Oxford University Press, Ely House, London W. I

GLASGOW NEW YORK TORONTO MELBOURNE WELLINGTON CAPE TOWN SALISBURY I8ADAN NAIkOBI LUSAKA ADDIS ABABA. The 80MBA Y CALCU'ITA MADRAS KAltACm LAHORE DACCA

KUALA LUMPUB. HONG KONG Oxford Book of 'krse

Newly selected and edited by

F. J. E. Raby, C.B. Fellow of the British Academy Hon. Fellow of Jesus College, Cambridge

Oxtord At the Clarendon Press © Oxford University Press I959

FREDERICO BRITTAIN

AMICITIAE ERGO

FIRST PUBLISHED 1959 SET IN GREAT BRITAIN AT THE UNIVERSITY PRESS, OXFORD AND REPRINTED LITHOGRAPHICALLY FROM CORRECTED SHEETS OF THE FIRST EDITION 1961, 1966 PREFA CE

HE texts given in this volume are presented, for the Tmost part, in the fa miliar spelling of classical Latin, but in some of them I have thought it desirable to preserve the spelling of the manuscripts. I am indebted to Dr. Frederick Brittain, Fellow of Jesus College, Cambridge, fo r help and encouragement in the preparation of this volume. Fr. Paul Grosjean S.]., has most kindly taken great trouble in answering my questions about the difficult problems connected with the Latinity of Hi!perica Famina, and I owe to him many valuable sug­ gestions as to the meaning of the extract given on pp. 58 sq. I am grateful also to Dr. b. R. Shackleton Bailey and to Professor C. O. Brink for their helpful advice. F.J. E. R.

NOTES TO CORRECTED REPRINT

Nos. 108 and I09, pp. 151-3, are to be found, with the rest of Notker's Sequences, in W. von den Steinen, Notker de r Dichter und seine geistige Welt, z vols., Bern, 1948. No. 13Z,p. 18 4. For ft. 1050 read d. c. 10IO. No. z07,p. 309. For another and perhaps earlier text, R. W. Hunt, in Medium Ae'VUm, xxviii (1959), p. I9Z. see Nos. Z77, p. 417 and z8z,p. 4z6 should probably be assigned to Philip the Chancellor. No. z79,p. 4Z0 is probably by Peter of Blois (d. IZIZ and not c. !Zoo as on p. 364) . Fora text of No. Z8I,P. 425,with a third strophe, A.Wilmart, in Mediaeval and Renaissance Studies , iv (1958),see p. 76. For another and longer text of No. z83,p. 428, Hunt,op. cit., pp. 193 sq. see INTRODU CTION

TUDENTS or amateurs of classical Latin verse, whose interest or curiosity has led them as far as Claudian Sand Ausonius, may often have wondered what kind of poetry was written in the following centuries which were the prelude to what they had been taught to regard as the 'dark ages'. And others whose acquaintance with Christian Latin poetry was confined, for the most part, to the hymns of the Roman Breviary may have wished to know more of a poetry which possesses a mysterious fascination and charm. As early as 1741 Polycarp Leyser published his Historia poetarum et poematum medii aeei, and his work contained some previously unpublished texts. In the nine­ teenth century two movements contributed to that pro­ vision of texts which was an essential preliminary to the systematic study of medieval Latin poetry. One was initiated by Daniel in his Th esaurus Hymn%gicus, followed by the more critical collection of Mone in his Lateinische Hymnen det'Mittela/ters, and culminating in the fifty-five volumes of Ana/eCla Hymnica, edited by Dreves and Blume. The other movement was part of the great historicalmovement, common to most western European countries, the basis of which was the study of original sources in new and critical editions. So, in collections such as the Monumenta Ger­ maniae Historica, and the Corpus Scriptorum Ecclesiasti­ corum Latinorum, supplemented by our own Rolls Series and the useful, if uncritical, reprints of Migne's Patr%gia Latina, poetical texts were included which became avail­ able for the student of literature as well as for the historian.

ix INTRODUCTION INTRODUCTION It was soon realized that this vast body of Latin verse, long practice and the imitation of approved models. T�ere secular as well as religious, which was the product of a was a whole series of poets, such as Iuvencus, Seduhus, thousand years of assiduous composition, was important, Dracontius, Avitus, and Arator, stretching from the fourth not merely on historical and cultural grounds, but in rela­ to the sixth century, who represent an 'epic' tradition in tion to the vernacular literatures of medieval Europe. This their setting-out of scriptural subjects in classical measures is the reason why medievalists and, in particular, Romance for the benefit of readers or hearers who could more easily scholars, have, for a considerable number of years, paid appreciate this kind of poetry than anyt��ng of a popular much attention to medieval Latin poetry and especially to or semi-popular nature. To the same tradItIOn of the schools that part of it which can be conveniently described as belongs the poetry of Prudentius and of Paulinus of N la, lyrical. . � The present volume is intended to provide a repre­ two accomplished versifiers, as much at home lYrIcal sentative m selection of medieval Latin verse up to about the as in other measures. year 1350. It is on a larger scale than the original Oxford By the side of this learned poetry the Christian hymn Book ofMed iefJalLatin Perse, edited by the late Sir Stephen was making its appearance in the Latin West. It was Gase1ee, who would willingly have given his blessing to a introduced from the East and was destined to have a long more extensive collection. A comparison of the present and significant influence on versification. Hilary of Poitiers selection with his will show how much it owes to its pre­ decessor. wrote metrical hymns for the instruction of Gallic con­ gregations (5), but , whose verses were to form the core of Western hymnaries, was the real father of

2 Western hymnody (9-12). He had the genius to see in the simple iambic dimeter the measure for his pu pose, a Medieval Latin poetry may be said to begin � in the measure which was soon to be adapted for rhythmIcal and middle of the third century with Commodian,an African, rhymed compositions-the so-called Ambrosian hymns. whose strange verses were intended for the instruction of So, along with the hymns of Prudentius and his Periste­ an unlearned audience and had no future before them phanon (Odes on the martyrs), a large body of hymns (1-2). Augustine's Psalm against the Donatists (23) had a could be gathered, for use especially in the now developed similar intention. Early Christian Latin poetry is_for the monastic Offices (15-22). Prose hymns, like the Gloria �n most part the work of writers who were trained in the excelsis and the Te Deum (14), were also used, the one schools of grammar and rhetoric, schools whose tradition ID the Eucharist and the other at Lauds. Two of the fine was continued with changes and modificationsthroughout hymns of Fortunatus, the Pange, lingua, gloriosi proelium the Middle Ages. For the poets of classical Latin antiquity certaminis and the Pexilla regis (54-55) were composed as for their medieval successors poetry was a branch of for a special occasion, but found their way into use at rhetoric; its rules were definite and must be mastered by Passion tide. x xi INTRODUCTION INTRODUCTION

3 of Charles the Great himself, who brought to his Court The origins of rhymed and rhythmical verse have been not only , with the tradition of the English schools, much disputed. Rhyme had long been a familiar ornament but scholars and poets from , where there had been of rhetorical prose and from this it may well have passed no break in classical studies from the last days of the ancient into verse, though both rhyme and rhythm may also have world. The most accomplished poet of all, Theodulph, 0:wed something' to eastern (Christian) influences.The prin­ Bishop of Orleans, brought the contribution of Spanish CIples of regular rhythm and of fixity in the number of learning (81). Most of this poetry is in classical measures, showing especially the influence of Ovid and Virgil. But syll�bles were only gradually established and the full per­ fection of regular rhyme was a slow process. In his treatise Irish and perhaps English influences had created some De orle melrico Bede deals with rhythmical verse as an interest in rhyme, and North Italy produced a large amount established form, and in the seventh century the Irish of rhythmical poetry, both religious and secular, which was poets showed in their Latin hymns a fondness for rhyme read, collected, and imitated in the Frankish monasteries. and even for rhymes of two syllables. It is certain that the These monasteries, after the eclipse of the Palace School at composition of rhythmical as well as of quantitative verse , had become the chief centres of learning and was taught in the monastic and cathedral schools in western literature. Some of the Frankish 'rhythms' celebrate con­ Europe. As it was from the Latin rhymed and rhythmical temporary events, a victory in war or the death of a ruler. verse that rhyme and rhythm passed into the vernacular The rhythmical trochaic tetrameter was a favourite measure. literatures, the importance of this remarkable invention The Italian (Lombardic) contribution to this rhythmical can hardly be exaggerated. Such was the attraction of verse is important. Epic, historical, and didactic poetry rhyme that from the ninth century onwards it began to be was also practised, mostly in classical measures, though at attached to hexameters and later to pentameters of classical times with leonine rhyme. form. At firstleonine rhymes of one syllable were employed It was the great age of the Frankish monasteries, such mor� or less sporadically, but by the late eleventh century as St. Gall, Fulda, Reichenau, and Echternach. These leonme rhymes as well as tailed rhymes of two syllables were centres of civilized life, where the arts could be prac­ were used. tised and where the orderly celebration of the monastic Offices and the Mass demanded a high degree of musical 4 knowledge. So in these centuries the use of the The next phase in the history of medieval Latin verse spread, a composition sung at Mass after the , be­ is associated with the Carolingian Renaissance of the eighth tween the Epistle and the Gospel. It began as prose, with �nd ninth c�nturies, which prepared the way for the a rhythm which, if it existed at all, was dictated by the literary and mtellectual achievements of the full Middle music, and after a transitional stage in which rhythm and Ages. This revival of learning owed much to the initiative rhyme appear in rudimentary fashion, it became what has xii xiii INTRODUCTION INTRODUCTION

been described as the 'regular' sequence, a symmetrical the anonymous Ruodlieb (131), as wen as in epigrams and structure with consistent and elaborate rhyme and rhythm. short occasional pieces. The question of the origin of the sequence has given But most important of all in these centuries are the rise to much discussion and is still obscure. It may well be, development and the fruition of the Latin lyric. At the as Dr. Wellesz has argued, that its ultimate source is to be beginning we have the famous 'Cambridge Songs', col­ found in the metrical homilies used in the Syrian Church, lected, perhaps for a German ecclesiastic, about the middle for Syrian influences were strong in Gaul, and the musical of the eleventh century, when secular pieces of a 'Sequence structure of the Alleluia, to which the sequences were type' (119-20) appear with other pieces which foreshadow closely attached, belongs to a type that was 'introduced the fully developed lyrics of the next century (122-4). from the East, from the Churches of Syria and Palestine'. With these latter we may place No. 100of our collection. Some of the earliest sequences do, indeed, look like brief The first thing to remember about the, 'lyrical' poems homilies on the Gospel for the day (85). But we need here in the various collections is that they were meant to be only emphasize the share of Notker Balbulus of St. Gall sung and that the music was, on the whole, more impor­ in the composition of sequences, the use of which spread tant than the words. The demand for these songs, whether widely among the Churches of the West (108-9). religious or secular in content, was created by the new musical developments of the later twelfth and early thir­ teenth centuries, associated very largely with the school 5 of Notre Dame in , and composed for cultivated T e eleventh and twelfth centuries saw a respite from . � audiences in cathedral schools or the households of impor­ mvaSlOns and a more complex and settled urban life. Cir­ tant ecclesiastics. By the side of extra-liturgical religious cumstances favoured an intellectual revival which, espe­ compositions (motets or cOllducti and the like) are found cially in France, centred in the Cathedral schools, but moralistic and satirical pieces and songs of love, of wine, was evident as well in Germany, Italy, and, later, in Eng­ and of spring. There are songs for the Feast of Fools land. Poets like Hildebett (157-9), Marbod (150-3), and and 'breaking-up' songs as well. The composers of these Baudri (154-5) took their art seriously and wrote 'occa­ pieces were not wandering clerks; the songs required sional' verses as well as poems on stock themes. The two­ elaborate musical accompaniments and highly trained syllabled rhyme was used with assurance by Hildebert singers such as could be found only in cathedrals and per­ (159) and it had a splendid future before it. The seculariza­ haps in monasteries. tion of studies is seen in poems on the war of Troy (137, The so-called 'Goliardic' poetry, written in what has 144, 166, 167), in satires like the 8peculum 8tulforum of been called the Goliardic measure (verses of thirteen syll­ Nigel Longchamp (243), Joseph of Exeter's epic De bello ables in mono-rhymed strophes of four verses) is mainly sat­ Tr oiallo (246), Walter of Chiitillon's Alexalldreis (191), irical in character, and the name Goliard, derived perhaps

xiv xv INTRODUCTION I�TRODUCTION his spirit and that of from Goliath of Gath, is attached vaguely to versifiers the work of Bernard, but it breathes prolific of the who attacked the Papal curia and ecclesiastical or monastic the new Cistercian mysticism. The most to this movement was authorities. But there was no 'order' of , and some religious poets whose verses belong , we must place John of these satirists, such as Hugh Primas (175-7), the Arch­ John of Howden (266-72). Be�ide him Canterbury (273 -4), poet (183-7), and WaIter of Chatillon (191-200), were Pecham, the Franciscan ArchbIshop of of Sta at "!ater famous poets. Perhaps the most accomplished versifier of and, standing alone, the unknown author � of devotIOn IS the all, whose poems range from the religious to the moralistic (285)' A fitting climax to this literature , used as a and satirical, was Philip the Chancellor (250-8). The end Dies irae, a pia meditatio, whIch was afterwards of the twelfth and the first part of the thirteenth century sequence (259)· , , for th fea t saw the full development of the Latin lyric, after which The compositions of St, Thomas Aqumas � � along WIt� hIS the vernacular literatures of western Europe came into of Corpus Christi (a sequence and hyml\S), a severe majesty their own, though Latin songs, often of indiH"erent merit, beautiful meditation Adoro devote, have continued to be written and sung. One interesting poetical and dignity (262-5)· gf1lre of the twelfth century is the Comoedia or versified tale, but it is not possible to include extracts from these 7 lengthy compositions in the present volume. The classical scholar, whose standards are set by the accomplished art of Catullus, Horace, or Virgil, may ask 6 what importance this medie al �atin P et ossesses, � ? , ?' � The religious verse of the twelfth century centres round apart from its interest to the hIstorIan of CIvI�I atIOn or to , � the names of Abelard and Adam of St. Victor. The former the linguist. In so far as it uses claSSIcal �or�s It IS, from the showed his originality and genius in the hymnary which beginning, a poetry of the �chools. ThIS IS true of all the he composed for Helolse's nuns at the Paraclete and in his later Latin classical poetry, for unless the poets had learned Pla1letus or Laments, on subjects taken from the Old the rules and had been taught by means of exercises, they Testament (169-73), while the other, with a wonderful could never have become poets at all. This holds good for facility, brought the 'regular' sequence to an unrivalled poets like Prudentius and Dracontius as well as for Boet�ius, , perfection (162-4). But they had the advantage of using the literary Latln I� The religious poetry of the thirteenth centuryis domin­ almost the same way as their classical predecessors: that IS ated by the movement of personal devotion, centring to say, as a living tongue. They had also a sense of style, round the double Passion of Christ and His Mother, which which was not possessed in the same way by, say, the Bernard of Clairvaux had stimulated and which he handed writers of ambitious poems in the twelfth, century. But on to the Franciscans, for whom it was the very heart of this does not mean that the Middle Ages had no aes­ their devotional life. The Dulcis Iesu memoria (233) is not thetic theory. They had, to begin with, the principles

xvi xvii INTRODUCTION INTRODUCTION could be used without paraphrase or rhetorical clothing, summarized by Isidore of Seville in his Etymologiae and and the order of the words was nearer to that of everyday derived in part from Cicero. Fitness and decency were the speech. It is possible to speak of a qualitative difference mottoes: as Raban Maur put it: diserte et decenter, apte et between the poetry of the rhetorical tradition and this 1 eleganter elofui. Poetry is written to charm and please, religious poetry with its emotional and, at times, mystical by means of both verbal ornament and the beauty of the overtones. The elaborate adornment of rhyme added im­ metre, but the content is more important than these. mensely to its aesthetic possibilities, and it can easily be seen how the new verse forms could, with the aid of music, 8 be adapted and varied to meet the needs of lyrical poetry, The late twelfth century saw the composition of Artes both religious and secular. poeticae which greatly influenced vernacular writers. The Finally, it should be emphasized that this Latin poetry, emphasis is not only on verbal adornment, the choice of both quantitative and rhythmical, was always looked upon rare or rich words, the use of epithets, elaborate descrip­ as existing in its own right and not as a collection of exer­ tions, figures, and tropes, but also on structure, the unity cises in a dead language. The vernacular poets would have in diversity, the coherence of the whole. been the first to acknowledge this. Did not Chaucer call These theories were intended in the main to apply to Geoffrey of Vinsauf his master ? We can be sure too that poetry based on classical models even if the application of Gower, Chaucer's contemporary, was as proud of his rhyme to quantitative verse was assumed or encouraged. Latin as of his English poems. The authors of these manuals, men such as Matthew of By the fourteenth century the breath of what it is still Vendome, Geoffrey of Vinsauf, Gervaise of Melkley, convenient to call the Renaissance was already blowing in and John of Garland belonged to the Anglo-French Italy. It is perhaps apparent in Dante's Eclogues and cer­ 'civilization', while Evrard the German, the author of the tainly in Petrarch's Latin verses as well as in Boccaccio's. Laborintus, a similar textbook, had been a master in Paris. The day of rhythmical and rhymed Latin verse was over, A section of Evrard's treatise (it is written in elegiacs) is though even in the fifteenth century there were a few concerned with leonine rhymes, tailed rhymes, &c. He versifiers of distinction and much religious verse of poor d'eals also with rhythmical verses and gives a number of quality, in rhymed Offices, rhymed 'Psalters', and similar examples. compositions. The way was now open for a Latin Renais­ Rhythmical verse had, from the beginning, a much sance, which was to last as late as the seventeenth century greater freedom of development. Simple measures like the and was to see an immense output, bewildering in its iambic dimeter and the trochaic tetrameter lent themselves variety, of Latin verse based upon classical models. easily to a purely rhythmical structure. Biblical phrases

I See on this subject E. de Bruyne, L' Esthitiqlle dll moyen age, Louvain, 1947, pp. 243 sqq. xix XViii COMMODIAN

ft. c. 250 I Acrostich on the Last Judgement De die iudicii propter incredulos addo: Emissus iterum Dei donabitur ignis, Dat genitum terra virum tunc in ultima fine, In terra gentes et tunc increduli cuncti Evitant tamen sanctorum castra suorum. 5 In una fiamma convertit tota natura, Uritur ab imis terra montesque liquescunt, De mare nil remanet, vincitur ab igne potente, Interit hoc caelum et astra et ista terra mutatur. Componitur alia novitas caeli terraeque perennis. 10 Inde qui merunt mittuntur in morte secunda, Interioribus autem habitaculis iusti locantur.

2 The Resurrection IC avis Phoenix meditatur a morte renasci, dat nobis exemplum, post funera surgere posse; hocS Deus omnipotens vel maxime credere suadet, quod veniet tempus defunctorum vivere rursum, sint licet nunc pulvis, iaceant licet ossa nu data. 5 integratur homo, fuerat qui mortuus olim, et gratia maior huic aderit istius aevi. non dolor aut lacrimae tunc erunt in corpore nostro, non caro recipiet ferrum, non pustula surget, hoc Deus instituet, ut sit illi gloria maior. 10 C. VETTIUS AQUlLINUS IUVENCUS PROBA ft. 330 ft. c. 330 4 The Resurrection 3 From her Virgilian cento. The Creation IDE RA iam noctis venturo cedere soli RINCIPIO caelum ac terras camposque liquentes S incipiunt, tumuli matres turnvisere saeptum P lucentemque globum lunae solisque labores concurrunt, motus sed terram protinus omnem ipse pater statuit, vos, 0 clarissima mundi concutit et caelo lapsus descendit aperto lumina, labentem caelo quae ducitis annum. nuntius et saxum tumuli de limine volvit. 5 nam neque erant astrorum ignes nec lucidus aether, 5 iIIius et facies splendet ceu fulguris ignis, sed nox atra polum bigis subvecta tenebat, et nivis ad speciem lucent velamina vestis. et ,chaos in praeceps tantum tendebat ad umbras militibus terror sensum discluserat omnem quantus ad aetherium caeli suspectus Olympum. et iacuere simul ceu fusa cadavera leto. turn pater omnipotens, rerum cui summa potestas, iIIe sed ad matres tali cum voce profatur: 10 aera dimovit tenebrosum et dispulit umbras 10 'vestra pavor nulIus quatiens nunc corda fatiget: et medium luci atque umbris iam dividit orbem. nam manifesta fides sanctum vos quaerere corpus, sidera cuncta notat tacito labentia caelo, quod crucis in ligno scelerata insania fixit. intentos volvens oculos, qua parte calores surrexit Christus aeternaque lumina vitae austrinos tulerit, quae terga obverterit axi. corpore cum sancto devicta morte recepit. 1 5 postquam cuncta videt caelo constare sereno 15 visere iam vobis licitum est, quod sede sepulchri omnipotens, steIlis numeros et nomina fecit nulla istic iaceant fuerant quae condita membra. temporibusque parem diversis quattuor annum dicite praeterea celeri properoque recursu aestusque pluviasque et agentes frigora ventos. discipulis, Christum remeasse in luminis oras, atque ut haec certis possimus discere sign is, inque Galilaeam laetum praecedere terram.' 20 vere tument terrae et genitalia semina poscunt 20 his dictis visisque animos perfuderat ardens ac medio tostas aestu terit area fruges laetitia attonitis stupor ancipitique pavore. et varios ponit fetus autumnus et atra denique praecipiti celebrantes gaudia cursu venit hiemps: teritur Sicyonia baca trapetis: talia discipulis referunt tumulumque relinquunt. atque in se sua per vestigia volvitur ann us. ecce iteris medio clarus se ostenditlesus 25 et fidas matres blandus salvere iubebat. occurrunt iIIae et genibus plantisque prehensis victorem leti pavidae veneranturlegum.

2 3 C. VETTIUS AQUILINUS IUVENCUS HILARY OF POITIERS talibus ille dehinc praeceptis pectora firmat: Cernit tamen, quod Iohannes in desertis praedicet 'mentibus absistat fidei pavor omnis et ista 30 aquis mersans in Iordanis cunctis paenitentiam, 20 fratribus en nostris propere mandata referte. quam sequatur confessorum criminum remissio. nostri conspectus si cura est, ite volentes inque Galilaeam propere transcurrite terram.' Inter turbas, quae frequenter mergebantur, accipit vocem e caelo praedicantem: 'meus est hic filius, hunc audite, hic dilectus, in quo mihi complacet.' HILARY OF POITIERS Cernit hominem, cernit corpus quod Adae perlexerat, 25 5 Hy mn nihil ultra vox honoris aff'erebat desuper, scit terrenam subiacere mortis legi originem. )\DAE carnis gloriosa et caduci corporis Ad temptandum multas artes priscae fraudis commovet, n in caelesti rursum Adam concinamus proelia, quaerit audax, tempus quid sit ••.• per quae primum Satanas est Adam victus in novo.

Hostis fallax saeculorum et dirae mortis artifex ANONYMOUS iam consiliis toto in orbe viperinis consitis 5 C·370 nil ad salutem praestare spem humanam existimat. 6 The Life of Christ Gaudet aris, gaudet templis, gaudet sanie victimae, YMNUM dicat turba fratrum, hymnum cantus gaudet falsis, gaudet stupris, gaudet belli sanguine, personet, gaudet caeli conditorem ignorari gentibus. ChristoH regi concinnantes laudes demus debitas. Inter tanta dum exsultat nostrae cladis funera, 10 tu Dei de corde verbum, tu via, tu veritas, Deo audit in excelsis nuntiari gloriam Iesse virga tu vocaris, te leonem legimus. et in terra pacem hominum voluntatis optimae. dextra patris, mons et agnus, angularis tu lapis, 5 sponsus idem, El, columba, fiamma, pastor, ianua; Terret coetus angelorum laetus ista praedicans, in prophetis inveniris, nostro natus saeculo. terret Christum terris natum nuntians pastoribus, ante saecla tu fuisti factor primi saeculi, magnum populis hinc futurum desperatis gaudium. 15 factor caeli, terrae factor, congregator tu maris, omniumque tu creator quae pater nasci iubet, 10 Errat partes in diversas tantis rebus anxius, virginis receptus membris Gabrielis nuntio. quaerit audax et, quis hie sit tali dignus nuntio, crescit alvus prole sancta; nos monemur credere nihil ultra, quam commune est, terris ortum contuens. rem novam nec ante visam, virginem puerperam.

4 5 ANONYMOUS ANONYMOUS tunc magi stellam secuti primi adorant parvulum linteo rudi ligatum cum dolore condidit. miIites servare corpus Annas princeps praecipit, oif"erentes tus et aurum, digna regi munera. 1 5 mox Herodi nuntiatum invidens potentiae; ut videret si probaret Christus quod spoponderat; turn iubet parvos necari, turbam facit martyrum: angelum Dei trementes veste amictum candida, fertur infans occulendus, Nili flumen quo fluit, qui candore c1aritatis vellus vicit sericum, so qui refertur post Herodem nutriendus Nazareth. demovet saxum sepulcro surgens Christus integer: multa parvus, mu Ita adultus signa fecit caelitus, 20 haec videt Iudaea, mendax haec negat cum viderit. quae latent et quae leguntur, coram multis testibus. feminae primum monentur salvatorem vivere, praedicans caeleste regnum dicta factis adprobat: quas salutat ipse maestas, complet tristes gaudio, debiles facit vigere, caecos luce illuminat, seque a mortuis paterna suscitatum dextera ss verbis purgat leprae morbum, mortuos resuscitat; tertia die redisse nuntiat apostolis. vinum quod deerat hydriis mutuari aquam iubet, mox videtur a beatis quos probavit fratribus; nuptiis mere retentis propinando populo; quod redisset ambigentes intrat cIausis ianuis. pane quino, pisce bino quinque pascit milia, dat docens praecepta legis, dat divinum spiritum, 60 et refert fragmenta cenae ter quaternis corbibus, spiritum Dei, perfectae trinitatis vinculum. turba ex omni discumbente iugem laudem pertulit. praecipit totum per orbem baptizare credulos, nomen patris invocantes, confitentes filium, duodecim viros probavit, per quos vita discitur, 30 ex quis unus invenitur Christi Iudas traditor: (mysticam fidem revelat) unctos sancto spiritu, instruuntur missi ab Anna proditoris osculo: fonte tinctos, innovatos, filios factos Dei. innocens captus tenetur nee repugnans ducitur, ante lucem turba fratrum concinnemus gloriam, sistitur, falsis grassatur oif"erendus Pontio; qua docemur nos futuros sempiterno saeculo; nos cantantes et precantes quae futura credimus, discutit obiecta praeses, nullum crimen invenit; 3S sed cum turbae Iudaeorum pro salute Caesaris immensamque maiestatem concinnemus uniter, dicerent Christum necandum, turbis sanctus traditur: ante lucem nuntiemus Christum regem saeculo: impiis verbis grassatur; sputa, flagra sustinet, galli cantus, galIi plausus proximum sentit diem. scandere crucem iubetur, innocens pro noxiis; ante lucem decantantes Christum regem Dominum, morte carnis quam gerebat mortem vicit omnium. qui in illum recte credunt regnaturi cum eo. turn Deum c1amore magno patrem pendens invocat: gloria patri ingenito, gloria unigenito, mors secuta membra Christi laxat, stricta vincula; simul cum sancto spiritu in sempiterna saecula. vela templum scissa pandunt, nox obscurat saeculum, excitantur de sepulcris dudum c1ausa corpora. adfuit Ioseph beatus; corpus myrrha perlitum, 45 6 7 ST. AMBROSE Hoc excitatus lucifer POPE DAMASVS solvit polum caligine, 10 d. 384 hoc omnis erronum chorus 7 The Ep itaph he composed fo r himself vias nocendi deserit. VI gradiens pelagi fiuctus compressit amaros, vivere qui praestat morientia se ina terrae, � Hoc nauta vires colligit solvere qui potuit letalia vincula mortis, Q pontique mitescunt freta, post tenebras fratrem, post tertia lumina solis . hoc ipse petra ecclesiae IS ad superos iterum Marthae donare soron, 5 canente culpam diluit. post cineres Damasum faciet quia surgere credo.

8 Epitaph forSt. Tiburtius, Martyr Surgamus ergo strenue, gallus iacentes excitat, EMPORE quo gladius secuit ia viscera atris, et somnolentos increpat, � . � T egregius martyr contempto prmclpe mundl gallus negantes arguit. 20 aetheris alta petit Christo comitante beatus: hic tibi sanctus honor semper laudesque manebunt. Gallo canente spes redit, care Deo, ut foveas Damasum precor, alme Tiburti. 5 aegris salus refunditur, mucro latronis conditur, ST. AMBROSE lapsis fides revertitur. d·397 9 Hy mn at Cockcrow Iesu, labentes respice 25 TERNE rerum conditor, et nos videndo corrige; noctem diemque qui regis si respicis, lapsus cadunt, Ret temporum das temp�ra, fietuque culpa solvitur. ut alleves fastidium.

Praeco diei iam sonat, 5 Tu lux refulge sensibus noctis profundae pervigil, mentisque somnum discute, 30 nocturna lux viantibus, te nostra vox primum sonet, a nocte noctem segregans. et ora solvamus tibi. 8 9 ST. AMBROSE ST. AMBROSE

Laetus dies hic transeat, :t5 IO Hy mn at Dawn pudor sit ut diluculum, PLENDOR paternae gloriae, fides velut meridies, de luce lucem proferens, crepusculum mens nesciat. luxS lucis et fons luminis, dies dierum illuminans, Aurora cursus provehit, aurora totus prodeat, 30 Verusque sol, illabere 5 in patre totus filius micans nitore perpeti et totus in verbo pater. iubarque sancti spiritus infunde nostris sensibus. II Hy mn at the lighting of the Lamps Votis vocemus et patrem, EUS, creator omnium patrem perennis gloriae, 10 polique , vestiens patrem potentis gratiae, diemD decoro lumine, culpam releget lubricam. noctem soporis gratia,

Informet actus strenuos, Artus solutos ut quies dentem retundat invidi, reddat laboris usui casus secundet asperos, 15 mentesque fessas allevet donet gerendi gratiam. luxusque solvat anxios;

Mentem gubernet et regat Grates peracto iam die casto, fideli corpore, et noctis exortu preces, 10 fides calore ferveat, voti reos ut adiuves, fraudis venena nesciat. :to hymnum canentes solvimus.

Christusque noster sit cibus, Te cordis ima concinam, potusque noster sit fides, te vox sonora concrepet, laeti bibamus sobriam te diligat castus amor, 15 ebrietatem spiritus. te mens adoret sobria. 10 II ST. AMBROSE ST. AMBROSE Ut, cum profunda clauserit Non ex virili semine diem caligo noctium, sed mystico spiramine 10 fides tenebras nesciat, verbum Dei factum est caro, et nox fide reluceat. 2.0 fructusque ventris floruit.

Dormire mentem ne sinas, Alvus tumescit virginis, dormire culpa noverit, claustrum pudoris permanet, castos fides refrigerans vexilla virtu turn mican somni vaporem temperet. t, IS versatur in ternplo Deus.

Exuta sensu lubrico 2.S te cordis aIta somnient, Procedat e thalamo suo nec hostis invidi dolo pudoris aula regia, pavor quietos suscitet. geminae gigas substantiae alacris ut currat viam. 2.0 Christum rogemus et patrem, Christi patrisque spiritum, 30 unum potens per omnia, Egressus eius a patre, fove precantes, trinitas. regressus eius ad patrem, excursus usque ad inferos, recursus ad sedem Dei.

I2 Hy mn for Christmas Eve Aequalis aeterno patri, 25 NTENDE, qui regis Israel, carnis tropaeo cingere, I super Cherubim qui sedes, infirma nostri corporis appare Ephrem coram, excita virtute firmans perpeti. potentiam tuam et veni.

Praesaepe iam fulget tuum, Veni, redemptor gentium, S ostende partum virginis; lumenque nox spirat suum, 30 miretur omne saecu lum, quod nulla nox interpolet talis decet partus Deum. fideque iugi luceat.

12. 13 ANONYMOUS Magnus illis dicet judex 'Cum iuvistis pauperes, ANONYMOUS panem, domum, vestem dantes, me iuvistis humilem.' C·400 I3 The Last Judgement Nec tardabit a sinistris loqui iustus arbiter 25 'In gehennae maledicti flammas hinc discedite; }\PPAREBIT repentina dies magna Domini, n fur obscura velut nocte improvisos occupans. Obsecrantem me audire despexistis mendicum, Brevis totus tum parebit prisci luxus saeculi, nudo vestem non dedistis, neglexistis languidum.' totum simul cum darebit praeterisse saeculum. Peccatores dicent 'Christe, quando te vel pauperem, Clangor tubae per quaternas terrae plagas concinens 5 te, rex magne, vel infirmumcontemnentes sprevimus?' 30 vivos una mortuosque Christo ciet obviam. Quibus contra iudex altus 'Mendicanti quamdiu De caelesti iudex arce, maiestate fulgidus, opem ferre neglexistis, me sprevistis improbi.' daris angelorum choris comitatus aderit. Retro ruent tunc iniusti ignes in perpetuos, Erubescet orbis lunae, sol et obscurabitur, vermis quorum non moritur, ignis nee restinguitur, stellae cadent pallescentes, mundi tremet ambitus. 10 Satan atro cum ministns quo renetur carcere, 35 . Flamma ignis anteibit iusti vultum iudicis, fletusubi mugitusque, strident omnes dentibus. caelos, terras et profundi fluctus maris devorans. Tunc fideles ad caelestem sustollentur patriam, Gloriosus in sublimi rex sedebit solio; choros inter angelorum regni petent gaudia. angelorum tremebunda circumstabunt agmina. Urbis summae Ierusalem introibunt gloriam, Ruius omnes ad electi colligentur dexteram, 15 pravi pavent a sinistris, hoedi velut fetidi. vera lucis atque pacis in qua fulget visio, 'lte' dicet rex a dextris 'regnum caeli sumite, Xristum regem iam paterna daritate splendidum pater vobis quod paravit ante omne saeculum; ubi celsa beatorum contemplantur agmina. Karitate qui fraterna me iuvistis pauperem, Y dri fraudes ergo cave, infirmantessubleva, karitatis nunc mercedem reportate divites.' 20 aurum temne, fuge luxus, si vis astra petere.

Laeti dicent 'quando, Christe, pauperem te vidimus? Zona dara castitatis lumbos nunc praecingere, 45 te, rex magne, vel egentem miserati fuimus?' in occursum magni regis fer ardentes lampades. 14 15 NICETAS OF REMESIANA

et laudamus nomen tuum in saeculum et in saeculum saeculi. NICETAS OF REMESIANA dignare, Domine, die isto sine peccato nos custodire. 25 f1.400 I Te Deum laudamus miserere nostri, Domine, miserere nostri. 4 fiat misericordia tua, Domine, super nos quemadmodum E DEUM laudamus, te Dominum confitemur. speravimus in te. T te aeternum patrem omnis terra veneratur. tibi omnes angeli, tibi caeli et universae Potestates, AURELlUS PRUDENTIUS CLEMENS tibi Cherubin et Seraphin incessabili voce proclamant d. c. 405 Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth. 5 I Preface to the Cathemerinon pleni sunt caeli et terra maiestate gloriae tuae. S te gloriosus Apostolorum chorus, ER quinquennia iam decem, te Prophetarum laudabilis numerus, P ni fallor, fuimus: septimus insuper te Martyrum candidatus laudat exercitus, annum cardo rotat, dum fruimur sole volubili. te per orbem terrarum sancta confitetur ecclesia, 10 Instat terminus, et diem patrem immensae maiestatis, vicinum senio iam Deus adplicat. venerandum tuum verum unigenitum filium, quid nos utile tanti spatio temporis egimus ? sanctum quoque paraclitum spiritum. tu rex gloriae, Christe, tu patris sempiternus es filius. Aetas prima crepantibus tu ad liberandum suscepturus hominem non horruisti flevit sub ferulis: mox docuit toga 1 virginis uterum. 5 infectum vitiis falsa loqui, non sine crimine. tu devicto mortis aculeo aperuisti credentibus regna caelorum. Tum lasciva protervitas 10 tu ad dexteram Dei sedens in gloria patris iudex crederis et luxus petulans (heu pudet ac piget) esse venturus: foedavit iuvenem nequitiae sordibus ac luto.

te ergo quaesumus, tu is famulis subveni ; Exin iurgia turbidos quos pretioso sanguine redemisti, armarunt animos et male pertinax 2.0 aeterna fac cum sanctis tuis in gloria munerari. vincendi studium subiacuit casibus asperis. 1 5 salvu m fac populum tuum, Domine, et benedic here­ ditati tuae, Bis legum moderamine et rege eos et extolle illos usque in aeternum. frenos nobilium reximus urbium, per singulos dies benedicimus te, ius civile bonis reddidimus, terruimus reos.

16 17 AURELlUS PRUDENTlUS CLEMENS AURELlUS PRUDENTlUS CLEMENS Tandem militiae gradu evectum pietas principis extulit 20 I6 Hy mn at Cock-crow adsumptum propius stare iubens ordine proximo. LES diei nuntius Haec dum vita volans agit, A lucem propinquam praecinit: inrepsit subito canities seni nnos excitator mentium oblitum veteris me Saliae consulis arguens, iam Christus ad vitam vocat.

