SpaarneBuiten landschappelijke onderbouwing voor 8 woningen aan de Mooie Nel HOLLANDSCHAP® Adviesburo voor Stad- en Landschapsarchitectuur SPM-1559 23 maart 2018 Moerdijkstraat 23 2751 BE Moerkapelle Colofon
SpaarneBuiten │ Haarlemmerliede en Spaarnwoude
landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel
Projectcode: SPM-1559
23 maart 2018
In opdracht van:
Uitgevoerd door: HOLLANDSCHAP® Adviesburo voor Stad- en Landschapsarchitectuur
Adres: Moerdijkstraat 23 2751 BE Moerkapelle
Tel: 079-5931819 E-mail: [email protected] Web: www.hollandschap.nl 2 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® Inhoudsopgave
1. Inleiding...... 5
2. Ontstaan van het huidige landschap...... 9
3. Historisch occupatiepatroon...... 13
4. Huidige situatie aan de Mooie Nel...... 15
5. Beleid en doelstellingen van Provincie en Gemeente t.a.v. ruimte en groen...... 17
6. Beschrijving van het plan...... 25
7. Gevolgen van de ontwikkeling voor het landschapsbeeld...... 27
8. Samenvatting en conclusies...... 29
9. Aanbevelingen m.b.t. de verkaveling, het beeld en de landschappelijke inpassing...... 31
Bronvermelding...... 33
HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 3 Masterplan SpaarneBuiten 2008 8 vrijstaande woningen aan de Mooie Nel worden ingezet als overgang tussen de nieuwe woonwijk en het landschappelijke gebied. 4 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 1. Inleiding
Met het Masterplan voor SpaarneBuiten werd in 2008 naast de a. de ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap; ontwikkeling van het nieuwe woongebied aan het Spaarne tevens b. de ordeningsprincipes van het landschap; de ontwikkeling van 8 vrijstaande waterwoningen aan de Mooie Nel c. de bebouwingskarakteristieken (architectuur, stedenbouw, gepland. openbare ruimte) ter plaatse; d. de inpassing van de nieuwe functies in de wijdere omgeving Gelet op de Provinciale Ruimtelijke Verordening (PRV) van maart 2017 (grotere landschapseenheid); is de locatie van de waterwoningen gelegen in het landelijk gebied als e. de bestaande kwaliteiten van het gebied (inclusief de ondergrond) bedoeld in de PRV. Nieuwe stedelijke ontwikkelingen in het landelijk als hiervoor bedoeld en de maatregelen die nodig zijn om gebied zijn mogelijk volgens de PRV mits deze onder meer voldoen aan negatieve effecten op deze kwaliteiten op te heffen in relatie tot de ruimtelijke kwaliteitseis als bedoeld in artikel 15 van de PRV. In het de nieuwe functies. artikel zijn ten aanzien van nieuwe stedelijke ontwikkelingen de volgende relevante eisen aangegeven: In deze landschappelijke onderbouwing wordt ingegaan op de ruimtelijke kwaliteitseis van artikel 15 PRV en de daarbij behorende ‘Leidraad 1) Een bestemmingsplan dat in het landelijk gebied voorziet in een Landschap en Cultuurhistorie. Ontwikkelen met ruimtelijke kwaliteit’ nieuwe stedelijke ontwikkeling als bedoeld in artikel 5a [...], voldoet (vastgesteld door PS op 21 juni 2010) (LLC). De conclusie van dit rapport aan de uitgangspunten zoals vermeld in de Leidraad Landschap en luidt dat de voorgenomen nieuwe stedelijke ontwikkeling voldoet aan de Cultuurhistorie (PS d.d. 21 juni 2010) ten aanzien van: eisen die artikel 15 PRV en de LLC daaraan stellen. a. de kernkwaliteiten van de verschillende landschapstypen en aardkundige waarden als bedoeld in artikel 8; In dit rapport wordt allereerst ingegaan op de ontwikkelingsgeschiedenis b. de kernkwaliteiten van de bestaande dorpsstructuur waaraan van het huidige landschap aan de Mooie Nel. Vervolgens worden wordt gebouwd; de huidige situatie en het huidige beleid ten aanzien van de c. de openheid van het landschap daarbij inbegrepen stilte en landschappelijke ontwikkeling in de gemeente Haarlemmerliede en duisternis; Spaarnwoude beschreven. Vanuit landschappelijk oogpunt worden de d. de historische structuurlijnen; mogelijke gevolgen van de bouw van de woningen benoemd. Voor de e. cultuurhistorische objecten. achtergrond van het vigerend beleid worden de conclusies verwoord. Tot slot worden er aanbevelingen gedaan voor de uitwerking van de 2) De toelichting van een bestemmingsplan geeft aan in welke mate ten landschappelijke inpassing en de terreininrichting. aanzien van de in het eerste lid bedoelde functies rekening is gehouden met: HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 5 Haarlemmerliede en Spaarnwoude - eilanden tussen het IJ en het Haarlemmermeer Op de kaart van J. Janssonius uit 1658 is te zien hoe Haarlemmerliede en Spaarnwoude als twee eilanden tussen de waterlichamen van het IJ en de Haarlemmermeer liggen, die via de Zuiderzee in open verbinding met de Noordzee staan. Twee stromen, het Spaarne en de Liede, scheiden het gebied van de duinrand en van Haarlem. Tussen Haarlem en Amsterdam is de trekvaart al gegraven. 6 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 2. Ontstaan van het huidige landschap
Het gebied van de huidige gemeente Haarlemmerliede en het IJ afgesloten. Het nog steeds inklinkende veen vergde steeds Spaarndam lag sinds de middeleeuwen als een eiland tussen het diepere ontwatering. De veenpolder werd door twee molens droog IJ en het Haarlemmermeer. Aan de westzijde sneden veenstromen, gehouden, waarvan één, de Liedemolen, op de plek van de huidige de Liede en het Spaarne, het eiland van het hogere duinlandschap molen ‘De Slokop’ stond. Een deel van het gebied van de huidige langs de Noordzeekust af. Via de Zuiderzee stonden deze woonwijk SpaarneBuiten was één van de buitendijkse gebieden waterlichamen in een open verbinding met de Noordzee waardoor langs de Lagedijk. grote delen van het gebied regelmatig overstroomden. De kern van het droge land werd gevormd door een zandrug, die evenwijdig aan de kustlijn het gebied in noord-zuidelijke richting doorloopt. Daar tegen aan lagen veengronden, die zich op de tijdens het Atlanticum afgezette ‘Oude Zeeklei’ sinds ca. 3000 v. Chr. ontwikkeld hadden. rond 1000 n.Chr. v.a. 1200 17e t/m 19e eeuw zandruggen zijn het uitgangs- eerste bedijking en een dam in Haarlemmertrekvaart, spoorlijn Vanaf de 10e eeuw is het veengebied ontgonnen. Daarbij was punt voor bewoning het Spaarne en droogmaken H’lemmermeer weinig sprake van reglementering door een landsheerlijke overheid. De eerste veenboeren ontwaterden de grond middels gegraven sloten om het land als veeweide of bouwland te gebruiken. Echter de ontwatering van het veen had mineralisatie en daardoor klink tot gevolg. Al in de middeleeuwen was akkerbouw vrijwel onmogelijk geworden en bood alleen nog veehouderij een economisch bestaan voor de boeren. 19e en begin 20e eeuw 20e eeuw begin 21e eeuw inpoldering IJ, Noordzeekanaal uitbreiding van de haven en het huidige infrastructuur- en Het lage land werd tijdens stormvloeden bedreigd door de wordt gegraven recreatiebossen in de IJ-polder recreatielandschap omliggende waterlichamen. In de 13e eeuw begon de bedijking van het gebied met een dijk langs het IJ richting Amsterdam, de huidige Inlaagsedijk. De Inlaagsedijk werd tijdens de St. Elisabethsvloed in 1421 zwaar beschadigd en door een verder landinwaarts gelegen dijk - de Hoge Spaarndammerdijk - vervangen, samen met een dijk langs de Liede: de Lagedijk. Met sluizen en een dam bij het huidige Spaarndam en Halfweg werd de verbinding met HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 7 1728 1914 1952
1981
1993
Veranderlijk landschap - buitendijkse oevers aan het Spaarne, de Liede en de Mooie Nel Het buitendijks gebied werd eerst voor landbouw in gebruik genomen. Vanaf het begin van de 20e eeuw volgden industriële activiteiten, die nu weer gestaakt zijn. Molen ´De Slokop´ en de Lagedijk hebben deze veranderingen allemaal zien komen en gaan. De ´Moeyen Hel´ werd de ´Mooije Nel´; het watergevaar was gebannen. 8 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 2. Ontstaan van het huidige landschap
Door de invloed van getijden en stormvloeden was de oeverlijn van de Liede en de Mooie Nel nogal veranderlijk; veengebieden werden afgeslagen en slibden op een andere plaats weer aan.
