Program Ochrony Środowiska dla Gminy Węgorzewo na lata 2016 – 2019 z perspektywą do 2021 r.
Kwiecie ń, 2017 r. Zamawiaj ący : Gmina W ęgorzewo Urz ąd Miejski w W ęgorzewie ul. Zamkowa 3 11-600 W ęgorzewo
Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15
60-583 Pozna ń www.greenkey.pl
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Węgorzewo na lata 2016 – 2019 z perspektywą do 2021 r.
Wła ściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska
Autorzy opracowania: mgr Joanna Walkowiak – Kierownik Zespołu Projektowego mgr Andrzej Karkowski – Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Wojciech Paj ąk – Specjalista ds. ochrony środowiska
w ścisłej współpracy z: Biurem Ochrony Środowiska Urz ędu Miejskiego w W ęgorzewie Kwiecie ń, 2017 r. 2
Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
SPIS TRE ŚCI
I. STRESZCZENIE ...... 7 II. WST ĘP ...... 8 2.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE I METODYCZNE OPRACOWANIA ...... 8 2.2. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI ...... 9 III. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 11 3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 11 3.1.1. Klimat ...... 11 3.1.1.1. Zmiany klimatyczne ...... 13 3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego ...... 14 3.1.3. Sie ć gazowa ...... 16 3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło ...... 16 3.1.5. Źródła energii odnawialnej ...... 17 3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 19 3.1.7. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 19 3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM ...... 20 3.2.1. Źródła hałasu ...... 21 3.2.2. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 24 3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem ...... 24 3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE ...... 25 3.3.1. Sieci elektroenergetyczne ...... 25 3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej ...... 26 3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych ...... 26 3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 27 3.3.5. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne ...... 27 3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI...... 28 3.4.1. Wody powierzchniowe ...... 28 3.4.1.1. Zagro żenie powodzi ą ...... 29 3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych ...... 30 3.4.3. Wody podziemne ...... 35 3.4.4. Monitoring wód podziemnych ...... 36 3.4.5. Urz ądzenia melioracyjne ...... 36 3.4.6. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 37 3.4.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami ...... 37 3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ...... 39 3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę...... 39 3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa ...... 39 3.5.2. Gospodarka ściekowa ...... 40 3.5.2.1. Oczyszczalnia ścieków ...... 40 3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej ...... 42 3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 42 3.5.2.4. Ścieki przemysłowe ...... 42 3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej ...... 43 3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 43 3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa...... 43 3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI ...... 45 3.6.1. Zasoby geologiczne ...... 45 3.6.2. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 45 3.6.3. Zagadnienia horyzontalne – zasoby powierzchni ziemi ...... 46 3.7. GLEBY ...... 47 3.7.1. Analiza SWOT – gleby...... 48 3.7.2. Zagadnienia horyzontalne – gleby ...... 48 3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 49 3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi ...... 49 3.8.1.1. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami ...... 51 3.8.2. System gospodarki odpadami innymi ni ż komunalne ...... 53 3.8.3. Składowisko odpadów ...... 56 3.8.4. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów .. 56
3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.8.5. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 57 3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 58 3.9.1. Zasoby le śne (fauna i flora) ...... 58 3.9.2. Przyroda chroniona i jej zasoby ...... 59 3.9.2.1. NATURA 2000 ...... 59 3.9.2.2. Rezerwaty przyrody ...... 62 3.9.2.3. Obszar chronionego krajobrazu ...... 65 3.9.2.4. Użytki ekologiczne ...... 66 3.9.2.5. Pomniki przyrody ...... 66 3.9.2.6. Ochrona gatunkowa ...... 67 3.9.3. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 68 3.9.4. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze...... 69 3.10. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI...... 70 3.10.1. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 71 3.10.2. Zagadnienia horyzontalne – zagrożenie powa żnymi awariami ...... 71 IV. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 73 4.1. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE ...... 73 4.1.1. Dokumenty mi ędzynarodowe...... 73 4.1.2. Dokumenty krajowe ...... 74 4.1.3. Dokumenty regionalne i wojewódzkie ...... 76 4.1.4. Dokumenty lokalne ...... 80 4.2. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 82 4.3. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 83 4.4. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY W ĘGORZEWO ...... 84 V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 93 VI. EDUKACJA EKOLOGICZNA JAKO ZAGADNIENIE HORYZONTALNE ..... 101 VII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 102 7.1. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ...... 102 7.1.1. Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko ...... 102 7.1.2. Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury ...... 103 7.1.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ...... 103 7.1.4. Program działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ...... 103 7.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 104 7.1.5. Bank Ochrony Środowiska ...... 105 7.2. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI ...... 105 7.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 108 7.3.1. Zasady monitoringu ...... 108 7.3.2. Sprawozdawczo ść ...... 109 WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA ...... 112 SPIS TABEL ...... 115 SPIS RYCIN ...... 115 SPIS WYKRESÓW ...... 116
4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
SPIS SKRÓTÓW art. - artykuł NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony B(a)P – benzo(a)piren Środowiska i Gospodarki
BZT 5 – pi ęciodobowe biochemiczne Wodnej w Warszawie zapotrzebowanie na tlen NiB - Nordycki Bank Inwestycyjny ChZT – chemiczne zapotrzebowanie (Nordic Investment Bank) na tlen oznaczane metod ą nN - niskie napi ęcie
dwuchromianow ą NO 2 – dwutlenek azotu
Cl - chlor O2 - tlen
C.O. - centralne ogrzewanie O3 - ozon CO - tlenek azotu ODR - ośrodek doradztwa
CO 2 - dwutlenek w ęgla rolniczego CRFOP - Centralny Rejestr Form os. - osoby Ochrony Przyrody OSChR - Okr ęgowa Stacja CWU - ciepła woda u żytkowa Chemiczno-Rolnicza dam 3 – tys. m 3 OSO – obszar specjalnej ochrony dB – decybel OUG - Okr ęgowy Urz ąd Górniczy DK - droga krajowa OZE – odnawialne źródła energii DW - droga wojewódzka P - fosfor Dz. U. – Dziennik Ustaw PCB - polichlorobifenyle Dz. Urz. – Dziennik Urz ędowy PCK - Polska Czerwona Ksi ęga GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg PGN - plan gospodarki Krajowych i Autostrad niskoemisyjnej g.m. - gmina miejska PIG-PIB – Pa ństwowy Instytut g.w. - gmina wiejska Geologiczny – Pa ństwowy GJ - giga d żul Instytut Badawczy GPR - generalny pomiar ruchu PKB - produkt krajowy brutto GUS – Główny Urz ąd Statystyczny PLB – - PL – obszar na terenie GZWP – główny zbiornik wód Polski, B - skrót od ang. bird, podziemnych czyli ptak ha - hektar PLH – - PL – obszar na terenie IMGW – Instytut Meteorologii Polski, H - skrót od ang. i Gospodarki Wodnej habitat, czyli siedlisko JCWP – jednolita cz ęść wód PM 2,5 - pył zawieszony zawieraj ący powierzchniowych cz ąstki mniejsze JCWPd – jednolita cz ęść wód ni ż 2,5 mikrometrów podziemnych PM 10 – pył zawieszony zawieraj ący KfW - niemiecki pa ństwowy bank cz ąstki mniejsze rozwoju Kreditanstalt für ni ż 10 mikrometrów Wiederaufbau PO Ii Ś - Program Operacyjny KZGW - Krajowy Zarz ąd Gospodarki Infrastruktura i Środowisko Wodnej PO Ś – program ochrony środowiska M.P. - Monitor Polski poz. – pozycja Mg - megagram = tona PROW - Program Rozwoju Obszarów MPZP - miejscowy plan Wiejskich zagospodarowania PSG – Polska Spółka Gazownictwa przestrzennego PSH - Pa ństwowa Słu żba MWh – megawatogodzina Hydrologiczna N - azot PSZOK - punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych PSP - Pa ństwowa Stra ż Po żarna
5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RIPOK – regionalna instalacja przetwarzania odpadów komunalnych RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SDR - średni dobowy ruch SIWZ - specyfikacja istotnych warunków zamówienia SN - średnie napi ęcie SP - Skarbu Pa ństwa
SO 2 - dwutlenek siarki
SO 4 - siarczany SOO – specjalny obszar ochrony SOPO – System Osłony Przeciw- osuwiskowej SWOT - analiza: z ang. Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats (mocne, słabe strony, szanse i zagro żenia) UE – Unia Europejska WE - Wspólnota Europejska WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WJM - Wielkie Jeziora Mazurskie Woj. - Województwo WRN - Wojewódzka Rada Narodowa WWA - węglowodory aromatyczne ZDP - Zarz ąd Dróg Powiatowych ZDR - zakład du żego ryzyka ZDW - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich ze zm. – ze zmianami ZMiUW – Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ZM ŚP - Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego ZUK - Zakład Usług Komunalnych ZUOK - Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych ZZR - zakład zwi ększonego ryzyka
6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
I. STRESZCZENIE
Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. jest dokumentem, który analizuje istniej ący stan poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz przedstawia cele i zadania konieczne do realizacji w latach 2016-2021 w poszczególnych obszarach interwencji wyznaczonych przez Ministerstwo Środowiska. Realizacja zaplanowanych zada ń ma w efekcie zachowa ć dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa – przedstawi ć zadania naprawcze. Program ochrony środowiska z zało żenia zakłada szeroko poj ętą ochron ę środowiska. Projekt jest kontynuacj ą dokumentu Programu Ochrony Środowiska, który został przyj ęty przez Rad ę Miejsk ą uchwał ą XXVI/186/2004 z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska Gminy W ęgorzewo na lata 2004 – 2011. Cele ekologiczne oraz kierunki interwencji okre ślono na podstawie zdiagnozowanego stanu środowiska przyrodniczego oraz stwierdzonych aktualnych presji na zasoby przyrodnicze wyst ępuj ących po stronie wykorzystania środowiska przez człowieka. Podstaw ą diagnozy było okre ślenie stanu aktualnego środowiska, który warunkuje odporno ść systemu przyrodniczego na jego zagospodarowanie i u żytkowanie. Miasto Węgorzewo to siedziba władz powiatowych Powiatu W ęgorzewskiego. Obszar miejski oraz tereny bezpo średnio przylegaj ące do miasta charakteryzuj ą si ę skumulowaniem funkcji mieszkaniowej, usługowej oraz przemysłowej i produkcyjnej. Tereny wiejskie natomiast charakteryzuj ą si ę wi ększym udziałem funkcji rolniczych oraz wrastaj ącą presj ą urbanizacyjn ą. Liczba ludno ści zamieszkuj ąca jednostk ę wynosiła na koniec roku 2015 – 17 149 osób. Czynnikami, które mogą zagra żać jako ści środowiska są głównie czynniki antropogeniczne, w tym przede wszystkim rozwijaj ąca si ę działalno ść gospodarcza, tak że turystyczna i rekreacyjna, rozwijaj ąca si ę zabudowa, korzystanie z zasobów środowiska (pobór wód, zrzut ścieków komunalnych, emisja hałasu, pyłów i gazów). Na tle powy ższych wskaza ń oraz zało żeń dokumentów wy ższego szczebla okre ślono dla Gminy Węgorzewo nast ępuj ące kierunki interwencji, w ramach których przez kolejne lata będzie zachodzi ć konieczno ść podejmowania działa ń w celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego: - zmniejszanie emisji zanieczyszcze ń powietrza do dopuszczalnych / docelowych poziomów w zakresie B(a)P i PM10, - ograniczenie oddziaływania przemysłu i energetyki zawodowej na jako ść powietrza i klimat, - ograniczenie oddziaływania transportu na jako ść powietrza i klimat, - ograniczenie uci ąż liwo ści zwi ązanych z hałasem liniowym, - ograniczenie uci ąż liwo ści zwi ązanych z hałasem punktowym, - modernizacja infrastruktury i emitorów promieniowania elektromagnetycznego, - utrzymanie infrastruktury i wód powierzchniowych, - zapobieganie podtopieniom obszarów mieszkaniowych, - osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu jako ściowego i ilo ściowego wód powierzchniowych i podziemnych zgodnego z RDW, - rozwój gospodarki wodno – ściekowej, - zmniejszenie ilo ści pobieranej wody, - ochrona powierzchni ziemi, - wła ściwe gospodarowanie glebami oraz rekultywacja terenów zdegradowanych,
7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- poprawa efektywno ści selektywnego systemu zbierania i odbioru odpadów komunalnych, - intensyfikacja demonta żu wyrobów zawieraj ących azbest, - ochrona chronionych i rzadko występuj ących gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, - ochrona zasobów le śnych, - zapobieganie powa żnym awariom oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wyst ąpienia. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostkami, na których spoczywa ć będą zadania wskazane do realizacji w ramach okre ślonych kierunków interwencji będzie gmina, samorz ąd powiatowy oraz podmioty korzystaj ące ze środowiska i zarz ądcy infrastruktury działaj ący na terenie obszaru. Cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. W stosunku do niektórych zadań gmina będzie pełni ć tylko rol ę monitoruj ącą realizacj ę danego zadania. Ka żda jednostka wskazana w harmonogramie realizacyjnym programu ma do dyspozycji ró żne drogi finansowania poszczególnych zada ń. Do najwa żniejszych programów zalicza si ę Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life. Środki finansowe mog ą by ć kierowane z Urz ędu Marszałkowskiego w Olsztynie, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, a tak że Banku Ochrony Środowiska. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Program wskazuje konieczno ść raportowania realizacji zało żeń dokumentu co dwa lata.
II. WST ĘP
2.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE I METODYCZNE OPRACOWANIA
Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. (zwany dalej Programem lub PO Ś). Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) programy ochrony środowiska uchwalone w celu realizacji Polityki ekologicznej pa ństwa zachowuj ą wa żno ść nie dłu żej ni ż do 31 grudnia 2016 r. Wobec powy ższego wyst ąpiła konieczno ść przygotowania nowego Programu ochrony środowiska dla Gminy Węgorzewo. Programy ochrony środowiska s ą wymaganym dokumentem dla jednostek samorz ądowych, zgodnie z brzmieniem art. 14. ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska: „Polityka ochrony środowiska jest prowadzona równie ż za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Sporz ądzaj ąc dokument Programu nale żało uwzgl ędni ć wymagania tak że innych dokumentów strategicznych wy ższego szczebla, w tym przypadku dokumentacji powiatowych, wojewódzkich i krajowych, okre śli ć rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno -
8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. ekonomiczne i środki finansowe. Program musi by ć zbieżny z zało żeniami najwa żniejszych projektów na ró żnym szczeblu programowania regionalnego, zgodnie z zało żeniami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383). Opracowanie Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska gminy, utrzymania jego stanu na dobrym poziomie, o ile taki wynika z bada ń monitoringu środowiska oraz kontynuowania działa ń, które zmierzaj ą do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska są nadal przekraczane. Wa żne jest, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę i weryfikacj ę zamierzonych działa ń, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, oraz nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu żą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale ży sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je radzie miejskiej. Program ochrony środowiska jest dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki interwencji i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie gminy Węgorzewo. Opracowany projekt jest wypełnieniem obowi ązku samorz ądu gminnego w zakresie sporz ądzania strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala władzom samorz ądowym na bie żą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu żą ce ochronie środowiska. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego, a na podstawie okre ślonych zagro żeń, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu i ustala harmonogram ich realizacji. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowi ązuj ących dla kraju, województwa i powiatu oraz dokumentach strategicznych zwi ązanych z rozwojem lokalnym jednostki (o czym mowa szerzej tak że w rozdziale IV). Niniejszy dokument opiera si ę na dost ępnej bazie danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie, Urz ędu Marszałkowskiego w Olsztynie, Starostwa Powiatowego w Węgorzewie, a tak że materiałach przekazanych przez gmin ę. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa warmi ńsko-mazurskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarz ądców instalacji).
2.2. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI
Gmina Węgorzewo poło żona jest w północno-wschodniej cz ęś ci województwa warmi ńsko-mazurskiego, w powiecie węgorzewskim. Jest to jednostka miejsko-wiejska i zajmuje obszar o powierzchni 34 147 ha. Wi ększo ść gminy skupiona jest na obszarze doliny Wielkich Jezior Mazurskich oraz Krainy W ęgorapy. Na koniec roku 2015 liczba ludno ści zamieszkuj ąca jednostk ę wynosiła 17 149 osób (dane GUS). Obszar miejski zamieszkiwało ponad 67 % ludno ści – 11 568 osób, natomiast tereny wiejskie – 5 581 osób (około 33 % ludno ści gminy).
9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Od roku 2012 liczba ludno ści analizowanego obszaru spada. Taka sytuacja jest zapewne spowodowana migracjami ludno ści do wi ększych ośrodków miejskich, np. Olsztyna. Obserwuje si ę wyra źny trend wyludniania gminy, zarówno ludno ści z terenów miejskich, jak i wiejskich (szczegóły na wykresie poni żej).
Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści jednostki w latach 2011-2015 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2015
Zmiany w strukturze demograficznej ludno ści obszaru zawsze prowadz ą do konieczno ści podejmowania działa ń w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej poprzez: przygotowywanie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą, rozbudow ę lub modernizacj ę sieci komunikacyjnej, sieci handlowej, infrastruktury ł ączno ści, edukacji, czy zwi ązanej z rekreacj ą itp. Ubytek mieszka ńców b ędzie mie ć niew ątpliwy wpływ na stan środowiska oraz dociąż enie infrastruktury. Analizuj ąc przyrost naturalny jednostki nale ży stwierdzi ć, że w roku 2015 jego warto ść była ujemna i wyniosła aż minus 83 osoby. Od roku 2011 obserwuje si ę ujemne warto ści przyrostu naturalnego, co tak że wpływa na zmniejszenie liczby mieszka ńców gminy. Mimo rozwini ętej gospodarki, w strukturze u żytkowania gruntów najwi ększy udział zajmuj ą powierzchnie gruntów ornych – 55,74 % (co daje 19 032 ha). Charakterystyczne poło żenie gminy sprawia, że równie ż udział gruntów wodnych jest znaczny – ponad 18 % powierzchni (6 177 ha). W dalszej kolejno ści znajduj ą si ę grunty le śne i zadrzewione, obejmuj ące 17 % powierzchni gminy - 5 844 ha. Mniejszy udział maj ą zabudowane i zurbanizowane, które obejmuj ą ponad 3,9 % powierzchni jednostki. Udział pozostałych form użytkowania gruntów jest nieznaczny. Jak wynika z analiz wieloletnich, obserwuje si ę nieznaczne zwi ększanie si ę areału gruntów le śnych, pod wodami oraz zurbanizowanych, kosztem terenów rolniczych. Oprócz rozwini ętego rolnictwa, dominuj ącymi rodzajami działalno ści gospodarczej na terenie gminy s ą szeroko poj ęty handel detaliczny i hurtowy, działalno ść zwi ązana z obsług ą nieruchomo ści, znaczny udział maj ą tak że podmioty zajmuj ące si ę działalno ści ą usługow ą oraz gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; gospodarstwa domowe
10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby. Bior ąc pod uwag ę dane GUS dotycz ące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, w roku 2015 na terenie gminy działały 1 382 podmioty gospodarcze. Od roku 2011 obserwuje si ę podobną ilo ść zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Tereny gminy s ą całkowicie wolne od uprzemysłowienia, dominuje tu rolnictwo i drobna wytwórczo ść . Wśród głównych podmiotów gospodarczych znajduj ą si ę: - G.S. w W ęgorzewie, - P.S.S. Społem w W ęgorzewie, - SALTREP w Radziejach, - Ahoj Czarter Krzysztof St ępniak, - O.S.M. w W ęgorzewie, - Prywatny Zakład Stolarski w W ęgorzewie, - Transport Ci ęż arowy, Budowa, Naprawa Dróg Bolesław Hnat, - PABEMIA Sp. z o.o. w Czerwonym Dworze, - Prywatny Zakład Przetwórstwa Mi ęsnego w Janówku, - Prywatne Przedsi ębiorstwo Budowlane KOZBUD, - Prywatny Zakład Produkcji Prefabrykatów z betonu w Kalu. Liczne walory przyrodnicze, krajobrazowe (jeziora, lasy, urozmaicone ukształtowanie powierzchni, niski stopie ń zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) i kulturowe stwarzaj ą warunki do rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. Mo żliwo ść uprawiania ró żnych form turystyki czyni gmin ę atrakcyjn ą zarówno latem, jak i zim ą. Baz ę turystyczn ą stanowi ą: hotele, o środki wypoczynkowe, pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne znajduj ące si ę w miejscowo ściach: Stawki, W ęgorzewo oraz campingi, domki letniskowe, pola namiotowe. Nad jeziorami usytuowanych jest wiele ośrodków żeglarskich oraz portów i przystani jachtowych.
III. OCENA STANU ŚRODOWISKA
3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA
3.1.1. Klimat
Klimat gminy wykazuje wła ściwo ści klimatu przej ściowego kontynentalno-morskiego. Przej ściowo ść ta objawia si ę du żą dynamik ą zmian pogodowych w krótkich przedziałach czasowych. Charakterystyczn ą cech ą jest znaczna amplituda temperatur w układach noc - dzie ń i lato-zima. Według podziału na Regiony Klimatyczne Polski zaproponowanego przez E. Romera - gmina W ęgorzewo nale ży do regionu pojeziernego. Teren gminy wyró żnia si ę niskim nasłonecznieniem, wi ększym zachmurzeniem. Liczba dni gor ących i upalnych nie przekracza 21, natomiast dni mro źnych i bardzo mro źnych jest średnio 67. Rozkład opadów jest zgodny z ukształtowaniem terenu. Opady średnie utrzymuj ą si ę na poziomie 550 – 650 mm. Pokrywa śnie żna utrzymuje si ę ok. 90 dni. Gmina nale ży do regionu o najni ższej (poza górami) średniej temperaturze roku – ok. 6°C. Cechy charakterystyczne tutejszego klimatu to: opó źnienie, w stosunku do innych regionów,
11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. nadej ścia wiosny i lata, z czego wynika najkrótszy w kraju okres wegetacyjny (trwa ok. 190 dni). Na podstawie danych pozyskanych w latach 1982 – 2012 przez climate-data.org utworzono model klimatu, który zawiera tak że opracowanie dla analizowanej Gminy. W tym obszarze klimat jest umiarkowany zimny. Opieraj ąc si ę na klasyfikacji klimatu Köppena i Geigera, ten klimat został sklasyfikowany jako Dfb - klimat wilgotny kontynentalny z łagodnym latem i opadami przez cały rok. W Węgorzewie wyst ępuj ą znaczne opady deszczu przez cały rok, nawet w najsuchszych miesi ącach. W ci ągu roku, średnie opady wynosz ą 681 mm. Opady s ą najni ższe w lutym, ze średnim poziomem opadów równym 30 mm. Ze średni ą 83 mm, najwi ększe opady wyst ępuj ą w lipcu.
Wykres 2. Średni udział opadów atmosferycznych w poszczególnych miesi ącach Źródło: pl.climate-data.org
Średnioroczna temperatura w mie ście Węgorzewo wynosi 6,7°C. Lipiec jest najcieplejszym miesi ącem w roku, średnia temperatura wynosi 17,5°C. Stycze ń ma najni ższ ą średni ą temperatur ę w ci ągu roku i wynosi ona -5,9°C.
12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Wykres 3. Średnie temperatury powietrza w poszczególnych miesiącach Źródło: pl.climate-data.org
Klimat na terenie gminy jest do ść zró żnicowany ze wzgl ędu na du że urozmaicenie rze źby terenu. Najistotniejszym, oprócz poło żenia geograficznego, czynnikiem wpływaj ącym na klimat s ą lesisto ść i obecno ść zbiorników wodnych.
3.1.1.1. Zmiany klimatyczne
Na przestrzeni ostatnich 10-leci obserwuje si ę widoczne zmiany klimatyczne. 1 Wzmiankowane lata s ą najcieplejszymi w historii instrumentalnych obserwacji w Polsce. We wszystkich porach roku obserwowany jest wzrost temperatury powietrza, z tym że zdecydowanie silniejszy jest w zimie, a słabszy w lecie. Sumy opadów nie uległy istotnym zmianom, ale charakteryzuj ą si ę jednak znaczn ą zmienno ści ą z roku na rok – wyst ępowaniem bardziej i mniej wilgotnych okresów w krótkich odst ępach czasu. Najwi ększy wpływ na warunki klimatyczne wywieraj ą zjawiska ekstremalne, których obecne nasilanie si ę zauwa żalnie zmienia dynamik ę cech klimatu. W śród zjawisk termicznych niekorzystnych i uci ąż liwych dla ludno ści, środowiska i gospodarki nale ży wymieni ć pojawianie si ę dotkliwych fal upałów (ci ągi dni z maksymaln ą temperatur ą dobow ą powietrza ≥30°C utrzymuj ącą si ę przez co najmniej 3 dni) i dni upalnych (z temperatur ą maksymaln ą ≥30 oC). Obserwuje si ę tendencje spadkowe liczby dni mro źnych i bardzo mro źnych. Długo ść trwania okresów mro źnych na przewa żaj ącym obszarze kraju wykazuje niewielk ą tendencj ę wzrostow ą. Nast ąpiła tak że zmiana struktury opadów. Zaobserwowano m.in. wzrost liczby dni z opadem o du żym nat ęż eniu (opad dobowy 50 mm). Analiza długo ści okresów bezopadowych (liczba dni bez opadu lub z opadem poni żej 1 mm) wskazuje, że wydłu ża si ę okres bezdeszczowy. W okresie chłodnej pory roku (X-IV) wyró żnia si ę wzmo żony udział pr ędko ści wiatru w porywach 17 m/s stanowi ących znaczne zagro żenie, w okresie lata (VI-VII) pojawiaj ą si ę natomiast huraganowe pr ędko ści wiatru. Obserwuje si ę coraz cz ęstsze pojawianie si ę bardzo du żych pr ędko ści wiatrów trwaj ących wiele godzin lub nawet kilka dni.
1 Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020
13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego
Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 ze zm.), Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonał oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach województwa warmi ńsko-mazurskiego. W wyniku klasyfikacji, w zale żno ści od poziomu st ęż eń w danej strefie, wydziela si ę nast ępuj ące klasy stref (uwzgl ędniaj ące kryteria ustanowienie pod k ątem ochrony zdrowia ludno ści): 1. Dla substancji dla których okre ślone s ą poziomy dopuszczalne i nie jest okre ślony margines tolerancji:
− klasa A (A1 - klasy stref okre ślane w oparciu o poziom dopuszczalny pyłu PM 2,5 dla fazy II) – st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych,
− klasa C (C1 - klasy stref okre ślane w oparciu o poziom dopuszczalny pyłu PM 2,5 dla fazy II) – st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, 2. Dla substancji dla których okre ślone s ą poziomy celu długoterminowego: − klasa D1 – st ęż enia ozonu nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego, − klasa D2 – st ęż enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego, 3. Dla substancji dla których okre ślone s ą poziomy docelowe: − klasa A – st ęż enia na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomu docelowego, − klasa C2 – st ęż enia osi ągaj ą warto ści powy żej poziomu docelowego.
Zgodnie z klasyfikacj ą województwa na obszary oceny gmin ę Węgorzewo zaliczono do strefy warmi ńsko-mazurskiej. Na terenie gminy ani powiatu nie było zlokalizowanych stacji pomiarowych WIO Ś. Roczna ocena jako ści powietrza za rok 2015 wykonana według kryteriów ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia wykazała wyst ępowanie st ęż eń benzo( α)pirenu i pyłu zawieszonego PM 10 przekraczaj ących warto ści dopuszczalne, w kontek ście całej strefy. Analiza danych za 2015 rok pozwala wnioskowa ć, że jako ść powietrza w województwie warmi ńsko-mazurskim jest na ogół dobra. Zanieczyszczenia gazowe takie jak: SO 2, NO 2, benzen i CO w szczególno ści charakteryzuj ą si ę niskimi notowanymi warto ściami st ęż eń w stosunku do poziomów dopuszczalnych. Warto ści średnioroczne tych zanieczyszcze ń od kilku lat s ą na podobnym poziomie i obecnie nie mo żna mówi ć o zagro żeniu wyst ąpienia przekrocze ń poziomów dopuszczalnych okre ślonych dla tych substancji. Lokalnie mog ą wyst ępowa ć sytuacje niekorzystne dla zdrowia mieszka ńców, np. w miejscu o zwi ększonej emisji spalin samochodowych, zanieczyszcze ń przemysłowych, zanieczyszcze ń powstaj ących przy niepełnym spalaniu paliw stałych. Niekorzystn ą dla zdrowia jako ść powietrza mo że pot ęgowa ć ciasna zabudowa miejska oraz rze źba terenu. Analizuj ąc lokalizacj ę stanowisk pomiarowych i uzyskiwane w nich wyniki bada ń nale ży stwierdzi ć, że znacznie lepsze warunki zdrowotne pod wzgl ędem jako ści powietrza s ą na obszarach zaopatrywanych w energi ę ciepln ą z centralnych ciepłowni lub zmodernizowanych kotłowni lokalnych, z dala od tras komunikacyjnych o du żym nasileniu ruchu. Niebezpiecze ństwo pogorszenia jako ści powietrza wynika głównie ze wzrostu ilo ści pojazdów mechanicznych poruszaj ących si ę po drogach, a co za tym idzie zmniejszenia si ę przepustowo ści ulic w miastach. Dodatkowym źródłem zagro żenia mo że by ć rozwój źle
14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. zlokalizowanego przemysłu. Niebezpiecze ństwo pogorszenia si ę jako ści powietrza dotyczy głównie zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10, benzo(a)pirenem i NO 2. Interesuj ącym jest fakt wyst ąpienia niskich warto ści pyłu zawieszonego PM2,5 w stosunku do wyników pomiarów pyłu zawieszonego PM10. Taka sytuacja mo że oznacza ć, że w strukturze chemicznej pyłu PM2,5 niewielka ilo ść pyłu o tej frakcji pochodzi ze spalania węgla, oraz innych paliw stałych. Stosunkowo du że st ęż enia benzo(a)pirenu mog ą oznacza ć oprócz spalania słabej jako ści paliw stałych, wykorzystanie tworzyw sztucznych do ogrzewania gospodarstw domowych. Nale ży mie ć na uwadze fakt, i ż dla strefy warmi ńsko-mazurskiej obowi ązuje program ochrony powietrza opracowany ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10 wraz z Planem działa ń krótkoterminowych ze wzgl ędu na ryzyko wyst ąpienia przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10. Poza zanieczyszczeniami komunalnymi pochodz ącymi z tzw. niskiej emisji, udział w ogólnym bilansie zanieczyszcze ń maj ą równie ż zanieczyszczenia pochodz ące od podmiotów korzystaj ących ze środowiska. Z danych Urz ędu Marszałkowskiego wynika, że do powietrza zostały uwolnione nast ępuj ące ilo ści zanieczyszcze ń:2 - amoniak - 9,405207 Mg, - benzo(a)piren - 0,000005 Mg, - dwutlenek siarki - 0,026597 Mg, - dwutlenek w ęgla - 2163,187437 Mg, - etery i pochodne - 0,00933 Mg, - ketony i pochodne - 0,00473 Mg, - pyły ze spalania paliw - 0,021525 Mg, - pyły pozostałe - 0,125367 Mg, - tlenek w ęgla - 0,300833 Mg,
- tlenki azotu (NO 2) - 4,02169 Mg, - węglowodory alifatyczne i pochodne - 0,000038 Mg, - węglowodory pier ścieniowe aromatyczne i pochodne - 0,05675 Mg, - wodorofluorow ęglowodory - 0,26778 Mg.