Sub quo prima dies mihi: 25 Auferte, clamat, lectulos, 5 quam multashi ernes volverit et rosas aegros, soporos, desides: pratis post glaciem reddiderit, nix capitis probat. castique recti ac sobrii Numquid talia proderunt vigilate, iam sum proximus. carnis post obitum vel bona vel mala, cum iam, quidquid id est, quod fueram, mors Post solis ortum fulgidi aboleverit? 30 serum est cu bile spernere, 10 Dicendum mihi: quisquis es, ni parte noctis addita mundum, quem coluit, mens tua perdidit: tempus labori adieceris. non sunt illa Dei, quae studuit, cuius habeberis. Vox ista, qua strepunt ayes Atqui fine sub ultimo stantes sub ipso culmine peccatrix anima stultitiam exuat: 35 paulo ante quam lux emicet, saltem voce Deum concelebret, si meritis nequit: nostri liguraest iudicis. Hymnis continuet dies, nec nox ulla vacet, quin Dominum canat: Tectos tenebris horridis pugnet contra hereses, catholicam discutiat fidem, stratisque opertos segnibus Conculcet sacra gentium: suadet quietem linquere labem, Roma, tuis inferat idolis, fO iam iamque venturo die: :to carmen martyribusdevoveat, laudet apostolos. Ut, cum coruscis flatibus 'Haec dum scribo vel eloquor, aurora caelum sparserit, omnes labore exercitos vinclis 0 utinam corporis emicem liber, quo tulerit lingua sono mobilis ultimo. 4S confirmetad spem luminis. 18 19 AURELlUS PRUDENTIUS CLEMENS AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

Hie somnus ad tempus datus 2.5 Fit namque peccatum prius est1C/rmamortis perpetis, quam praeco lucis proximae peccata ceu nox horrida inlustret humanum genus 55 cogunt iacere ac stertere. finemquepeccandi ferat. Sed vox ab alto culmine Flevit negator denique Christi docentis praemonet, 30 ex ore prolapsum nefas, adesse iam lucem prope, cum mens maneret innocens ne mens sopori serviat: animusque servaret fidem. 60 Ne somnus usquead terminos Nee tale quidquam postea vitae socordis opprimat linguae locutus lubrico est, pectus sepultumcrimine 35 cantuque galli cognito et lucis oblitum suae. peccare iustus destitit.

Ferunt vagantes daemonas lnde est quod omnes credimus, 65 laetos tenebris noctium illo quietis tempore, galla canente exterritos quo gallus exultans canit, sparsim timere et cedere. Christum redisse ex inferis. lnvisa nam vicinitas Tunc mortis oppressus vigor, lucis, salutis, numinis tunc lex subacta est tartari, 70 rupto tenebrarum situ tunc vis diei fortior noctis fugat satellites. noctem coegit cedere.

Hoc esse signum praescii 45 lam iam quiescant inproba, norunt repromissae spei, iam culpa furva obdormiat, qua nos soporis liberi iam noxa letalis suum 75 speramus adventum Dei. perpessa somnum marceat. Quae vis sit huius alitis, Vigil vicissim spiritus salvator ostendit Petro, SO quodcunque restat temporis, ter antequam gallus canat dum meta noctis 'clauditur, sese negandum praedicans. stans ac laborans excubet. 80

20 21 AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

lesum ciamus vocibus o trinitatis huius 5 Hentes, precantes, sobrii, vis una, lumen unum, intenta supplicatio Deus ex Deo perennis, dormire cor mundum vetat. Deus ex utroque missus.

Fluxit labor diei, Sat convolutis artubus 85 redit et quietis hora, 10 sensum profunda oblivio blandus sopor vicissim pressit, gravavit, obruit fessos· relaxat artus. vanis vagantem somniis. Mens aestuans procellis Sunt nempe falsa et frivola, curisque sauciata quae mundiali gloria totis bibit medullis IS ceu dor�ientes egimus: obliviale poclum ...• vigilemus, hic est veritas. Cultor Dei, memento Aurum, voluptas, gaudium, te fontis et lavacri opes, honores, prospera, rorem subisse sanctum, quaecunque nos inHant mala: 95 te chrismate innotatum. :1.0 lit mane, nil sunt omnia. Fac, cum vocante somno Tu, Christe, somnum dissice, castum petis cubile, tu rumpe noctis vincula, frontem locumque cordis tu solve peccatum vetus crucis ligura signet. novumque lumen ingere. 100 Crux pellit omne crimen, :1.5 fugiunt crucem tenebrae: tali dicata signa I7 Hy mn before Sleep mens Huctuare nescit.

ES, pater supreme, Procul, 0 procul vagantum R. . quem nemo vidit unquam, portenta somniorum, 30 patrisque sermo Christe, procul esto pervicaci et spiritus benigne. praestigiator astu !

:1.:1. 2.3 AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

o tortuose serpens, Sic semina sicca virescunt 5 qui mille per meandros iam mortua iamque sepulta, fraudesque flexuosas 35 quae reddita caespite ab imo agitas quieta corda, veteres meditantur aristas.

Discede, Christus hie est, Nunc suscipe, terra, fovendum hie Christus est, liquesce: gremioque hunc concipe molli: 10 signum, quod ipse nosti, hominis tibi membra sequestro damnat tuam catervam. generosa et fragmina credo.

Corpus licet fatiscens Animae fuit haec domus olim iaceat recline paullum, cui nobilis ex patre fons est" Christum tamen sub ipso fervens habitavit in istis 15 meditabimur sopore. sapientia principe Christo.

Tu depositum tege corpus; I8 The Innocents non inmemor ille requiret sua munera fictor et auctor, AL VETE, flores martyrum, propriique aenigmata vuItus. zo S quoS-lucis ipso in limine Christi insecutor sustulit, Veniant modo tempora iusta, ceu turbo nascentes rosas: cum spem Deus inpleat omnem:

Vos prima Christi victima, 5 reddas pa:tefacta necesse est, grex immolatorum tener, qualem tibi trado figuram. aram ante ipsam simplices 2 Non, si cariosa vetustas 5 palma et coronis luditis. dissolverit ossa favillis, fueritque cinisculus arens I9 Hy mn forth e Burial ofth e Dead minimi mensura pugilli:

AM maesta quiesce querela, Nee, si vaga flamina et aurae lacrimas suspendite matres, vacuum per inane volantes nullusI sua pignora plan gat, tulerint cum pulvere nervos, mors haec reparatio vitae est. hominem periisse licebit.

24- 25 AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

Sed dum resolubile corpus Christus est, quem rex sacerdos adfuturum protinus revocas, Deus, atque reformas, infulatus concinebat voce, chorda et tympano, 5 quanam regione iubebis 3S spiritum caelo infiuentem per medullas hauriens. animam requiescere puram? Facta nos et iam probata pangimus miracula; Gremio senis addita sancti testis est orbis, nec ipsa terra quod vidit negat, recubabit, ut est Eleazar, comminus Deum docendis proditum mortalibus. quem fioribus undique septum Corde natus ex parentis ante mundi exordium, 10 dives procul aspicit ardens. alpha et W cognominatus, ipse fons et clausula Sequimur tua dicta, redemptor, omnium quae sunt, fuerunt, quaeque post futura sunt. qui bus atra morte triumphans et creata, dixit ipse et facta sunt tua per vestigia I)landas Ipse iussit . machma, socium crucis ire latronem. terra, caelum, fossa ponti, trina rerum globo. quaeque in his vigent sub alto solis et lunae IS Patet ecce fidelibus ampli 45 via lucida iam paradisi, Corporis formam caduci, membra morti obnoxia licet et nemus illud adire induit, ne gens periret primoplasti ex germine, homini quod ademerat anguis. merserat quem lex profundo noxialis tartaro.

Illic precor, optime ductor, o beatus ortus ille, virgo cum puerpera famulam tibi praecipe mentem so edidit nostram salutem feta sancto spiritu, 2.0 genitali in sede sacrari, et puer redemptor orbis os sacratum protulit. quam liquerat exul et errans. Psallat altitudo caeli, psallite omnes angeli, Nos tecta fovebimus ossa quidquid est virtutis usquam psallat in laudem Dei; violis et fronde frequenti, nulla linguarum silescat, vox et omnis consonet. titulumque et frigida saxa 55 liquido spargemus odore. Ecce quem vates vetustis concinebant saeculis, 2.5 quem prophetarum fideles paginae spoponderant, 20 Hy mn forEver y Hour emicat promissus olim; cuncta collaudent eum •...

A, puer, plectrum, choreis ut canam fidelibus Te senes et te iuventus, parvulorum te chorus� D dulce carmen et melodum, gesta Christi insignia; turba matrum virginumque, simplices puellulae, 30 hunc camena nostra solum pangat, hunc laudet lyra. voce concordes pudicis perstrepant concentibus.

2.6 AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

Fluminum lapsus et undae, litorum crepidines, Carpite purpureas violas imber, aestus, nix, pruina, silva et aura, nox, dies, sanguineosque crocos metite; omnibus te concelebrent saeculorum saeculis. non caret his genialis hiems, laxat et arva tepens glades ZI S. Eulalia's Tomb at Merida floribus ut cumulet calathos. 30 Ista comantibus e foliis ERMINE nobilis Eulalia, munera virgo puerque date: mortis et indole nobilior, ast ego serta choro in medio EmeritamG Sllcra virgo suam, texta feram pede dactylico, cuius ab ubere progenita est, vilia, marcida, festa tamen. 3S ossibus ornat, amore colit. S Sic venerarier ossa libet, Proximus occiduo locus est, ossibus altar et impositum: qui tulit hoc decus egregium, illa Dei sita sub pedibus urbe potens, populis locuples, prospicit haec populosque suos sed mage sanguine martyrii carmine propitiata fovet. virgineoque potens titulo.... 10

Nunc locus Emerita est tumulo zz Julian the Ap ostate clara colonia Vettoniae, quam memorabilis amnis Ana x quo mortalem praestrinxit spiritus alvum, praeterit et viridante rapax E .piritus ille Dei, Deus et se corpore matris gurgite moenia pulchra lavat. induit atque hominem de virginitate creavit: Delphica damnatis tacuerunt sortibus antra, Hie ubi marmore perspicuo non tripodas cortina tegit, non spumat anhelus S atria luminat alma nitor fata Sibyllinis fanaticus edita libris. et peregrinus et indigena, perdidit insanos mendax Dodona vapores, relliquias cineresque sacros mortua iam mutae lugent oracula Cumae, servat humus veneranda sinu. :to nee responsa refert Libycis in Syrtibus Ammon: Tecta corusca super rutilant ipsa suis Christum Capitolia Romula maerent 10 de laquearibus aureolis principibus lucere Deum destructaque templa saxaque caesa solum variant, inperio cecidisse ducum: iam purpura supplex floribus ut rosulenta putes stemitur Aeneadae rectoris ad atria Christi, prata rubescere multimodis. vexillumque crucis summus dominator adorat.

:t8 :t9 AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS ST. AUGUSTINE

principibus tamen e cunctis non defuit unus, 1 5 Bonus auditor fortasse quaerit, qui ruperint rete. 15 me puero, ut memini, ductor fortissimus armis, homines multum superbi, qui iustos se dicunt esse. conditor et legum, celeberrimus ore manu que, sic fecerunt conscissuram et altare contra altare. consultor patriae, sed non consultor habendae diabolo se tradiderunt, cum pugnant de traditione relligionis, arnans tercentum milia divum. et crimen quod commiserunt in alios volunt transferre.

perfidus ille Deo, quamvis non perfidus orbi, 10 ipsi tradiderunt libros et nos audent accusare, 10 augustum caput ante pedes curvare Minervae ut peius committant sceIus quam quod commiserunt ante. fictilis et soleas Iunonis lambere, plantis qui possent causam librorum excusare de timore, Herculis advolvi, genua incerare Dianae: quo Petrus Christum negavit, dum terreretur de morte, quin et Apollineo frontem submittere gypso, modo quo pacto excusabunt factum altare contra altare 1 aut Pollucis equum suffire ardentibus extis. 15 et pace Christi conscissa ut spem ponant �n homine, 15 quod persecutio non fecit, ipsi fecerunt in pace. Omnes qui gaudetis de pace, modo verum iudicate. ST. AUGUSTINE d· 430 PAULINUS OF NOLA 23 From his Psalm against th e Donatists d. 431 His Aff ection fo Y' Ausonius Omnes qui gaudetis de pace, modo verum iudicate. GO te per omne quod datum mortalibus ABUNDANTIA peccatorum solet fratres conturbare. et destinatum saeculum est, n propter hoc Dominus noster voluit nos praemonere E claudente donec continebor corpore, comparans regnum caeIorum reticulo misso in mare. discernar orbe quamlibet, cOllgregavit multos pisces omne genus hinc et inde. 5 nec orbe longe nee remotum lumine 5 quos cum traxissent ad litus; tunc coeperunt separare, tenebo fibris insitum: bonos in vasa miserunt, reliquos malos in mare. videbo corde, mente complectar pia quisquis novit evangeIium, recognoscat cum timore. ubique praesentem mihi. videt reticulum ecclesiam, videt hoc saeculum mare; et cum solutus corporali carcere genus autem mixtum piscis iustus est cum peccatore ; 10 terraque provolavero, 10 saeculi finis est litus: tunc est tempus separare; quo me locavit axe communis pater, qui modo retia ruperunt, multum dilexerunt mare ; illic quoque animo te geram ; vasa sunt sedes sanctorum, quo non possunt pervenire. neque finis idem qui meo me corpore Omnes qui gaudetis de pace, modo verum iudicate. et arnore laxabit tuo.

30 3 1 PAULINUS OF NOLA PAULINUS OF NOLA

mens quippe, lapsis quae superstea artubus de stirpe durat caeliti, Th e Nightingale sensus necesse est simul et adfectus suos illam teneat aeque ut vitam suam, j\DNUE, fo ns verbi, verbum Deus, et velut et ut mori, sic oblivisci non capit, .l"l.. me modo veris avem dulci fa c voce canorum, perenne vivax et memor. 10 quae viridi sub fr onde latens solet avia rura multimodis mulcere modis linguamque per unam fu nciere non unas mutate carmine voces, S unicolor plumis ales, sed picta loquellis. nunc teretes rotat illa modos, nunc sibila longis 25 The Feast of St. Felix is his Springtime ducit acuta Bonis, rursum quasi flebile carmen ER avibus voces aperit, mea lingua suum ver inchoat et subito praecidens fine querellam V natalem Felicis habet, quo lumine et ipsa adtonitas rupto modulamine decipit aures. 10 floret hiems populis gaudentibus; et licet atro fr igore tempus adhuc mediis hiberna pruinis ducat, concretum terris canentibus annum, S 27 Ep ithalamium forIulia nus and Titla ista luce tamen nobis pia gaudia laetum ver fa ciunt. cedit pulsis a pectore curis £'""'QNCORDES animae casto sociantur amore, maeror, hiems animi; fugiunt a corde sereno V virgo puer Christi, virgo puella Dei. nubila tristitiae. sicut cognoscitamicos Christe Deus, pariles duc ad tua fr ena columbas mitis hirundo dies et pinnis candida nigris 10 et moderare levi subdita colla iugo. ales et illa piae turtur cognata columbae, namque tuum leve, Christe, iugum est, quod prompta nee nisi vere novo resonant acalanthida dumi, voluntas S quaeque sub hirsutis mutae modo saepibus errant suscipit et fa ciIi fe rt amor obsequio. mox reduci passim laetantur vere volucres, invitis gravis est castae pia sarcina legis, tam variae linguis quam versicoloribus alis: IS dulce piis onus est vincere carnis opus. sic et ego hunc agnosco diem, quem sancta quotannis absit ab his thalamis vani lascivia vulgi, fe sta novant iusto magni Felicis honore. lUDO Cupido Venus, nomina luxuriae. 10 nunc placidum mihi ver gaudente renascitur anno, sancta sacerdotis venerando pignora pacto nunc libet ora modis et carmina solvere votis iunguntur; coeant pax pudor et pietas. vocibus et vernare novis. Deus, influe cordi, 10 Christe, mea et superis sitientem fo ntibus exple.

31 33 ST. SECHNALL

Gloriam habet cum Christo, honorem in saeculo, 25 ST. SECHNALL qui ab omnibus ut Dei veneratur angelus, d· 447 quem Deus misit ut Paulum ad gentes apostolum, 28 Hy mn on St. Patrick ut hominibus ducatum praeberet regno Dei.

J\UDITE, omnes amantes Deum, sancta merita Humilis Dei ob metum spiritu et corpore, n viri in Christo beati, Patricii episcopi, super quem bonum ob actum requiescit Dominus, 30 quomodo bonum ob actum similatur angelis cuiusque iusta in carne Christi portat stigmata perfectamque propter vitam aequatur apostolis. et cuius sola sustentans gloriatur in cruce.

Beata Christi custodit mandata In omnibus, 5 Impiger credentes pascit dapibus caelestibus, cuius opera refulgent dara inter homines, ne qui videntur cum Christo, in via de.fi ciant ; sanctumque cuius sequuntur exemplum mirificum, quibus erogat ut panes verba evangelica, 35 unde et in caelis patrem magnificant Dominum. et cuius multiplicantur ut manna in manibus.

Cons tans in Dei timore et fide immobilis, Kastam q�i custodit carnem ob amorem Domini, super quem aedificatur, ut Petrus, ecdesia, 10 quam carnem t�mplum paravit sanctoque spiritui, cuiusque apostolatum a Deo sortitus est, a quo constanter cum mundis possidetur actibus, in cuius portae adversum inferni non praevalent. quam ut hostiam placentem vivam off'ert Domino. 40

Dominus ilIum elegit, ut doceret barbaras Lumenque mundi accensum ingens evangelicum, nationes et piscaret per doctrinae retia, in candelabro levatum, toto fulgens saeculo, et de saeculo credentes traheret ad gratiam, 1 5 civitas regis munita, supra montem posita, Dominum qui sequerentur sedem ad aetheream. copia in qua est multa, quam Dominus possidet.

Electa Christi talenta vendit evangelica, Maximus namque in regno caelorum vocabitur, 45 quae Hibernas inter gentes cum usuris exigit, qui, quod verbis docet sacris, factis adimplet bonis ; navigii huius laboris tum operae pretium bono praecedit exemplo formaque fidelium, cum Christo regni caelestis possessurus gaudium. 20 mundoque in corde habet ad Deum fiduciam.

Fidelis Dei minister insignisque nuntlus Nomen Domini audenter adnuntiat gentibus, apostolicum exemplum formamque praebet bonis, quibus lavacri salutis aeternam dat gratiam, 50 qui tam verbis quam et factis plebi praedicat Dei, pro quorum orat delictis ad Deum cotidie, ut, quem dictis non convertit, actu provocet bono. pro qui bus ut Deo dignas immolatque hostias.

34 35 ST. SECHNALL ST. SECHNALL

Omnem pro divina lege mundi spernit gloriam, Xristus illum sibi legit in terris vicarium, qui cuncta ad eius mensam aestimat quisquilia, de gemino captivos liberat se itio, qui � . nee ingruenti movetur munq.i huius fu lmine, 55 plerosque de servitute quos redemlt hommum, . . . . sed in adversis laetatur, cum pro Christo patitur. innumeros de zabuh absolvlt dommlO.

Pastor bonus et fide1is gregis evangelici, Ymnos cum apocalypsi psalmosque cantat Dei, 85 quem Deus Dei elegit custodire populum quosque ad aedificandum D i tractat po u�um, � . � suamque pascere plebem divinis dogmatibus, quam legem in trinitate saCrl credIt nomml�, pro qua ad Christi exemplum suam tradit animam. 60 tribusque personis unam docetque substant1am.

Quem pro m�ritis salvator provexit pontificem, Zona Domini praecinctus die bus ac noctibus ut in caelesti moneret clericos militia, sine intermissione Deum orat Dominum, 90 caelestem qui bus annonam erogat cum vestibus, cuius ingentis laboris percepturus praemium quod in divinis impletur sacrisque adfatibus. cum apostolis regnabit sanctus super Israhe1.

Regis nuntius invitans credentes ad nuptias, qui omatur vestimento nuptiali indutus, ANONYMOUS qui cae1este haurit vinum in vasis caelestibus propinansque Dei plebi spiritale poculum. In Time ofDrou ght

Sacrum invenit thesaurum sacro in volumine QUALENT arva soli pulver multo, ' . � salvatorisque in carne deitatem pervidet, 70 pallet siccus ager, terra fa t1sclt, quem thesaurum emit sanctis perfectisque meritis ; Snullus ruris honos, nulla venustas, llra/ltl vocatur huius anima, 'fJit/tllJ Dtuf/I'. quando nulla viret gratia fiorum.

Testis Domini fidelis in lege catholica, Tellus dura sitit nescia roris, 5 cuius verba sunt divinis condita oraculis, fo ns iam nescit aquas, fiumina cursus, ne humanae putrent cames esaeque a vermibus, 75 herbam nescit humus, nescit aratrum, sed caelesti saliantur sapore ad victimam. magno rupta patet turpis hiatu.

Verus cuItor et insignis agri evangelici, Aestu fe rvet humus, igneus ardor cuius semina videntur Christi evangelia, ipsas urit ayes, fr ondea rami 10 quae divino serit ore in aures prudentium, fe ssis tecta negant, pulvis harenae quorumque corda ac mentes sancto arat spiritu. 80 sicco despuitur ore viantis.

36 37 ANONYMOUS ANONYMOUS Aeterne genitor, gloria Christo Ventis ora .ferae, bestia ventis, semper cum genito sit tibi, sancto captantesque viri Hamina ventis' compar spiritui, qui Deus unus ventis et volucres ora recludunt IS pollens perpetuis inclite saeclis. hac mulcere sitim fraude volentes.

Fetus cerva suos, pignora cerva, fetus cerva siti fessa recusat, CAELIUS SEDULIUS C. 450 fetus �erva pios maesta 'l!hlquit, quaesltam quoniam non vehit herbam. 20 30 A solis or/us, cardine

Venerunt iuvenes pocula noti SOLlS ortus cardine adusque terrae limitem quaer�ntes putei, lymphaque fugit, A Christum canamus principem, et VaslS vacuis tecta revisunt Hetus, heu, proprios ore bib�ntes. natum Maria virgine. Beatus auctor saeculi 5 Bos praesepe suum linquit inane 25 servile corpus induit, pratorumque volens carpere gramen ut carne carnem liberans nudam versat humum, sic pecus omne non petderet, quod condidit. fraudatum moriens labitur herbis. Clausae parentis viscera Radices nemorum rustica plebes caelestis intrat gratia, 10 explorat misero curva labore 30 venter puellae baiulat solarique famem cortice quaerit secreta, quae non noverat. nee sucos teneros arida praestat. Domus pudici pectoris Hanc peccata famem nostra merentur; templum repente fit Dei, sed mercem propriam, Christe, foveto, intacta nesciens virum 15 quo culpa gravior, gratia maior 35 verbo creavit filium. iusti su pplicii vincla resolvat. Enixa est puerpera, lam caelum reseres arvaque Iaxes quem Gabriel praedixerat, fecundo placidus imbre, rogamus ; quem matris alvo gestiens Eliae meritis impia saecla clausus lohannes senserat. 20 donasti pluvie, nos quoque dones. .0 39 38 CAELIUS SEDULIUS CAELIUS SEDULIUS

Feno iacere pertulit, Novum genus potentiae ! praesaepe non abhorruit aquae rubescunt hydriae 50 parvoque lacte pastus est, vinumque iussa fundere per quem nec ales esurit. mutavit unda originem.

Gaudet chorus caelestium, �5 Orat salutem servulo et ange1i canunt Deum, nixus genu centurio, palamque fit pastoribus credentis ardor plurimus 55 pastor creatorque omnium. extinxit ignes febrium.

Hostis Herodes impie, Petrus per undas ambulat Christum venire quid times ? 30 Christi levatus dextera; non eripit mortalia, natura quam negaverat qui regna dat cae1estia. fides paravit semitam. 60

Ibant magi, qua venerant, Quarta die iam foetidus stel1atn sequentes praeviam, vitam recepit Lazarus lumen requirunt lumine, 35 mortisque liber vinculis Deum fatentur munere. factus superstes est sibi.

Katerva matrum personat Rivos cruoris torridi 65 collisa defiens pignora, contacta vestis obstruit, quorum tyrannus milia fietu rigante supplicis Christo sacravit victimam. arent fiuenta sanguinis.

Lavacra puri gurgitis Solutus omni corpore caelestis agnus attigit, iussus repente surgere peccata qui mundi tulit, suis vicissim gressibus nos abluendo sustulit. aeger vehebat lectulum.

Miraculis dedit fidem 45 Tunc ille Iudas carnifex habere se Deum patrem, ausus magistrum tradere infirma sanans corpora pacem ferebat osculo, 75 et swcitans cadavera. quam non habebat pectore.

40 4 1 CAELIUS SEDULIUS CAELIUS SEDULIUS Verax datur fa llacibus, pium fl.agellat impius, instauras meliore cibo, potuque sacrati crucique fixus innocens sanguinis infusum depellis ab angue venenum; coniunctus qui genus humanum, praeter quos clauserat arca est latronibus. 80 diluvii rapida spumantis mole sepultum, 15 Xeromurram post sabbatum una iterum de stirpe creas, ut mystica virtus, quaedam vehebant compares, quod carnis delicta necant, hoc praesule ligno quas allocutus ange1us monstraret liquidas renovari posse per undas, vivum sepulcro non tegi. totum namque lavans uno baptismate mundum: Y mnis, venite, dulcibus pande salutarem paucos quae ducit in urbem :to omnes canamus subditum angusto mihi calle viam, verbique lucernam Christi triumpho tartarum, da pedibus lucere meis, ut semita vitae qui nos redemit venditus. ad caulas me ruris agat, qua servat amoenum pastor ovile bonus, qua vellere praevius albo Zelum draconis invidi virginis agnus ovis, grexque omnis candidus intrat. :t5 et os leonis pessimi te duce difficilis non est via; subditur omnis calcavit unicus Dei imperiis natura tuis, rituque soluto seseque caelis reddidit. transit in adversas iussu dominante figuras. si iubeas mediis segetes arere pruinis, 30 3I Prayer at the beginning ofhis Epic messorem producet hiems ; si currere mustum MNIPOTENS vernali sub sole velis, fl.orentibus arvis aeterne Deus, spes unica mundi sordidus inpressas calcabit vinitor uvas, ' O qu! caeli fa bricator, . ades, qui conditor orbis, cunctaque divinis parebunt tempora dictis. qUI mans . undlsonas fl.uctu surgente procellas mergere vicinae prohibes confinia terrae �ui sole� radiis, et lunam cornibus inpl� 5 AUSPICIUS OF TOUL In�ue diem ac noctem lumen metiris utrumque, C. 460 qUI stellas numeras, quarum tu nomina solus' 2 Rhythmical Iambics to Count Arbogast sig a, potestates, cursus, 3 � . loca, tempora nosti, qUI diversa novam fo rmasti in corpora terram RAECELSO et spectabili torpentique solo viventia . membra dedisti , 10 P his Arbogasti comiti qUI pereuntem hominem vetiti dulcedine pomi Auspicius, qui diligo, salutem dico plurimam.

43 AUSPICIUS OF TOUL AUSPICIUS OF TOUL Magnas caelesti Domino Pater in cunctis nobilis rependo corde gratias, 5 fuit tibi Arigius: quodte Tullensi proxime cuius tu famam nobilem 35 magnum in urbe vidimus. aut renovas aut superas. Sed tuus honor novusest Multis me tuis actibus eiusque tibi permanet, laetificabasantea ; 10 sed nunc fecisti maximo et geminato lumine me exultare gaudio. sic tu praeluces omnibus. 4° Cuiusque nemo dubitet Maior etenim solito felicitati praestitum, apparuisti omnibus, ut superesset genetrix ut potestatisordinem 1 inlustrimente vinceres. 5 tibi laudanda omnibus. Quae te sic cunctis copiis 45 Cui hie honor debitus replet et ornat pariter, maiore nobis gaudio, ut sis abundans usibus nondum delatus nomine, et sis decorus actibus. iam est conlatus meritis. 2.0 Plus estenim laudabile virum fulgere actibus ANONYMOUS quam praetentare lampadem C. 453-82 sine scintillaelumine. 33 In Time ofIn vasion

Sed tu quod totis gradibus 2. RISTES nunc populi, Christe redemptor, plus es quam esse diceris, 5 pacem suppliciter cerne rogantes, erit, credo, velocius, Tthrenoset gemitus, cernedolorem, ut nomen reddant merita. maestisauxil ium desuper adfer. Clarus et enim genere Dire namque fremens, en, furor atrox 5 clarus et vitae moribus, gentis finitimaearva minatur iustus pudicus sobrius 30 saeve barbarico murmure nostra totus inlustris redderis. vastari, perimens ut lupus agnos.

44 45 ANONYMOUS

Defensor quis erit, ni pius ipse succurras miserans, auctor Olympi, 10 BLOSSIUS AEMILIUS DRACONTIUS humano generi crimina parcas, ft. 484 affectos venia dones amare ? 34 The Earthly Paradise

Abram praesidio pertulit olim ST locus interea diffundens quattuor amnes reges quinque tuo, conditor aevi, E floribus ambrosiis gemmato caespite pictus, haud multis pueris nempe parentem 15 plenus odoriferis nunquam marcentibus herbis, prostratis reducens hostibus atris. hortus in orbe Dei cunctis felicior hortis. fructus inest anni, cum tempora nesciat anni : 5 Moyses gelidi aequora ponti illic floret humus semper sub vere perenni, confidens populum torrida carpens arboreus hinc inde chorus vestitur amoene: deduxit, refluens undaque hostem frondibus intextis ramorum murus opacus externplo rapiens occulit omnem. 20 stringitur atque omnes pendent ex arbore fructus et passim per prata iacent. non solis anheli 10 Tercentisque viris Amalecitas flammatur radiis, quatitur nec flatibus ille, deiecit Gedeon iussus adire, nec coniuratis furit illic turbo procellis; oppressum populum gente feroci non glacies destricta domat, non grandinis ictus liberavit ope fretus opima. verberat aut gelidis canescunt prata pruinis. Haec tu, cunctipotens, omnia solus, 25 sunt ibi sed placidi flatus, quos mollior aura 15 in cuius manibus sunt universa, edidit exsurgens nitidis de fontibus horti ; in te nostra salus, gloria in te, arboribus movet illa comas, de flamine molli occidis iterum vivificasque. frondibus inpulsis immobilis umbra vagatur: fluctuat omnis honos et nutant pendula poma. Maior quippe tua gratia, Iesu, ver ibi perpetuum communes temperat auras, 20 quam sit flagitii copia nostri, 30 ne laedant frondes et ut omnia poma coquantur. contritos nec enim maestaque corda, non apibus labor est ceris formare cicutas : clemens, vel humiles spernere nosti. nectaris aetherei sudant ex arbore mella et pendent foliis iam pocula blanda futura, Salva ergo tua morte redemptos, pendet et optatae vivax medicina salutis, 25 salva suppliciter pacta petentes, dependent quis dat soIlers pictura figuras. disrumpe frameas, spicula frange, 35 con fringe clipeos bella volentum.

46 47 BLOSSIUS AEMILIUS DRACONTIUS

35 The Six Ages of Man ANONYMOUS c. 6th cent. EX sunt aetates hominum procul usque senectam, 37 Hy mn fo r Yespers Shae distinctatenent tempora quaeque sua. numquid adultorum strepitus infantia simplex LUX beata, trinitas vindicat aut fremitus pigra senectus habet? Oet principalis unitas, non catulaster agit ptierilia,non puer audet 5 iam sol recedit igneus: attrectare tener Martia tela manu; infundelumen cordibus!

non furit in venerem nondum pubentibus annis Te mane laudum carmine, 5 nec sub Hore genae marcidus est iuvenis; te deprecamur vespere, maturus tractat, gemit et tremebunda senectus te nostra supplex gloria nescia fervorisve1 levitatis inops. 10 per cuncta laudet saecula! ANONYMOUS ANONYMOUS c. 6th cent. c. 6th cent. 36 Hy mn for Compline 38 Easier Hy mn E lucis ante termin�m, AURORA lucis rutilat, Trerum creator, pOSClmus caelum laudibus intonat, ut solita dementia nmundus exultans iubilat, sis praesul ad custodiam. gemens infemus ululat,

Proculrecedant somnia Cum rex ille fortissimus 5 et noctiumphantasmata, 5 mortis confractisviribus hostemque nostrumcomprime pedeconculcans tartaros ne polluantur corpora. solvit catena miseros. Praesta,pater omnipotens, Ille, qui clausus lapide custoditur sub milite, 10 per Iesum Christum Dominum, 10 qui tecum in perpetuum triumphans pompa nobile regnat cum sancto spiritu. victor surgit de funere:

48 49 ANONYMOUS ANONYMOUS Rex Christe clementissime, Solutis iam gemitibus tu corda nostra posside, et inferni doloribus, ut tibi laudes debitas quia surrexit Dominus 15 splendens clamat angelus. reddamus omni tempore. Tristes erant apostoli de nece sui Domini, ANONYMOUS quem poena mortis crudeli c. 6th cent. servi damnarant impii. 10 39 Hy mn for Campline Sermone blando angelus HRISTE, qui lux es et dies, praedixit mulieribus, Cnoctis tenebras detegls, 'in Galilaea Dominus lucifer lucem praeferens, videndus est quantocius.' lumen beatum praedicans, 5 Illae dum pergunt concite 15 Precamur, sancte Domine, apostolis hoc dicere, defende nos in hac nocte, videntes eum vivere sit nobis in te requies, osculant pedes Domini. quietam noctem tribue. Quo agnito discipuli Ne gravis somnus irruat, nee hostis nos surripiat, 10 in Galilaeam propere 30 pergunt, videre faciem ne caro illi consentiens desideratam Domini. nos tibi reos statuat. Claro paschali gaudio Oculi somnum capiant, sol mundo nitet radio, cor ad te sempervigil et; dextera tua protegat IS cum Christum iam apostoli 35 visu cernuntcorporeo. famulos qui te diligunt. Defensor noster, aspice, Ostensa sibi vulnera insidiantes reprime, in Christi carnefu lgida, guberna tuos famulos resurrexisse Dominum quos sanguine mercatus es. �o voce Jatentur publica. +0 51 50 ANONYMOUS ANONYMOUS Memento nostri, Domine, Consurgit Christus tumulo, in isto gravi corpore; victor redit.de barathro, qui esdef ensor animae tyrannum trudens vinculo adesto nobis, Domine. et reseranspara disum.

Quaesumus, auctoromnium, 1.5 in hocpaschali gaudio ANONYMOUS ab omni mortis impetu c. 6th cent. tuum defendaspop ulum. 40 Hymnfor Vespers at Easter cenam agni providi, stolis albis candidi, ANONYMOUS Npost tra nsitum maris rubri c. 6th cent. Christo canamus principi. 4I Hy mn fo r Prime

Cuius sacrum corpusculum 5 AM lucis orto sidere in ara crucis torridum; Deum precamur supplices cruore eius roseo Iut in diurnis actibus gustando vivimus Deo. nos servet a nocentibus;

Protecti paschaevespero Linguam refrenans temperet, 5 a devastanteangelo, 10 ne litis horror insonet, erepti de durissimo visum fovendo contegat Pharaonis imperio. ne vanitates hauriat. lam pascha nostrumChristus est Sint pura cordis intima, qui immolatus agnus est; absistat et vecordia, 10 sinceritatis azyma carnis terat superhiam caro eius oblata est. IS potus cibique parcitas;

o vera digna hostia, Ut cum dies abscesserit, per quam fr9,ctasunt tartar4; noctemquesors reduxerit, redempta plebs captivata, mundi per abstinentiam IS reddita vitae praemia. 1.0 ipsi canamus gloriam.