In 1631 werd de Haarlemmertrekvaart door de zuidrand van het veeneiland aangelegd, de eerste rechtstreekse stedenverbinding in Nederland, met een overstapplaats te Halfweg. In 1839 volgde de spoorlijn Haarlem-Amsterdam evenwijdig aan de trekvaart en werd de overstapplaats te Halfweg weer overbodig.
Met drie stoomgemalen werd tussen 1849 en 1852 de Haarlemmermeer drooggelegd. Het water werd onder andere via het gemaal Cruquius op het Spaarne en via het gemaal bij Halfweg op het IJ (Houtrak) afgemalen. Vervolgens werd tussen 1872 en 1876 het IJ ingepolderd en het Noordzeekanaal gegraven. Eindelijk was het overstromingsgevaar gebannen; de ´Moeyen Hel´ werd de ´Mooie Nel´.
Veiligheid Op de polderkaart van W.H.Hoekwater uit 1901 wordt duidelijk welke inspanningen nodig waren om het gebied van Haarlemmerliede en Spaarnwoude voor overstromingen te beschermen. Het buitendijkse gebied tussen Lagedijk en Liede is in het wit aangeduid. HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 9 De ‘Stompe Toren’ Sinds 1000 jaar oord van gebed en bijeenkomst markeert de ‘Stompe Toren’ van de voormalige St. Gertrudiskerk de kern van de ontginning van de huidige Verenigde Binnenpolder. De kerk en de eerste boerderijen werden op een oude zandrug gebouwd, die het midden van de huidige polder vormde. De toren dateert van ca. 1200. Het oorspronkelijk romeinse kerkgebouw werd meerdere malen ver- en herbouwd. Sinds 1880 vinden er geen diensten meer plaats. Tegenwoordig wordt het gebouw voor culturele manifestaties gebruikt. 10 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 3. Historisch occupatiepatroon
Het dorpje Spaarnwoude is de oudste kern in het gebied, gelegen op het De Kerkweg verbindt nog steeds het jongere Spaandam met het oude restant van een rond 3000 v.Chr. ontstane duinwal. Het dorp ligt daardoor Spaarnwoude. In de 19e eeuw vestigden zich bedrijven aan het Spaarne hoger dan het omliggend veenlandschap. Een kapel in Spaarnwoude, en werd de oeverlijn van het Spaarne en de Mooie Nel met kades en toen een bebost gebied aan het Spaarne, wordt voor het eerst in 1063 havens aan hun behoeftes aangepast. genoemd. Het dorp ligt op de belangrijke route van Haarlem via het Penningsveer naar Amsterdam. In 1253 liet Graaf Willem een sluis in een dam in het Spaarne aanleggen. Na de St. Elisabethsvloed in 1421 werd de Spaarndammerdijk rechtgetrokken en werd deze onderdeel van de route naar Amsterdam, die pas met de komst van de Haarlemmertrekvaart in 1631 haar betekenis verliest.
De oorspronkelijke kapel in Spaarnwoude werd rond 1200 vervangen door een stenen kerk in romaanse stijl, toen het dorp een zelfstandige parochie werd. Rond 1450 werd de kerk vergroot tot een kruiskerk en kreeg de oorspronkelijke toren een hoge gotische spits. Na een brand als gevolg van de belegering van Haarlem 1572-3 werden alleen de hoogstnodige reparaties doorgevoerd. In 1747 werd de kerk uiteindelijk herbouwd naast de oude toren, die in 1844 zijn spits wegens bouwvalligheid inboette. Sindsdien is de ‘Stompe Toren’ een kenmerk van Spaarnwoude.
Naast Spaarnwoude ontstonden andere kernen in het gebied: Spaarndam aan de sluis in het Spaarne, Halfweg aan de sluis tussen nederzettingen Houtrijk en Polanen, Haarlemmerliede langs de Lagedijk aan de Liede en Penningsveer aan het veer naar Haarlem. Als hoofdbron van inkomsten werd in 1541 vooral de veehouderij en visserij aangegeven, daarnaast het heffen van tol, het vangen van watergevogelte en het maken van de hiervoor benodigde gereedschappen. HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 11 de ‘laars’, buitendijks gebied aan de Liede en de Mooie Nel: woningen, recreatie en bedrijvigheid
Kerkweg naar Spaarnwoude molen ‘De Slokop’
de parkheuvel: natuurontwikkeling en ken- merkend verblijfsgebied aan de Mooie Nel
haven en kade worden onderdeel van SpaarneBuiten
Een nieuwe laag - SpaarneBuiten Het woongebied SpaarneBuiten wordt op het voormalige bedrijventerrein van Volker Stevin Materieel ontwikkeld. Daarbij worden oude (de Kerkweg) en recente (haven en kade) landschapselementen in het ontwerp van het woongebied opgenomen. 12 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 3. Historisch occupatiepatroon
De dijken in het gebied en de weg over de zandrug ontwikkelden zich tot vestigingsplaatsen: boerderijen op de zandrug in de polder, vissers het Spaarne en enkele boerderijen langs de Liede. Nadat het overstromingsgevaar Spaarndam van de buitendijkse gebieden onder controle was, boden deze vestigingsplaatsen voor watergerelateerde industriële bedrijvigheid. Spaarnwoude De grootste daarvan was de Spaarndammer Scheepswerf Stapel N.V. en een depot en werkplaats van Volker Stevin Materieel op de locatie van het huidige woongebied SpaarneBuiten. In deze periode werd er een droogdok ter plaatse van de huidige haven aan het Spaarne gegraven en werd de gehele oeverlijn langs het Spaarne rechtgetrokken en zwaar bevestigd om als loswal gebruikt te kunnen worden.
Begin jaren 2000 werd dit steeds slechter functionerende bedrijventerrein opgeheven. De bebouwing op het terrein werd de Mooie Nel gesloopt en in overeenstemming met gemeente en provincie werd de bodemsanering en vervolgens de herontwikkeling van het gebied tot woongebied onderhanden genomen. De oeverpromenade en de oude weg van Haarlem naar Amsterdam de recreatiehaven in de woonwijk SpaarneBuiten zijn de laatste restanten, die aan het industriële verleden van deze locatie herinneren.
Uit de Mooie Nel werd in de jaren 30 en 50 van de vorige eeuw zand de Liede gezogen om het bedrijventerrein in de Waarderpolder (gemeente De Lagedijk Haarlem) aan de westkant van de Mooie Nel op te hogen en uit te een belangrijke verbinding tussen breiden. Spaarndam en Haarlemmerliede en een vestigingsplaats voor Haarlemmerliede boerderijen, bedrijven en woningen. HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 13 De bomensingel langs de Lagedijk vormt een kenmer- kend landschapselement en een scheiding tussen het voormalige bedrijventerrein en het open polderland- schap.