Podmioty korzystaj ące ze środowiska, podmioty gospodarcze, Ciepłownie Miejskie, obiekty u żyteczno ści publicznej (w tym placówki o światowe) w roku 2015 wykorzystały nast ępuj ące ilo ści paliw:
Tabela 1. Zu życie paliwa Rodzaj paliwa Ilo ść kotłów Zu życie [Mg] gaz płynny propan-butan 1 9,36 kocioł o mocy cieplnej <=5 MW gaz ziemny wysokometanowy 38 0,753669 kocioł o mocy cieplnej <=1,4 MW gaz ziemny wysokometanowy 8 0,553464 kocioł o mocy cieplnej >1,4 MW <=5MW kocioł z rusztem mechanicznym 5 127,68 o mocy cieplnej <=5 MW, bez urz ądzenia odpylaj ącego kocioł z rusztem stałym, z ci ągiem naturalnym 19 622,55 o mocy cieplnej <=5 MW
2 na podstawie opłat wnoszonych za korzystanie ze środowiska
15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Rodzaj paliwa Ilo ść kotłów Zu życie [Mg] kocioł z rusztem stałym, z ci ągiem sztucznym 3 487,58 o mocy <=5MW, bez urz ądzenia odpyl. kotły opalane drewnem o mocy cieplnej <= 5 MW 7 372,63 olej lekki (zawartość siarki nie wi ększa ni ż 0,5 %) 11 71,402 olej opałowy (zawarto ść siarki nie wi ększa ni ż 1 %) 1 1 olej opałowy (zawarto ść siarki od 1 % do 1,5 %) 1 0,924 Źródło: Urz ąd Marszałkowski w Olsztynie
3.1.3. Sie ć gazowa
Sie ć gazow ą na terenie gminy obsługuje Polska Spółka Gazownictwa, Oddział w Warszawie i w Gda ńsku. W jej eksploatacji znajduj ą si ę obiekty przesyłowe i rozdzielcze. Oddział w Gda ńsku, Zakład w Olsztynie eksploatuje sieci ą na obszarze wiejskim gminy W ęgorzewo. W jej zarz ądzie znajduje si ę: - gazoci ąg stalowy wysokiego ci śnienia, relacji Bałtrucie - Węgorzewo o długo ści 9,24 km, - stacja gazowa wysokiego ci śnienia przy granicy miasta W ęgorzewo o przepustowo ści Qn = 3 200 Nm 3/h. Natomiast Oddział w Warszawie, Zakład w Białymstoku eksploatuje sie ć średniego i niskiego ci śnienia. Sie ć gazowa na terenie miasta jest zasilana z sieci gazowej wysokiego ci śnienia poprzez stacj ę wysokiego ci śnienia I stopnia W ęgorzewo Park oraz stacji II stopnia średniego ci śnienia W ęgorzewo Armii Krajowej. Długo ść sieci gazowej średniego i niskiego ci śnienia będącej w eksploatacji PSG wynosiła 29 km, z czego: 16,4 km to sie ć niskiego ci śnienia, a 12,6 km to sie ć wysokiego ci śnienia 3. Do sieci podłączonych było 831 przył ączy 4 (z czego 742 przył ącza prowadziły do budynków mieszkalnych). W roku 2015 z gazu sieciowego średniego i niskiego ci śnienia korzystało 3 527 odbiorców (co daje 9 588 mieszka ńców), z czego 1 120 odbiorców ogrzewało mieszkania gazem. Zu życie gazu w roku 2015 wyniosło ogółem 2 486 tys.m 3 i wzrasta od roku 2011. Zużycie gazu na potrzeby mieszkalnictwa osi ągnęło w roku 2015 warto ść 1 692,7 tys.m 3. Stopie ń zgazyfikowania gminy wyniósł około 55,9 % (ludno ść korzystaj ąca z sieci). 5
3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło
System ciepłowniczy gminy oparty jest o ciepłowni ę eksploatowan ą przez Ciepłownie Miejskie w W ęgorzewie. Przedsi ębiorstwo eksploatuje obecnie 6 kotłowni: - kotłownia gazowo-olejowa przy ul. B. Chrobrego 4 – obejmuje tereny zabudowy wielorodzinnej, do sieci podł ączonych jest 11 budynków, - kotłownia gazowo-olejowa przy ul. Żeromskiego 1 – obejmuje tereny zabudowy wielorodzinnej oraz budynki światy i przemysłowe, do sieci podł ączonych jest 35 budynków,
3 stan na 30.09.2016 r. 4 źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 5 źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych
16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- kotłownia gazowo-olejowa przy ul. Pionierów 2 – obejmuje tereny zabudowy wielorodzinnej, do sieci podł ączonych jest 5 budynków, - kotłownia gazowo-olejowa przy ul. Kopernika 14 – obejmuje tereny zabudowy wielorodzinnej, do sieci podł ączone s ą 2 budynki, - kotłownia gazowa przy ul. 11 Listopada 11 – obejmuje tereny zabudowy wielorodzinnej, do sieci podł ączone s ą 2 budynki, - kotłownia na biomas ę przy ul. Bema 14 – obejmuje budynki o światy, do sieci podł ączone s ą 2 budynki.
Ciepłoci ąg wykonany jest cz ęś ciowo w technologii preizolowanej. Pozostałe odcinki wykonane s ą w technologii kanałowej. Stan techniczny sieci ciepłowniczej nale ży uzna ć za dobry. Spółdzielnia mieszkaniowa w W ęgorzewie administruje 5 kotłowniami lokalnymi zlokalizowanymi przy ul. Kraszewskiego 1, Jasnej 1, Kopernika 11 i 15 oraz Pionierów 10. Są to nowe obiekty działaj ące w oparciu o gaz ziemny. Własne kotłownie lokalne posiadaj ą budynki b ędące w administracji Zarz ądu Budynków Mieszkaniowych w W ęgorzewie. 10 kotłowni produkuje ciepło w oparciu o paliwo gazowe (przy ul. Bema 10, Jasnej 2, Kopernika 17, 19 i 21, Kraszewskiego 3, 11-go Listopada 9 i 16, Struga 7, Szpitalnej 7). Wspólnota mieszkaniowa przy ul. Reymonta 17 posiada kotłowni ę na ekogroszek. Zarz ąd administruje ponadto budynkami ogrzewanymi poprzez kotły CO na w ęgiel. Wskazuje si ę na konieczno ść ocieplenia wielu budynków mieszkalnych i wymiany stolarki okiennej. Spółdzielnia mieszkaniowa NOVA administruje 7 wspólnotami mieszkaniowymi (7 budynków). W sze ściu budynkach jest zainstalowana lokalna kotłownia opalana gazem. Wspólnota przy ul. Kopernika 10 posiada zainstalowan ą instalacj ę solarn ą do CWU. W obr ębie starego budownictwa wielorodzinnego, jak również w zabudowie jednorodzinnej na terenach peryferyjnych miasta funkcjonuje tak że rozproszony system zaopatrywania w ciepło z indywidualnych źródeł, opalanych paliwami stałymi (w ęgiel kamienny, koks), biomas ą, olejem opałowym wzgl ędnie gazem.
3.1.5. Źródła energii odnawialnej
Według opracowania IMGW 6, gmina znajduje si ę w granicach bardzo korzystnej strefy energetycznej wiatru. W strefie II na wysokości 10 m wiatr ma energi ę na poziomie 750 – 1 000 kWh/m 2/rok, a na wysoko ści 30 m mi ędzy 1 000 a 1 500 kWh/m 2/rok. Strefy energetyczne wiatru w Polsce przedstawiono na kolejnej rycinie.
6 Atlas klimatu Polski
17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Ryc. 1. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW (kolorem czerwony zaznaczono lokalizacj ę gminy)
W Polsce istniej ą tak że dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego. Najwi ęcej słonecznych dni wyst ępuje w miesi ącach wiosenno-letnich (kwiecie ń – wrzesie ń), w tym czasie do powierzchni ziemi trafia 80 % promieniowania rocznego. Średnia moc promieniowania słonecznego na 1 m2 powierzchni wynosi około 1 000 W/m 2. W Polsce rocznie usłonecznienie (w zale żno ści od regionu) wynosi od 1 390 do 1 900 godzin. Przyjmuje si ę roczn ą średni ą warto ść nasłonecznienia na ok. 1 600 godzin, co stanowi 30 % – 40 % długo ści dnia. Gmina poło żona jest w regionie kraju, który charakteryzuje si ę średnimi warto ściami nasłonecznienia pozwalaj ącymi na efektywne wykorzystanie energii słonecznej za pomoc ą instalacji fotowoltaicznych oraz kolektorów słonecznych. Nasłonecznienie wynosi średniorocznie około 1 500 kWh/m 2. Strefy nasłonecznia kraju przedstawiono na kolejnej rycinie.
Ryc. 2. Warto ści nasłonecznienia w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW (kolorem czarnym zaznaczono lokalizacj ę gminy)
18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Obecnie na terenie gminy znajduje si ę elektrownia fotowoltaiczna w miejscowo ści Guja, o mocy 1 MW. Zostały okre ślone równie ż warunki przył ączenia do sieci dwóch innych elektrowni fotowoltaicznych, w miejscowo ści W ęgorzewo o mocy 0,5 MW i Czerwony Dwór o mocy 1,5 MW. Przewiduje si ę bardziej intensywny rozwój mikroinstalacji fotowoltaicznych.
3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego.
Tabela 2. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego Mocne strony Słabe strony − opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej, − węgiel kamienny jako główny no śnik trzne
ę − systematyczna modernizacja energii cieplnej w zabudowie i remonty nawierzchni dróg, mieszkaniowej jednorodzinnej, − bie żą ce wymiany indywidualnych − brak całkowitej wymiany sieci źródeł ogrzewania ciepłowniczej na preizolowan ą, i przeprowadzanie działa ń − przekroczenia poziomów B(a)P oraz pyłu termomodernizacyjnych, zawieszonego PM10 w kontek ście całej
Czynnikiwewn − lokalne kotłownie oparte w du żej strefy warmi ńsko-mazurskiej. mierze o gaz ziemny. Szanse Zagro żenia − mo żliwości wsparcia inwestycji zwi ązanych z OZE, termomodernizacj ą, rozwojem trzne − ę infrastruktury, wysoki koszt inwestycji w OZE, − zobowi ązanie Polski do realizacji − rosn ąca liczba pojazdów na drogach, pakietu klimatyczno - w tym taboru ci ęż kiego, energetycznego, który zakłada − ponadlokalno ść zagro żeń zwi ązanych zwi ększenie udziału energii ze źródeł z zanieczyszczeniem powietrza, odnawialnych do 15 % w 2020 roku, − brak obwodnicy.
Czynnikizewn − wzrost roli środków transportu przyjaznych środowisku: rower i transport zbiorowy. Źródło: opracowanie własne
3.1.7. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
Zagadnienia horyzontalne I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany w zakresie ochrony klimatu i jako ści powietrza b ędą miały ró żnorodny wpływ na cał ą działalno ść gospodarcz ą, ale głównie nale ży zwróci ć uwag ę na sektor energetyczny (komunalny), uwzgl ędniaj ąc w szczególno ści prognozowane wahanie średniej temperatury.
19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Konieczne b ędzie dostosowanie systemu energetycznego do waha ń zapotrzebowania zarówno na energi ę elektryczn ą, jak i ciepln ą, m.in. poprzez wdro żenie stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii. Nale ży zatem postawi ć w przyszło ści w szczególno ści na rozwijanie alternatywnych mo żliwo ści produkcji energii na poziomie lokalnym, szczególnie na potrzeby ogrzewania i klimatyzacji na terenach o mniejszej g ęsto ści zaludnienia, a w tym na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii: słonecznej, wiatrowej i biomasy oraz zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Awarie maj ą miejsce w zakładach produkcyjnych, w sieciach gospodarki i komunalnej, urz ądzeniach i liniach energetycznych. Dotycz ą w zasadzie urz ądze ń technicznych i s ą konsekwencj ą niedopatrzenia lub niewła ściwej ich obsługi, eksploatacji i konserwacji. Przyczyn ą awarii mog ą by ć te ż inne czynniki, np. naturalne zu życie materiału, ukryte wady. Post ęp techniczny w takich dziedzinach gospodarki, jak energetyka, przemysł doprowadził do zwi ększonego gromadzenia, stosowania w procesie produkcyjnym materiałów toksycznych, zapalaj ących i wybuchowych. Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym przechowuje si ę toksyczne środki, po przedostaniu si ę do atmosfery mo że doprowadzi ć do ska żenia terenu. Celowe jest tu podj ęcie działa ń zmniejszaj ących liczb ę awarii i ułatwiaj ących ich usuwanie.
III – Działania edukacyjne W zwi ązku z jako ści ą powietrza na terenie strefy warmi ńsko-mazurskiej i problemami z nadmiern ą emisj ą zanieczyszcze ń (benzo(a)piren, pył zawieszony PM 10), organizuje si ę działania edukacyjne w celu zwi ększania świadomo ści mieszka ńców w zakresie: zmian klimatu oraz metod zapobiegania i ograniczania ich skutków dla mieszka ńców. Nale ży wykorzysta ć zaanga żowanie szkół i kształtowanie świadomości ekologicznej najmłodszych.
IV – Monitoring środowiska W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jako ści Powietrza wykonywane s ą opracowania, dotycz ące ka żdej strefy województwa. Nale ży do nich Roczna Ocena Jako ści Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje ona oceny poziomu substancji w powietrzu w ka żdej strefie pod k ątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagaj ące tworzenia Programów Ochrony Powietrza. Ocena ta ma na celu pomoc w osi ągni ęciu w danej strefie wymaganych standardów jako ści powietrza. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach.
3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM
Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny w mie ście W ęgorzewo są trasy komunikacyjne i w mniejszym stopniu zakłady produkcyjne. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej, mieszkaniowo-usługowej i terenach rekreacyjnych dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż
20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. dróg 65 dB (w porze nocnej 56 dB). Natomiast dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym tak że na terenach zwi ązanych z pobytem dzieci, szpitalami) w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 61 dB (w porze nocnej 56 dB).
3.2.1. Źródła hałasu
Przez teren miasta Węgorzewo przebiega droga krajowa nr 63, o długo ść 23,647 km. Przebiega ona wzdłu ż ulic: Armii Krajowej, Zamkowej, gen. Józefa Bema, Łucza ńskiej, Węgorzewskiej, Gi życkiej oraz dalej przez miejscowo ść Kolonia Rybacka i Ogonki. Przez teren jednostki przebiega tak że 1 odcinek drogi wojewódzkiej: droga nr 650. ZDW okre śla stan drogi jako dobry (3,9 km). System ci ągów dróg uzupełniaj ą drogi lokalne, powiatowe i gminne. Powołuj ąc si ę na dane przekazane z Zarz ądu Dróg Powiatowych w Węgorzewie w gminie zlokalizowanych jest 58 odcinków dróg powiatowych. Odcinki pozamiejskie ci ągn ą si ę na długo ści 116,64 km, natomiast ulice miejskie na długo ści 16,65 km. Stan dróg jest zró żnicowany. Ulice miejskie w 50 % s ą w stanie dobrym, 38 % w stanie średnim, a 13 % w stanie złym. Ulice pozamiejskie w 22 % s ą w stanie dobrym. Stan średni przechodz ący w zły okre ślony został dla 28 % odcinków, a średni dla 11 % odcinków. W wi ększo ści, w przypadku 39 % odcinków dróg pozamiejskich, drogi okre ślane s ą w stanie złym. Długo ść gminnych dróg w gminie wynosi 424 km. Są one w stanie średnim. Lokalny system uzupełnia system ście żek rowerowych, których w gminie jest aktualnie ok. 20,1 km (GUS, 2015). Przez obszar gminy nie przebiegają czynne linie kolejowe. Przez gmin ę przebiega linia kolejowa nr 259 o długo ści 34 km, łącz ąca Kętrzyn z W ęgorzewem. Od 2008 r. w okresie sezonu letniego działaj ą przewozy turystyczne z wykorzystaniem drezyn r ęcznych i spalinowych. Od 2011 r. w sezonie letnim odbywaj ą si ę 3 kursy dziennie. Wznowienie ruchu pasa żerskiego na tej linii ma bardzo du że znaczenie promocyjne i gospodarcze dla powiatu. Na kolejnej stronie umieszczono wyniki bada ń nat ęż enia ruchu samochodowego na drogach gminy, w tym pokazano jaki jest udział transportu ci ęż kiego w ogólnym udziale wszystkich pojazdów. Dla porównania podano wyniki bada ń GPR z roku 2010, wyra źnie wida ć wzrost nat ęż enia ruchu pojazdów ci ęż arowych i dostawczych, z jednoczesnym wzrostem ilo ści samochodów osobowych na niektórych odcinkach pomiarowych.
21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Tabela 3. Wyniki GPR dla dróg przebiegaj ących przez gmin ę w roku 2015 i 2010 Rodzajowa struktura ruchu pojazdów samochodowych (szt.) Pojazdy Sam. ci ęż arowe Udział samochod. Sam. Lekkie sam. Suma procentowy Ci ągniki Numer ogółem Motocykle osob. ci ęż arowe bez z kolumn Autobusy Rok Nazwa ruchu rolnicze drogi (szt.) Mikrobusy (dostawcze) 4-6 przycz. przycz. ci ęż arowego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 SDR SDR SDR SDR SDR SDR suma % SDR SDR 2010 Gr. Pa ństwa - 1327 26 1192 59 19 7 85 6,4 18 6 63 2015 Węgorzewo 1467 47 1294 74 23 9 106 7,2 14 6 2010 Węgorzewo 5029 81 4344 318 115 107 540 10,7 53 11 63 2015 /Przej ście/ 5387 64 4639 362 175 101 638 11,8 39 7 2010 Węgorzewo - 5039 41 4257 333 181 137 651 12,9 79 11 63 2015 Gi życko 3563 33 3027 255 96 109 460 12,9 37 6 2010 2109 27 1472 365 116 76 557 26,4 36 17 Srokowo - 650 2015 Węgorzewo 1688 20 1418 105 52 64 221 13,1 15 14 2010 5991 78 5236 425 108 60 593 9,9 66 18 Węgorzewo 650 2015 (ul. Jaracza) 4013 64 3592 177 72 68 317 7,9 32 8 2010 3005 51 2576 195 69 75 339 11,3 27 12 Węgorzewo 650 2015 (ul. 11 Listopada) 3046 37 2681 97 76 119 292 9,6 24 12
2010 2212 40 1917 128 38 53 219 9,9 29 7 Węgorzewo - 650 Gołdap 2015 2440 54 2126 107 37 85 229 9,4 24 7
Źródło: Wyniki GPR 2010, 2015
22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Celem przeciwdziałania uci ąż liwo ści hałasu Sejmik Województwa Warmi ńsko- mazurskiego sporz ądził Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, poło żonych wzdłu ż dróg krajowych oraz wojewódzkich na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego, o obci ąż eniu ponad 3 mln pojazdów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne w wyniku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu okre ślonych wska źnikami L DWN i L N. Gmina W ęgorzewo nie została obj ęta zakresem pomiarowym ani zało żeniami tego programu. W roku 2015 badania emisji hałasu komunikacyjnego były prowadzone na terenie gminy przez WIO Ś w Olsztynie. W W ęgorzewie w jednym punkcie położonym w otoczeniu szpitala pomiary wykonywano w celu obliczenia wska źnika L DWN . W pozostałych dwóch – poło żonych w zabudowie wielorodzinnej pomiary wykonywano w celu okre ślenia wska źników
LAeqD i L AeqN .
Tabela 4. Długookresowy poziom hałasu w W ęgorzewie w 2015 roku
Źródło: WIO Ś Olsztyn
Tabela 5. Równowa żne poziomy hałasu oraz warto ści przekrocze ń poziomów dopuszczalnych w W ęgorzewie w 2015 roku
Źródło: WIO Ś Olsztyn
Na oddziaływanie hałasu nara żeni s ą równie ż mieszka ńcy przebywaj ący w pobli żu zakładów produkcyjnych. Uci ąż liwa emisja hałasu pochodzi tak że od źródeł usługowych. WIO Ś przeprowadza kontrole zakładów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą i realizacji przez nie obowi ązków zwi ązanych z przestrzeganiem zasad ochrony przez hałasem. Natomiast Starosta ma prawo nało żyć na takie podmioty decyzj ę o dopuszczalnym poziomie hałasu. Ze wzgl ędu na niski stopie ń rozwoju gospodarczego jednostki, nie notuje si ę podmiotów, które negatywnie oddziałuj ą na okoliczne tereny. Uci ąż liwe mog ą by ć jednak imprezy rekreacyjne nad zbiornikami wodnymi w okresie letnim.
23 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.2.2. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia hałasem.
Tabela 6. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem Mocne strony Słabe strony − promowanie ruchu rowerowego, rozwój ście żek rowerowych, − wzrastaj ące nat ęż enie hałasu
trzne − dotrzymywanie standardów komunikacyjnego, w którym udział ma ę akustycznych przez podmioty transport ci ęż arowy,
Czynniki gospodarcze, − brak mo żliwo ści budowy ekranów wewn − brak znacz ących przekrocze ń emisji akustycznych. hałasu wzdłu ż głównych dróg. Szanse Zagro żenia − poło żenie nacisku na rozwój infrastruktury rowerowej, korzystanie z komunikacji − wzrost liczby zarejestrowanych pojazdów zbiorowej, samochodowych, trzne
ę − produkcja cichszych samochodów – − brak obwodnicy, nowe technologie redukuj ące hałas, − ograniczone fundusze na inwestycje Czynniki
zewn − utrzymanie stopnia rozwoju zmierzaj ące do poprawy stanu gospodarczego jednostki w kierunku środowiska akustycznego. gminy rolniczej i turystycznej. Źródło: opracowanie własne
3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Adaptacja przestrzeni do warunków du żego wzrostu temperatury i jej wpływu na hałas to jedno z wyzwa ń współczesnej gospodarki przestrzennej. Wysoka temperatura generuje rozwój i zwi ększenie ilo ści urz ądze ń maj ących na celu minimalizacj ę zagro żeń termicznych, czyli urz ądze ń klimatyzacyjnych i chłodniczych, co w zwartej zabudowie mo że generowa ć nadmiern ą emisj ę hałasu.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Hałas nie tylko mo że wywiera ć niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, ale z równie ż zwierz ąt ograniczaj ąc coraz bardziej ich przestrze ń życiow ą. Szkodliwo ść hałasu zale ży nie tylko od jego nat ęż enia ale tak że od cz ęsto ść wyst ępowania, charakteru oddziaływania (ci ągły, przerywany) i długotrwało ści działania. W zwi ązku ze wzrostem negatywnych czynników nale ży przewidzie ć podj ęcie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia emisji hałasu, a w tym dalszej poprawy stanu dróg, w uzasadnionych przypadkach wprowadzania ogranicze ń pr ędko ści i wagi pojazdów na
24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszarach zabudowanych oraz remontów dróg, budowy obwodnic, czy te ż nasadzenia drzew i krzewów jako zieleni izolacyjnej.
III – Działania edukacyjne Powa żnym chod ź na co dzie ń rzadko dostrzeganym zagro żeniem dla środowiska życia człowieka jest emisja hałasu. Niezb ędnym staje si ę organizowanie szkole ń w celu edukacji i zwi ększania świadomo ści mieszka ńców, a szczególnie młodzie ży szkolnej w zakresie oddziaływania hałasu na człowieka i zwierz ęta, a tak że w jaki sposób ograniczy ć skutki nadmiernego oddziaływania hałasu na mieszka ńców terenów zagro żonych hałasem.
IV – Monitoring środowiska Na terenie województwa oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi rejestr zawieraj ący informacje o stanie akustycznym środowiska na podstawie pomiarów, bada ń i analiz wykonywanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Konieczne powinno by ć bardziej szczegółowe wykonywanie bada ń monitoringowych w gminie.
3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE
3.3.1. Sieci elektroenergetyczne
Gmina W ęgorzewo zaopatrywana jest w energi ę elektryczn ą przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Białystok, Rejon Energetyczny W ęgorzewo. Odbiorcy z terenu gminy zasilani są w energi ę elektryczn ą liniami średniego napi ęcia 15 kV wychodz ącymi ze stacji 110/15 kV Węgorzewo. Stacja 110/15 kV W ęgorzewo zasilana jest w ci ągu linii 110 kV Gi życko – Węgorzewo – Wronki – Gołdap – Filipów. Stan infrastruktury elektroenergetycznej znajduj ącej si ę na terenie gminy oceniany jest jako dobry i umo żliwia on zaspokojenie bie żą cych potrzeb odbiorców. Wśród istniej ącej infrastruktury najwi ększy odsetek stanowi ą linie napowietrzne. Łączna ich długo ść wynosi ponad 493 km (linie wysokiego napi ęcia 110 kV – 235, km, linie średniego napi ęcia 15 kV – 277,633 km i linie niskiego napi ęcia 0,4 kV – 192,839 km). W przeci ągu ostatnich lat długo ść napowietrznych linii średniego napi ęcia maleje na korzy ść linii kablowych. Długo ść napowietrznych linii niskiego napi ęcia spada, natomiast kablowych wzrosła. Linie kablowe ci ągn ą si ę na długo ści ponad 111 km (linie średniego napi ęcia 15 kV – 26,567 km, linie niskiego napi ęcia 0,4 kV – 84,581 km). W ci ągu ostatnich lat obserwuje si ę spadek zu życia energii elektrycznej w gminie przy wzro ście ilo ści odbiorców. Bior ąc pod uwag ę jednak zu życie energii w przeliczeniu na 1 mieszka ńca, zu życie energii wzrasta. Szczegóły zu życia energii w ostatnich kilku latach pokazuje tabela.
Tabela 7. Zu życie energii w Węgorzewie zu życie energii zu życie energii odbiorcy energii zu życie energii elektrycznej na elektrycznej na niskim rok elektrycznej na elektrycznej na niskim niskim napi ęciu na napi ęciu na 1 gosp. niskim napi ęciu [szt.] napi ęciu [MWh] 1 mieszka ńca [kWh] domowe [kWh] 2011 4 263 8 083 689,1 1 896,2 2012 4 362 7 818 671,4 1 792,3
25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
zu życie energii zu życie energii odbiorcy energii zu życie energii elektrycznej na elektrycznej na niskim rok elektrycznej na elektrycznej na niskim niskim napi ęciu na napi ęciu na 1 gosp. niskim napi ęciu [szt.] napi ęciu [MWh] 1 mieszka ńca [kWh] domowe [kWh] 2013 4 399 7 776 663,9 1 767,6 2014 4 315 7 750 661,3 1 796,0 2015 4 321 7 311 1 605,6 11 139,5 Źródło: GUS, 2011-2015
3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej
Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu s ą m.in. stacje bazowe telefonii komórkowych i anteny nadawcze. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa ż anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnych wie żach, nie stwarzaj ą one zagro żenia dla mieszka ńców. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć b ędzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten, a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla ludzi. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilka anten nadawczych, skupionych na terenach o zwartej zabudowie, przy ul. 3 Maja 17 - budynek szpitala, przy ul. Zamkowej 11, przy ul. H. Sienkiewicza 24.
3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych
Normy środowiskowe ustanowione w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowej wytwarzaj ą np. pola o cz ęstotliwo ściach od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Natomiast linie i stacje elektroenergetyczne s ą źródłami pól o cz ęstotliwo ści 50 Hz. Od roku 2011 na terenie gminy nie było wykonywanych bada ń promieniowania elektromagnetycznego przez WIO Ś. Ogólnie pomiary wykonuje si ę w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast powy żej 50 tys. mieszka ńców, pozostałych miastach oraz na terenach wiejskich. W żadnym z punktów pomiarowych obj ętych badaniem poziomu pól elektromagnetycznych na terenie województwa nie stwierdzono przekroczenia warto ści dopuszczalnej wynosz ącej 7 V/m. Wszystkie zmierzone warto ści składowej elektrycznej pól elektromagnetycznych kształtowały si ę na niskim poziomie. Nale ży jednak wzi ąć pod uwag ę, że przy obecnym post ępie cywilizacyjnym, rozwoju sieci radiokomunikacyjnej i wzrost liczby urządze ń emituj ących promieniowanie, nie da si ę całkowicie wyeliminowa ć ze środowiska promieniowania elektromagnetycznego, dlatego te ż konieczne jest monitorowanie jego poziomów, tak że ze szczególnym uwzgl ędnieniem zmiany punktów pomiarowych, gdy ż na poziom promieniowania na danym obszarze ma
26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. wpływ rodzaj oraz liczba wyst ępuj ących na danym obszarze sztucznych źródeł promieniowania.
3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne.
Tabela 8. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne Mocne strony Słabe strony − obecno ść napowietrznych linii trzne
ę − niewielka ilo ść nadajników stacji elektroenergetycznych wysokiego bazowych. napi ęcia, Czynniki − wewn brak corocznych pomiarów WIO Ś. Szanse Zagro żenia − rozpowszechnienie i rozwój telefonii komórkowej oraz innych technologii trzne
ę − modernizacja sieci energetycznych przez emituj ących promieniowanie operatora. elektromagnetyczne, Czynniki
zewn − rozbudowa mieszkalnictwa wzdłu ż linii energetycznych. Źródło: opracowanie własne
3.3.5. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Wyst ępowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze, mo że doprowadzi ć do zwi ększenia ryzyka uszkodzenia elektrowni wiatrowych, masztów telefonii komórkowej, linii elektroenergetycznych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Zmiany klimatyczne b ędą miały swoje odzwierciedlenie w konieczno ści konserwacji infrastruktury mog ącej emitowa ć pola elektromagnetyczne i zapewnienia bezpiecze ństwa jej funkcjonowania.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Najgro źniejszymi typami zanieczyszcze ń s ą jonizuj ące i niejonizuj ące promieniowanie elektromagnetyczne. Liczba źródeł pola elektromagnetycznego wzrasta wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na energi ę elektryczn ą oraz zaawansowaniem technologii bezprzewodowych. Sztuczne pola, generowane przez urz ądzenia techniczne, mog ą znacz ąco wpływa ć na biologiczne procesy komunikacji mi ędzykomórkowej oraz na procesy metaboliczne.
27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
III – Działania edukacyjne Promieniowanie elektromagnetyczne stanowi zagro żenie dla zdrowia. Edukacja powinna polega ć na przekazywaniu informacji na temat pola elektromagnetycznego. Głównym celem powinno być szerzenie wiedzy nt. szkodliwych wpływów technologii bezprzewodowych na zdrowie.
IV – Monitoring środowiska Prowadz ący instalacj ę oraz u żytkownik urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne są zobowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia oraz ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia. Monitoring pól elektromagnetycznych prowadzi WIO Ś. W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku.
3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI
3.4.1. Wody powierzchniowe
Zasoby wodne gminy W ęgorzewo stanowi ą ponad 18 % powierzchni jednostki (6 177 ha). Gmina poło żona jest w obr ębie nast ępuj ących jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (na terenie dorzecza Pregoły): a) rzeczne: - RW700025582199 – Węgorapa od źródeł do wypływu z jeziora Mamry – naturalna cz ęść wód, - RW700017584965 – Om ęt od źródeł do granicy pa ństwa - naturalna cz ęść wód, - RW7000255849851 – Oświnka od źródeł do granicy pa ństwa - naturalna cz ęść wód, - RW7000058498861 – Kanał Mazurski z Jeziorem Rydzówka do granicy pa ństwa - sztuczna cz ęść wód, - RW70002058253 - Węgorapa od wypływu z jeziora Mamry do granicy pa ństwa - naturalna część wód, - RW700018582329 – Stara Gołdapa od oddzielenia si ę Kanału Bro żajckiego do uj ścia - naturalna cz ęść wód, - RW7000175849881 – Ilma do granicy pa ństwa - naturalna cz ęść wód, b) jeziorne: - LW30527 – Rydzówka - naturalna cz ęść wód, - LW30529 – Oświn - naturalna cz ęść wód, - LW30528 – Węgielszty ńskie - naturalna cz ęść wód, - LW30544 – Mamry Północne – silnie zmieniona cz ęść wód, - LW30545 – Świ ęcajty ( Świ ęte) - silnie zmieniona cz ęść wód, - LW30562 – Str ęgiel - silnie zmieniona cz ęść wód, - LW30543 – Kirsajty - silnie zmieniona cz ęść wód, - LW30538 – Dargin z Jeziorem Łabap - silnie zmieniona cz ęść wód. Na jej terenie wyró żnia si ę dwie główne zlewnie: Węgorapy z kompleksem Mamr oraz Oświny z jeziorami: Rydzówka i O świn. Niewielki obszar wzdłu ż wschodniej granicy nale ży do zlewni Gołdapy, a w cz ęś ci zachodniej do zlewni rzeki Omet. Cz ęść południowa
28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. zdominowana jest przez du że jeziora – Mamry, Świ ęcajty. Obszar ten nale ży do Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. W cz ęś ci północnej przewa żaj ą wody płyn ące – obszar ten nale ży do Krainy W ęgorapy (długo ść na terenie gminy 12,8 km). Rzeki i kanały na terenie gminy maj ą długo ść ok. 79 km. Długo ść strumieni i rowów szacowana jest na 354 km. Pozostałe wi ększe cieki na terenie gminy to: rzeka Rawda – długość 9,58 km, Ruda – 9,2 km, Radzieje – 7,69 km oraz Węgorapa Mły ńska – 4,17 km. Cieki te cz ęś ciowo s ą uregulowane. Najwi ększe kanały to Kanał Sztynorcki o długo ści 150 m i Pniewski – 120 m. Powierzchnia wód stoj ących szacowana jest na ok. 6 132 ha. Podstawow ą ich cz ęść stanowi ą jeziora. W śród nich 8 przekracza powierzchni ę 50 ha. Najwi ększe jeziora w gminie to: Mamry, Łabap, Świ ęcajty, O świn, Rydzówka, Str ęgiel, Kirsajty, W ęgielszty ńskie, Sztynorckie, Pniewskie, Romnity, Surwile, Osiek i Upinek. System wód stoj ących uzupełniaj ą mniejsze zbiorniki wodne o charakterze wód małej retencji. Ich wykaz znajduje si ę w kolejnej tabeli.
Tabela 9. Wykaz zbiorników wodnych (małej retencji) na terenie gminy W ęgorzewo Funkcja Nazwa zbiornika Wła ściciel / użytkownik Lokalizacja Zlewnia przeznaczenie Zbiorniki wodne prywatny Ruska Wie ś rz. W ęgorapa retencja szt. 5 Zbiornik wodny prywatny Wesołowo rz. O świnka retencja Zbiornik wody Szpital Psychiatryczny Rudziszki rz. O świnka retencja Zbiornik wodny AB MED Sp. z o.o. Karłowo rz. O świnka retencja Zbiornik wodny prywatny Ogonki rz. Sapina retencja Zbiornik wodny prywatny Ruska Wie ś rz. W ęgorapa retencja Poligon Rej. Zarz. Zbiornik wodny Kolonia Rybacka rz. W ęgorapa retencja Infrastruktury Zbiornik wodny Nadle śnictwo Borki Węgorzewo rz. W ęgorapa retencja Polski Zwi ązek Stawy rybne Węgorzewo rz. W ęgorapa retencja Wędkarski Stawy rybne prywatny Pilwa rz. W ęgorapa retencja Staw rybny prywatny Guja rz. O świnka retencja Źródło: Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Olsztynie
3.4.1.1. Zagro żenie powodzi ą
Kraje członkowskie UE wskutek wprowadzenia Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa) zobowi ązane s ą do opracowania dokumentacji zwi ązanej z zarz ądzaniem ryzykiem powodziowym. Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej nie sporz ądził map zagro żenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego dla gminy W ęgorzewo. Jak wynika z danych Pa ństwowej Słu żby Hydrologicznej, na terenie gminy nie istnieje równie ż ryzyko wyst ąpienia podtopie ń.
