Fråflyttede fjell- og fjord / strandgarder innetter Storfjorden på Sunnmøre

31.01.2021

1

2

3

Forord Dette kapittel handlar om alle desse fråflyttede fjell- og fjord / strandgarder inn etter Storfjorden på Sunnmøre. Storfjorden - denne lange fjorden som «starter» i Norskehavet på kysten utanfor Ålesund og greiner seg inn etter Storfjorden i mange fjordarmer; Geirangerfjorden, Sunnylvsfjorden, Norddalsfjorden, Tafjorden og Storfjorden. Eit hundretals gardar ligg att i fjellrivnende som hausttomme reir, overlatne seg til seg sjølve, til veret og vinden. I denne nedtegningen så er det sitert frå tida rundt 1970, for omkring 50 år siden. Så teksten og navna må sjåast dithen. Hensikten er å vise hvordan folka på fjell- og fjord / strandgardane innover i Storfjorden levde i bilder og tekst. Veldig mange av mine aner som det fremkommer i minstore ættesoge kommer frå disse gardane. Eg finner mine aner stort sett frå kvar av desse gardane som er nevnt i dette kapittelet. Eg leser med audmjukheit historiane som er formidlla i pennen frå Sakarias Ansok, bilder frå Magne Flem og så mange andre kilder. Ansok har ivaretatt viktig kulturarv, likeeins har Oddgeir Bruaset og Harald Kjølås i den seinere tid stått fram som ein viktig kulturberar frå ei tid som ikkje må gløymas, sjølv om gardene nå gror ned. Eg vil også nevne Storfjordens Venner, som gjer ein viktig jobb med å bevare denne kulturarven som har vært så viktig for så mange. Eg vil rette ein stor takk til desse som har betydd mykje for at kulturhistoria blir bevart. Desse har gjort eit framifrå arbeide for å bevare kulturarven, og få denne arven fram i lyset. Mesteparten av mine nedtegninger eg her presenterer er hentet av kva disse har formidlet. For nesten 700 år siden blei landet lagt øyde av Svartedauden 1349-50 ( den store mannedauden ), og øydegardane grodde igjen. Det var disse gardane som folket langs Storfjorden gravde fram igjen, og bodde og levde på til dei ikkje klarte otta og slitet i ei ny tid. Mon tro kva som skjer dei neste hundreåra? Årsaken til at folket drog varierer avhengig av tida for avfolkinga. På dei høgstliggande gardane som Timbjørg og Gomsdal vart slitet for hardt, jamvel for dei mest slitesterke. Gardane låg ovanom tregrensa, sommaren var kort, avlinga lita, og sjøvegen var farleg, krunglet og uendeleg lang og tung. Det største trugsmålet var likevel dei rasfarlege fjella. Sommer som vinter gjekk dei med otten. Når fonnane rasta over tun og tak, vart dei gjerne tolka som teikn til eit gudfryktig folk. Og når fonna sopte husa av murane, såg dei fleste det rettast å flytte, sjølv om det dei drog frå, var deira rike på jorda. Men dei seigaste og mest trassige heldt ut. Gardar som Knivsflå, Inste Åkernes, Me- Åkneset, Furnes, Horvadrag og mange andre vart alle fraflytta fordi skredet gjorde livet for farefult. Den største avfolkninga starta etter den siste verdenskrigen. Sakarias Ansok i samarbeid med Sunnmørsposten og Magne Flem og Stranda Sogelag skreiv på 1970 tallet bøkene; Eld som slokna og Far etter folk. Tusental fjell- og strandgardar vert no fråflytte og lagd øyde skreiv Ansok for snart to generasjoner siden. Her leita han opp folk som kom frå desse gardana og skreiv historier frå desse gardane. Eg finner flesteparten av disse gardane i min ættesoge. Det er herifrå eg kjem frå. Det arbeidet som Ansok og hans samarbeidsparter gjorde når dei tok vare på denne arva vår i desse bøkene og bildene vil eg dele med dei som er av mi ætt. No er det snart 50 år siden bøkene kom ut, og forfallet er kommet enda lenger. Hensikten med dette kapittel i mi ættesoge er å stoppe opp litt, prøve å forstå korleis våre forfedre- og formødre hadde det i kvardagen dengong, og ta vare på denne kulturarven så mange av oss er av. Vi må ta vare på denne arven og gi dei til dei som kjem etter oss før denne arven blir borte. Vi veit ikkje om morgendagen, og kan hende vi får bruk for denne arven, men då må den ikkje bli borte. «Det legg seg som ei kald hand over alt, der mann og kvinne fann lukke i å stå side om side i arbeid, der friske born leika på tunet. No møter du stengde dører». Det veks lyng og eine og krattskog der det før var åker og eng. Husa står forfalne og rotnar, både her og der. For mindre enn ein mannsalder sidan var det ingen som trudde at det skulle gå slik. Litt etter kvart såg ungdomen større framtid i å kome til bygda og byen enn i det å vere heime. Skuleborna måtte sendast til skulen kvar dag mot slik det før hadde vore: ein skuletur og ein fritur. Mange andre ting tok til å bli så langt onnorleis og vanskeleg. - og så måtte dei flytte - folk som ofte var komne godt opp i åra med sterke røter i heimen og fedrejorda, og som hadde lagt ned all si arbeidskraft på garden. Vi skal leite opp desse folka. Vi skal snakke med dei. Vi skal for etterslekta ta vare på litt av deira tilvære. «Og vi skal ta vare på deira kultur - den mest særeigne bondekultur som finst i landet vårt»