De Lagedijk in noordelijke richting: Aan de linkerkant de Mooie Nel, aan de rechterkant de polder - de Mooie Nel is door begroeing nauwelijks zichtbaar vanaf de dijk.
De Mooie Nel en de Liede - stadsrand en recreatielandschap Watersport, recreatiewoningen, pleziervaart en parken - Liede en Mooie Nel hebben zich tot een stedelijk recreatielandschap ontwikkeld. Het grootschalige bedrijventerrein in de Waarderpolder en de afwaterzuiveringsinstallatie van Haarlem zijn aan de landschappelijke kant groen afgezoomd. Het oude cultuurlandschap van Spaarnwoude vormt de pittoreske achtergrond. 14 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 4. Huidige situatie aan de Mooie Nel
De Verenigde Binnenpolder kenmerkt zich door een hoge interessant gebied ontstaan, waar natuurontwikkeling volop mate aan openheid: vergezichten op het ter plaatse van de in gang is. Via een beplante, droge berggreppel wordt deze oude strandwal opbollend landschap, beplante boerenerven groenstructuur diep het nieuwe woongebied SpaarneBuiten en de historische kern van Spaarnwoude te midden van in getrokken, waar dit het groene midden en een weilanden bepalen het landschapsbeeld. vizier op de Mooie Nel vormt.
De Lagedijk langs de Liede en de Mooie Nel is een lint met deels dorpsachtig-aaneengesloten bebouwing (Haarlemmerliede), deels landschappelijk-verspreide bebouwing in kleine clusters. Dit zijn veelal de oude boerderijen met bijgebouwen en enkele vrijstaande eengezinswoningen. Buitendijks zijn er recreantenhavens, bootopslagplaatsen en andere waterrecreatiegerelateerde faciliteiten ontstaan. De erven en terreinen zijn vaak met struwelen, hagen en bosschages afgezoomd, waardoor er een ritme van besloten ruimtes en vergezichten op de Liede/Mooie Nel en/of in de polder is ontstaan. Hoe verder naar het noorden men komt, hoe beperkter het uitzicht op het water is. Daarentegen zijn de erven van molen ‘De Slokop’ en de ernaast gelegen boerderij maar weinig ingeplant met grote bomen en bieden prachtige vergezichten in de polder en op de Mooie Nel.
Ter plaatse van molen ‘De Slokop’ neemt de Lagedijk een scherpe bocht naar het westen, gaat daarna op in de Vensters op de Mooie Nel heuvel en het woongebied van SpaarneBuiten dat geheel Liede en Mooie Nel zijn vanaf de op dijkhoogte is aangelegd. Tussen de hier niet meer Lagedijk via een aantal vensters zichtbare en deels vergraven Lagedijk en de Mooie Nel is tussen dichte bosschages te zien. er, mede door de komst van de heuvel, een groen-recreatief HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 15 S paarne Buiten - S paarndam 23 september 2015 S paarne Buiten - S paarndam 23 september 2015
weidevogelgebied
voorgesteld plangebied Overzichtskaart kadaster 1811
1.00
1.00
1.50
1.50
1.50
50 1.
5 7 4.00 3.
.75 3
2.00 0 2.0 .25 3 2.00
2.00 De kadastrale kaart laat de .25 3 00 3.
5 5 .2 .7 2 2
5 .2 2 2.25 .75 2
1.00
1.00 .25 2
5 .2 2
.25 2
50 1.
50 1.
50 1.
50 1.
00 5 4. .7 3
75 3.
0 2.0 0 2.0 5 .2 0 3 2.0
0 2.0 5 2 3. veranderingen van de oeverlijn in de 00 3.
5 .25 .7 2 2
5 .2 2 .25 2 .75 2
.25 2
5 .2 2
5 contour ‘Ecologie’ 2.2 0 15 30 45 60 75 90 meter loop der tijd zien. De huidige oeverlijn Project : Spaarne Buiten 0 15 30 45 60 75 90 meter Locatie : SpaarndamCONCEPT ter plaatse van de geplande woningen Project : Titel : opdr.gever : wijzigingen tek.nr. THK01-0 bestek nr. : dd: 1 Spaarne Buiten Prov. Verordening behoort bij : dd: 2
Ecologie revisie : dd: 3 Locatie : CONCEPT ondergrond : dd: 16/01/'15 4 ligt eenSpaarndam aantal meters achter de lijn van
getekend : dd: 5 Titel : opdr.gever : wijzigingen NIET VRIJGEGEVEN VOOR UITVOERING gecontroleerd: dd: 6 bestek nr. : dd: 1 schaal : 1:1500 project nr. : SPM-XXXX tek.nr. THK01-0 SPM-XXXX_THK01-0_2015.09.23-onderbouwing.dwg7 formaat : A3 filenaam : Kadaster 1881 behoort bij : dd: 2
revisie : dd: 3 ing. Pieter van Loon - BNT 1811 terug. De contour ‘Ecologie’ volgt ondergrond : dd: 16/01/'15 4 Moerdijkstraat 23 Adviesburo voor Stad- en Landschapsinrichting getekend : dd: 5 2751 BE Moerkapelle NIET VRIJGEGEVEN VOOR UITVOERING gecontroleerd: dd: Nederland 6 Telefoon: 079 - 5931819 schaal : 1:1500 project nr. : SPM-XXXX International Landscape Architects & Associates E-mail: [email protected] SPM-XXXX_THK01-0_2015.09.23-onderbouwing.dwg7 formaat : A3 filenaam :
de historische oeverlijn.ing. Pieter van Loon - BNT Locatie: S:\OPDRACHTEN-B1\M-S\SPM-XXXX Spaarne Buiten-onderbouwing\tek\SPM-XXXX_THK01-0_2015.09.23-onderbouwing.dwg Adviesburo voor Stad- en Landschapsinrichting Moerdijkstraat 23 2751 BE Moerkapelle Nederland Telefoon: 079 - 5931819 International Landscape Architects & Associates E-mail: [email protected]
Locatie: S:\OPDRACHTEN-B1\M-S\SPM-XXXX Spaarne Buiten-onderbouwing\tek\SPM-XXXX_THK01-0_2015.09.23-onderbouwing.dwg
Landelijk gebied Op grond van de PRV van maart 2017 (artikel 15 jo. artikel 2 onder aa PRV) is de locatie van de waterwoningen gelegen in het landelijk gebied. Nieuwe stedelijke ontwikkelingen in het landelijk gebied zijn mogelijk volgens de PRV, mits deze onder meer voldoen aan de ruimtelijke kwaliteitseis als bedoeld in artikel 15 van de PRV. Onder andere moet hiervoor de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie (Provincie Noord-Holland, 2010) aangehouden worden. Hierin is opgenomen, hoe er omgegaan moet worden t.a.v. de landschappelijke kernkwaliteiten, de kernkwaliteiten van de bestaande dorpstructuur, de openheid van het landschap, de historische structuurlijnen en de cultuurhistorische objecten. Onderzoek t.b.v. de onderbouwing van een bestemmingsplan moet aantonen, in hoeverre er rekening is gehouden met de ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap, de landschappelijke ordeningsprincipes, de bebouwingskarakteristieken, de landschappelijke inpassing en de bestaande kwaliteiten.
Het voorliggende rapport gaat in op de hiervoor genoemde aspecten en beschrijft hoe rekening is gehouden met de gestelde eisen uit artikel 15 van de PRV.