29 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych
Zgodnie z aktualizacj ą Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły 7 jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych obejmuj ące swym zasi ęgiem gmin ę zostały zdiagnozowane w nast ępuj ący sposób: a) rzeczne: - RW700025582199 – Węgorapa od źródeł do wypływu z jeziora Mamry – dobry stan, JCW zagro żona nieosi ągni ęciem celów środowiskowych, wpływ działalno ści antropogenicznej – zagospodarowanie zlewni, - RW700017584965 – Om ęt od źródeł do granicy pa ństwa - zły stan, niezagro żona, - RW7000255849851 – Oświnka od źródeł do granicy pa ństwa - zły stan, niezagro żona, - RW7000058498861 – Kanał Mazurski z Jeziorem Rydzówka do granicy pa ństwa - zły stan, niezagro żona, - RW70002058253 - Węgorapa od wypływu z jeziora Mamry do granicy pa ństwa - zły stan, zagro żona – wpływ działalno ści antropogenicznej, - RW700018582329 – Stara Gołdapa od oddzielenia si ę Kanału Bro żajckiego do uj ścia - zły stan, niezagro żona, - RW7000175849881 – Ilma do granicy pa ństwa - zły stan, niezagro żona, b) jeziorne: - LW30527 – Rydzówka - zły stan, zagro żona – kumulacja zanieczyszcze ń w osadach dennych, które w jeziorze eutroficznym s ą źródłem zwi ązków biogennych - LW30529 – Oświn - zły stan, zagro żona – eutrofizacja, zanieczyszczenie osadów dennych - LW30528 – Węgielszty ńskie - dobry stan, niezagro żona, - LW30544 – Mamry Północne – dobry stan, zagro żona - eutrofizacja, zanieczyszczenie osadów dennych - LW30545 – Świ ęcajty ( Świ ęte) - zły stan, zagro żona - eutrofizacja, zanieczyszczenie osadów dennych - LW30562 – Str ęgiel - zły stan, zagro żona - eutrofizacja, zanieczyszczenie osadów dennych - LW30543 – Kirsajty - dobry stan, zagro żona - eutrofizacja, zanieczyszczenie osadów dennych - LW30538 – Dargin z Jeziorem Łabap - zły stan, zagro żona - eutrofizacja, zanieczyszczenie osadów dennych.
Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016, poz. 1187), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. 2016, poz. 1602).
7 rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 18.10.2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 1959)
30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Badania wód powierzchniowych wykonuje si ę w jednolitych cz ęś ciach wód powierzchniowych (w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska wykonywanego przez WIO Ś). WIO Ś badał jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych pod k ątem: - oceny elementów biologicznych, - oceny elementów hydromorficznych, - oceny elementów fizykochemicznych, - oceny stanu ekologicznego, - oceny ogólnego stanu JCWP, - oceny stanu chemicznego JCWP, - oceny spełnienia dodatkowych wymogów dla obszarów chronionych.
Poni żej w tabelach zestawiono wyniki monitoringu wód powierzchniowych badanych w ostatnich latach na terenie gminy W ęgorzewo.
31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Tabela 10. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych cz ęś ci wód płyn ących badanych w latach 2010-2015 na terenie Gminy Węgorzewo
Źródło: WIO Ś Olsztyn
32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Tabela 11. Ocena jako ści wody w jeziorach badanych na obszarze Gminy W ęgorzewo w latach 2010-2014
Źródło: WIO Ś Olsztyn
33 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Du żym obci ąż eniem dla środowiska wodnego jest zrzut oczyszczonych ścieków, zarówno z oczyszczalni ścieków, jak i z prowadzonej działalno ści gospodarczej. Jak wynika z danych przekazanych przez Urz ąd Marszałkowski (dane z opłat za korzystanie ze środowiska) w roku 2015 wprowadzono do środowiska ł ącznie 177 815,984 kg substancji, z czego:
- BZT 5 – 7 107,757 kg, - CHZT – 41 157,76 kg, - zawiesiny ogólne – 3 920,393 kg,
- Cl + SO 4 – 125 541,7 kg, - suma metali - 62,496 kg, - fenole lotne - 25,878 kg. W ostatnich latach odprowadzono do odbiornika nast ępuj ące ilo ści ładunków w oczyszczonych ściekach komunalnych (tabela):
Tabela 12. Ładunki zanieczyszcze ń w odprowadzanych oczyszczonych ściekach komunalnych Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach po 2012 2013 2014 2015 oczyszczeniu BZT5 kg/rok 7 439 6 783 6 129 6 892 ChZT kg/rok 35 475 39 032 30 523 40 096 zawiesina ogólna kg/rok 4 480 4 797 3 617 3 798 azot ogólny kg/rok 10 453 13 356 8 858 5 777 fosfor ogólny kg/rok 147 403 213 157 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015
Z samej oczyszczalni ścieków odprowadzono w roku 2015 nast ępuj ące ilo ści ładunków zanieczyszcze ń:
- BZT 5 – 6 806 kg, - ChZT – 39 703 kg, - zawiesina ogólna – 3 758 kg, - azot ogólny – 5 743 kg, - fosfor ogólny – 156 kg, - metale ci ęż kie, w tym: cynk – 35 kg, mied ź – 18 kg, nikiel – 2 kg, chrom – 5 kg, ołów – 2 kg. Oczyszczalnia ścieków obsługuje z jednej strony sektor komunalny, z drugiej podmioty działalno ści gospodarczej i obiekty u żyteczno ści publicznej. Najwi ększymi podmiotami s ą: Port Sztynort Sp. z o.o. (dawniej TIGA) oraz Szpital Psychiatryczny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w W ęgorzewie. Oczyszczalnia ścieków stanowi wa żny element systemu ochrony wód dorzecza, jak równie ż decyduje o rozwi ązaniu problemów ekologicznych jednostki oraz pozwala na eliminowanie zanieczyszcze ń wód podziemnych ściekami. Du ży udział w zanieczyszczeniu wód maj ą tak że spływy powierzchniowe, głównie z pól uprawnych zawieraj ące zwi ązki biogenne oraz środki ochrony ro ślin. Nale ży podkre śli ć, że ochrona wód przed zanieczyszczeniem zwi ązanym ze spływami powierzchniowymi jest zadaniem trudniejszym od zapewnienia oczyszczenia ścieków pochodz ących ze źródeł punktowych. Póki co na terenie gminy nie wyznaczono obszarów nara żonych na zwi ązki azotu.
34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Wody powierzchniowe badane są równie ż w ramach kontroli sanitarnej, przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczn ą. W roku 2015 na terenie gminy W ęgorzewo, w sezonie letnim, funkcjonowały 3 miejsca wykorzystywane do k ąpieli. Stwierdzono, że woda w miejscach wykorzystywanych do k ąpieli odpowiadała wymaganiom, jakim powinna odpowiada ć woda w k ąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do k ąpieli.
3.4.3. Wody podziemne
Zgodnie z podziałem obowi ązuj ącym od roku 2016, gmina W ęgorzewo poło żona jest w granicach dwóch jednolitych cz ęś ci wód podziemnych: - JCWPd 20 (obejmuje zachodni ą i północn ą cz ęść gminy), - JCWPd 21 (obejmuje północn ą, południow ą i wschodni ą cz ęść gminy). Podstaw ą wydzielenia JCWPd jest ich przydatno ść do prowadzenia analizy presji antropogenicznych i opracowywania programów wodno-środowiskowych. Według podziału hydrogeologicznego, obszar gminy nale ży do Regionu Mazur Podlaskiego. Do osadów tworz ących poziomy wodono śne zaliczaj ą si ę piaski i żwiry wodnolodowcowe, utwory piaszczyste kopalnych dolin i rynny subglacjalne oraz liczne przewarstwienia piaszczysto-żwirowe w obr ębie glin zwałowych. Na obszarze gminy eksploatowane jest wyłącznie czwartorz ędowe piętro wodono śne. W ramach tego pi ętra wykorzystywane s ą 2 poziomy wodono śne. Pierwsze na gł ęboko ści 150 - 60 m, o wydajno ści bardzo zró żnicowanej, od 10 m 3/h do 72 m3/h. Drugi poziom wodono śny na gł ęboko ści 60 - 20 m o wydajno ści w przedziale 18 - 57 m3/h. Gmina Węgorzewo le ży na terenie czwartorz ędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 206, Wielkie Jeziora Mazurskie. Jest to zbiornik udokumentowany w roku 1996. Jest to porowy zbiornik czwartorz ędowy.
Ryc. 3. Zasi ęg terytorialny GZWP Źródło: www.psh.gov.pl
35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Przestrzennie, na obszarze gminy przewa żaj ą tereny gdzie zagro żenie wód wgł ębnych, u żytkowych poziomów wodono śnych, zanieczyszczeniami z powierzchni mo żna okre śli ć jako niskie. Zagro żenie zanieczyszczeniami z powierzchni (słabsza naturalna izolacja, czas przenikania do warstwy wodono śnej krótszy ni ż 5 lat) mo że wyst ępowa ć w przypadku płytkich ujęć wód dla miasta W ęgorzewo oraz niektórych płytkich uj ęć wiejskich. Wody podziemne nie posiadaj ące izolacji od powierzchni mog ą wyst ępowa ć w okolicy Jeziora Świ ęcajty i Str ęgiel, gdzie wyst ępuj ą utwory piaszczyste o du żej przepuszczalno ści.
3.4.4. Monitoring wód podziemnych
Badania wód podziemnych prowadzone s ą w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych (JCWPd), w tym w cz ęś ciach uznanych za zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów nara żonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Jak wynika z aktualizacji Planu gospodarowania wodami na terenie dorzecza Pregoły jednolite cz ęś ci wód podziemnych okre ślono w dobrym stanie ilo ściowym i chemicznym i nie są one zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu, czyli celów środowiskowych okre ślonych przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą. Badania wykonywane s ą na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawc ą bada ń oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilo ściowych jest Pa ństwowy Instytut Geologiczny - Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Dobry stan wód podziemnych utrzymuje si ę od roku 2010. Wody podziemne ujmowane s ą na cele komunalne. Za badanie ich jako ści odpowiada eksploatator uj ęć wody. Natomiast za monitoring jako ści wód na sieci wodoci ągowej odpowiada Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Węgorzewie. Sie ć wodoci ągowa jest pod stałym nadzorem sanitarnym. W roku 2015 woda w sieciach wodoci ągowych spełniała wymagania bakteriologiczne , fizykochemiczne i organoleptyczne.
3.4.5. Urz ądzenia melioracyjne
Gospodarowanie zasobami wodnymi na u żytkach rolnych regulowane jest poprzez urz ądzenia melioracyjne. Melioracje wodne dzieli si ę na podstawowe i szczegółowe. Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Olsztynie prowadzi ewidencj ę gruntów zmeliorowanych. ZMiUW prowadzi konserwacj ę urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych, tj. rzek i kanałów b ędących pod zarz ądem Marszałka Województwa, wałów przeciwpowodziowych i przepompowni melioracyjnych. Utrzymanie urz ądze ń melioracji szczegółowych nale ży do wła ścicieli gruntów, co jest prowadzone za po średnictwem wła ścicieli nieruchomo ści, a nadzorowane przez Starost ę. Zgodnie z danymi ZMiUW, powierzchnia gruntów zmeliorowanych na terenie gminy wynosi łącznie 13 370 ha, z czego 8 474 ha to zmeliorowane grunty orne, a 4 896 ha to zmeliorowane u żytki zielone. Rzeki i kanały maj ą długo ść 33,1 km, natomiast rowy melioracyjne – 353,8 km. System urz ądze ń melioracyjnych uzupełniaj ą budowle hydrotechniczne, w śród których wyró żnia si ę jazy i stacje pomp: - Jaz Ma ćki – w m. Ma ćki na rzece W ęgorapa (przeznaczony do nawodnie ń),
36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- Jazomost Ró żewiec – w m. Ró żewiec - Jaz W ęgornia na rzece W ęgorapie w m. Wegorzewo (pi ętrzenie jez. Mamry), - Jaz Zamek na kanale W ęgorzewskim w m. W ęgorzewo (pi ętrzenie jez. Mamry), - stacja pomp Jeziorzyny w m. Jeziorzyny na rzece Węgorapa działaj ąca odwadniaj ąco, - stacja pomp Ruska Wie ś w m. Ruska Wie ś na rzece Węgorapa działaj ąca odwadniaj ąco, - stacja pomp Sztynort Du ży w m. Sztynort Du ży na Jez. Łabap działaj ąca odwadniaj ąco.
3.4.6. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarowanie wodami.
Tabela 13. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami Mocne strony Słabe strony − cz ęś ciowo zły stan wód powierzchniowych (jezior – zanieczyszczenie osadów dennych),
trzne − mo żliwo ść zanieczyszczenia wód ę − jako ść wód odprowadzanych powierzchniowych i podziemnych przez z oczyszczalni ścieków mie ści si ę zanieczyszczenia pochodzenia w normach, komunikacyjnego, rolniczego, bytowego − rozwój sieci kanalizacji deszczowej (stare szamba, brak kanalizacji sanitarnej), i sanitarnej, − brak retencji wód opadowych, − dobry stan wód podziemnych. − stopniowe zmniejszanie si ę ilo ści oczek Czynnikiwewn wodnych (zasypywanie w zwi ązku z realizowanymi inwestycjami). Szanse Zagro żenia − du że zasoby wód powierzchniowych słu żą ce dla rozwoju gospodarczego, − − trzne obserwowany wzrost zainteresowania dopływ zanieczyszcze ń spoza gminy, ę społecze ństwa problematyk ą − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia gospodarowania wodami oraz wzrost ekstremalnych zjawisk np. krótkich, świadomo ści ekologicznej, nawalnych opadów, − zwi ększaj ąca si ę świadomo ść − zagro żenie susz ą, i aktywno ść władz w zakresie poprawy − zwi ększona presja ze strony jako ści wód, zagospodarowania turystycznego zlewni. Czynnikizewn − ochrona zasobów wodnych na etapie planowania przestrzennego. Źródło: opracowanie własne
3.4.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
I – Adaptacja do zmian klimatu Ze wzgl ędu na zmiany klimatyczne i obserwowane coraz cz ęś ciej deszcze nawalne, na terenie gminy wa żna jest ochrona przeciwpowodziowa skoordynowana z działaniami ochronnymi w całym dorzeczu. Nale ży znacznie wi ęcej uwagi zwróci ć na istniej ące systemy ochrony przeciwpowodziowej, które s ą w wielu przypadkach niewystarczaj ące lub w złym stanie technicznym. Powinno si ę usprawni ć gospodark ę przestrzenn ą, w tym nie dopuszcza ć do urbanizacji terenów zalewowych, zabudowy i przerywania cieków odwadniaj ących. Oprócz zabezpiecze ń hydrotechnicznych, wa żne jest zwi ększenie i ochrona przed zabudow ą obszarów pochłaniaj ących nadmiar wody, opó źniaj ących odpływ lub spowalniaj ących przepływ i retencjonuj ących j ą, jak: poldery, suche zbiorniki wodne, tereny zielone i grunty o du żej pojemno ści wodnej (głównie torfy, mursze). W dalszym ci ągu rozwija ć mał ą retencj ę, obejmuj ącą działania maj ące na celu wydłu żenie czasu obiegu wody poprzez zwi ększenie zdolno ści do zatrzymywania wód opadowych i roztopowych oraz spowolnienia odpływu. Umo żliwi to zmniejszanie zagro żenia podtopieniami, jak równie ż zmniejszy skutki susz, a zwłaszcza suszy glebowej.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Wzrost zagro żenia intensywnymi zjawiskami pogodowymi, powodowa ć b ędzie ubytek bezpiecznych, atrakcyjnych terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych. Mo że to by ć jeden z nowych czynników migracyjnych ludno ści. Ze zwi ększaniem cz ęstotliwo ści i długo ści wyst ępowania wysokich stanów wód w rzekach wi ąż e si ę tak że zagro żenie podtopieniami zwi ązanymi z podnoszonym si ę poziomem wód gruntowych, co ma swoje odzwierciedlenie na terenach mieszkaniowych.
III – Działania edukacyjne Kluczowe obszary tematyczne z zakresu ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych (wielko ść zasobów i ich kształtowanie, zjawiska powodzi, suszy, deficyt wody); - stosowanie nowych technologii w ochronie wód dla jako ści środowiska i życia ludzi; - naturalna i sztuczna retencja; - dbało ść o jako ść wód powierzchniowych i podziemnych; - projekty edukacyjne nastawione na zwi ększenie zaanga żowania obywateli w aktywn ą ochron ę środowiska wodnego.
IV – Monitoring środowiska RZGW prowadzi monitoring sytuacji hydrologicznej w obszarze dorzecza. Monitoring wód powierzchniowych realizuje WIO Ś zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska w województwie. Wykonawc ą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilo ściowego) jest Pa ństwowa Słu żba Hydrogeologiczna (PSH), której zadania realizowane s ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Lokalny system monitoringu wód uzupełniaj ą tak że badania w ramach monitorowania stanu sieci wodoci ągowej i wody ujmowanej na cele komunalne. W uj ęciu wieloletnim wyniki bada ń monitoringowych maj ą pokazywa ć, czy działania proekologiczne podejmowane na terenie gminy przynosz ą wymierne efekty.
38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA
Podmiotem, który zaopatruje gmin ę w wod ę oraz zajmuje si ę odprowadzeniem ścieków i eksploatacj ą oczyszczalni ścieków jest Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w W ęgorzewie.
3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę
Na terenie gminy Węgorzewo eksploatowane s ą cztery komunalne uj ęcia wód podziemnych, którymi administruje ZUK: - uj ęcie miejskie (11 studni) – dz. ew. 1343, 1348, 1346, 1350, 1355, 1347 obr ęb 3 Węgorzewo, 107/5, 83/8, 83/9 obr ęb Kal – pobór w wysoko ści Q d. śr – 2 550 m , Q h.max – 265 m 3 (zaopatruje miejscowo ści W ęgorzewo, Klimki, Prynowo, Ogonki, Czarny Dwór, Kolonia Nowiny, Str ęgiel, Ruska Wie ś, Trygort, Stulichy i Kal), - uj ęcie wiejskie Wi ęgielsztyn (2 studnie) – dz. ew. 88/2 obr ęb Wi ęgielsztyn – pobór 3 3 w wysoko ści Q d. śr – 134 m , Q h.max – 21 m (zaopatruje miejscowo ść Wi ęgielsztyn), - uj ęcie wiejskie Radzieje (2 studnie) – dz. ew. 30/2 obr ęb Radzieje – pobór 3 3 w wysoko ści Q d. śr – 352 m , Q h.max – 37 m (zaopatruje miejscowo ść Radzieje), - uj ęcie wiejskie Dąbrówka Mała (2 studnie) – dz. ew. 264/3 obr ęb Guja – pobór 3 3 w wysoko ści Q d. śr – 250 m , Q h.max – 27 m (zaopatruje miejscowo ść L ęgwarowo oraz Dąbrówka Mała).
Eksploatacja wodoci ągów w zakresie poboru ujmowanych wód w latach 2012-2015 przedstawiała si ę nast ępuj ąco - obserwuje si ę wzrost zu życia wody, tylko na cele komunalne. Zu życie wody na cele przemysłowe spadło.
Tabela 14. Eksploatacja wodoci ągów w uj ęciu ogólnym Wyszczególnienie (dam 3) 2012 2013 2014 2015 zu życie wody ogółem 691,9 685,0 704,4 704,6 zu życie wody na potrzeby przemysłu 16 0 0 0 zu życie wody na potrzeby eksploatacji sieci 675,9 685,0 704,4 704,6 wodoci ągowej ilo ść wody dostarczona gospodarstwom 3 523,9 526,7 544,8 544,2 domowym (dam ) zu życie wody na 1 mieszka ńca ogółem (m 3) 40,1 39,5 40,5 40,9 zu życie wody na 1 mieszka ńca 3 30,3 30,3 31,3 31,6 w gospodarstwach domowych (m ) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015
3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa
Według danych ZUK W ęgorzewo za rok 2015, na terenie gminy funkcjonowała sie ć wodoci ągowa długo ści 305,82 km. Do wodoci ągów prowadziło 2 515 przył ączy do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Co roku liczba ta zwi ększa si ę, w roku 2015 z sieci korzystało około 17 122 mieszka ńców. Ogólnie stopie ń zwodoci ągowania wyniósł prawie 99,8 %.
39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.5.2. Gospodarka ściekowa
Sie ć kanalizacji rozwijana jest w oparciu o zało żenia aglomeracji kanalizacyjnej. Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) przez aglomeracj ę rozumie si ę teren, na którym zaludnienie lub działalno ść gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Tworzenie aglomeracji pomaga spełni ć zadania zwi ązane z uporz ądkowaniem gospodarki ściekowej oraz uszeregowa ć ich realizacj ę w taki sposób, aby wywi ąza ć si ę ze zobowi ąza ń traktatowych wynikaj ących z przyst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Gmina Węgorzewo obj ęta jest obszarem jednej aglomeracji kanalizacyjnej - Węgorzewo. Aglomeracja została podj ęta uchwał ą nr III/48/14 Sejmiku Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 30 grudnia 2014 r. Jest to aglomeracja o równowa żnej liczbie mieszka ńców 16 913, z oczyszczalni ą ścieków w miejscowo ści W ęgorzewo, obejmuj ącą swym zasi ęgiem miejscowo ści z terenu gminy: W ęgorzewo, Ma ćki, Janówko, Kal, Kolonia Rybacka, Ogonki, Kalskie Nowiny oraz miejscowo ści z terenu gminy Pozezdrze: Dziaduszyn, Okowizna, Harsz. Obszar tej aglomeracji wł ączony został do rz ądowego programu maj ącego na celu zredukowanie ilo ści ścieków komunalnych odprowadzanych do środowiska, zgodnie z wymaganiami zało żonymi w trakcie akcesji do Unii Europejskiej (Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych). System kanalizacji zbiorczej na terenie gminy wymaga dalszej rozbudowy zgodnie z wyznaczonym obszarem Aglomeracji, a tak że modernizacji (głównie dotyczy to rozdziału kanalizacji ogólnospławnej oraz budowy kanalizacji deszczowej w miejscach wymagaj ących tego typu infrastruktury) oraz rozbudowy na terenach nieuzbrojonych przewidzianych planami zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę mieszkaniow ą.
3.5.2.1. Oczyszczalnia ścieków
Wa żnym punktem zrzutu oczyszczonych ścieków dla gminy jest oczyszczalnia ścieków. Oczyszczalnia ścieków w W ęgorzewie oczyszcza ścieki komunalne z terenu miasta i gminy W ęgorzewo (miejscowo ści Kal, Kolonia Rybacka, Ogonki, Ma ćki) oraz gminy Pozezdrze (miejscowo ści Harsz, Okowizna i Dziaduszyn). Obiekt jest eksploatowany przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w W ęgorzewie. Oczyszczalnia jest obiektem mechaniczno-biologicznym z technologi ą opart ą na metodzie osadu czynnego pracuj ącego w systemie wielofazowego zintegrowanego usuwania zwi ązków w ęgla, azotu i fosforu. Powstaj ący w procesie oczyszczania ścieków osad nadmierny po zag ęszczeniu jest odwadniany na wirówce i po wymieszaniu z wapnem i trocinami przekazywany do ostatecznego zagospodarowania jako nawóz organiczno- mineralny BIOWAP. Parametry oczyszczalni, według projektu s ą nast ępuj ące: 3 - Qdśr = 2 700 m /d, 3 - Qdmax = 10 000 m /d, 3 - Qhmax = 660 m /d. Oprócz ścieków dopływaj ących systemem kanalizacji sanitarnej oczyszczalnia przyjmuje ścieki dowo żone wozami asenizacyjnymi.
40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka W ęgorapa Mły ńska przepływaj ąca w odległo ści ok. 200 m po zachodniej stronie oczyszczalni. Wymagana jako ść ścieków wprowadzanych do odbiornika, okre ślona przez pozwolenie wodnoprawe jest nast ępuj ąca: 3 - BZT 5 ≤15 mgO 2/dm , 3 - ChZT ≤ 125 mgO 2/dm , - zawiesina ogólna ≤ 35 mg/dm 3, - azot ogólny ≤ 15 mgN/dm 3, - fosfor ogólny ≤ 2 mgP/dm 3. Szacuje si ę, że z tej oczyszczalni ścieków korzysta około 12 932 mieszka ńców 8, z czego 11 663 osób z miasta W ęgorzewo, 842 osoby z terenu wiejskiego gminy oraz 427 mieszka ńców z terenu gminy Pozezdrze. Na terenie gminy eksploatowane s ą jeszcze dwie komunalne oczyszczalnie ścieków. Gmina eksploatuje obiekt w m. Kamionek Wielki. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do rowu melioracyjnego R-P (do ziemi) w obr ębie Pniewo. Parametry oczyszczalni, według projektu s ą nast ępuj ące: 3 - Qdśr = 24 m /d, 3 - Qhmax = 2,60 m /d. Wymagana jako ść ścieków wprowadzanych do odbiornika, okre ślona przez pozwolenie wodnoprawe jest nast ępuj ąca: 3 - BZT 5 ≤25 mgO 2/dm , 3 - ChZT ≤ 125 mgO 2/dm , - zawiesina ogólna ≤ 35 mg/dm 3, - azot ogólny ≤ 15 mgN/dm 3, - fosfor ogólny ≤ 2 mgP/dm 3. Trzeci ą oczyszczalni ą ścieków jest obiekt w m. D ąbrówka Mała, który odprowadza oczyszczone ścieki do ziemi w obr ębie Guja. Parametry oczyszczalni, według projektu są nast ępuj ące: 3 - Qdśr = 48 m /d, 3 - Qhmax = 14,0 m /d. Wymagana jako ść ścieków wprowadzanych do odbiornika, okre ślona przez pozwolenie wodnoprawe jest nast ępuj ąca: 3 - BZT 5 ≤25 mgO 2/dm , 3 - ChZT ≤ 125 mgO 2/dm , - zawiesina ogólna ≤ 35 mg/dm 3. Na terenie gminy, w obr ębie Sztynort Du ży, zlokalizowana jest tak że oczyszczalnia ścieków eksploatowana przez dawn ą firm ę TIGA S.A. przy ul. Ho żej, odprowadza ona oczyszczone ścieki do rowu melioracyjnego R-03 (do ziemi). Parametry oczyszczalni, według projektu s ą nast ępuj ące: 3 - Qdśr = 250 m /d, 3 - Qhmax = 20,4 m /d. Wymagana jako ść ścieków wprowadzanych do odbiornika, okre ślona przez pozwolenie wodnoprawe jest nast ępuj ąca: 3 - BZT 5 ≤25 mgO 2/dm , 3 - ChZT ≤ 125 mgO 2/dm , - zawiesina ogólna ≤ 35 mg/dm 3.
8 szacunki ZUK W ęgorzewo, dane ró żni ą si ę od statystyki GUS
41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Przy zwi ększaj ącej si ę ilo ści mieszka ńców podł ączonych do obiektu, co potwierdzaj ą dane zestawione w kolejnej tabeli, zmniejsza si ę ilo ść ścieków oczyszczanych przez obiekt oczyszczalni ścieków.
Tabela 15. Ilo ści odprowadzanych ścieków w latach 2012-2015 Wska źnik 2012 2013 2014 2015 ilo ść ścieków oczyszczonych 3 453 447 444 442 z podwy ższonym usuwaniem biogenów dam ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ogółem 12 580 12 669 12 669 12 722 w miastach 11 630 11 684 11 661 11 560 na wsi 950 985 1008 1162 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015
3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej
Według danych za 2015 r. podanych przez ZUK W ęgorzewo łączna długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosiła 70,47 km i była to w cało ści sie ć sanitarna. Do sieci podł ączonych było ł ącznie 1 024 odbiorców, czyli 11 491 mieszka ńców. Stopie ń skanalizowania gminy wyniósł 67 %. Sieci ą kanalizacyjn ą w roku 2015 odprowadzono 460,6 dam 3 ścieków. Do sieci kanalizacyjnej, oprócz budynków mieszkaniowych i u żyteczno ści publicznej podł ączone s ą równie ż podmioty gospodarcze. Skanalizowane miejscowo ści to: W ęgorzewo, D ąbrówka Mała, Ogonki, Ma ćki, Kal, Sztynort Du ży, Kalskie Nowiny, Kamionek Wielki.
3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych
Tylko cz ęś ciowo system kanalizacyjny gminy stanowi rozdzielcza sie ć kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Jest to pozytywny aspekt w oczyszczaniu wód opadowych i roztopowych z terenów gminy, które charakteryzuj ą si ę nagromadzeniem terenów zabudowanych, parkingów, terenów magazynowych i ró żnego rodzaju placów. Eliminacja zawiesin i substancji ropopochodnych odbywa si ę w trybie ustalania warunków przył ączenia do sieci dla poszczególnych dostawców wód opadowych. Uwzgl ędniaj ą one konieczno ść wykonania indywidualnych separatorów i osadników. Powy ższe działania zapewniaj ą dotrzymywanie standardów jako ści środowiska. Na pozostałym obszarze wody opadowe i roztopowe poprzez spływ powierzchniowy przenikaj ą bezpo średnio do gruntu, rowów przydro żnych lub melioracyjnych.
3.5.2.4. Ścieki przemysłowe
Substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego mog ą powstawa ć podczas prowadzenia przemysłowej działalno ści gospodarczej (w trakcie procesu technologicznego). Na terenie gminy przedsi ębiorcy wytwarzaj ący ścieki przemysłowe w wi ększo ści s ą obj ęci zbiorczym systemem odprowadzania ścieków. Na terenie gminy powstaj ą ścieki o charakterze przemysłowym. ZUK wskazuje, że tego rodzaju ścieki dowo żone s ą na oczyszczalni ę ścieków przez Ubojni ę Zwierz ąt Janówku.
42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej
Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę zbiorniki bezodpływowe (szamba) oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na podstawie ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, konieczne jest wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Jeżeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków spełniaj ącą wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, to przył ączenie nieruchomo ści do nowo powstałej sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe. Pomimo wysokiego stopnia skanalizowania, na terenie gminy mieszka ńcy korzystaj ą równie ż ze zbiorników bezodpływowych w miejscach o trudnych warunkach terenowych lub nieobj ętych usieciowieniem, a tak że z przydomowych oczyszczalni ścieków. Według ewidencji jednostki z szamb korzystało 725 nieruchomo ści, a z przydomowych oczyszczalni ścieków 17 nieruchomo ści.
3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno-ściekowa.
Tabela 16. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa Mocne strony Słabe strony − wysoka sprawno ść oczyszczalni − ścieków, niewła ściwa eksploatacja przydomowych oczyszczalni ścieków − wzrost długo ści sieci wodoci ągowej, trzne lub ich budowa w niekorzystnych ę − rozwój sieci kanalizacyjnej w ramach warunkach glebowo-wodnych, obszaru aglomeracji kanalizacyjnej,
Czynniki − − niepełna kanalizacja terenów wiejskich, wewn budowa oczyszczalni przyzagrodowych w tym znajduj ących si ę na terenach tam gdzie jest to ekonomicznie rozwoju zabudowy rekreacyjnej. uzasadnione. Szanse Zagro żenia − brak świadomo ści poszczególnych − mo żliwo ści pozyskania dofinansowania wła ścicieli nieruchomo ści skutkuj ący
trzne na realizacj ę inwestycji z zakresu niewła ściwym zagospodarowaniem ę budowy kanalizacji oraz wymiany powstałych nieczysto ści ciekłych,
Czynniki zbiorników bezodpływowych na − brak uzasadnienia ekonomicznego do zewn przydomowe oczyszczalnie. budowy sieci kanalizacyjnej na obszarach o małej g ęsto ści zaludnienia. Źródło: opracowanie własne
3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą:
43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu, wzrastaj ąca temperatura oraz zwi ększenie intensywno ści deszczy nawalnych b ędzie skutkowa ć konieczno ści ą dostosowania infrastruktury wodno- kanalizacyjnej w gminie. Wa żną rol ę odgrywa sprawno ść kanalizacji deszczowej w przypadku opadów nawalnych. Sie ć musi zosta ć przygotowana do odbioru gwałtownie przybieraj ącej ilo ści wody opadowej, aby nie doprowadza ć do lokalnych podtopie ń. Ponadto żywiołowa urbanizacja powoduje, że nowe osiedla powstaj ą bez wyposa żenia w sprawny system odwodnienia. Najgro źniejsza w skutkach jest ich lokalizacja na terenach bezodpływowych, przy braku systemu odwadniania.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Susze wi ążą si ę z długimi okresami bezopadowymi skutkuj ącymi zarówno spadkiem wilgotno ści gleby w wyniku intensywnego parowania, jak i obni żeniem si ę przepływów w rzekach i zwierciadła wód podziemnych. Z reguły ten drugi przypadek rzadko wpływa na trudno ści z zaopatrzeniem w wod ę do celów komunalnych, gdy ż uj ęcia wody s ą na ogół bezpieczne. Zwykle takie sytuacje skutkuj ą ograniczeniem zu życia wody dla celów komunalnych, jednak nie wpływaj ą na ograniczenie produkcji i działania kluczowych systemów. Spadek wilgotno ści gleby odbija si ę przede wszystkim na zieleni miejskiej i ogranicza mo żliwo ści łagodzenia wpływu wysokich temperatur. Ogólnie istniej ą dwie mo żliwo ści adaptacji do niedostatku wody – poprzez zmniejszenie zu życia wody lub zwi ększenie poda ży. Bior ąc pod uwag ę niewielkie zasoby wodne kraju, zwi ększenie poda ży wody na du żą skal ę jest niemo żliwe. W warunkach gminy sytuacj ę mo że poprawi ć zmniejszanie zu życia wody, m.in. poprzez zmniejszenie wodochłonno ści produkcji, wprowadzanie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących oszcz ędno ści wody a tak że uszczelnienie systemów wodoci ągowych w celu ograniczenia strat w sieci.
III – Działania edukacyjne Tematyka z zakresu gospodarki wodno - ściekowej to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych - deficyt wody; - rola infrastruktury wodno-ściekowej i nowych technologii w ochronie wód dla jako ści środowiska i życia ludzi (gospodarka wodno – ściekowa, systemy odbioru i oczyszczania ścieków, przydomowe oczyszczalnie); - sposoby oszcz ędzania wody i dbało ść o jej jako ść .