4

Storfjorden - ein kulturhistorisk verdsarv

Dette fjord- og fjellandskapet langs fjordane på Indre Sunnmøre har vorte nytta av folk heilt sidan førhistorisk tid. Nokre fornfunn er gjort, mellom anna er det funne ein «flintfabrikk» frå steinalderen på garden Lundanes. Det er gjort funn frå yngre jarnalder på Stokke i Oaldsbygda, og på Smoge er det gjort funn frå vikingtida. Desse eldgamle buplassane langs fjorden og det gamle kulturlandskapet frå fjord til fjells er lite granska med omsyn til busettingshistorie. Ingen arkeologar har leita etter fornfunn. Dei ein har funne, har vore tilfeldige under grøftegraving og likande. Dei fleste gardane er berre overflatedyrka, og her er ingen moderne inngrep i jordsmonnet til dømes frå vegbygging eller nydyrking, slik at det som måtte finnast av spor i jorda frå førhistorisk tid i stor grad er intakt. I historisk tid finn ein at dei eldste gardane er nemnde tidleg på 1600-talet, og det er grunn til å tru at mange var i bruk også før Svartedauden.

I moderne tid har ein spekulert på om desse bratte, tungdrivne og veglause fjord- og fjellgardane kunne vere buplassar for slike som ikkje greidde å få seg nokon annan og meir sentral plass å bu, ei slags naudløysing med andre ord. I naturalhushaldets tid ga dei fleste av desse gardane godt levebrød til både ein og fleire familiar på kvar gard. Det blir til dømes fortalt om at eigaren av den flate garden Syltemoa nede ved sjøen i Valldal prøvde å byte til seg den bratte og veglause fjordgarden Kastet i Tafiorden, men Kastet-bonden nekta. Kastet var ein av dei rikaste gardane i heile Norddal.

Sameleis var fjordgarden Matvik, veglaus, bratt og full av gråstein, den med høgast inntekt og også den største i Sunnylven kommune. På det meste var Matvik på rundt 3.000 mål, det meste stein, men også med grøderike bøter innimellom. I fleire generasjonar hadde dei bygd avsatsar med gråsteinsmurar og frakta dyrebar jord som dei fylte på. For over 100 år sidan tok dei til å plante frukttre. Det seiest at dei hadde opp til 150 plommetre på det meste, i tillegg til mykje anna frukt, jamvel aprikoser hadde dei. Levebrødet var likevel geiter, og ingen andre husdyr utnytta landskapet frå fjøre til fjell på same måten som geitene. Dei var tilpassa dette landskapet.

I Oaldsbygda fekk eldsteguten på Øvstegard ein gong i tida valet mellom å arve garden eller dyregravene på fjellet. Den tida var her mykje rein, og eldsteguten valde dyregravene. Jakt og fangst var utan tvil eit viktig pluss til desse gardane, og var sterkt medverkande til denne busettinga. Fjorden, som var den viktigaste ferdselsåra, og også ei viktig kjelde til matauk, låg like ved. Ser ein bort frå dei høgast liggande gardane, så låg dei alle ved fjorden og var difor meir sentrale i gammal tid enn gardar som låg langt frå sjøen i dalføra.