16 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 5. Beleid en doelstellingen van Provincie en Gemeente
Het woongebied SpaarneBuiten ligt op de gronden van het voormalige bedoeld in artikel 13a, voldoet aan de uitgangspunten zoals vermeld in de bedrijventerrein en is volgens de PRV gelegen in landelijk gebied. Binnen het Leidraad Landschap en Cultuurhistorie (PS d.d. 21 juni 2010) ten aanzien van: aangrenzende bestaande stedelijke gebied zijn omvangrijke groenvoorzieningen a) de kernkwaliteiten van de verschillende landschapstypen en aardkundige gerealiseerd, die de schaal van het woongebied ruimschoots overstijgen en een waarden als bedoeld in artikel 8; bijdrage leveren aan het landschappelijke karakter van het gehele gebied van b) de kernkwaliteiten van de bestaande dorpsstructuur waaraan wordt Spaarne, Mooie Nel en Liede. gebouwd; c) de openheid van het landschap daarbij inbegrepen stilte en duisternis; De provinciale contour ‘Ecologie’, tevens ecologische hoofdstructuur, volgt de d) de historische structuurlijnen; historische oeverlijn/kadastrale grens van de Mooie Nel, waarbij op het stuk e) cultuurhistorische objecten. tussen het zuidelijke punt van de heuvel en molen ‘De Slokop’ tussen de contour en de feitelijke oeverlijn in de loop der tijd - waarschijnlijk door afkalving en 2. De toelichting van een bestemmingsplan geeft aan in welke mate ten aanzien erosie - water is ontstaan. Hierdoor ligt de ontwikkelingslocatie op enkele meters van de in het eerste lid bedoelde functies rekening is gehouden met: afstand buiten de contour ‘Ecologie’ (zie kaart linkerpagina). a) de ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap; b) de ordeningsprincipes van het landschap; Nieuwe stedelijke ontwikkelingen zijn toegestaan indien deze voldoen aan c) de bebouwingskarakteristieken (architectuur, stedenbouw, openbare ruimte) regionale schriftelijke afspraken (artikel 5a PRV) en, voor zover deze zijn ter plaatse; gelegen in het landelijk gebied, aan de ruimtelijke kwaliteitseis (artikel 15 PRV). d) de inpassing van de nieuwe functies in de wijdere omgeving (grotere landschapseenheid); Provincie Noord-Holland (PRV en LLC) e) de bestaande kwaliteiten van het gebied (inclusief de ondergrond) als hiervoor De Provincie Noord-Holland heeft in 15 PRV, in samenhang met de Leidraad bedoeld en de maatregelen die nodig zijn om negatieve effecten op deze Landschap en Cultuurhistorie (LLC), uitgangspunten geformuleerd waaraan een kwaliteiten op te heffen in relatie tot de nieuwe functies. nieuwe stedelijke ontwikkeling in landelijk gebied dient te voldoen. In de leidraad worden per landschapstype de kernkwaliteiten van benoemd en het landschaps- 3. Een bestemmingsplan dat voorziet in bestemmingen en regels die het en dorps-DNA beschreven. Met als doel dat een nieuwe ontwikkeling zich voegt bouwen of opschalen van een of meer windturbines binnen de op kaart 9 en op in de context en zo bijdraagt aan de versterking van de landschappelijke en de digitale verbeelding ervan aangegeven herstructureringsgebieden mogelijk cultuurhistorische kwaliteiten. Op de volgende pagina worden de kernkwaliteiten maken voldoet aan de uitgangspunten voor ruimtelijke kwaliteit zoals vermeld in van het betreffende landschapstype opgesomd. De leidraad is uitgewerkt in de het beleidskader wind op land (PS 15 december 2014). informatiekaart Landschap en Cultuurhistorie. Onderdelen hiervan zijn op pagina 20 opgenomen. 4. In het kader van de bestemmingsplanprocedure als bedoeld in het eerste lid wordt de Adviescommissie Ruimtelijke Ontwikkeling (ARO) om advies gevraagd Artikel 15 van de PRV luidt als volgt: over plannen met grote impact. Artikel 15 Ruimtelijke kwaliteitseis ingeval van een nieuwe stedelijke ontwikkeling in het landelijk gebied en voor windturbines 5. Gedeputeerde staten kunnen nadere regels stellen ten aanzien van de 1. Een bestemmingsplan dat in het landelijk gebied voorziet in een nieuwe uitgangspunten als bedoeld in het eerste en derde lid teneinde te garanderen dat stedelijke ontwikkeling als bedoeld in artikel 5a of een nieuw landgoed als de ruimtelijke kwaliteit toeneemt. HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 17 De kernkwaliteiten van de verschillende landschapstypen en aardkundige Cultuurhistorische objecten: waarden als bedoeld in artikel 8. • […] • Verspreide molens met hun molenbiotopen Kernkwaliteiten van het veenpolderlandschap • Reeksen industrieel erfgoed langs Noordzeekanaal, Zaan en Spaarne Het projectgebied ligt in landschapstype ‘veenpolderlandschappen’ (zie kaart • […] 1 op pagina 20), daarom zijn hier de kernkwaliteiten uit de LLC, paragraaf 4.8 • Cultuurhistorische elementen als kerkepaden, huisterpen, verlaten erven/ Veenpolderlandschappen opgesomd. dorpslinten, boerderijen, molens, bruggen, kerkhoven en kasteelterreinen
Met de aanduiding […] zijn de kernwaarden weggelaten die niet van toepassing Openheid: zijn op het projectgebied. • Veenweidelandschappen (Noord-Hollands veenweidegebied en Noord- Hollands plassengebied). Open en vlak landschap, grasland, water en Ondergrond natuurlijke begroeiing. Veenrestanten, deels getij afzettingsvlakte en • […] kraggeland. • De periode van de veenontginningen is nog goed zichtbaar in het huidige • Mate van openheid: landschap met een open tot zeer open karakter met landschap plaatselijk matig open en gesloten gebieden (m.n. plassengebied) • De latere relatie met de stad en de oriëntatie van de bewoning op dijken • Het open en waterrijk karakter en langs wegen, maakt de regio voor de periode tussen 1000 en 1600 • […] kenmerkend • Niet zichtbare archeologische locaties met ontginningsboerderijen en Dorps-DNA weg- en dijkdorpen bewoningskernen uit de middeleeuwen • Lineaire nederzettingsstructuur, vaak een rechte lijn, maar soms ook een • Kenmerken die samenhangen met de ontginningsstructuur zoals gebogen lijn, omdat het reliëf van de veenkoepel of een stroomrug werd boezemgebieden, landscheidingskaden, strokenverkaveling, gerende, gevolgd knikkende en gebogen percelen, petgaten en legakkers, vaak overgaand in • Opstrekkende verkaveling, vaak haaks op het lint onvergraven graslanden binnen hetzelfde verkavelingspatroon • Parallelle oudere dorpslinten van veenterpen • […] • De weg, dijk of gegraven wetering als ruimtelijke structuurdrager • De bebouwing is georiënteerd naar de structuurdrager (weg of dijk) Landschap-DNA • Tussen de bebouwingslinten is het natte graslandschap zeer open Historische structuurlijnen: • Water in het omringende landschap is overwegend aanwezig in een • De Middeleeuwse verkavelingsstructuren. langgerekt slotenpatroon met een strokenverkaveling. In sommige gebieden • […] zijn de sloten zo breed dat de kavels zelfs eilanden vormen in het water. Er • Langgerekte lintdorpen in een open landschap zijn belangrijke zijn ook gebieden met veel waterplassen. Dit geeft aan ieder gebied en dorp ruimtevormende elementen een specifieke identiteit • […] • Vanuit de lintbebouwing zijn doorzichten naar het omringende polderlandschap
18 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 5. Beleid en doelstellingen van Provincie en Gemeente
• […] Conclusie: het projectgebied grenst aan het aardkundig monument (17) • De bebouwing ligt in meer compacte, stenige dorpen direct aan de dijk of ‘Strandwal Spaarnewoude-Haarlemmerliede’, maar maakt er geen onderdeel weg en in meer landelijke dorpen met een lossere bebouwing wat verder vanuit (zie kaart 2, pagina 20). Er is daarom geen ontheffing vanuit de van de weg, gescheiden door een voortuin. Deze laatste categorie komt het Provinciale Milieuverordening (PMV) nodig voor de ontwikkeling. meeste voor. • Het type bebouwing en erfbeplanting evenals de onderlinge afstand en de b) de kernkwaliteiten van de bestaande dorpsstructuur waaraan wordt precieze positionering variëren afhankelijk van het ontginningssysteem en de gebouwd; ondergrond Beleid: dorpsDNA (LLC); Spaarndam heeft 1000-5000 inwoners en is een • Het groene karakter wordt van oudsher gevormd door erfbeplantingen en dijkdorp (structuurdrager) en een lintdorp (morfologie). Het dorp ligt in het particuliere tuinen landschapstype veenpolderlandschap.