51. 53 ANONYMOUS ENNODIUS OF d· 521 c. 6th cent. Iesu, nostra redemptio 43 Rhetoric Rules the World

Esu, nostra redemptio, IT noster tantum, non stringunt crimina quemquam. amor et desiderium, S nos vitae maculas tergimus artis ope. DeusI creator omnium, si niveo constet merito quis teste senatu, homo in fine temporum: cogimus hunc omnes dicere nocte saturn. et reus et sanctus de nostro nascitur ore; 5 dum loquimur, captum ducitur arbitrium. Quae te vicit dementia, 5 ut ferres nostra crimina, lana Tarentinae laus urbis, gemma, potestas, crudelem mortem patiens quid sunt ad nostrum iuncta supercilium 1 ut nos a morte tolleres, qui nostris servit studiis mox imperat orbi. nil dubium metuens ars mihi regna dedit. 10

Inferni daustra penetrans, tuos captivos redimens, 10 ALCIMUS ECDICIUS AVITUS victor triumpho nobili d. c. 526 ad dextram patris residens? 44 The Garden ofEd en

Ipsa te cogat pietas IC ver adsiduum caeli dementia servat: ut mala nostra superes Hturbidus auster abest semperque sub aere sudo parcendo, et voti compotes nubila diffugiunt iugi cessura sereno. nos tuo vultu saties. nec poscit natura loci quos non habet imbres, sed contenta suo dotantur germina rore. 5 Tu esto nostrum gaudium, perpetuo viret omne solum terraeque tepentis qui es futurum praemium, blanda nitet facies, stant semper collibus herbae sit nostra in te gloria arboribusque comae: quae cum se Hore frequenti diffundunt, celeri confortant germina suco. per cuncta semper saecula. 20 nam quidquid nobis toto nunc nascitur anno, 10 menstrua maturo dant illic tempora fructu. lilia perlucent nullo Haccentia sole

54 ss ARATOR ALCIMUS ECDICIUS AVITUS iam faciem vultusque meos; vigilantius oro;" nec tactus violat violas roseumque ruborem commissos lustrate greges, quia dente rapaci servans perpetuo suffimdit gratia vultu. :&5 convenient ad ovile lupi; custodiapeccat, sic cum desit hiems I;lec torrida fe rveat aestas, IS fr uctibus autumnus, ver ftoribus occupat annum. cum spoliis si raptor eat ; pastoris inertia fr aude perit quod praedo capit; sed et acrior hostis intus erit, graviusque malum discordia portat ARATOR quae vulnus sub pace creat; ne cedite duris ; 30 11. 544 virtuti damnosa quies, nullumque coronat 45 St. Paul to the Elders ofEp hesus in stadio securus honor; sua gloria fo rti DILECTA manus quae Christi militat armis ! causa laboris erit, rarusque ad praemia miles cui sola fu it; victoria semen ab hoste o summo plebs nata Deo ! meministis amoris pax accipit, hinc oritur ; Dominus plantariivestra etO studii documenta mei ; gentilia promptus 35 agmina Iudaicosque tuli sine fine fu rores. fe cundare valet, qui per sua dona venire ad sua dona fa cit, quodque adiuvat ipse ministrat. ut vitae praecepta darem, nullumque lateret 5 in populo narrata fides; a sanguine vestro mundus semper era, nec debitor oris avari clausa talenta luam, sterilemque in semine verbi GILDAS (1) 11. 547 ieiunus culpabit ager ; vos convenit inde usuram praestare piam cum venerit auctor, 10 From the 1..0rica qui meriti discussor erit, servosque reposcet !,-RE, tri i�tis unitas, mensurae crementa suae. mihi germina fe rre � UF.Fumtatls�G mlserere tnmtas. sensibus ardor erat, quae passim credita sulcis S sparsimu8 ; at fr uctus tenues mala terra dolebit. Suffragare, quaeso, mihi posito vado videre crucis venerandam gentibus urbem, IS maris magni velut in periculo, quo me iussa vocant; varii luctamen agonis ut non secum trahat me mortalitas 5 hi debitur certare mihi, nam cuncta subibit, � huius anni neque mundi vanitas. qUI cursum complere volet ; �tissima sors est poenarum quas vota gerunt regnique fa cultas Et hoc idem peto a sublimibus perpetuo pro rege pati. servate, ministri, :&0 caelestis militiae virtutibus, ecclesiam Christi, pretium quam sanguine nobis ne me linquant lacerandum hostibus, fe cit in orbe suo; fa muli retinere laborent sed defendantme iam armis fo rtibus. 10 quae Dominus de morte dedit. non cernitis ultra 57 56 GILDAS (?) ANONYMOUS

Et me illi praecedant in acie roscida aret ru bigine stillicidia caelestis exercitus militiae, nee olivatus fr ondea olivat nimbus robora 10 Cherubin et Seraphin, cum milibus f�nosas dividuat imber uvas Michael et Gabriel similibus. micras uricomus apricat lacunas rogus Opto thronos, virtutes, archangelos, mundanumque torret iubar girum principatus, potestates, angelos, aligera placoreum reboat curia c�ncentu� ut me denso defendentes agmine tinulas patulis mormurant armomas rostns. inimicos valeam prosternere. ST. COLUMBA Tum deinde ceteros agonithetas: d . .597 patriarchas, quattuor quater prophetas, zo Altus Prosator apostolos, navis Christi proretas, et martyres, omnes peto athletas, ALTUS pros�tor, �etustus n dierum et mgenltus Uti me per illos salus saepiat erat absque origine atque omne malum a me pereat; primordii et crepidine, Christus mecum pactum firmum feriat; Z 5 est et erit in saecula 5 timor, tremor taetras turbas terreat. saeculorum infinita; cui est unigenitus ANONYMOUS Christus et sanctus spiritus coaeternus in gloria 6th cent. 47 Hisperica Famina: Sunrise deitatis perpetua. 10 non tres deos depromimus, ITANEUS olimphium inHammat arotus tabu- sed unum Deum dicimus, T latum salva fide in person is thalasicum illustrat vapore llustrum tribus gloriosissimis. Hammivomo secat polum corusco supernum Bonos creavit angelos almi scandit camaram firmamenti ordines et archangelos alboreum febeus suff"ocat mene proritus 5 principatuum ac sedium cibonea pliadum non exhomicant fulgora potestatum, virtutium, merseum solilluus eruit nevum tactus uti non esset bonitas densos phetoneum extricat sudos incendium otiosa ac maiestas zo 5 8 59 ST. COLUMBA ST. COLUMBA

trinitatis in omnibus Excelsus mundi machinam largitatis muneribus, praevidens et harmoniam, sed haberet caelestia caelum et terram fe cerat, in quibus privilegia mare, aquas condiderat, ostenderet magnopere 25 herbarum quoque germina, 55 possibili fa timine. virgultorum arbu&Cula, solem, lunam ac sidera, Cae1i de regni apice ignem ac necessaria: stationis angelicae ayes, pisces et pecora, claritate, prae fu lgoris bestias, animalia, 60 venustate speciminis hominem demum regere superbiendo ruerat protoplastum praesagmine. Lucifer, quem fo rmaverat. apostataeque ange1i Factis simul sideribus, eodem lapsu lugubri aetheris luminaribus, auctoris cenodoxiae 35 collaudaverunt angeli 65 pervicacis invidiae, fa ctura pro mirabili ceteris remanentibus immensae molis Dominum, in suis principatibus. opificem caelestium, praeconio laudabili, Draco magnus taeterrimus, debito et immobili, terribilis et antiquu�, concentuque egregio qui fuit serpens lubricus, grates egerunt Domino sapientior omnibus amore et arbitrio, bestiis et animantibus non naturae donario. terrae fe rocioribus, 75 tertiam partem siderum 45 Grassatis primis duobus traxit secum in barathrum seductisque parentibus locorum infernalium secundo ruit zabulus diversorumque carcerum cum suis satellitibus, refugas veri luminis quorum horrore vultuum parasito praecipites. 50 sonoque volitantium 80

60 61 ST. COLUMBA ST. COLUMBA consternarentur homines Kaduca ac tyrannica metu territi fr agiles, mundique momentanea non valentes carnalibus regum praesentis gloria haec intueri visibus, nutu Dei deposita; qui nUnc ligantur fas cibus, 85 ecce gigantes gemere 115 ergastulorum nexibus. sub aquis magno u1cere comprobant1Ir, incendio Hic sublatus e medio aduri ac supplicio deiectus est a Domino, Cocytique Charybdibus cuius aeris spatium strangulati turgentibus, ao constipatur satellitum Scyllis obtecti Huctibus globo invisibilium eliduntur et scrupibus. turbido perduellium, ne malis exemplaribus Ligatas aquas nubibus imbuti ac sceleribus frequenter crebrat Dominus, nullis unquam tegentibus 95 ut n"e erumpant protinus I�5 saeptis ac parietibus simul ruptis obicibus, fo rnicarentur homines quarum uberioribus palam omnium oculis. venis velut uberibus pedetentim natantibus Invehunt nubes pontias telli per tractus istius 130 ex fo ntibus brumalias 100 gelid is ac fe rventibus tribus profundioribus diversis in temporibus oceani dodrantibus usquam inHuunt Humina maris, caeli climatibus, nunquam deficientia. caeruleis turbinibus profuturas segetibus, 10 5 Magni Dei virtutibus 135 vineis et germinibus, appenditur dialibus agitatae Haminibus globus terrae et circulus thesauris emergentibus, abysso magnae inditus quique paludes marinas suffilltu Dei, iduma evacuant reciprocas. 110 omnipotentis valida, 11-0 6� 63 ST. COLUMBA ST. COLUMBA

columnis velut vectibus Plantatum a prooemio eundem sustentantibus, paradisum a Domino promontoriis et rupibus legimus in primordio 80lidis fundaminibus genesis nobilissimo, cuius ex fo nte flumina 17S velut quibusdam basibus I4S firmatus immobilibus. quattuor sunt manantia, cuius etiam florido Nulli videtur dubium lignum vitae in medio, cuius non cadunt fo lia in imis esse infemum, 180 ubi habentur tenebrae, gentibus salutifera, cuius inenarrabiles vermes et dirae bestiae, ISO ubi ignis sulphureus deliciae ac fe rti1es. ardens flammis edacibus, ubi rugitus hominum, Quia ad condictum Domini fletus et stridor dentium, montem ascendit Sinai ? quia audivit tonitrua liS ubi Gehennae gemitus ISS terribilis et antiquus, ultra modum sonantia, ubi ardor flammaticus, quis c1angorem perstrepere sitis fa misque horridus. enormitatis buccinae ? quis quoque vidit fu lgura 190 Orbem infra, ut legimus, in gyro coruscantia, incolas esse novimus, 160 quis lampades et iacula quorum genu precario saxaque collidentia fr equenter flectit Domino, practer Israhclitici quibusque impossibile Moysen iudicem populi ? librum scriptum revolvcre Regis regum rectissimi 19 obsignatum signaculis I6S 5 septem de Christi monitis, prope est dies Domini, quem idem resignaverat, dies irae et vindictae, postquam victor exstiterat tenebrarum et nebulae, explens sui praesagmina diesque mirabilium adventus prophetalia. 170 tonitruorum fo rtium, 6 64 5 ST. COLUMBA ST. COLUMBA dies quoque angustiae, Vagatur ex climactere maeroris ac tristi tiae, Orion caeli cardine in quo cessabit mulierum derelicto Virgilio, amor ac desiderium astrorum splendidissimo ; hominumque contentio 2005 per metas Thetis ignoti 2035 mundi huius et cupido. orientalis circuli, girans certis ambagibus Stantes erimus pavidi redit priscis reditibus, ante tribunal Domini oriens post biennium reddemusque de omnibus Vesperugo in vesperum; rationem affectibus, 2010 sumpta in problematibus videntes quoque posita tropicis intellectibus. ante obtutus crimina librosque conscientiae Xristo de caelis Domino patefactos in facie; descendente celsissimo in f1etus amarissimos 2015 praefulgebit clarissimum 20+5 ac singultus erumpemus signum crucis et vexillum, subtracta necessaria tectisque luminaribus operandi materia. duobus principalibus cadent in terram sidera Tuba primi archangeli ut fructus de ficulnea, 2050 strepente admirabili 20200 eritque mundi spatium erumpent munitissima ut fo rnacis incendium; claustra ac polyandria, tunc in montium specubus mundi praesentis frigora abscondent se exercitus. hominum liquescentia, undique conglobantibus 20205 Vmnorum cantionibus 2055 ad compagines ossibus, sedulo tinnientibus, animabus aethralibus tripudiis sanctis milibus eisdem obviantibus angelorum vernantibus, rursumque redeuntibus quattuorque plenissimis debitis mansionibus. zJO animalibus oculis zoo 66 67 ST. COLUMBA ST. COLUMBA

cum viginti fe licibus Elisabeth Zachariae virum magnum genuit 10 quattuor senioribu9 Iohannem Baptistam, praecursorem Domini. coronas admittentibus agni Dei sub pedibus, Manet in mea corde Dei amoris ftamma, ut in argenti vase auri ponitur gemma. laudatur tribus vicibus trinitas aetemalibu8. ANONYMOUS Zelus ignis fu ribundus c. 7th cent. consumet adversarios 0 nolentes Christum credere 5 Persi tuli fa miliae Benthuir Deo a patre venisse. ENCHUIR bona regula, nos vero evolabimus recta atque divina, obviam ei protinus stricta,B sancta, sedula, et sic cum ipso erimus summa, iusta ac mira. in diversis ordinibus dignitatum pro meritis Munther Benchuir beata, 5 praemiorum perpetuis fide fundata certa, permansuri in gloria spe salutis ornata, a sacculis in saecula. caritate perfecta.

Navis nunquam turbata, 49 Noli, Paler quamvis ftuctibU8 tonsa, 10 nuptiis quoque parata Te timemus terribilem nullum credentes similem, regi Domino sponsa. o Iesu amantissime, () rex regum rectissime. Domus deliciis pJena, Noli, pater, indulgere tonitruo cum fulgure, super petram constructa, ne frangamur fo rmidine huius atque uridine. necnon vinea vera

Te cuncta canunt carmina angelorum per agmina, 5 ex Aegypto transducta. teque exaltent culmina caeli vaga per fu lptina. Certe civitas firma, Benedictus in saecula recta regens regimina. fo rtis atque munita, lohannes coram Domino adhuc matris in utero gloriosa ac digna,

repletus Dei gratia pro vino atque sicera. supra montem posita. �o 68 ANONYMOUS ANONYMOUS

Arca Cherubin tecta, Hoc sacramento corporis et sanguinis S omni parte aurata, omnes exuti ab inferni faucibus. sacrosanctis referta, Dator salutis, Christus filius Dei viris quattuor portata. mundum salvavit per crucem et sanguinem. Christo regina apta, Pro universis immolatus Dominus solis luce amicta, ipse sacerdos existit et hostia. 10 simplex simulque docta, undecumque invicta. Lege praeceptum immolari hostias, qua adumbrantur divina mysteria. Vere regalis aula, variis gemmis ornata, 30 Lucis indultor et salvator omnium gregisque Christi caula, praeclaram sanctis largitus est gratiam. patre summo servata. Accedunt omnes pura mente creduli IS Virgo valde fecunda sumant aeternam salutis custodiam. haec et mater intacta, Sanctorum custos, rector quoque, Dominus, laeta ac tremebunda, 3S vitae perennis largitor credentibus, verbo Dei subacta, Caelestem panem dat esurientibus, Cui vita beata de fo nte vivo praebet sitientibus. 2.0 cum perfectis fu tura, Deo patre parata, Alpha et W ipse Christus Dominus sine fine mansura. venit, venturus iudicare homines.

ANONYMOUS ANONYMOUS c. 7th cent. c. 7th cent. SI Hy mn at the Communion ofPriests In Natale Martyrum

ANCTI, venite, Christi corpus sumite, ACRATISSIMI martyres summi Dei, S sanctum bibentes quo redempti sanguinem, S bellatores fo rtissimi Christi regis, Salvati Christi corpore et sanguine, potentissimi duces exercitus Dei, a quo refecti laudes dicamus Deo. victores in caelis Deo canentes: Allt/1Iia. 71 70 ANONYMOUS ANONYMOUS Excelsissime, Christe, cae10rum Deus, Christi gratiam supplices obsecremus, Cherubim cui sedes cum patre sacra, S ut in ipsius gloriam consummeniur, angelorum et martyrumfulgens chorus et in sancta Ierusalem civitate 3S tibi sanctiproclam ant: Alltluia. trinitati cumsanctis dicamus: Alltluia. Magnifice,tu prior omnium, crucem qui devicta morte refulsisti mundo,PILSSUS ascendistiad aelos ad dextram Dei, 10 ANONYMOUS tibisancti proclama nt: Alltlu;a. 7th cent. 53 A Storm ;11Devoll Armis spiritalibus munita mente UANDO profectus fuer�m apostoli sancti te sunt secuti, usque diram Domnoniam qui, cum ipsi crucis paterentur mortem, Qper carentem Cornubiam tibisancti caneba nt: Alltluia. fionilentis cespitibus Christe, martyrumtu es adiutor potens et foecundis graminibus, 5 proe1iantium sancta pro tua gloria, e1ementa inormia qui, cum victores exirent de hocsaeclo, atque facta informia tibisancti canebant: Alltluia. quassantursub aetherea convexi caeli camera, Illustris tua, Domine, laudandavirtus, dum tremet mundi machina 10 quae per spiritum sanctumfirmavit martyres, sub ventorum monarchia. qui consternerentzabulum et mortem vincerent; ecce, nocturno tempore, tibisancti cane bant: Alltluia. orto brumali turbine, quatiens terram tempestas Manu hi Domini exce1sa proteeti turbabat atque vastitas, contra diabolum steterunt firmati, cum fracto venti federe trinitatifidem toto cordeservantes bacharentur in aethere tibi sancticaneban t: Alltluia. et rupto retinaculo Vue regnantes erunt tecum, Christe Deus, desevirent in saeculo. qui passionis merito coronashabent et centenario fructu repleti gaudent, tibi sancti proclamant:Allt/ uia..

72. 73 VENANTIUS FORTUNATUS

Flecte ramos, arbor alta, tensa laxa viscera, 25 VENANTIUS FORTUNATUS et rigor lentescat ille quem dedit nativitas, d. 610 C. ut superni membra regis mite tendas stipite. 54 Hy mn to the Holy Cross (I) Sola digna tu fu isti fe rre pretium saeculi AN GE, lingua, gloriosi proelium certaminis atque portum praeparare nauta mundo naufrago, et super crucis tropaeo dic triumphum nobilem, quem sacer cruor perunxit fu sus agni corpore. 30 qualiterP redemptor orbis immolatus vicerit.

De parentis protoplasti fraude factor condolens, 55 Hy mn to the Holy Cross (2) quando pomi noxialis morte morsu corruit, 5 ipse lignum tunc notavit, damna ligni ut solveret. EXILLA regis prodeunt, fu lget crucis mysterium, Hoc opus nostrae salutis ordo depoposcerat, V quo came camis conditor multiformis perditoris arte ut artem falleret suspensus est patibulo. et medelam fe rret inde, hostis unde laeserat. 5 Quando venit ergo sacri plenitudo temporis, 10 Confixa clavis viscera missus est ab arce patris natus orbis conditor tendens manus, vestigia, atque ventre virginali carne fa ctus prodiit. redemptionis gratia hic immolata est hostia. Vagit infans inter arta conditus praesaepia, membra pannis involuta virgo mater adligat, Quo vulneratus insuper 10 et pedes manusque crura stricta pingit fascia. IS mucrone diro lanceae, ut nos lavaret crimine, Lustra sex qui iam peracta tempus implens corporis, manavit unda et sanguine. se volente, natus ad hoc, passioni deditus, agnus in crucis levatur immolandus stipite. Impleta sunt quae concinit David fideli carmine Hic acetum, fe l, arundo, sputa, clavi, lancea; dicendo nationibus: 15 mite corpus perforatur ; sanguis, unda profluit, 20 regnavit a ligno Deus. terra pontus astra mundus quo lavantur flumine. Arbor decora et fu lgida, Crux fidelis, inter omnes arbor una nobilis, ornata regis purpura, nulla talem silva profert flore, fronde, germine, electa digno stipite duke lignum duke clavo duke pondus sustinens. tarn sancta membra tangere. 20 74 75 VENANTIUS FORTUNATUS VENANTIUS FORTUNATUS Beata cuius bracchiis appensa est vitis inter PIabrachia, de qua pretium pependit saeculi, dukia sanguineo vina rubore fluunt. statera fac ta est corporis praedam tulitque tartari.

Fundis aroma cortice, zS 57 Verses on the Resu"ection vincis sapore nectare, EMPORAflorigero rutilant distineta sereno iucunda fructu fertili et maiore poli lumine porta patet. plaudis triumpho nobili. Taltius ignivomum solem eaeli orbita dueit, Salve, ara, salve, victima, qui vagus Oceanus exit et intrat aquas, de passion is gloria, 30 armatis radiis elementa liquentia lustr@-ns S qua vita mortem pertulit adhue nocte brevi tendit in orbe diem. et morte vitam reddidit. splendida sineerum produeunt aethera vultum, laetitiamque suam sidera clara probant. Crux benedicta nitet terra favens vario fu ndit munuscula foe tu, cum bene vernales reddidit annus opes. 10 RUX benedicta nitet, Dominus qua carne pependit mollia purpureum pingunt violaria campum, C atque eruore suo vulnera nostra lavat, prata virent herbis, emicat herba eomis. mitis amore pio pro nobis victima factus paulatim subeunt stillantia lumina florum traxit ab ore Iupi qua saeer agnus �ves, arridentque oculis gramina tineta sui,. transfixis palmis ubi mundum a elade redemit, s semine deposito lac tans seges exilit arvis, IS atque suo clausit fu nere mortis iter. spondens agrieolae vincere posse famem. hie manus illa fu it clavis eonfixacruentis caudiee deseeto laerimat sua gaudia palmes, quae eripuit PauIum crimine, morte Petrum. unde merum tribuat, dat modo vitis aquam. fertilitate potens, 0 duke et nobile lignum, cortice de matris tenera lanugine surgens quando tuis ramis tarn nova poma geris ! 10 praeparat ad partum turgida gemma sinum. 20 cuius odore novo defuneta eadavera surgunt, tempore sub hiemis foliorum erine revulso et redeunt vitae qui caruere diem. iam reparat viridans frondea tecta nemus. nullum uret aestus sub fro�dibus arboris huius, myrta, salix, abies, corylus, siler, ulmus, aeernus: luna nee in noctem sol neque meridie. plaudit quaeque suis arbor amoena eomis. tu plantata micas secus, est ubi cursus aquarum, IS eonstruitura favos apes hi ne alvearia linquens 25 spargis et ornatas flore reeente comas. fioribus instrepitans poplite mella rapit.

76 77 VENANTIUS FORTUNATUS ad cantus revocatur avis, quae carmine clauso pigrior hiberno frigore muta fu it. ANONYMOUS hinc philomena suis attemperat organa cannis, 6th cent. fitque repercusso duIcior aura melo. 30 59 Hy mn to the Virgin Mary ecce, renascentis testatur gratia mundi omnia cum Domino dona redisse suo. UEM terra, pontus, aethera namque triumphanti post tristia tartara Christo colunt, adorant, praedicant, undique fronde nemus, gramina flore favent. Qtrinam regentem machinam legibus inferni oppressis super astrameantem 35 claustrum Mariae baiulat. laudant rite Deum lux, polus, arva, fretum. Cui luna, sol et omnia qui crucifixus eratDeus, ecce, per omnia regnat, deserviunt per tempora, dantque creatori cuncta creata precem. perfusa caeli gratia salve, fe sta dies, toto venerabilis aevo, gestant puellae viscera. qua Deus infernum vicit et astra tenet. 40 Mirantur ergo saecula, quod angelus fe rt semina, 10 8 The Poet sends Violets to St. Radegund quod aure virgo concipit 5 et corde credens parturit. EMPORA si soli to mihi candida !ilia fe rrent T aut speciosa foret su.ave rubore rosa, Beata mater mu ne re, haec ego rure legens aut caespite pauperis horti, cuius supernus artifex misissem magnis munera parva libens. mundum pugillo continens 15 ventris sub arca clausus est. sed quia prima mihi desunt, vel solvo secunda: 5 profert qui violas, fert et amore rosas. Benedicta caeli nuntio, inter odoriferas tamen has quas misimus herbas fe cunda sancto spiritu, purpureae violae nobile germen habent: desideratus gentibus respirant pariter regali murice tinctae cuius per alvum fu sus est. 2C et saturat foliis hinc odor, inde color. 10 haec, quod utrumque gerit pariter, habeatis utraque, o gloriosa femina, et sit mercis odor flore perenne decus. excelsa super sidera, qui te creavit provide lactas sacrato u bere.

79 ANONYMOUS ST. COLUMBANUS

Quod Evatristis abstulit, zs non ego posco tu reddis almo germine, nunc periturae intrent ut astra flebiles, munera gazae, caeli fenestra fa cta es. non quod avarus semper egendo tu regis alti ianua congregat aurum, et porta lucis fu lgida; 30 quod sapientum vitam datam per virginem, lumina caecat 2.5 gentes redemptae, plaudite. et velut ignis flamma perurit improba corda. saepe nefanda ST. COLUMBANUS crimina multis 30 d. 6IS 60 Ep istle to Fedolius ill Adollics suggerit auri dira cupido, C1PE, quaeso, e qui bus ista .N. nunc bipedali nunc tibi pauca condita versu tempore prisco 3S carminulorum gestaretexam. munera parva S extitit ingens tuque frequenter causa malorum mutua nobis aurea pellis. obsequiorum corruit auri debita redde. munere parvo nam ve1ut aestu 10 cena deorum, flan tibus austris et tribus illis arida gaudent maxima lis est imbribus arva, orta deabus ; ... s sic tua nostras hinc populavit missa frequenter 1$ Troiugenarum laetificabat ditia regna pagina mentes. Dorica pubes. 80 81 EUGENIUS OF TOLEDO

cantibus ecce tuis recrepant arbusta canoris, THEODOFRID, ABBOT OF CORBIE consonat ipsa suis fr ondea silva comis. 10 ft. 657 iudice me cygnus et garrula cedat hirundo, 6I The Geography of Asia cedat et inlustri psittacus ore tibi. nulla tuos umquam cantus imitabitur ales, j\SIAab oriente vocata antiquitus murmure namque tuo dulcia mella fiuunt. a regina, cuius nomen fu nxit in imperio; r1. dic ergo tremulos lingua vibrante susurros IS haec in tertiaque parte orbis est disposita. et suavi liquidum gutture pange melos. Ab oriente ortu solis, maris a meridie, porrige dulcisonas attentis auribus escas ; nolo tacere velis, nolo tacere velis. ab occiduoque mare Tyrreno coniungitur, S septentrione fiuviale Tanaique cingitur. gloria summa tibi, laus et benedictio, Christe, qui praestas fa mulis haec bona grata tuis. 20 Habet primum paradisi hortorum delicias, omni genere pomorum consitus qui graminat, habet etiamque vitae lignum inter medias. ANONYMOUS 8th cent . Non est aestas neque fr igus, sincera temperies, 10 c. fo ns manat inde perennis fluitque in rivulis. 63 Hy mn fo r the Dedication of a Church post peccatum interclusus est primaevi hominis. RBS beata Ierusalem dicta pacis visio, quae construitur in caelis vivis ex lapidibus, Uet angelis coornata ut sponsata comite, EUGENIUS OF TOLEDO d. 658 Nova veniens e caelo, nuptiali thalamo Th e Nightingale praeparata, ut sponsata copuletur Domino ; 5 plateae et muri eius ex auro purissimo. OX, philomela, tua cantus edicere cogit,

Vinde tui laudem rustica lingua canit. Portae nitent margaritis adytis patentibus, vox, philomela, tua citharas in carmine vincit et virtute meritorum illuc introducitur et su peras miris musica fiabra modis. omnis qui pro Christi nomen hic in mundo premitur. vox, philomela, tua curarum semina pellit, 5 recreat et blandis anxia corda sonis. Tunsionibus, pressuris expoliti lapides, 10 florea rura colis, herboso caespite gaudes, suis coaptantur locis per manum artificis, frondibus arboreis pignera parva fo ves. disponuntur permansuri sacris aedificiis.

82 83 ANONYMOUS ALDHELM Angularis fu ndamentum lapis Christus missus est, marcida qui riguis umectant imbribus ora; qui compage parietis in utroque nectitur, suscipe singultus commissa piacla gementum, 10 quem 8yon sancta suscepit. in quo credens permanet. IS qui prece flagranti torrent peccamina vitae ! Omnis illa Deo sacra et dilecta civitas Maximus et doctor, patulo vocitatus ab axe, plena modulis in laude et can ore iubilo cum cuperes ChristO-priscos praeponere ritus, trinum Deum unicumque cum favore praedicat. 8aulus, qui dictus mutato nomine Paulus Hoc in templo, summe Deus, exoratus adveni post tenebras claram coepisti cernere lucem, IS et dementi bonitate precum vota suscipe, 2.0 vocibus orantum nunc aures pande benignas largam benedictionem hic infunde iugiter. et tutor tremulis cum Petro porrige dextram, sacra frequentantes aulae qui limina lustrant, Hic promereantur omnes petita acquirere quatenus hie scelerum detur indulgentia perpes et adepta possidere cum sanctis perenniter, larga de pietate fluens et fo nte superno, 2.0 paradisum introire translati in requiem. dignis qui numquam populis torpescit in aevum ! Gloria et honor Deo usquequo altissimo una patri filioque indito paradito, cui laus est et potestas per aeterna saecula. THE VENERABLE BE DE d. 735 65 Hy mn to St. Etheldreda ALDHELM ALMA Deus trinitas, quae saecula cuncta gubernas, d. 709 n adnue iam coeptis, alma Deus trinitas. 64 The Monastic Church at Malmesbury Bella Maro resonet, nos pacis dona canamus, munera nos Christi, bella Maro resonet. IC celebranda rudis florescit gloriatempli, Carmina casta mihi, foe dae non raptus Helenae: limpida quae sacri signat vexilla triumphi; 5 luxus erit lubricis, carmina casta mihi. hieH Petrus et Paulus, tenebrosi lumina mundi, Dona superna loquar, miserae non proelia Troiae, praecipui patres, populi qui frena gubernant, terra quibus gaudet, dona superna loquar. carminibus crebris alma venerantur in aula. 5 En, Deus altus adit venerandae virginis alvum Claviger aetherius, portam qui pandis in aethra, liberet ut homines, en, Deus altus adit. 10 candida caelorum redudens regna tonantis, Femina virgo parit mundi devota parentem, ausculta demens populorum vota precantum, porta Maria Dei, femina virgo patit.

84 8S THE VENERABLE BE DE THE VENERABLE BEDE

Gaudet arnica cohors de virgine matre tonantis, Zelus in hoste fu rit, quondam qui vicerat Evam, 45 virginitate micans gaudet arnica cohors. virgo triumphat ovans, zelus in hoste fu rit. Huius honor genuit casto de germine piu res, 1 5 Aspice, nupta Deo, quae sit tibi gloria terris, virgineos flores huius honor genu it. quae maneat caelis, aspice, nu pta Deo. Ignibus usta fe ris virgo non cessit Agatha, Munera laeta capis, fe stivis fu lgida taedis, Eulalia et perfert ignibus usta fe ris. ecce, venit sponsus ! munera laeta capis. 50 Kasta fe ras superat mentis pro culmine Teda, Et nova dulcisono modularis carmina plectro, Eufemia sacra casta fe ras superat. 20 sponsa hymno exultas et nova dulcisono. Laeta ridet gladios fe rro robustior Agnes, Nul1us ab altithroni comitatu segregat agni, Caecilia infestos laeta ridet gladios. quam affectu tulerat nullus ab altithroni. Multus in orbe viget per sobria corda triumphus,

sobrietatis amor multus in or be viget. PAUL THE DEACON (?) 2 Nostra quoque egregia iam tempora virgo beavit, S d. 799 Edilthrida nitet nostra quoque egregia. 66 Hy mn to St. John the Baptist Orta patre eximio regali et stemmate dara, nobilior Domino est orta patre eximio. T queant laxis resonare fibris Percipit inde decus regina et sceptra sub astris, U mira gestorum fa muli tuorum plus super astra manens percipit inde decus. 30 solve polluti labii reatum, Quid petis, alma, virum, sponso iam dedita summo ? sancte Iohannes.

sponsus adest Christus; quid petis, alma, virum? Nuntius celso veniens Olympo 5 Regis ut aetherei matrem iam, credo, sequaris, te patri magnum fo re nasc iturum, tu quoque sis mater regis ut aetherei. nomen et vitae seriem gerendae Sponsa dicata Deo bis sex regnaverat annis 35 ordine promit. inque monasterio est sponsa dicata Deo. Ille promissi dubius superni Tota sacrata polo celsis ubi floruit actis, perdidit promptae modulos loquelae ; 10 reddidit atque animam tota sacrata polo. Virginis alma caro est tumulata bis octo Novembres, sed reformasti genitus peremptae nec putet in tumulo virginis alma caro. 40 organa vocis. Xriste, tui est operis, quia vestis et ipsa sepulcro Ventris obstruso positus cubili, inviolata nitet, Christe, tui est operis. senseras regem thalamo manentem ; Ydros et ater abit sacrae pro vestls honore, hinc parens nati meritis uterque morbi diffugiunt, ydros et ater abit. abdita pandit.

86 87 PAUL THE DEACON (?) PAUL THE DEACON (?) Antra deserti teneris sub annis, Ut pius mundi sator et redemptor 45 civium turmas fu giens, petisti mentibus pulsa luvione puris ne levi saItim maculare vitam rite dignetur veniens sacratos

famine posses. :to ponere gressus. Praebuit hirtum tegimen camelus Gloria patri genitaeque proli artubus sacris, strophium bidentes, et tibi, cornpar utriusque semper, 50 cui latex haustum, sociata pastum spiritui sancto, simul atque magnam mella locustis. laud em et honorem. Ceteri tantum cecinere vatum corde praesago iubar adfuturum: ANONYMOUS tu quidem mundi scelus auferentem c. 800 indice prodis. Aachen, the Second Non fuit vasti spatium per orbis urs poterit tanti praeconia promere regis, sanctior quisquam genitus Iohanne, quisve putat sermone rudi se principis acta qui nefas saecIi meruit lavantem Qposse referre, senes cum vincant omnia vates ? tingere Iymphis. exsuperatque meum ingenium iustissimus actis rex Karolus, caput orbis, amor populique decusque, 5 o nimis fe lix meritique celsi, Europae venerandus apex, pater optimus, heros, nesciens labem nivei pudoris, Augustus; sed et urbe potens, ubi Roma secunda praepotens martyr, heremique cultor, 35 Hore novo, ingenti, magna consurgit ad alta maxime vatum. mole, tholis muro praecelsis sidera tangens. stat pius arce procul Karolus loca singula signans, 10 Serta ter denis alios coronant altaque disponens venturae moenia Romae. aucta crementis, duplicata quosdam, hie iubet esse fo rum, sanctum quoque iure senatum, trina centeno cumulata fructu ius populi et leges ubi sacraque iussa capessant. te, sacer, ornant. insistitque operosa cohors; pars apta columnis Nunc potens nostri meritis opimis sua secat rigidis, arcem molitur in altum; 15 pectoris duros lapides repelle ast alii rupes manibus subolvere certant, asperum planans iter, et reHexos eff"odiunt portus, statuuntque profunda theatri dirige calIes, fundamenta, tholis incIudunt atria cel5is.

88 89 ANONYMOUS ANONYMOUS

hic alii thermas calidas reperire laborant, Pennis soluta IS balnea sponte sua fe rventia mole recludunt. 20 inniti marmoreis gradibus speciosa sed iliapangunt. lucida non potero fo ns nimio bullantis aquae fe rvere calore hie in stilla. non cessat ; partes rivos deducit in omnes urbis. et aeterni hie alii bene regis amoenum Undis quatior, 20 construere ingenti templum molimine certant. 25 procellis scandit ad astra domus muris sacrata politis. hinc in de nunc allidor exsulata.

Angor inter arta ANONYMOUS gurgitum cacumina. 9th cent. gemens alatizo 2S 68 The Swan Sequence intuens mortifera, non conscendens supera. LANGAM, filii, Cploratione una Cernens copiosa piscium legumina, Alitis cygni, non queo in dense 30 qui transfretavit aequora . gurgitum assumere alimenta optima. o quam amare S Ortus, occasus, lamentabatur, arida plagae poli, administrate 3S Se dereliquisse lucida sidera. florigera et petisse alta SufHagitate maria ; 10 Oriona, effugitantes nubes occiduas. 40 Aiens: infelix sum avicula, Dum haec cogitaret tacita, heu mihi, quid agam venit rutila misera ? adminicula aurora. 90 91 ANONYMOUS ANONYMOUS Oppitulata affiamine Nimium credula coepit virium 4S Gabrielis verba. S recuperare fo rtia. o a/fila fJirgo Maria, bea/a Maria ! Ovatizans o iam agebatur inter aIta De te enim dicit Hiezechiel propheta, quia erat clausa in domo Domini porta, et consueta nubium 50 sidera. o a/fila fJirgo Maria, 10 o bla/a Maria ! Hilarata ac iucundata lam enim tripudia caelestia regna nimis facta, angelorum super choros sublimata, penetrabatur marium SS a/fila fJirgo Maria, Rumina. o o bia/a Maria ! IS Dulcimode cantitans volitavit ad amoena Petimus ergo tua sancta suffragia; arida. intercede pro nobis ad eum, qui est saecli vita.

Concurrite omnia 60 alitum et conclamate Te enim expectat supplex ista et humilis plebecula, agmina: ut tuis fu lta precibus semper convaIescat ad meliora. Regi magno sit gloria. o beata Dei genetrix, virgo Maria, semper gloriosa, 2.0 quae sola digna fu isti lactare huius saeculi vitam. ANONYMOUS 9th cent. Nostri ergo, quaesumus, memorare prece sedula, ut una tecum simul mereamur gaudere per aevum 69 Beata tu, Firgo Maria EATA tu, virgo Maria, In caelestia regna, bia/a Maria ! mater Christi gloriosa 0 BDeique plena gratia,

92, 93 ANONYMOUS

Solve vincla reis, ANONYMOUS pro fe r lumen caecis, 10 c. 9th cent. mala nostra pelle, 70 Hy mn forthe Saturday before bona cuncta posce. Septuagesima Monstra te esse matrem, ALLELUIA duIce carmen, vox perennis gaudii, sumat per te precem fl. alleluia laus suavis est choris caelestibus, qui pro nobis natus quod canunt Dei manentes in domo per saecula. tulit esse tuus.

Alleluia laeta mater concinis lerusalem, Virgo singularis, alleluia vox tuorum civium gaudentium: 5 inter omnes mitis, exules nos flere cogunt Babylonis flu mina. nos culpis solutos mites fa c et castos. 2.0 Alleluia non meremur nunc perenne psallere, alleluia nos reatus cogit intermittere; Vitam praesta puram, tempus instat, quo peracta lugeamus crimina. iter para tutum, Unde supplices precamur te, beata trinitas, 10 ut videntes legum ut tuum nobis videre pascha des in aethere, semper collaetemur. quo tibi laete canemus alleluia perpetim. Sit laus Deo patri, 2.5 summum Christo decus, ANONYMOUS spiritui sancto c. 9th cent. honor, tribus unus. 7I Ave maris stella

AVE , maris stella, fl. Dei mater alma ANONYMOUS atque semper virgo, 9th cent . fe lix caeli porta. The Abbot of Angers

Sumens illud Ave 5 ANDECAVIS abas esse dicitur, Gabrielis ore, fl. ille nomen primi tenet hominum; fu nda nos in pace, hunc fa tentur vinum vellet bibere mutans nomen Evae. super omnes Andechavis homines.