Før potetdyrkinga slo gjennom for alvor midt på 1800-talet, var dyrking av korn eit livsvilkår for ein gard. På dei fleste av desse bratte gardane gjekk det an å finne ei nokolunde flat bot som kunne brytast opp til åker for korn, og fann ein ikkje ei bot som var stor nok, kunne ein over eit stort område sikkert finne mange små flate bøter som kunne bli kornåkrar. Kornåkeren var stort sett einaste dyrka innmarka dei hadde. Kornet var livsviktig heilt fram til midten av 1850-åra når poteta tok over. Då greidde ein seg med mindre korn, og det ein dyrka var først og fremst bygg til brygging. Til gjengjeld sådde dei poteter på dei gamle kornåkrane.

På ein av dei mest steinfulle og rasutsette gardane, Me-Åkernes, hadde dei på det meste poteter i 15 små åkrar. Derav kjem namnet Åkerneset. Mellom steinane hadde dei fire eplehagar. För til kyrne slo og tørka dei rundt om i utmarka. Når høyet var tørt vart det lagt i utløer eller under hellarar til vinteren kom med skaresnø slik at det kunne fraktast heim på slede. Etter kvart i det 20-hundreåret fekk dei også bygd seg løypestrengar opp etter fjellsidene, slik at dei lettare kunne frakte både høy og ved til gards. For at høyet skulle bli frakta frå nabogarden Horvadrag og til løa i Matvik, måtte dei bruke fem løypestrengar.

Slåtten starta på desse gardane ved jonsok og varte i praksis til snøen kom. Då sanka dei inn omtrent alle grastustene som var å finne i heile fjellsidene dei rådde over. Dei rekna høymengda i høybører. Kvar bør var rundt 40 kilo. Talet på høybører var også målestokken kor mykje för dei måtte ha i høve til buskapen.

På garden Me-Åkernes måtte dei ha 400 høybører for å berge buskapen gjennom hardaste vinteren. Dei gardane som ikkje var mest utsette for snøfonner og som låg nær sjøen kunne også la sauer og geiter gå ute det meste av året. På garden Smoge til dømes måtte geitene gå ute vinteren og dei måtte leve på tang og tare og på bjørkeris. Dei hadde tilsyn, men greidde seg stort sett på eiga hand. Dette var ein stor fordel i høve til høgtliggande gardar som t.d. Gomsdal på 600 meter over havet, der buskapen av og til ikkje kunne sleppast ut før nærare jonsok. Til gjengjeld kjøpte gomsdalsbruka den nedlagde garden Bringa nede ved sjøen, og der hadde dei geitene sine om vinteren. Dei øvste gardane i Oaldsbygda bygde seg små hus heilt nede ved sjøen der ein person kunne bu for å ha tilsyn med geitene, og også med ein fjøs som geitene kunne søkje ly i når det var styggevér. Elles gjekk dei ute.

5

Bortsett frå i Oaldsbygda der det har vore stabil busetnad langt attende i tida, så skifte busetnaden mykje på fjord- og fjellgardane.

Ættegardar er her få av.

Fram til siste halvdel av 1800-talet var desse gardane i stor grad bygsla jord. Det gjorde det lettare for brukarane å flytte om det til dømes skulle kome eit uår. Fleire av desse gardane var så små eller låg slik til at dei ga eit heilt marginalt levebrød, og dei vart ofte tekne i bruk av unge par som måtte skaffe seg ein gard for å kunne gifte seg og setje bo. Etter kvart som dei kom seg til og fekk føtene under seg økonomisk så flytte dei til ein større gard, gjerne lenger ute i fjorden. Vi ser at tilflyttinga utover fjorden har vært stor, og veldig mange av oss som bor ute ved kysten har sine røter herifrå.