Uitgangspunten van de kernkwaliteiten in relatie tot de gewenste Conclusie: de ontwikkeling van de vrijstaande woningen aan de Lagedijk zorgen ontwikkeling voor een continuering van het historisch gegroeide occupatiepatroon langs De Provincie Noord-Holland gaat uit van een ontwikkelingsgerichte benadering; deze dijk. Hiermee sluit de bebouwingsstructuur aan op de kernkwaliteit van ook tegenwoordige ruimtelijke ontwikkelingen vormen het landschap. Het gaat het noordelijk gelegen dijkdorp (structuurdrager) en lintdorp (morfologie) van erom dat hierbij zorgvuldig wordt omgegaan met de bestaande (historische) Spaarndam. kenmerken van het landschap. De Provincie Noord-Holland wil dat de gelaagdheid van het landschap wordt meegenomen bij ruimtelijke ontwikkelingen c) de openheid van het landschap daarbij inbegrepen stilte en duisternis; (p.16 uit LLC). Beleid (LLC Hoofdstuk 7. Overzicht beleidslijnen, p.101): kenmerkende openheid en ruimtevorm als leidraad voor ruimtelijk ontwerp: de voor het landschap Onderdeel a) Landschapstype en aardkundige waarden kenmerkende openheid en de daarmee samenhangende ruimtetypen zijn Conclusie: het projectgebied ligt in landschapstype ‘veenpolderlandschappen’, een belangrijke leidraad voor toekomstige ontwikkelingen waarbij de visueel- ligt binnen de zone van de Stelling van Amsterdam (SvA Buitenring) en grenst ruimtelijke kwaliteiten van het landschap behouden blijven of verder ontwikkeld aan de molenbiotoop van poldermolen ‘Slokop’. worden. Een belangrijk onderdeel van een ruimtelijk plan, als waarborg voor de ruimtelijke kwaliteiten van het ontwerp, is een analyse op lokaal niveau van de Beleid: in het ‘Aardkundige waarden’ beleid is onderscheid gemaakt in visuele impact van de ingreep. ‘aardkundige monumenten’ en gebieden met ‘bijzondere aardkundige waarden’. De 17 aardkundige monumenten worden beschermd via de Provinciale Conclusie: het projectgebied ligt in de regio dat door de LLC wordt gekenmerkt Milieuverordening (PMV). Voor de 63 gebieden met bijzondere aardkundige als matig open. De visuele impact van de ontwikkeling van de 8 vrijstaande waarden wordt het beleid ten aanzien van aardkundige waarden in acht woningen sluit aan op de ruimtevorm lintbebouwing langs de Lagedijk en is genomen conform de Provinciale Ruimtelijke Verordening Structuurvisie daarom beperkt. Het sluit hiermee aan op het beeld van matig open. (PRVS). Voor een overzicht van de 63 gebieden zie het rapport ‘Actualisatie Intentieprogramma Bodembescherming’, inclusief Bijlagerapport (www.noord- Beleid: provincie Noord-Holland wil de kernkwaliteit stilte deel uit laten maken holland.nl). van de afweging rond ontwikkelingen in het buitenstedelijk gebied. Daarbij HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 19 KAART 1 (boven) Onderdeel landschap; veenpolderlandschap, molenbiotoop en aanduiding Lagedijk. KAART 2 (boven): Aardkundig monument grenst aan projectgebied.
KAART 3 (onder) Onderdeel Openheid - ruimtetypen: projectgebied ligt in tweezijdig begrensde ruimte. KAART 4 (onder): Aardkundig waardevol gebied ten zuiden van het projectgebied.
Geraadplaagde LLC Informatiekaart Landschap en Cultuurhistorie: https://maps.noord-holland.nl/GeoWeb51HTML5/index.html?viewer=ilc. 20 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® kijkt de provincie naar de gevolgen van ruimtelijke ontwikkelingen op de nu e) cultuurhistorische objecten; vastgestelde stiltegebieden. In de nabije omgeving is 1 cultuurhistorisch object aangegeven op de Provincie Noord-Holland wil de kernkwaliteit donkerte deel uit laten maken van Informatiekaart, namelijk de naastgelegen poldermolen ‘De Slokop’ is de afweging rond ontwikkelingen in het buitenstedelijk gebied. Provincie wil rijksmonument (nr. 19911). daarbij extra aandacht besteden aan gebieden die nu relatief donker zijn, zoals stiltegebieden en natuurgebieden die zijn aangewezen als Natura 2000-gebied De molenbiotoop is hier daarom van toepassing volgens de LLC (p.104 uit: of als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Er wordt daarbij gestreefd Beleidslijnen hoofdstuk 5: Structuurdragers van provinciaal belang): naar beperking van lichtuitstoot in het buitenstedelijk gebied door minimaal De landschappelijke en cultuurhistorische betekenis van molens is groot. Veel noodzakelijke toepassing van kunstlicht, door selectief verlichten en ‘richten’ molens zijn als rijksmonument aangewezen. In het ruimtelijke ordeningsbeleid van kunstlicht. Belangrijk aandachtspunt zal daarbij ook zijn het realiseren van moeten gemeenten zoveel mogelijk rekening houden met de ‘molenbiotoop’. In energiebesparing. verband met de windvang en het weren van storende visuele elementen dient buiten bestaand bebouwd gebied de vrije ruimte rond molens gehandhaafd te Conclusie: Het projectgebied ligt niet in een stiltegebied of in een natuurgebied. blijven. De “1:100 regel” is hierbij uitgangspunt: Zie verder de aanbevelingen in hoofdstuk 9. • binnen 100 meter rond de molen mag geen bebouwing of beplanting • hoger dan de onderste punt van de verticaal staande wiek worden opgericht d) de historische structuurlijnen; • binnen een afstand van 100 tot 400 meter rond de molen moet wat betreft Beleid: volgens de online informatiekaart zijn er geen historische structuurlijnen bebouwing en beplantingen het volgende geregeld worden: de hoogte aanwezig in de omgeving van het projectgebied. mag niet meer bedragen dan 1/100 van de afstand tussen de bouwwerk/ beplanting en molen, gerekend van de onderste punt van de verticaal In de nieuwe (nog vast te stellen) online leidraad 2017 staat het volgende staande wiek vermeld over ruimtelijke dragers: De dijken vormen prominente dragers in Binnen bestaand bebouwd gebied streeft provincie NH naar het zoveel mogelijk het veenlandschap en zijn belangrijk voor de beleving ervan. De Lagedijk en rekening houden met de uitgangspunten voor de molenbiotoop. Lageweg maken onderdeel uit van een dijk en zijn de ruimtelijke dragers in de directe omgeving. De Stelling van Amsterdam is als zone met forten en Er is aanvullend onderzoek gedaan naar de molenbiotoop door Peutz bv. schootsvelden ook een ruimtelijke drager in de omgeving; Hieruit volgt de volgende conclusie: De geplande woningen zijn ten westen/ Ruimtelijke kwaliteit is gebaat bij: het koesteren van het idyllische noordwesten van de bestaande molen geprojecteerd. Uit het onderzoek blijkt veenpolderlandschap. dat uit deze richting in de huidige situatie relatief weinig wind komt voor de • Behoud de openheid in de veenpolders. Concentreer bebouwing in molen (en dan met lage snelheid). De meest voorkomende windrichting en de bestaande kernen, stadsranden of in linten in de polder. belangrijkste windrichting voor molen De Slokop is het zuidwesten. Hierdoor is • Houd de randen van de polders en dijken vrij van bebouwing en hoog het niet aannemelijk dat door de ontwikkeling van de 8 woningen de toekomstige opgaande beplanting. situatie in significante mate verslechterd m.b.t. de windvang voor de molen.