IV – Monitoring środowiska Prowadz ący zakład wodoci ągowo-kanalizacyjny jest zobowi ązany do wykonania systematycznych bada ń jako ści wody i ścieków. Wyniki tych bada ń przekazywane s ą nast ępnie wła ściwym organom, w tym wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI
Powierzchnia terenu gminy charakteryzuje si ę zró żnicowanym ukształtowaniem. Rze źba terenu utworzona w okresie plejstocenu, ostatecznie ukształtowana została w wyniku ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Wi ększo ść gminy skupiona jest na obszarze doliny Wielkich Jezior Mazurskich oraz poło żonej na północ od W ęgorzewa Krainie Węgorapy. Zgodnie z podziałem fizjograficznym teren gminy nale ży do makroregionu Pojezierza Mazurskiego, który jest częś ci ą podprowincji Pojezierza Wschodniobałtyckiego - składowej prowincji Ni żu Zachodniorosyjskiego.
3.6.1. Zasoby geologiczne
Surowce mineralne wyst ępuj ące na terenie gminy to kruszywa naturalne, zło ża mieszanek żwirowo-piaskowych (pospółki). Do roku 2016 utworzono na tym terenie nast ępuj ące tereny górnicze: - Radzieje – pole A i Radzieje – pole B-C – dla zło ża Radzieje (decyzja Starosty Węgorzewskiego), - Radzieje 1 – dla zło ża Radzieje 1 (decyzja Starosty W ęgorzewskiego), - Str ęgiel – dla zło ża Str ęgiel (decyzja Wojewody Suwalskiego), - Str ęgiel – I – dla zło ża Str ęgiel I (decyzja Marszałka Województwa Warmi ńsko- Mazurskiego). Wydobycie na terenie gminy jest niewielkie. W roku 2015 z działaj ących zakładów górniczych wydobyto ł ącznie 94 tys. ton surowców. Tereny, na których prowadzi si ę eksploatacj ę kopalin s ą jednak na bie żą co rekultywowane. Bie żą ca działalno ść zakładów górniczych jest kontrolowana przez Okr ęgowy Urz ąd Górniczy w Warszawie.
3.6.2. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby powierzchni ziemi.
Tabela 17. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi Mocne strony Słabe strony − wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego −
trzne zmiany w u żytkowaniu terenu na
ę odpowiednich zapisów dotycz ących przestrzeni wielolecia, ochrony powierzchni ziemi, − mo żliwo ść lokalnej - niekontrolowanej Czynniki − sukcesywna rekultywacja gruntów po eksploatacji surowców. wewn eksploatacji kopalin zgodnie z ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych. Szanse Zagro żenia − działania Pa ństwowego Instytutu Geologicznego oraz Urz ędu Górniczego, − zwi ększenie presji na zagospodarowanie trzne
ę − bie żą ca kontrola OUG, kopalin, − wkomponowana w krajobraz rekultywacja − negatywne wpływ eksploatacji kopalin na Czynniki
zewn terenów pokopalnianych na cele rozwój turystyczny jednostki. rekreacyjne. Źródło: opracowanie własne
45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.6.3. Zagadnienia horyzontalne – zasoby powierzchni ziemi
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Z punktu widzenia interesów gminy gospodarka zasobami geologicznymi powinna zosta ć uj ęta w wieloletni plan słu żą cy prowadzeniu przemy ślanej, długookresowej polityki eksploatacji zasobów kopalin i efektywnego wykorzystania środowiska geologicznego. Kluczowe znaczenie ma kontynuowanie rozpoznania wyst ępowania surowców energetycznych i stworzenie mo żliwo ści ich eksploatacji na terenie gminy oraz wskazanie złó ż strategicznych. Pozwoli to zapewni ć im ochron ę przed działaniami, które mogłyby uniemo żliwi ć ich wydobycie, a tak że pozwoli rozwa żyć przeznaczenie tego terenu wył ącznie na cele zwi ązane z jego rozpoznawaniem i eksploatacj ą. Ochron ą tak ą nale ży obejmowa ć tak że te zło ża, których eksploatacja jest w chwili obecnej nie ekonomiczna lub grozi znacznymi kosztami środowiskowymi, gdy ż nale ży zało żyć, że wraz z rozwojem technologii ich eksploatacja stanie si ę opłacalna i nieszkodliwa dla środowiska. Podstawowym mechanizmem w tym zakresie jest uwzględnienie w dokumentach planistycznych (m.in. w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) informacji o udokumentowanych zło żach kopalin. Udokumentowane zło ża o charakterze strategicznym powinny zosta ć obj ęte szczególn ą ochron ą przed zabudow ą infrastrukturaln ą, która uniemo żliwi korzystanie z ich zasobów w przyszło ści.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Zagospodarowanie terenu na cele budowlane lub zamierzone przeznaczanie terenu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na takie cele jest najpowa żniejszym ograniczeniem dost ępu do złó ż, wykluczaj ącym nieraz mo żliwo ść ich wykorzystania. Zagro żeniem jest tak że planowanie inwestycji, zwłaszcza o znaczeniu ponadlokalnym, które nie uwzgl ędnia faktu wyst ępowania złó ż.
III – Działania edukacyjne Silna opozycja przeciw zagospodarowaniu złó ż wyst ępuj ąca cz ęsto tak że na szczeblu samorz ądowych władz lokalnych, nie zawsze jest w sposób racjonalny uzasadniona. Istotn ą rol ę odgrywa niska świadomo ść mieszka ńców nierozumiej ących potrzeby eksploatacji złó ż jako źródła podstawowych surowców mineralnych koniecznych do prowadzenia działalno ści gospodarczej. Brak podstawowej wiedzy o roli gospodarczej surowców mineralnych i rzeczywistym oddziaływaniu ich eksploatacji na środowisko jest źródłem cz ęsto irracjonalnych obaw i negatywnych postaw wobec prób podejmowania działalno ści górniczej. Niezb ędne jest kształtowanie opinii publicznej poprzez podj ęcie działa ń polegaj ących na wła ściwym przedstawianiu problematyki surowcowej.
IV – Monitoring środowiska Podejmuj ący eksploatacj ę złó ż kopaliny lub prowadz ący t ę eksploatacj ę jest obowi ązany podejmowa ć środki niezb ędne do ochrony zasobów zło ża, jak równie ż do
46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzi ć rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych oraz przywraca ć do wła ściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Bie żą cą prac ę zakładów górniczych monitoruje Okr ęgowy Urz ąd Górniczy.
3.7. GLEBY
Gleby na terenie gminy s ą zró żnicowane, jednak nie nale żą dla najlepszych pod względem ich przydatno ści dla rolnictwa. Gleby rolnicze klasy IIIa (najlepsze w gminie) zajmuj ą jedynie 1,1 %, gleby klasy IIIb stanowi ą 42,7 %, a IV – 40,8 %. Klasy V i VI stanowi ą 6,7 % gruntów rolnych. Bardzo wa żnym zagadnieniem, je żeli chodzi o rolnictwo, jest wielko ść gospodarstw rolnych. Większo ść gospodarstw rolnych posiada u żytki rolne o wielko ści do 7 ha, co oznacza du że rozdrobnienie agrarne. Szans ą dla małych gospodarstw rolnych jest tworzenie grup producentów lub wykorzystywanie ich do rozwoju agroturystyki, żywno ści ekologicznej lub plantacji wierzby energetycznej. Najwi ększe kompleksy gruntów ornych wyst ępuj ą w obr ębie miejscowo ści: Wesołowo, W ęgielsztyn, Parowo. Stan gleb gminy ocenia si ę jako dobry, cho ć brak jest cz ęsto kontroli nawo żenia i stosowania środków ochrony ro ślin. Najmniejsz ą odporno ść na chemiczne zanieczyszczenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro żenia chemiczne. Podstawowym źródłem przekształce ń gleb jest działalno ść człowieka zwi ązana z rozbudow ą zabudowy na cele mieszkalnictwa oraz działalno ści gospodarczej. Powoduje to zmian ę struktury gleb. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń, w tym ropopochodnych bezpo średnio do gleby, a dalej do wód podziemnych i powierzchniowych. Jednym z głównych czynników zmian w strukturze chemicznej gleb jest tak że rolnicze użytkowanie, w tym na terenach ogrodów działkowych. Mo że ona powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez, a tym samym powodowa ć powstawanie braków w zawarto ści składników przyswajalnych (dost ępnych dla ro ślin) w glebie. Natomiast przedostawanie si ę fosforu i azotu do wód powierzchniowych może powodowa ć ich eutrofizacj ę. Rolnictwo sprzyja powstawaniu licznych ferm zwierz ęcych. Fermy stosuj ące bez ściółkow ą metod ę hodowli s ą szczególnym zagro żeniem dla środowiska gruntowo-wodnego. Intensywny rozwój du żych ferm tuczu wi ąż e si ę z zaj ęciem du żych powierzchni gruntu pod uprawy rolne wspomagan ą intensywnym nawo żeniem gnojowic ą. Niewła ściwe stosowanie gnojowicy przyczynia si ę do nadmiaru azotu w glebie, okresowego zasolenia oraz do pogorszenia warunków tlenowych. Ubocznym skutkiem jest tak że zagro żenie sanitarne. Czynnikami degraduj ącymi powierzchni ę ziemi s ą równie ż czynniki przyrodnicze, w tym ruchy masowe. Pa ństwowy Instytut Geologiczny w ramach realizacji Projektu SOPO (System Osłony Przeciwosuwiskowej) przygotował wst ępne informacje dotycz ące problematyki ruchów masowych. Na mapie zostały przedstawione zasi ęgi obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych. S ą to jednak jedynie ogólne i wst ępne dane informuj ące o mo żliwej predyspozycji obszarów (wynikaj ącej głównie z budowy geologicznej i morfologii) do rozwoju ruchów masowych, niepotwierdzone zwiadem terenowym, dlatego nie mo żna ich wykorzystywa ć przy sporz ądzaniu planów
47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. zagospodarowania przestrzennego. Na terenie gminy obejmuj ą one lokalnie jej zachodnie rejony, obszary Jezior W ęgielsztyn oraz Rydzówka i O świn.
3.7.1. Analiza SWOT – gleby
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gleby.
Tabela 18. Analiza SWOT – gleby Mocne strony Słabe strony − wprowadzenie w dokumentach − brak bada ń w ramach pa ństwowego
trzne strategicznych zapisów monitoringu środowiska, ę zapobiegaj ących zanieczyszczeniu − niskie klasy bonitacyjne gleb,
Czynniki gleb, − wyst ępowanie obszarów zagro żonych wewn − rozwijaj ące si ę rolnictwo ekologiczne. ruchami masowymi. Szanse Zagro żenia − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia − coraz bardziej restrykcyjne normy zjawiska suszy, trzne
ę środowiskowe dla zakładów − nieregularno ść opadów i przedsi ębiorców zapobiegaj ące atmosferycznych, Czynniki
zewn ska żeniu gleb. − nadmierne i niekontrolowane stosowanie nawozów rolniczych. Źródło: opracowanie własne
3.7.2. Zagadnienia horyzontalne – gleby
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu wpływaj ą na rolnictwo w sposób bezpo średni i po średni. Wpływ bezpo średni wyra ża si ę przez zmian ę warunków atmosferycznych dla produktywno ści upraw, mi ędzy innymi przez zmian ę warunków termicznych, sum opadu atmosferycznego, cz ęsto ści i intensywno ści zjawisk ekstremalnych. Ze zmian ą klimatu zmieniaj ą si ę równie ż czynniki po średnio decyduj ące o plonowaniu ro ślin, takie jak wymagania ro ślin dotycz ące uprawy i nawo żenia, wyst ępowanie i nasilenie chorób i szkodników ro ślin uprawnych. Równie ż zmienia si ę oddziaływanie rolnictwa na środowisko (np. czynniki erozyjne, degradacja materii organicznej w glebie). Na zmian ę produktywno ści upraw ma równie ż wpływ wzrost koncentracji dwutlenku w ęgla w atmosferze oraz ozonu w dolnej warstwie atmosfery.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Na stan gleb wpływaj ą głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego: - nadmierne nawo żenie, które mo że prowadzi ć do zatrucia metalami ci ęż kimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach;
48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- działalno ść zakładów produkcyjno-usługowych i przemysłowych, w wyniku której do gleb mog ą przedostawa ć si ę szkodliwe substancje; - komunikacja i transport samochodowy, przyczyniaj ący si ę do zanieczyszczenia gleb poło żonych w bezpo średnim s ąsiedztwie intensywnie u żytkowanych szlaków komunikacyjnych; - składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba, - wyst ępowanie ruchów masowych powierzchni ziemi.
III – Działania edukacyjne W ramach ochrony gleb najwa żniejszymi działania edukacyjnymi powinny by ć szkolenia o środka doradztwa rolniczego. Prowadzone szkolenia w zakresie m.in.: programów rolno-środowiskowych dla rolnictwa, stosowania środków ochrony ro ślin przy użyciu opryskiwaczy, nawo żenia i ochrony chemicznej zbó ż, rolnictwa ekologicznego, stosowania alternatywnych źródeł energii, itp. powinny wymiernie przyczynia ć si ę do ochrony zasobów gleb.
IV - Monitoring środowiska W ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska prowadzony jest monitoring chemizmu gleb ornych. Monitoring gleb obejmuje badanie zmian jako ści gleb u żytkowanych rolniczo (m.in. zawarto ści WWA, metali ci ęż kich, siarczanów), zachodz ących w okre ślonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka. Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza na wniosek przeprowadza systematycznie badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawarto ści w makroelementy: fosfor, potas i magnez.
3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW
3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi
Od 1 lipca 2013 r. na terenie gminy Węgorzewo funkcjonuje nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Odbiorem i transportem odpadów od wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą i nie zamieszkuj ą mieszka ńcy poło żonych na terenie gminy zajmuje si ę podmiot wyłoniony w drodze publicznego przetargu nieograniczonego. Gmina W ęgorzewo wchodzi w skład Mazurskiego Zwi ązku Mi ędzygminnego – Gospodarka Odpadami. Zrzesza on 12 mazurskich samorz ądów. W celu realizacji zada ń publicznych w dziedzinie gospodarki odpadami komunalnymi polegaj ących na przetwarzaniu odpadów komunalnych, Zwi ązek powołał spółk ę pod nazw ą Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Spytkowo Sp. z o.o., której wyłącznymi wła ścicielami s ą gminy wchodz ące w skład Zwi ązku. Jako uzupełnienie obowi ązuj ącego systemu zbiórki odpadów, na terenie gminy Węgorzewo funkcjonuje jeden Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych przy
49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
ul. Sienkiewicza 24. Punkt przyjmuje nieodpłatnie: odpady wielkogabarytowe, zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, odpady budowlane rozbiórkowe, zu żyte opony pochodz ące z gospodarstw domowych oraz odpady zielone i inne, zgodnie z regulaminem.
Jak wynika z danych przekazanych przez Zwi ązek, w roku 2015 z terenu gminy odebrano nast ępuj ące ilo ści odpadów komunalnych (ł ącznie – 6 589,160 Mg): - 15 01 06 – zmieszane odpady opakowaniowe – 433,2 Mg, - 15 01 07 - opakowania ze szkła – 35,24 Mg, - 20 01 08 – odpady kuchenne ulegaj ące biodegradacji – 32,74 Mg, - 20 01 32 – leki inne ni ż wymienione w 20 01 31 – 0,16 Mg, - 20 01 35* - zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki – 0,28 Mg, - 20 01 99 – inne niewymienione frakcje zbierane w sposób selektywny – popiół – 97,01 Mg, - 20 03 01 - niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – 4 569,63 Mg, - 20 03 07 - odpady wielkogabarytowe – 6,38 Mg. Ponadto w samych PSZOK zebrano ł ącznie nast ępuj ące ilo ści odpadów komunalnych: - 20 01 35* - zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki – 1,73 Mg, - 20 03 07 - odpady wielkogabarytowe – 15,87 Mg, - 17 01 01 – odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów – 124,38 Mg, - 16 01 03 – zu żyte opony – 0,80 Mg.
Realizowany w gminie system odbioru odpadów prowadzi do osi ągni ęcia przez jednostk ę poziomów recyklingu i odzysku odpadów, jakie zostały okre ślone ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250 ze zm.). Rozwini ęty jak dot ąd system selektywnej zbiórki odpadów, powinien dawać dalsze pozytywne wyniki, co powinno by ć poparte akcjami ekologicznymi zwi ększaj ącymi świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców. Ponadto gmina Węgorzewo zajmuje si ę organizacj ą dotacji dla mieszka ńców w zakresie demonta żu i unieszkodliwienia wyrobów zawieraj ących azbest. Zakaz stosowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz konieczno ść unieszkodliwienia tych wyrobów powoduje, że co roku powstaj ą tego typu odpady. Kolejna tabela pokazuje ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w gminie, które jeszcze musz ą zosta ć zdemontowane. Jak wynika z tabeli, wyroby azbestowe zgromadzone na terenie gminy stanowi ą niewielki procent wyrobów zawieraj ących azbest nagromadzonych na terenie województwa.
Tabela 19. Wykaz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy Wyroby pozostałe do Wyroby zinwentaryzowane (kg) Wyroby unieszkodliwione (kg) unieszkodliwienia (kg) Jednostka os. os. os. os. os. razem os. prawne razem razem fizyczne fizyczne prawne fizyczne prawne województwo warmi ńsko- 172 511 671 141 016 351 31 495 320 11 972 499 9 879 822 2 092 678 160 539 172 131 136 530 29 402 642 mazurskie powiat 4 142 807 3 636 864 505 943 1 148 0 1 148 4 141 659 3 636 864 504 795 węgorzewski
50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Wyroby pozostałe do Wyroby zinwentaryzowane (kg) Wyroby unieszkodliwione (kg) unieszkodliwienia (kg) Jednostka os. os. os. os. os. razem os. prawne razem razem fizyczne fizyczne prawne fizyczne prawne gmina 2 468 158 2 167 483 300 675 1 148 0 1 148 2 467 010 2 167 483 299 527 Węgorzewo % wyrobów w gminie na 1,4 1,5 1,0 0,0 0,0 0,1 1,5 1,7 1,0 tle woje- wództwa Źródło: serwis www.bazaazbestowa.gov.pl, stan na grudzie ń 2016 r.
3.8.1.1. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami
Regionem gospodarki odpadami komunalnymi jest okre ślony w wojewódzkim planie gospodarki odpadami, obszar licz ący co najmniej 150 000 mieszka ńców. Regionaln ą instalacj ą do przetwarzania odpadów komunalnych jest zakład zagospodarowania odpadów, o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkanego co najmniej przez 120 tys. mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki, lub technologii, w tym wykorzystuj ący nowe dost ępne technologie przetwarzania odpadów lub zapewniaj ący: - mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku, lub - przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4, lub - składowanie odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych.
Gmina Węgorzewo nale ży administracyjnie do Regionu Północno-Wschodniego. Według ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach wszystkie odebrane z terenu jednostki zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania mają by ć zagospodarowywane w RIPOK-ach wyznaczonych dla regionu, w którym znajduje si ę dana jednostka. Region ten obejmuje gminy Banie Mazurskie, Gi życko (miejska), Gi życko (wiejska), Kruklanki, Miłki, Ryn, Wydminy, Orzysz, Pozezdrze, W ęgorzewo, Budry, Srokowo, Reszel, Barciany, K ętrzyn (miejska), K ętrzyn (wiejska) oraz Bisztynek. Poni ższe tabele przedstawiaj ą wszystkie instalacje przeznaczone do przetwarzania i zagospodarowania odpadów komunalnych z terenu regionu.
51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Tabela 20. Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w Regionie Północno-Wschodnim
Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego na lata 2016-2022
52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Tabela 21. Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi Regionu Północno- Wschodniego, w przypadku gdy instalacja regionalna uległa awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn
Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego na lata 2016-2022
3.8.2. System gospodarki odpadami innymi ni ż komunalne
Uzupełnieniem systemu odbioru i wła ściwego zagospodarowania odpadów, jest gospodarka wytworzonymi odpadami innymi ni ż komunalne. Polega ona na wytwarzaniu, zbieraniu i poddawaniu odzyskowi odpadów. Zgodnie z danymi przekazanymi przez Marszałka Województwa w roku 2015 podmioty działaj ące na terenie gminy zebrały ł ącznie 1 467,851 Mg odpadów innych ni ż komunalne. Wytworzono natomiast 5 472,9009 Mg odpadów. W roku 2015 poddano odzyskowi 5 183,57 Mg odpadów. Szczegóły w rozbiciu na poszczególne kody odpadów zawiera kolejna tabela.
Tabela 22. Wyszczególnienie gospodarowania odpadami innymi ni ż komunalne Kod odpadów Ogółem odzysk wytwarzanie zbieranie 03 01 05 trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne ni ż 12 124,3219 5 183,5700 5 472,9009 1 467,8510 wymienione w 03 01 04 07 02 13 1,6990 0,0000 1,6990 0,0000 odpady tworzyw sztucznych 07 02 17 8,5270 0,0000 8,5270 0,0000 odpady zawieraj ące silikony inne ni ż wymienione w 07 02 16 07 06 81 0,0290 0,0000 0,0290 0,0000 zwroty kosmetyków i próbek 08 01 18 0,0140 0,0000 0,0140 0,0000
53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Kod odpadów Ogółem odzysk wytwarzanie zbieranie odpady z usuwania farb i lakierów inne ni ż wymienione w 08 01 17 08 03 18 0,9000 0,0000 0,9000 0,0000 odpadowy toner drukarski inny ni ż wymieniony w 08 03 17 09 01 01* 0,0120 0,0000 0,0120 0,0000 wodne roztwory wywoływaczy i aktywatorów 09 01 04* 0,2600 0,0000 0,2600 0,0000 roztwory utrwalaczy 10 01 01 żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wył ączeniem 0,2600 0,0000 0,2600 0,0000 pyłów z kotłów wymienionych w 10 01 04) 10 01 02 70,5400 5,2700 65,2700 0,0000 popioły lotne z w ęgla 10 01 03 popioły lotne z torfu i drewna niepoddanego obróbce 0,3390 0,0000 0,3390 0,0000 chemicznej 10 09 80 0,0500 0,0000 0,0500 0,0000 wybrakowane wyroby żeliwne 10 10 08 rdzenie i formy odlewnicze po procesie odlewania inne ni ż 34,6940 0,0000 0,0000 34,6940 wymienione w 10 10 07 10 11 03 0,0090 0,0000 0,0090 0,0000 odpady włókna szklanego i tkanin z włókna szklanego 10 13 99 4,8000 0,0000 4,8000 0,0000 inne niewymienione odpady 12 01 13 0,3150 0,0000 0,3150 0,0000 odpady spawalnicze 12 01 17 0,1000 0,0000 0,1000 0,0000 odpady poszlifierskie inne ni ż wymienione w 12 01 16 13 02 05* mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 0,0070 0,0000 0,0070 0,0000 niezawieraj ące zwi ązków chlorowcoorganicznych 13 02 08* 0,8480 0,0000 0,8480 0,0000 inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 13 05 02* 3,4762 0,0000 3,4762 0,0000 szlamy z odwadniania olejów w separatorach 13 05 07* 0,0500 0,0000 0,0500 0,0000 zaolejona woda z odwadniania olejów w separatorach 13 05 08* mieszanina odpadów z piaskowników i z odwadniania olejów 0,1000 0,0000 0,1000 0,0000 w separatorach 15 01 01 8,0400 0,0000 8,0400 0,0000 opakowania z papieru i tektury 15 01 02 123,1870 0,0000 123,1870 0,0000 opakowania z tworzyw sztucznych 15 01 03 4,6030 0,0000 4,6030 0,0000 opakowania z drewna 15 01 04 0,0735 0,0000 0,0735 0,0000 opakowania z metali 15 01 10* opakowania zawieraj ące pozostało ści substancji 10,9270 0,0000 0,0000 10,9270 niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone 15 02 02* sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieuj ęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) 0,0977 0,0000 0,0977 0,0000 i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. pcb) 15 02 03 sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. 1,5950 0,0000 1,5950 0,0000 szmaty, ścierki) i ubrania ochronne inne ni ż wymienione w 15 02 02 16 01 07* 0,5490 0,0000 0,5490 0,0000 filtry olejowe
54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Kod odpadów Ogółem odzysk wytwarzanie zbieranie 16 01 14* płyny zapobiegaj ące zamarzaniu zawieraj ące niebezpieczne 0,2400 0,0000 0,2400 0,0000 substancje 16 01 17 11,7625 0,0000 11,7625 0,0000 metale żelazne 16 01 19 13,1060 0,0000 13,1060 0,0000 tworzywa sztuczne 16 01 20 0,0040 0,0000 0,0040 0,0000 szkło 16 01 22 0,1220 0,0000 0,1220 0,0000 inne niewymienione elementy 16 02 12* 0,1740 0,0000 0,1740 0,0000 zu żyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest 16 02 13* zu żyte urz ądzenia zawieraj ące niebezpieczne elementy inne 0,0010 0,0000 0,0010 0,0000 ni ż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 16 02 14 zu żyte urz ądzenia inne ni ż wymienione w 16 02 09 0,2252 0,0000 0,2252 0,0000 do 16 02 13 16 02 16 elementy usuni ęte ze zu żytych urz ądze ń inne ni ż wymienione 0,6410 0,0000 0,6410 0,0000 w 16 02 15 16 03 80 produkty spo żywcze przeterminowane lub nieprzydatne do 0,1520 0,0000 0,1520 0,0000 spo życia 16 05 06* chemikalia laboratoryjne i analityczne (np. odczynniki 25,2100 0,0000 25,2100 0,0000 chemiczne) zawieraj ące substancje niebezpieczne, w tym mieszaniny chemikaliów laboratoryjnych i analitycznych 16 06 01* 0,0050 0,0000 0,0050 0,0000 baterie i akumulatory ołowiowe 16 07 08* 4,2940 0,0000 0,0120 4,2820 odpady zawieraj ące rop ę naftow ą lub jej produkty 17 02 01 0,1210 0,0000 0,1210 0,0000 drewno 17 04 01 2,0000 0,0000 2,0000 0,0000 mied ź, br ąz, mosi ądz 17 04 02 7,4150 0,0000 0,1580 7,2570 aluminium 17 04 04 22,1120 0,0000 0,0010 22,1110 cynk 17 04 05 0,1360 0,0000 0,0000 0,1360 żelazo i stal 17 04 07 1 410,8090 0,0000 28,0990 1 382,7100 mieszaniny metali 17 06 05* 1,5540 0,0000 0,0000 1,5540 materiały budowlane zawieraj ące azbest 18 01 03* inne odpady, które zawieraj ą żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub 3,0600 0,0000 3,0600 0,0000 co do których istniej ą wiarygodne podstawy do s ądzenia, że wywołuj ą choroby u ludzi i zwierz ąt, z wył ączeniem 18 01 80 i 18 01 82 18 01 09 8,0950 0,0000 8,0950 0,0000 leki inne ni ż wymienione w 18 01 08 18 02 02* inne odpady, które zawieraj ą żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do 0,0537 0,0000 0,0537 0,0000 przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istniej ą wiarygodne podstawy do s ądzenia, że wywołuj ą choroby u ludzi i zwierz ąt 19 08 01 0,0980 0,0000 0,0980 0,0000 skratki
55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Kod odpadów Ogółem odzysk wytwarzanie zbieranie 19 08 02 22,8300 0,0000 22,8300 0,0000 zawarto ść piaskowników 19 08 05 27,6200 0,0000 27,6200 0,0000 ustabilizowane komunalne osady ściekowe 19 12 04 10 282,0000 5 178,3000 5 103,7000 0,0000 tworzywa sztuczne i guma 20 01 23* 0,2001 0,0000 0,2001 0,0000 urz ądzenia zawieraj ące freony 20 01 35* zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż 0,9500 0,0000 0,0000 0,9500 wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki 20 01 36 zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż 2,3520 0,0000 0,0000 2,3520 wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 Źródło: Urz ąd Marszałkowski w Olsztynie
3.8.3. Składowisko odpadów
Na terenie gminy Węgorzewo istnieje zamkni ęte i zrekultywowane składowisko odpadów w odległo ści około 250 m od W ęgorapy Mły ńskiej, w m. Czerwony Dwór. W okresie eksploatacji nie posiadało ono żadnych zabezpiecze ń i izolacji podło ża, ponadto sie ć rowów melioracyjnych stykała si ę bezpo średnio z mas ą nagromadzonych odpadów. Obecnie składowisko odpadów w miejscowo ści Czerwony Dwór jest zamkni ęte (decyzja wydana w roku 2013), a jego rekultywacja została zako ńczona. Kwatera składowiskowa jest obj ęta monitoringiem poeksploatacyjnym. Obecnie cały strumie ń odpadów kierowany jest do przetworzenia do RIPOK - Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Spytkowo Sp. z o.o.
3.8.4. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów.
Tabela 23. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Mocne strony Słabe strony − osi ągni ęty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do − du ży udział w łącznej ilo ści składowania, trzne odebranych odpadów ę − osi ągni ęty poziom recyklingu, przygotowania komunalnych zmieszanych do ponownego u życia i odzysku innymi odpadów komunalnych, metodami papieru, tworzyw sztucznych, − brak prawidłowej segregacji szkła, metalu; odpadów przez cz ęść − osi ągni ęty poziom recyklingu, przygotowania mieszka ńców, do ponownego u życia i odzysku innymi − niewystarczaj ąca świadomo ść Czynnikiwewn metodami innych ni ż niebezpieczne ekologiczna mieszka ńców. odpadów budowlanych i rozbiórkowych, − zwi ększaj ąca si ę corocznie ilo ść odpadów segregowanych w ogólnej ilo ści odebranych
56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
odpadów, − prawidłowo prowadzona gospodarka odpadami przez zakłady produkcyjne. Szanse Zagro żenia − wprowadzenie na terenie kraju nowych − skala i problemowo ść zało żeń dotycz ących gospodarowania wprowadzonych zmian w przepisach odpadami komunalnymi (nowelizacje ustawy gospodarowania odpadami trzne
ę o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach), komunalnymi prowadz ąca do − powstawanie nowoczesnych instalacji do nieprawidłowo ści, Czynniki
zewn przetwarzania odpadów komunalnych, − powstawanie nowych podmiotów wzmo żona kontrola WIO Ś i organów ochrony prowadz ących zbieranie i odzysk środowiska. odpadów. Źródło: opracowanie własne
3.8.5. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Nale ży zwróci ć uwag ę przy organizowaniu obiektów gospodarki odpadami takich jak składowiska, PSZOK, place magazynowania odpadów, aby nie lokalizowa ć ich na terenach zagro żonych powodziami, podtopieniami i osuwiskami, b ędącymi nast ępstwami kumulacji zmian b ędących efektem zmian klimatycznych. Dla składowisk odpadów źródłem najwi ększego zagro żenia s ą lokalne deszcze nawalne. Zmiany klimatyczne mog ą spowodowa ć konieczno ść reorganizacji gminnych systemów odbioru odpadów komunalnych, zwi ększenia cz ęstotliwo ści odbioru odpadów zmieszanych czy biodegradowalnych.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Przyczyn ą wi ększo ści powa żnych awarii, które mog ą zdarzy ć si ę na terenie instalacji, jest najcz ęś ciej niezachowanie re żimu eksploatacyjnego. Głównym zagro żeniem jest mo żliwo ść wybuchu po żaru samych odpadów oraz otaczaj ącego pasa zieleni ochronnej. Mog ą tak że powstawa ć samozapłony deponowanych odpadów. W wyniku po żaru b ędą si ę uwalniały do atmosfery bardzo toksyczne substancje z pal ącego si ę biogazu oraz odpadów – przede wszystkim z tworzyw sztucznych. Zanieczyszczenie gleby mo że by ć spowodowane poprzez wycieki oleju i paliwa (sprz ęt i rozładunek), lub te ż awaria cysterny paliwowej, substancje chemiczne, wprowadzenie odpadów niebezpiecznych na składowisko odpadów komunalnych. Zagro żeniem dla wód podziemnych mog ą by ć odcieki spod składowiska w przypadku katastrofy budowlanej polegaj ącej na rozszczelnieniu sztucznej przegrody uszczelniaj ącej.
III – Działania edukacyjne Działania w zakresie edukacji ekologicznej powinny skupi ć si ę na organizowaniu ró żnych cyklicznych akcji typu sprz ątanie świata, dzie ń ziemi, zbiórki zu żytych baterii i segregacji odpadów do specjalnie zakupionych pojemników. Nale ży w dalszym ci ągu
57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. prowadzi ć działalno ść edukacyjn ą w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i ograniczenia ich powstawania.
IV - Monitoring środowiska Monitoring środowiska w odniesieniu do gospodarki odpadami powinien skupia ć, si ę przede wszystkim na ilo ściach wytwarzanych i odzyskiwanych odpadów na terenie gminy, zarówno tych komunalnych, jak i przemysłowych, ze wzgl ędu na specyfik ę jednostki. Ponadto, ze wzgl ędu na zamkni ęte składowisko odpadów komunalnych konieczne jest dalsze prowadzenie monitoringu jako ści wód podziemnych i powierzchniowych oraz osiadania składowiska odpadów komunalnych w fazie poeksploatacyjnej.