94 95 ANONYMOUS eia eia eia laudes, S eia laudes dicamus Libero. ANONYMOUS 9th cent. MS. iste malet vinum omni tempore ; 73 Sancte sa/or, suffraga/or quem nec dies nox nec ulla preterit, ANCTE sator, suffragator, quod non vino saturatus titubet legum lator, largus dator, velut arbor agitata' flatibus. 10 Siure pollens, es qui potens, eia eia eia laudes, nunc in aethra firma petr&, eia laudes dicamus Libero. a quo creta cuncta fr eta, S quae aplustra verrunt flustra, Iste gerit corpus inputribile quando celox currit velox : vinum totum conditum ut alove, cuius numen crevit lumen, et ut mire corium conficitur, IS simul solum, supra polum. cutis eius nunc con vino tinguitur. prece posco, prout nosco, 10 eia eia eia laudes, ca.eliarche Christe, parce, eia laudes dicamus Libero. et piacla, dira jacla, trude taetra tua cetra, Iste cupa non curat de ca.licem quae capesso et fa cesso. vinum bonum bibere suaviter, 20 in hoc sexu, sarcis nexu, 's set patellis atque magnis cacabis Christe, umbo mea lumbo et in eis ultra modum grandibus. sis, ut atro cedat latro eia eia eia laudes, mox sugmento fr audulento. eia laudes dicamus Libero. pater, par ma, procul arma arce hostis uti costis, 20 Hunc perperdet Andechavis civitas, 2S immo corde sine sorde: nullum talem ultra si bi sociat, tunc deinceps trux et anceps qui sic semper vinum possit sorbere; catapulta cedat multa. cuius facta, cives, vobis pingite ! alma tutrix atque nutrix, eia eia eia laudes, fulci, manus, me, ut sanus, Z5 eia laudes dicamus Libero. corde reo, prout queo, Christo theo qui est leo

97 ANONYMOUS COLMAN 'NEPOS CRACAVIST

dicam: 'Deo grates cheo , flu minis et validi cursu fluit ocior omni. sicque bee me ab eo. vade libens patriae quoniam te cura remordet. omnipotens genitor, nostrae spes unica vitae, COLMAN 'NEPOS CRACAVIST' qui maris horrisonos fluctus ventosque gubernat, c. 800 det tibi nunc tutas crispantis gurgitis undas, 30 74 The Love ofIr eland ipse tuae liquidis rector sit navis in undis, aequore nubiferi devectum flatibus Euri UM subito properas dulces invisere terras, reddat ad optatae Scottorum littora terrae. D deseris et nostrae refugis consortia vitae, tunc valeas fa ma fe lix multosque per annos fe stinas citius precibus nec flecteris uliis, vivas egregiae capiens praeconia vitae. 35 nec retinere valet blandae suggestio vocis. sic ego praesentis nunc gaudia temporis opto vincit amor patriae. quis flectere possit amantem ? ut tibi perpetuae contingant praemia vitae. nec sic arguerim deiectae taedia mentis. nam mihi praeteritae Christus si tempora vitae et priscas iterum renovaret ab ordine vires, ANONYMOUS c. 800 si mihi quae quondam fu erat floresceret aetas et nostros subito fac eret nigrescere canos, 10 75 Contention ofWi nter and Sp ring fo rsitan et nostram temptarent talia mentem. ONVENIUNT subito cuncti de montibus altis tu modo da veniam pigraeque ignosce senectae, C pastores pecudum vernali luce sub umbra quae nimium nostris obstat nunc aemula votis. arborea pariter laetas celebrare Camenas. audi doctiloquo cecinit quod carmine vates: adfuit et iuvenis Dafnis seniorque Palaemon ; omnia fe rt aetas, gelidus tardante senecta 15 omnes hi cuculo laudes cantare parabant. 5 sanguis hebet, fr igent effetae in corpore vires, siccae nec calido complentur sanguine venae. Ver quoque florigero succinctus stemmate venit, me maris anfractus lustranda et littora terrent. fr igida venit Hiems, rigidis hirsuta capillis. at tu rumpe moras celeri sulcare carina, his certamen erat cuculi de carmine grande. Colmanique tui semper Colmane memento. zo Ver prius adlusit ternos modulamine versus : iam iam nunc liceat fida te voce monere; pauca tibi dicam vigili quae mente teneto: VER

non te pompiferi delectet gloria mundi, 'Opto meus veniat cuculus, carissimus ales. IG quae volucri vento vanoque simillima somno omnibus iste solet fieri gratissimus hospes labitur et vacuas fe rtur ceu fu mus in auras, zs in tectis, modulans rutilo bona carmina rostro.'

99 ANONYMOUS ANONYMOUS

HIEMS HIEMS Turnglacialis hiems respondit voce severa: 'Haec inimica mihi Bunt, quae tibi laeta videntur, 'non veniat cuculus, nigris sed dormiat antris. sed placet optatas gazas numerare per arcas iste fa mem secum semper portare suescit.' et gaudere cibis simul et requiescere semper.'

VER VER 'Opto meus veniat cuculus cum germine laeto, 'Quis tibi, tarda Hiems, semper dormire parata, frigora depellat, Phoebo comes almus in aevum. divitias cumulat, gazas vel congregat ullas, 35 Phoebus amat cuculum crescenti luce serena.' si ver vel aetas ante tibi nulla laborant?'

HIEMS HIEMS 'Non illis dominus, sed pauper inopsque superbus, 'Non veniat cuculus, generat quia fo rte labores, nec te iam poteris per te tu pascere tantum, proelia congeminat, requiem disiungit amatam, 20 ni tibi qui veniet cuculus alimonia praestat.' omnia disturbat: pelagi terraeque laborant.'

PALAEMON

VER Turn respondit ovans sublimi e sede Palaemon +0 'Quid tu, tarda Hiems, cuculo convicia cantas ? et Dafnis pariter, pastorum et turba piorum: qui torpore gravi tenebrosis tectus in antris 'desine pIu ra, Hiems-rerum tu prodigus, atrox­ post epulas Veneris, post stulti pocula Bacchi.' et veniat cuculus, pastorum dulcis amicus. collibus in nostris erumpant germina laeta, pascua sint pecori, requies et dulcis in arvis, +5 HIEMS et virides rami praestent umbracula fe ssis, 'Sunt mihi divitiae, sunt et convivia laeta, 25 uberibus plenis veniantque ad mulctra capellae, est requies dulcis, calidus est ignis in aede. et volucres varia Phoebum sub voce salutent. haec cuculus nescit, sed perfidus ille laborat.' quapropter citius cuculus nunc ecce venito ! tu iam dulcis amor, cunctis gratissimus hospes: 50

VER omnes te expectant pelagus tellusque polusque, 'Ore fe ret flores cuculus et.mella ministrat, salve, dulce decus, cuculus, per saecula salve!' aedificatque domus, placidas et navigat undas, et generat su boles, laetos et vestiet agros.' 30

100 101 PAULINUS OF AQUILEIA

Caritas est summum bonum, amplum donum, PAULINUS OF AQUILEIA in qua pendet totus ordo praeceptorum, d. 802 per quam vetus atque nova lex impletur, 76 Hy mn for a Sy nod at Friuli quae ad caeli celsa mittit se repletos. ubi caritas, etc. 30 ONGREGAVIT nos in unum Christi amor: C exultemus et in ipso iucundemur, Haec per coccum primae legis figuratur, timeamus et amemus Deum vivum qui colore rubro tingui bis iubetur, et ex corde diligamus nos sincero. quia caritas praeceptis in duobus ubi caritas et amor Deus ibi est. constat, quibus Deus amatur atque homo. ubi caritas, etc. 35 Qui non habet caritatem nihil habet, Tota ergo mente Deum diligamus sed in tenebris et umbra mortis manet. et illius nil amori praeponamus. nos alterutrum amemus et in die, inde proximos in Deo ut nos ipsos sicut decet, ambulemus lucis filii. et amemus propter Christum inimicos. ubi caritas, etc. 10 ubi caritas, etc. Clamat Dominus et dicit dara voce: Qui hoc geminum praeceptum caritatis 'ubi fu erint in unum congregati mente humili contendit observare, meum propter nomen simul tres vel duo, vere hic in Christo manet, et in illo et in medio eorum ego ero.' nocte sceleris expulsa manet Christus. ubi caritas, etc. ubi cari tas, etc. 45

Simul ergo cum in unum congregamur, Ardua et arta via ducit sursum, ne nos mente dividamus caveamus. ampla est atque devexa quae deorsum; i cessent iurgia ma igna, cessent lites. sed perennem dat fr aternus amor vitam vere medium sic nostrum Christus erit. et perpetuam maligna lis dat poenam. 20 ubi caritas, etc. ubi caritas, etc.

Nam ut caritas coniungit et absentes, Unanimiter excelsum imploremus sic discordia seiungit et praesentes. ut det pacem demens nostris in diebus; unum omnes indivise sentiamus, iungat fidei speique opus bonum, ne et simul congregati dividamur. ut consortium captemus supernorum. ubi caritas, etc. ubi caritas, etc. 55

102. 103 PAULINUS OF AQUILEIA PAULINUS OF AQUILEIA 'Gloria aeterno regi' decantemus Quodcunque vinclis super terram 9trinxerit, et pro vita dominorum exoremus, erit in astris religatum fo rtiter multos ut cum ipsis annos gaudeamu9 et quod resolvit in terris arbitrio, propter quorum hic amorem congregamur. erit solutum super caeli radium, ubi caritas, etc. 60 in fine mundi iudex erit saeculi. :lS

Non impar Paulus huic, doctor gentium, 77 On the Festival ofSt. Peter and electionis templum sacratissinium, St. Paul in morte compar, in corona particeps. ambo lucernae et decus ecclesiae ELIX per omnes fe stum mundi cardines in orbe claro coruscant vibramine. 30 F apostolorum praepollet alacriter, Petri beati, Pauli sacratissimi, o Roma fe lix, quae tantorum principum quos Christus almo consecravit sanguine, es purpurata pretioso sanguine ! ecclesiarum deputavit principes. S excellis omnem mundi pulchritudinem, non laude tua, sed sanctorum meritis, Hi sunt olivae duae coram Domino quos cruentatis iugulasti gladiis. 3S et candelabra luce radiantia, praeclara caeli duo luminaria; fo rtia solvunt peccatorum vincula, Vos ergo modo, gloriosi martyres, Petre' beate, Paule mundi lilium, portas Olympi reserant fidelibus. 10 caelestis aulae triumphales milites, Habent supernas potestatem claudere precibus almis vestris nos ab omnibus sermone sedes, pandere splendentia munite malis, fe rte super aethera. 40 limina poli super alta sidera; linguae eorum claves caeli fa ctae sunt, Gloria Deo per immensa saecula

larvas repellunt ultra mundi limites. 1 5 sit tibi, nate, decus et imperium, honor, potestas sanctoque spiritui, Petrus beatus catenarum laqueos sit trinitati salus individua Christo iubente rupit mirabiliter, per infinita saeculorum saecula. +5 custos ovilis et doctor ecclesiae, pastorque gregis conservator ovium, arcet luporum truculentam rabiem. :l0

10+ 105 ALCUIN ALCUIN wilt 79 Too Quick Desp airer, wherefore He laments his Lost Nightingale thou go ? UAE te dextra mihi rapuit, luscinia, ruscis, ' LANGAMUS cuculum, Dafnin dulc!ssime, nostrum, illa meae fuerat invida laetitiae. p quem subito rapuit sa:va n�verc� SUIS. Qtu mea dulcisonis implesti pectora musis, plangamus pariter querulosls voclbus Illu�; , atque animum moestum carmine mellifluo. incipe tu senior, quaeso, Menalca prIor. quapropter veniant volucrum simul undique coetus, 5 carmine te mecum plangere Pierio, 'Heu cuculus, nobis fueras cantare suetus, , spreta colore tamen fueras non spreta 'canendo; quae te nunc rapuit hora nefanda tUIS• . > lata sub angusto gutture vox sonuit, heu, cuculus, cuculus, qua te regione rellqui, dulce melos iterans vario modulamine Musae, infelix nobis ilIa dies fuerat .... atque creatorem semper in ore canens. 10 pereat cuculus, veniet sub te�pore veris, noctibus in furvis nusquam cessavit ab odis Non 10 carmma, laeta clet, .•. vox veneranda sacris, 0 decus atque decor. et nobis veniens quid mirum cherubim, seraphim si voce tonantem perpetua laudent, dum tua sic potuit? Heu mihi, si cuculum Bacchus dimersit in undis, rapiet iuvenes vortice pestifero. felix 0 nimium, Dominum noctemque diemque 15 qui qui studio tali semper in ore canit. si vivat, redeat, nidosque recurrat ad almos� non cibus atque potus fuerat tibi dulcior odis, nec corvus cuculum dissecetungue fero. alterius volucrum nec sociale iugum. hoc natura dedit, naturae et conditor almus, On his Cell quem tu laudasti vocibus assiduis, 2.0 80 ut nos instrueres vino somnoque sepultos MEA cella, mihi habitatio dulcis, amata, somnigeram mentis rumpere segnitiem. semper in aeternum, 0 me� cella, vale. quod tu fecisti, rationis et inscia sensus, Oundique te cingit ramis resonantlbus a:bos, in dice natura nobiliore satis, silvula florigeris semper onustacomlS. 5 sensibus hoc omnes magna et ratione vigentes 2.5 prata salutiferis florebunt omniaet herbis, gessissent aliquod tempus in ore suo. quas medici quaerit dextra salut.s ope maxima laudanti merces in saecla manebit flumina te cingunt florentibus undlque� npIs,: . aeternum regem perpes in arce poli. retia piscator qua sua tendit ovans.

106 107 ALCUIN pomiferis redolent ramis tua claustra per hortos, lilia cum rosulis candida mixta rubris. 10 THEODULPH OF ORLEANS d. 8z1 omne genus volucrum matutinas personat odas, atque creatorem laudat in ore Deum. 8I For the Palm Sunday Procession in te personuit quondam vox alma magistri, LORIA, laus et honor tibi �it, rex Chri�te, redemptor, quae sacro sophiae tradidit ore libros. cui puerile decus prompslt hosanna plUm. in te temporibus certis laus sancta tonantis 1 5 GIsrael es tu rex, Davidis et inclita proles, pacificis sonuit vocibus atque animis. nomine qui in Domini, rex benedicte, venis. te, mea cella, modo lacrimosis plan go camenis, coetus in excelsis te laudat caelicus omnis 5 atque gemens casus pectore plango tuos, et mortalis homo et cuncta creata simul. tu subito quoniam fugisti carmina vatum, plebs Hebraea tibi cum palmis obvia venit: atque ignota manus te modo tota tenet. 2.0 . cum prece, voto, hymnis adsumus ecce ObI. te modo nee Flaccus nee vatis Homerus habebit, hi tibi passuro solvebant munia laudis; nee pueri musas per tua tecta canunt. nos tibi regnanti pangimus ecce melos. 10 vertitur omne decus saecli sic namque repente, hi placuere tibi; placeat devotio nostra, omnia mutantur ordinibus variis. rex pie, rex clemens, cui bona cuncta placent. nil manet aeternum, nihil immutabile vere est, 5 2. fecerat Hebraeos hos gloria sanguinis alti; obscurat sacrum nox tenebrosa diem. nos facit Hebraeos transitus ecce pius. decutit et flores subito hiems frigida pulcros, inclita terrenis transitur ad aethera victis, IS perturbat placidum et tristior aura mare. virtus a vitiis nos capit alma tetris. qua campis cervos agitabat sacra iuventus, nequitia simus pueri, virtute vieti; 0 . incumbit fessus nunc bacula senior. 3 quod tenuere patres, da teneamus Iter. nos miseri, cur te fugitivum, mundus, amamus ? degeneresque patrum ne simus ab arte piorum, tu fugis a nobis semper ubique ruens. nos tua post illos gratia sancta trahat. 2.0 tu fugiens fugias, Christum nos semper amemus, sis pius ascensor, tuus et nos simus asell�s, semper amor teneat pectora nostra Dei. tecum nos capiat urbs veneranda Del. ille pios famulos diro defendat ab hoste, 35 ad caelum rapiens pectora nostra, suos; pectore quem pariter toto laudemus, amemus ; nostra est ille pius gloria, vita, salus.

108 IC19 FREDEGARD OF ST. RIQUIER ANGILBERT ft. 825 82 Th e Thrush Charms away his Toothache The Battle ofFo ntenoy AM pridem nimium residebam maestus amoeno 1\URORA cum primo mane tetram noctem dividet, l pomerio chiram laevam positam subhabensque .n. sabbatum non illud fuit, sed Saturni dolium, ad malam nimia dentum pro morte doloris. de fraterna rupta pace gaudet daemon impius. vox subito turdi nostras tunc perculit aures Bella clamat, hinc et inde pugna gravis oritur, invalidas dulcis ·varios imitando volucres. 5 ad sonitum galli resonabat gutture tenso; frater fratri mortem parat, nepoti avunculus; 5 post vero merulae morem milvique sonabat; filiusnee patri suo exhibet quod meruit. inde simul recinens velut aureolus nitidusque, Caedes nulla peior fuit campo nee in Marcio; bitrisci vocem frangebat et ipse pusilli. fracta est lex christianorum sanguinis proluvio, talia demirans, confestim diffugit ultro 10 unde manus inferorum, gaudet gula Cerberi. improbus ille dolor, qui me vexabat amare; deinde petens nidum, memetque laborque revisit. Dextera praepotens Dei protexit Hlotharium, 10 quem Deus appellat, ne me torquere parumper victor ille manu sua pugnavitque fortiter: exim iam valeat, submisse flagito,noster. ceteri si sic pugnassent, mox foret concordia. discite, lectores, avium cantus variarum; Ecce olim velut Iudas salvatorem tradidit, segnitiem mentis post rumpite nocte dieque, IS sic te, rex, tuique duces tradiderunt gladio: quo iugiter Domino laudes depromere dignas esto cautus, ne frauderis agnus lupo praevio. possitis, summa digne et vos audiat arce Fontaneto fontem dicunt, villam quoque rustici. iudiciique die dicat: 'properate, beati, ubi strages et ruina Francorum de sanguine: sumite nunc vobis ab origine regna parata 2.0 mundi', de messi latitant quo perpete iusti, horrent campi, horrent silvae, horrent ipsi paludes. balsama quo redolent, fragrant et lilia semper, Gramen illud ros et imber nee humectat pIu via, quo Deus omne bonum meritis clemensque rependit in quo fortes ceciderunt, proelio doctissimi, 10 clementer famulis, gratis quos condidit ipse. pater, mater, soror, frater, quos amici fleverant. Hoc autem scelus peractum, quod descripsi rithmice, Angelbertus ego vidi pugnansque cum aliis, solus de multis remansi prima frontis acie.

110 III ANGILBERT WALAFRID STRABO Ima vallis retrospexi, verticemque iugeri, Pactoli et niveis Arabum circumdare gemmis. ubi suos inimicos rex fo rtis Hlotharius haec quia non Tyrio Germania tinguitur ostro, 5 expugnabat fu gientes usque fo rum rivuli. lata nec ardenti se Gallia mu rice iactat, lutea purpurei reparat crementa quotannis Karoli de parte vero, Hludovici pariter ubertim floris, tantum qui protinus omnes albent campi vestimentis mortuorum lineis, herbarum vicisse comas virtute et odore velut solent in autumno albescere avibus. 0 3 dicitur, ut merito florum flos esse fe ratur. 10 Laude pugna non est digna, nec canatur melode; in/icit hic oleum proprio de nomine dictum, oriens, meridianus, occidens et aquilo quod quam saepe fiatmortalibus utile curis, plangant illos qui fu erunt illic casu mortui. nec meminisse potest hominum nec dicere quisquam. huic fa mosa suos opponunt lilia flores, Maledicta dies illa, nec in anni circulo longius horum etiam spirans odor imbuit auras, IS numeretur, sed radatur ab omni memoria, 3S �ed si quis nivei candentia germina fructus iu bar solis illi desi t, aurora crepusculo. triverit, aspersi mirabitur ilicet omnem Noxque ilIa, nox amara, noxque dura nimium, nectaris ille fidemceleri periisse meatu, in 'qua fo rtes ceciderunt, proelio doctissimi, hoc quia virginitas fa ma su bnixa beata pater, mater, soror, frater, quos amici fleverant. flore nitet, quam si nullus labor exagitarit zo sordis et illiciti non fregerit ardor amoris, o luctum atque lamentum ! nudati sunt mortui, 4-0 Hagrat odore suo. porro si gloria pessum horum cames vultur, corvus, lupus vorant acriter: integritatis eat, foetor mutabit odorem. horrent, carent sepulturis, vanum iacet cadaver. haec duo namque probabilium genera inclytaHorum Ploratum et ululatum nec describo amplius: ecclesiae 8ummas signant per saecula palmas, zs unusquisque quantum potest restringatque lacrimu; sanguine martyrii carpit quae dona rosarum, liliaquein fidei gestat candorenitentis. pro illorum animabus deprecemur Dominum. 4-5 o mater virgo, fecundo germine mater, WALAFRID STRABO virga fide intacta, sponsi de nomine sponsa, sponsa, columba, domus regina, fidelis amica, 30 The ROJe and the Lily bello carpe rosas, laeta arripe lilia pace. Hos tibi sceptrigero venit generamine lesse, AM nisi me fe ssum via longior indupediret, unicus antiquae reparator stirpis et auctor, l scrupeus atque novi terreret carminis ordo, lilia qui verbis vitaque dicavit amoena, debueram vibuma rosae pretiosa metallo morte rosas tinguens, pacemque et proelia membris 35

IU 113 W ALAFRID STRABO ANONYMOUS liquit �n orbe suis, virtutem amplexus utramque, Cuius nos sacra praemlaque ambobus servans aeterna triumphis. sectantes exempla dicamus Deo: ANONYMOUS before 8so 'Deus benigne, Th e Publican in the Temple nostri miserere, TANS a longe, laxans debita Mitis et nos iustifica.' QSui pIu rima perpetrarat facinora, Atque sua PAULUS ALBARUS revolvens secum crimina ft. 8so 5 86 The Nightingale Nolebat alta OX, filomela, tuametrorum carmina vincit contemplari V et superat miris flaminamagna modis. caeli sidera, vox, ,filomela,tua dukis super organa pergit, Sed pectus tundens cantica nam suabe fulgide magna canit. haec promebat 10 vox, philomela, tua superat sic gutture Musas, ore lacrimans: ut citharas vincat sivila" 'ter tua, ter'. sicque liras dukes cordarum pollice ductas 'Deus, propitius excellis mukens, corda fobens hominum. mihi peccatori esto cedat omnigena, tivi vox quoquegarrula cedat, �t mea omnia iudice me carmen fulgeat omne tuum. 10 pius dele facinora.' nulla certe tivi equeter nunc cantibus ales: Hac voce et victrix hominum voce feras superum. benignam promeruit die ergo varias blande modulamine voces clementiam, et funde solite gutture sepe melos. porrige dukissonum gaudenti pectore plectrum IS Necnon et et duke tibias gutture clange sonans. iustificatus venit 20 gloria summa Deo dico per secula Christo, domum suam. qui nobis famulis gaudia tanta dedit. ['1 5 ANONYMOUS Tu septiformis munere, DONATUS OF FIE SOLE dextrae Dei tu digitus, 10 c. 8so tu rite promisso patris Ireland sermone ditans guttura. INIBUS occiduis describitur optima tellus Accende lumen sensibus, F nomine et antiquis Scottia scripta libris. infunde amorem cordibus, djves opum, argenti, gemmarum, vestis et auri, infirmanostri corporis commodacorporibu8, aere, putre solo. virtute firmansperpeti . melle fiuitpulchris et lacte Scottia campis, vestibus atque armis, frugibus, arte, viris. s Hostem repellas longius, ursorum rabies nulla est ibi, saeva leonum pacemque dones protinus, semina nee umquam Scottica terra tulit. ductore sic te praevio nulla venena nocent nec serpens serpit in herba vitemus omne noxium. zo nec conquesta canit garrula rana lacu. 10 Per te sciamus, da, patrem, in qua Scottorum gentes habitare merentur, noscamusatque filium, inclita gens hominum milite, pace, fide. te utriusque spiritum credamus omni tempore. ANONYMOUS MAGNENTIUS RABANUS MAURUS after 8So (?) 88 Veni, Cf'eator spiritus A Prayer to God ENI, creator spiri s, MNIPOTENS genitor, qui rerum es maximus au­ V mentes tuorum Vlslta,.� ctor, imple superna gratia, Onate coaequalis spiritus atque Dei, quae tu creasti, pectora. unus natura, personis trinus et ipse vivificanscuncta, vita beata, Deus, Qui paraclitus diceris, respice me miserum fientiet miseratus adesto, 5 donum Dei altissimi, 5 qui graviter peccansaeger in orbe dego. fons vivus, ignis, caritas eripe me his, invicte, malis, procul omnia pelle, et spiritalis unctio. quae mentem et corpus crimina dira tenent. II6 MAGNENTIUS RABANUS MAURUS MAGNENTIUS RABANUS MAURUS nam vitam variis macularam erroribus omnem ne occursus saevus noceat, ne Tartarus ardens, atque tuam legem spernere non timui. 10 missus sed lucis ducat ad astra polio lingua, mente, manu commisi noxia multa, dum iudex venias meritorum iura rependens, textus evangelii quaeque vetare solet. iustificesservum tunc, precor, ipse tuum, et quid tunc volui deceptus fraude maligni, in dextra ponens, cum iustis praemia reddens, 45 quemve sequebar amens decipulam hostis amans? cernam quod vultum lucis in arce tuum. ac miser inferni redolentia.sulf ure stagna te, bone Iesu, precor, rector, salvator et auctor, ignem cum verme, perpete cum gemitu, quidquid protuleram rite loquendo prece hie, elegi amare magis quam dulcia gaudia caeli, suscipias miserans famulum clementer et audi, turiferos campos quam, paradise, tuos. ardua poscenti des quoque regna polio 50 heu miser, heu demens, ubi nunc tua vita periret, portio sim plebis laudes et in ordine cantem' quosve dares gemitus tortus in igne dire, 20 sanctorum gratulans cantica grata tibi. ni Deus immensae bonitatis, verus amator gloria magna Deo, semper tibi gloria, Christe. humanae formae, retraheret miserans ! amen, in aeternum gloria magna Deo. fitquoque, quod dudum psalmista ast voce cane bat, cum stupuit mirans dona superna Dei: GOTTSCHALK OF ORBAIS ni foret adiutor Dominus, iam infernus haberet 25 son terntrux animam et cruciaret earn. d. 869 nunc, Deus l'.IJpe, tuumfa mulum pietate sueta Prayer 10 Chrisl conversum r�cipe, quem dolor excruciat. HRISTE, mearum sana contritum, fientemsolabere maestum, C lux tenebrarum, indulgens, quaeso, crimina cuncta tuo. 30 da mihi spem veniae, fac corda maerentia laeta, memet in atrum commutans lacerum iam facias placidum. criminis antrum da:quefidem plenam, da spem, da pignus amoris, sive barathrum s mandataque tua corde manuque geram. respicelap sum. strinxi me voto; comple hoc, pius arbiter orbis, 35 Unde per almum, natura fragilis quod celerare nequit. te rogo, fiatum, sltque opus omne tuum, quodcumque expendis alumno, nobile verbum, sit tibi laus soli gloria sitque tua. qui regis ipsum 10 cumque velis vitae finemfinemque laboris cum patre mundum imponere, servo tunc miserere tuo, cornpar in aevum, IIS ;QTTSCHALK OF ORBAIS GOTTSCHALK OF ORBAIS Erue servum Inclitus omnis valde misellum. conditor orbis pelle piaclum, 15 luxque perennis, +5 tolle reatum, tu pia cunctis dirige gressum, norma ministris, redde paratum. fo rma salutis, Atque clientem Dextera fes sis, suscipe fientem 2,0 spes quoque lapsis, 50 teque timentem. palma regressis, da mihi men tern, sedula iustis fraude carentem, gloria servis prava caventem, et decus almis.

Ima sinentem, 2,5 Spes mea, Christe, 55 summa petentem rex benedicte, teque colentem lux pia vitae atque scientem, duxque perite, te venerantem, pastor amande, quin et amantem. 30 quin venerande, 60 Tu Deus unus Respice nunc me, cum patre summus, da, sequar ut te ; fiamine plenus, iam miserere semper amandus, iamque medere mente colendus 35 et tibi fac me 65 seu venerandus. iarnque placere. Tu metuendus Gloria lausque rexque tremendus, sit tibi, Christe, tutor habendus cum genitore, et reverendus quin et amore. 70 duxque sequendus nunc utriusque. atque petendus. quin sine fine.

r:w ur GOTTSCHALK OF ORBAIS GOTTSCHALK OF ORBAIS

o Deus, miseri 9I Penitential Prayer · . mlserere servl. 30 DEUS, miseri almam legem, quam dedisti, o miserere servi. denique neglexi ex quo enim me iussisti et ilIa, quae vetuisti, hunc in mundum nasci, avide dilexi. prae cunctis ego amavi S heu, quid evenit mihi ! 3S vanitate pasci. o Deus, miseri heu, quid evenit mihi ! · . mlserere servI. o Deus" miseri cuncta bona praeterivi miserere servi. animo libenti tu me, Domine, fe cisti, 10 atque multa mala egi 40 ut servirem tibi ; pectore fe rventi. ego miser te dimisi heu, quid evenit mihi ! et longe abivi. o Deus, miseri · . heu, quid evenit mihi ! mlserere servl. voluptates non dimisi, o Deus, miseri IS 4S miserere servi. sed his me addixi tu me quoque redemisti et totius me peccati de iugo servili, vinculis devinxi. et ego te non agnovi heu, quid evenit mihi ! nec ad te redivi. zo o Deus, miseri 50 · . heu, quid evenit mihi ! mlserere servl. o Deus, miseri iram tuam provocavi miserere serVi. crimine frequenti mandata, quae praecepisti, ideoque te offendi offensa ingenti. proh dolor, reliqui, Z5 SS fa teor voce lugubri, heu, quid evenit mihi ! nimium deliqui. o Deus, miseri · . heu, quid evenit mihi ! mlserere servl.

IZZ IZ3 GOTTSCHALK OF ORBAIS GOTTSCHALK OF ORBAIS sed quid plura dicam tibi, exorate prece dulci o pia lux saecli 1 60 pro me infelici. mala quoque, quae permisi, heu, quid evenit mihi ! cuncta miser fe ci. heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri o Deus, miseri miserere servi. miserere servL 65 alma tu, Maria, tui ergo iam succurre fienti, virgo mater Dei, 95 Domine, clienti, interventu nunc salubri scelera tibi fa tenti. memor esto mei. veniam petenti. heu, quid evenit mihi ! heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri o Deus, miseri miserere servi. 100 miserere servi. sancte Michael, insigni affer opem indigenti supplicato regi, iam manu dementi deprecentur atque cuncti vulneraque detegenti 75 angelorum chori. medere languenti. heu, quid evenit mihi ! 105 heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri o Deus, miseri miserere servi. mi,erere servi. subveni te invocanti 80 daviger quoque praecelsi, et in te speranti ; sancte Petre, regni, dextram da, quem redemisti, socios adiungens tibi IIO iam periditanti. preces funde patri. heu, quid evenit mihi ! heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri 85 o Deus, miseri miserere servi. miserere servi. igitur vos, omnes sancti, martyrumque gloriosi 115 coheredes Christi, beatorum globi, n", uS GOTTSCHALK OF ORBAIS GOTTSCHALK OF ORBAIS Hagitate pro miselli cum sim longe exsul valde peccatis alumni. intra mare? heu, quid even it mihi! o cur iubes canere? 5

o Deus, miseri 11.0 miserere servi. Magis mihi, miserule, patriarchae quin electi Here libet, puerule, et prophetae sancti, plus plorare quam can tare suffragamini petenti carmen tale, iubes quale, 10 precibus clienti. amor care. heu, quid evenit mihi ! us o cur iubes canere? Deus, miseri Mallem, scias, pusillule, o miserere servi. ut velles tu, fratercule, pio corde condolere 1 5 virgines o. darae, ves:ri mihi atque prona mente per amorem sponsl 130 memoramini nunc mei conlugere. delictis oppressi. o cur iubes canere? heu, quid evenit mihi ! Scis, divine tiruncule, scis, superne clientule, 1.0 o Deus, miseri hie diu me exsulare, miserere servi. 13 insuper vos, summi Dei 5 multa die sive nocte confessores almi, tolerare. opem ferte, precor, mihi o cur iubes canere? oratu instanti. Scis captivae plebeculae 1.5 heu, quid evenit mihi ! 140 Israeli cognomine praeceptum in Babylone decantare extra longe 92 o cur iubes canere? finesIudae. quid iubes, pusiole, o cur iubes canere? 30 Tquare mandas, filiole, Non potuerunt utique U carmen dulce me cantare, nee debuerunt itaque 11.6 11.7 GOTTSCHALK Ol" ORBAIS carmen dulce coram gente aliena nostrae terrae GOTTSCHALK (?) resonare. 3S o cur iubes canere ? 93 The begimting ofth e Eclogue of Sed quia vis omnimode, Theodulus o sodalis egregie, j\ETHIOPUM terras iam fe rvida torruit aestas, canam patri filioque .l"l.. in Cancro solis dum volvitur aureus axis; simul atque procedente compuleratque suas tiliae sub amoena capellas ex utroque. natus ab Athenis pastor cognomine Pseustis; hoc cano ultronee. pellis pantherae corpus cui �exit utrimque discolor et rigidas perftavit fistula buccas Benedictus es, Domi�e, emittens sonitum per mille fo ramina vocum. pater, nate, paraclite, ad fo ntem iuxta pasceoat oyes Alithia, Deus trine, Deus une, 4S virgo decora nimis David de semine regis Deus summe, Deus pie, cuius habens citharam ftuvii percussit ad undam. 10 Deus iuste. substiterat ftuvius tanta dulcedine captus hoc cano spontanee. auscultando quasi modulantis carinina plectri ipseque balantum grex obliviscitur esum. Exsul ego diuscule non tulerat Pseustis, sed motus fe lle doloris hoc in mari sum, Domine, so litoris alterius proclamat ab aggere tutus: I S annos nempe duos fe re 'cur, Alithia, canis rebus stultissima mutis ? nosti fore ; sed iamiamque si iuvat, ut vincas, mecum certare potestas: miserere. fistula nostra tuum cedet, si vincis, in usum; hoc rogo humillime. victa dabis citharam; legem coeamus in aequam' illa refert: 'nee dicta movent nee praemia mulcent zo Interim cum pusione ss me tua nunc adeo, quia vulnere mordeor uno: situs in hac regione, quo res cumque cadit, testis nisi sedulus assit, psallam ore, psallam corde, si victus fu eris, non me vicisse fateris. psallam die, psallam nocte sed quia mutari nescit sententia coepti, carmen dulc.e en adaquare gregem, simul et relevare calorem zs tibi, rex piissime. 60 nostravenit Fronesis; sedeat pro iudice nobis.' uS GOTTSCHALK (1) GERALDUS Pseustis ad haec: 'video, quod eam sors obtulit ultro. ille super parmam ante pedes mox concidit huius. huc ades, 0 Fronesi ! nam sufficit hora diei paIluit exanguis domino recidente sateIles. • I� , ut tua lam nostro postponas seria ludo.' Alpharides spatam tollens iterato cruentam tunc mater Fronesis: 'adaquato me grege quamvis 30 ardebat lapso postremum infiigere vulnus. accelerare domum iussisset uterque parentum immemor at proprii Hagano vir fo rte doloris 10 nec dubitem poenas, si quicquam tardo, paratas, aeratum caput inclinans obiecit ad ictum. laeta fe ram talis praesumens gaudia litis. extensam cohibere manum non quiverat heros, perge prior, Pseusti, quia masculus; ilIa sequaci sed cassis fa brefacta diu me1iusque peracta aequabit studio. sit tetras in ordine vestro, 3S excipit assultum mox et scintillat in altum. Pitagorae numerus. sol augeat, obsecro, tempus.' cuius duritia stupefactus dissilit ensis, IS proh dolor ! et crepitans partim micat aere et herbis. SEDULIUS SCOTTUS Belliger ut frameae murcatae fragmina vidit, d. after 874 His Manner ofLif e indigne tulit ac nimia fu rit eff"erus ira impatiensque sui capulum sine pondere fe rri, AUT lego vel scribo, doceo scrutorve Bophian : quamlibet eximo praestaret et arte metallo, zo n obsecro celsithronum nocte dieque meum. protinus abiecit monimentaque tristia sprevit; veacor, poto libens, rithmizans invoco musas, qui dum forte manum iam enormiter exeruisset, dormisco stertens: ora Deum vigilans. abstulit hanc Hagano sat laetus vulnere prompto. in medio iactus recidebat dextera fortis conscia mens scelerum defiet peccamina vitae: 5 · parcite vos misero, Christe, Maria, viro. gentibus ac populis multis suspecta tyrannis, zs innumerabilibus quae fu lserat ante trophaeis. GERALDUS sed vir praecipuus nec laevis cedere gnarus, sana mente potens carnis superare dolores, 9th cent 95 Walther's Battle 'With Gunther and non desperavit neque vultus concidit eius, Hagen verum vulnigeram clipeo insertaverat ulnam 30 incolumique manu mox eripuit semispatam, vir � altharius issa cum cuspide currens qua dextrum cinxisse latus memoravimus illum, � . N.evagtnato regem lmportumor ense ilico vindictam capiens ex hoste severam. impetit et scuta dextra de parte revulso oam fe riens dextrum Haganoni eff"odit ocellum ictum praevalidum ac mirandum fe cit eique ac timpus resecans pariterque labella revellens 3S crus cum poblite adusque fe mur decerpserat omne. 5 olli bis ternos discussit ab ore molares.