Conclusie: Het projectgebied sluit aan op het bestaande bebouwingslint Lagedijk en behoud hiermee de openheid binnen de polder. HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 21 22 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 5. Beleid en doelstellingen van Provincie en Gemeente
De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft in 2012 een ‘ Behaag de bewoonde dijklinten’ structuurvisie aangenomen, waarin de intentie beschreven wordt om in het oevergebied van Mooie Nel en Liede waterrecreatie Op de erven langs de dijken en buitendijks kunnen wel bomen groeien, maar op de dijk zelf zijn zij te versterken en daarvoor de nodige accommodaties, zoals ongewenst. Bomen op dijken kunnen namelijk het parkeerplaatsen – mits landschappelijk goed ingepast - te creëren. dijklichaam verzwakken. De dijk is behalve waterke- ring echter ook een weg en de openbare ruimte in Omdat een groot deel van de oevers in particulier bezit is, hoopt woonlinten: De dijk dient er uit te zien als verblijfsruim- de gemeente op particuliere initiatieven. Daarnaast noemt de te, alsof je over het erf rijdt van de mensen die aan de dijk wonen, werken en spelen. Dit geldt met name gemeente de zichtbaarheid van het water een doel, via een aantal van Haarlemmerliede tot Penningsveer en verder tot vizieren op plekken waar het water over grote stukken vanaf Spaarndam. Met gerichte aanplant van nieuwe hagen kan hier meer beslotenheid en ‘erf-karakter’ worden de openbare weg (door beplanting) verborgen is. De gemeente gecreerd. Tegelijkertijd kan zo de dijk zijn historische wil zich voor kwantitatieve en kwalitatieve verbetering van het uitstraling behouden. De weg op de dijk zal zo smaller lijken en de doorzich- buitensportcentrum aan de Lagedijk inspannen. ten in de lengterichting van de weg worden korter. Dat lokt voorzichtiger rijgedrag uit.[...] hagen aan de bewoonde dijklinten De ideeën van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude met betrekking tot landschap en groene ruimte zijn vervolgens in ‘ Rand van riet en grootse droogmakerij’
2014 in het groenstructuurplan ‘Ruim baan voor groen!’ in overleg Versterk de sfeer van rietland, wilgenstruweel met bewoners van de gemeente nader uitgewerkt. en moeras langs de buitenrand van de oude polders. In het westen dient de ontwikkeling van de oevers volgens de bestaande plannen (Stelling en Bestemmingsplan Penninsveer) te geschieden: met natuurlijk ogende oevers, waarin hier en daar elementen van de Linie of van havens contrasteren. [...]
rietranden
uit: Groenstructuurplan Ruim baan voor het groen!
HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 23 8 waterwoningen tussen SpaarneBuiten en de Mooie Nel Opbouw van een gelaagde, landschappelijke rand van het nieuwe woongebied in het landschap
24 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 6. Beschrijving van het plan
Het Masterplan SpaarneBuiten voorziet in 8 watergerelateerde, vrijstaande Aan de zuidoostkant wordt de overgang naar het bestaande molenerf eengezinswoningen aan de Mooie Nel. De voorgestelde locatie ligt vormgegeven met een natuurlijk, waterrijk moerasgebied dat aansluit bij de tussen de parkheuvel en het erf van molen ‘De Slokop’. De woningen zijn plaatselijke topografie en vegetatie. buitendijks geprojecteerd aan de westzijde van de historische Lagedijk, die hier onderdeel wordt van de stedelijke structuur van SpaarneBuiten. Een Architectuur S paarne Buiten - S paarndam wigvormig, beplant grondlichaam tussen het voorgestelde plan voor de 8 Uitgangspunt is dat de woningen23 door september één architect in serie2015 worden waterwoningen en het woongebied van SpaarneBuiten werkt als een ‘groen ontworpen en projectmatig worden uitgevoerd. Het schetsontwerp geeft een scherm’ scheiding waarmee de landelijke sfeer van de locatie geborgd wordt. architectuur aan met rieten dak en natuurlijke materialen.
De voorgestelde woningen zijn 2-laags. De plattegrond van de woningen is langwerpig en enigzins haaks op de oeverlijn georiënteerd, waardoor er een lamellenstructuur ontstaat. Hiermee zijn alle kavels ongeveer even groot.
De kavelrichting volgt de oeverlijn en lijken hiermee de bebouwing langs de Lageweg met Lagedijk in ruimtelijke zin te continueren. best. bomenrij De gemiddelde afstand tussen de woningen bedraagt circa 8 m en laat doorkijken vanaf de openbare weg naar het water toe. De voorgestelde woningen zijn met een (zwevend) terras op de Mooie Nel georiënteerd. parkheuvel (+11m) moerasgebied Een brede rietstrook langs en op de oever creëert beschutting en waarborgt de privacy. beplant grondlichaam
1.00
00 1.
50 1.
0 1.5
50 1.
0 openbaar wandelpad 1.5
00 5 4. .7 3
5 .7 3
0 2.0
2.00 5 .2 3 2.00
2.00 5 .2 3 00 3.
5 7 2.25 2.
25 2. 25 2. 75 De voorgestelde woningen worden ontsloten door een smalle, erfachtige 2.
5 2 2.
25 2.