3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE
3.9.1. Zasoby le śne (fauna i flora)
Administracyjnie lasy Gminy Węgorzewo nale żą do Nadle śnictwa Borki oraz Srokowo. Nadle śnictwo Borki administruje gruntami o powierzchni 6 560,50 ha, z czego 4 899,54 ha to lasy stanowi ące własno ść Skarbu Pa ństwa (Nadle śnictwo nie prowadzi nadzoru nad lasami niestanowi ącymi własno ści SP). Nadle śnictwo Srokowo administruje gruntami o powierzchni 469,22 ha, z czego 225,87 ha to lasy stanowiące własno ść Skarbu Pa ństwa (Nadle śnictwo nie prowadzi nadzoru nad lasami niestanowi ącymi własno ści SP). Najwi ększe kompleksy le śne znajduj ą si ę w obr ębie Tarławki, Karłowa i Kalskich Nowin. Na terenach le śnych gminy wyró żnia si ę cenne ekosystemy, rzadkie i zagro żone w skali Europy: ł ęgi olszowe, olszowo-jesionowe i jesionowe oraz gr ąd subkontynentalny. System obszarów biologicznie czynnych uzupełnia ziele ń urz ądzona. Wśród ro ślinno ści urz ądzonej wyst ępuj ą: - ro ślinno ść parków i skwerów, w tym ci ągów parkowo-spacerowych, - aleje i ci ągi drzew przydro żnych, - ro ślinno ść cmentarzy. Na obszarze gminy wyst ępuje znaczne zró żnicowanie środowisk przyrodniczych, reprezentowanych zarówno przez siedliska zbli żone do naturalnych, jak i siedliska całkowicie przekształcone. Znaczna cz ęść miasta W ęgorzewo to obszary o g ęstej zabudowie gdzie znajduj ą si ę miejsca trudne do zdefiniowania pod wzgl ędem ro ślinno ści, m.in. ze wzgl ędu na wyst ępowanie koło siebie gatunków sztucznie posadzonych, charakterystycznych dla ró żnych siedlisk.
3.9.1.1. FAUNA
Dzi ęki urozmaiconym warunkom naturalnym (du że obszary wód, bagna, ł ąki skupiska le śne) obszar gminy jest dobrym siedliskiem dla licznych gatunków zwierz ąt. W lasach i na łąkach licznie wyst ępuj ą jelenie, sarny, dziki, a z wi ększych drapie żników powszechnie wyst ępuje lis, notowane s ą równie ż przypadki pojawiania si ę wilka. Na ciekach wodnych lub w ich bezpo średnim s ąsiedztwie wyst ępuj ą bobry – obserwowany jest znaczny wzrost populacji tego gryzonia.
58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Najatrakcyjniejszym przyrodniczo skupiskiem fauny jest niew ątpliwie rezerwat „Siedmiu Wysp”. Rezerwat jest bogatym skupiskiem awiofauny wodnej. Wyst ępuje tam m.in. perkoz dwuczuby, łyska, głowienka, krzy żówka, rybitwa czarna, łab ędź niemy, mewa śmieszka. Ptaki błotne reprezentowane s ą przez takie gatunki jak: remiz, zielonka, brz ęczek, błotniak stawowy i inne. Licznie wyst ępuj ą gatunki drapie żne: rybołów, pszczołojad, kania czarna, orzeł sokół wędrowny, pustułka. Charakterystycznym i nieodł ącznym elementem krajobrazu pojeziernego gminy s ą kolonie kormoranów i czapli zasiedlaj ących wyspy na jeziorach oraz bocian biały, który dzieli siedliska z człowiekiem. Na terenie administrowanym przez Nadle śnictwo Srokowo gniazduje 1 para orlika krzykliwego, na terenie Nadle śnictwa Borki istniej ą dwie strefy ochrony orlika krzykliwego, na terenie Nadle śnictwa Borki istniej ą 3 strefy ochrony bielika, a na terenie Nadle śnictwa Broki istniej ą 2 strefy ochrony bociana czarnego. Podobnie jak na l ądzie równie ż liczne wody gminy s ą miejscem bytowania zwierz ąt. Hydrofauna reprezentowana jest przez 16 gatunków ryb. Licznie wyst ępuj ą m.in. takie gatunki jak: szczupak, oko ń, sandacz, w ęgorz, sieja, sielawa, leszcz, koza, piskorz, ró żanka i pło ć. Wśród wa żnych gatunków zwierz ąt na tym terenie są równie ż owady: zalotka wi ększa, czerwo ńczyk nieparek, zgniotka cynobrowa, pachnica d ębowa, jelonek rogacz. Natomiast w śród gadów i płazów notowanymi gatunkami s ą: żółw błotny, kumak nizinny, traszka grzebieniasta.
3.9.2. Przyroda chroniona i jej zasoby
Wśród najwa żniejszych form ochrony przyrody powołanych na terenie gminy, zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134) mo żna zaliczy ć: obszary Natura 2000, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne oraz pomniki przyrody.
3.9.2.1. NATURA 2000
Na sie ć Natura 2000 składaj ą si ę dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Podstaw ą programu Natura 2000 jest Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Wyznaczenie obszarów specjalnej ochrony ptaków ma na celu protekcj ę populacji dziko wyst ępuj ących gatunków ptaków, utrzymanie i zagospodarowanie ich naturalnych siedlisk. Celem wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk jest ochrona siedlisk przyrodniczych, populacji i siedlisk ro ślin oraz zwierz ąt, a tak że odtworzenie siedlisk przyrodniczych lub wła ściwego stanu ochrony gatunków ro ślin lub zwierz ąt. W ramach sieci NATURA 2000 na omawianym terenie wł ączone do ochrony obszary o znaczeniu dla Wspólnoty to: - Mamerki PLH280004 (dyrektywa siedliskowa) – obszar o powierzchni 162,09 ha znajduj ący si ę w cało ści na terenie gminy W ęgorzewo (powołany Decyzj ą Komisji z dnia 13 listopada 2007 r. przyjmuj ącą, na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG, pierwszy zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty, składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowan ą jako dokument C(2007)5043)(2008/25/WE) – Dz. Urz. Unii Europejskiej L 12 str. 383 z dnia 15 stycznia 2008 r.) – nie posiada planu zada ń ochronnych,
59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- Ostoja Północnomazurska PLH280045 (dyrektywa siedliskowa) – obszar o powierzchni 14 573,01 ha znajduj ący si ę na terenie gmin W ęgorzewo, Srokowo, Barciany (powołany Decyzj ą Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowan ą jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE L 33 str. 146 z dnia 8 lutego 2011 r.) – posiada plan zada ń ochronnych, - Ostoja nad O świnem PLH280044 (dyrektywa siedliskowa) – obszar o powierzchni 3 356,70 ha znajduj ący si ę na terenie gmin K ętrzyn (gmina wiejska), W ęgorzewo, Gi życko (gmina wiejska), Pozezdrze, Gi życko (gmina miejska), Ryn (powołany Decyzj ą Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny, notyfikowan ą jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE – Dz. Urz. Unii Europejskiej L 33 str. 146 z dnia 8 lutego 2011 r.) – posiada plan zada ń ochronnych, - Jezioro Dobskie PLB280012 (dyrektywa ptasia) – obszar o powierzchni 6 985,25 ha znajduj ący si ę na terenie gmin K ętrzyn (gmina wiejska), W ęgorzewo, Gi życko (gmina wiejska), Ryn (powołany Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 05.09.2007 r. zmieniaj ącym Rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 – Dz. U. 2007 r., nr 179, poz. 1275 z dnia 28 wrze śnia 2007 r.) – posiada plan zada ń ochronnych, - Jezioro O świn i okolice PLB280004 (dyrektywa ptasia) – obszar o powierzchni 2 516,11 ha znajduj ący si ę na terenie gmin W ęgorzewo i Srokowo (powołany Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 21.07.2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 – Dz. U. 2004 r., nr 229, poz. 2313 z dnia 21 pa ździernika 2004 r.) – posiada plan zada ń ochronnych.
Mamerki PLH280004 9 Obiekt obejmuje zespół dwóch, poł ączonych korytarzem podziemnym, betonowych schronów ł ączno ści, stanowi ących zimowisko nietoperzy. Schrony znajduj ą si ę na terenie dawnej kwatery OHK w Mamerkach, w częś ci okre ślanej jako Brigittenstadt. Poło żone s ą wśród lasów. Od roku 1991 w schronach prowadzone s ą liczenia zimuj ących nietoperzy. W latach 1991-2002 stwierdzono zimowanie 5 gatunków nietoperzy: mopka Barbastella barbastellus (maksymalna stwierdzona liczebno ść 454 osobniki) - gatunku z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz nocka Natterera Myotis nattereri (maksymalnie 8 osobników), nocka rudego Myotis daubentoni (maksymalnie 7 osobników), mroczka pozłocistego Eptesicus nilssoni (maksymalnie 4 osobniki) i gacka brunatnego Plecotus auritus (maksymalnie 6 osobników). Podkre śli ć nale ży, że opisywane zimowisko poło żone jest na północ od północnej granicy zasi ęgu mopka, podawanej w niektórych polskich i europejskich atlasach.
Ostoja Północnomazurska PLH280045 Obszar tworz ą przede wszystkim jeziora - jezioro Mamry, a wła ściwie system kilku jezior (Mamry Północne, Kirsajno, Dargin, Dobskie, Kisajno) oraz jezioro Dejguny i kilka małych zbiorników wodnych. Wa żne znaczenie dla tego obszaru to wyst ępowanie kompleksu unikatowych (du żych i gł ębokich) jezior z bardzo dobrze lub dobrze zachowan ą:
9 Źródło: opis obszarów Natura 2000 na podstawie standardowych formularzy danych
60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. ro ślinno ści ą podwodn ą typu ramieniowego - jeziora mezotroficzne (jeziora Mamry Północne, Dejguny, Dziewiszewko) oraz ro ślinno ści ą typu eldeidów i nimfeidów (jeziora Dobskie, Dargin, Kisajno) - najwi ększy kompleks w Polsce (70,5 % obszaru). Ostoja wa żna jest tak że z powodu wyst ępowania czystych populacji ryb z rodzaju koza - 15-100 % populacji w Polsce. Na tym obszarze wa żne jest tak że wyst ępowanie jednej z najwi ększych populacji pachnicy d ębowej w Polsce, w alejach i lesie (ponad 400 letni drzewostan) koło Sztynortu - ponad 500 drzew zasiedlonych przez gatunek. W lesie sztynorckim identyfikowano równie ż ponad 30 gatunków reliktowych gatunków chrz ąszczy saproksylicznych, które świadcz ą o naturalnym, puszcza ńskim jego charakterze.
Ostoja nad O świnem PLH280044 Ostoja nad O świnem le ży w północno-wschodniej cz ęści Równiny S ępopolskiej. Teren ten le ży w rozległej niecce o brzegach wzniesionych do 80-100 m n.p.m. i dnie obni żaj ącym si ę do 40-50 m n.p.m. Jezioro Oświn wraz z przylegaj ącymi do niego obszarami le ży w dorzeczu Pregoły. W dolinach cieków i obni żeniach terenowych spotyka si ę torfy niskie. Na terenie ostoi dominuj ą torfowiska niskie. Torfowiska przej ściowe i wysokie nale żą do rzadki składników krajobrazu. Wi ększo ść powierzchni mokradeł jest osuszona. Na obszarze Ostoi nad O świnem stwierdzono obecno ść 6 rodzajów siedlisk przyrodniczych z zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Reprezentowane są przez zespoły: gr ąd subkontynentalny ( Tilio-Carpinetum ), ł ęg olszowy, olszowo-jesionowy ( Fraxino-Alnetum ), bory i lasy bagienne ( Vaccinio uliginosi-Pinetum, Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Thelypteridi-Betuletum pubescentis, Betulo pubescentis-Piceetum ), ni żowe łąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ), starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne ( Potamion i Nymphaeion ), torfowisko wysokie (Eriophoro vaginati-Sphagnetum recurvi ). Ro ślinno ść charakteryzowanego obszaru buduj ą fitocenozy ponad 50 zespołów i zbiorowisk ro ślinnych. Charakteryzowany obszar jest miejscem wyst ępowania ponad 20 gatunków zwierz ąt naturowych. Wyst ępuje tu kilkana ście gatunków ptaków wpisanych do Zał ącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz przynajmniej 10 gatunków zwierz ąt z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Ostoja jest miejscem wyst ępowania 3 ssaków z Zał ącznika II Rady. Ponadto z ww. zał ącznika odnotowano tu jeszcze: 2 płazy i 1 gada, oraz 3 ryby i 1 chrz ąszcza. Teren ostoi to tak że miejsce wyst ępowania licznych gatunków zwierz ąt chronionych i zagro żonych w Polsce. Wśród nich s ą m.in.: borsuk ( Meles meles ), ło ś ( Alces alces ), skójka malarska ( Unio pictorum ), szcze żuja olbrzymia ( Anodonta cygnea ), rak błotny ( Astacus leptodactylus) i ropucha zielona ( Bufo viridis ). Du że zró żnicowanie siedlisk wyst ępuj ących na terenie ostoi zdecydowało o bogactwie flory tego obszaru. Składa si ę ona z ponad 550 gatunków ro ślin naczyniowych; mszaki reprezentuje prawie 70 taksonów. Ł ącznie na obszarze wł ączonym do Ostoi O świ ńskiej odnotowano 57 chronionych gatunków ro ślin. Badania porostów wykazały ponad 30 taksonów tych organizmów. W śród nich s ą gatunki chronione i zagro żone w skali kraju, m.in.: obrostnica rz ęskowata Anaptychia ciliaris , paw ęż nica jabłkowata Peltigera malacea , mąkla tarninowa Evernia prunastri , odno życa k ępkowa Ramalina fastigiata i odno życa opylona Ramalina pollinaria . Odnotowano równie ż chronione gatunki grzybów, w śród nich: purchawic ę olbrzymi ą Langermania gigantea i smardza jadalnego Morchella esculenta .
Jezioro Dobskie PLB280012 Jezioro jest du żym, mezotroficznym zbiornikiem z 4 wyspami, usytuowanym w krajobrazie morenowym. Wyspy poro śni ęte s ą lasem li ściastym. Jezioro otaczaj ą ł ąki i pola uprawne, tylko od południa przylega kompleks le śny. Mo żna tu spotka ć wiele głazów
61 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. narzutowych. W ostoi wyst ępuje co najmniej 21 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Gniazduje tu powy żej 1 % populacji krajowej kani czarnej (PCK) i orlika krzykliwego (PCK); w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje żuraw. W okresie w ędrówek wyst ępuje co najmniej 1 % populacji szlaku wędrówkowego żurawia.
Jezioro O świn i okolice PLB280004 Obszar obejmuje eutroficzne jezioro O świn i s ąsiaduj ące z nim lasy oraz tereny niele śne, z licznymi zabagnieniami. Tereny są niezalesione, wcze śniej wykorzystywane jako pastwiska, obecnie w wi ększo ści nie s ą użytkowane. Przechodz ą one wtórnie w tereny zabagnione i zarastaj ą olszyn ą i turzycami. Wi ększa cz ęść lustra wody jeziora O świn jest pro śni ęte trzcinowiskami. Na jeziorze wyst ępuje siedem zalesionych wysp. Z jeziora wypływa rzeka O świnka, dopływ Łyny. Obszar ten to ostoja ptasia o randze europejskiej E 19. Obszar obj ęty został Konwencj ą Ramsar. Wyst ępuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym wyst ępuje tu wyj ątkowo wysokie zag ęszczenie zielonki (PCK) - powy żej 2 %; w okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1 % populacji krajowej dzi ęcioła białogrzbietego (PCK).
3.9.2.2. Rezerwaty przyrody
W gminie Węgorzewo ustanowionych jest jak dot ąd 6 rezerwatów przyrody, w śród których wyró żnia si ę: - Jezioro Siedmiu Wysp - przedmiotem ochrony s ą: ekosystem jeziora O świn, ekosystem rzeki O świnki wraz z cał ą jej dolin ą, na odcinku od wypływu rzeki z jeziora Oświn do granicy pa ństwowej, mozaika ekosystemów l ądowych znajduj ących si ę w granicach rezerwatu. - Wyspy na Jeziorze Mamry i Kisajno - celem ochrony jest zachowanie miejsc lęgowych ptactwa wodnego i błotnego, ochrona ptactwa w czasie masowych wiosennych i jesiennych przelotów i ich odpoczynku na wyspach oraz ochrona krajobrazu. - Mokre - celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu olszowo-jesionowego, jedynego tego typu obszaru leśnego w regionie z ro ślinno ści ą runa wła ściw ą temu zespołowi. - Jezioro Dobskie - celem ochrony jest zachowanie krajobrazu polodowcowego głazowiska w utworach morenowych, krajobrazu Jeziora Dobskiego oraz miejsc lęgowych ptactwa wodnego i błotnego. - Sztynort - celem ochrony rezerwatowej jest zachowanie starych okazów d ębów stanowi ących siedlisko chrz ąszczy saproksylicznych, takich jak: pachnica d ębowa Osmoderma eremita , zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus , jelonek rogacz Lucans cervus , zatok jeziora Kirsajty stanowi ących miejsce gniazdowania oraz koncentracji ptaków wodno-błotnych w czasie jesiennych i wiosennych migracji. - Półwysep i wyspy na Jeziorze Rydzewskim - celem ochrony jest zachowanie miejsc lęgowych ptactwa wodnego i błotnego i miejsc odpoczynku ptactwa przelotnego oraz w celu zachowania swoistych cech krajobrazu.
62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Tabela 24. Wykaz rezerwatów przyrody na terenie gminy W ęgorzewo Data Lp. Nazwa (gminy) Powierzchnia Rodzaj Akty prawne (powołanie / obowi ązuj ący) Plan ochrony powołania Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa z dnia 30 maja 1956 r. w spraw ie uznania za rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu (M.P. z 1956 r. Nr 54, poz.591) Wysp 1 1956-06-28 1618,3409 faunistyczny brak gmina W ęgorzewo, Rozporz ądzenie Nr 15 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia Srokowo 30 kwietnia 2004 r. w sprawie rezerwatu przyrody (Dz. Urz. Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z 2004 r. Nr 63, poz. 759) Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 stycznia 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody Wyspy na Jeziorze (M.P. z 1957 Nr 14, poz. 108) Mamry i Kisajno 2 1957-02-22 215,3500 faunistyczny Obwieszczenie Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego brak Węgorzewo, z dnia 3 kwietnia 2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu Gi życko rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. (Dz. Urz. Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z 2001 r. Nr 28, poz. 375) Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia Rozporz ądzenie Nr 14 4 lutego 1958 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody Wojewody Warmi ńsko- (M.P. z 1958 r. Nr 16, poz. 106) Mazurskiego z dnia 30 kwietnia 2004 r. Mokre w sprawie ustanowienia 3 1958-03-15 7,0000 le śny Obwieszczenie Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego Węgorzewo z dnia 3 kwietnia 2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu planu ochrony rezerwatu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. przyrody Mokre (Dz. Urz. Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego Dz. Urz. Woj. Warm.- z 2001 r. Nr 28, poz. 375) Mazur. z 2004 r. Nr 62, poz. 743 Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 24 maja 1976 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody. (M.P. z 1976 r. Nr 24, poz. 108) Jezioro Dobskie 4 Węgorzewo, 1976-07-01 1833,2200 krajobrazowy Obwieszczenie Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego brak Gi życko z dnia 3 kwietnia 2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. (Dz. Urz. Województwa Warmi ńsko – Mazurskiego z 2001 r. Nr 28, poz. 375)
63 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Data Lp. Nazwa (gminy) Powierzchnia Rodzaj Akty prawne (powołanie / obowi ązuj ący) Plan ochrony powołania Zarz ądzenie Nr 32 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska Sztynort w Olsztynie z dnia 8 lipca 2010 r. 5 Węgorzewo, 2010-07-30 444,8800 faunistyczny w sprawie uznania za rezerwat przyrody brak Pozezdrze (Dz. Urz. Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z 2010 r. Nr 105, poz. 1547) Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 stycznia 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody Półwysep i wyspy (M.P. z 1957 r. Nr 14, poz. 106) na Jeziorze 6 1957-02-22 26,0000 faunistyczny Obwieszczenie Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego brak Rydzewskim z dnia 3 kwietnia 2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu Węgorzewo rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. (Dz. Urz. Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z 2001 r. Nr 28, poz. 375) Źródło: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody (http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP)
Dla rezerwatów przyrody Siedem Wysp oraz Wyspy na jeziorze Mamry i Kisajno opracowano projekty planów ochrony. Dla pozostałych wy żej wymienionych rezerwatów przyrody dotychczas nie sporz ądzono dokumentów planistycznych.
64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.9.2.3. Obszar chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró żniaj ący si ę krajobraz o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. W kolejnej tabeli zwarto informacje na temat obszarów chronionego krajobrazu, które pokrywaj ą si ę z obszarem gminy W ęgorzewo.
Tabela 25. Wykaz obszarów chronionego krajobrazu Lp. Nazwa (gminy) Data powołania Powierzchnia Akty prawne (powołanie / obowi ązuj ący) Rozporz ądzenie Nr 37 Wojewody Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie wprowadzenia zakazów dotycz ących obszarów Krainy Wielkich Jezior chronionego krajobrazu na terenie województwa Mazurskich warmi ńsko-mazurskiego (Gi życko – g. m., Budry, (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Pozezdrze, Gi życko – z 2002 r. Nr 87, poz. 1272) 1 g. w., Miłki, K ętrzyn, 1998-01-01 85527,0000 Uchwała Nr XXXVII/753/14 Sejmiku Województwa Węgorzewo, Mikołajki, Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 26 maja 2014 r. Wydminy, Ryn, Banie zmieniaj ąca uchwał ę Nr XXII/430/12 z dnia Mazurskie, Mr ągowo, 27 listopada 2012 r. w sprawie wyznaczenia Kruklanki, Orzysz) Obszaru Chronionego Krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego z 2014 r. poz. 2256) Rozporz ądzenie Nr 21 Wojewody Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 14 kwietnia 2003 r. w sprawie wprowadzenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Bagien Ma żańskich z 2003 r. Nr 52, poz. 725) 2 (K ętrzyn, W ęgorzewo, 1998-01-01 1180,0000 Rozporz ądzenie Nr 37 Wojewody Warmi ńsko- Srokowo) Mazurskiego z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie wprowadzenia zakazów dotycz ących obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego z 2002 r. Nr 87, poz. 1272) Rozporz ądzenie Nr 37 Wojewody Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie wprowadzenia zakazów dotycz ących obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa Obszar Chronionego warmi ńsko-mazurskiego Krajobrazu Doliny (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego 3 Gołdapy i W ęgorapy 1998-01-01 30534,0000 z 2002 r. Nr 87, poz. 1272) (W ęgorzewo, Gołdap, Rozporz ądzenie Nr 49 Wojewody Warmi ńsko- Budry, Banie Mazurskie) Mazurskiego z dnia 2 lipca 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Gołdapy i W ęgorapy (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego z 2008 r. Nr 108, poz. 1831) Jeziora O świn Rozporz ądzenie Nr 37 Wojewody Warmi ńsko- 4 (W ęgorzewo, Srokowo, 1998-01-01 15182,9000 Mazurskiego z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie Barciany) wprowadzenia zakazów dotycz ących obszarów
65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Lp. Nazwa (gminy) Data powołania Powierzchnia Akty prawne (powołanie / obowi ązuj ący) chronionego krajobrazu na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego z 2002 r. Nr 87, poz. 1272) Rozporz ądzenie Nr 149 Wojewody Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 13 listopada 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora O świn (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego z 2008 r. Nr 179, poz. 2634) Źródło: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody (http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP)
3.9.2.4. Użytki ekologiczne
Użytki ekologiczne s ą to niewielkie obszarowo, lecz zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej. Użytki ekologiczne na terenie gminy ł ącznie zajmuj ą powierzchni ę ponad 376 ha. S ą to Półwysep Kal powołany dnia 6 czerwca 1994 r. oraz Rozlewisko Pasternak powołane w dniu 17 lipca 2001 r. 10 Półwysep Kal to siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków o powierzchni 236 ha. S ą to trzcinowiska wzdłu ż brzegu i pas 150 m gruntu od linii brzegowej z zaro ślami łozowymi w gł ębi l ądu jako miejsce gniazdowania i l ęgów wielu gatunków ptaków, m.in. Żurawia oraz tarliska wielu gatunków ryb. Obszar obejmuje zachodni brzeg półwyspu Kal od miejsca wypływu rz. W ęgorapy z j. Mamry wzdłu ż linii brzegowej półwyspu do przesmyku mi ędzy j. Mamry i j. Świ ętajcy. Użytek ten został powołany Rozporz ądzeniem Nr 60/94 Wojewody Suwalskiego z dnia 6 czerwca 1994 r. w sprawie uznania za u żytki ekologiczne ekosystemów wodnych (Dz. Urz. Woj. Suwalskiego Nr 20 poz. 159 z 1993 r., Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 42 poz. 540 z 2004 r.). Aktualnym aktem prawnym jest Rozporz ądzenie Nr 68 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 30 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego „Półwysep Kal” (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 105 poz. 1701 z 31.07.2009 r.). Rozlewisko Pasternak obejmuje obszar rozlewiska i podmokłych ł ąk o powierzchni 140,4622 ha. Teren powołany został Rozporz ądzeniem Nr 256 Wojewody Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie uznania za u żytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 54 poz. 858 z 02.07.2001 r.). Celem ochrony jest ochrona ekosystemów maj ących znaczenia dla zachowania ró żnorodnych typów siedlisk.
3.9.2.5. Pomniki przyrody
Celem ochrony pomników przyrody jest zachowanie, ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych, tworów przyrody odznaczaj ących si ę indywidualnymi i niepowtarzalnymi cechami. Ł ącznie nie terenie gminy ustanowione są 63 pomniki przyrody w postaci pojedynczych okazów drzew. Na terenie gminy znajduj ą si ę łącznie 43 pomniki przyrody (pozycje w CRFOP). S ą to m.in. d ęby szypułkowe, modrzewie, lipy i topole w postaci pojedynczych okazów drzew lub ich skupisk czy alei.
10 Źródło: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody (http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP)
66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Wskazane drzewa zostały powołane jako pomniki przyrody nast ępuj ącymi aktami prawnymi: - Orzeczenie Nr Rlb-16/148/52 Prezydium WRN w Olsztynie z dnia 29 grudnia 1952 r. (Dz. Urz. WRN w Ciechanowie Nr 8 poz. 36 z dnia 15.09.1953 r. Orzeczenia Przewodnicz ącego Prezydium WRN w Olsztynie z 1952 r.), - Decyzja Nr 314/64 Prezydium WRN w Olsztynie z dnia 30 wrze śnia 1964 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. WRN w Olsztynie Nr 9 poz. 113 z dnia 30.09.1964 r.), - Zarządzenie Nr 12/80 Wojewody Suwalskiego z dnia 12 marca 1980 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody i ich skupie ń (Dz. Urz. Woj. Suwalskiego Nr 2 poz. 10 z dnia 12.03.1980 r., - Zarz ądzenie Nr 18/85 Wojewody Suwalskiego z dnia 18 czerwca 1985 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody i ich skupie ń (Dz. Urz. Woj. Suwalskiego Nr 16 poz. 118 z dnia 18.06.1985 r.), - Rozporz ądzenie Nr 32/96 Wojewody Suwalskiego z dnia 26 czerwca 1996 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody i ich skupie ń (Dz. Urz. Woj. Suwalskiego Nr 49 poz. 139 z dnia 27.06.1996 r.), - Rozporz ądzenie Nr 222/98 Wojewody Suwalskiego z dnia 14 grudnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody i ich skupie ń (Dz. Urz. Woj. Suwalskiego Nr 74 poz. 510 z dnia 14.12.1998 r.), - Rozporz ądzenie Nr 331 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 27 grudnia 2001 r. w sprawie uznania obiektów za pomniki przyrody oraz o skre ślenie obiektów z listy pomników przyrody (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 152 poz. 2513 z dnia 27.12.2001 r.), - Rozporz ądzenie Nr 19 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 24 wrze śnia 2004 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko- Mazurskiego Nr 134 poz. 1685 z dnia 29.09.2004 r.), - Rozporz ądzenie Nr 29 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 10 pa ździernika 2007 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 155 poz. 2057 dnia z 17.10.2007 r.), - Rozporz ądzenie Nr 129 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 5 listopada 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 177 poz. 2598 z dnia 18.11.2008 r.), - Uchwała Nr LI/389/2010 Rady Miejskiej w W ęgorzewie z dnia 31 marca 2010 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 78 poz. 1265 z dnia 08.06.2010 r.), - Uchwała Nr LI/390/2010 Rady Miejskiej w W ęgorzewie z dnia 31 marca 2010 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego Nr 78 poz. 1266 z dnia 31.03.2010 r.).
3.9.2.6. Ochrona gatunkowa
Nale ży zaznaczy ć, że na przedmiotowym terenie z pewno ści ą wyst ępuj ą stanowiska ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą w my śl:
67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1409), - rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. z 2016 r. poz. 2183), - rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1408). Wobec chronionych gatunków zwierz ąt, ro ślin i grzybów obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z ww. rozporz ądze ń i art. 51 i 52 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 ze zm.). W celu stwierdzenia wyst ępowania ww. gatunków chronionych konieczne, np. podczas prowadzenia prac budowlanych, inwestycyjnych, wycinki drzew, jest przeprowadzenie w odpowiednim terminie inwentaryzacji przyrodniczej.
3.9.3. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby przyrodnicze.
Tabela 26. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze Mocne strony Słabe strony − spontaniczna sukcesja ro ślinna, zwi ększanie si ę udziału gatunków synantropijnych, brak planów zada ń
trzne − ustanowienie na obszarach ę ochronnych dla obszarów Natura 2000, o najwi ększej warto ści przyrodniczej − zagro żenie ze strony turystyki form ochrony przyrody, kajakowej, pieszej, zmotoryzowanej − formy ochrony przyrody zwi ązane i konnej, z zasobami wodnymi, − zamieranie drzewostanów d ębowych − ustanowione cz ęś ciowo plany ochrony i jesionowych, i plany zada ń ochronnych.
Czynnikiwewn − utrudniona ochrona walorów krajobrazowych na terenach nie obj ętych formami ochrony przyrody. Szanse Zagro żenia − zanieczyszczenie powietrza − ograniczanie lokalnych źródeł atmosferycznego, gleby i wód, zanieczyszcze ń powietrza, gleby i wód, − eutrofizacja siedlisk, − wła ściwa piel ęgnacja szaty ro ślinnej, − ograniczone fundusze na inwestycje − przebudowa drzewostanów w kierunku zmierzaj ące do poprawy stanu fauny trzne
ę bardziej odpornych na i flory, zanieczyszczenia gatunków oraz − wahania wód gruntowych – susza, uzupełnienia gatunkami rodzimymi, − szkody powodowane przez zwierzyn ę − nadzór nad pracami budowlanymi pod płow ą (np. łosia, bobry), kątem ochrony siedlisk zwierz ąt (np. − nadmierna presja turystyczna, w tym oczek wodnych), zabudowa linii brzegowej jezior
Czynnikizewn − zapewnienie ochrony siedlisk (ingerencja w litoral), i krajobrazu na etapie planowania − brak podstaw prawnych do przestrzennego (w aktach prawa ograniczenia wycinki drzew w pasach miejscowego). drogowych stanowi ących lokalne korytarze ekologiczne. Źródło: opracowanie własne
68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.9.4. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Spodziewane ocieplenie si ę klimatu spowoduje migracj ę gatunków, w tym obcych inwazyjnych wraz z równoczesnym wycofywaniem si ę tych gatunków, które nie są przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znosz ą ostre mrozy. W kontek ście pojawiaj ącego si ę zjawiska suszy wyst ąpi ograniczenie powierzchni terenów wodno-błotnych, w tym stopniowe wysychanie i zanik torfowisk, wilgotnych lasów i borów. W wyniku prognozowanych zmian klimatycznych b ędzie post ępował zanik małych powierzchniowych zbiorników wodnych (bagien, stawów, oczek wodnych, małych płytkich jezior, a tak że potoków i małych rzek). Stanowi to zagro żenie dla licznych gatunków, które bądź to po średnio bytuj ą na tych terenach, b ądź korzystaj ą z nich jako rezerwuarów wody pitnej i mo że skutkowa ć wygini ęciem lub migracj ą gatunków. Wydłu żony okres z dodatnimi temperaturami na jesieni z intensywnymi opadami rozmi ękczaj ącymi gleb ę w poł ączeniu z osłabieniem drzew przez choroby i szkodniki mo że dodatkowo zwi ększa ć wra żliwo ść lasów na wiatry i sprzyja ć zwi ększaniu wiatrołomów. W obliczu zmian klimatycznych bardzo istotna staje si ę ochrona struktur przyrodniczych oraz zachowanie, spójno ści i dro żno ści sieci ekologicznej, która poza funkcjami przyrodniczymi pełni równie ż inne funkcje, m.in. społeczne i klimatyczne, gdy ż poprawia jako ść życia – szczególnie mieszka ńców zwartej zabudowy (schładzanie miast, zacienianie, poprawa warunków aerosanitarnych, tereny rekreacyjne). Na specjaln ą uwag ę w sieci ekologicznej, zasługuj ą korytarze ekologiczne. Zadaniem korytarzy ekologicznych jest poł ączenie obszarów o najwi ększej warto ści biotycznej tzw. biocentrów. W warunkach oczekiwanych zmian klimatu, które przyczyni ą si ę do migracji i zmian zasi ęgów wyst ępowania poszczególnych gatunków, zachowanie dro żno ści korytarzy ekologicznych postrzegane jest jako czynnik pozwalaj ący łagodzi ć antropopresj ę. Sieci ekologiczne, stanowi ć mog ą wa żny element adaptacji do zmian klimatu.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Lasy znajduj ą si ę w sytuacji stałego zagro żenia przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne. Istotnym zagro żeniem s ą nadal zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Stałe oddziaływanie zanieczyszcze ń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku le śnym osłabia odporno ść lasów na choroby. Stale od wielu lat najwi ększe procentowo szkody gospodarcze wyrz ądzaj ą te ż ro ślino żerne ssaki, przewa żnie jelenie, sarny oraz lokalnie gryzonie. Szkody równie ż wyrz ądzane s ą przez choroby korzeni drzew, takie jak: huba korzeni i opie ńki. Lasy nara żone s ą tak że na anomalie pogodowe - okresowo wyst ępuj ące susze, huraganowe wiatry oraz po żary. Ze wzgl ędu na zwi ększenie intensywno ści wiatrów wzrasta zagro żenie powstawaniem szkód wyrz ądzonych przez wyrywane drzewa podczas huraganów.