130 131 GERALDUS ANONYMOUS Tali negotio dirimuntur proelia facto dies ilIa, quemque suum vulnus atque aeger anhelitus arma o in qua manifesta ponere persuasit. quisnam hinc immunis abiret, sic erunt cuncta ! qua duo magnanimi heroes tam viribus aequi 4-0 quam fe rvore animi steterant jnfu lmine belli ? Et quid fa ciet virgula, quid tabella, Postquam finis adest, insignia quemque notabant: si ita pavescet illic Guntharii regis pes, palma iacebat poli columnella :&0 Waltharii nec non tremulus Haganonis ocellus. 1 sic sic armillas partiti sunt Avarenses ! 4-5 Et quid sentient humana, quid terrena, si ita tremescet ANONYMOUS polorum caterva ? C· 900 Th e Day of Judgement o rex, sempiterna :&5 qui Iargiris nobis ORTIS atque amara omnia moderna. F Ne nos sinas ire Erit tunc dies illa, in inferni taetra In qua perient cuncta, zabulorum loca, 30 Quae videntur, corporea, Sed duc ad angelorum regna. tellus et omnia 5 natantia. ANONYMOUS Iudex mitis p.rebit, C. 900 ut districte puniat, 97 Sequence fo r the First Sunday in Iudicabitque saecla, Advent qui creavit omnia. 10 ALUS aeterna, Columna caeli S indeficiens mundi vita, ad nututu illius Lux sempiterna, tremescet alta. et redemptio vere nostra, t3:& 133 ANONYMOUS Condolens humana ANONYMOUS perire saeda c. goo per temptantis numina, 98 The Song ofth e Return ofth e Alleluia Non linquens excelsa LEL UIA, dic nobis adisti ima Rqui bus e terris nova propria dementia. 10 Cuncto mundo nuntians Mox tua spontanea gaudia gratia, assumens humana, Nostram rursus visitas 5 patriam ? Quae fu erant perdita omma IS Respondens salvasti terrea, placido vultu, dulci voce dixit Alleluia: Ferens mundo gaudia. Tu animas et corpora 'Angelus 10 nostra, Christe, expia, mihi de Christo indicavit pia miracula; Ut possideas lucida zo nosmet habitacula. Resurrexisse Dominum siderum Adventu primo iustifica, cecinit voce laudanda. IS In secundo nosque libera. Mox ergo pennas Ut, cum facta volucris vacuas luce magna Z5 dirigens laeta per auras iudicabis omnia, Redii, Compti stola famulis ut dicam 2.0 incorrupta vacuatam nosmet tua legem veterem et novam Subsequamur mox vestigia 30 regnare gratiam. quocumque visa. 135 134 ANONYMOUS ANONYMOUS

Itaque :lS Iesum Nazarenum crucifixum, plaudite, famuli, o caelicolae. voce cIara: Christus hodie Non est hic; 5 redemit surrexit, sicut praedixerat. nos a morte dira. 30 ite, nuntiate, quia surrexit. Pater filium tradidi t servis, Alleluia, resurrexit Dominus, ut interimerent hodie resurrexit leo fortis, 10 pro salute nostra. filius Dei. Sponte subiit 3S Deo gratias: dicite, eia, filius mortem, ruurrex; et {ltlhue tecum, etc. ut nos redimeret morte ab aeterna. ANONYMOUS Nunc requiem C· 9OO raperc licet omnibus IOO 'Anacreontic' Song et fr ui vita perpetua. ACREUNTI carmine telam libet contexere, Nunc colite Npedem pedi lentiscere pariter mecum, famuli, et tramitem transducere. celebri Iaude 4S sanctum Pascha. Sunt saecIa praeclarissima, S Christus est pax nostra.' sunt prata vernantissima, formosa gaudent omnia, ANONYMOUS sunt grata nostri moenia. c. 900 99 Quem quaeritis in sepulchro? Laetentur ergo somata et rideant praecordia, 10 UEM quaeritis in sepulchro, amor petens finitima Q o christicolae ? sint cuncta vitulantia. 136 137 ANONYMOUS ANONYMOUS Phoebus rotat per tempota Densantur hinc spectacula, torquens polorum lumina; accurrit omnis bestia, somnum susurrant fiumina, 15 leaena, lynx et dammula, ayes canunt et dulcia. caudata stans vulpecula. Turtur prior dans oscina, Pisces relinquunt aequora 4S rauce sonat post ardea; et vada sunt retrograda; sistema miscens merula, pulsando Codrus ilia olos implet croemata. 2.0 praegnas adest invidia. Myrto sedens lusciola, Auro sedet rex aquila, 'vos cara', dicens, 'pignora, circum cohors per agmina, 50 audite matris famina, gemmata pavo tergora, dum lustrat aether sidera. cornix subest et garrula. Cantans mei similia, 2.S Corvina quin centuria, canora prolis germina, ardet phalans et milvea; cantu Deo dignissima de marte tractant omina, ss tractim refrange guttura. vincatur ut lusciola. Tu namque plebs laetissima, Palumbes at iuvencula tantum Dei tu psaltria 30 praesumit e victoria; divina can tans cantica gallus prior cum merula per bland a cord is viscera. disrumpta plangunt ilia; 60 Maternaiam nunc fo rmula Cicadis infians iecora ut rostra vincas plumea, campo crepat misellula i fu tura vocis organa 35 palmam tenet lusciola contempera citissima.' versus trahens per sibila. Hoc dixit et mox iubila Turbata gens tutn rostrea, 65 secun tur su btilissima ; exsanguis hinc et aquila; melum fitvoce tinnula frigescit, in praecordia soporans mentis intima. virtusque cedit ossea. 138 1 39 ANONYMOUS Praeco fu gae fitulula urgens gradi per abdita, ANONYMOUS pudore mens ne conscia C· 900 poenas luat per saecula. I02 Watching Song Tunc versa castra plumea TU, qui servas armis ista moenia, sparsim legunt aumatia O noli dormire, moneo, sed vigila. auraeque fissa flamina, 75 dum Hector vigil extitit in Troia, petuntur tecta silvea. non eam cepit fraudulenta Graecia. prima quiete dormiente Troia 5 ANONYMOUS laxavit Synon fallax claustra perfida. &. 900 IOI o Roma nobilis .••Nos adoremus celsa Christi numina: illi canora demus nostra iubila. ROMA nobilis, orbis et domina illius magna fisi sub custodia cunctarum urbium excellentissima, O haec vigilantes iubilemus carmina. 10 roseo martyrum sanguine rubea, divina, mundi rex Christe, custodia, albis et virginum IUiis candida; sub tua serva haec castra vigilia. salutem dicimus tibi per omnia, 5 te benedicimus-salve per saecula! • . . Sancta Maria, mater Christi splendida, Petre, tu praepotens caelorum claviger, haec cum Iohanne teothocos impetra, vota precantium exaudi iugiter. quorum hie sancta venerantur pignora IS cum bis sex tribuum sederis arbiter, et quibus ista sunt sac rata limina; factus placabilis iudica leniter, 10 quo duce victrix est in bello dextera teque precantibus nunc temporaliter et sine ipso nihil valent iacula. fe rto suffragia misericorditer.

o Paule, suscipe nostra precamina, Fortis iuventus, virtus audax bellica, cuius philosophos vicit industria; vestra per muros audiantur carmina, 2.0 factus oeconomus in domo regia, et sit in armis altema vigilia, divini muneris appone fe rcula; ne fraus hostilis haec invadat moenia. ut quae repleverit te sapientia resultet echo 'comes, eia vigila' ipsa nos repleat tua per dogmata. per muros 'eia' dicat echo 'vigila'. ANONYMOUS ANONYMOUS C· 900 C· 915 I03 o admirabile Feneris idolum I04 Prologue to a Panegyrical Poem on AD MIRABILE Veneris idolum, the Emperor Berengar. Dialogue between O cuius materiae nihil est frivolum; the Author and his Book archos te protegat, qui stellas et polum ' oN hederam sperare vales laurumve, libelle, fecit, et maria condidit et solum. N quae largita suis tempora prisca viris. furis, ingenio non sentias dolum: 5 contulit haec magno labyrinthea fabula Homero Clotho te diligat, quae baiulat colum. Aeneisque tibi, docte poeta Maro. ' atria tunc divum resonabant carmine vatum: 5 Saluto puerum non per hypothesi m, respueten musam quaeque proseucha tuam; sed firmopectore deprecor Lachesim, Pierio fiagrabat eis sed munere sanguis: sororem Atropos, ne curet haeresim. prosequitur gressum nulla Thalia tuum. Neptunum comitem habeas et Thetim 10 hinc metuo rapidas ex te nigrescere fiammas, cum vectus fueris per fiuvium Athesim. auribus ut nitidis vilia verba dabis.' 10 quo fugis,amabo, cum te dilexerim? 'quid vanis totiens agitas haec tempora dictis, miser quid faciam, cum te non viderim? carmina quae profers si igne v�randa times? desine; nunc etenim nullus tua carmina curat: Dura materies ex matris ossibus haec faciunt urbi, haec quoque rure viri. creavit homines iactis lapidibus: quid tibi praeterea duros tolerasse labores IS ex quibus unus est iste puerulus, IS profuit ac longos accelerasse vias? qui lacrimabiles non curat gemitus. endromidos te cura magis victusque fatigat: cum tristis fuero, gaudebit aemulus: hinc fugito nu gas, quas memorare paras.' ut cervarugio, cum fugit hinnulus. 'irrita saepe mihi cumulas quae murmura, codex, non poterunt votis addere claustra meis. 20 seria cuncta cadant, opto, et labor �mnis abesto, dum capiti summo xenia parva dabo. nonne vides, tacitis abeant ut saecla triumphis, quos agitat toto orbe colendus homo? tu licet exustus vacuas solvaris in auras, 25 ANONYMOUS ANONYMOUS pars melior summi scribet amore viri. Campi, eremi, germinate supplice sed voto Christum rogitemus ovantes, germina odorifera magnarum quo faveat coeptis patris ab arce meis. rosarum et lilia. haud moveor plausu populi vel munere circi: Ortus, Occasus, Oriona sat·mihi pauca viri ponere facta piL' 30 laudes reboent: o Christe, poli convexa pio qui numine torques, :t in excelsis Deo Hosanna. da, queat ut fa mulus fa rier apta tuus ! Quam primum cecinit caterva angelorum, pax ANONYMOUS in tellure descendit vera. c. loth cent. I05 Sequence fo r the Resurrection Hodie caeli :t5 melliHui facti nam exstant; VI polique conditoti R alacres fe rant Maria undas purpuratis conchulis aequant. Melodias cetus, simul astra Titan rutilat, sed et radiis necne aequora; 5 JO suis placidum Reboare aH"ert iubarem et non cessent globorum cunctus orbis modo exsultat. luminaria. Clara processit virga ex lease Angelorum fistula 35 proferens velut et vox societur nostra. 10 ex aromatibus Redemptori carmina virtutum unguenta optima. iubilate, cacumina Foeno iacere non abhorruit patris proles unica; Montium omnium; silvarum, 40 frondium expandite densarum Ab arce summa patris venit legens Hoscula pulcherrima; 15 humillima loca,

144- 14$ ANONYMOUS Velatus came nostra, ANONYMOUS ViIi strictus fascia. loth cent.

Tempus impletum 45 Io6 The Oriole, a Visitor to the Mo nastery corporis lustra sex iam peracta APUT gemmato, caeteris praedarus; Levatus cruce C mane consurgit, admonet suos pares; alta patri li tatur hostia. suave canet ad monacharum aures. Expavit terra, Est nominatus auriolus darus; tremuerunt aequora, 0 monumentaque patent aperta, 5 in ulnis virdis, pectus purpuratum 5 sanctorum resurgunt corpora. longum producit sibilum per auras. Immolatus nostra Plateo collo et iacintina crura, salu te, depositus dorso crogato et cauda galluca; de cruce datur sepulcro, sed in quercu canet, dum fratres manducant. et die resurgens tertia 55 Ovem reduxit Giro se turnat, in ramo iucundat; 10 ad caulas, quae dudum diu respectu darus, lucet tamquam aurum; oberraverat. ut laetus mimus, tales facit risos.

Vox angelica 60 Nido suspensus ad suos pullones; Christo reboat ovans de ut eum cernant sui amatores, ove perdita, cunctas praecellit parvulorum voces. Pietate paterna iam recuperata, Pedes turinos, oculos praedaros; Ipsaque die sancta velox in pinnis, voce modulatus; visitans iam castra sanctorum grege dulciter amatus. Apostolicaque In vespertino exultat garritu, ipsi dat praeconia suave canet monachis auditu, ao iucunda per saeda. solis occasu redit ad secretum.

146 147 ANONYMOUS Fluctus et undae, ANONYMOUS imber et procellae, loth cent. tempestas et serenitas, Z5 I07 Th e Alleluialic Sequence cauma, gelu, nix, pruinae, ANTEMUS cuncti melodum saltus, nemQra pangant C nunc Alleluia. Alleluia. Hinc, variae volucres. In laudibus aeterni regis creatorem 30 haec plebs resuItet laudibus concinite cum Alleluia. 5 Alleluia;

Hoc,denique caelestes chori Ast iIIinc respondeant cantant in altum voces altae Alleluia. diversarum bestiarum 35 Alleluia. Hoc beatorum Istinc montium perprata paradisiaca 10 ceIsi vertices sonent psallat concentus Alleluia; Alleluia. Illinc vallium 40 profunditates saltent Quin et astrorum Alleluia. micantia luminaria Tu quoque, maris iubilant altum IS Alleluia. iubilans abysse, die Alleluia. 45 Nubium cursus, Necnon terrarum ventorum volatus, molis immensitates: fu lgurum coruscatio Alltluia. et tonitruum sonitus zo Nunc omne genus dulce consonent simul humanum laudans exsultet 0 Alleluia. 5 Alleluia. 148 149 ANONYMOUS Et creatori NOTKER BALBULUS grates frequentans consonet d· 9I2 AlIduia. ro8 Sequence fo r the Dedication of a Church Hoc denique nomen audire 55 iugiter delectatur SALLAT ecclesia, mater illibata A/le/u ia. etP virgo sine ruga, Hoc etiam carmen caeleste honorem huius ecclesiae. comprobat ipse Christus Haec domus aulae Alle/uia. 60 caelestis 5 probatur particeps Nunc vos, 0 socii, cantate laetantes In laude regis Alle/u ia; caelorum et ceremoniis 10 Et vos pueruli, respondete semper 65 Et lumine continuo aemulans Alle/uia. civitatem sine tenebris Nunc omnes canite simul Et corpora in gremio Alle/uia Domino, confovens Alleluia Christo animarum, quae in caeio vivunt. IS pneumatique AIIe/uia. 70 Laus trinitati aeternae: Quam dextra protegat Dei Alle/uia, AIIe/u ia, Ad laudem ipsius diu! Alle/uia, Alle/uia, Alle/uia, Alle/uia. Hic novam prolem gratia parturit 20 fecunda spiritu sancto;

151 ISO NOTKER BALBULUS NOTKER BALBUI.US Angeli cives Terge, mater, fluentes 10 visitant hic suos, ocul08. et corpus sumitur lesu ; Quam te decent genarum Fugiunt universa Z5 corpori nocua; rimulae ?

Pere.unt peccatricis 'Heu, heu, heu, quid me animae crimina; incusati8 fletus 15 Hic vox laetitiae incassum fu disse, personat; 30 Cum sim orbata nato, Hic pax et gaudia paupertatem meam redundant; qui solus curaret; Hac domo trinitati !aus et gloria Qui non hostibus semper resultant. 35 cederet angustos terminos, quos mihi I09 Rachel Mourning fo r a Martyr Iacob acquisivit; UID tu, virgo Z5 Quique stolidis Q fratribus, Mater, ploras quos multos, proh dolor, Rachel fo rmosa, extuli, Cuius vultus esset profuturus l' Iacob delectatP 5 Numquid flendus est iste, Ceu sororis qui regnuro possedit caeleste aniculae Quique prece frequenti Lippitudo miseris fratribus eum iuvet ! apud Deum auxiliatur?

15Z 153 ODO OF CLUNY

dissona matheriem rerum qui elementa feracem 10 ANONYMOUS (frigida nam calidis compugnant, humida siccis C· 940 ponderis expertes et contra pondus habentes) IrO Ecbasis Captivi; the Blackbird and the concordes dat habere vices, Deus inde probatur. Nightingale sing ofChri st's Passion ergo fitinvisus per visibilem manifestus, ONCENTU parili memoratur passio Christi. principium sine principio, finissine fine. IS C p sser uterque Deum caesum fIet verbere lesum, exammls. � factus, claudens spiramina flatus; commutat vocem, dum turbant tristia laudem ' organa divertit, dum Christi vulnera plangit, 5 LETALDTiTS solvitur in luctum, recolens Dominum crucifixum, C· 950-1000 squalet se cinere, dum fertur motio terrae, Ir2 Within emerges fr om the Whale's Belly offuscat visum, memoranssolem tenebratum. QUALIDUS hinc Within superasprocedit ad auras. hi gemini trepidas pressere ad pectora palmas; S turtur ut exuvias mediis nu data pruinis unicus ut matrem, sic deflenthi patientem. 10 prim� vere redit,-vel, cum reditura iuventus his avibus motis stupuit militia regis; implumes aquilas post multum sustinet aevum: turbatur pardus, tarngratum perdere munus. illis deciduo spoliantur tegmine membra, perspicuamqueaciem dudum tegit invida nubes, ODO OF CLUNY arma ruunt pedibus, frustantur guttura rostro, d. 943 defessumque animum refovet spes nulla rapinae: III God Manifest in his Works sic Anglo, reducem dum cemit ab aequore lucem, calvities exesa apicem deterserat omnem, 10 DE;'Ci �visibilis !.Ilundum,qui cernitur, egit, et cutis emissos excocta reliquerat ungues, ft. mdlcet ut per opus se opifex mirabile mirus. palpebraque accrescens densas invexerat umbras, maxima res mundus rerum, quas cernimus, extat. et nova lux oculos, tanta sub nocte gravatos, conficithunc aer, tellus, mare, sidus et aether. dum redit, offendit, nec cemere litus amoenum aethera curva putes, planum cum sit teres arvum. 5 aer et ignis eunt susum, aequor et arva deorsum. sufficiunt, ipsosque ruunt qui ex urbe propinquos IS nympha gravis volucri libratur in aera ductu, vox vel sola manus, non visus munera produnt. ne co pus dubites super aethera posse manere, perfidlOsa� cohors comicorum quod negat esse. 1 54 ANONYMOUS

lsaias cecinit; �s ANONYMOUS synagoga meminit, c. IIOO nunquam tamen desinit II3 Sequence fo r Christmas esse caeca ; �ETABUNDUS Si non suis vatibus, exsultet fidelis chorus, credat vel gentilibus 30 alle1uia; Sibyllinis versibus Regem regum haec praedicta. intactae profudit torus: 5 res miranda. Infelix, propera, crede vel vetera; Angelus consilii cur damnaberis, 35 natus est de virgine, gens misera ? sol de stella, Sol occasum nesciens, 10 Quem docet litera, stella semper rutilans. natum considera; semper clara. ipsum genuit puerpera. Sicut sidus radium, profert virgo filium pari fo rma; 15 'Neque sidus radio ANONYMOUS neqne mater filio ? c. IIth cent. fitcorrupta. II4 Alma Redemptoris Mater Cedrus alta Libani MA redemptoris mater, quae pervia caeli conformatur hyssopo 2.0 ,R porta manes et stella maris, succurre cadenti valle n ostra ; surgere qui curat populo, tu quae genuisti Verbum, mens altissimi, natura mirante tuum sanctum genitorem, corporari passum est virgo prius ac posterius, Gabrielis ab ore 5 came sumpta. sumens illud Ave, peccatorum miserere. 156 157 ANONYMOUS I lth cent. ANONYMOUS II6 Sequence fo r St. Nicholas lIth cent. ONGAUDENTES exsultemus II5 Quis est hic ? Cvocali concordia UIS est hic qui pulsat ad ostium, Ad beati Nicolai noctis rumpens somnium r festiva sollemnia, Qme vocat: '0 virginum'pulcherrima, soror, coniux, gemma splendidissima ! Qui in cunis adhuc iacens cito surgens aperi, dulcissima. 5 servando ieiunia Ego sum summi regis filius, primus et novissimus, Ad papillas coepit summa qui de cadis in hllsveni tenebras, promereri gaudia. liberarecaptivorum mimas, pasSU! mortem et multas iniurias.' 10 Adulescens amplexatur Mox ego dereliqui lectulum, literarum studia 10 cucurri ad pessulum: ut dilecto tota domus pateat, Alienus et immunis et mens mea plenissime videat ab omni lascivia. quem videre maxi me desiderat. 15 Felix confessor, At ille iam in de transierat, cuius fuit dignitatis ostium reliquerat. vox de caelo nuntia, 15 quid ergo, miserrima, quid facerem? lacrimando sum secuta iuvenem, Per quam provectus manu. cuius plasmaverunt hominem. �o praesulatus su blimatur Vigiles\lrbis inveneruntme, ad summa fastigia. exspoliaverunt me, Erat in eius animo abstulerunt et dederunt pallium, pietas eximia, 20 cantaverunt mihi novum canticum et oppressis impendebat quo in regis inducar palatium. �5 multa beneficia. 158 159 ANONYMOUS ANONYMOUS Auro per eum virginum Nos, qui sumus in hoc mundo tollitur infamia vitiorum in profundo atque patris earundem Z5 iam passi naufragia, levatur inopia. Gloriose Nicolae, Quidam nautae navigantes ad salutis portum trahe, 55 et contra fluctuum ubi pax et gloria; saevitiam luctantes Illam nobis unctionem navi paene dissoluta, JO impetres ad Dominum lam de vita desperantes, prece pia, in tanto positi Qui sanavit laesio em 60 periculo clamantes � multorum peccammum voce dicunt omnes una: in Maria. '0 beate Nicolae, 3 5 Huius festum celebrantes nos ad portum maris trahe gaudeant per saecula, de mortis angustia; 6 Trahe nos ad portum maris, Et coronet eos Christus 5 tu qui tot auxiliaris post vitae curricula. pietatis gratia.' ANONYMOUS Dum clamarent nec incassum, late nth cent. ecce, quidam dicens: 'assum II Verbum bonum el suave ad vestra. praesidia.' 7 ERBUM bonum et suave Statim aura datur grata V personemus, illud Ave, et ternpestas fi t seda ta, +5 per quod Christi fitconclave quieverunt maria. virgo, mater, filia; Ex ipsius tumba manat unctionis copia, Per quod Ave salutata 5 mox concepit fecundata Quae infirmos omnes sanat virgo, David stirpe nata, per eius suffragia. SO inter spinas lilia. 160 161 ANONYMOUS ANONYMOUS

Ave, veri Salomonis Psalle, psalle nisu toto 10 mater, vellus Gedeonis cordis oris, voce, voto: cuius magi tribus donis 10 'ave, plena gratia.' laudant puerperium. Ave, domina caelorum Ave, solem genuisti, inexperta viri torum, ave, prolem protulisti, parens pans nescla; 15 mundo lapso contulisti vitam et imperium. 15 Fecundata sine viro Ave, mater verbi summi, genuisti more miro maris portus, signum dumi, genitorem filia. aromatum virga fumi, Florens hortus austro fiante, ange10rum domina; 20 porta clausa post et ante, Supplicamus, nos emenda, via viris invia; emendatos nos commenda Fusa cae1i rore tellus, tuo nato ad habenda fusum Gedeonis vellus sempiterna gaudia. deitatis pluvia. Salve, decus firmamenti, ANONYMOUS tu caliginosae menti 2.5 IIth cent. desuper irradia; IIB Sequence on th e Virgin Mary Placa mare, maris stella, ODIERNAE lux diei ne involvat nos procella ce1ebris in matris Dei et tempestas obvia. 30 Hagitur memoria. Decantemus in hac die FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' IIth cent. semper virginis Mariae 5 MS. laudes et praeconia. II9 (I) Lantfridand Cobbo Omnis homo, omni hora MNIS sonus cantilene trifariam fit. ipsam ora et implora Onam aut fidiumconcentu sonus constat eius patrocinia; pulsu plectri manusve,

16z 163 FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' ut sunt discrepantie vocum variis Porro prior orsus Cobbo chordarum generibus; 5 dixi t fratri sotio: Aut tibiarum canorus redditur flatus, 'diu mihi hic regale fistularum ut sunt discrimina, queque incumbit servitium, 3S fo lIe ventris orisque quod fratJ.:es affinesque tu midi flatu perstrepentia pulchre visendo non adeam, mentem mulcisonant; 10 immemor meorum. ideo ultra mare revertar, Aut multimodis gutture canoro idem sonus redditur unde huc adveni; 4-0 plurimarum fa ucium, hominum volucrum animantium- illorum aifectui que, veniendo ad illos sicque in pulsu guttureque agitur. ibi satisfaciam.' His modis canamus carorum sotiorumque actus, 'Tedet me,' Lantfridus inquit, quorum in honorem pretitulatur prohemium hocce 'vite proprie tam dire, 4-5 pulchre 1 5 ut absque te solus hic degam. Lantifridi Cobbonisque pernobili stemmate. nam arripiens coniugem Quamvis amicitiarum tecum pergam exul, tecum, genera plura legantur, ut tu diu factus mecum non sunt adeo preclara vicem rependens amori.' 50 sicque pergentes litora maris ut istorum sodaliuIn, :to qui communes extiterunt applicarunt pariter. in tantum, ut neuter horum tum infit Cobbo sodali: suapte quid possideret 'hortor, fr ater, maneas: nec gazarum nec servorum redeam visendo te 55 nec alicuius su ppellectilis; :t5 en vita comite; alter horum quicquid vellet, unum memoriale ab altere ratum fo ret; frater fratri facias: more ambo coequales, Uxorem, quam tibi solam in nullo umquam dissides, vendicasti propriam, 60 quasi duo unus esset, 30 mihi dedas, ut licenter in omnibus similes. fruar eius amplexu.' 16,. FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' nihil hesitando manum I20 manui eiu8 tribuens hilare : (2) Modus Liebinc. Th e Snow Child 'fruere ut libet, frater, ea, VERTITE, ne dicatur, quod se�otim Nomnes populi, nisus sim quid possidere.' ridiculum classe tunc apparata et audite, quomodo ducit secum in equor. Suevum mulier 5 et ipse illam Stans Lantfridus super litus defraudaret. cantibus chordarum ait: Constantie 'Cobbo fr ater, fidem tene, civis Suevulu� hactenus ut fe ceras, trans equora 10 nam indecens est aff"ect.um gazam portans navibus sequendo voti honorem perdere: 75 domi coniugem dedecus frater fratri ne fiat.' lascivam nimis sicque diu canendo relinquebat. post illum intuitus, longius eum non cernens Vix remige 15 fregit rupe timpanum. 80 triste secat mare, ecce subito At Cobbo collisum orta tempestate fr atrem non fe rens fu rit pelagus, mox vertendo mulcet: certant fiamina, 2.0 'en habes, perdulcis amor, tolIuntur fiuctus, quod dedisti, intactum 85 post multaque exulem ante amoris experimentum. vagum littore iam non est, quod experiatur ultra; longinquo nothus ceptum iter relinquam.' exponebat. 2.5

Nee interim domi vacat coniux; mimi aderant,

167 166 FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' iuvenes secuntur, extima sitim. 60 quos et immemor 30 inde ergo gravida viri exulis istum puerum excepit gaudens damnoso fo etu atque nocte proxima heu gignebam.' pregnans filium iniustum fudit 35 Anni post hec quinque 65 iusto die. transierant aut plus, et mercator vagus Duobus instauravit remos: volutis annis ratim quassam reficit, exul dictus ve1a alligat reverti tur; et nivis natum occurrit duxit secum. infida coniux secum trahens Transfretato mari puerulum. produce bat natum datis osculis 45 et pro arrabone 75 maritus illi mercatori tradens 'de quo', inquit, 'puerum centum libras accipit istum habeas, atque vendito die, aut extrema infante dives patieris.' 50 revertitur. 80 At illa maritum timens Ingressusque domum dolos versat ad uxorem ait: in omnia. 'consolare, coniux, 'mi,' tandem, 55 consolare, cara: 'mi coniux,' inquit, natum tuum perdidi, 85 'una vice quem non ipsa tu in Alpibus me magis quidem nive sitiens dilexisti.

,68 ,69 FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' Tempestate orta Vir ait falsus: 'fui translatus 10 nos ventosus fu ror in templum celi Christumque vidi in vadosas sirtes letum sedentem et comedentem. nimis fe ssos egit, et nos omnes graviter lohannes baptista erat pincerna torret sol, at il- atque predari pocula vini le nivis natus 9S porrexit cunctis vocatis sanctis.' liquescebat.'

Heriger !Ut: 'prudenter egit Sic perfidam Christus, lohannem ponens pincernam, Suevus coniugem quoniam vinum non bibit unquam.' deluserat; sic fraus fraudem vicerat: 100 nam quem genuit 'Mendax probaris, cum Petrum dicis nix, recte hunc sol illic magistrum esse cocorum, liquefecit. est quia summi ianitor celi.

Honore quali te Deus celi I2I (3) Th e Man who had been to Hell habuit ibi ? ubi sedisti ? and Heaven volo, ut narres, quid manducasses.'

ERIGER, urbis Maguntiacensis Respondit homo: 'angulo uno H antistes, quendam vidit prophetam, partem pulmonis fu rabar cocis. qui ad infernum se dixit raptum. hoc manducavi atque recessi.' 30

lode cum multas referret causas, Heriger illum iussit ad palum subiunxit totum esse infernum loris ligari scopisque cedi, accintum densis undique silvis. sermone duro hunc arguendo:

Heriger illi ridens respondit: 'Si te ad suum invitet pastum 'meum subulcum illic ad pastum Christus, ut secum capias cibum, 35 nolo cum macris mittere porcis.' cave ne fu rtum fa cias spurcum.' FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' 'lam nunc veni, soror electa zs I22 (4) Invitatio amicae et pre cunctis mihi dilecta, lux mee clara pupille AM, dulcis amica, venito parsque maior anime mee.' ' quam sicut cor meum diligo: 'Ego fu i sola in silva intraI in cubiculum meum et dilexi loca secreta; 30 ornamentis cunctis onustum. fr equenter effugi tumultum et vitavi populum multum.' Ibi sunt sedilia strata 5 atque velis domus ornata, 'lam nix glaciesque liquescit, fioresque in domo sparguntur folium et herba virescit; herbeque fragrantes miscentur. philomela iam cantat in alto: 35 ardet amor cordis in antro. Est ibi mensa apposita Karissima, noli tardare ; universis cibis onusta; 10 studeamus nos nunc amare : ibi darum vinum abundat sine te non potero vivere; et quicquid te, cara, delectat. iam decet amorem perficere. Quid iuvat diferre, electa, Ibi sonant dulces symphonie, que sunt tamen post facienda ? infiantur et altius tibie; fac cito quod eris factura, ibi puer et docta puella 15 in me non est aliqua mora.' pangunt tibi carmina bella. I23 (S) Verna fe minae suspiria Hic cum plectro citharam tangit, illa melos cum lyra pangit; VIS exsurgit zephirus, portantque ministri pateras et sol procedit tepidus, iamE terra sinus aperit, pigmentatis poculis plenas.' zo dulcore suo diffiuit. 'Non me iuvat tantum convivium Ver purpuratum exiit, 5 quantum post dulce colloquium, ornatus suos induit, nec rerum tantarum ubertas aspergit terram fioribus, ut dilecta familiaritas.' ligna silvarum frondibus.

172- 173 FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' Struunt lustra quadrupedes Hic leta sedit philomela frondis; et duIces nidos volucres, 10 Iongum effundit sibilum per auras 10 inter ligna florentia sollempne, milvus tremulaque voce sua decantant gaudia. aethera pulsat. Quod oculis dum video Ad astra volans aquila, per agros et auribus dum audio, alauda canit modulos quam plures; desursum vergit dissimili modo, IS heu pro tantis gaudiis I tantis inflor suspiriis. S dum terram tangit. Velox impulit iugiter hirundo, Cum mihi sola sedeo clangit coturnix, gracula resultat; et hec rev61venspalleo, ayes sic cuncte celebrant estivum si forte capud sublevo, undique carmen. 20 nec audio nec video. 20 Nulla inter ayes similis est api, Tu saltim, veris gratia, que talem gerit tipum castitatis exaudi et considera nisi que Christum baiulavit alvo frondes, floreset gramina, inviolata. nam mea languet anima. FULBERT OF CHARTRES d. 1028 I24 (6) Carmen Aestivum I25 Autobiographical Verses ESTIUNT silve tenera ramorum E de pauperibus natum suscepit alendum Vvirgulta, suis onerata pomis, Christus, et immeritum sic enutrivitet auxit, canunt de celsis sedibus palumbes Tut collata tibi miretur munera mundus; carmina cunctis. nam puero faciles providit adesse magistros, et iuvenem perduxit ad hoc, ut episcopus esses. 5 Hic turtur gemit, resonat hic turdus, 5 reges, pontifices, populi te magnificabant, pangit hic priscus merulorum sonus; servum censentes prudentem satque fidelem passer nec tacet, arripens garritu esse pii Domini, sed, proh dolor! ipse, nefande, alta sub ulmis. prudens nec fidusfu eras, ut res manifestat;

174- 175 FULBERT OF CHARTRES FULBERT OF CHARTRES

nam contra memorare pudet quam nequiter ipsum 10 Volitando scandit alta arborum cacumina, laeseris et sanctos eius tua prava tuentes; gloriosa valde facta veris pro laetitia, :to quae vix ulla satis possunt tormenta piare. ac festiva natis gliscit sibilare carmina. praestolatur adhuc Dominus tamen ille benignus et te vivere perpetitur, si fo rte resciscens Felix tempus, cui resultat talis consonantia ! utinam per duodena mensium curricula segnetiem zelo perimas meritoque reatum. IS virtus est Domino parendi firmavoluntas, dulcis philomela daret suae vocis organa ! virtus est medium retinendi accepta voluntas. o tu parva, numquam cessa canere, avicula ! tuam decet symphoniam monochordi musica, I26 The Nightingale in Sp ringtime quae tuas laudes frequentat voce diatonica. a A UREA personet lira dara modulamina, Sonos tuos vox non valet imitari liric , qui bus nescit consentire fistula clarisona, n simplex chorda sit extensa voce quindenaria, primum sonum mese reddat lege ypodorica ! mira quia modularis melorum tripudia. 30 Philomelae demus laudes in voce organica, Nolo, nolo, ut quiesca.$ temporis ad otia, sed ut laetos des concentus tua volo ligula, dulce melos decantantes, sicut docet musica, 5 sine cuius arte vera nulla valent cantica. cuius laude memoreris in regum palatia. Cum telluris vere novo producuntur germina Cedit auceps ad fr ondosa resonans umbracula, nemorosa circumcirca frondescunt et brachia, cedit cignus et suavis ipsius melodia, 3S flagratodor quam suavis florida per gramina, cedit tibi timpanistra et sonora tibia.

