LITERACKA NAGRODA NOBLA

GARŚĆ CIEKAWYCH INFORMACJI

Opracowała M o n i k a H udzik PBW w Nowym S ą c z u – Filia w Gorlicach Co łączy te trzy zdjęcia? Co łączy te trzy zdjęcia?

Odpowiedzią na to pytanie jest Alfred Nobel. Alfred Nobel jest jednym z najbardziej znanych ludzi na świecie. Swoją sławę zawdzięcza przede wszystkim ufundowanej przez siebie nagrodzie.

Alfred Bernhard Nobel urodził się 21 października 1833 roku w Sztokholmie. Zmarł natomiast 10 grudnia 1896 roku w Sanremo (to dlatego uroczystość wręczenia Nagrody Nobla odbywa się zawsze 10 grudnia w rocznicę śmierci Nobla).

Nobel był szwedzkim przemysłowcem, a także wynalazcą. Jest autorem ponad 300 patentów a najbardziej znanym jego wynalazkiem jest dynamit. Skąd prestiż Nagrody Nobla?

W przeciwieństwie do innych nagród nominacje do Nagrody Nobla są długie i rygorystyczne, podobnie jak proces wyboru laureatów.

Z tego powodu nagroda ta stała się najbardziej prestiżową na świecie. Co otrzymuje laureat Nagrody?

Każdy z laureatów otrzymuje złoty medal i dyplom honorowy.

Nagroda Nobla ma także wymiar finansowy, w 2019 r. wynosi 9 milionów koron szwedzkich. W przeliczeniu na polską walutę to niemal 3,6 mln zł. Kto funduje Nagrody?

W ramach swojej spuścizny dla ludzkości cały swój majątek kazał po swojej śmierci zdeponować w postaci funduszu a coroczne odsetki wypłacać w formie nagrody dla tych, którzy przynieśli ludzkości największą korzyść. Obecnie finansowy aspekt nagrody jest realizowany na bazie Fundacji Nobla.

Nagroda Nobla jest przyznawana za najwybitniejsze osiągnięcia i zasługi dla całej ludzkości. Została ona ustanowiona w 1986 roku. Pierwsze wręczenie nagród odbyło się w 1901 roku. Jakie mamy rodzaje Nagrody Nobla?

Nagrody Nobla są przyznawane corocznie w następujących dziedzinach:

 fizyki za „najważniejsze odkrycie lub wynalazek w dziedzinie fizyki”  chemii za „najważniejsze odkrycie lub postęp w dziedzinie chemii”  medycyny za „najważniejsze odkrycie w dziedzinie fizjologii lub medycyny”  literatury za „wybitną pracę na rzecz idealistycznych tendencji”  Pokojowa Nagroda Nobla za „najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych”.

Od 1968 Szwedzki Bank Narodowy przyznaje w dziedzinie ekonomii nagrodę imienia Alfreda Nobla. Literacka Nagroda Nobla

Co warto wiedzieć? Najmłodszy i najstarsi laureaci

Rudyard Kipling

Najmłodszym literackim noblistą był , który w 1907 r., gdy przyznano mu nagrodę, miał zaledwie 42 lata, najstarszą laureatką była Doris Lessing, która w 2007 r., odbierając nagrodę, miała 88 lat. Kto zgłasza kandydatów do literackiego Nobla?

Kandydatów do literackiego Nobla zgłaszają poprzedni laureaci, członkowie podobnych akademii w innych państwach, profesorowie literatury i historii literatury z uczelni akademickich, przewodniczący związków pisarzy oraz sami członkowie Szwedzkiej Akademii. Ilu zwykle jest kandydatów do Nagrody?

Kandydatury można zgłaszać do końca stycznia. Jest ich zazwyczaj ok. 500, po pierwszej selekcji zostaje 150–200 nazwisk. W marcu lista zawęża się do 10–20 nazwisk, przed wakacjami obejmuje maksymalnie 5–8 propozycji. We wrześniu dyskutuje się przeważnie już tylko nad dwiema kandydaturami. Czy Nagrodę można otrzymać pośmiertnie?

W historii nagrody tylko dwa razy przyznano ją pośmiertnie — w 1931 r. uhonorowano nią Erika Axela Karfeldta, wybitnego poetę i członka Szwedzkiej Akademii, który przez 20 lat pełnił funkcję jej sekretarza. W 1961 r. zdarzyło się, że laureat Dag Hammarskjold zmarł pomiędzy ogłoszeniem Erik Axel Karfeldt werdyktu Akademii a Dag Hammarskjold ceremonią wręczenia Nobla. W 1974 r. w regulaminie nagrody zastrzeżono, że może być ona przyznawana tylko żyjącym osobom. Czy tylko jedna osoba może otrzymać Nagrodę Nobla?

Czterokrotnie literacką Nagrodę Nobla przyznano podwójnie.