Mange av gardane låg også øyde i lange periodar. Ofte kunne det vere eit snøskred eller ei ulykke av ulikt slag som gjorde at familien på garden miste motet og flytte derifrå. Ein av dei mest ulykkesutsette av alle desse gardane var Knivsflå i Geirangerfjorden. Her miste seks menneske livet i løpet 1800-talet, og sjølv om garden gjekk for å vere den rikaste i Geirangerfjorden, så beordra herradsstyret i Sunnylven fråflytting i 1898 på grunn av ein trugande fjellhammar over garden. Eigarane dreiv likevel garden i mange tiår etterpå sjølv om dei ikkje budde der, og den trugande fjellhammaren heng der enno. Nabogardane Horvadrag og Megarden vart fråflytta etter eit steinsprang året etter. Gomsdal vart fråflytta i 1907, og den neste fråflyttingsbølgja kom etter krigen.

Dei siste i Geiranger- og Sunnylvsfjorden flytte tidleg i 1950-åra.

Det var sterke folk som budde på desse fjord- og fjellgardane, og dei spesielle eigenskapane, lysta til og gleda ved å bu slik, utfordringane i alt slitet, var i ikkje liten grad noko som gjekk i arv. Når ein studerer ættelistene er det lett å sjå at det var mange giftarmål på tvers av desse fjordane. Dei unge mennene fann seg gjerne ei kone frå ein tilsvarande gard lenger ute eller inne i fjorden, og det var oftast unge par som hadde vokse opp på ein fjord- eller fjellgard som også flytte inn i ein slik gard som hadde vore nedlagt i kortare eller lengre tid. Gjennom hundreåra skjedde det sikkert ein slags konsentrasjon av erfaring og kompetanse som gjorde at dei som levde her var usedvanleg godt skikka til livet i desse fjellsidene. Nedarva kunnskap gjorde at dei las naturen som ei bok. Dei hadde namn på nesten kvar ein stein og på alle fonner, og dei visste akkurat kva slags vérlag den og den fonna kom i. Dei visste kvar dei beste fiskeplassane var, kvar haren hoppa og dei kjende dei beste moltemyrane. Framfor alt var dei sterke i fjellet. For å kunne berge heim att geiter som hadde gått seg fast, måtte dei kunne klatre i fjellet som geiter, og dei beste klatrarane var gjerne etterspurde over heile distriktet. Dei fleste av fjord- og fjellgardane ga eit godt levebrød i naturalhushaldets tidsalder. Det einaste dei måtte kjøpe i tillegg til det dei dyrka sjølve, var litt fint mjøl, litt salt og lampeolje.

Tidleg på 1900-talet starta fleire gardar med eksport av smør til England, og dei handla på torget i Ålesund. Det ga kontantar, ei mangelvare for dei som lever av naturalhushald. Då kona på Skrenakken måtte til augespesialist i Bergen, tok bonden med seg ei ku og reiste saman med kona på båten til Bergen. Han rekna med å få betre pris for kua i Bergen, og kontantar til reisa hadde han ikkje. Turistferdsla som tok til på slutten av 1800-talet, og regulær trafikk med rutebåtar, opna på ein måte fjordane for meir samkvem med omverda. Det vart også meir nødvendig etterkvart som pengehushaldet greip om seg.

Dei levde av naturen og utnytta landskapet så godt som råd var. Dei steinrike fjellsidene lagra mykje varme frå solrike dagar, og på dei flekkane det var jord, vart det grøderikt. Snøfonnene var den store fienden om vinteren, men fonnene drog med seg mykje næring, slik at det gjerne var i fonnfara ein fann det saftigaste graset om sommaren. Det at dei var så avhengige av naturkreftene gjorde også at religionen sto sterkt. Folket på fjord- og fjellgardane var ivrige kyrkjegjengarar, trass i at dei hadde den lengste kyrkjevegen av alle. På Smoge hadde dei til og med i mange år eiga misjonsforening. På mange av desse gardane var det opplyste og samfunnsengasjerte menneske. På den garden som låg mest avsides av alle, Gomsdal, 600 meter over Geirangerfiorden, var det to bruk, to grannar som budde nærast vegg i vegg. Dei samarbeidde om det meste og arbeidde skulder ved skulder til dagleg, men politisk var dei rykande usamde. Den eine var venstremann og den andre høgremann. Dette var i dei politiske stridsåra rundt 1890, og når det var stortingsval og dei skulle til Hellesylt for å stemme, så gjekk dei kvar for seg ned til sjøen og rodde kvar sin båt den lange vegen ut til stemmelokalet og den lange vegen heim att.