69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
III – Działania edukacyjne Funkcj ę edukacyjn ą pełni ą równie ż szlaki turystyczne i ście żki edukacyjne. Głównym celem edukacji przyrodniczej jest zach ęcenie ludno ści do uprawiania aktywnego wypoczynku, pokazanie ró żnorodno ści wyst ępuj ących form przyrody, przybli żenie problematyki gospodarki le śnej i ochrony przyrody oraz poszerzenie wiedzy z zakresu edukacji przyrodniczej. Nadle śnictwa prowadz ą edukacj ę ekologiczn ą w oparciu o zatwierdzony program edukacji le śnej. Prowadzone s ą równie ż spotkania ze szkołami, przedszkolami na ście żkach edukacyjno - le śnych.
IV - Monitoring środowiska Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego funkcjonuje w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, a jego zadaniem w odró żnieniu od monitoringu specjalistycznego jest prowadzenie obserwacji mo żliwie jak najwi ększej liczby elementów środowiska przyrodniczego, w oparciu o planowe, zorganizowane badania stacjonarne. Celem ZM ŚP jest dostarczenie danych do okre ślania aktualnego stanu środowiska oraz w oparciu o wieloletnie cykle obserwacyjne, przedstawienie krótko i długookresowych przemian środowiska w warunkach zmian klimatu i narastaj ącej antropopresji. Uzyskane wyniki z prowadzonych obserwacji stanowi ą podstaw ę do sporz ądzenia prognoz krótko i długoterminowych rozwoju środowiska przyrodniczego oraz przedstawienia kierunków zagro żeń i sposobów ich przeciwdziałania. Monitoring lasów wł ączono do Pa ństwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Pa ństwow ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska. Instytut Badawczy Le śnictwa przyst ąpił do uruchomienia monitoringu uszkodze ń lasu (monitoring biologiczny). Do monitoringu lasu wł ączono monitoring entomologiczny obejmuj ący li ścio żerne szkodniki drzew iglastych. Uruchomiono pomiary koncentracji zanieczyszcze ń powietrza. Zapocz ątkowano monitoring fitopatologiczny. Zapocz ątkowano monitoring składu chemicznego aparatu asymilacyjnego drzew. Rozpoczęto monitoring biegaczowatych.
3.10. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI
Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska mianem powa żnej awarii okre śla si ę zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Na terenie gminy nie funkcjonuj ą zakłady okre ślone jako zakłady o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii. Innym typem zagro żeń na terenie jednostki są zagro żenia pochodz ące z komunikacji. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Bior ąc pod uwag ę wymienione czynniki, za potencjalne źródło awarii mo żna zatem uzna ć równie ż ci ągi komunikacyjne oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro żeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. Potencjalnym zagro żeniem powa żną awari ą obj ęta jest, z tytułu transportu materiałów niebezpiecznych, droga krajowa wyznaczona do przewozu takich ładunków.
70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
3.10.1. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami
W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia powa żnymi awariami.
Tabela 27. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami Mocne strony Słabe strony − aktualne procedury kryzysowe trzne
ę opracowywane przez Stra ż Po żarn ą − znaczne nat ęż enie ruchu ci ęż arowego, i Starostwo Powiatowe, − zagro żenia liniowe. Czynniki − wewn brak zakładów ZDR i ZZR. Szanse Zagro żenia
− przestrzeganie zewn ętrznych planów − duże nat ęż enie ruchu samochodowego trzne
ę operacyjno-ratowniczych przez na szlakach komunikacyjnych Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej zwi ększaj ące zagro żenie wyst ąpienia Czynniki
zewn Stra ży Po żarnej. awarii.
Źródło: opracowanie własne
3.10.2. Zagadnienia horyzontalne – zagro żenie powa żnymi awariami
Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.
I – Adaptacja do zmian klimatu Zaburzeniom równowagi w systemie środowiska geograficznego wywołanym ocieplaniem si ę klimatu b ędą towarzyszyły zmiany, które w sposób bezpo średni lub po średni powinny by ć uwzgl ędniane w gospodarowaniu przestrzeni ą w kontek ście mog ącej si ę pojawi ć powa żnej awarii lub nadzwyczajnego zagro żenia środowiska. Dotycz ą one wielu aspektów o charakterze horyzontalnym, od gospodarki rolnej, le śnej i wodnej (niszcz ące susze, po żary, powodzie i podtopienia, itd.), przez przemysł i energetyk ę (zmiany technologii), bezpiecze ństwo ludzi i mienia (ekspozycja na powodzie i podtopienia, osuwiska i po żary) po infrastruktur ę (ekspozycja na nadmiar lub niedobór wód, wichury). Na mo żliwo ść wyst ąpienia powa żnych awarii ma wyst ępowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze co mo że doprowadzi ć do zwi ększenia ryzyka uszkodzenia linii przesyłowych i dystrybucyjnych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Jedn ą z najbardziej wra żliwych na zmiany klimatu dziedzin gospodarki jest transport. We wszystkich jego kategoriach wra żliwo ść na warunki klimatyczne jest znaczna. Innym czynnikiem klimatycznym powoduj ącym utrudnienia w ruchu drogowym jest mgła, szczególnie cz ęsto wyst ępuj ąca w warunkach jesienno-zimowych przy temperaturach bliskich zera. Ograniczenie widoczno ści powoduje zmniejszenie pr ędko ści eksploatacyjnej i opó źnienia w ruchu drogowym, szczególnie w transporcie publicznym, a tak że zwi ększa ryzyko wypadków drogowych. Analiza przewidywanych zmian klimatu dowodzi, że oczekiwane zmiany w dalszej perspektywie b ędą oddziaływa ć na transport negatywnie.
71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Działania dostosowawcze sektora transportu do oczekiwanych zmian klimatu powinny przede wszystkim zabezpieczy ć infrastruktur ę drogow ą i kolejow ą przed zagro żeniami wynikaj ącym ze wzrostu cz ęstotliwo ści intensywnych opadów. Deszcze nawalne powoduj ą zatopienia dróg, przeci ąż enie układów odwadniaj ących, przepustów i mostów na mniejszych ciekach.
II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Nadzwyczajne zagro żenia środowiska powstaj ą wskutek: wypadków i zdarze ń w czasie budowy i eksploatacji dróg i innych obiektów drogowych, w których bior ą udział pojazdy przewo żą ce substancje niebezpieczne, a które mog ą spowodowa ć m.in.: ska żenie powietrza, wód, gleb oraz po żary; awarii w miejscach postoju ww. pojazdów, po żaru z powodu nieostro żnego obchodzenia si ę u żytkowników dróg z ogniem w lesie, niewła ściwego lub niedostatecznego zabezpieczenia robót drogowych i samej drogi w wyniku złego rozpoznania warunków środowiskowych (np. geologii, stosunków wodnych).
III – Działania edukacyjne Edukacj ę społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro żenia realizuj ą gminne i powiatowe sztaby zarz ądzania antykryzysowego. W zakres funkcji Pa ństwowej Stra ży Po żarnej wchodzi publiczna informacja, edukacja i zwi ększanie świadomo ści społeczno ści lokalnych. Na podstawie przeprowadzanych działa ń, komendanci powiatowi sporz ądz ą tzw. katalogi zagro żeń obejmuj ące identyfikacj ę zagro żeń: - chemicznych - od źródeł stacjonarnych (w tym obj ętych postanowieniami dyrektywy SEVESO II, - w transporcie drogowym materiałów niebezpiecznych, w transporcie kolejowym i ruroci ągowym, - zagro żenia po żarowe (du żych baz magazynowych materiałów po żarowo niebezpiecznych, obiektów u żyteczno ści publicznej, lasów itp.) Na podstawie katalogów zagro żeń sporz ądzane s ą plany ratownicze dla terenu całego powiatu oraz przeprowadzane s ą szkolenia stra żaków jednostek ratowniczo - ga śniczych PSP, członków jednostek Ochotniczych Stra ży Po żarnych oraz ratowników z jednostek wł ączonych do systemu ratowniczo ga śniczego.
IV - Monitoring środowiska Obowi ązki kontroli zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o du żym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że Wojewodzie. WIO Ś realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez wykonywanie kontroli przedsi ębiorstw. Współprac ę koordynuj ą sztaby zarz ądzania antykryzysowego w oparciu o opracowane plany zarz ądzania antykryzysowego.
72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
IV. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE
4.1. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE
Realizuj ąc lokaln ą polityk ę ochrony środowiska niniejszy program ochrony środowiska, a w nim harmonogram realizacyjny, sporz ądzony został z uwzgl ędnieniem celów zawartych w strategiach i programach (operacyjnych i rozwoju), wynikaj ących z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383). W ka żdym z tych dokumentów znajduje si ę szereg zapisów, które były baz ą dla potrzeb opracowania celów oraz kierunków działa ń niniejszego Programu. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało żeniu powinno by ć realizowanych przez jednostki samorz ądowe, w szczególno ści samorz ąd gminny, rzadko kiedy przez samorz ąd powiatowy lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. Gmina Węgorzewo będzie w cz ęś ci odpowiedzialna finansowo za realizacj ę zada ń, a w cz ęś ci z nich będzie cz ęsto pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, b ędzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym, czy organizacyjnym, promocyjnym.
4.1.1. DOKUMENTY MI ĘDZYNARODOWE
Punktem wyj ścia dla rozwa żań zgodno ści zało żeń PO Ś z innymi dokumentami jest omówienie dokumentów ustanowionych na szczeblu mi ędzynarodowym do realizacji, których Polska jest zobowi ązana. W 1992 roku opracowany został jeden z najwa żniejszych dokumentów, zwi ązanych ze zrównowa żonym rozwojem tzw. „Agenda 21” - Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego . Dokument ten zwraca szczególn ą uwag ę na konieczno ść ochrony zasobów naturalnych i racjonalnego gospodarowania nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju . Kolejnym najbardziej rozpowszechnionym dokumentem mi ędzynarodowym, który narzuca Polsce działania w zakresie ochrony środowiska jest Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu. Stanowi znaczny post ęp w zakresie walki z globalnym ociepleniem, poniewa ż zawiera cele wi ążą ce i ilo ściowe , zwi ązane z ograniczeniem i redukcj ą emisji gazów cieplarnianych . Obecnie priorytetowe dla Polski jest dostosowanie swoich działa ń do polityki Unii Europejskiej. Główne zało żenia polityki Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego okre ślone s ą w Traktacie Ustanawiaj ącym WE w Tytule XIX - Środowisko Naturalne . Jego realizacja powinna si ę przyczyni ć do zachowania, ochrony i poprawy jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych regionach Wspólnoty - ale równie ż do ochrony zdrowia ludzkiego . Kolejnym wa żnym dokumentem, wyznaczaj ącym ramy realizacji polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska jest Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska . W chwili obecnej obowi ązuje ju ż 7 Program, który okre śla działania polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska i polityki klimatycznej na najbli ższe siedem lat (od roku 2013). Okre śla on nast ępuj ące cele priorytetowe: - ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii,
73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- przekształcenie Unii w zasobooszcz ędn ą, zielon ą i konkurencyjn ą gospodark ę niskoemisyjn ą, - ochrona obywateli Unii przed zwi ązanymi ze środowiskiem presjami i zagro żeniami dla zdrowia i dobrostanu, - maksymalizacja korzy ści z prawodawstwa środowiskowego, doskonalenie wiedzy i bazy dowodowej w zakresie środowiska i ochrony klimatu, - zabezpieczenie inwestycji ekologicznych i wspieranie zrównowa żonych miast, - lepsze uwzgl ędnianie w działaniach bardziej spójnej polityki środowiskowej i efektywne podejmowanie wyzwa ń mi ędzynarodowych, dotycz ących środowiska i klimatu. Jednym z kluczowych elementów programu jest tak że adaptacja do zmian klimatu , powi ązana z wieloma innymi aspektami środowiskowymi, takimi jak ochrona gleby, zrównowa żone środowisko miejskie, zrównowa żona ochrona wód i środowiska morskiego . Program ochrony środowiska to dokument, który powinien opiera ć si ę tak że na strategicznych dokumentach programuj ących nie tylko działania w zakresie stricte ochrony środowiska, ale równie ż szeroko rozumianego rozwoju społeczno-gospodarczego. Tym samym kolejnym unijnym dokumentem maj ącym znaczenie dla rozwoju pa ństw członkowskich jest unijna strategia wzrostu na okres od 2010 do 2020 r., Europa 2020 . Strategia ta ma pomóc skorygowa ć niedoci ągni ęcia europejskiego modelu wzrostu gospodarczego i stworzy ć warunki, dzi ęki którym b ędzie on bardziej inteligentny, zrównowa żony i sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu.
4.1.2. DOKUMENTY KRAJOWE
Na poziomie krajowym najwa żniejsze strategiczne dokumenty, które wytyczaj ą drog ę do zrównoważonego rozwoju to przede wszystkim: 1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” – przyj ęta uchwał ą Nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie przyj ęcia Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesno ści (M. P. 2013, poz. 121), 2. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 wrze śnia 2012 r. w sprawie przyj ęcia Strategii Rozwoju Kraju 2020 (M. P. 2012, poz. 882), 3. Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” – przyj ęta uchwał ą Nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie przyj ęcia Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.” (M. P. 2014, poz. 469), 4. Strategia innowacyjno ści i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” – przyj ęta uchwał ą Nr 7 Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie Strategii Innowacyjno ści i Efektywno ści Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” (M. P. 2013, poz. 73), 5. Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku) – przyj ęta uchwał ą Nr 6 Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2013 r. w sprawie Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektyw ą do 2030 r.) (M. P. 2013, poz. 75), 6. Strategia zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012- 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 163 Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2012 r.
74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
w sprawie przyj ęcia „Strategii zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa” na lata 2012–2020 (M. P. 2012, poz. 839), 7. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku - obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie polityki energetycznej pa ństwa do 2030 r. (M. P. 2010 nr 2, poz. 11), 8. Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce - komunikat Ministra Środowiska z dnia 17 wrze śnia 2015 r. w sprawie Krajowego Programu Ochrony Powietrza (M. P. 2015 poz. 905), 9. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych - obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 czerwca 2016 r. w sprawie ogłoszenia aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (M. P. 2016 poz. 652). KZGW systematycznie dokonuje aktualizacji, dzi ęki której mo żliwe jest zgłoszenie aktualnych potrzeb w zakresie rozwoju infrastruktury ściekowej. 10. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 – przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 29 pa ździernika 2013 r., 11. Program ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej – przyj ęty uchwał ą Nr 213 Rady Ministrów z dnia 6 listopada 2015 r. w sprawie zatwierdzenia „Programu ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej wraz z Planem działa ń na lata 2015–2020” (M. P. 2015 poz. 1207), 12. Krajowy plan gospodarki odpadami – przyj ęty uchwał ą Nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2022 (M. P. 2016 poz. 784). Plan zwraca szczególn ą uwag ę na gospodark ę odpadami w obiegu zamkni ętym. Komisja Europejska przedstawiła pakiet dotycz ący budowania gospodarki o obiegu zamkni ętym. 13. Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów - przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 26 czerwca 2014 r. 14. Sprawne Pa ństwo 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 17 Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie przyj ęcia strategii „Sprawne Pa ństwo 2020” (M. P. 2013 poz. 136), 15. Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 – przyj ęta uchwał ą Nr 67 Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie przyj ęcia „Strategii rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022” (M. P. 2013 poz. 377), 16. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie - przyj ęta przez Rad ę Ministrów uchwał ą w dniu 13 lipca 2010 r. (M. P. 2011 nr 36 poz. 423), 17. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 104 Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 (M. P. 2013 poz. 640), 18. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 61 Rady Ministrów z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie przyj ęcia „Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020” (M. P. 2013 poz. 378).
75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
4.1.3. DOKUMENTY REGIONALNE I WOJEWÓDZKIE
Zapisy Programu dla gminy nie naruszaj ą ustale ń Programu Ochrony Środowiska Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego do roku 2020 (uchwała Sejmiku Województwa nr XIX/445/16 z dnia 30.08.2016 r.). Zapisy Programu uwzgl ędniaj ą i realizuj ą cele oraz kierunki interwencji wyznaczone w harmonogramie realizacyjnym programu ochrony środowiska w skali województwa: 1. Cel ekologiczny - Poprawa jako ści powietrza, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych Kierunki interwencji: - Zmniejszanie emisji zanieczyszcze ń do atmosfery, - Wzrost wykorzystania OZE w bilansie energetycznym, - Doskonalenie systemu planowania, monitoringu i edukacji, - Zmniejszanie zapotrzebowania na energi ę, - Zrównowa żony rozwój energetyczny regionu, - Ograniczanie zagro żeń i adaptacja do zmian klimatu. 2. Poprawa klimatu akustycznego poprzez obni żenie hałasu do poziomu obowi ązuj ących standardów Kierunki interwencji: - Ograniczanie hałasu. 3. Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych Kierunki interwencji: - Ograniczenie oddziaływania pól elektromagnetycznych. 4. Osi ąganie celów środowiskowych dla wód Kierunki interwencji: - Poprawa stanu/potencjału ekologicznego wód powierzchniowych, - Utrzymanie dobrego stanu ilo ściowego i chemicznego wód podziemnych, - Stosowanie instrumentów ekonomicznych w racjonalnym u żytkowaniu zasobów wodnych. 5. Ochrona przed niedoborami wody i powodziami Kierunki interwencji: - Zwi ększanie retencji wód w zlewniach, - Zapewnienie odpowiedniej ilo ści wody dla potrzeb gospodarki, - Utrzymanie i poprawa stanu obiektów osłony przeciwpowodziowej, - Doskonalenie planowania przestrzennego. 6. Zapewnienie odpowiedniej ilo ści i jako ści wody dla ludno ści Kierunki interwencji: - Zaopatrzenie ludno ści w wod ę, - Poprawa jako ści wody przeznaczonej do spo życia. 7. Ograniczanie zu życia wody Kierunki interwencji: - Oszcz ędne gospodarowanie wod ą 8. Ochrona wód i gleb przed zanieczyszczeniem ściekami Kierunki interwencji: - Budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych, - Budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków,
76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- Monitoring post ępowania z nieczysto ściami płynnymi na terenach nieskanalizowanych. 9. Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin Kierunki interwencji: - Doskonalenie rozpoznania i ochrona złó ż surowców mineralnych, w tym wód leczniczych i termalnych, - Efektywne gospodarowanie zasobami kopalin ze złó ż, - Zmniejszenie uci ąż liwo ści wynikaj ących z wydobywania kopalin. 10. Ochrona gleb Kierunki interwencji: - Zapewnienie wła ściwego sposobu u żytkowania powierzchni ziemi, - Remediacja terenów zanieczyszczonych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych. 11. Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra żonego w PKB / Zapobieganie powstawaniu odpadów / Zwi ększanie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców województwa i zmiana ich zachowa ń Kierunek interwencji: - Minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów. 12. Zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści ponownego u życia, recyklingu i energii zawartej w odpadach – odzyskiwanie energii powinno zosta ć ograniczone do materiałów nienadaj ących si ę do recyklingu / Dalszy rozwój systemu selektywnego zbierania odpadów, w tym odpadów biodegradowalnych i odpadów niebezpiecznych Kierunki interwencji: - Odzysk surowców i recykling. 13. Zmniejszenie ilo ści kierowanych na składowiska odpadów – składowanie powinno zosta ć ograniczone do odpadów resztkowych Kierunki interwencji: - Unieszkodliwianie odpadów komunalnych i pozostałych. 14. Remediacja terenów zanieczyszczonych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym nieczynnych składowisk odpadów Kierunki interwencji: - Zapobieganie zanieczyszczaniu powierzchni ziemi. 15. Ochrona obszarów i obiektów o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych Kierunki interwencji: - Rozwój i weryfikacja obszarowych form ochrony przyrody i krajobrazu, - Zachowanie obiektów o szczególnych walorach przyrodniczych, - Doskonalenie planowania i realizacji zada ń ochronnych. 16. Zapewnienie spójno ści przestrzeni przyrodniczej województwa Kierunki interwencji: - Zachowanie ci ągło ści terytorialnej i spójno ści ekologicznej przestrzeni przyrodniczej i zapobieganie jej fragmentacji. 17. Doskonalenie trwale zrównowa żonej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej Kierunki interwencji: - Utrzymanie, powi ększanie i ochrona zasobów le śnych oraz gruntów zadrzewionych i zakrzewionych. 18. Ograniczanie zagro żeń dla rodzimej przyrody
77 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Kierunki interwencji: - Ograniczanie inwazji obcych gatunków, - Monitoring przyrodniczy. 19. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej w rolnictwie i na terenach zurbanizowanych Kierunki interwencji: - Zrównowa żone u żytkowanie gruntów rolnych i rozwój zielonej infrastruktury na terenach zurbanizowanych. 20. Wł ączanie społecze ństwa do działa ń na rzecz ochrony przyrody Kierunki interwencji: - Podniesienie poziomu wiedzy oraz wzrost aktywno ści społecze ństwa w zakresie działa ń na rzecz ochrony ró żnorodno ści biologicznej. 21. Ograniczanie zagro żeń powa żnymi awariami i minimalizacja ich skutków Kierunki interwencji: - Ograniczanie zagro żeń powa żnymi awariami, - Minimalizacja skutków w przypadku wyst ąpienia powa żnej awarii.
Kolejnym strategicznym dokumentem jest Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego województwa warmi ńsko – mazurskiego do 2025 roku (przyj ęta uchwał ą Sejmiku nr XXVIII/553/13 z dnia 25.06.2013 r.), której celem głównym jest Spójno ść ekonomiczna, społeczna i przestrzenna Warmii i Mazur z regionami Europy . Działania zmierzaj ące do osi ągni ęcia celu głównego strategii podejmowane b ędą w nast ępuj ących obszarach (priorytetach strategicznych): − Priorytet 1 - Konkurencyjna gospodarka, − Priorytet 2 - Otwarte społecze ństwo, − Priorytet 3 - Nowoczesne sieci. W ramach priorytetu „Nowoczesne sieci” okre ślono cel strategiczny: „Wzrost liczby i jako ści powi ąza ń sieciowych”. Cel ten b ędzie osi ągni ęty poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów operacyjnych: − zwi ększenie zewn ętrznej dost ępno ści komunikacyjnej oraz wewnętrznej; − dostosowana do potrzeb sie ć no śników energii; − intensyfikacja współpracy; − monitoring środowiska.
Przechodz ąc do projektów wojewódzkich ukierunkowanych typowo na ochron ę środowiska, analizie poddano zapisy w zakresie wdra żania takich dokumentów jak: program ochrony środowiska przed hałasem czy program ochrony powietrza.
Sejmik województwa przyj ął Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, poło żonych wzdłu ż dróg krajowych oraz wojewódzkich na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego, o obci ąż eniu ponad 3 mln pojazdów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne w wyniku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu okre ślonych wska źnikami
LDWN i L N (uchwała Sejmiku Województwa Nr III/42/14 z dnia 30.12.2014 r.). Poni żej wyszczególniono kierunki niezb ędne do przywrócenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku: 1. Zadania główne (inwestycyjne - antyhałasowe), w tym: - remont nawierzchni drogowej,
78 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- wprowadzenie ograniczenia pr ędko ści ruchu. 2. Zadania wspomagaj ące program (prewencyjne): - kontrola przestrzegania przepisów odno śnie pr ędko ści ruchu, - kontrola stanu nawierzchni drogowej, - uwzgl ędnianie zasad kształtowania przestrzeni w otoczeniu źródeł hałasu dla nowotworzonych planów zagospodarowania przestrzennego, w tym: • stosowanie w planowaniu przestrzennym zasad strefowania (w odniesieniu do terenów niezagospodarowanych), • wykorzystywanie map akustycznych w pracach planistycznych, • wprowadzanie do planów zapisów dotycz ących klasyfikacji terenów pod wzgl ędem akustycznym, • w strefach o udokumentowanej uci ąż liwo ści hałasu powodowanej trasami komunikacyjnymi wprowadzanie, w stosunku do nowej zabudowy mieszkaniowej, wymogu stosowania elementów chroni ących przed hałasem środowiskowym (np.: ekrany na elewacji budynku, rozpraszaj ące elementy fasad, ekrany wzdłu ż ścian szczytowych budynków). 3. Wykonanie przegl ądu ekologicznego, który b ędzie miał za zadanie okre śli ć, czy na danym rejonie konieczne jest (w przypadku stwierdzenia na etapie Programu, braku mo żliwo ści zmniejszenia hałasu) wprowadzenie obszaru ograniczonego u żytkowania.
Przechodz ąc do programu zwi ązanego z ochron ą powietrza, PO Ś musi realizowa ć zało żenia Program Ochrony Powietrza dla strefy warmi ńsko-mazurskiej ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10 (uchwała nr IV/96/15 Sejmiku Województwa z dnia 16.02.2015 r.). Podstawowymi działaniami wskazanymi do realizacji na terenie całej strefy s ą: - Korzystanie z komunikacji miejskiej/gminnej zamiast komunikacji indywidualnej, - Korzystanie z alternatywnych sposobów przemieszczania si ę na krótkich odcinkach (rower, pieszo), - Ograniczenie u żywania spalinowego sprz ętu ogrodniczego, - Całkowity zakaz palenia odpadów zielonych (li ści, gał ęzi, trawy), w ogrodach oraz na innych obszarach zieleni, - Ograniczenie palenia w kominkach, - Bezwzgl ędne przestrzeganie zakazu spalania odpadów w paleniskach domowych, - Ograniczenie pylenia wtórnego z ulic, - Ogrzewanie mieszka ń lepszym jako ściowo paliwem, - Zakaz wjazdu samochodów ci ęż arowych powy żej 3,5 t do miast, - Czasowe zawieszenie robót budowlanych uci ąż liwych ze wzgl ędu na jako ść powietrza, - Nakaz zraszania pryzm materiałów sypkich w celu wyeliminowania pylenia.
Konieczne jest tak że uwzgl ędnianie zało żeń Planu gospodarki odpadami dla województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2016 - 2022 (uchwała Sejmiku Województwa nr XXIII/523/16 z dnia 28.12.2016 r.). WPGO 2016 okre śla główne cele w zakresie gospodarki odpadami. S ą to: - utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra żonego w PKB,
79 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów, w szczególno ści niebezpiecznych, - ograniczenie marnotrawstwa żywno ści, - ograniczenie uci ąż liwo ści odpadów dla środowiska, poprzez działania na etapach wydobycia surowców, produkcji i konsumpcji, - wysoki poziom selektywnego zbierania odpadów, głównie odpadów niebezpiecznych i odpadów przeznaczonych do recyklingu, - wysoki poziom ponownego u życia produktów, - wysoki udział odzysku, w tym w szczególno ści recyklingu, - składowanie odpadów ograniczone do minimum, - remediacja terenów zanieczyszczonych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym nielegalnych i nieczynnych składowisk odpadów, - wyeliminowanie praktyk nielegalnego post ępowania z odpadami, - wysoka świadomo ść ekologiczna mieszka ńców województwa.
Z gospodark ą odpadami wi ąż e si ę równie ż Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2011- 2015 z perspektyw ą do roku 2020 (uchwała Zarz ądu Województwa Nr 59/737/11/IV z dnia 15.11.2011 r.). Za główny i nadrz ędny cel Programu przyj ęto: Usuni ęcie i unieszkodliwienie do 2032 r. wszystkich wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest z terenu województwa warmi ńsko-mazurskiego . Podstawowymi celami Programu są natomiast: - usuni ęcie i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest, - minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem z włóknami azbestu, - likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko, - monitoring usuwania oraz prawidłowego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest, - organizowanie kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie prawidłowego użytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, - wskazanie potencjalnych źródeł finansowania, które pozwol ą na bezpieczne usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z obszaru województwa.
4.1.4. DOKUMENTY LOKALNE
Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Węgorzewo (uchwała nr XXI/178/2016 Rady Miejskiej w W ęgorzewie z dnia 25.05.2016 r.) jest dokumentem o charakterze strategicznym, zawieraj ącym szczegółow ą analiz ę energetyczn ą stanu gminy na rok bazowy 2013, pod k ątem identyfikacji zapotrzebowania na no śniki energii pierwotnej oraz no śniki wtórne tj. ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe. Na podstawie prognozowanych wielko ści wzrostu potrzeb energetycznych na terenie gminy w 2020 r. stwierdza si ę, że węgiel nadal b ędzie dominuj ącym no śnikiem energii z po śród wszystkich grup odbiorców. W wyniku realizacji proponowanych działa ń inwestycyjnych i nieinwestycyjnych do 2020 roku, prognozuje si ę osi ągni ęcie jako ściowych rezultatów, takich jak obni żenie emisji CO 2, do poziomu 117 942,11 Mg. Przewidywany efekt ekologiczny kształtuje si ę na poziomie 18 245,14 Mg/rok. Uzyskany efekt energetyczny, w wyniku realizacji wszystkich działa ń PGN, odniesiony do stanu zu życia ciepła i energii elektrycznej dla obj ętych PGN grup
80 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. odbiorców energii w roku bazowym 2013, oznacza redukcj ę zu życia ciepła o 15 782,76 MWh (w relacji do 2013 r.) oraz redukcj ę zu życia energii elektrycznej o 2 917,50 MWh (w relacji do 2013 r.). Główne cele ekologiczne wyznaczone w PGN s ą nast ępuj ące:
1. Ograniczenie do roku 2020 emisji CO 2 i zanieczyszcze ń do atmosfery. 2. Ograniczenie do roku 2020 zu życia energii stosunku do roku bazowego. 3. Zwi ększenie do roku 2020 udziału energii ze źródeł odnawialnych w ko ńcowym zu życiu energii.
Program ochrony środowiska powinien równie ż nawi ązywa ć i uwzgl ędnia ć zapisy obowi ązuj ącej Strategii Rozwoju WIELKIE JEZIORA MAZURSKIE 2020 – STRATEGIA (uchwała Nr VIII/52/15 Rady Gminy Mr ągowo z dnia 28 maja 2015 r.). Strategia powstała w wyniku współpracy samorz ądów lokalnych skupionych wokół idei rozwoju i promocji Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. W pracach nad Strategi ą brali udział pracownicy urz ędów: Miasta Gi życko, Gminy Gi życko, Gminy Mikołajki, Gminy Miłki, Miasta Mr ągowo, Gminy Mr ągowo, Gminy Orzysz, Gminy Pisz, Gminy Pozezdrze, Gminy Ruciane - Nida, Gminy Ryn i Gminy W ęgorzewo, Powiatu Gi życkiego. Cel główny Strategii okre ślony jest nast ępuj ąco: Wzrost konkurencyjno ści obszaru Wielkich Jezior Mazurskich w zakresie atrakcyjno ści turystycznej, warunków dla prowadzenia biznesu oraz wysokiej jako ści środowiska przyrodniczego i warunków życia . Wzrost konkurencyjno ści obszaru WJM b ędzie odbywał si ę poprzez realizacj ę czterech celów strategicznych: 1. Wysoki poziom edukacji i partycypacji społecznej. 2. Konkurencyjna gospodarka. 3. Spójno ść komunikacyjna wewn ętrzna i zewn ętrzna. 4. Wysokiej jako ści środowisko przyrodnicze.
W projekcie Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu W ęgorzewskiego na lata 2009 – 2012 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2013-2016 zawarto nast ępuj ące cele ekologiczne (bior ąc pod uwag ę okres programowania PO Ś, istnieje konieczno ść aktualizacji powiatowego programu do obowi ązuj ących wytycznych Ministerstwa Środowiska): - Cel I - Wysokie walory krajobrazowe. - Cel II - Wysoka ró żnorodno ść biologiczna, jej ochrona i zrównowa żone wykorzystywanie. - Cel III - Rozwijanie trwale zrównowa żonej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. - Cel IV - Wysoka jako ść gleby. - Cel V - Racjonalne u żytkowanie powierzchni ziemi. - Cel VI - Eksploatacja kopalin i wód podziemnych zgodna z zasadami rozwoju zrównowa żonego. - Cel VII - Racjonalne u żytkowanie wody, materiałów i energii. - Cel VIII - Udział energii z odnawialnych zasobów energetycznych, do co najmniej 9 % w 2010 r. - Cel IX - Dobry stan wód. - Cel X - Czyste powietrze. - Cel XI - Minimalizacja zagro żeń środowiska powodowanych przez odpady. - Cel XII - Dobry klimat akustyczny. - Cel XIII - Poziomy pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych. - Cel XIV – Zapewnienie redukcji emisji gazów cieplarnianych.
81 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- Cel XV – Wycofywanie z obrotu i stosowania substancji niszcz ących warstw ę ozonow ą. - Cel XVI - Wysoka świadomo ść ekologiczna. - Cel XVII - Skuteczna edukacja ekologiczna. - Cel XVIII - Dobrze funkcjonuj ący (pełny) monitoring środowiska.