Jose Echegaray

Frederic Mistral

Otrzymali ją wspólnie w 1904 r. hiszpański dramatopisarz Jose Echegaray i francuski poeta Frederic Mistral. Czy tylko jedna osoba może otrzymać Nagrodę Nobla?

W 1917 r. dwoma noblistami zostali Duńczycy: Henrik Pontoppidan i Karl Gjellerup.

Frederic Mistral Henrik Pontoppidan Czy tylko jedna osoba może otrzymać Nagrodę Nobla?

Samuel Joseph Agnon Kolejny raz dwoma laureatami byli w 1966 r. szwedzka poetka Nelly Sachs i prozaik z Izraela, tworzący w języku hebrajskim Samuel Joseph Agnon. Czy tylko jedna osoba może otrzymać Nagrodę Nobla?

Po raz czwarty podwójny Nobel został przyznany w 1974 r. Szwedom: pisarzowi Eyvindowi Johnsonowi i poecie Harry'emu Martinsonowi.

Harry Martinson Eyvin Johnson Czy można odmówić przyjęcia Nagrody?

Jean Paul Sartre

Tylko dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody — Jean Paul Sartre (argumentował, że "pisarz nie powinien dać się przekształcić w Borys Pasternak instytucję") i Borys Pasternak (któremu przyjęcia nagrody zakazały władze radzieckie). Kogo przedstawia to zdjęcie?

Jako pierwszy polski pisarz literackiego Nobla otrzymał w 1905 r. Henryk Sienkiewicz. Sławę międzynarodową przyniosła mu napisana w 1896 r. powieść "Quo vadis" — obraz z czasów Nerona i rodzącego się chrześcijaństwa. Właśnie dzięki tej powieści, tłumaczonej na wiele języków, Sienkiewicz zyskał rangę pisarza europejskiego i za nią otrzymał Nobla. Kogo przedstawia to zdjęcie? Władysław Reymont

20 lat po Sienkiewiczu literacką Nagrodę Nobla otrzymał w 1924 r. Władysław Reymont, pisarz bardzo już wiekowy i chory. W liście do Alfreda Wysockiego, polskiego posła w Sztokholmie, noblista pisał: "Okropne! Nagroda Nobla, pieniądze, sława wszechświatowa i człowiek, który bez zmęczenia wielkiego nie może się rozebrać". Po werdykcie szwedzkiej Akademii Reymont zasypany został listami z prośbą o wsparcie finansowe. "Można by sens wszystkich zamknąć w jednym zdaniu: »jest pan wielkim pisarzem, dostał pan Nagrodę Nobla, wynosi to około dwustu tysięcy złotych, na co panu tyle pieniędzy? — przecież jest pan literatem, mowy nie ma o tym, aby pan mógł mi odmówić marnych pięciu tysięcy«" – pisał. Kogo przedstawia to zdjęcie? Czesław Miłosz

Kolejnego literackiego Nobla otrzymał w 1980 r., przebywający wówczas na emigracji w USA, poeta Czesław Miłosz. W uzasadnieniu jury napisano, że polski poeta dostał nagrodę za "bezkompromisową wnikliwość w ujawnianiu zagrożenia człowieka w świecie pełnym gwałtownych konfliktów". Sam Miłosz po latach tak opisywał tę chwilę w "Autoportrecie przekornym": "Kiedy dostałem Nagrodę Nobla, to już całkowicie straciłem kontrolę i tylko włosy wydzierałem z głowy, dowiadując się, kim jestem w oczach innych (…)”. Kogo przedstawia to zdjęcie? Wisława Szymborska

W 1996 r. literacką Nagrodę Nobla odebrała Wisława Szymborska "za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości", co Stanisław Lem skomentował: "Wiśce się ten Nobel po prostu należał". Sama laureatka należała do najbardziej zaskoczonych noblistów. "Ja całe życie chcę być określoną osobą — osobą — natomiast teraz chcą ze mnie zrobić osobistość. I tu się nie dam. Dlatego, że instynkt mi mówi, że to jest niebezpieczeństwo..." — powiedziała w wywiadzie. Kogo przedstawia to zdjęcie?

W 2019 roku pisarka Olga Tokarczuk otrzymała Literacką Nagrodę Nobla za 2018 rok. Wraz z nią Nagrodę Nobla za rok 2019 odebrał . W roku 2018 nie przyznano tego wyróżnienia ze względu na skandal obyczajowy. Tokarczuk otrzymała Nobla za „narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic, jako formę życia”. To tematyka i główna oś powieści "Bieguni". Bibliografia

 Szwedzka Akademia lubi zaskakiwać. Oto garść ciekawostek, [online], [dostęp 07.02.2020 r.] dostępny w Internecie: https://kultura.onet.pl/ksiazki/literacka-nagroda- nobla-ciekawostki/0zdjemg#slajd-10

 Laureaci Nagrody Nobla, [online], [dostęp 07.02.2020 r.] dostępny w Internecie: http://www.noblisci.pl/