Hilarescit philomela dulcis vocis conscia 10 Quamvis enim videaris corpore praemodica, et extendens modulando gutturis spiramina tamen te cuncti auscultant, nemo dat iuvamina, reddit voces ad aestivi temporis indicia. nisi solus rex coelestis, qui gubernat omnia. Instat nocti et diei voce sub dulcisona, lam praeclara tibi satis dedimus obsequia, 40 soporatis dans quietem cantus per discrimina quae in voce sunt iocunda et in verbis rithmica, nec non pulchra viatori laboris solatia. IS ad scholares et ad ludos digne congruentia. Vocis eius pulchritudo, darior quam cithara, Tempus adest, ut solvatur nostra vox harmonica, vincit omnes cantitando volucrum catervulas, ne fatigent plectrum linguae cantionum taedia, implens silvas atque cuncta modulis arbustula. et pigrescat auris prompta fidiumad crusmata. 4S

176 177 FULBERT OF CHARTRES FULBERT OF CHARTRES Trinus Deus in personis, unus in essentia, Salve, summe pater, fe r et omnibus nos conservet et gubernet sua sub dementia integram salutem, et regnare nos concedat cum ipso in gloria. Amen. quicumque pacis diligunt quietem.

at qui bella volimt, hos contere I27 Perses in a Horatian Measure dextera potenti, tradens gehennae filios maligni. ANCTUM simpliciter patrem cole, S pauperum caterva, quantumque nosti, laudibus honora, u8 Ye Choirs ofNe w Jerusalem

Ad normam redigit qui subdita HORUS novae lerusaleI{l saecla pravitati, S C novam meli dulcedinem potens novandi sicut et creandi. promat colens cum sobriis paschale fe stum gaudiis. Et grave damnate, longi tibi subvenit laboris Quo Christus, invictus leo, 5 opem fe rendo pacis et quietis. dracone surgens obruto, dum voce viva personat, lam proceres legum rationibus 10 a morte fu nctos excitat. ante desueti, Quam devorarat improbus quae recta discunt strenue capessunt. praedam refundit tartarus, 10 captivitate libera Praedo manum cohibet fu rcae memor, legum sequuntur agmina. et latrone coram inermis alte praecinit viator, IS Triumphat ille sp1endide et dignus amplitudine, Dente Saturnali restringitur soli polique patriam evagata vitis unam fe cit rempublicam. cultuque tellus senta mansuescit. Ipsum canendo supplices Gaudet lancea fa lx, gaudet spata regem precemur milites, devenire vomer, ut in suo darissimo pax ditatimos, pauperat superhos. nos ordinet palatio. zo

178 179 FULBERT OF CHARTRES FULBERT OF CHARTRES Per saecla metae nescia Septem dies gramineo patri supremo gloria vix ibi durat pabulo, honorque sit cum filio octava fa mes imperat et spiritu paraclito. ut ad sodalem redeat ;

Qui sero clausa ianua, Z5 tu tus sedet in cellula I29 Th e Tale ofAbbot John cum minor voce debili N gestis patrum veterum 'frater,' appellat, 'aperi, I quoddam legi ridiculum, Iohannes, opis indigus, exemplo tamen habile; notis assisti.t fo ribus: 30 quod vobis dico rithmice. ne spernat tua pietas, quem redegit necessitas.' Iohannes abbas, parvuhis 5 slatura non virtutibus, Respondit ille deintus: ita maiori socio, 'Iohannes, fa ctus angelus, quicum erat in heremo: miratur celi cardines; 35 ultra nOll curat homines.' 'Volo,' dice bat, 'vivere, secure sicut angelus, 10 Iohannes fo ris excubat, nee veste nee cibo frui malamque noctem tolerat, qui laboretur manibus.' et preter voluntariam hanc agit penitentiam. 40 Respondit maior: 'moneo, Facto mane recipitur ne sis incepti properus, satisque verbis uritur; frater, quod tibi postmodum 15 sed intentus ad crustula sit non cepisse sacius.' fe rt patienter omnia.

At minor: 'qui non dimicat, Refocillatus Domino 45 non cadit neque superat.' grates agit et.socio; ait et nudus heremum dehinc rastellum brachiis interiorem penetrat. 20 tentat movere languidis.

180 181 FULBERT OF CHARTRES AMARCIUS Castigatus angustia iam qui dicet idem mihi, bubo scrofave fiet. de levitate nimia, 50 si soleasquondam et phaleras in paupere tecto cum angelus non potuit, conpegi aut molles fiscellasvi mine lento, vir bonus esse didicit. nunc mea me virtus et cista referta lucello extulit; absistat, cui populus al!Ja mapale dat fruticesque breves, quae procurat, et omnis AMARCIUS non bene vestitus, scabiosus, iners, strabo, varus.' haec novus aut paria his elato pectore iactat. 30 fI. C. I046 I30 The nouveau riche AM cum paupertas rebus plerumque secundis ANONYMOUS pollet postque sagum lugubre prefulget in albis, c. N 1050 cernere tedet humum priscamque reducere sortem 13I Ruodlieh plays Chess with the King infiaturque genas, ut onustae tubere turpi DEX poscens tabulam iubet opponi sibi sellam assurgunt scapulae, vel ut uncis unguibus olim 5 haurit tabifiuum pellis lacerata liquorem .n.. et me contra se iubet in fulchro residere, aspiratquenovo sanies exotica folli, ut secum ludam, quodego nimium renuebam aut ut caenosae brumali tempore lamae dicens 'terribile, miserum conludere rege'; declivesque viae nimbo turgent tenebroso. et dum me vidi sibi non audere reniti, 5 et sublatus inops quivis haec corde volutat: 10 ludere laudavi cupiens ab eo superari, 'hem, quis ego sum! quisve mihi par? hercule nullus ! 'vinci de rege' dicens 'quid obest miserum me? namque fruor simila plus Caucasea nive cana, sed timeo, domine, quod mox irasceris in me, nec porro cogor gingivas urere, quippe si fortuna iuvet, mihi quod victoria constet.' cui passer visco capiturque timallus ab hamo. rex subridendo dixit velut atque iocando: 10 stragula pallamihi est'et iuncto purpura cocco: 'non opus est, care, super hac re quid vereare; quid dubitem tortoscidari cohibere capillos, IS si nunquam vincam,commocior haut ego fiam; aut cur me nitidus non cingat balteus auro? sed quam districtenoscas ludas volo cum me, nam et totum corpus gemmis velare coruscis nam quos ignotosfac ies volo discere tractus.' et margaritis possum, mihi si placet illud: statim rex et ego studiose traximus ambo, IS si libet, ut magnos gestat me reda Quirites. 1.0 et, sibi gratiasit, mihi ter victoria cessit, hactenus indulsi nec vindice dente remordi, multis principibus nimis id mirantibus eius. si quis "rauce culix" dixit mihi, "fetide cimex."

182 183 WIPO Agnus redemit oves: FROUMOND OF TEGERNSEE Christus innocens patri ft. 1050 reconciliavit 5 I32 Ep itaph/or his Mother peccatores. C silicum tumuIo iacet Ilisa c rpor fu ncta; Mars et vita duello C? . . � : H lnVIda. mors rapuIt,. quod SIbI. VIta fuit. , confiixere mirando, litera si abfuerit, quam simmam Grecia dicit, dux vitae mortuus Ilia nomen erit, ut genus edocuit. regnat vivus. 10 funeris obsequium post multos huic facit annos 5 Dic nobis Maria filius ecce suus Frouroundus monachus. 'quid vidisti in via ?' t Dulichium genuit pa res et Troia priores: 'sepulchrum Christi viventis cui locus hoc corpus hic tegit exiguus. et gloriam vidi resurgentis : nominis hanc formam fecit gens esse secundam. 10 Angelicos testes sic posuit terris, quas superat reliquis. _ litera, quam cernis, petit, ut precibus memoreris sudarium et vestes. corporis atque animae, quo maneat requie. surrexit Christus spes mea, mente revolve simul, quod tu peregrinus et exul praecedet suos in Galilaea.' hic iaceas terris expulsus propriis. Credendum est magis soli quapropter pariter, rogo, poscas cum prece, frater, Mariae veraci :lO � sibi perpetuam nunc tribuat p-atriam . quam Iudaeorum turbae fallaci. et nos cum venia simili perducat ad astra Scimus Christum surrexisse qui mortem superat et bona cuncta parat. tercia namque dies Octobris ad usque Kalendas a mortuis vere ; tu nobis, victor rex, miserere ! abstulit e saeclis reddidit et superis.

PETER DAMIANI WIPO d. 1072 d. 1050 I34 De die mortis I33 Easter Sequence . VI me terrore pulsas, -vitaedies ultima, ICTIMAE paschali laudes RAmaeret cor, solvuntur renes, laesa tremunt viscera, V immolent Christiani. tuiG speciem dum sibi mens depingit anxia.

18+ 185 PETER DAMIANI PETER DAMIANI Quis enim pavendum illud explicet spectaculum, lam si cedat una turma, mox insurgit altera, cum dimenso vitae cursu carnis aegrae nexibus s omnis ars temptatur belli, omnis pugnae machina, anima luctatur solvi propinquans ad exitum ? ne ad hostium pudorem sic evadat anima.

Perit sensus, lingua riget, resolvuntur oculi, o quam torva bellatorum Inonstra sunt feralium ! pectus palpitat, anhelat raucum guttur hominis, taetri, truces, truculenti, flammas effiant naribus, 35 stupent membra, pallent ora, decor abit corporis. dracontea tument colla, virus stillant faucibu8.

Ecce, diversorum partes confluuntspirituum, 10 Serpentinis armant spiris manus doctas praeliis, hinc angelicae virtutes, illinc turba daemonum, his oppugnant adventantes telis velut ferreis, illi propius accedunt, quos invitat meritum. his quos attrahunt aeternis mancipant incendHs. Praesto sunt et cogitatus, verba, cursus, opera, Quaeso, Christe, rex invicte, tu succurre misero et prae oculis nolentis glomerantur omnia, sub extremae sortis hora, cum iussus abiero, illuc tendat, huc se vertat, coram videt posita. IS nullum in me ius tyranno praebeatur impio. Cedat princeps tenebrarum, cedat pars tartarea; Torquet ipsa reum suum mordax conscientia,. plorat acta corrigendi defluxisse tempora; pastor, ovem iam redemptam tunc reduc ad patriam, plena luctu caret fructu sera paenitentia. ubi te videndi causa perfruar in saecula. +s Falsa tunc dulcedo carnis in amarum vertitur, quando brevem voluptatem perpes poena sequitur, zo iam quod magnum credebatur nil fu isse cernitur. I35 The Glories of Paradise Utque mens in summae lucis gloriam sustollitur, AD perennis vitae fontem mens sitit nunc arida, aspernatur lutum carnis, quo mersa provolvitur, n claustracarnis praesto frangi clausa quaerit anima, et ut carcerali nexu laetabunda solvitur. gliscit, ambit, eluctatur exsul frui patria.

Sed egressa durum iter experitur anima, 25 Dum pressuris ac aerumnis se gemit obnoxiam, quam incursant fu riosa dirae pestis agmina quam amisit, dum deliquit, contemplatur gloriam, s et diversasuis locis instruunt certamina. praesens malum auget boni perditi memoriam. Nam hic incentores gulae, illic avaritiae, Nam quis promat, summae pacis quanta sit laetitia, alibi fautores irae, alibi superbiae, ubi vivis margaritis surgunt aedificia, vitii cuiusque globus Suas parat acies. 30 auro celsa micant tecta, radiant triclinia?

186 187 PETER DAMIANI PETER DAMIANI Solis gemmis pretiosis haec structura nectitur" 10 Qui scientem cuncta sciunt, quid nescire nequeunt; auro m\1ndo tamquam vitro urbis via sternitur, nam et pectoris arcana penetrant alterutrum, abest limus, deest fimus, lues nulla cernitur. unum volunt, unum nolunt, unitas est mentium. Hiems horrens, aestus torrens illic numquam saeviunt, flos perpetuus rosarum ver agit perpetuum, Licet cuique sit diversum pro labore ptaemium, 40 caritas hoc suum facit quod amat in altero, candent lilia, rubescit crocus, sudat balsamum. 15 proprium sic singulorum fitcommune omnium. Virent prata, vernant sata, rivimellis inHuunt, pigmentorum spirat odor liquor et aromatum, Ubi corpus, illic iure congregantur aquilae, pendent poma Horidorum non lapsura nemorum. quo cum angelis et silnctae recreantur animae, Non alternat luna.vices, sol vel cursus siderum, uno pane vivunt cives utriusque patriae. 45 agnus est felicis urbis lumen inocciduum, zo nox et tempus desunt, aevum diem fert continuum. Avidi et semper pleni, quoo habent desiderant, non satietas fastidit, neque fa mes cruciat, Nam et sancti quique velut sol praeclarus rutilant, inhiantes semper edunt et edentes inhiant. post triumphum coronati mutuo coniubilant et prostrati pugnas hostis iam securi numerant. Novas semper harmonias vox melodaconcrepat, et in iubilum prolata mulcent aures organa, 50 Omni labe defaecati carnis bella nesciunt, z5 caro facta spiritalis et mens unum sentiunt, digna, per quem sunt victores, regi dant praeconia. pace multa perfruentes scandalum non perferunt. Felix caeli quae praesentem regem cernit anima His mortalibus exuti repetunt originem et sub se spectat alterniorbis volvi machinam, et praesentem veritatis contemplantur speciem, solem, lunam et globosa bini cursus sidera. hinc vitalem vivi fontis hauriunt dulcedinem. 30 lode statum semper idem exsistendi capiunt: Christe, palma bellatorum, hoc in municipium 55 clari, vividi, iucundi, nullis patent casibus; introduc me post solutum militare cingulum, absunt morbi semper sanis, senectus iuvenibus. fac consortem donativi beatorum civium.

Hinc perenne tenent esse, nam transire transiit, Praebe vires inexhausto laboranti proelio inde virent, vigent, Horent, corruptela corruit, 35 nee quietem post procinctum deneges emerito, immortalitatisvigor mortis ius absorbuit. teque merear potirisine finepra emio. 60

188 189 PETER DAMIANI WIDO

I36 Two Ep itrams on Archdeacon Hildebrand c. 1080 (g) pgpgm rite cola lnvitatio APA M rite colo, sed te prostratus adoro: ' ISTE, puella, gradum per amoenum postulo Padum P tu facis hunc dominum; te fa cit iste deum. S et per aquas alias tarn cito ne salias. siste, puella, precor per terram, quaeso, per aequor; (6) J'irurt vis si loqueris soli, nil patiere doli. vestitus, cultus, pulcher super omnia vultus 5 IVERE vis Romae, dara depromite voce: te generis dari cornpro bat ore pari. V plus domino pa,pae quam domno pareo papae. ex stellis frontis pares germana Phetontis" luno tibi cedit, de love quando redit. die, ANONYMOUS die prudentes qui te genu ere parentes et generis ritum die patriaeque situm.' 10 c. 1080 I3 Lament fo r Troy non stupefacta parum reputans nimis istud amarum 7 sic timet ipsa loqui sicut ab igne coqui. ERGAMA Here volo, fato Danais data solo; sprevit, vitavit, capiltindinando negavit, P solo capta dolo, capta redacta solo. vix vocem rupit quam retinere cupit. ex Helicone sona, quae prima tenes Helicona, 'si de prole voles, decorat me regia proles; IS et metra me dona promere posse bona.! nobilis est mater, nobilis ipse pater. est Paris absque pare. quaerit, videt, audet amare, 5 si proavos quaeris, dis vim fe cisse videris, audet tentare fu rta, pericla, mare; sanguine de quorum me sapit omne fo rum. vadit et accedit, dam tollit damque recedit. ne super hoc erra, genuit me Troica terra, nauta solo cedit, fitfu ga, praedo redit. terra dicata deo nota parente meo. 2.0 tuta libido maris dat thura libidinis aris, sed fugiens quendam cupientem figere mendam

civibus ignaris quod parat arma Paris. 10 hunc circa fluvium floris amo studium •...' post cursus Helenae currunt Larisssa, Mycenae, 'Lucifer ut stellis, sic es praelata puellis; mille rates plenae fo rtibus, absque sene. in praelativis est tua fo rma nivis. exsuperare ratus viduatorem viduatus, constat et est darum: superas genus omne rosarum; 2.5 foedere nudatus foederat ense latus. sit iudex aequus, tu geris omne decus. Graeco ductori prohibet dolor esse timori IS dum Havos humeris crines sparsisse videris pro consorte thori vivere sive mori. et pro velle iacis, me sine mente facis.

190 WIDO ALPHANUS OF SALERNO cerni quando ainis frontem religamine crinis, fr audis aut piget aut pudet ? haec etiam crebras luce fu gat tenebras. 30 id bonis etenim viris sunt oculi digni gemini ceu lumina signi; peste plus subita nocet. nulla supercilio pars datur in vicio. Virus invidiae latens dona referre genae nostrae nequit usus avenae; rebus in miseris suam lingua nequit vatum scribat ut omne datum. ponit invaletudinem, ad solis morem facies tua nacta colorem; 3 S hisque, non aliis, necem hanc quotiens videam, cogit ut astupeam. et pericula conferet. �o cum species oris rosei datur esse coloris, ni datur os ori, tunc datur esse mori, Sic ut invidearis, et cum gula candescat super hancque monile rubescat, non ut invideas, decet haec ego dum video, dulciter invideo.' 40 te peritia, quem probi et boni facit unice compotem meriti sui. ALPHANUS OF SALERNO d. 1085 Omne iudicio tuo ius favet, sine quo mihi I39 Ode 10 Archdeacon Hildebrand nemo propositi mei UANTA gloria publicam vel favoris inediam rem tuentibus indita premiumve potest dare. JO Qsaepe iam fu erit, tuam, Hildebrande, scientiam Cordia eximius vigor, nec latere putavimus S vita nobilis, optimas res secuta, probant quidem Nec putamus. idem sacra iuris ingenium, modo et Latina refert via, cuius artibus uteris. 3S illud et Capitolii culmen eximium, thronus Est quibus caput urbium pollens imperii, docet. 10 Roma, iustior et prope totus orbis, eos timet Sed quid istius ardui saeva barbaries adhuc, te laboris et invidae clara stemmate regio. 193 ALPHANUS OF SALERNO ALPHANUS OF SALERNO His et archiapostoli fe rvido gladio Petri I4° An Ode to his .Toung Friend frange robur et impetus Transmundus illius, vetus ut iugum RANSMUNDUM metrica laude, sorores, usque sentiat ultimum. 4-5 Tdignum, dulce melos fingere doctae, Quanta vis anathematis ! ut vos voce quidem vultis acuta, quicquid et Marius prius vel Phoebi cithara dicite dulci. quodque Iulius egerant Hie Aristotelis philosophiae 5 maxima nece militum, versutas hereses atque Platonis voce tu modica facis. 0 5 fastus eloquii, mense per annum uno paene studens, arte refutat. Roma quid Scipionibus ceterisque Quiritibus Qua non Attica dat vincere norma, debuit mage quam tibi, sed Tetina palus, noxia semper 10 cuius est studiis suae crudis cardiacis, utericisque, nacta iura potentiae ? 55 et splenis vitio vindice passis,

Qui probe,quoniam satis Deridet studium saepe decenne, multa contulerant bona et quando libet, hoc monte relicto, patriae, perhibentur et laetus tendit eo tempore veris 15 pace perpetua frui causa tam citius multa sciendi. lucis et regionibus. 60 Fertur corde tenus sic homilias Te quidem, potioribus quadraginta legens scire, sed illic; praeditum meritis, manet nam post tot reditus, muneris huius gloriosa perenniter expers prorsus adest, utpote pridem. 2.0 vita, civibus ut tuis compareris apostolis. 65 Versus tam bene scit Virgilianos discens a puero, quam bene novit quos irata libros igne Sibylla combussit, quod eos renuit emptor.

194- 195 ALPHANUS OF SALERNO RAOUL OF LA TOURTE Tales grammaticos mittit Aternus. nulla fe ret iambus tibi praemia, nulla trocheus, hie oblivio sic iuncta perosi hircus nee tragicis iam datur ipse metris; moris philosophos praebet inertes. aspis ut obcludit, quam Marsus praecinit, aures, 5 fe lices, quibus haec cognita non est ! aures claudit et is qui dare quid poterit. Si, Transmunde, mihi credis amice, sin minus urbani scurrae consueta sequaris, his uti studjis desine tandem, 30 qui non delectat sed tenet atque gravat, fac cures monachi scire professum, si quae protuleris minus esse decentia sentis, ut vere sapiens esse puteris. audiat ut vulgus voce petes tremula, 10 nee tamen adtendet recitantem, ni feriato pectore nulla iecur extera cura premat. AIMAR BISHOP OF LE PUY eximium vatem si nasci fo rte Maronem c. 1087 hoc aevo dederat prospera stella Venus, I4I Sa/vc, regina eiu8 iocundo si convenisset in astro 15 tota favens genesis, cum love Mercurius, ALVE, regina misericordiae, ipse suis adsit comitatus si Maro Musis, vi ta, dulcedo et spes nostra, salve ! pallida ieiunis faucibus ora gerat, adS te clamamus exsules filii Evae, nee solum macra qua scribat egebit aluta, ad te suspiramus gementes et flentes caerula vix mandet cui rude carmen erit. �o in hac lacrimarum valle. 5 scribere munificis impulsos esse patronis eia ergo, advocata nostra, contendunt vates, de quibus unus is est illos tuos misericordes oculos ad nos converte Mantua de laetis quem Romam miserat agris, et Iesum, benedictum fructum ventris tui, regia quem recipit curia rure saturn, nobis post hoc exsilium ostende, factus et iste viris carissimus est generosis �5 o clemens, 0 pia, 10 et Maecenati, Pollio necne tibi; o dulcis Maria. Caesar agros et opes et clari culmen honoris, par fo ret illustri cuilibet ut, tribuit. RAOUL OF LA TOURTE quid Flaccus libertino genitore creatus:

ft. c. 1090 num rus irriguum Bandusio meruit? 30 A Poet's Lament ERSIBUS heroicis si carmen scribere gliscis, V seu mavis elegis, munera nemo dabit;

196 197 PETER OF SAINTES THEODORICH OF ST. TROND Early 12th cent. 12th cent. I44 The Fall ofTray I43 On the Death ofhis Little Dog IRIBUS, arte, minis Danaum data Troia ruinis ' LETE, canes, si fiere vacat, si fiere valetis; V annis bis quinis fit rogus atque cinis: F fiete, canes: catulus mortuus est Pitulus.' urbs bona-nunc dumi-vi fiammae, turbine fu mi, 'mortuus est Pitulus, Pitulus quis ?' 'plus cane dignus.' non ita consumi digna, resedit humi ; 'quis Pitulus?' 'domini cura dolorque sui. nutu Iunonis et iniqui fr aude Sinonis S non canis Albanus, nec erat canis ille Molossus 5 clamque datis donis exspoliata bonis .... sed canis exiguus, sed brevis et catulus. Priamidis lacerae regumque domus cecidere ; quinquennis fuerat; si bis fo ret ille decennis, turres innumerae nunc ubi ? sub cinere. usque putes catulum, cum videas, modicum. Palladis armigerae quo templa domusque fuere, muri Pannonico vix aequus corpore toto extendunt hederae brachia, lustra fe rae. 10 qui non tam muri quam similis lepori. 10 raptu Tyndaridis fu ror est accensus Atridis, albicolor nigris faciem gemma bat ocellis.' bellaque Dardanidis movit amor Paridis: 'unde genus ?' 'mater Fresia, Freso pater.' pellicis obscenae commovit fo rma Lacaenae 'quae vires ?' 'parvae, satis illo corpore dignae, in scelus efFrene pectora Troiugenae: ingentes animi robore dissimili.' sic fa cies Helenae fu it exitus urbis amoenae- IS 'quid fu it officium ? numquid fu it utile vel non ?' IS crines, colla, genae cunctaque compta bene. 'ut parvum magnus diligeret dominus. quam facit audaces amor in sua damna procaces !

hoc fu it officium, domino praeludere tantum.' curas mordaces inhiat atque fa ces ...• 'quae fu it utilitas ?' 'non nisi risus erat.' o res fa talis, fu it omnibus exitialis talibus heu talis fe mina causa malls : 20 qualis eras, dilecte canis, ridende dolende, digna perire mari potius fiammisque cremari

risus eras vivens, mortuus ecce dolor. 20 quam tot privari luce fe risque dari ..•. quisquis te vidit, quisquis te novit, amavit quin res Idaeae pereant nequit ars Cytheraeae, et dolet exitio nunc, miserande, tuo. nec domus Aeneae tuta favore deae, nec regale decus vi posset fr angere Graecus, 25 sed dolus, atque secus moenia ductus equus: dumque Sinon orat veniam, dum verba colorat, solvitur, explorat claustra fo resque fo rat;

199 PETER OF SAINTES PETER OF SAINTES quosque fo ris norat recipit, scelerique laborat: Turnus ut elatus tibi fata tuisque minatus dum res explorat, moenia fiamma vorat. 30 occubuit stratus, dum fodis ense latus, postibus ablatis, custodibus et iugulatis, pro qua certatur tibi regia virgo dicatur, succubuit fatis urbs miseranda satis: paxque reformatur dum tibi nupta datur. urbs miseranda nimis, urbs dives rebus opimis, hinc processerunt qui Romam constituerunt, 65 inelyta, sublimis, una fitex minimis .... qui, dum bella gerunt, fortia quaeque terunt, alter Homerus ero, vel eodem maior Homero, 35 et sibi fe cerunt nomen, quod in astra tulerunt, tot elades numero scribere si potero. ut, qui scripserunt pristina gesta, fe runt. ut res deelarat, quae fu ndamenta locarat Romaque turrigerum caput effert, maxima rerum, Phoebus et aptarat, moenia vomer arat; tarn dono superum quam studiis procerum. 'JO et fitopus clarum, quae rex fabricarat, aquarum, sic ex Aenea crescunt Romana trophaea. lustra leaenarum, silvaque tuta parum, 40 sic gens Romulea surgit ab Hectorea. atria milvorum, locus et spelunca luporum; pascua sunt pecorum templa, theatra, fo rum .... dum sic Troia cadit tantae discrimine eladis, REGINALD OF CANTERBURY Aenea tradis teque ratemque vadis: d. after II 09 te Venus huic moli subduxit, provida proli ; 45 I45 Malchus Prays to his Guardian Angel huic domui soli nil nocuere doli. Hesperiae metas tibi longa spoponderat aetas ; j\NGELE, qui meus es custos pietate superna, te servat pietas, ut nova regna petas. I'l.. me tibi commissum serva, tueare, guberna; vi tempestatis sociis tibi rarificatis terge meam mentem vitiis et labe veterna eripuit fa tis per freta longa satis: 50 assiduusque comes mihi sis vitaeque lucerna. egrediensque fretis, qua sedes parta quietis, cursibus expletis a sapiente petis. Angele, fide comes, sapiens, venerande, benigne, 5 hospita Cumanis, impulsibus acta profanis, me movet et turbat mortis fo rmido malignae debita Troianis fata, Sibylla, canis­ intentatque mihi poenas et tartara digne, quanta parent Rutuli, quae gloria surgat Iuli, 55 tu succurre, precor, barathri ne mergar in igne. qui regum tituli regnaque, qui populi. ergo donata 8pe firmus, fidus Achate, Angele, confiteor,quia saepe fidemviolavi Hesperiae latae tendis in arva rate : spiritibusque malis numeroso crimine favi 10 pIurima bella geris, tibi dum loca debita quaeris, et praecepta Dei non, sicut oportet, amavi, sed fretus superis obvia quaeque teris: 60 proh dolor, et Christum prave vivendo negavi.

200 201 REGINALD OF CANTERBURY REGINALD OF CANTERBURY Angele, quando meos actus per singula tango Quot sunt lares et quot pares, meque reum mortis video, per singula plango, quot per mundum Humina, ora rigo lacrimis, mentem cruciatibus ango; IS quot sunt boves et quot Oyes, his me solve malis, et laudes votaque pango. IS quot in pratis gramina, quot sunt stillae et quot villae, Angele, me iugi tua salvet cura rogatu, quot villarum nomina; . ne pro multimodo peream damnerque reatu, me de terribili tua liberet ars cruciatu, Quot sunt leges et quot greges dignus ut angelica possim fieri comitatu. 20 et quot frondes arborum, 20 quot sunt valles et quot calles Angele, qui nosti, quae sunt in fine fu tura, et quot umbrae nemorum, qui medicus meus es, mea spes, mea vulnera cura, quot sunt manes et quot canes vulnera, mens quibus est, nisi cures me, peritura; et momenta temporum; ergo mei cordis fac sint penetralia pura. Quot sunt fo rmae et quot normae, 25 quot in terris homines, quot sunt luctus et quot Huctus, quot in mari turbines, I46 De quot quot et tot tot quot sunt grues et quot sues VOT sunt horlte et quot morae, et quot vitae ordines; 30 . quot annorum spatia, Quot sunt stellae et quot velle, Qquot sunt laudes et quot fr audes, quot in castris milites, quot in caelis gaudia, quot sunt rura et quot iura, quot sunt visus et quot risus 5 quot in orbe divites, quot virorum studia; quot sunt fu res et quot mu res, 35 quot in agris limites; Quot sunt montes et quot fo ntes et quot ignes aetheris, Quot sunt patres et quot matres quot sunt apes et quot dapes et quot matrum pueri, et quot ayes aeris, 10 quot sunt rogi et quot logi, quot sunt metus et quot fletus, quot metrorum numeri, quot labores miseris; quot sunt poenae, quot catenae quot in orco miseri; 202 203 REGINALD OF CANTERBURY ANONYMOUS Quot sunt mores, quot colores Duke melos tangat caelos, et quot rerum species, duke lignum duki dignum 5 quot sunt vites et quotJites, 45 credimus melodia. quot bellorum acies, quot sunt mortes et quot sortes, Voci vita non discordet; quot malorum rabies: cum vox vitam non remordet, Tot honores, tot favores dukis est symphonia. et tot laudum titulos 50 Malcho demus et cantemus Servi crucis crucem laudent, 10 dukes illi modulos, qui per crucem sibi gaudefl!: qui ut bonus sic patronus vitae dari munera. nos agnoscat famulos. dicant omnes et dicant singuli: ave salus totius saeculi, Voce rauca scripsi pauca; 55 arbor salutifera ! 15 Malche, grata sumito, meque Deo gratum mea tua prece facito. o quam fe lix, quam praeclara hic consisto, versu isto fu it haec salutis ara, Malchi carmen limito. 60 ru bens agni sanguine, agni sine macula, Alpha Deus initium, qui mundavit saecula 20 U) sit finis et praemium. ab antiquo crimine !

ANONYMOUS Haec est scala peccatorum, e. IIIO per quam Christus, rex caelorum, I47 Sequence for the Exaltation of the ad se traxit omnia; Holy Cross UDES crucis attollamus Forma cuius hoc ostendit 25 � nos qui crucis exsultamus quae terrarum comprehendit speciali gloria. quattuor confinia. 205 204 ANONYMOUS ANONYMOUS Non Bunt nova sacramenta. Ista suos fo rtiores non recenter est inventa semper facit et victores. crucis haec religio: 30 morbos sanat et languores. reprimit daemonia; 55 Ista dulces aquas fecit; per hanc silex aquas iecit Moysis officio. Dat captivis libertatem, vitae confert novitatem, ad antiquam dignitatem Nulla salus est in domo, crux reduxit omnia. nisi cruce munit homo 3S superliminaria: o crux, lignum triumphale. 60 Neque sensit gladium, vera mundi salus, vale ! nec amisit filium, inter ligna nullum tale quisquis egit talia. fronde, flore, germine;

Ligna legens in Sarepta Medicina christiana, spem salutis est adepta salva sanos, aegros sana: 65 pauper muliercula: quod non valet vis humana fitin tuo nomine. Sine lignis fidei nec lecythus olei Assistentes crucis laudi, valet, nec farinula. 5 f crucis, audi, atque servos tuae crucis In scripturis sub figuris post hanc vitam verae lucis ista latent, sed iam patent transfer ad palatia; crucis beneficia;

Reges credunt, hostesced unt; Quos tormento vis servire, sola cruce Christo duce, 50 fac tormenta non sentire; unus fu gat milia. sed cum dies erit irae, 75

z06 z07 ANONYMOUS PETRUS PICTOR nobis confer et largire Flandria, Gallorum decus et -fobur generale, sempiterna gaudia. et timor Anglorum, sceptrum petis imperiale. Flandria diva, paris reges magnos comitesque, cum ducibus claris claras dominas, equitesque. SIGEBERT OF GEMBLOUX Flandria, Francorum regi Bertam sociasti, d. 1II2 nee minus Anglorum regem Mathilda beasti. Virginalis sancta frequentia Flandria, regali de stirpe tua generatur INC virginalis sancta frequentia, hac, cui sponsali nexu Caesar sociatur. 10 Gertrudis, Agnes, Prisca, Cecilia, Flandria, reginam Danis cum laude dedisti, HLucia, Petronilla, Tecla, hanc ipsam dominam post Apuliae statuisti. Agatha, Barbara, Iuliana, Flandria, si propero de laude tuoqu.e decore Multaeque, quarum nomina non lego 5 summa loqui, numero stellas studio leviore, aut lecta nunc his addere neglego, et quamvis Cicero nostro sonet omnis in ore, dignas Deo quas fe cit esse non tamen enumero quanto sis plena valore. integritas animae fidesque. Flandria, fe rtilitas manet in te divitiarum, Tali magistra vel duce praevia te facit utilitas patriam dominam patriarum, abominantes terrea gaudia, 10 quam proba nobilitas regit et colit indigenarum. in carne praeter carnis usum angelicam tenuere vitam. Hae pervagantes prata recentia MARBOD OF RENNES d. pro velle quaerunt serta decentia, II23 rosas legentes passionis ISO Prayer to the Virgin Mary lilia vel violas amoris. TELLA maris, quae sola paris sine coniuge prolem, S iustitiae clarum specie super omnia solem, PETRUS PICTOR gemma decens, rosa nata recens, perfecta decore, mella cavia inclusa favis imitata sapore C. II20 The Praise ofFl anders omnimodos tuus almus odos praecellit odores, S I49 exsuperat quos verreserat tua gratia flores. LANDRIA, dulce solum, superomnes terra beata, corporeus te, casta, Deus conceptus inundat, F tangis laude polum, duce magno glorificata. exoriens, passus, moriens nos cri mine mundat.

2.08 MARBOD OF RENNES MARBOD OF RENNES ut miseros trahat ad superos, venit altus ad ima, Mentis aniius tumultu, eripitur, dum mors moritur, plasmatio prima. 10 quae virtutum caret cultu, eximium fuit hoc nimium tibi, sancta virago, tristi corde, tristi vultu, 15 virgineum quod per gremium patris exit imago. preces fun do cum singultu. amplexus solet hic sexus sentire pudendos, Cum singultu preces fu ndo, ut paribus de seminibus queat edere flend05, flecto genu, pectus tundo, tu vero praegnans utero servansque pudorem 15 ore loquens tremebundo producis Dominum lucis vitaeque datorem. ad te clamans de profundo: 20 luciferi mater pueri, te mundus adorat, Iesu Christe, fili Dei, te precibus, te carminibus devotus honorat. consubstantialis ei, post Dominum tu spes hominum, quos conscia mordet fa ctor noctis et diei, mens sceleris, quae per Veneris contagia sordet. 20 quaeso, miserere mei. supplicium post iudicium removeto gehennae, 25 Elisios concede pios habitare perenne. Per parentis primae morsum lapsi sumus huc deorsum, gravant nobis culpae dorsum, quas commisimus seorsum. I5I Prayer to God Per secundam genetricem, UM recordor, q�anta cura saeculi reparatricem, C sum sectatus pentura veterem converte vicem et quam dura sub censura corpus lavans atque psychen. mors exercet sua iura, Sit laus Christo, nostro patri, sit laus suae sanctae matri, In interiori meo, 5 qui nos tueantur atri 35 quod est parens soli Deo, a suppliciis barathri. dans rugitum sicut leo pro peccatis meis fleo. I52 Hy mn on St. Mary Magdalene Cum recordor transiturum MNES immundi, currite, me per mortis iter durum 10 O fons patet indulgentiae, et quid de me sit fu turum nullus desperet veniam, post examen illud purum, qui servat paenitentiam. 210 211 MARBOD OF RENNES MARBOD OF RENNES

Exemplum Dei filius 5 ostendit peccatoribus, I53 The Pleasures ofCo untry Life Mariam, vas spurcitiae, ORIBUS esse, fe ris prohibet me gratia veris, septeno plenam daemone, M et formam mentis mihi mutuor ex eIementis ; Qua quondam nulla turpior, ipsi naturae congratulor, ut puto, iure. qua nunc vix ulla sanctior, 10 distingunt flores diversi mille colores. quae Christi pedes abluit, gramineum vellus superinduit sibi tellus. 5 sed mox et caput imbuit. fronde virere nemus et fructificare videmus. aurioli, merulae, graculi, pici, philomenae Abhorret Christus neminem, certant laude pari varios cantus modulari. Deus non spernit hominem, nidus nonnullis stat in arbore, non sine pullis, agamus illi gratias IS et latet in dumis nova progenies sine plumis. 10 pias fu ndendo lacrimas. egrediente rosa viridaria sunt speciosa; adiungas istis campum qui canet aristis, Pedes, quos nudat Dominus, adiungas vites, uvas quoque, postmodo nuces. tergamus nostris crinibus, annumerare queas nuruum matrumque choreas, superfluis ex opibus et ludos iuvenum, fe stumque diemque serenum. IS ministremus pauperibus. 2.0 qui tot pulchra videt, nisi flectitur, et nisi ridet, Augebit nobis gratiam, intractabiIis est, et in eius pectore lis est. qui praestat indulgentiam, qui speciem t�rrae non vult cum laude referte, ut nostra ex fragrantia invidet auctori, cuius subservit honori redoleat ecclesia. bruma rigens, aestas, autumnus, veris honestas. 2.0

Peccatrix haec sanctissima 2.5 BAUDRI OF BOURGUEIL nostra propulset crimina, d. 1130 eius nobis oratio To Emma, a Nu n: Country Pleasures sit virtutum largitio. and the Rustic Muse Sit laus patri ingenito NVENIES nullos flores in carmine nostro, et eius unigenito 30 flores urbani scilicet eIoquii, cum spiritu paraclito rusticaI dicta mihi quia rusticus incola ruris, nec nato nec ingenito. Magduni natus, incolo Burgulium;

2.1:& 2.13 BAUDRI OF BOURGUEIL BAUDRI OF BOURGUEIL Burg lius locus est procul a Cicerone remotus, nunc quia musadeest et rauco pectine canto, �plus caepe placet quamstilus et tabulae. S Emma meis saltem versibus assideas. attamenCUI iste locus foret olim vatibus aptus, dum musae silvas solivagae colerent. I55 To Adela, Countess of Blois: fr om a nam prope prata virent illimibus humida rivis, Description of her Chamber and its Tapestries prataque gramineo flore fovent oculos, 10 et virides herbas lucus vicinus amoenat, BSTUPUI, fateor, substans in limine primo, quem concors avium garrulitas decorat. O Elisios campos esse ratus thalamos. hie me solatur tantummodo Cambio noster nam thalamos operis aulaea recentis obibant, cuius saepe undas intueor vitreas. quae cum materies turnpretiaret opus; serica materies, opus est quod vivere credas, 5 sed vates silvas iamdudum deseruere 15 quos urbis perimit deliciosus amor, quod nobis iterethistorias veteres. ' et dolor est ingens quia vatum pectora frigent, hinc vides elementa novo moderamine iuncta, et quia dignantur tecta subire ducum. et librata suis singula ponderibus; est dolor et doleo quia gloria nulla poetis, antiquumque chaos videas in parte sequestra; aer, terra manentinsimul, ignis, aqua. 10

ANONYMOUS Sed in parte nemoris eminentiore 25 c. II30 resonabat sonitu vox aeutiore, IS6 The Metamorphosis ofGolias ut pars summa mediae cum inferiore (Tnt pott's 'IJision oftnt cosmos) responderet mutuo eoneordi tenore. OLE post Arietem Ta�rum subintrante, Hie auditur avium vox dulcicanarum, novo terrae fa eiem fiore pieturante, quarum nemus sonuit voce querelarum; 30 pinuS sub fiorigera nu per pullulante, sed iIla diversitas eonsonantiarum membra sompno foveram, paullo fe ssus ante. praefigurat ordinem septem planetarum.