Eg håper lesere kan prøve å forstå korleis folka levde innetter og rundt Storfjorden. Ikkje sjå på dette med «2021-briller», men prøv å forstå korleis det var i «farne tider». For øvrig er artikler og innholdet skrevet og hentet stoff fra tilbake på midten av 1950 tallet og framover, så mykje av det som står skrevet er derfor ikkje slik i dag.

6

Kartutsnitt som viser kvar Storfjorden ligg, og de fjordarmene Geiarngerfjorden, Sunnylvsfjorden, Norddalsfjorden, Tafjorden og Storfjorden ligg. Disse omtales i 5 kapittel.

7

8

9

Karta vil vise kor gardane ligger ( låg ) innetter fjordane.

10

11

12

13

Etterord

I denne nedtegningen så er det sitert frå tida rundt 1970, for omkring 50 år siden og fram til årtusenskiftet 2000. Så teksten og navna må sjåast dithen. Hensikten er å vise korleis folka på fjell- og fjord / strandgardane innover i Storfjorden levde. Veldig mange av mine aner som det fremkommer i min ættesoge kommer frå disse gardene. Jeg finner mine aner stort sett frå kvar av disse gardane som er nevnt her. Jeg leser med ydmykhet historiene som her formidles i pennen fra Sakarias Ansok og bilder fra Magne Flem og så mange andre kilder. Ansok har ivaretatt viktig kulturarv, likeeins som Oddgeir Bruaset og Harald Kjølås i den seinere tid har stått fram som en viktig kulturbærer frå ei tid som ikke må glemmes, selv om gardene nå gror ned. Jeg vil også nevne Storfjordens Venner, som gjør en viktig jobb med å bevare denne kulturarven som har vært så viktig for så mange. For nesten 700 år siden blei landet lagt øde av den store mannedauden, og øydegardane grodde igjen. Det var disse gardane som folket langs Storfjorden gravde fram igjen, og bodde og levde på til dei ikke klarte otta og slitet i ei ny tid. Mon tro hva som skjer dei neste hundreåra ? Jeg vil rette en stor takk til 4 personer som har betydd mykje for at kulturhistoria blir bevart; Sakarias Ansok, Magne Flem, Oddgeir Bruaset og Harald Kjølås. Disse har gjort eit framifrå arbeide for å bevare kulturarven, og få denne arven fram i lyset. Nevnes må også nevnes Storfjordens Venner.

Sakarias Ansok ( fødd 1898, død 1986 ). Fødd og oppvaksen på garden Gnr. 4 Ansok – Bnr. 1 Jørgentunet – Nilstunet, Liabygda i Stranda kommune.

Sakarias Ansok

Sakarias var son av gardbrukar Jørgen Bendik Nilsson Ansok ( f.1866 og d. 1942 ) og Gurine Iversdatter f. Rødset frå Stordal ( f.1863 og d.1901 ). Ansok var lokalhistorikar og gardbrukar født i Liabygda i Stranda kom- mune. Medan garden Ansok fekk bilveg i 1953 opplevde Sakarias Ansok samstundes at mange av fjell - og strandgardane på Indre Sunnmøre blei fråflytt. Gjennom intervju med dei siste brukarane av desse gardane doku- menterte Ansok natur, miljø og menneskja som livnærte seg på dei fråflytte bustadane. Ansoks arbeid med å samle miljø og menneskeskildringane kom etter initiativ frå redaktør Magne Flem i Sunnmørsposten. Den første artikkelen publiserte Ansok i Sunnmørsposten i 1965 og totalt har han skrive meir enn 60 artiklar i Sunnmørsposten og lokalavisa Sunnmørigen. Artiklane blei etterkvart samla, omarbeidd og utgjeve i tre bøker.

14

Magne Flem ( født 3. februar 1908 i Ålesund, død 30. november 1995 ), var en norsk fotograf og redaktør. Han blei kalla «fjordens fotograf».Han tok svennebrev som typograf i Oslo i 1932.