5 2 ontsluitingsweg. Elke woning heeft één parkeerplek op eigen terrein, 2. daarnaast is er een parkeerstrook voorzien langs de ontsluitingsweg aan de openbare vlonder 0 15 30 45 60 75 90 meter noordkant van de woningen. Project : Spaarne Buiten
rietoever Locatie : SpaarndamCONCEPT
Titel : opdr.gever : wijzigingen Aan de noordwestkant vormt een openbaar voetpad, dat vanuit het hart van tek.nr. THK01-0 bestek nr. : dd: 1 Luchtfoto behoort bij : dd: 2
revisie : dd: 3
ondergrond : dd: 16/01/'15 4 de nieuwbouwijk SpaarneBuiten rechtstreeks naar de Mooie Nel loopt, de getekend : dd: 5 NIET VRIJGEGEVEN VOOR UITVOERING gecontroleerd: dd: 6 schaal : 1:1500 project nr. : SPM-XXXX SPM-XXXX_THK01-0_2015.09.23-onderbouwing.dwg7 formaat : A3 filenaam : overgang naar het groene verblijfsgebied van de parkheuvel. Een openbare molenerf ‘De Slokop’ ing. Pieter van Loon - BNT
Adviesburo voor Stad- en Landschapsinrichting Moerdijkstraat 23 Lage dijk 2751 BE Moerkapelle Nederland Telefoon: 079 - 5931819 vlonder aan de Mooie Nel wordt als verblijfs- en uitzichtplaats aangeboden. International Landscape Architects & Associates E-mail: [email protected]
Locatie: S:\OPDRACHTEN-B1\M-S\SPM-XXXX Spaarne Buiten-onderbouwing\tek\SPM-XXXX_THK01-0_2015.09.23-onderbouwing.dwg HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 25 Molen ‘De Slokop’ De huidige molen dateert uit 1877 en is de vervanger van een eerdere schepmolen op dezelfde plek. Na recente restauratie is de molen weer draaivaardig, maar heeft verder geen functie in de bemaling van de polder meer. De molen is als rijksmonument geregistreerd onder het nummer 19911. De huidige functie is woning. 26 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 7. Gevolgen van de ontwikkeling voor het landschapsbeeld
De 8 voorgestelde woningen zijn geprojecteerd in een gebied dat nu een inpassing aanbevelingen gedaan. groene, landelijke uitstraling heeft. Vanaf de waterkant zijn de woningen goed zichtbaar. Hier verzacht de geplande rietstrook het beeld en De 8 vrijstaande woningen zetten het historisch gegroeide creëert een landschappelijke overgang tussen gebouw en natuur. Vanaf occupatiepatroon van buitendijks bouwen aan de Mooie Nel voort en de openbare weg liggen de woningen verscholen achter verschillende voegen zich zo in het ordeningsprincipe van het huidige landschap. groenelementen: de bomenrijen langs de Lageweg en de zuidoostkant Zij vormen een logische afronding van de ontwikkeling SpaarneBuiten van SpaarneBuiten, het ingeplante grondlichaam tussen SpaarneBuiten en verweven het nieuwbouwgebied op een natuurlijke manier met de en de voorgestelde woningen, alsmede de parkheuvel en het rietmoeras bestaande (bebouwde) omgeving. (zie ook de afbeelding op pagina 25). De 8 geplande woningen tasten noch fysiek noch qua beeldkwaliteit de De 8 geplande woningen zijn een buitendijkse ontwikkeling en aanwezige cultuurhistorische waarden aan. Zij liggen namelijk op enige vormen derhalve geen aantasting van het binnendijks gelegen open afstand van de Lagedijk, zij belemmeren het zicht op de molen niet en veenpolderlandschap. zij houden afstand ten opzichte van de bestaande groenstructuur aan de Lageweg. Hiermee wordt onder andere voldaan aan het uitgangspunt De 8 waterwoningen hebben invloed op ca. 120 m oeverlijn aan de om cultuurhistorische objecten herkenbaar te houden vanuit provinciaal Mooie Nel. Er is echter met de parkheuvel ruim 350 m landschappelijk- beleid (paragraaf 2.2.5 LLC). groene oeverlijn en een kenmerkend groenelement aan de Mooie Nel toegevoegd. Deze heuvel en molen ‘De Slokop’ domineren het Door de nabijheid van SpaarneBuiten is niet te verwachten dat voor landschapsbeeld. De toevoeging van de 8 woningen zijn ondergeschikt de toevoeging van de 8 woningen zware ingrepen in de huidige (in maat en schaal) en doen geen afbreuk aan het bestaande infrastructuur noodzakelijk zijn. De toegevoegde belasting voor de landschapsbeeld. omgeving door extra verkeersbewegingen is, gezien de schaal van de ontwikkeling, minimaal. Zeker tegen de achtergrond dat het grootste deel Daarnaast zetten de 8 voorgestelde waterwoningen het thema van daarvan via het nieuwe wegenstelsel van SpaarneBuiten afgewikkeld een bewoond, buitendijks gebied voort dat aan de zuidkant van het wordt. Ook is de toegevoegde verstoring door licht- en geluidsemissies molenerf en op de ‘laars’, het buitendijkse schiereiland in de ‘Mooie op schaal van SpaarneBuiten te verwaarlozen. Nel’, aangetroffen wordt. Mits goed ingepast, kunnen de 8 voorgestelde woningen helpen rondom het open molenerf een rustig, symmetrisch en landschappelijk oeverlandschap aan de Mooie Nel te creëren. In hoofdstuk 9 worden voor de uitwerking van de landschappelijke HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 27 De 8 woningen met hun landschappelijke inpassing en erfbeplanting dragen bij aan een evenwichtig, doorgaand, symmetrisch beeld van het landschap, gezien vanaf de Mooie Nel. Het molenerf, de boerderij en het aangrenzende moerasgebied zorgen voor doorkijk en openheid.
28 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 8. Samenvatting en conclusies
Ruimtelijke kwaliteitseis provincie Noord-Holland voorkomende (en belangrijkste) zuidwestelijke windrichting voor deze molen Gelet op de Provinciale Ruimtelijke Verordening (PRV) van maart 2017 is de blijkt uit onderzoek. locatie van de waterwoningen gelegen in het landelijk gebied als bedoeld in de PRV. Nieuwe stedelijke ontwikkelingen in het landelijk gebied zijn mogelijk Landschappelijke aansluiting bij historische Lagedijk volgens de PRV mits deze onder meer voldoen aan de ruimtelijke kwaliteitseis De voorgestelde 8 woningen vormen erven tussen de Lagedijk en de oever als bedoeld in artikel 15 van de PRV. De conclusie van dit rapport luidt dat de van de Mooie Nel, zoals dat tussen Haarlemmerliede en Spaarndam vaker het voorgenomen nieuwe stedelijke ontwikkeling voldoet aan de eisen die artikel geval is; bebouwing in de zone tussen dijk en waterkant is geen uitzondering, 15 PRV en de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie (LLC) daaraan stellen. maar de regel. Woningen vormen daarbij vaak clusters met een bestaande boerderij. Door beplanting krijgen deze clusters een eigen uitstraling en De ontwikkeling van de 8 voorgestelde waterwoningen is in lijn met vormen de clusters zelfstandige erven in het landschap. De vorming van de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie, omdat er geen signifante erven aan de Lagedijk is een ambitie, die de gemeente in haar structuurvisie verslechtering optreedt van de kernkwaliteiten van het veenpolderlandschap vastgelegd heeft. en er vanuit landschappelijk en ruimtelijk oogpunt aansluiting wordt gezocht met deze ontwikkeling bij het bestaande bebouwingslint aan de Lagedijk. Door de geringe zichtbaarheid van de voorgestelde 8 woningen is de invloed op het bestaande landschapsbeeld gering. Uitgangspunt en voorwaarde Deelconclusies vanuit de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie (zie ook hierbij is dat de woningen qua gebouwtypologie aansluiten bij de lokale hoofdstuk 5): identiteit en dat de landschappelijke inpassing zodanig is, dat het groenblauwe a) Het projectgebied grenst aan een gebied met aardkundige waarden en een landschap van de Mooie Nel via de tuinen het woongebied van SpaarneBuiten aardkundig monument, maar