4.2. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
W celu przeanalizowania aktualno ści celów wyznaczonych w dot ąd obowi ązuj ącym programie ochrony środowiska oraz problemów środowiskowych na terenie gminy dokonano przegl ądu ostatnich inwestycji w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska. Zaproponowany harmonogram realizacyjny wynika z wniosków płyn ących z oceny realizacji dot ąd obowi ązuj ącego PO Ś. Wi ększo ść zada ń w nim zaplanowanych została przez ostatnie lata zrealizowana. Przykładowo: 1. z zakresu ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA zrealizowano inwestycje zwi ązane z rozbudow ą sieci wodoci ągowej, a tak że sieci kanalizacyjnej. Oprócz działa ń inwestycyjnych cel był realizowany tak że przez prowadzony monitoring uj ęć wód podziemnych, w ramach zadań własnych eksploatatorów uj ęć oraz monitoring zamkni ętego składowiska odpadów. Konieczne s ą jednak dalsze działania w zakresie oczyszczania odprowadzanych wód, aby poprawi ć cz ęś ciowy zły stan jako ści wód powierzchniowych. W szczególno ści wyró żni ć w tym temacie nale ży działania podejmowane w ramach kanalizacji deszczowej, a konkretnie rozbudowy systemu urz ądze ń oczyszczaj ących ścieki opadowe i roztopowe, które nios ą ze sob ą cz ęsto du ży ładunek zanieczyszcze ń oraz edukacji rolników w kontek ście całej zlewni. 2. z zakresu POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEB zaplanowane działania realizowano głównie w oparciu o działania wynikaj ące z zada ń własnych gminy, czyli utrzymania porz ądku i czysto ści (likwidacja obszarów za śmieconych), współpracowano z przedstawicielami ODRów w zakresie edukowania rolników oraz prowadzono bie żą cą ochron ę powierzchni ziemi na poziomie opracowywanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 3. z zakresu PRZYRODA zrealizowano wszystkie działania zwi ązane z piel ęgnacj ą terenów zieleni urz ądzonej, nasadzenia drzew i krzewów. Stopniowo realizowany był równie ż program zalesie ń, co spowodowało przyrost terenów zalesionych. W MPZP zapewniane s ą tereny zieleni urz ądzonej, izolacyjnej, która stanowi tak że lokalne korytarze ekologiczne dla miejscowej fauny. 4. z zakresu POWIETRZE ATMOSFERYCZNE najwa żniejszymi zrealizowanymi inwestycjami były praktycznie wszystkie zaplanowane termomodernizacje, wymiany instalacji, kotłów oraz wiele dodatkowych działa ń, takich jak ocieplenia budynków, remonty dachów na budynkach u żyteczno ści publicznej, modernizacje w ęzłów cieplnych. Cel ten był tak że realizowany poprzez bie żą ce modernizacje ci ągów komunikacyjnych, które zapobiegaj ą wtórnemu pyleniu z dróg oraz wspomagany przez akcje ekologiczne i informowanie mieszka ńców. Gmina opracowała dokument Plan gospodarki niskoemisyjnej, który b ędzie miał na celu zmniejszenie finalnej emisji dwutlenku w ęgla do atmosfery pochodz ącej z niskiej emisji, transportu, sektora
82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
energetycznego. Wszelkie działania realizowane w tym celu nakładały si ę na realizacj ę programu ochrony powietrza. 5. z zakresu HAŁAS zrealizowane były praktycznie wszystkie zaplanowane przez gmin ę inwestycje zwi ązane z budow ą, rozbudow ą, modernizacj ą dróg, ich utwardzeniem, rozbudow ą poboczy, chodników. Wszelkie działania inwestycyjne, w poł ączeniu z lokalnym planowaniem przestrzennym na poziomie MPZP przyczyniały si ę do realizacji celu. 6. najmniej inwestycji zaplanowanych było z zakresu PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE i POWA ŻNE AWARIE jednak i w tych celach podejmowano działania organizacyjne. 7. z zakresu GOSPODARKA ODPADAMI – ostatnie lata to okres realizacji wprowadzonych zało żeń ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, st ąd du ża cz ęść nakładów skierowana była na edukacj ę ekologiczn ą, rozwój selektywnej zbiórki, ale tak że samo gospodarowanie odpadami i utrzymanie PSZOK Osi ągni ęte poziomy recyklingu, szczelno ść systemu odbioru odpadów komunalnych, ilo ść zło żonych deklaracji, to wszystko stanowi o realizacji celu okre ślonego w Programie ochrony środowiska. Uzupełnieniem systemu zbiórki odpadów komunalnych była równie ż realizacja usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, w której co roku bior ą udział mieszka ńcy korzystaj ący ze wsparcia finansowego WFO ŚiGW.
4.3. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne maj ące wpływ na środowisko przyrodnicze jednostki zostały wyszczególnione w poszczególnych rozdziałach tematycznych niniejszego opracowania. Gmina posiada bardzo dobrze rozwini ętą sie ć wodoci ągow ą i cz ęś ciowo rozwini ętą zbiorcz ą sie ć kanalizacyjn ą, jak równie ż dobrze zorganizowany system gospodarki odpadami oparty o regionaln ą instalacj ę przetwarzania odpadów komunalnych. Mało zurbanizowany krajobraz jednostki jest urozmaicony przez tereny le śne i tereny u żytkowane rolniczo. Bioró żnorodno ść obszaru uzupełniaj ą cieki wodne oraz cenne w skali kraju jeziora, wokół których skupia si ę fauna. Funkcjonowanie niewielkich zakładów produkcyjnych, w szczególno ści na terenie miasta i w jego bezpo średniej okolicy, to jedno z najwa żniejszych uwarunkowa ń wewn ętrznych wpływaj ących na stan środowiska. Na jako ść zasobów przyrodniczych, a tak że funkcjonowanie człowieka w tym środowisku wpływ maj ą tak że przebiegaj ące ci ągi komunikacyjne, które w okresie letnim mog ą generowa ć nadmiern ą emisj ę hałasu. Ze wzgl ędu na jako ść środowiska pozytywnym działaniem jest rozwój sieci gazowniczej oraz ciepłowniczej. Pozytywnym uwarunkowaniem wewn ętrznym jest tak że rozwój odnawialnych źródeł energii. Poło żenie jednostki na tle powiatu i regionu stanowi podstaw ę do rozwa żań na temat uwarunkowa ć zewn ętrznych jednostki. Notowane tendencje urbanizacyjne i społeczne wskazuj ą na post ępuj ącą presj ę w zakresie zabudowy terenów wiejskich, co wi ąż e si ę konieczno ści ą rozbudowy infrastruktury i zajmowania nowych terenów pod zabudow ę, nie tylko mieszkaniow ą, ale równie ż rekreacyjnej. Rozwój funkcji rekreacyjnych to jedno z najwa żniejszych uwarunkowa ń
83 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r. zewn ętrznych stanu środowiska w gminie i regionie. Rozwój turystyki i jej wpływ na stan środowiska skutkuje konieczno ści ą rozwoju infrastruktury o zasi ęgu ponadlokalnym (np. drogi, ście żki rowerowe), ł ączenie funkcjonalne jednostek administracyjnych, rozwój sieci infrastruktury chronionej jako ść wód w całej zlewni zbiorników wodnych czy cieków wodnych. Wła ściwe planowanie przestrzenne pozwoli na ograniczenie rozprzestrzeniania si ę zabudowy na terenach do tego niewła ściwych, bliskich liniom energetycznym, czy charakteryzujących si ę du żą bioró żnorodno ści ą. Dla standardów jako ści powietrza zagro żeniem dla jednostki mo że by ć niska emisja z zabudowy jednorodzinnej oraz emisja wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych czy lokalnych, nielicznych w gminie emitorów punktowych. Na jako ść wód notowanych w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie jednolitych cz ęś ci wód wpływ ma nie tyle sama działalno ść podmiotów działaj ących w granicach gminy, ale równie ż wszystkich działa ń i presji (punktów odprowadzania ścieków, użytkowania rolniczego) wyst ępuj ących wzdłu ż całej zlewni, co przekłada si ę na jako ść wód w tym rejonie. Na tle uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych warto wymieni ć najwa żniejsze problemy jednostki na polu kształtowania i ochrony środowiska. Przedstawiono je w kolejnej tabeli.
Tabela 28. Najwa żniejsze problemy gminy Węgorzewo z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu Stan aktualny Cel poprawy Przekroczenia dopuszczalnych norm powietrza w zakresie st ęż eń benzo( α)pirenu i pyłu PM 10 Brak przekrocze ń w strefie warmi ńsko-mazurskiej Mała liczba instalacji OZE Zwi ększenie udziału OZE Zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych, Cz ęś ciowo słaby stan ekologiczny jednolitych w tym zanieczyszcze ń komunalnych cz ęś ci wód powierzchniowych powoduj ących eutrofizacj ę i emitowanych z zakładów przemysłowych Przewaga zmieszanych odpadów komunalnych Zwi ększenie udziału odpadów zbieranych w ogóle zebranych odpadów w sposób selektywny Poprawa stanu wiedzy mieszka ńców w zakresie Niewystarczaj ąca świadomo ść ekologiczna segregacji odpadów komunalnych, spalania mieszka ńców odpadów, unieszkodliwiania azbestu, zu życia wody Nasilona presja na wykorzystanie zasobów Zachowanie zasobów przyrodniczych w stanie przyrodniczych ze strony rozwijaj ącej si ę zbli żonych do naturalnego turystyki i rekreacji Źródło: opracowanie własne
4.4. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY WĘGORZEWO
W celu wytyczenia najwa żniejszych kwestii dotycz ących działa ń programowych dla Gminy Węgorzewo wynikaj ących z analizy stanu i zagro żeń środowiska jest okre ślenie obszarów interwencji dla jednostki, czyli obszarów nadal stwarzaj ących problemy. W oparciu o przeprowadzon ą analiz ę stanu środowiska i infrastruktury gminy, wskazano 10 obszarów interwencji, w ramach których wyznaczono cele do realizacji. Cele będą realizowane poprzez kierunki interwencji i konkretne.
84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Tabela 29. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji Gmina, podmioty administracji organizacja działa ń zwi ązanych z gospodark ą publicznej, niewystarczaj ąca ilo ść środków niskoemisyjn ą w ka żdym sektorze gospodarki zarz ądcy finansowych, ograniczone mo żliwo ści zgodnie z planem gospodarki niskoemisyjnej budynków, pozyskiwania środków zewn ętrznych (zabudowa, transport, o świetlenie) operatorzy energetyczni modernizacja budynków mieszkalnych brak mo żliwo ści uzyskania wsparcia i użyteczno ści publicznej pod k ątem ocieplenia zarz ądcy budynków finansowego zmniejszanie i wymiany stolarki okiennej emisji poprawa jako ści niewystarczaj ąca ilo ść środków zanieczyszcze ń modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych powietrza finansowych, ograniczone mo żliwo ści powietrza do (w tym m.in. wykonanie nowej sieci z kotłowni przy Ciepłownie Miejskie atmosferycznego pozyskiwania środków zewn ętrznych, dopuszczalnych ul. Żeromskiej) na terenie gminy brak mo żliwo ści technicznych
ci powietrzaci / docelowych
ś i całej strefy brak ch ętnych do podł ączenia si ę do poziomów rozbudowa sieci gazowniczej PSG warmi ńsko- sieci gazowej, wysokie ceny gazu w zakresie 1. mazurskiej do ograniczanie niskiej emisji poprzez modernizacj ę wła ściciele brak zainteresowania ze strony B(a)P i PM10 wymaganych starych źródeł ogrzewania na terenie gminy nieruchomo ści mieszka ńców standardów niewystarczaj ąca ilo ść środków wprowadzanie odnawialnych źródeł energii (monta ż wła ściciele zgodnie finansowych, brak zainteresowania kolektorów słonecznych oraz pomp ciepła) nieruchomo ści z zało żeniami ze strony mieszka ńców programu ochrony sukcesywne zwi ększanie świadomo ści stosowanie odpadów jako powietrza społecze ństwa w zakresie potrzeb i mo żliwo ści „surowców” w gospodarstwach ochrona klimatu ochrona i jako ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii oraz Gmina domowych w piecach CO, brak szkodliwo ści spalania odpadów w gospodarstwach zainteresowania ze strony domowych mieszka ńców ograniczenie bie żą ce dostosowywanie prowadzonej działalno ści brak mo żliwo ści przeprowadzenia oddziaływania produkcyjnej do wymaga ń pozwolenia podmioty zmian technologicznych, zbyt du że przemysłu zintegrowanego i obowi ązuj ących norm celem gospodarcze nakłady finansowe i energetyki zmniejszenia emisji gazów i pyłów zawodowej na modernizacja kotłowni zbiorczych w zakresie jako ść powietrza instalacji urz ądze ń o wy ższej sprawno ści Ciepłownie Miejskie brak i klimat energetycznej
85 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji poprawa jako ści ograniczenie powietrza oddziaływania ci
ś atmosferycznego przemysłu uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych na terenie gminy i energetyki problemów ochrony powietrza, poprzez Gmina brak i całej strefy zawodowej na odpowiednie przygotowanie SIWZ warmi ńsko- jako ść powietrza 1. mazurskiej do i klimat wymaganych
powietrza ograniczenie standardów sprawowanie zarz ądu nad oddziaływania zgodnie ograniczanie emisji wtórnych pyłu poprzez Gmina, zarządcy poszczególnymi odcinkami dróg transportu na z zało żeniami czyszczenie ulic metod ą mokr ą dróg przez ró żne instytucje, brak środków ochrona klimatu ochrona i jako jako ść powietrza programu ochrony na nowoczesny sprz ęt i klimat powietrza rozbudowa ci ągów pieszych i rowerowych na terenach zurbanizowanych w celu ograniczenia lokalnego ruchu samochodowego (1. adaptacja istniej ącego ci ągu pieszo-rowerowego Gmina, zarz ądcy niewystarczaj ąca ilo ść środków przy DK 63 w ramach Mazurskiej P ętli Rowerowej – dróg, finansowych oraz ograniczone Ogonki-Pozedrze. Stowarzyszenie mo żliwo ści ich pozyskiwania 2. Budowa ci ągu pieszo-rowerowego Ma ćki – Wielkie Jeziora z zewn ątrz, skomplikowane ochrona ograniczenie Węgorzewo Mazurskie procedury mieszka ńców uci ąż liwo ści 3. Realizacja koncepcji przebiegu trasy rowerowej 2. przed skutkami zwi ązanych pn. mazurska P ętla rowerowa w ci ągu dróg
enia hałasemenia nadmiernej emisji z hałasem
ż powiatowych) hałasu liniowym niewystarczaj ąca ilo ść środków przebudowa i modernizacja dróg
zagro Gmina, ZDP, ZDW, finansowych, ograniczone środki (1. przebudowa drogi powiatowej na odcinku DK 63 GDDKiA zewn ętrzne, odległe w czasie – Pawłowo oraz Rudziszki – Łęgwarowo) inwestycje optymalizacja przebiegu ci ągów komunikacyjnych niewystarczaj ąca ilo ść środków (1. Budowa ronda na skrzy żowaniu DK 63 z DW GDDKiA finansowych, ograniczone środki 650 w m. W ęgorzewo) zewn ętrzne
86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji ograniczenie uci ąż liwo ści opracowanie mapy akustycznej dla drogi krajowej długa procedura, brak odpowiednich zwi ązanych GDDKiA, ZDW ochrona i dróg wojewódzkich przepisów prawnych z hałasem mieszka ńców liniowym 2. przed skutkami ograniczenie
enia hałasemenia nadmiernej emisji ż uci ąż liwo ści bie żą ce dostosowywanie prowadzonej działalno ści brak zgodno ści w śród u żytkowników hałasu podmioty zwi ązanych gospodarczej do obowi ązuj ących norm nieruchomo ści co do najlepszej gospodarcze
zagro z hałasem akustycznych celem zmniejszenia emisji hałasu lokalizacji działalno ści punktowym utrzymanie dotychczaso- modernizacja monitoring emisji pól elektromagnetycznych wraz ograniczone środki finansowe wego stanu braku WIO Ś, Powiat infrastruktury z kontrol ą zgłaszanych instalacji przeznaczone na monitoring zagro żeń dla i emitorów 3. środowiska
pola promieniowania operator sieci i mieszka ńców modernizacja linii kablowych i napowietrznych SN elektro- energetycznych, brak środków finansowych w danym ze strony pola (W ęgorzewo – Wronki), nn (napowietrznych magnetycznego PGE Dystrybucja okresie programowania elektromagne- i kablowych) oraz stacji transformatorowych elektromagnetyczne tycznego S.A. utrzymanie infrastruktury opó źnienia wynikaj ące z procedur aktualizacja planu gospodarowania wodami RZGW, KZGW kompleksowe i wód powierz- administracyjnych gospodarowanie chniowych wodami zwi ększenie nakładu prac na konserwacj ę oraz ograniczone mo żliwo ści finansowe w regionie remonty urz ądze ń wodnych z uwzgl ędnieniem wła ściciele gruntów jednostek odpowiedzialnych 4. wodnym w celu mo żliwo ści powołania w tym celu spółki wodnej za prowadzenie prac zapobieganie ograniczenia utrzymanie koryt podstawowych cieków wodnych podtopieniom ograniczone mo żliwo ści finansowe zasi ęgu (W ęgorapy, W ęgorapy Mły ńskiej) oraz obszarów ZMiUW jednostek odpowiedzialnych oraz skutków modernizacja budowli pi ętrz ących na ciekach (Jaz mieszkaniowych za prowadzenie prac podtopie ń Ma ćki) gospodarowaniewodami odtworzenie obiektów małej retencji (jezioro Gmina, ZMiUW ograniczone mo żliwo ści finansowe Mo żdżany) i retencjonowanie wód opadowych
87 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji rozwój systemu kanalizacji deszczowej w ramach zarz ądcy dróg, niewystarczaj ąca ilo ść środków budowy kanalizacji sanitarnej rozbudowy dróg, podmioty finansowych w tym monta ż separatorów gospodarcze kontrola i weryfikacja stanu prawnego dla brak mo żliwo ści pozyskania istniej ących wylotów ścieków oraz uj ęć wód RZGW osi ągni ęcie informacji od mieszka ńców i utrzymanie w zlewni rzek i zbiorników wodnych dobrego stanu brak efektów prowadzonych ZUK W ęgorzewo, modernizacji, zagro żenia ochrona zasobów jako ściowego stała kontrola jako ści wody pitnej wód i ilo ściowego Sanepid wieloczynnikowe i trudne do 4. powierzchnio- wód zdiagnozowania wych powierzchnio- edukacja rolników w zakresie dobrych praktyk brak zainteresowania ze strony i podziemnych wych rolniczych oraz stosowania rolnictwa ekologicznego ODR mieszka ńców i podziemnych i agroturystyki zgodnego podj ęcie edukacji ekologicznej mieszka ńców gospodarowaniewodami z RDW i turystów w zakresie ochrony zasobów wodnych Gmina brak efektów prowadzonych działa ń w celu ich rekreacyjnego u żytkowania trudno ści w ocenie jako ści kontrola stanu funkcjonowania i obsługi zbiorników Gmina technicznej zbiorników, brak ch ęci na ścieki bytowe oraz oczyszczalni przydomowych współpracy mieszka ńców kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury niewystarczaj ąca ilo ść środków zwi ązanej z zaopatrzeniem mieszka ńców ZUK W ęgorzewo finansowych, ograniczone mo żliwo ści i podmiotów gospodarczych w wod ę zgodnie rozwój systemu pozyskiwania środków zewn ętrznych
ciekowa z rozwojem zabudowy mieszkaniowej
ś wodoci ągowo- kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury niewystarczaj ąca ilo ść środków kanalizacyjnego rozwój zwi ązanej z odprowadzaniem ścieków komunalnych ZUK W ęgorzewo finansowych, ograniczone mo żliwo ści z uwzgl ędnieniem gospodarki 5. (1. modernizacja sieci w m. W ęgorzewo) pozyskiwania środków zewn ętrznych bie żą cych wodno - likwidacja zbiorników bezodpływowych oraz potrzeb ściekowej ewentualna budowa przydomowych oczyszczalni brak mo żliwo ści pozyskania modernizacyjnych ścieków w miejscach o rozproszonej zabudowie Gmina, wła ściciele informacji od mieszka ńców, i inwestycyjnych i odpowiednich warunkach gruntowo-wodnych, nieruchomo ści niewystarczaj ąca ilo ść środków gdzie brak jest kolektorów ściekowych, a budowa finansowych gospodarkawodno - ich jest ekonomicznie nieuzasadniona
88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji rozwój systemu wodoci ągowo- racjonalizacja zu życia wody poprzez monta ż kanalizacyjnego zmniejszenie wodomierzy głównych u wszystkich odbiorców ciekowa z uwzgl ędnieniem niewystarczaj ąca świadomo ść 5. ś ilo ści pobieranej wody, okresowa legalizacja wodomierzy i kontrole ZUK W ęgorzewo bie żą cych ekologiczna cz ęś ci mieszka ńców wody wskaza ń, a tak że prowadzenie ci ągłej kontroli potrzeb
gospodarka legalno ści przył ączy wodoci ągowych modernizacyjnych wodno- i inwestycyjnych racjonalne ochrona gospodarowanie zabezpieczenie obszarów eksploatacji kopalin Gmina, Powiat, 6. powierzchni brak, naciski społeczne zasobami przez innym typem zainwestowania OUG geolo- giczne
zasoby ziemi geologicznymi ochrona gruntów dobrych klas bonitacyjnych przed samorz ąd wła ściwe brak gospodarowanie odrolnieniem powiatowy glebami oraz badanie gleb na zawarto ść składników OSChR, wła ściciele niewystarczaj ąca ilo ść środków 7. ochrona gleb rekultywacja pokarmowych gruntów finansowych gleby terenów wła ściciele zdegrado- rekultywacja terenów poeksploatacyjnych niewystarczaj ąca ilo ść środków zakładów wanych z uwzgl ędnieniem kształtowania krajobrazu gminy finansowych górniczych doj ście do systemu Gmina, Mazurski gospodarki poprawa Zwi ązek brak prowadzenia selektywnej zbiórki utrzymanie i rozwój selektywnej zbiórki odpadów odpadami zgodnego efektywno ści Mi ędzygminny – odpadów przez mieszka ńców lub komunalnych z zasad ą selektywnego Gospodarka nieprawidłowa segregacja odpadów zrównowa żonego systemu Odpadami 8. rozwoju, w którym zbierania Gmina, Mazurski brak prowadzenia selektywnej zbiórki w pełni realizowane i odbioru Zwi ązek zwi ększenie ilo ści odpadów trafiaj ących do punktu odpadów przez cz ęść mieszka ńców
i zapobieganie i są zasady odpadów Mi ędzygminny – selektywnej zbiórki odpadów lub nieprawidłowa segregacja gospodarki komunalnych Gospodarka gospodarkaodpadami powstawaniuodpadów odpadów odpadami Odpadami
89 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji doj ście do Gmina, Mazurski intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej systemu Zwi ązek minimalizacj ę powstawania odpadów i wła ściwego niewystarczaj ące zainteresowanie ze gospodarki Mi ędzygminny – post ępowania z nimi oraz prowadzenie skutecznej strony mieszka ńców odpadami Gospodarka kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie zgodnego intensyfikacja Odpadami z zasad ą demonta żu 8. zrównowa żonego wyrobów rozwoju, w którym zawieraj ących brak pewno ści uzyskania dotacji na odpadów w pełni azbest kontynuacja działa ń zwi ązanych z dofinansowaniem Gmina, wła ściciele działania zwi ązane z usuwaniem realizowane s ą unieszkodliwiania wyrobów zawieraj ących azbest nieruchomo ści wyrobów, brak mo żliwo ści uzyskania
gospodarkaodpadami zasady dotacji na nowe pokrycie dachowe
i zapobieganie i powstawaniu gospodarki odpadami piel ęgnacja i nasadzenia oraz rewitalizacja terenów ograniczone mo żliwo ści finansowania Gmina zielonych i rekreacyjnych działa ń udział w opracowywaniu planów zada ń ochronnych ochrona dla obszarów Natura 2000 i planów ochrony dla Gmina, RDO Ś brak chronionych rezerwatów przyrody i rzadko wzmocnienie atrakcyjno ści obszarów wyst ępuj ących przybrze żnych poprzez kompleksowe ochrona gatunków ro ślin, Gmina ograniczone mo żliwo ści finansowania zagospodarowanie terenów nad zbiornikami 9. ró żnorodno ści zwierz ąt wodnymi biologicznej i grzybów zrównowa żone, edukacyjne i turystyczne ograniczone mo żliwo ści finansowania udost ępnianie unikatowych w skali kraju jezior Gmina działa ń
zasobyprzyrodnicze (promocja obszaru Wielkich Jezior Mazurskich) nara żenie zasobów le śnych na ochrona zwi ększenie lesisto ści i ochrona istniej ących Gmina, Powiat, czynniki meteorologiczne (susze, zasobów kompleksów le śnych Nadle śnictwa opady nawalne, silne wiatry) le śnych i biologiczne (choroby, szkodniki)
90 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji Gmina, Powiat, dostosowanie procedur kryzysowych do bie żą cych Policja, Stra ż ograniczone mo żliwo ści
nymi zapobieganie
ż zagro żeń oraz obowi ązuj ących przepisów prawnych po żarna, zakłady prognozowania zdarze ń powa żnym produkcyjne przeciwdziałanie awariom oraz doposa żenie wyspecjalizowanych jednostek 10. wyst ępowaniu eliminacja ratowniczych w sprz ęt do wykrywania i dokładnej powa żnych awarii i minimalizacja awariami enia powa enia lokalizacji miejsca awarii i likwidacji zagro żeń Gmina, Powiat, ż skutków w razie ograniczone mo żliwo ści finansowe ekologicznych i chemicznych (zakup samochodów Stra ż Po żarna ich wyst ąpienia po żarniczych, motopompy szlamowej, detektorów zagro pr ądu, wyposa żenia) Źródło: opracowanie własne
91 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Zadania własne samorz ądu gminnego to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków własnych będących w dyspozycji samorz ądu, wynikaj ące z zada ń własnych samorz ądu gminnego oraz podejmowanych działa ń z własnej inicjatywy. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków własnych przedsi ębiorstw, instytucji oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie regionu, a które gmina będzie kontrolowa ć, b ądź monitorowa ć stopie ń przebiegu przedsi ęwzi ęcia. Zadania monitorowane przez gmin ę, b ędą prowadzone w głównej mierze przez jednostki wskazane w harmonogramie, jednostki będące interesariuszami Programu ochrony środowiska: - Powiat Węgorzewski, - Stra ż Po żarna, - Policja, - Nadle śnictwa, - Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza, - Okr ęgowy Urz ąd Górniczy, - Zakład Usług Komunalnych Węgorzewo, - Ośrodek Doradztwa Rolniczego, - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, - Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej, - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, - Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, - Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, - PGE Dystrybucja S.A. - Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska, - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, - Zarz ąd Dróg Powiatowych, - Stowarzyszenie Wielkie Jeziora Mazurskie, - Ciepłownie Miejskie, - Polska Spółka Gazownictwa, - Mazurski Zwi ązek Mi ędzygminny – Gospodarka Odpadami, - zakłady produkcyjne, - wła ściciele nieruchomo ści, - wła ściciele zakładów górniczych, - wła ściciele gruntów.
Władze jednostki pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne. Po żą dane jest, aby organy gminy pełniły równie ż funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga żowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego.
92 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach działania, jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Węgorzewo, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych inwestycji i przedsi ęwzi ęć na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie i podzielone na zadania własne i koordynowane.
Tabela 30. Harmonogram realizacji zada ń własnych i koordynowanych (monitorowanych) przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania Gmina, organizacja działa ń zwi ązanych podmioty z gospodark ą niskoemisyjn ą administracji zadanie własne środki własne, w ka żdym sektorze gospodarki publicznej, koordynowane 2017-2021 36 mln zł środki zgodnie z planem gospodarki zarz ądcy z innymi zewn ętrzne poprawa jako ści niskoemisyjnej (zabudowa, budynków, jednostkami powietrza transport, o świetlenie) operatorzy atmosferycznego zmniejszanie energetyczni na terenie gminy emisji modernizacja budynków zadanie własne
ci powietrzaci zgodnie środki własne,
ś i całej strefy zanieczyszcze ń mieszkalnych i użyteczno ści zarz ądcy koordynowane 2017-2021 z PGN środki warmi ńsko- powietrza do publicznej pod k ątem ocieplenia budynków z innymi ok. 33 mln zł zewn ętrzne 1. mazurskiej do dopuszczalnych i wymiany stolarki okiennej jednostkami wymaganych / docelowych modernizacja i rozbudowa sieci standardów poziomów ciepłowniczych Ciepłownie zadanie zgodnie w zakresie (w tym m.in. wykonanie nowej 2017-2021 450 tys. zł środki własne Miejskie koordynowane z zało żeniami B(a)P i PM10 sieci z kotłowni przy programu ochrony ul. Żeromskiej) powietrza zadanie ochrona klimatu ochrona i jako rozbudowa sieci gazowniczej PSG 2017-2021 b.d. środki własne koordynowane ograniczanie niskiej emisji środki własne, poprzez modernizacj ę starych wła ściciele zadanie 2017-2021 b.d. środki źródeł ogrzewania na terenie nieruchomo ści koordynowane zewn ętrzne gminy
93 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania wprowadzanie odnawialnych środki własne, zmniejszanie wła ściciele zadanie źródeł energii (monta ż kolektorów 2017-2021 b.d. środki emisji nieruchomo ści koordynowane słonecznych oraz pomp ciepła) zewn ętrzne zanieczyszcze ń sukcesywne zwi ększanie powietrza do świadomo ści społecze ństwa dopuszczalnych w zakresie potrzeb i mo żliwo ści środki własne, / docelowych ok. 2 tys. zł ochrony powietrza, w tym Gmina zadanie własne 2017-2021 środki poziomów rocznie oszcz ędno ści energii oraz zewn ętrzne w zakresie szkodliwo ści spalania odpadów B(a)P i PM10 poprawa jako ści w gospodarstwach domowych powietrza bie żą ce dostosowywanie atmosferycznego prowadzonej działalno ści na terenie gminy
ci powietrzaci produkcyjnej do wymaga ń w ramach środki własne,
ś i całej strefy podmioty zadanie pozwolenia zintegrowanego 2017-2021 bie żą cej środki warmi ńsko- gospodarcze koordynowane ograniczenie i obowi ązuj ących norm celem działalno ści zewn ętrzne 1. mazurskiej do oddziaływania zmniejszenia emisji gazów wymaganych przemysłu i pyłów standardów i energetyki modernizacja kotłowni zbiorczych zgodnie zawodowej na w zakresie instalacji urz ądze ń Ciepłownie zadanie z zało żeniami do 2021 2,250 mln zł środki własne jako ść powietrza o wy ższej sprawno ści Miejskie koordynowane programu ochrony i klimat energetycznej powietrza ochrona klimatu ochrona i jako uwzgl ędnianie w zamówieniach koszty publicznych problemów ochrony zadanie Gmina zadanie własne brak administra- powietrza, poprzez odpowiednie ci ągłe cyjne przygotowanie SIWZ ograniczenie zadanie własne w ramach oddziaływania ograniczanie emisji wtórnych pyłu Gmina, koordynowane zadanie bie żą cego transportu na poprzez czyszczenie ulic metod ą środki własne zarz ądcy dróg z innymi ci ągłe utrzymania jako ść powietrza mokr ą jednostkami dróg i klimat
94 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania rozbudowa ci ągów pieszych i rowerowych na terenach zurbanizowanych w celu ograniczenia lokalnego ruchu 1, 2 samochodowego GDDKiA (1. adaptacja istniej ącego ci ągu Gmina, zadanie własne 1 - 2018- pieszo-rowerowego przy DK 63 zarz ądcy dróg, 1 - 2018-2019 środki własne, koordynowane 2019 w ramach Mazurskiej P ętli Stowarzyszenie 2 – 2018 środki z innymi 2 – 2018 Rowerowej – Ogonki-Pozedrze. Wielkie Jeziora 3 - do 2021 zewn ętrzne jednostkami 2. Budowa ci ągu pieszo- Mazurskie 3 - ZDP rowerowego Ma ćki – Węgorzewo do 2021 3. realizacja koncepcji przebiegu trasy rowerowej pn. mazurska ograniczenie Pętla rowerowa w ci ągu dróg uci ąż liwo ści powiatowych) zwi ązanych ochrona 1 – ZDP z hałasem mieszka ńców przebudowa i modernizacja dróg zadanie własne - 3,34 mln zł liniowym 2. przed skutkami (1. przebudowa drogi powiatowej Gmina, ZDP, koordynowane 1 - ZDP środki własne
enia hałasemenia nadmiernej emisji na odcinku DK 63 – Pawłowo ZDW, GDDKiA z innymi 2017 Gmina ż hałasu oraz Rudziszki – Łęgwarowo) jednostkami – ok. 500 tys. zł rocznie zagro optymalizacja przebiegu ci ągów zadanie własne komunikacyjnych koordynowane 1 - GDDKiA (1. Budowa ronda na GDDKiA 1 - 5,8 mln zł środki własne z innymi 2017 skrzy żowaniu DK 63 z DW 650 jednostkami w m. W ęgorzewo) do 2021 opracowanie mapy akustycznej zadanie własne o ile b ędzie dla drogi krajowej GDDKiA, ZDW b.d. środki własne koordynowane taka i dróg wojewódzkich mo żliwo ść ograniczenie bie żą ce dostosowywanie uci ąż liwo ści prowadzonej działalno ści w ramach środki własne, podmioty zadanie zwi ązanych gospodarczej do obowi ązuj ących 2017-2021 bie żą cej środki gospodarcze koordynowane z hałasem norm akustycznych celem działalno ści zewn ętrzne punktowym zmniejszenia emisji hałasu
95 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania utrzymanie monitoring emisji pól brak, koszty dotychczaso- zadanie modernizacja elektromagnetycznych wraz WIO Ś, Powiat 2017-2021 w ramach administra- wego stanu braku koordynowane infrastruktury z kontrol ą zgłaszanych instalacji środków PM Ś cyjne zagro żeń dla i emitorów 3. środowiska modernizacja linii kablowych pola promieniowania operator sieci i mieszka ńców i napowietrznych SN (W ęgorzewo elektro- energetycznych, zadanie ze strony pola – Wronki), nn (napowietrznych 2017-2021 b.d. środki własne magnetycznego PGE koordynowane elektromagne- i kablowych) oraz stacji
elektromagnetyczne Dystrybucja S.A. tycznego transformatorowych utrzymanie infrastruktury aktualizacja planu zadanie RZGW, KZGW 2017-2021 b.d. środki własne i wód powierz- gospodarowania wodami koordynowane chniowych zwi ększenie nakładu prac na konserwacj ę oraz remonty zadanie własne Gmina, Gmina urz ądze ń wodnych koordynowane wła ściciele 2017-2021 ok. 20 tys. zł środki własne kompleksowe z uwzgl ędnieniem mo żliwo ści z innymi gruntów rocznie gospodarowanie powołania w tym celu spółki jednostkami wodami wodnej w regionie utrzymanie koryt podstawowych 4. wodnym w celu cieków wodnych (W ęgorapy, w ramach zapobieganie zadanie ograniczenia Węgorapy Mły ńskiej) oraz ZMiUW 2017-2021 rocznego środki własne podtopieniom koordynowane zasi ęgu modernizacja budowli pi ętrz ących planu pracy obszarów oraz skutków na ciekach (Jaz Ma ćki) mieszkaniowych podtopie ń odtworzenie obiektów małej
gospodarowaniewodami w ramach retencji (jezioro Mo żdżany) zadanie ZMiUW 2017-2021 rocznego środki własne i retencjonowanie wód koordynowane planu pracy opadowych rozwój systemu kanalizacji zadanie własne zarz ądcy dróg, w ramach deszczowej w ramach budowy koordynowane podmioty 2017-2021 przebudowa środki własne kanalizacji sanitarnej rozbudowy z innymi gospodarcze dróg dróg, w tym monta ż separatorów jednostkami
96 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania kontrola i weryfikacja stanu prawnego dla istniej ących zadanie wylotów ścieków oraz uj ęć wód RZGW 2017-2021 b.d. środki własne koordynowane w zlewni rzek i zbiorników wodnych osi ągni ęcie ZUK koszty zadanie i utrzymanie stała kontrola jako ści wody pitnej Węgorzewo, 2017-2021 brak administra- koordynowane dobrego stanu Sanepid cyjne ochrona zasobów jako ściowego edukacja rolników w zakresie koszty wód i ilo ściowego dobrych praktyk rolniczych oraz zadanie ODR 2017-2021 brak administra- 4. powierzchnio- wód stosowania rolnictwa koordynowane cyjne wych powierzchnio- ekologicznego i agroturystyki i podziemnych wych podj ęcie edukacji ekologicznej i podziemnych mieszka ńców i turystów zadanie ok. 2 tys. zł zgodnego w zakresie ochrony zasobów Gmina zadanie własne środki własne
gospodarowaniewodami ci ągłe rocznie z RDW wodnych w celu ich rekreacyjnego u żytkowania kontrola stanu funkcjonowania koszty i obsługi zbiorników na ścieki zadanie Gmina zadanie własne brak administra- bytowe oraz oczyszczalni ci ągłe cyjne przydomowych kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej z zaopatrzeniem ZUK zadanie
ciekowa rozwój systemu mieszka ńców i podmiotów 2017-2021 b.d. środki własne
ś Węgorzewo koordynowane wodoci ągowo- gospodarczych w wod ę zgodnie rozwój kanalizacyjnego z rozwojem zabudowy gospodarki 5. z uwzgl ędnieniem mieszkaniowej wodno - bie żą cych potrzeb kontynuacja rozbudowy ściekowej modernizacyjnych i modernizacji infrastruktury i inwestycyjnych zwi ązanej z odprowadzaniem ZUK zadanie 2017-2021 b.d. środki własne ścieków komunalnych Węgorzewo koordynowane (1. modernizacja sieci w m. gospodarkawodno - Węgorzewo)
97 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania likwidacja zbiorników bezodpływowych oraz ewentualna budowa przydomowych oczyszczalni w zale żno ści rozwój zadanie własne ścieków w miejscach Gmina, od potrzeb, gospodarki koordynowane zadanie o rozproszonej zabudowie wła ściciele Gmina środki własne wodno - z innymi ci ągłe
ciekowa rozwój systemu i odpowiednich warunkach nieruchomo ści - ok. 150 tys.