Magne Flem

Etter det arbeidet han i Sunnmørsposten, mest som fotograf og med redaksjonelle oppgaver. I 1946 overtok han som ansvarlig redaktør etter faren Ivar Flem, og sammen med broren Dagfinn var han redaktør til 1982. Flem var med i Bolstads Ensemble 1934-1941, og æresmedlem i Storfjordens venner. Redaktør Magne Flem i Sunnmørsposten bestemte seg tidleg at han skulle opp på alle fjelltoppane i avisa sitt nedslagsfelt. Det vil seie Sunnmøre og delar av Romsdal og Nordfjord. Det målet nådde han før han vart gammal. Fjorden var for han det viktigaste reisemålet. I yngre år padla han med kajakk inn fjorden til fjord - og fjellgardane, og han gjekk råsene deira og passerte gardane på veg opp til fjelltoppane. Slik vart han ein kjend og kjær gjest på desse gardane, og som ivrig fotograf såg han straks den kulturhistoria som låg i desse gardane, og han tok til på ein systematisk måte å fotografere gardar og menneske. Han fekk seg motorbåt og kunne rekkje over meir, men han fekk ikkje fri kvardagane til å reise på tur for å fotografere desse gardane. Det sa både faren som var eigar av avisa, og disponenten, tvert nei til. Dermed har Magne Flem nesten ingen bilde av folket på fjord og fjellgardane i arbeid og i arbeidsklede. Dei var som regel sundagskledde, men bilda utgjer likevel ein stor kulturskatt og saman med dei intervjua og artiklane som Sakarias Ansok skreiv i avisa, og som også kom i bokform, har denne innsatsen lagt eit viktig grunnlag for den statusen som fjorden og fjordlandskapet har fått. Han jakta lenge på ein feriebustad langs fjorden, og på ein padletur langs strendene på Stranda var det at han såg seg ut det som seinare skulle bli hyttetomta hans, ei slette oppå ein bergknaus nede ved sjøen på garden Vike inne i bygda på Stranda. Dette skjedde alt før krigen. Etter krigen tok han kontakt med grunneigaren og fekk ja til å kjøpe eit lite stykke for å bygge seg ei hytte. Alt før krigen hadde Magne også bestemt seg for at når han skulle skaffe seg hytte så skulle det vere ei sunnmørsstove. Arthur Klæbo har definert ein sunnmøring som ein som rullar stein mens han kviler.

Det passar godt på Magne Flem si fritid på Stranda. Fysisk aktiv måtte han vere heile tida, og på den vesle jordbota nede i Vikemarka braut han stein og bygde steinmurar heile livet. Han laga seg terrassar og solingsplassar, og når han var ferdig så var det å starte på nytt. Hytta vart også utgangspunkt for dei mange fjellturane han tok i dette distriktet. På veg opp til fjelltoppane passerte Magne Flem fjord - og fjellgardane og vart før alle andre glødande oppteken av historia til desse gardane. Alt tidleg i 1930-åra sto dei første artiklane på trykk i Sunnmørsposten med Magne Flem sine bilde. Han besøkte også desse gardane mykje i krigsåra. Elias Gausdal har fortalt at Magne Flem under krigen kom inn til Me-Åkernes. Då hadde han padla frå Ålesund og ærendet hans var å få fylt pipa si med heimeavla tobakk. Etter krigen såg han at fråflyttinga frå desse gardane skaut fart, og då vart det viktig å skaffe dokumentasjon på livet på desse gardane før dei siste generasjonane som levde der, var borte.

Etter krigen starta Magne Flem systematisk å fotografere frå fjord- og fjellgardane.