maakt er zelf geen onderdeel vanuit; ingetrokken wordt. b) De ontwikkeling van de vrijstaande woningen aan de Lagedijk zorgen voor Vervolgens kan gesteld worden dat de 8 geprojecteerde woningen wel een een continuering van het historisch gegroeide occupatiepatroon langs deze verandering van het landschapsbeeld betekenen, maar dat dit geen negatieve dijk. Hiermee sluit de bebouwingsstructuur aan op de kernkwaliteit van het invloed op de ruimtelijke kwaliteit heeft. Immers waarborgen het openbaar noordelijk gelegen dijkdorp (structuurdrager) en lintdorp (morfologie) van Spaarndam. voetpad aan de noordwestkant en het rietmoeras aan de zuidoostkant van de c) Het projectgebied ligt niet in een stiltegebied of in een natuurgebied; woningencluster de in de gemeentelijke structuurvisie nagestreefde zichtlijnen d) Er zijn geen historische structuurlijnen aanwezig in de (directe) omgeving van en naar het water en is de voorgestelde verkaveling zodanig luchtig, dat van het projectgebied; er met een passende terreininrichting voldoende openheid ook tussen de e) De woningen worden ontwikkeld ten westen/ noordwesten van de woningen gecreëerd kan worden. bestaande molen ‘De Slokop’. Ze vormen geen belemmering voor de meest Daarnaast creëert de voorgestelde bebouwing een gemêleerde (rood-groene) HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 29 woning en terras zweven boven het landschap aandacht voor kleurstelling en volumeopbouw toepassing van authentieke materialen
rietmoerassen en wilgen landelijke opzet verkaveling meidoornhagen als erfscheiding
natuurtuinen fruitbomen in de tuin ontsluiting via een eenvoudig karrenspoor 30 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel maart 2018 HOLLANDSCHAP® 9. Aanbevelingen overgang tussen het nieuwe woongebied en de cultuurhistorisch relevante Kwaliteitsbeeld: Lagedijk met zijn lintvormige bebouwing. Daardoor wordt de hechting van Schep een (verplichtend) kader voor ruimtelijke kwaliteit met (plaatselijke) het historische occupatielint en de nieuwbouwwijk verbeterd. De overgang gebouwtypologieën (hoofdvorm) en toe te passen materialen voor gebouw tussen landelijk gebied en woongebied verloopt op die manier gestaag en en erf. niet abrupt. In die zin levert de voorgestelde bebouwing een waardevolle bijdrage aan het levendig en ervaarbaar houden van de historische Landschappelijke inpassing: structuur. • Geef de tuinen vorm als ‘natuurtuinen’ met lokaal voorkomende beplan- tingstypen: riet, wilgenstruweel en enkele kleine (fruit)bomen; De voorgestelde bebouwing neemt tevens de doelstellingen en maatregelen • Een fruitboom als huisboom onderstreept het landelijke karakter; van het Groenstructuurplan van de gemeente Haarlemmerliede en • Pas hooguit lage, landschappelijke hagen toe en landhekken, en geen Spaarnwoude over, m.b.t. erfbeplanting en beplantingstypen. schuttingen, muren, (begroeide) hekwerken en dergelijke; • Zorg ervoor, dat de tuinen zo weids mogelijk ogen, evt. is het mogelijk Aanbevelingen om de 8 tuinen als één grote natuurtuin vorm te geven, waarin elke wo- Met onderstaande aanbevelingen worden de bestaande kernkwaliteiten ning een (behoorlijk) terras(vlonder) heeft; waar mogelijk benadrukt en/of versterkt en worden negatieve effecten • Pas voor windschermen e.d. glas of een ander doorzichtig materiaal toe; daarop (deels) opgeheven, zodat per saldo een ruimtelijke verbetering • Waarborg het natuurlijke terreinverloop, ook van de oever (en de ecolo- optreedt. gische gradiënt); • Maak de ontsluitingweg zo landelijk mogelijk, aanbeveling: maak een Verkaveling: eenvoudig ‘karrenspoor’ in het gras en leg het openbaar parkeren aan Voorkom lijnvorming (in rooilijnen) van de woningen. Op de maquettefoto (p. op graskeien; 24) is te zien dat de woningen redelijk op een lijn staan, dat is ongewenst. • Bescherm ‘s nachts de donkerte door lage verlichting toe te passen, die Het verdient aanbeveling om differentatie in rooilijn en een iets gedraaide alleen bij daadwerkelijk gebruik aan gaat (bewegingssensor/ dynamische nokrichting aan te brengen. Zie hiervoor de illustratie (p.28) waar de wonin- verlichting); gen ten opzichte van elkaar zijn gedraaid en verschoven, waarbij voldoende • Licht de toekomstige eigenaren goed voor en neem een aantal regelin- ruimte tussen de woningen is gewaarborgd (circa 8 meter). Hiermee wordt gen m.b.t. het instandhouden van de terreininrichting op in de koopakte. aangesloten op het gedifferentieerde occupatiepatroon langs de Lagedijk.
HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 31
Bronvermelding
Afbeeldingen: kaft achtergrond: luchtfoto, Google Earth, inzetkaarten: kaart Noordzee Kanaal 1876, hollandroute.nl, kaart ‘Seven United Netherlands’ 1658, J.Janssonius, commons.wikimedia.org kaart ‘Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude’, nl.wikipedia.org p. 4 kaart ‘Masterplan SpaarneBuiten’, Hollandschap, 2008 p. 6 kaart ‘Seven United Netherlands’ 1658, J.Janssonius, commons.wikimedia.org p. 7 reeks ‘Ontwikkeling van een bijzonder landschap’ uit ‘Ruim baan voor het groen! - Groenstructuurplan gem. Haarlemmerliede en Spaarnwoude, januari 2014 p. 8 topografische kaarten van 1914, 1952, 1981 en 1993, de ,Kaart van Rijnland, 1728, allen: watwaswaar.nl p. 9 polderkaart van W.H.Hoekwater, 1901, commons.wikimedia.org p. 10 De’ Stompe Toren’, panoramio.com p. 11 hist. aanzichtkaart ‘Spaandammer Scheepswerf Stapel N.V.’, catawiki.nl p. 12 schuine luchtfoto SpaarneBuiten, facebook.com/SpaarneBuiten p. 14 luchtfoto en 3 ooghoogte beelden, allen: Google Earth p. 16 3 planmontages met contouren conform Provinciale Ruimtelijke Verordening en planmontage met de kadasterkaart 1811-32 allen: ruimtelijkeplannen.nl p. 18 Overzichtskaart Structuurvisie uit ‘Strructuurvisie 2035 - samen naar een groene, duurzame en economisch sterke gemeente’, gem. Haarlemmerliede en Spaarnwoude, juli 2012 p. 20 4 printscreens van de online (GIS) Informatiekaart Landschap en Cultuurhistorie (provincie Noord-Holland) p. 23 2 kaarten ‘Hagen aan de bewoonde dijklinten’ en ‘ Rietranden’ uit ‘Ruim baan voor het groen! - Groenstructuurplan gem. Haarlemmerliede en Spaarnwoude, januari 2014 p. 24 maquettefoto, spaarnebuiten.nl, bewerkt p. 26 Molen ‘De Slokop’, molendatabase.nl p. 28 schuine luchtfoto SpaarneBuiten, facebook.com/SpaarneBuiten, bewerkt p. 30 9 sfeerbeelden: jagerjanssen.nl, aanzee.com, ed.nl, fokkervogel.blogspot.com, groepsverblijf.info, mamjo.com, vanmierlotuinen.nl, hamhoeve.wordpress.com, projectgroenewoud.nl
Geraadpleegde bronnen: • Provinciale Ruimtelijke Verordening, Provincie Noord-Holland, maart 2017 • Leidraad Landschap en Cultuurhistorie, Provincie Noord-Holland, juni 2010 (en de nog niet vastgestelde online nieuwe versie van de leidraad via: • https://leidraadlc.noord-holland.nl/ensembles/spaarnwoude/) • Bestemmingsplan Woongebied SpaarneBuiten, gem. Haarlemmerliede en Spaarnwoude, 2012/2014 incl. uitspraak Raad van State • Structuurvisie 2035 - Samen naar een groene, duurzame en economisch sterke gemeente, gem. H’liede en Spaarnebuiten, julie 2012 • Ruim baan voor het groen! Groenstructuurplan gem. Haarlemmerliede en Spaarnwoude, januari 2014 • Molendatabase.nl • Noord-Hollandsarchief.nl • Wikipedia.com HOLLANDSCHAP® maart 2018 Landschappelijke onderbouwing voor 8 waterwoningen aan de Mooie Nel 33 HOLLANDSCHAP® Adviesburo voor Stad- en Landschapsarchitectuur