ś ściekowej jednostkami wodoci ągowo- gruntowo-wodnych, gdzie brak zł rocznie kanalizacyjnego jest kolektorów ściekowych, 5. z uwzgl ędnieniem a budowa ich jest ekonomicznie bie żą cych potrzeb nieuzasadniona modernizacyjnych racjonalizacja zu życia wody i inwestycyjnych poprzez monta ż wodomierzy głównych u wszystkich odbiorców zmniejszenie wody, okresowa legalizacja ZUK zadanie
gospodarkawodno - ilo ści pobieranej 2017-2021 b.d. środki własne wodomierzy i kontrole wskaza ń, Węgorzewo koordynowane wody a tak że prowadzenie ci ągłej kontroli legalno ści przył ączy wodoci ągowych racjonalne zadanie własne ochrona zabezpieczenie obszarów koszty gospodarowanie Gmina, Powiat, koordynowane 6. powierzchni eksploatacji kopalin przez innym 2017-2021 brak administra- zasobami OUG z innymi geolo- giczne
zasoby ziemi typem zainwestowania cyjne geologicznymi jednostkami koszty ochrona gruntów dobrych klas samorz ąd zadanie 2017-2021 brak administra- wła ściwe bonitacyjnych przed odrolnieniem powiatowy koordynowane cyjne gospodarowanie OSChR, glebami oraz badanie gleb na zawarto ść zadanie w zale żno ści wła ściciele 2017-2021 środki własne 7. ochrona gleb rekultywacja składników pokarmowych koordynowane od potrzeb gruntów gleby terenów rekultywacja terenów zdegrado- wła ściciele poeksploatacyjnych zadanie w zale żno ści wanych zakładów 2017-2021 środki własne z uwzgl ędnieniem kształtowania koordynowane od potrzeb górniczych krajobrazu gminy
98 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania koszty Gmina, Mazurskiego Mazurski Zwi ązku
dów utrzymanie i rozwój selektywnej Zwi ązek zadanie własne 2017-2021 Mi ędzy- środki własne zbiórki odpadów komunalnych Mi ędzygminny – gminnego – Gospodarka Gospodarka Odpadami Odpadami doj ście do poprawa koszty Gmina, systemu efektywno ści Mazurskiego Mazurski gospodarki selektywnego zwi ększenie ilo ści odpadów Zwi ązku Zwi ązek odpadami systemu trafiaj ących do punktu zadanie własne 2017-2021 Mi ędzy- środki własne Mi ędzygminny – zgodnego zbierania selektywnej zbiórki odpadów gminnego – Gospodarka z zasad ą i odbioru Gospodarka Odpadami 8. zrównowa żonego odpadów Odpadami rozwoju, w którym komunalnych intensyfikacja edukacji w pełni ekologicznej promuj ącej Gmina, realizowane s ą minimalizacj ę powstawania Mazurski zasady odpadów i wła ściwego Zwi ązek zadanie ok. 2 tys. zł zadanie własne środki własne gospodarki post ępowania z nimi oraz Mi ędzygminny – ci ągłe rocznie odpadami prowadzenie skutecznej kampanii Gospodarka informacyjno-edukacyjnej w tym Odpadami zakresie intensyfikacja kontynuacja działa ń zwi ązanych zadanie własne demonta żu Gmina, środki własne, z dofinansowaniem koordynowane ok. 10 tys. zł wyrobów wła ściciele 2017-2021 środki gospodarkaodpadami i zapobieganie powstawaniu odpa unieszkodliwiania wyrobów z innymi rocznie zawieraj ących nieruchomo ści zewn ętrzne zawieraj ących azbest jednostkami azbest ochrona piel ęgnacja i nasadzenia oraz ok. 150 tys. zł chronionych rewitalizacja terenów zielonych Gmina zadanie własne 2017-2021 środki własne rocznie ochrona i rzadko i rekreacyjnych 9. ró żnorodno ści wyst ępuj ących udział w opracowywaniu planów zadanie własne koszty
zasoby biologicznej gatunków ro ślin, zada ń ochronnych dla obszarów koordynowane Gmina, RDO Ś 2017-2021 brak administra-
przyrodnicze zwierz ąt Natura 2000 i planów ochrony dla z innymi cyjne i grzybów rezerwatów przyrody jednostkami
99 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania wzmocnienie atrakcyjno ści ochrona obszarów przybrze żnych poprzez ok. 100 tys. zł Gmina zadanie własne 2017-2021 środki własne chronionych kompleksowe zagospodarowanie rocznie i rzadko terenów nad zbiornikami wodnymi wyst ępuj ących zrównowa żone, edukacyjne gatunków ro ślin, i turystyczne udost ępnianie ok. 100 tys. zł zwierz ąt unikatowych w skali kraju jezior Gmina zadanie własne 2017-2021 środki własne ochrona rocznie 9. ró żnorodno ści i grzybów (promocja obszaru Wielkich biologicznej Jezior Mazurskich)
zadanie własne
zasobyprzyrodnicze ochrona koszty zwi ększenie lesisto ści i ochrona Gmina, Powiat, koordynowane zasobów 2017-2021 brak administra- istniej ących kompleksów le śnych Nadle śnictwa z innymi le śnych cyjne jednostkami
Gmina, Powiat, dostosowanie procedur zadanie własne Policja, Stra ż koszty kryzysowych do bie żą cych koordynowane po żarna, 2017-2021 brak administra- zagro żeń oraz obowi ązuj ących z innymi zakłady cyjne przepisów prawnych jednostkami zapobieganie produkcyjne powa żnym doposa żenie wyspecjalizowanych
nymiawariami przeciwdziałanie awariom oraz jednostek ratowniczych w sprz ęt 10. ż wyst ępowaniu eliminacja do wykrywania i dokładnej powa żnych awarii i minimalizacja lokalizacji miejsca awarii zadanie własne Gmina koszty skutków w razie i likwidacji zagro żeń Gmina, Powiat, koordynowane 2017-2021 - ok. 90 tys. zł administra- ich wyst ąpienia ekologicznych i chemicznych Stra ż Po żarna z innymi enia powa enia rocznie cyjne ż (zakup samochodów jednostkami po żarniczych, motopompy
zagro szlamowej, detektorów pr ądu, wyposa żenia) Źródło: opracowanie własne
100 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
VI. EDUKACJA EKOLOGICZNA JAKO ZAGADNIENIE HORYZONTALNE
Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej, czyli korzystaj ącej z ró żnych dziedzin nauki i poruszaj ącej ró żne aspekty życia społecznego. Zagadnienie edukacji ekologicznej zostało wskazane jako jedno z zagadnie ń horyzontalnych programów ochrony środowiska, czyli zało żenia edukacji ekologicznej powinny zosta ć wpisane we wszystkie, b ądź tylko najwa żniejsze obszary interwencji. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów. Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie” . Wa żnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie ż ich przyzwyczajenia, styl życia, sposoby wypoczynku lub od żywiania. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale żno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólne działania, podejmowane codziennie, w ka żdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, są w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści życia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego funkcjonowania przyszłym pokoleniom. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga żowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Wa żne jest tak że, aby Gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej, w ramach zwi ązków, do których przynale ży. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje.
101 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
VII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
7.1. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI
Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Aktualne programy tzn. na lata 2014 - 2020, dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, zostały ju ż zatwierdzone przez Komisj ę Europejsk ą.
7.1.1. Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Źródłem funduszy na ochron ę środowiska jest przede wszystkim Program Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. To wła śnie z niego b ędzie dotowanych najwi ęcej inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Cel ten zostanie oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu si ę działa ń w trzech podstawowych obszarach: 1. czystej i efektywnej energii, w tym efektywno ści energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; 2. adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporno ści systemów gospodarczych na zagro żenia zwi ązane z klimatem oraz zwi ększeniu mo żliwo ści zapobiegania zagro żeniom (zwłaszcza zagro żeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3. konkurencyjno ści, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniaj ąc jednocze śnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwaj ąc przeszkody w działaniu najwa żniejszych infrastruktur sieciowych. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. VIII. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. IX. Pomoc techniczna.
102 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
7.1.2. Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury
Maj ąc na uwadze, że polityka ochrony środowiska prowadzona jest na podstawie strategii rozwoju i programów, niezb ędne jest uwzgl ędnienie Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2014 - 2020, w którym przyj ęto 11 osi priorytetowych oraz 10 celów tematycznych, w tym równie ż zwi ązanych bezpo średnio z ochron ą środowiska: - wspieranie przej ścia na gospodark ę niskoemisyjn ą we wszystkich sektorach, - promowanie dostosowania do zmian klimatu, - zapobieganie ryzyku i zarz ądzania ryzykiem, - zachowanie i ochrona środowiska oraz promowanie efektywnego gospodarowania zasobami.
7.1.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 został opracowywany na podstawie przepisów Unii Europejskiej, w szczególności rozporz ądzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich i uchylaj ącego rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1698/2005 oraz aktów delegowanych i wykonawczych Komisji Europejskiej. Celem głównym PROW 2014 – 2020 jest poprawa konkurencyjno ści rolnictwa, zrównowa żone zarz ądzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównowa żony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program będzie realizował wszystkie sze ść priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020, a mianowicie: - Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, le śnictwie i na obszarach wiejskich. - Poprawa konkurencyjno ści wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwi ększenie rentowno ści gospodarstw rolnych. - Poprawa organizacji ła ńcucha żywno ściowego i promowanie zarz ądzania ryzykiem w rolnictwie. - Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zale żnych od rolnictwa i le śnictwa. - Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodark ę niskoemisyjn ą i odporn ą na zmian ę klimatu w sektorach: rolnym, spo żywczym i le śnym. - Zwi ększanie wł ączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.
7.1.4. Program działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE
Środki Programu działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ustanowionego na lata 2014 - 2020 będą dystrybuowane w ramach dwóch podprogramów: 1. Działania na rzecz środowiska, gdzie wsparcie mog ą uzyska ć przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami, przyrody i ró żnorodno ści biologicznej oraz zarz ądzania i informacji w zakresie środowiska.
103 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
2. Działania na rzecz klimatu, w którym wspierane mog ą zosta ć inicjatywy dotycz ące łagodzenia i dostosowania do skutków zmiany klimatu oraz zarz ądzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mog ą by ć podmioty zarejestrowane na obszarze Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) będzie pełnił funkcj ę krajowego punktu kontaktowego dla programu LIFE. Wzorem lat poprzednich, przedsi ęwzi ęcia realizowane przez beneficjentów z Polski, oprócz dofinansowania ze środków LIFE, b ędą mogły uzyska ć dodatkowe wsparcie finansowe pochodz ące ze środków NFO ŚiGW. Szczegółowe informacje dotycz ące zasad przygotowania wniosków publikowane będą na stronie NFO ŚiGW.
7.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie oferuj ą mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach różnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy. S ą tak że podmiotami, które koordynuj ą dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. Działanie jednostek opiera si ę na Wspólnej Strategii Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2017 - 2020. Celem generalnym Funduszy jest poprawa stanu środowiska i zrównowa żone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żą cych środowisku przy pełnym oraz zgodnym z zasadami zrównowa żonego rozwoju wykorzystaniu środków pochodz ących z Unii Europejskiej na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą. Misj ą Funduszy jest natomiast nast ępuj ące okre ślenia - Skutecznie wspieramy działania na rzecz środowiska ze szczególnym uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju. Wspólna Strategia tworzy ogólne ramy dla indywidualnych strategii poszczególnych Funduszy wskazuj ąc na najistotniejsze z ich punktu widzenia cele merytorycznej działalno ści (dziedzinowe cele środowiskowe oraz horyzontalne cele środowiskowe), reguluj ąc i wskazuj ąc obszary niezb ędnej współpracy (priorytety współpracy) dla zachowania spójno ści i ukierunkowania całego systemu Funduszy. Wspólna strategia identyfikuje w ramach celów środowiskowych nast ępuj ące dziedzinowe i horyzontalne cele środowiskowe: 1. DZIEDZINOWE: - Adaptacja do zmian klimatu i gospodarka wodna, - Ochrona powietrza, - Ochrona wód, - Gospodarka o obiegu zamkni ętym, w tym gospodarowanie odpadami, - Ró żnorodno ść biologiczna. 2. HORYZONTALNE: - Poprawa stanu środowiska poprzez wsparcie realizacji zobowi ąza ń środowiskowych, - Pełna absorpcja bezzwrotnych środków pochodz ących z UE, - Wdra żanie innowacyjnych technologii środowiskowych,
104 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
- Edukacja na rzecz zrównowa żonego rozwoju, - Zrównowa żone, efektywne korzystanie z zasobów, w tym z surowców pierwotnych. Dodatkowo, Fundusze co roku ogłaszaj ą list ę programów priorytetowych na rok kolejny, które pomagaj ą im zrealizowa ć zadania zgodnie z przyj ętą Strategi ą. Strategie NFO ŚiGW, jak i WFO ŚiGW w Olsztynie, a tak że listy priorytetowe zamieszczone s ą na ich stronach internetowych (www.nfosigw.gov.pl i www.wfosigw.olsztyn.pl).
7.1.5. Bank Ochrony Środowiska
Jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne mog ą korzysta ć tak że z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Udziela on nast ępuj ących kredytów proekologicznych: − Kredyt Dom EnergoOszcz ędny. − Słoneczny EkoKredyt. − Kredyt z Dobr ą Energi ą. − Kredyty z dopłatami NFO ŚiGW. − Kredyty na urz ądzenia i wyroby słu żą ce ochronie środowiska. − Kredyt EkoMonta ż. − Kredyty na zaopatrzenie wsi w wod ę. − Kredyt EnergoOszcz ędny. − Kredyt EkoOszcz ędny. − Ekologiczne kredyty hipoteczne. − Kredyt z Klimatem. − Kredyty we współpracy z WFOSiGW. − Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW). − Kredyty z linii kredytowej NIB.
Wśród wielu mo żliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka żdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo żliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.
7.2. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI
Warunkiem realizacji Programu ochrony środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć będą główne zadania zarz ądzania b ędzie Gmina Węgorzewo. Mimo to cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego jest jeszcze poziom powiatowy, wojewódzki oraz jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska.
105 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Na innych zasadach odbywa si ę natomiast zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak że uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stała kontrola zanieczyszcze ń. Instrumenty słu żą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach itp.) i mo żna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne. Do instrumentów prawnych zalicza si ę: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne, − raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawnym. Do instrumentów finansowych mog ących by ć źródłem realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych zalicza si ę: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęż ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska,
106 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
− pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych. Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji s ą wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa żonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych. Do instrumentów strukturalnych nale żą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak że program ochrony środowiska i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć strategia rozwoju. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszka ńców. Ka żda jednostka decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszka ńców. Program ochrony środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju jednostki, który powinien nawi ązywa ć do: − programów ekologicznych wy ższego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro żenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo żliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne.
Podsumowuj ąc, Program ochrony środowiska, jako narz ędzie koordynacji działa ń podejmowanych na danym obszarze w zakresie ochrony środowiska, pełni istotn ą funkcj ę we wdra żaniu zasad zrównowa żonego rozwoju. W realizacji programu uczestnicz ą grupy podmiotów: - bior ące udział w organizacji i zarz ądzaniu Programem, - realizuj ące zadania Programu, w tym równie ż podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska, - nadzoruj ące przebieg realizacji i efekty Programu, - społeczno ść lokalna i organy pozarz ądowe (ekologiczne). Realizatorem zada ń okre ślonych w Programie w przewa żaj ącej cz ęś ci jest Gmina Węgorzewo jako jednostka samorz ądu terytorialnego wraz z podległymi jej jednostkami organizacyjnymi, a tak że przedsi ębiorcy, inspekcje, stra ż, organizacje społeczne oraz mieszka ńcy. Wśród podmiotów nadzoruj ących przebieg realizacji i efekty wdra żania Programu jest przede wszystkim administracja samorz ądowa i rz ądowa, posiadające instrumenty kontroli i monitoringu. Podmioty kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu
107 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
środowiska. Ostatecznymi odbiorcami przedsi ęwzi ęć podejmowanych w ramach Programu będą mieszka ńcy gminy. Komórk ą monitoruj ącą proces wdra żania i realizacji programu ochrony środowiska będzie Biuro Ochrony Środowiska Urz ędu Miejskiego w W ęgorzewie. Dyrektor Biura wraz z pozostałymi jednostkami organizacyjnymi Urz ędu Miejskiego (pozostałymi wydziałami), pod kierownictwem Burmistrza Gminy Węgorzewo będzie współpracował w zakresie realizacji zada ń własnych Gminy. Dyrektor Biura w ramach prowadzonych w odst ępach dwuletnich raportów z realizacji programu ochrony środowiska b ędzie koordynował pozyskiwanie informacji oraz prace nad sporz ądzeniem podsumowania wdra żanego programu ochrony środowiska.
7.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
7.3.1. Zasady monitoringu
W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Stały monitoring wdra żania zapisów Programu mo że opiera ć si ę na tzw. cyklu Deminga. Opiera si ę na ci ągłym monitorowaniu zaplanowanych działa ń w my śl nast ępuj ącego ci ągu przyczynowo – skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepsz ą metod ę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na prób ę. 3. Sprawd ź - zbadaj, czy rzeczywi ście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - je śli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za norm ę (obowi ązuj ącą procedur ę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie.
108 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Ryc. 4. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś Źródło: opracowanie własne
7.3.2. Sprawozdawczo ść
W ocenie post ępu wdra żania Programu ochrony środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak że na wska źnikach świadomo ści społecznej. Rada Miejska powinna ocenia ć co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu. Raportowanie zapewnia ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Poni żej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo że by ć modyfikowana.
Tabela 31. Lista wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Programu ochrony środowiska obszar wska źnik lp. inter- cel nazwa warto ść warto ść bazowa wencji (źródła danych) docelowa poprawa jako ści powietrza atmosferycznego na klasa jako ści powietrza C A terenie gminy i całej strefy w strefie warmi ńsko- przekroczenia brak ci ś warmi ńsko-mazurskiej do mazurskiej (WIO Ś) PM 10, B(a)P przekrocze ń 1. wymaganych standardów i jako i
powietrza zgodnie z zało żeniami wzrost długo ści rozdzielczej programu ochrony 39,379 km 40 km
ochronaklimatu sieci gazowej (GUS) powietrza udział transportu ci ęż arowego zminimalizowanie w ogólnym ruchu pojazdów 10,3 10,0 uci ąż liwego hałasu enia
ż średnio (GPR) 2 i utrzymanie jak najlepszej wielko ść zanotowanej emisji brak jako ści stanu hałasem hałasu w nocy i w dzie ń przekroczenia o 3,5 dB przekrocze ń zagro akustycznego środowiska (WIO Ś) norm
109 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar wska źnik lp. inter- cel nazwa warto ść warto ść bazowa wencji (źródła danych) docelowa utrzymanie dotychczaso- brak bada ń na terenie wego stanu braku zmierzona warto ść gminy zagro żeń dla środowiska promieniowania 3 w innych punktach poni żej 7 V/m i mieszka ńców ze strony elektromagnetycznego województwa poni żej pola elektromagne- (WIO Ś)
polaelektro- 7 V/m magnetyczne tycznego dobry stan ekologiczny i chemiczny wód płyn ących kompleksowe
gospodarowanie wodami wody stoj ące w stanie w regionie wodnym w celu jako ść wód powierzchniowych od umiarkowanego po utrzymanie ograniczenia zasi ęgu oraz na terenie JCWP (WIO Ś) 4 dobry w zakresie stanu skutków podtopie ń / ekologicznego oraz od ochrona zasobów wód złego po dobry powierzchniowych w zakresie stanu i podziemnych chemicznego gospodarowaniewodami jako ść wód podziemnych na dobry stan ilo ściowy utrzymanie terenie JCWPd (WIO Ś) i chemiczny długo ść sieci kanalizacyjnej 70,5 km 72 km (GUS) rozwój systemu długo ść sieci wodoci ągowej wodoci ągowo- 305,2 km 307 km (GUS) kanalizacyjnego długo ść sieci kanalizacji 5 z uwzgl ędnieniem 28,794 29 km deszczowej (gmina)
ciekowa bie żą cych potrzeb
ś zu życie wody na potrzeby 3 3 modernizacyjnych 704,6 dam 703 dam przemysłu (GUS) i inwestycyjnych
gospodarkawodno - zmniejszenie zu życia wody 3 3 31,6 m 31 m na 1 mieszka ńca (GUS)
racjonalne ilo ść wyeksploatowanych 6 gospodarowanie 94 tys. ton 93,9 tys. ton surowców (PIG) geolo- giczne
zasoby zasobami geologicznymi
powierzchnia gruntów ornych 11 338 ha 11 338 ha 7 ochrona gleb (GUS) 33,2 % 33,2 % gleby
ilo ść zmieszanych odpadów 3 765,76 Mg 3 700 Mg doj ście do systemu komunalnych (gmina) gospodarki odpadami zgodnego z zasad ą ilo ść wytworzonych odpadów 8 zrównowa żonego rozwoju, przemysłowych 2,1 tys. Mg 2 tys. Mg w którym w pełni (GUS / Urz ąd Marszałkowski) realizowane s ą zasady
i zapobieganie i ilo ść zdemontowanego gospodarki odpadami azbestu 1 148 kg 2 467 010 kg gospodarkaodpadami powstawaniuodpadów (gmina / baza azbestowa) powierzchnia terenów zieleni 27,85 ha 28 ha urz ądzonej (GUS) ochrona ró żnorodno ści powierzchnia obszarów 9 biologicznej prawnie chronionych na 20 196,40 ha 20 196,40 ha
zasoby terenie gminy (GUS)
przyrodnicze ilo ść pomników przyrody 63 szt. 65 szt. (gmina)
110 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
obszar wska źnik lp. inter- cel nazwa warto ść warto ść bazowa wencji (źródła danych) docelowa lesisto ść gminy (GUS) 16,3 % 16,4 %
przeciwdziałanie ilo ść zgłoszonych powa żnych enia nymi ż 10 ż wyst ępowaniu powa żnych awarii 0 0 awarii (WIO Ś, Stra ż Po żarna) awariami zagro powa
Źródło: opracowanie własne na podstawie dost ępnych danych
Proces wdra żania programu wymaga kontroli, której najwa żniejszym elementem jest ocena realizacji zada ń z punktu widzenia osi ągania zało żonych celów. Rezultaty oceny b ędą z kolei podstaw ą korekt i aktualizacji programu. Wdra żanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: - okre ślenia stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć / działa ń, - okre ślenia stopnia realizacji przyj ętych celów, - oceny rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, - analizy przyczyn tych rozbie żno ści. Biuro Ochrony Środowiska Urz ędu Miejskiego b ędzie przygotowywało dla Rady Miejskiej co dwa lata raport z realizacji programu ochrony środowiska. W cyklu czteroletnim będzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (w niniejszym dokumencie obejmuj ących okres do 2021 r.). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji w kolejnych latach. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska, a tak że systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Kolejnymi etapami wdra żania programu ochrony środowiska s ą. 1. Ocena post ępów we wdra żaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu (co dwa lata). 2. Opracowanie listy przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w kolejnych czterech latach. 3. Aktualizacja celów ekologicznych i kierunków interwencji (na kolejne lata w powi ązaniu z innymi dokumentami strategicznymi).
Tabela 32. Harmonogram wdra żania Programu ochrony środowiska Zadania 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Realizacja celów i działa ń na lata 2016-2019 oraz X X X X X X w perspektywie do roku 2021 Cele Aktualizacja celów i kierunków i kierunki na interwencji kolejne lata Aktualizacja listy przedsi ęwzi ęć Lista na
w perspektywie czteroletniej kolejne lata Monitoring stanu środowiska X X X X X X Ocena realizacji listy przedsi ęwzi ęć X X Raporty z realizacji programu X X Źródło: opracowanie własne
111 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA
Wybrane akty prawne:
Stan prawny na marzec 2017 r.
Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: − ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r. poz. 519 ze zm.), − ustawa z dnia18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469), − ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2015 r. poz. 2100 ze zm.), − ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290 ze zm.), − ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 ze zm. ), − ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), − ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383), − ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2017 r. poz. 328), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 995), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1800), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 85), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2003 r. Nr 192 poz. 1883), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie powa żnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2003 r. Nr 5 poz. 58).
112 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
Literatura i wybrane dokumenty programowe:
− Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, sierpie ń 2015 r., − Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego „Agenda 21” (1992 r.), − Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.), − Traktat Ustanawiaj ący WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne, − 7 Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.), − Europa 2020, − Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu – KLIMADA, − Strategia Rozwoju Kraju 2020, − Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści”, − Strategia Rozwoju Kraju 2020, − Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko”, − Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, − Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku, − Strategia zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020, − Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, − Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce, − Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, − Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, − Program ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej, − Krajowy plan gospodarki odpadami, − Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów, − Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020, − Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury, − Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, − Sprawne Pa ństwo 2020, − Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, − Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie, − Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, − Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, − Program Ochrony Środowiska Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego do roku 2020, − Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego województwa warmi ńsko – mazurskiego do 2025 roku, − Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, poło żonych wzdłu ż dróg krajowych oraz wojewódzkich na terenie województwa warmi ńsko-mazurskiego, o obci ąż eniu ponad 3 mln pojazdów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne w wyniku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu okre ślonych wska źnikami LDWN i LN,
113 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
− Program Ochrony Powietrza dla strefy warmi ńsko-mazurskiej ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10, − Plan gospodarki odpadami dla województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2016- 2022, − Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu województwa warmi ńsko- mazurskiego na lata 2011-2015 z perspektyw ą do roku 2020, − Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy W ęgorzewo, − Strategia Rozwoju WIELKIE JEZIORA MAZURSKIE 2020 – STRATEGIA, − Program Ochrony Środowiska dla Powiatu W ęgorzewskiego na lata 2009 – 2012 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2013-2016, − aktualizacja Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły, − raporty i informacje o stanie środowiska województwa warmi ńsko-mazurskiego, WIO Ś Olsztyn, − standardowe formularze danych dla obszaru NATURA 2000.
Materiały przekazane przez instytucje:
- Urz ąd Miejski w Węgorzewie, - Starostwo Powiatowe w W ęgorzewie, - Urz ąd Marszałkowski Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego w Olsztynie, - Okr ęgowy Urz ąd Górniczy w Warszawie, - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Olsztynie, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Olsztynie, - Zarz ąd Dróg Powiatowych w W ęgorzewie, - Powiatow ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczn ą w W ęgorzewie, - Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego, - Polsk ą Spółk ę Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie, - PGE Dystrybucja S.A., oddział w Białymstoku, - Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska w Olsztynie, - Nadle śnictwa Węgorzewo, Borki, Srokowo, - Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Olsztynie, - Mazurski Zwi ązek Mi ędzygminny – Gospodarka Odpadami, - Ciepłownie Miejskie w W ęgorzewie, - Zakład Usług Komunalnych w W ęgorzewie, - Spółdzielni ę Mieszkaniow ą NOVA, - Zarz ąd Budynków Mieszkalnych W ęgorzewo, - Spółdzielni ę Mieszkaniow ą w W ęgorzewie.
114 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
SPIS TABEL
Tabela 1. Zu życie paliwa ...... 15 Tabela 2. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego ...... 19 Tabela 3. Wyniki GPR dla dróg przebiegaj ących przez gmin ę w roku 2015 i 2010 ...... 22 Tabela 4. Długookresowy poziom hałasu w W ęgorzewie w 2015 roku ...... 23 Tabela 5. Równowa żne poziomy hałasu oraz warto ści przekrocze ń poziomów dopuszczalnych w Węgorzewie w 2015 roku ...... 23 Tabela 6. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 24 Tabela 7. Zu życie energii w W ęgorzewie ...... 25 Tabela 8. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 27 Tabela 9. Wykaz zbiorników wodnych (małej retencji) na terenie gminy W ęgorzewo ...... 29 Tabela 10. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych cz ęś ci wód płyn ących badanych w latach 2010-2015 na terenie Gminy W ęgorzewo ...... 32 Tabela 11. Ocena jako ści wody w jeziorach badanych na obszarze Gminy W ęgorzewo w latach 2010- 2014 ...... 33 Tabela 12. Ładunki zanieczyszcze ń w odprowadzanych oczyszczonych ściekach komunalnych ...... 34 Tabela 13. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 37 Tabela 14. Eksploatacja wodoci ągów w uj ęciu ogólnym ...... 39 Tabela 15. Ilo ści odprowadzanych ścieków w latach 2012-2015 ...... 42 Tabela 16. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 43 Tabela 17. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 45 Tabela 18. Analiza SWOT – gleby ...... 48 Tabela 19. Wykaz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy ...... 50 Tabela 20. Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w Regionie Północno- Wschodnim ...... 52 Tabela 21. Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi Regionu Północno-Wschodniego, w przypadku gdy instalacja regionalna uległa awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn ...... 53 Tabela 22. Wyszczególnienie gospodarowania odpadami innymi ni ż komunalne ...... 53 Tabela 23. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 56 Tabela 24. Wykaz rezerwatów przyrody na terenie gminy W ęgorzewo ...... 63 Tabela 25. Wykaz obszarów chronionego krajobrazu ...... 65 Tabela 26. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 68 Tabela 27. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 71 Tabela 28. Najwa żniejsze problemy gminy W ęgorzewo z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu ...... 84 Tabela 29. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji ...... 85 Tabela 30. Harmonogram realizacji zada ń własnych i koordynowanych (monitorowanych) przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania ...... 93 Tabela 31. Lista wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Programu ochrony środowiska ...... 109 Tabela 32. Harmonogram wdra żania Programu ochrony środowiska ...... 111
SPIS RYCIN
Ryc. 1. Strefy energetyczne wiatru w Polsce ...... 18 Ryc. 2. Warto ści nasłonecznienia w Polsce ...... 18 Ryc. 3. Zasi ęg terytorialny GZWP ...... 35 Ryc. 4. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś ...... 109
115 Program Ochrony Środowiska dla Gminy W ęgorzewo Green Key na lata 2016 – 2019 z perspektyw ą do 2021 r.
SPIS WYKRESÓW
Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści jednostki w latach 2011-2015 ...... 10 Wykres 2. Średni udział opadów atmosferycznych w poszczególnych miesi ącach ...... 12 Wykres 3. Średnie temperatury powietrza w poszczególnych miesiącach ...... 13
116