2i6 217 ANONYMOUS HILDEBERT OF LAVARDIN Nemoris in medio campus patet latus, hortus, apes, fa mulae, pulmento, melle, tapetis violis et alio £lore purpuratus, ditabant large prandia, vasa, domum. quorum ad fr agrantiam et ad odoratus 35 dextra laborabat gemmis, pomaria fr uctu ; visu mihi videor esse bis renatus. prata redundabant gramine, lacte greges. Stat ibidem regia columpnis elata, agger opum, tranquilla quies, numerosus amicus delicias, somnos consiliumque dabant. 10 cuius substat iaspide basis solidata; paries iacinctinus, tecta deaurata, singula quid memorem laetos testantia casus ? omnia captivae prosperitatis erant. intus et exterius tota picturata. 40 iurares superos intra mea vota teneri, Coniectare coeperam ex visa pictura et res occasum dedidicisse pati. quod divina fu erat illa caelatura; denique mirabar sic te, Fortuna, fidelem; IS haec Vulcanus fecerat speciali cura, mirabar stabilem, quae levis esse soles. totum sub involucro, totum sub figura. saepe mihi dixi: quorsum tarn prospera rerum? quid sibi vult tantus; tarn citus agger opum? Hie sorores pinxerat novem Elyconis, 45 hei mihi ! nulla fides, nulla est constantia rebus ! et coelestis circulos omnes regionis, res ipsae quid sint mobilitate docent. zo et cum his et aliis eventum Adonis, res hominum et homines levis alea versat in auras, et Gradivi vincula et suae Dionis. et venit a summo summa ruina gradu. Ista domus locus est universitatis, cuncta sub ancipiti pendent mortalia casu res et rerum continens, fo rmam cum formatis, SO et spondent propria mobilitate fugam. quam creator optimus qui praeest creatis quidquid habes hodie eras te fo rtasse relinquet, Z5 fecit et disposuit nutu bonitatis. aut modo, dum loqueris, desinit esse tuum. has ludit Fortuna vices, regesque superbos aut servos huiniles non sinit esse dhl. HILDEBERT OF LAVARDIN illa dolosa comes, sola levitate fidelis, d. Il33 non favet aeternum, nee sine fine premit. 30 I57 On his Exile illa mihi quondam risu blandita sereno mutavit vultus, nubila facta, suos; UPER eram locuples multisque beatus amicis, et velut aeternam misero conata ruinam, N et risere diu prospera fa ta mihi. spem quoque laetitiae detrahit ipsa mihi. larga Ceres, deus Arcadiae Bacchusque replebant illa professa dolum, submersit, diruit, ussit 35 horrea, septa, penum, fa rre, bidente, mero. culta, domos, vites, imbribus, igne, gelu.

ZI 8 HILDEBERT OF LAV ARDIN HILDEBERT OF LA VARDIN

haec eadem fr egit, concussit, debilitavit non tamen aut fieri par stanti machina muro, hoste, notho, morbis, horrea, poma, gregem. aut restaurari sola ruina potest. tantum restat adhuc, tantum ruit, ut neque pars stans His two Roman Elegies aequari possit, diruta nee refici. 30 hie superum fo rmas superi mirantur et ipsi, (a) Par tibi et cupiunt fictis vultibus esse pares. ARtibi, Roma, nihil, cum sis prope tota ruina; non potuit natura deos hoc ore creare P quam magni fu eris integra fr acta doces. quo miranda deum signa creavit homo. longa tuos fa stus aetas destruxit, et ar�es vultus adest his numinibus, potiusque coluntur 35 Caesaris et superum templa palude iacent. artificum studio quam deitate sua. ille labor, labor ille ruit quem dirus Araxes S urbs fe lix, si vel dominis urbs illa careret, et stantem tremuit et cecidisse dolet; vel dominis esset turpe carere fide ! quem gladii regum, quem provida cura senatus, quem superi rerum constituere caput; (b) Dum simulacra quem magis optavit cum crimine solus habere UM simulacra mihi, dum numina vana placerent, Caesar, quam socius et pius esse socer ; 10 D militia, populo, moenibus alta fu i; qui, crescens studiis tribus, hostes, crimen, amicos at simul effigies arasque superstitiosas vi domuit, secuit legibus, emit ope ; deiiciens, uni sum fa mulata Deo. in quem, dum fieret, vigilavit cura priorum: cesserunt arces, cecidere palatia divum, S iuvit opus pietas hospitis, unda, locus. servivit populus, degeneravit eques. materiem, fa bros, expensas axis uterque 15 vix scio quae fu erim, vix Romae Roma recordor, misit, se muris obtulit ipse locus. vix sinit occasus vel meminisse mei. expendere duces thesauros, fa ta favorem, gratior haec iactura mihi successibus illis ; artifices studium, totus et orbis opes. maior sum pauper divite, stante iacens. 10 urbs cecidit de qua si quicquam dicere dignum plus aquilis vexilla crucis, plus Caesare Petrus, moliar, hoc potero dicere: Roma fuit ! 20 plus cinctis ducibus vulgus inerme dedit. non tamen annorum series, non fiamma, nec ensis stans domui terras, infernum diruta pulso; ad plenum potuit hoc abolere decus. corpora stans, animas fr acta iacensque rego. cura hominum potuit tantam componere Romam tunc miserae plebi, modo principibus tenebrarum IS quantam non potuit solvere cura deum. impero ; tunc urbes, nunc mea regna polus. confer opes marmorque novum superumque fa vorem, 2.s quae ne Caesaribus videar debere vel armis, artificum vigilent in nova fa cta manus, et species rerum meque meosque trahat,

22.0 2.2.1 HILDEBERT OF LA VARDIN HILDEBERT OF LAVARDIN armorum vis ilia perit, ruit alta senatus in hac odor implens caelos, gloria, procumbunt templa, theatra iacent, zo rostra vacant, edicta silent, sua praemia desunt in hac festum semper melos. emeritis, populo iura, colonus agris; non est ibi corruptela, durus eques, iudex rigid us. plebs libera quondam non defectus nec querela, quaerit, amat, patitur otia, lucra, iugum. non minuti, non deformes, ista iacent ne forte meus spem ponat in illis omnes Christo sunt conformes. civis et evacuet spemque bonumque crucis. urbs caelestis, urbs beata, crux aedes alias, alios promittit honores, super petram collocata, militibus tribuens regna superna suis. urbs in portu satis tuto, de longinquo te saluto. zo sub cruce rex servit, sed liber; lege tenetur, .te salu to, te suspiro, sed diadema gerens; iussa tremit, sed amat. 30 te aifecto, te requiro. fundit avarus opes, sed abundat; foenerat idem, quantum tui gratulentur, sed bene custodit si super astra locat. quam festive conviventur, quis gladio Caesar, quis sollicitudine consul, q uis aifectus eos stringat quis rhetor lingua, quae mea castra manu aut quae gemma muros pingat, tanta dedere mihi? studiis et legibus horum 35 quis chalcedon, quis iacinthus, obtinui terras; crux dedit una polum. norunt illi, qui sunt intus. in plateis huius urbis sociatus piis turbis 30 I59 The Heavenly City cum Moyse et Elia E receptet Sion illa, piu m cantem Alleluia. M Sion, David urbs tranquilia, cuius faber auctor lucis, cuius portae lignum crucis, BERNARD OF CLUNY cuius claves lingua Petri, 5 ft. II40 cuius cives semper laeti, I60 The Joys of Heaven cuius muri lapis vivus, ORAnovissima, tempora pessima sunt, vigilemus. cuius custos rex festivus. H ecce minaciter imminet arbiter ilie supremus: in hac urbe lux sollennis, imminet,imminet, ut mala terminet, aequa coronet, ver aeternum, pax perennis, 10 recta remuneret, anxia liberet, aethera donet, BERNARD OF CLUNY BERNARD OF CLUNY auferat asperaduraque pondera mentis onustae, 5 o retributio! stat brevis actio, vita perennis; sobria muniat, improba puniat, utraque iuste. o retributio! caelica mansio stat lue plenis. ille piissimus, ille gravissimus ecce venit rex: quid datur et quibus! aether egentibus et cruce dignis, surgat homo reus, instat homo Deus, apatre iudex. sidera vermibus, optima sontibus, astra malignis. . •. 40 surgite, currite simplice tramite, quique potestis; nunc tibi tristia, tunc tibi gaudia, gaudiaquanta rex venit ocius. ipseque conscius ipseque testis. . • . ID vox nequit edere, lumina cernere, tangere planta. curre, vir optime, lubrica rep rime, praefer honesta; post nigra, post mala, post fera scandala quae caro praestat, ftetibusangere, ftendomerebere caelicafe sta. absque nigredine lux, sine turbine pax tibi restat. luce replebere iam sine vespere, iam sine luna; sunt modo praelia, postmodo praemia. qualia? plena; lux nova, lux ea, lux erit aurea, lux erit una. plena refectio, nullaque passio nullaque poena. 45 cum sapientia sive potentia patria tradet 1 5 spe modo vivitur, et Syon angitur a Babylo.,ne: regna patrisua, tunc ad eum tua semita vadet: nunc tribulatio, tunc recreatio, sceptra, coronae ..•. tunc nova gloria pectora sobria clarificabit, qui modo creditur, ipse videbitur atque scietur; solvet aenigmataveraque sabbata continuabit. ipse videntibus atque scientibus attribuetur. 0 liber ab hostibus et dominantibus ibit Hebraeus; plena refectio tunc pia visio, visio Iesu; 5 liber habebitur, et celebrabitur hinc iubilaeus. 20 hunc speculabitur, hoc satiabitur Israel esu. patria luminis, inscia turbinis, inscia litis hoc satiabitur, huic sociabitur, in Syon arce: cive replebitur, amplificabitur Israelitis: o bone rex, ibi nullus eget tibi dicere 'parce'. patria splendida terraque ftorida, libera spinis, cor miserabile, tempus inutile non erit ultra; danda fidelibusest ibi civibus, hic peregrinis. nulla cadavera, nullaque funera, nulla sepu1cra: 55 tunc erit omnibusinspicientibus ora tonantis, 25 quodque beatius est, mala longius omnia fient; summa potentia, plena scientia, pax rata sanctis: ob tua crimina iam tua lumina nonmadefient .... pax erit omnibus illa fidelibus, illa beata, urbs Syon aurea, patria lactea, cive decora, inresolubilis, invariabilis, intemerata, omne cor obruis, omnibus obstruis et cor et ora. 60 pax sine cri mine, pax sine turbine, pax sine rixa, nescio, nescio quae iubilatio, lux tibi qualis, metalaboribus atque tumultibus, anchora fixa. 30 quam socialia gaudia, gloria quam specialis. pax erit omnibus unica. sed qui bus ! immaculatis, laude studens ea tollere, mens mea victa fatiscit: pectore mitibus, ordine stantibus, ore sacratis. o bona gloria, vincor, in omnia laus tua vicit. pax ea pax rata, pax superis data, danda modestis, sunt Syon atriaconiu bilantia, martyre plena. 6 plenaque vocibus atque canoribus atria festis .... cive micantia, principestantia, luce serena. 5 hic breve vivitur, hic breve plangitur, hic breve ftetur; 35 sunt ibi pascua mitibus affiua, praestitasanctis ; non breve vivere, non breve plaudere, retribuetur. regis ibi tonus, agminis et sonus est epulantis.

225 BERNARD OF CLUNY BERNARD OF CLUNY gens duce splendida, concio candida vestibus albls; ita menti sitienti sunt sine fletibus in Syon aedibus, aedibus almis. Deus est remedium. sunt sine crimine, sunt sine turbine, sunt sine lite 70 in Syon arcibus aeditioribus Israelitae. Quantis bonis superponis pax ibi florida, pascua vivida, viva medulla; servos tuos, Domine ! 10 nulla molestia, nulla tragoedia, lacrima nulla. sese laedit, qui recedit o sacra potio, sacra refectio, pax animarum; 75 ab aeterno lumine. o pius, 0 bonus, 0 placidus sonus, hymnus earum. sufficienscibus est Deus omnibus ipse redemptis, Vitam laetam et quietam, plena refectio, propria visio cunctipotentis: qui te quaerit, repperit; eius habent satis, his tamen est sitis eius anhela, nam laborem et dolorem absque doloribus, absque laboribus, absque querela .... 80 metit, qui te deserit. gens temeraria, dum licet, impia facta fleamus; ille minaciter advenit arbiter, expaveamus. Pacem donas et coronas nemo capessere ius, mala plangere nemo relinquat; his, qui tibi militant, gaudia flentibus,irreverentibus ira propinquat. cuncta laeta sine meta :lO iam tuba septima, plaga novissima, lux pia, dira 85 his, qui tecum habitant. intonat, ingruit, enitet, irruit, et venit ira. Heu, quam vana, mens humana, gens male conscia, lubrica gaudia flendotegamu s; visione falleris gens male conscia, quae fugientia sunt, fugiamus. dum te curis nocituris stare refugimus, ad mala fluximus: ad bona stemus; imprudenter inseris! hora novissima, tempora pessima sunt, vigilemus. 90 Cur non caves lapsus graves, I6I From the Mariale quos suadet proditor, iucundas cervus undas nec affectas vias rectas, Taestuans desiderat, quas ostendit conditor? sicU ad Deum, fontem vivum Resipisce atque disce, mens fidelisproperat. cuius sis originis, 30 Sicut rivi fontis vivi ubi degis, cuius legis, praebent refrigerium, 5 cuius sis et ordinis.

:l26 BERNARD OF CLUNY Ne te spernas, sed discernas homo, gemma regia, ADAM OF ST. VICTOR ft.c. II40 te perpendeet attende, 35 qua sis factus gratia. I6z Sequence for St. Stephen's Day Recordare, quis et quare ERI mundus exsultavit sis a Deo conditus, Het exsultans celebravit cuius heres nunc maneres, Christi natalitia; si fuisses subditus. Heri chorus angelorum prosecutus est caelorum 5 o mortalis, quantis malis regem cum laetitia. meruisti affici, Protomartyr et levita, dum rectori et auctori darus fide,clarus vita, noluisti subici t darus et miraculis, Sed maiores sunt dolores Sub hac luce triumphavit 10 infernalis carceris, 45 et triumphans insultavit quo mittendus et torquendus Stephanus incredulis. es, si male vixeris. Fremunt ergo tamquam ferae, quia victi defecere, Cur m�ndus est iucundus, lucis adversarii; IS suam perdit animam, 0 5 Faisos testes statuunt pro re levi atque brevi et linguas exacuunt vitam perdit optimam. viperarum filii. Ergo cave, ne suave Agonista, nulli cede, iugum spernas Domini, certa certus de mercede, 2.0 nee abiecta lege recta 55 persevera, Stephane t serviaslibidini. Insta falsis testibus, confuta sermonibus synagogam Satanae t

2.2.8 2.19 ADAM OF ST. VICTOR AD AM OF ST. VICTOR

Testis tuus est in caelis, 25 Saulus servat omnium testis verax et fidelis, vestes lapidantium testis innocentiae ; lapidans in omnibus. Nomen habes coronati, Ne peccatum statuatur te tormenta decet pati his, a quibus Iapidatur, SS pro corona gloriae. 30 genu ponit et precatur Pro corona non marcenti condolens insaniae; perfer brevis vim tormenti, In Christo sic obdormivit, te manet victoria; qui Christo sic oboedivit 60 et cum Christo semper vivit, Tibi fietmors natalis, martyrum primitiae. tibi poena terminalis 5 dat vitae primordia. J Quod sex suscitaverit Plenus sancto spiritu mortuos in Africa, penetrat intuitu Augustinus asserit, 65 Stephanus caelestia; fama refert publica.

Videns Dei gloriam 40 Huius Dei gratia crescit ad victoriam, reveIato corpore, suspirat ad praemia. mundo datur pIu via En, a dextris Dei stantem siccitatis tempore. 70 lesum, pro te dimicantem, Solo fugat hic odore Stephane, considera; 45 morbos et daemonia, Tibi caelos reserari, laude dignus et honore tibi Christum revelari, iugique memoria. clama voce libera. Martyr, cuius est iucundum 75 Se commendat saIvatori, nomen in ecclesia, pro quo dulce ducit mori 50 languescentem fove mundum sub ipsis Iapidibus. caelesti fragran tia.

230 231 ADAM OF ST. VICTOR ADAM OF ST. VICTOR flos campi, convallium I63 Sequence for the Nativity ofthe singulare lilium, Pirgin Mary Christus ex te prodiit. 30 ALVE, mater salvatoris, Tu caelestis paradisus S vas electum, vas honoris, Libanusque non incisus, vas caelestis gratiae ; vaporans dulcedinem; ab aeterno vas provisum, tu candoris et decoris, vas insigne, vas excisum 5 tu dulcoris et odoris 35 manu sapientiae ! habes plenitudinem. Salve, verbi sacra parens, Tu thronus es Salomonis, flosde spina, spina carens, cui nullus par in thronis flos, spineti gloria ! arte vel materia: nos spinetum, nos peccati 10 ebur candens castitatis, 40 spina sumus cruentati, aurum fu lvum caritatis sed tu spinae nescia. praesignant mysteria. Porta clausa, fons hortorum, ' cella custos unguentorum, Palmam praefers singularem; nec in terris habes parem, cella pigmentaria; 15 nec in caeli curia; 5 cinnamomi calamum, 4 laus humani generis, myrrham, tus et balsamum superas fragrantia. virtutum prae ceteris habes privilegia. Salve, decus virginum, Sol luna lucidior, restauratrix hominum, :to salutis puerpera; et luna sideribus; 50 myrtus temperantiae, sic Maria dignior rosa patientiae, creaturis omnibus. nardus odorifera ! Lux eclipsim nesciens

Tu convallis humilis, :t5 virginis est castitas, terra non arabilis, ardor indeficiens, 55 quae fructum parturiit; immortaliscaritas.

:t3z :t33 ADAM OF ST. VICTOR Salve, mater pietatis, ADAM OF ST. VICTOR et totius trinitatis Haec est dies nostrae spei, huius mira vis diei S nobile triclinium. legis testimonio. verbi tamen incarnati 60 speciale maiestati Haec Aegyptum spoliavit praeparans hospitium ! et Hebraeos liberavit de fornace ferrea j o Maria, stella maris, dignitate singularis, His in arto constitutis 10 su per omnes ordinaris 65 opus erat servitutis ordines caelestium: lutum, later, palea. in supremo sita poli, nos commenda tuae proli, lam divinae laus virtutis, ne terrores sive doli iam triumphi, iam salutis nos supplantent hostium. vox erumpat libera. IS haec est dies, quam fecit Dominus, In procinctu constituti, dies nostri doloris terminus, te tuente simus tuti, dies salutifera. pervicacis et versuti tuae cedat vis virtuti, Lex est umbra futurorum, dolus providentiae. Christus finispromissorum, �o Iesu, verbum summi patris, 75 qui consummat omnia. serva servos tuae matris, Christi sanguis igneam solve reos, salva gratis, hebetavit romphaeam et nos tuae claritatis amota custodia. configura gloriae. 80 Puer, nostri forma risus, �S pro quo vervex est occisus, I64 Easter Sequence vitae signat gaudium. YMA vetus expurgetur, Ioseph exit de cisterna, Zut sincere celebretur Christus redit ad superna nova resurrectio. post mortis supplicium. 30 34 2. �3 S ADAM OF ST. VICTOR ADAM OF ST. VICTOR Hic dracones Pharaonis Cetus Ionam fu gitivum, draco vorat, a d�aconis veri Ionae signativum, immunis malitia; post tres dies reddit vivum quos ignitus vulnerat, de ventris angustia. hos serpentis liberat 35 aenei praesentia. Botrus Cypri reflorescit, 65 Anguem fo rat in maxilla dilatatur et excrescit: Christi hamus et armilla; synagogae flos marcescit in cavernam reguli et floret ecclesia. manum mittit ablactatus, 40 et sic fu git exturbatus Mors et vita conflixere, vetus hostis saeculi. resurrexit Christus vere, 70 et cum Christo surrexere Irrisores Elisaei, multi testes gloriae. dum conscendit domum Dei, zelum calvi sentiunt. 45 David arrepticius, Mane novum, mane laetum hircus emissarius vespertinum tergat fletum; et passer effugiunt. quia vita vicit letum, 75 tempus est laetitiae. In maxilla mille sternit et de tribu sua spernit 0 5 Iesu victor, Iesu vi ta, Samson matrimonium; Iesu vitae via trita, Samson Gazae seras pandit cuius morte mors sopita, et asportans portas scandit ad paschalem nos invita 80 montis supercilium. mensam cum fiducia. Sic de Iuda leo fortis, 55 fractis portis dirae mortis, Vive panis, vivax unda, die surgens tertia, vera vitis et fe cunda, Rugiente voce patris, tu nos pasce, tu nos munda, ad supernae sinum matris ut a morte nos secunda 85 tot revexit spolia. 60 tua salvet gratia.

z36 Z37 ANONYMOUS Verbum quod nonpotest dici, ANONYMOUS quod virtute creatrici 70S c. 1140 cuncta fecit valde bona, I6S St. John the Evangelist iste dicit ab aeterni ERBI vere substantivi, patris nexu non secerni, V caro cum sit in declivi nisi tantum in persona. 30 temporis angustia, Quem Matthaeus de intactae in aeternis verbum annis matris alit casto lacte permanere nos Iohannis 5 cum labore et aerumna; docet theologia. quem exaltat super cruce cornu bovis, penna Lucae, 3 Dum magistri super pectus ut serpentem in columna; S fontem haurit intellectus Quem de mortis mausoleo et doctrinae fiumina, vitae reddit Marci leo, fiuntipso situ loci 10 verbo fides,auris voci, scissis petris, terra mota, mens Deo contermina. hunc de Deo Deum verum, alpha et W patrem rerum, Un de mentis per excessus sollers scribit idiota. carnis sensus supergressus Cuius lumen visuale, errorumque nubila, vultus anceps, leves alae, IS rotae stantes in quadriga, contra veri solis lumen sunt in caelo visa,prius 45 visum cordis et acumen quam hie esset vel illius figitvelut aquila. forma capax vel auriga. Hebet sensus exsors styli, Illi scribunt Christum pati stylo scribit tarnsubtili, 1.0 dolum, inde vim Pilati fide tarncatholica, cum corona spinea: SO ne de verbo salutari hie sublimis tractu pennae posset quicquam refragari tractat Christi ius perenne pravitas haeretica. cum ultrici framea.

2.38 1.39 ANONYMOUS SIMON AUREA CAPRA

Pennis huius idiotae 55 elevantur regis rotae The Wrath ofAchilles secus animalia: I cor, si vires,si bella requiris Achillis, et caelestes citharoedi ut doceam paucis, Hectore maior erat, se prosternunt patris sedi siS stirpem quaeres, ramum love duxit ab ipso; canentes 'alleluia'. 60 si decus in ducibus, dux erat ille ducum. non loquar ex rapta Cryseyde numinis iram, 5 quam Danai reddunt, rege negante premi. rex tamen Eacidem viduat vidtiatus ab illo, inque vicem tendunt ense, furore, minis. SlMON AUREA CAPRA quos si dimittas sibi, vel sine milite summo ft. c. II40 castra ducum fierent, vel sine rege duces. 10 I66 The Ilias sed manus hoc Danaum dirimit, sed detinet ictus, IVlTIIS, ortu, specie, virtute, triumphis, ne vice Dardanidum pro muliere ruant. Drex Priamus clara clarus in orbe fuit. quodpunire parat tanto discrimine crimen dum rex, dum proceres, dum starent Pergama, Troia rex reus Atrides non iterare timet. et decus et species et caput orbis erat. devovet Eacides malefidumfo edus Atridae, IS dux Hecubam duxit, sociam sibi nobilitate, devovet et dextras quae tenuere suam. auspiciis, forma, rebus, amore, throno. vindicat hoc totum sibi luctus et ardor amicae; ex hac suscepit natos; erat Hector in illis desinit et pariter Martis et esse suus. clarus et in bello fulminis instar habens. castra movere negans contra Frigesabicit arma plus ferus ille fero, plus pardo, plusque leone, et magis Atridesquam Paris hostis ei. :to tarnfe ritas equitum quam feritatis eques. 10 contendens animo statura subaemula grandi, non tulit excrescens degenerare soror. HILARY THE ENGLISHMAN ft. C. 1140 o faustum natis, 0 faustum coniuge regem, I68 On his master Abelard to induce si pariter Paridem non peperisset ei ! him to relent non in eo pignus peperit, sed tela, sed ignem, 15 sed sibi, sed Priamo, sed mala cuncta suis. TlNGUA servi, lingua perfidie, hoc pater, hoc genetrix, hoc fratrum coetuset Hector, rixe motus, semen discordie, hoc etiam regni gloria, Troia, ruit. Lquam sit prava sentimus hodie, HILARY THE ENGLISHMAN HILARY THE ENGLISHMAN subiacendo gravi sentencie: Quid, Hilari, quid ergo dubitas? cur non abis et villam abitas? tort a vers nos li mutre. S sed te tenet diei brevitas, Lingua servi, nostrum discidium, iter longum et tua gravitas. in nos Petri commovit odium. tort a vers nos li mutre. 35 quam meretur ultorem gladium, Ex diverso multi convenimus, quia nostrum extinxit studium ! quo logices fons erat plurimus; tort a vers nos li mutre. 10 sed discedat summus et minimus, Detestandus est ille rusticus, nam negatur quod hie quesivimus. per quem cessat a scola clericus: tort a vers nos li mutre. 40 gravis dolor! quod quidam puplicus Nos in unum passim et publice id eH"ecit ut cesset logicus ! traxit aura torrentis logice: tort a vers nos li mutre. IS desolatos, magister, respice Est dolendum quod lingua servuli, spemque nostram, que languet, refice. magni nobis causa periculi, tort a vers nos li mutre. 4S susurravit in aurem creduli, Per inpostum, per deceptorium, per quod eius cessant discipuli. si negare vis adiutorium, tort a vers nos Ii mutre. 20 huius loci non oratorium nomen erit, sed ploratorium. o quam durum magistrum sencio, 0 si pro sui bubulci nuncio, tort a vers nos li mutre. 5 qui vilis est et sine precio, sua nobis negetur lectio. PETER ABELARD tort a vers nos li mutre. 2S d. n42 Heu quam crudelis est iste nuncius r69 Saturday at Vespers dicens: 'fratres, exite cicius; QUANTA qualia sunt illa sabbata, habitetur vobis Quinciacus: o quae semper celebrat superna curia, alioquinnon leget monacus.' quae fessis requies, quae mercesfo rtibus,

tort a vers nos li mutre. 30 cum erit omnia Deus in omnibus!

242 243 PETER ABELARD PETER ABELARD 5 Vere Ierusalem est illa civitas, Prudentes illivirgines, 5 cuius pax iugis est, summa iucunditas, vestras aptate lampades, ubi non praevenit rem desiderium, et occurrentes dominae nee desiderio minus est praemium. surgant adulescentulae. Quis rex, quae curia, quale palatium, quae pax, quae requies, quod illud gaudium, 10 Faces accendant famuli huius participes exponant gloriae veroque mundi lumini 10 si, quantum sentiunt, possint exprimere. domus omnis cum omnibus Nostrum est interim mentem erigere occurrat luminaribus. et totis patriam votis appetere, Beatesenex, propera, et ad Ierusalem a Babylonia IS post longa regredi tandem exsilia. promissa comple gaudia et revelandum gentibus IS Illic molestiis finitis omnibus revela lumen omnibus. securi cantica Sion cantabimus, et iuges gratias de donis gratiae Devota Deo vidua beata referet plebs tibi, Domine. zo eiusque templo dedita, Illic ex sabbato succedet sabbatum, pari propheta gaudio perpes laetitia sabbatizantium, et confitere Domino. zo nee inefF'abiles cessabunt iubili quos decantabimus et nos et angeli. Deo patri cum filio, Perenni Domino perpes sit gloria zs cum spiritu paraclito, ex quo sunt, per quem sunt, in quo sunt omnia: ut est una substantia, ex quo sunt, pater est; per quem 8unt, filius; sic et una sit gloria. in quo sunt, patris et filii spiritus.

I7° Candlemas I7I In Parasceve Domini j\DORNA, Sion, thalamum, OLUS ad victimam procedis, Domine, .n. quae praestolaris Dominum, morti te ofFerens, quamvenis tollere; sponsum et sponsam suscipe quidS nos miserrimi possumus dicere, cum cereorum lumine. qui, quae commisimus, scimus te luere ?

z+s PETER ABELARD PETER ABELARD Nostra sunt, Domine, nostra sunt crimina, Amalech invaluit, qui tua criminum facis suppIicia, Israel dum corruit; quibus sic compati fac nostra pectora, infidelisiubiIat IS ut vel compassio digna sit venia. PhiIistaea, dum lamentis macerat Nox ista flebilispraesensque triduum, se Iudaea. quo demorabitur fletus, sit vesperum, 10 donec laetitiae mane gratissimum InsuItat fidelibus infidelispopulus, 2.0 surgente Domino sit maestis redditum. in honorem maximum Tu tibi compati sic fac nos, Domine, plebs adversa, tuae participes ut simus gloriae, in derisum omnium sic praesens triduum in luctu ducere, fit deversa. ut risum tribuas paschalis gratiae. IS Insultantes inquiunt: 25 'ecce, de quo garriunt, quaIiter hos prodidit I7Z Th e Lament of David for Saul and deus suus, Jonathan dum a multis occidit OLORUM soIacium, dis prostratus. 30 D laborum remedium, mea mihi cithara; Quem primum his praebuit, nunc, quo maior dolor est, victus rex occubuit, iustiorque maeror est, taIis est electio plus est necessaria. 5 dei sui, talis consecratio 35 Strages magna populi, vatis magni ! ' regis mors et filii, hostium victoria, Saiil,regum fortissime, ducum desolatio, 10 virtus invicta Ionathae, vulgi desperatio qui vos nequivit vincere luctu replent omnia. permissus est occidere. 40

246 2.47 PETER ABELARD PETER ABELARD Quasi non esset oleo Heil, cur consilio consecratus dominico, acquievi pessimo, 70 scelestae manus gladio ut tibi praesidio iugulatur in proelio. non essem in proelio? vel confossus pariter Plus fratre mihi, Ionatha, 45 morerer feliciter, in una mecum anima, cum, quid amor fa ciat, 75 quae peccata, quae scelera, maius hoc non habeat, nostra sciderunt viscera ! et me post te vivere Expertes, montes Gelbiae, mori sit assidue, nec ad vitam anima roris sitis et pIu viae, 50 nec agrorum primitiae satis sit dimidi... 80 vestro succurrant incolae. Vicem amicitiae Vae, vae tibi, madida vel unam me reddere tellus caede regia, oportebat tempore qua et te, mi Ionatha, 55 summae tunc angustiae, manus stravit impia, triumphi participem 85 vel ruinae comitem, Ubi christus Domini ut te vel eriperem Israelque incliti vel tecum occumberem, morte miserabili vitam pro te finiens sunt cum suis perditi! 60 quam salvasti totiens, Tu mihi, mi Ionatha, ut et mors nos iungeret flendus super omnia; magis quam disiungeret. inter cuncta gaudia perpes erit lacrima. Infausta victoria potitus interea Planctus, Sion filiae, 65 quam vana, quam brevia 95 super Saill sumite, hinc percepi gaudia ! largo cuius munere quam cito durissimus vos ornabant purpurae. est secutus nuntius,

z48 Z49 PETER ABELARD quem in suam animam PETER ABELARD o stupendam plus quam flendamvirginem ! IS locutum superbiam, 100 mortuis, quos nuntiat, o quam rarum illi virum similem ! illata mors aggregat, ne votum sit patris irritum ut doloris nuntius promissoque fraudet Dominum, doloris sit socius. qui per hunc salvavit populum, in suum hunc urget iugulum. 20

Do quietem fidibus; IOS vellem, ut et planctibus NIVARD OF GHENT sic possem et fletibus; c. II48 laesis pulsu manibus, I74 From Ysengrimus. The Fox steals the raucis planctu vocibus Parson's Fowl on Sunday deficit et spiritus. HO ' ALVE festa dies!' cantabat, ut usque solebat Sin primis feriis, et 'Kyri, vulgus ale.' 'salve festa dies!' animo defecit et ori. I73 Th e Lament ofth e Virgins of Israel et dolor ingeminat: 'vae tibi, maesta dies! fo r Jephthah's daughter vae tibi, maesta dies, toto miserabilis aevo, 5 festas choreas caelibes qua laetus spolio raptor ad antra redit! ex more venite virgines ! cum mihi festa dies vel maximus hospes adesset, Nex more sint odae flebiles abstinui gallo, quem tulit ille Satan; et planctus ut cantus celebres! sic praesul doleat, qui me suspendere cantu 10 incultae sint maestae facies 5 debuit ! en galli missa ruina fuit. plangentum et flentumsimiles! non me missa iuvat sed vulpem, altaria iuro; auratae sint longe cyclades malueram missas ter tacuisse novem !' et cultus sint procul divites ! HUGH PRIMAS Galaditae virgo Iephtae filia ft. c. Il50 miseranda patris facta victima 10 I75 His Bitter Complaint annuos virginum elegos IVES eram et dilectus et pii carminis modulos D inter pares praeelectus, virtuti virginis debitos modo curvat me senectus per annos exigit singulos. et aetate sum confectus. 250 25 1 HUGH PRIMAS HUGH PRIMAS unde vilis et neglectus 5 Vento datus atque rori, a deiectis -Sum deiectus, vitae prima turpiori quibus rauce sonat pectus, redonandus et errori; 3S mensa gravis, pauper lectus, poena dignus graviori quis nec amor nee aif'ectus, et ut Iudas dignus mori, sed horrendus est aspectus. 10 qui me tradens traditori dignitatem vestri chori Homo mendax atque vanus tam honesti, tam decori infidelis et profanus permutabam viliori .... me deiecit capellanus Inconsulte nimis egi, veteranum veteranus in hoc malum me inpegi. et iniecit in me manus I S ipsi mihi collum fregi, dignus dici Dacianus. qui vos linquens praeelegi +5 ut servirem aegro gregi, Prius quidem me dilexit vili malens veste tegi, fraudulenter et illexit. quam servire summo regi, postq am meas res transvexit, :u ubi lustra tot peregi. fraudem suam tunc detexit. 2.0 Primas sibi non prospexit Aberravi, sed pro Deo SO neque dolos intellexit, indulgete mihi reo ! donec domo pulsus exit. incessanter enim fleo, pro peccato gem ens meo. Satis erat bonus ante bursa mea sonum dante 2.5 Fleo gemens pro peccatis, et dicebat mihi sancte: iuste tamen et non gratis; SS 'frater, multum diligam te.' et non possum flere satis, . vestrae memor honestatis Hoc deceptus blandimento, et fraternae caritatis. ut emunctus sum argento, o quam dura sors Primatis, cum dolore, cum tormento 30 quam adversis feror fatis ! 60 sum deiectus in momento, segregatus a beatis, rori datus atque vento. sociatus segregatis,

2.52- zS3 HUGH PRIMAS HUGH PRIMAS vestris tantum fidens datis, scis, quid ages, Primas? ernepelles, obstrue rimas ! pondus fero paupertatis. tunc bene depellam iuncta mihi pelle procellam. compatior certe, moveor pietate super te et facerem iussum, sed lacob, non Esau sum.' Primas and his Cloak

(a) A Cursefo r the Bishop ONTIFICUM spuma, faex deri, sordida struma, I77 His Lament fo r Flora who has left him qui dedit in bruma mihi mantellum sine pluma! DIBUS his Mai miser exemplo Menelai P flebam necnoram, quis sustulerat mihi F loram. (b) Conversation Piece tempusI erat florum,cum flosmeus, op1;imushorum, ' OC indumentumA tibi quis dedit? an fuit emptum? liquit Flora torum, fons fletus,causa dolorum. nam dum, Flora, fugis, remanet dolor iraque iugis, 5 H estne tuum?'-'nostrum. sed qui dedit, abstulit et dolor et curae, nisi veneris, haud abiturae. ostrum.'- cur non te promis, dulcis comes et bene comis, 'quis dedit hoc munus?'-'praesul mihi praebuit unus.'­ ut redeunte pari comites pellantur amari? 'qui dedit hoc munus, dedit hoc in munere funus. terris atque fretis vagor, expers luce quietis, quid valet in bruma chlamys absque pilo, sine pluma? 5 per noctem somni capto captivior omni. 10 cernis adesse nives, moriere gelu neque vives.' omni captivo vel paupere vel fugitivo pauperior vivo. madetet iugi gena rivo (c) His Dialogue with hi� Cloak nec fiet sicca, manus hanc nisi tergat arnica. 'pAUPER mantelle, macer, absque pilo, sine pelle, si remeare velis, tunc liber, tunc era felix, si potes, expelle boream rabiemque procellae! maior era vates quam Cyrus sive Phraates, IS sis mihi pro scuto, ne frigore pungar acuto! vincam primates et regum prosperitates. per te posse puto ventis obsistere tuto.'- quod si forte lates, aliquos ingressa penates, tunc ita mantellus: 'mihi nec pilus est neque vellus, exi, rumpe moram, mora sit brevis hic et ad horam ! sum levis absque pilo, tenui sine tegmine filo. alter fortassis pretio te transtulit assis, te mordax aquilo per me fieret quasipilo. vilis etextremus neque noscens, unde dolemus. 20 si notus iratus patulos perflabithiatus, ut solet absque mare turtur gemebunda volare, stringet utrumque latus per mille foramina flatus.'- quae semel orba pari nee amat neque curat amari, 'frigus adesse vides.'-'video, quia frigore strides, 10 sic vagor et revolo recu bans miser in lare solo, sed mihi nulla fides,nisi pelliculas chlamydi des. qui mutare dolo latus assuetum mihi nplo

255 HUGH PRIMAS LAURENCE OF DURHAM turturis in morem, cui dat natura pudorem, zs at solidi suprema loci praelarga serenat quod, simul uxorem tulerit mors saeva priorem, planities: aequum terra cacumen habet; non sit iucundum thalamum temptaresecu ndum. collis vero plagam supereminet ad borealem, sed tu mendosa rides me fientedolosa, caetera planitie celsus amoenat apex. sola nec accumbis levibus par fa cta columbis, ecce ! qui bus natura modis rem munit habetis, quis calor in lumbis mutare facit thalamum bis. 30 et dictum Petro iam satis esse puto.

