onder maar journalisten doen verslag van wat er andere naar de plek terug zouden gaan gebeurt, die vormen geen gevaar. Ik heb tijdschriften en omroep waar Nicky gevonden is, wilden wij daar toen samen met NVJ-secretaris Thomas natuurlijk verslag van doen.’ Bruning een aantal landelijke media Rosa García López opgetrommeld (o.a. De Telegraaf, NOS, RTL Nieuws en AD, red.) om een brief te 06 14 49 96 19 schrijven met het verzoek de beslissing [email protected] te heroverwegen, maar toen daar zonder secretaris argumenten op werd gereageerd hebben zelfstandigen,­ NVF we besloten tot een kort geding om de persvrijheid te verdedigen.’ Jochem Dijckmeester Signaal 06 21 56 59 73 ‘Het is jammer dat de voorzieningenrechter [email protected] het oordeel van de rechter niet heeft willen secretaris overrulen, maar ik ben wel heel blij dat we de zaak hebben aangespannen. Ik kan pensioenzaken me niet herinneren dat media zich eerder op deze manier hebben gebundeld. Het is een duidelijk signaal: in een democratie is Ellen Bonke het belangrijk dat de rechtspraak open- baar is, en dat wij niet zomaar genoegen 06 82 31 76 94 nemen met een ongefundeerde beslissing. [email protected] Persvrijheid is geen nattevingerwerk. We secretaris dagblad hopen hiermee dan ook een discussie op gang te krijgen over de openbaarheid van de rechtspraak.’ Milen van Boldrik NVJ 06 41 78 23 04 ‘Als lid heb ik niet eerder een beroep [email protected] gedaan op de expertise. Maar met deze secretaris ViP en Plus zaak zie ik in wat de voordelen zijn van de belangenorganisatie. De NVJ heeft een belangrijke rol gespeeld om alle partijen bij elkaar te krijgen en samen een front te vormen.’ beeld Truus van Gog Tekst Misha Melita Noodnummer: 06 51 52 95 62 oktober 2019 berkeljon 83 Yvonne Berkeljon is advocaat van de NVJ [email protected]

HOUD DE DIEF!

naast zich. Een opladend mobieltje in een ‘Gelukkig hebben we stopcontact in een café. De Geschillencom- meer verstand van missie beoordeelt dan of de consument in verzekeren..’, gaat voor een specifieke situatie voorzichtig genoeg de NVJ-advocaten niet is geweest. In de hier gegeven voorbeelden op. Wij zijn er voor uw vond de Geschillencommissie de consu- zaken op het gebied ment onvoldoende voorzichtig. Een tas laat je niet onbeheerd naast je tafeltje staan van werk en inkomen. en (kostbare) bagage in de trein moet op Maar er komt wel eens schoot, of onder de voeten en niet in het een verzekeringskwestie rek. Ook de mobiel in het café hoefde niet langs en dan proberen te worden vergoed. Allemaal onvoldoende we toch met een beetje waaks gedrag. gezond juridisch Kun je je dan als consument geen moment van onoplettendheid permitteren? Nou verstand mee te kijken. vooruit: de verzekeraar moest de volgende beeld Truus van Gog pechvogels wel hun schade vergoeden: gestolen bagage van de achterbank, terwijl de bestuurder een kop koffie haalde in aatst nog belde een persfoto- het benzinestation. De bestuurder zag de graaf dat tijdens een treinrit zijn autoruit ingeslagen worden. Ook de gesto- camera was gestolen. De ver- len skikleding vanaf een speciaal daar- zekering wilde niets vergoeden voor bestemd rek in een restaurant met want de pechvogel had ‘niet de de eigenaar op tien meter afstand moest Lnodige zorg en zorgvuldigheid betracht worden vergoed. En een zieke treinreiziger om diefstal, vermissing of zoekraken te die één tas meeneemt naar het toilet en voorkomen’. De vermoeide fotograaf was haar overige bagage onder de hoede van in de trein in slaap gevallen terwijl hij zijn een medepassagier achterlaat, vergat in de fotoapparatuur op zijn rugzak naast zich haast haar tas op de wc omdat de oppasser op de bank had gezet. Tja…. Voor klachten snel moest uitstappen. De schade moest over verzekeringsmaatschappijen (die wel in deze situatie worden vergoed. De ziekte vaker proberen aan uitkering te ontkomen)­ van de treinreiziger zal wel een rol hebben bestaat een Geschillencommissie die uit- gespeeld. spraken doet die vaak gelden als een bin- Onze persfotograaf heeft denk ik het nakij- dend advies. En natuurlijk draait het dan ken. Ik verwacht, gezien de jurisprudentie, vaak om invulling van het begrip ‘normale een afwijzing van zijn claim bij de Geschil- voorzichtigheid’. lencommissie. Dure spullen in een trein Zomaar wat voorbeelden: een handtas op naast je plaatsen en zelf in slaap sukkelen de grond naast een terrastafel. Kostbare is – denk ik – niet voorzichtig genoeg. fotoapparatuur in het bagagerek – en Maar gelukkig hebben wij meer verstand niet zoals bij onze fotograaf op de bank van andere zaken. 2019