15

Då vart det tur nesten kvar helg, og hytta på Stranda vart etterkvart hovudkvarteret. Han jakta lenge på ein person som kunne reise rundt og intervjue dei som hadde flytta frå desse gardane, og i slutten av 1950-åra fann han Sakarias Ansok. Dei vart samde om at Sakarias skulle prøve, og dei første artiklane vart levert. Ansok var urøynd med å skrive for avis og det vart nokså mykje redigering i starten, men det betra seg etter kvart. Sjølv om dei vart gode venner, så var dei begge sta av natur, og kunne bli rykande ueinige om kva som skulle med og kva som skulle strykast. I følgje fotograf Bjarne Skarbøvik som mange ein gong måtte mekle. så toppa konflikten seg når det vart snakk om å gi ut heile serien i bokform. Magne Flem meinte at det i så fall måtte lukast vekk mykje prat om mat og juleskikkar og temaer som Ansok repeterer gong etter gong. Ansok blånekta på kutting, og i staden for at Sunnmørspostens forlag skulle gi ut desse bøkene, så tok han kontakt med Stranda Sogenemnd og ville ha dei til å gi ut bøkene. Der sat ein av Magne Flem sine beste venner, banksjef Bjarne Rønneberg som leiar, og han fekk jobben som meklar. Magne Flem gjekk med på at Sogenemnda skulle få bruke hans bilde til å illustrere artiklane i boka, men han insisterte på at han sjølv skulle skrive bilettekstane. I følgje Bjarne Skarbøvik så protesterte Ansok på det, men ga seg til slutt. Sluttproduktet, dei tre bøkene, vart ein kjempesuksess, men Magne Flem meinte heile tida at det var for lite bilde i bøkene, og sakleg sett kan han ha rett i det.

Magne Flem reiste mye rundt som fotograf, og har gitt ut fotobøker fra fjord og fjell.

Oddgeir Bruaset ( født 10. desember 1944 i Måndalen i nåværende Rauma ) er en norsk journalist, forfatter og programleder, bosatt på Sunnmøre. Han er kjent fra serier på NRK.

Oddgeir Bruaset

Han er utdannet lærer fra Volda lærarskule, og har studert ved Universitetet i Bergen. Han arbeidet et par år som lærer i Volda, før han i 1971 kom til NRK Møre og Romsdal ( Ålesund ), og der ble han verende helt til han i 2014 gikk av med pensjon. De første årene arbeidet Bruaset mest i radioen, men i 1982 ble han tilsatt i en nyopprettet fjernsynsstilling. Siden har han arbeidet med å lage TV-program, mange med kulturhistorisk tilknytning. Mest kjent har han blitt for serien Der ingen skulle tru at nokon kunne bu ( 2001–2014 ).

16

Harald Kjølås ( 1942 – 2017 )

Harald Kjølås

Harald Kjølås, den mangeårige sjefredaktøren i Sunnmørsposten var ein kar med stort kontaktnett og stor arbeidskapasitet. Noko av det første Kjølås gjorde som leiar i foreninga Sjøfart og sjøbruk i Storfjorden, var å opprette ei heimeside for det nye tiltaket. Og ikkje nok med det, etter kort tid hadde han faktisk forsynt nettstaden med fleire titals artiklar. Seminar og medlemsmøte vart avvikla i løpet av skipingsåret. I Stordal og i Valldal, på Sjøholt og på Stranda. Alt handla om å få dokumentert Storfjordens historie på alle måtar og så grundig som råd, for ingen måtte tvile på at det var riktig. At Storfjordens mangfaldige og spennende historie interesserte og facinerte Harald Kjølås mykje var det ingen tvil om. Han hadde jobba med dette stoffet år etter år som avismann og lokalhistorikar. Ja med stor lyst. For med ætterøter på barne- og oppvekstkår på Stranda, var sjølvsagt Storfjorden sjølvsagt også hans fjord. Det var frå Martinusplassen, nokre dryge bakkar opp frå Kjølåsvika på Stranda han vaks opp. Ole Andreas Kjølaas, Haralds farfar budde også på Martinusplassen. Ole Andreas ( OA ) hadde som 23 åring i 1889 etablert seg som handelsmann i heimbygda og på kort tid skapt seg eit solid namn og firma der og blant fjordfolket elles på indre Sunnmøre. Harald Kjølås rakk å få med farfarens siste leveår, og snappa sikkert opp mykje av det han fekk høyre om farne tider. Harald Kjølås skreiv mange artiklar om Storfjorden utgitt i Stranda Sogelag, Sunnmøre Historielag og Sunnmøre Museum, slik var han knytt til med medlemskap eller tillitsverv. Storfordkalenderen med historiske fjordbilde og fyldige billedtekstar for kvar månad, er ei historie i seg sjølv. Kalenderen for 2018 er den 24 i rekka utgitt av Storfjordens Venner, der Harald Kjølås fortjent stod som heidersmedlem.

Storfjordens Venner

31.01.2021

17