PETER THE VENERABLE LAURENCE OF DURHAM d. II5S d. us. I79 Hy mn fo r the Nativity Durham Castle AELUM, gaude, terra, plaude; ONSURG IT in ardua tellus, C nemo mutus sit a laude: C et saxosa pedes et salebrosa latus; ad antiquam originem undique declivis praeruptaque summovet hostem, redit homo per virginem.

ludit et hostiles Bumine cincta manus. Virgo Deum est enixa, s fiumen earn fe rri praeceps obit instar equini; 5 unde vetus perit rixa: circinat excelsum vallis aquosa locum- peri t vetus discord�a, quod tamen ille locus, locus arduus, insula non est, succedit pax et gloria. hoc dirimens Buvii cornuacollis agit; Tunc de caeno surgit reus cumque sit acce88U satis asper, et arduus idem cum in feno iacet Deus; 10 sit locus ascensu, nil agit hostis ibi. 10 tunc vile celat stabulum non aries, nec ei ballista potest adhiberi, caelestis escae pabulum. nec Balearis eo fu lmina fu nda iacit ...• nam latus omne loci nullo quassabile fe rro, Nutrit virgo creatorem nec patet unde suo p088it ab hoste quati. ex se fa ctum redemptorem; Bumen obest, praecepsque volans in valle profunda IS latet in pueritia 15 obstat, et hostiles arcet abinde pedes. divina sapientia. adde quodaeriae lato sibi limite ripae Lac stillant matris ubera, distant, et iaculis vim via longa rapit. lac fu ndunt nati viscera, quolibet acta ruant tormenta furore, tepescunt dum gratiae dulcedinem et tenues ictus vix dare fessa queunt. zo per assumptum dat hominem. zo

zS6 ZS7 PETER THE VENERABLE PETER THE VENERABLE Ergo dulci melodia aurora solis praevia personemus, 0 Maria, et dies noctis nescia; religiosis voci bus Parens nostri tu parentis et clamosis aff"ectibus: et genetrix nos gignentis, Salve, virgo benedicta, � piae matris fiducia 55 quae fugasti maledicta; 5 natos patri concilia. salve, mater altissimi, Ora, mater, Deum natum agni sponsa mitissimi. nostrum solvat ut reatum, Tu serpentem evicisti, et post concessam veniam cuius caput contrivisti 30 det gratiam et gloriam. 60 cum Deus ex te genitus eius fuit interitus. GUIDO OF BAZOCHES Tu caelorum imperatrix, ft.II60 tu terrarum reparatrix, I80 Poem fo r the Feast of the Staff ad quam suspirant homines, 35 EST dies quam nequam tremunt daemones. optata, socii. Tu fenestra, porta, venus, quidquidN agant aula, domus, templum, tenus, et velin t alii, virginitatis lilium nos choream 5 et rosa per martyrium; ducamus gaudii. Hortus clausus, fons hortorum pro bacula sordes lavans peccatorum, exsultet hodie inquinatos purificans clerus cum populo. et mortuos vivificans; Hoc omnibus 10 Dominatrix angelorum, 4S unum negotium spes post Deum saeculorum, nobis instat regis reclinatorium et negat otium, et deitatis solium; laetitiae Stella fulgens orientis dans exercitium. 15 umbras fugans occidentis, 50 pro bacula etc. �58 2.59 GUIDO OF BAZOCHES GUIDO OF BAZOCHES o quam felix Cantilenam +5 cuius ad gaudia dilectis sociis conveniunt Guido mittit de tota Francia 2.0 hanc de Basociis, referentes interesse ei praeconia. promptus his gaudiis, 50 pro bacula, etc. nisi procul esset in studiis. Decet ergo pro baculo baculi baiulum, 2.5 exsultet hodie tantae iure clerus cum populo. 55 laudis ad cumulum bene gestis ut emat aemulum. 'MARCUS VALERIUS' pro baculo, etc. 30 c. n60-8o I8I Ladon et Cidllus Pastores Novum dandi Ladon. Cidne, sub algenti recubas dum molliter umbra genus inventitat: nec nova mutato perquiris pascua colle, petentibus segnis et exesis miserum pecus afficis herbis, ita subventitat, nos patimur solem et nullo requiescimusantro quod petentes 35 dum fastiditi mutamus gramina campi, 5 dando praeventitat. et pudet has saturasnon semper cemere fe tas; pro baculo, etc. at tu.. lascivis victus dum pasceris umbris, heu maeie siccantur oves, heu decipis agnos. Dator ille CUnNI. Non, ut rere, Ladon, mihi parcens otia capto: non debet negligi, non ita sum fe lix ut sim mihi carus, et istam, 10 pro se dona quam mala dilacerant, cupio palpare iuvencam. qui magis colligi nam mihi si qua mei, credas, modoeura maneret, quam donando esset prima gregis: scis tu, nee fallere possum, se fa cit diligi. ut fu erim solitus rabido sub sole peragros pro baculo, etc. eurrere et irrigui frigus perquirere fontis, 15 2.60 2.61 'MARCUS VALERIUS' ANONYMOUS quo pecus aut totas possem recreare capellas, fessis consociis lassisque canibus dispersos revocat illos clamoribus 10 scis bene, tuque mea requiesti saepe labore. sumensque buccinam resumptis viribus Ladol1. Novi equidem, tantoque magis nunc miror, inerti ton os emiserat totis nemoribus. quod sub fronde iaces, socios dum currere cernas ad cuius sonitum herilis filia pastores, pecorisque tui nos cura remordet. :1.0 tota contremuit itura patria, en ego praeteriens miseros hac, heu scelus, hora quam cernens iuvenis adiit properans. inclusos querulis dimisi matribus agnos; vidit et loquitur, sensit os osculans, hunc quoque, quem cernis, tenuem exhaustumque nec ipsos et si bi consulens et regis filiae edere balatus consumpta voce valentem extremum Veneris concessit lineae. ipse ferens manibus, modo vivat, ad ubera duco. 25

Cidl1US. 0 utinam, ut credis, solite mea membra domaret communis de sole calor quamque arguis esset THE ARCHPOET vera quies aestusq ue meos haec pelleret umbra! d. c. II6s sedfe rit interno non simplex flammacalore, I83 His Confession, to the Arch-chancellor, (heu nescis) totoque obsedit pectore mentem, 30 Rainaldof Dassel nec mihi cura gregis superest nec cura salutis. AESTUANS intrinsecus ira vehementi in amaritudine loquor meae menti: fanctus de materia levis elementi ANONYMOUS folio sum similis de quo ludunt venti. c. II60 I82 A Woodland Adventure Cum sit enim proprium viro sapienti 5 URGEN$ Manerius summo diluculo supra petram ponere sedem fundamenti, assumsitpharetram cum arcu aureo, stultus ego comparor fluviolabenti canesqueS copulans nexu binario sub eodem aere nunquam permanenti. silvas aggreditur venandi studio. transcurrit nemora saltusque peragrat, 5 Feror ego veluti sine nauta navis, ramorum sexdecim gaudens cervum levat; ut per vias aeris vag� fertur avis. 10 quem cum persequitur dies trap.sierat, non me tenent vincula, non me tenet clavis, nec saevam bestiam consequi poterat. quaero mei similes et adiungor pravis.

26:1. 263 THE ARCHPOET THE ARCH POET Mihi cordis gravitas res videtur gravis, Tertio capitulo memoro tabernam, iocus est amabilis dulciorque favis. illam nullo tempore sprevi neque spernam, quidquid Venus imperat, labor est suavis, donee sanctos angelos venientes cernam, quae nunquam in cordibus habitat ignavis. IS cantantespro mortuis 'requiem aeternam'.

Via lata gradior more iuventutis, Meum est propositum in taberna mori, 45 implico me vitiis, immemor virtutis, ut sint vina proxima morientisori. voluptatis avidus magis quam salutis, tunc cantabunt laetius angelorum chori: 'sit Deus propitius huic potatori !' mortuus in anima curam gero cutis. :to Praesul discretissime, veniam te precor: Poculis accenditur animi lucerna, morte bona mo�ior, dulci nece necor, cor imbutum nectare volat ad superna. 50 meum pectus sauciat puellarum decor, mihi sapit dulcius vinum de taberna, et quastactu nequeo, saltem corde moechor. quam quod aqua miscuit praesulis pincerna. Res est arduissima vincere naturam, Ecce meaeproditor pravitatis fui, in aspectuvirginis mentem esse puram; de qua me redarguunt servientes tui. iuvenes non possumus legem sequi duram sed eorum nullus est accusator sui, 55 leviumque corporum non habere curam. quamvis velint ludere saeculoque frui. Quis in igne positus igne non uratur? lam nunc in praesentia praesulis beati quis Papiae demQrans castus habeatur, 0 secundum dominici regulam mandati ubi Venus digito iuvenes venatur, 3 mittat in me lapidem, neque parcat vati, oculisillaqueat, facie praedatur? cuius non est animus conscius peccati. 60 Si ponas Hippolytum hodiePapiae, Sum locutus contra me, quicquid de me novi, non erit Hippolytus in sequenti die: et virus evomui, quod tam diu fovi. Veneris in thalamos ducunt omnes viae, vita vetus displicet, mores placent novi; non est in tot turribus turris Alethlae. 35 homo videt faciem, sed cor patet lovi. Secundo redarguor etiam de ludo, lam virtutes diligo, vitiisirascor, sedcum ludus corpore me dimittatnudo, renovatus animo spiritu renascor, frigidus exterius, mentis aestu sudo, quasimodogenitus novo lacte pascor, tunc versus et carmina meliora cudo. ne sit meum amplius vanitatis vas cor. THE ARCH POET Electe Coloniae, parce poentitenti, THE ARCH POET Esse probant inopes nos corpore cum reliquo pes; 20 fac misericordiam veniam petenti unde verecundo vultu tibi verba precum do, et da poenitentiam culpam confitenti! in tali veste non sto sine fronte penes te: feram quicquid iusseris animo libenti. liber ab interitu sis et memor esto mei tu! Parcit enim subditis lea rex ferarum et est erga subditos immemor irarum; et vos idem facite, principes terrarum! 75 I85 He cannot write ofthe Deeds of quod caret dulcedine nimis est amarum. Barbarossa I\RCHICANCELL�RIE, �ir discre�e mentis, I84 He Begs fo r Warm Clothing .l"l.. cuius cor non agltur levltatJs. ventJs ' MNIA tempus habent', et ego breve postulo tempus. aut morem transgreditur viri sapientis, Out possim paucos praesens tibi reddere versus, non estin me forsitan id quod de me sentis. Electo sacro, praesens in tegmine macro, Audi preces, domine, veniam petentis, 5 virgineo more non haec loquor absque rubore. exaudi suspiria gemitusque Hentis Vive, vir immense! tibi concedit regimen se, et opus impositum ferre non valentis; consilio cuius regitur validaque manu ius; quodprobare potero multis argumentis. pontificumHos es, et maximus inter eos es. incolumis vivas, plus Nestore consilii vas! Tuus in perpetuum servus et poeta ibo, si praeceperis, etiam trans freta 10 Vir pie, vir iuste, precor, ut moveam precibus te, et, quodcumqueiusseris, scribam mente laeta, vir ratione vigens, dat honorem tota tibi gens; 10 amplecti minimos magni solet esse viri mos: sed angustitemporis me coartat meta. cor miseris Hecte, quoniam probitas decet haec te! Vis, ut infra circulum parvae septimanae Pauperie plenossolita pietate fove nos bella scribam fortia breviter et nane, et Transmontanos, vir Transmontane, iuva nos ! quae vix in quinquennio scriberes, Lucane, nulla mihi certe de vita spes nisi per te. 1 5 vel tu, vatum maxime, Maro Mantuane. Frigore sive fame tolletur spiritus a me, asperitasbrumae necat horriferumque gelu me, Vir virorum optime, parce tuo vati, continuam tussim patior, tanquam phtisiC'ussim, qui se totum subicit tuae voluntati! . sentioper pulsum quod non a morte procul sum. precor, cum non audeam opus tantum patJ, ut rigorem temperes ardui mandati. 20 266 267 THE ARCHPOET THE ARCH POET Nosti quod in homine non sit eius via: Tales versus facio quale vinum bibo, prophetiae spiritus fu git ab Helya, nihil possum facere nisi sumpto cibo, 50 Helyseum deserit saepe prophetia, nihil valent penitus quae ieiunus scribo. nec me semper sequitur mea poetria. Nasonem post calices carmine praeibo. Aliquando facio versus mille cito Mihi nunquam spiritus prophetiae datur, et tunc nulli cederem versuum perito; nisi prius fu erit venter bene satur. sed post tempus modicum cerebro sopito dum in arce cerebri Bacchus dominatur, 55 versus a me fu giunt carminis oblito. in me Phoebus irruit et miranda fa tur. Scribere non valeo pauper et mendicus, Quae sernel emittitur. nescit vox reverti. quae gessit in Latio Caesar Fridericus, scripta sua corrigunt etiam diserti. 0 3 qualiter subactus est Tuscus inimicus, versus volunt corrigi denuoque verti, praeter te, qui Caesaris integer amicus. 60 ne risum segnities pariat inerti. Poeta pauperior omnibus poetis, Loca vitant publica quidam poetarum nihil prorsus habeo nisi quod videtis. et secretas eligunt sedes latebrarum, unde saepe lugeo, quando vos ridetis. student, instant, vigilant nec laborant parum 35 nec me meo vitio pauperem putetis ! et vix tandem reddere possunt opus clarum. Ieiunant et abstinent poetarum chori, vitant rins publicas et tumultus fori I86 Under the Figure ofJo nah lie asks his et, ut opus fa ciant quod non possit mori, Patron for Forgiveness moriuntur studio subditi labori. 4-0 CCE Ionas tuus plorat, Unicuique proprium dat natura munus: E culpam suam non ignorat, ego nunquam potui scribere ieiunus. pro qua cetus eum vorat, me ieiunum vincere posset puer unus: veniam vult et implorat, sitim et ieiunium odi quasi fu nus. ut a peste, qua laborat, 5 solvas eum; quem honorat, Unicuique proprium dat natura donum: 4-5 tremit, colit et adorat. ego versus faciens bibo vinum bonum et quod habent purius dolia cauponum. Si remittas hunc reatum tale vinum generat copiam sermonum. et si ceto des mandatum, 26 2.68 9 THE ARCH POET THE ARCH POET cetus, cuius os est latum, 10 omne festum duco maeste. 40 more suo dans hiatum res non eget ista teste. vomet vatem decalvatum et ad portum destinatum feret fame tenuatum, I87 Give to him that asketh ut sit rursus vates vatum scribens opus tibi gratum. IS ANCcommendo vobis praecipue, te divinae mentis fatum H haec est via vitae perpetuae, ad hoc iussit esse natum, quod salvator ostendens congrue ut decore probitatum dixit: 'omni petenti tribue !' et exemplis largitatum zo Scitis ista, neque vos doceo, 5 reparares mundi statum. sed quodscitis facere moneo. pro me loqui iam tandem debeo; Hunc reatum si remittas, non sum puer, inter enses et sagittas aetatem habeo. tutus ibo, quo me mittas, Vitam meam vobis enucleo, paupertatem meam non taceo: 10 hederarum ferens vittas. Z5 sic sum pauper et sic indigeo, Non timebo Ninivitas quod tarnsiti quam fame pereo. neque gentes infronitas. Non sum nequam, nullum decipio, vincam vita patrum vitas uno tantum laboro vitio; vitans ea quae tu vitas, nam libenter semper acclplO poetriasinauditas 30 IS scribam tibi, si me ditas. et plus mihi quam fratri cupio. Ut iam loquar manifeste, Si vendatur propter denarium paupertatis premor peste indumentum, quod porto, varium, stultus ego, qui penes te grande mihi fietopprobrium, malo diu pati ieiunium. zo nummis, equis, victu, veste 35 dies omnes duxi feste, Largissimus largorum omnium nunc insanus plus Oreste praesul dedit hoc mihi pallium, male vivens et moleste, magis habens in caelis praemium trutannizans inhoneste quam Martinus, qui dedit medium.

Z7° Z7I THE ARCH POET Nunc est opus, ut vestra copia MATTHEW OF VENDOME sublevetur vatis inopia, c. II7S dent nobiles dona nobilia, I88 The Beauty ofHe/en aurum, vestes et his similia. DAUPERATartificis Naturae dona venustas Ne pauperi sit excusatio: r Tyndaridis, fo rmae flosculus,oris honor. humanam fa ciem fa stidit forma, decoris det quadrantem gazophylacio ! 30 haec viduae fu it oblatio, prodiga, siderea gratuitate nitens. quam divina commendat ratio. nescia forma paris, odii praeconia, laudes S iudicis invidiae promeruisse potest. auro respondet coma, non replicata magistro Viri digni fa ma perpetua, nodo, descensu liberiore iacet; prece vestra complector genua; dispensare iubar humeris permissa decorem ne recedam hinc manu vacua 3S explicat et melius dispatiata placet. 10 fiat pro me collecta mutua ! pagina frontis habet quasi verba faventis, inescat visus, nequitiae nescia, labe carens. Mea vobis patet intentio, nigra supercilia via lactea separat, arcus vos gravari sermone sentio; dividui prohibent luxuriare pilos. unde finem sermonis facio, stellis praeradiant oculi Venerisque ministri quem sic finit brevis oratio. IS esse favorali simplicitate monent. candori socio rubor interfusus in ore Praestet vobis creator Eloy militat, a roseo flore tributa petens. caritatis lechitum olei, non hospes colit ora color, nec purpura vultus spei vinum, frumentum fidei languescit, niveo disputat ore rubor. zo ad vitam provehi ! et post mortem linea procedit naris non ausaiacere aut inconsulto luxuriare gradu. Nobis vero mundo fruentibus, 4S oris honor rosei suspirat ad oscula, risu vinum bonum saepe bibentibus, succincta modico lege labella tument. sine vino deficientibus pendula ne fiuitent, modico succincta tumore nummos multos pro largis sumptibus ! plena Dioneo melle labella rubent. Amen. dentes contendunt ebori, serieque retenta ordinis esse pares in statione student.

Z7Z MATTHEW OF VEN06ME ARNULF OF LISIEUX colla polita nivem certant superare, tumorem ipsae animae proprias quasi permutasse videntur increpat et lateri parca mamilla sedet. 30 sedes, inque novis degere corporibus. 10 complexus tacitos animorum gratia nectit, corporeisque parat nexibus auspicium: ANONYMOUS procedet felix duplicato copula nexu, c. II80 concurrentque suis corpora spiritibus. A Circle of Death utilis optatos dabit expectatio fructus, IS ORTE nemus lustrabat homo, fera forte redibat et laetos parient anxia vota dies. F plena, latens anguis forte iacebat humi. in 'pecudem pariter iaculum cum cuspide misit rusticus, agnovit missa sagitta manum. hastafe ram sternit, anguem fera comprimit; anguis 5 WALTER OF CHATILLON tabem fundit; ea tabe necatur homo. d. after II 84 ossa vorando, locum calcando, vomendo venenum, I9I Th e Glory ofAl exander vir iaculo, pede sus, vipera tabe nocet. UNQUAM tarncelebri iactatrix Roma triumpho saucia, contrita, sparsus, telo, pede, viru N victorem mirata suum tarndivite luxu bestia, vipera, vir, sternitur, aret, obit. 10 excepit: seu cum fuso sub Leucade Caesar Antonio sexti mutavit nomina mensis, ARNULF OF LISIEUX lactandasque dedit hydris Cleopatra papi11as; 5 d. II84 seu post Emathias acies cum sanguine Magni iam saturirrupuit Tarpeiam Iulius arcem. I90 Ad iuvenem et puellam aifectuosius et merito, nam si regum miranda recordans se invicem intuentes lauaibus et titulis cures attollere iustis, CCURRUNT blando sibi lumina vestra favore, sive fiderecolas quam raro milite contra 10 Oet voto arrident intima corda pari: victores mundi, tenere sub floreiuventae, alternofa cies sibi dant responsa rubore: quantasit aggressus Macedo, quam tempore parvo et tener affectum prodit utrinque pudor. totus Alexandri genibus se fuderit orbis, mutua discurrens ultro citroque voluntas 5 totaducum series, vel quos Hispana poesis lascivum mentesfo edus inire facit. grandiloquo modulata stylo, vel Claudius altis 15 alternisradiis oculorum flamma refulget, versibus insignit, respectu principis huius perplexusque oculos foederat intuitus. plebs erit, ut pigeat Lucanum carmine tanto

2.74 2.75 WALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON

Caesareumeecinisse melos, Romaequeruinam, Cresce tamen, pudlula, 2.5 et Macedum clarussuccumbat Honorius armis. patris futura baculus; in senectute querula, dum caligabit oculus, I92 The Poet has a Daughter horn to him mente ministrans sedula ERNA redit temperies plus proderis quam masculus. 30 Vprata depingens floribus, telluris superficies nostrisarridet moribus, I93 The Lover in Winter qui bus amor est requies, 5 MPORTUNA Veneri cybus esurientibus. redit brume glacies, Duo quasi contraria reditI equo celeri miscent vires effectuum: Iovis intemperies: augendo seminaria cicatrice veteri 5 redditnatura mutuum, 10 squalet mea facies: discordi concordia amor est in pectore, proditex fe tura fetuum. nullo frigens frigore. Letentur ergo ceteri, lam cutis contrahitur, quibus Cupido faverit, dum flammisexerce or; 10 cum de plaga veteri 1 nox insomnis agitur malesed michi contigerit, 5 et in die torqueor; vita solius miseri si sic diu vivitur, amore quassa deperit. graviora vereor: amor est inpectore, 15 IIIenef astus merito nullo frigens frigore. dies vocaridebuit, qui sub nature debito Tu qui colla superum, natam michi constituit, Cupido, suppeditas, dies, qui me tarn subito cur tuis me miserum relativum instituit. facibus sollicitas? 2.0

2.76 '1.77 WALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON

non te fugatasperum Dum concentus avium 1 5 frigoris asperitas: et susurri fo ntium amor est in pectore, garriente rivulo nullo frigens fr igore. per convexa montium removerent tedium, Elementa vicibus 2 5 vidi sinu patulo 2,0 qualitates variant, venire Glycerium. dum nunc pigrant nivibus, nunc calorem sentiant; Clamis multiphario sed mea singultibus nitens artificio colla semper inhiant: 30 dependebat vertice amor est in pectore, cotulata vario. 2.5 nullo frigens frigore. vestis erat Tyrio colorata mu rice opere plumario. I9 Pastourelles 4 Frons illius adzima, (a) Dec/illalltefr igore labia tenerrima. E�LINANTE fri gore, 'ades,' inquam, 'omnium D Plcto terre corpore michi dilectissima, tellus sibi credita cor meum et anima, multo reddit fe nore. cuius fo rme lilium mea pascit intima. 35 eo surgens tempore 5 nocte iam emerita In te semper oscito, resedi sub arbore. vix ardorem domito ; Desub ulmo patula a me quicquid agitur, manat unda garrula, lego sive scriptito, crucior et merito, ver ministrat gramine 10 fontibus umbracula, ni fr ui conceditur, qui per loca singula quod constanter optito.' profiuunt aspergine Ad hec illa fr angitur, virgultorum pendula. humi sedit igitur,

278 279 WALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON

et sub fronde tenera, 45 Virgo decenter satis dum vix moram patitur, subintulit illatis: subici compellitur. 'hec, precor, obmittatis sed quis nescit cetera? ridicula; :t5 predicatus vincitur. sum adhuc parvula, non nubilis nec habilis ad hec opuscula. I95 (b) Solt rtgtlltt Rora meridiana OLE regente lora transit, vide Tytana. JO S poli per altiora, mater est inhumana. quedam satis decora iam pabula virguncula spernit ovicula. sub ulmo patula 5 regrediar, ne fe riar consederat, nam dederat materna virgula.' 35 arbor umbracula. 'Signa, puella, poli considerare noli. Quam solam ut attendi restant immensa soli sub arbore, descendi curricula; et Veneris ostendi 10 placebit morula, 40 mox iacula, ni temere vis spernere dum noto singula, mea munuscula.' cesariem et faciem, pectus et· oscula. 'Muneribus oblatis me Hecti ne credatis, non frangam castitatis 4 'Quid,' inquam, 'absque pari 5 IS repagula. placet hic spaciari, non hec me fistula Dyones apta lari decipiet nec exiet puellula ? nos nulla vincula, a nobis fa bula.'

si pateris, a Veneris :to Quam mire simulantem SO disiungent copula.' ovesque congregantem

:t80 :t8I WALTER OF CHATILLON W ALTER OF CHATILLON

pressi nil reluctantem Sirtes insunt huic profundo 2. sub pennula, et Sirenes toti mundo 5 floreset herbula minantes naufragium; praebent cubicula. 55 humanum foris patet, inos occulto cordis latet I96 Pericula Romanae Curiae informe demonium. 30 ROPTERSion non tacebo, Habes iuxta rationem pset ruinas Rome flebo, bitalassum per Franconem, quousque iustitia quod ne credas frivolum: rursus nobis oriatur ibi duplex mare fervet, et ut lampas accendatur 5 a quo non est qui reservet 35 iustus in ecclesia. sibi valens obolum. Sedet vilis et in luto Ibi venti colliduntur, princeps, facta sub tributo; ibi panni submerguntur, quod solebam dicere, bissus, ostrum, purpure; Romam esse derelictam, 10 ibi mundus sepelitur, desolatam et affiictam, immo totus deglutitur expertus sum opere. in Franconis gutture. Vidi, vidi caput mundi, Franco nulli miseretur, instar maris et profundi nullum sexum reveretur, vorax guttur Siculi; 15 nulli parcit sanguini; 5 ibi mundi bitalassus, omnes illi dona ferunt, + ibi sorbet aurum Crassus illuc enim ascenderunt et argentum seculi. tribus, tribus Domini. Ibi latrat Scilla rapax Canes Scille possunt dici et Caribdis auri capax 2.0 veritatis inimici, 0 potius quam navium; advocaticurie, 5 fitconcursus galearum qui latrando falsa fingunt, et conflictus piratarum, mergunt simul et confringunt id est cardinalium. carinam pecunie.

2.82. 2.83 WAL TER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON

Iste probat se legistam, 55 Terra vestra bene cepit 85 lie vero decretistam et benigne nos recepit inducens Gelasium; in portu concilii. � probandum questionem nostri estis, nostri-cuius ? hic intendit actionem sacrosancte sedis huius regundorum finium. 60 speciales filii.

Nunc rem sermo prosequatur: Nos peccata relaxamus hic Caribdis debachatur, et laxatos collocamus id est cancellaria; sedibus ethereis. ibi nemo gratus gratis nos habemus Petri leges neque datur absque datis 65 adligandos omnes reges 9S Gratiani gratia. in manicis fe rreis.'

Plumbum, quod hic informatur, Ita dicunt cardinales, super aurum dominatur ita solent dii carnales et massam argenteam ; in primis allicere. equitatis fan tasia sic instillan t fe l draconis, 100 sedet teste Zacharia et in fine lectionis 8uper bullam plumbeam. cogunt bursam vomere.

Qui sunt Sirtes vel Sirenes ? Cardinales, ut predixi, qui sermone blando lenes novo iure crucifixi attrahunt bizantium; 75 vendunt patrimonium; 105 spem pretendunt lenitatis, Petrus fo ris, intus Nero, set procella parcitatis intus lupi, fo ris vero supinant marsupium. sicut agni ovium.

Dulci can tu blandiuntur Tales regunt Petri navem, ut Sirenes et loquuntur 80 tales habent eius clavem, 110 primo quedam dulcia : ligandi potentiam; 'frare, ben je te cognosco, hi nos docent, set indocti, certe nichil a te posco, hi nos docent et nox nocti nam tu es de Francia. indicat scientiam. 284- 285 WALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON In galea sedet una 115 Qui sunt cautes ? ianitores, 1+5 mundi lues inportuna, per quos, licet seviores camel os deglutiens; tigribus et beluis, involuta canopeo intrat dives ere plenus, cuncta vorat sicut lea pauper autem et egenus rapiens et rugiens. uo pellitur a ianuis. ISO

Hie piratus principatur Quod si verum placet scribi, et Pilatus appellatur, duo tantum portus ibi, sedens in insidiis; due tantum insule, ventre grosso, Iota cute, ad quas licet applicari grande monstrum nee virtute US et iacturam reparari 155 redemptum a vitiis. confracte navicule. Maris huius non est dea Petrus enim Papiensis, Thetis, mater Achillea, qui electus est Meldensis, de qua sepe legimus, portus recte dicitur, immo mater sterlingorum, 130 nam cum mare fiuctus tollit, 160 sancta soror loculorum, ipse solus mare mollit quam nos bursam dicimus. et ad ipsum fu gitur.

Hec dum pregnat, ductor ratis Est et ibi maior portus, epulatur cum piratis fe tus ager, fiorens hortus, et amicos reperit; 135 pietatis balsamum: 165 set si bursa detumescit, Alexander ille meus, surgunt venti, mare crescit meus, inquam, cui det Deus et carina deperit. paradisi thalamum. Tunc occurrunt cautes rati, Ille fovet litteratos; 0 donee omnes sunt privati 1+ cunctos malis incurvatos, I'fO tarn nummis quam vestibus; si posset, erigeret; tunc securus it viator, verus esset cultor Dei, quia nudus et cantator nisi latus Helisei fitcoram latronibus. Giezi corrumperet.

286 287 WALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON

Set ne rursus in hoc mari 115 veneunt altaria, me contingat naufragari, venit eucharistia dictis finem faciam, cum sit nugatoria quia, dum securus eo, gratia venalis. ne submergar, ori mea 180 posui custodiam. Donum Dei non donatur, 2.5 nisi gratis con fe ratu r ; quod qui vendit vel mercatur, I97 De clericis lepra Syri vulneratur. quem sic ambit ambitus, eger cum eg;otis �ET. . idolorum servitus, 30 . et Ignotus cum Ignona, templo sancti spiritus fungar tamen vice cotis, non compaginatur. ius usurpans sacerdotis. Bete, Syon filie: 5 presides ecclesie Si quis tenet hunc tenorem, imitantur hodie frustra dicit se pastorem Christum a remotis. nee se regit ut rectorem, 3S renum mersus in ardorem. Si privata degens vita hec est enim alia vel sacerdos vel levita 10 sanguisu ge filia, sibi dari vult petita quam venalis curia ac incedit via trita, duxit in uxorem. 40 previa fitpactio Symonis auspicio, In diebus iuventutis cui succedit datio, 15 timent annos senectutis, et sic fitGiezita. ne fo rtuna destitutis desit eis splendor cutis. Iacet ordo clericalis et dum querunt medium, 45 in respectu laicalis, vergunt in contrarium, sponsa Christi fit mercalis, fallit enim vitium generosa generalis; 2.0 specie virtutis. 2.88 :89 WALTER OF CHATILLON W ALTER OF CHATILLON Ut iam loquar inamenum, Cur sequi vestigia veterum refutem, sanctum crisma datur venum, so adipisci rimulis corporis salutem, iuvenantur corda senum impleri divitiis et curare cutem? nec refrenant motus renum. quod decuit magnos, cur michi turpe putem? senes et decrepiti quasi modo geniti Qui virtutes appetit, labitur in imum, nectaris illiciti querens sapientiam irruit in limum; hauriunt venenum. ss imitemur igitur hec dicentem mimum: Ergo nemo vivit purus: o 'cives, cives, querenda pecunia primum. 2.0 castitatis perit murus, Hec est, que in sinodis confidendotonat, commendatur Epicurus in electionibus prima grande sonat; nec spectatur moriturus. 60 intronizat presules, dites impersonat: grata sunt convivia; et genus et formam regina pecunia donat. auro vel pecunia Adora pecuniam, qui deos adoras: 2. cuncta facit pervia cur struis armaria, cur libros honoras? 5 pontifex futurus. longas fac Parisius vel Athenis moras: si nichil attuleris, ibis, Homere, foras. Satire against the Curia ISSUS sum in vineam circa horam nonam, Disputet philosophus vacuo cratere, suam quisque nititur vendere personam; sciat, quia minus est scire quam habere; 30 Mergo quia cursitant omnes coronam: nam si pauper fueris, foras expellere, semper ego auditor tantum, nunquamnead reponam? ipse licet venias musis comitatus, Homere. Rithmis dum lascivio, versus dum propino, Sciat artes aliquis, sit auctorum plenus, rodit forsan aliquis dente me canino, 5 quid prodestsi vixerit pauper et egenus? quia nec affiatussum pneumate divino illinc cogit nuditas vacuumque penus, 3 neque labra prolui fonte caballino. hinc usura vorax avidumque in tempore fenus. 5 Licet autem proferam verba parum culta Si Ioseph in vinculis Christum prefigurat, et a mente prodeant satis inconsulta, 10 si tot plagis Pharao durum cor indurat, licet enigmatica non sint vel occulta, si filiisIsrael exitus obturat: est quodamprodire tenus, si non datur ultra. quid valet hec genesis, si paupertasiecur urat? 1-0 WALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON Quid ad rem, si populus sitit ante Humen. Adde quod superbia sequitur doctores: si montis ascenderit Moyses cacumen inHati scientia respuunt minores; et si archam fe deris obumbravit numen ? ergo sic impletum est quod dicunt auctores: malo saginatas carnes quam triste legumen. inquinat egregios adiuncta superbia mores.

Illud est, cur odiens studium repellam 45 Sit pauper de nobili genere gigantum, paupertatem fu giens vitamque misellam; sciat quantum currat sol et Saturnus quantum, quis fe rret vigilias frigidamque cellam ? per se solus habeat totum fa me cantum: 75 tutius est iacuisse thoro, tenuisse puellam. gloria quantalibet quid erit si gloria tantum ?

Quidam de scientia tantum gloriantur Audi, qui de Socrate disputas et scribis: et de pede Socratis semper cornicantur miser, vaca potius potibus et cibis; et dicunt, quod opes his qui philosophantur quodsi dives fieri noles vel nequibis, non bene conveniunt nec in una sede morantur. inter utrumque tene, medio tutissimus ibis. 80 Idcirco divitias forsan non amatis, ut eternam postmodum vitam capiatis. I99 His Song ofRe pentance hell mentes perdite ! numquid ignoratis, ss quod semper multum nocuit ditferre paratis ? ACTENUS inmerito militavi creaturae, Si pauper Diogenes fu it huius sortis, Hcum ex evi debito si Socrates legitur sic fu isse fo rtis, lusi satis immature; Iuvenalis extitit magister cohortis sed nunc, quia cogito 5 marmoreisque satur iacuit Lucanus in hortis. 60 legem carnis monturae, Heu quid confert pauperi nobilis propago ? creatori milito, quid Tityrus patula recubans sub fago ? renovatus novo iure, ego magis approbo rem de qua nunc ago ; Iuventutis levia nam sine divitiis vita est quasi mortis imago. redimo per seria. 10

Semper habet comitem paupertas merorem, Quinta pars relinquitur perdit fructum Veneris et amoris Horem, intervalli iubilei, quia iuxta nobilem versificatorem necdum quicquam oritur non habet unde suum paupertas pascat amorem. quod inclinet aurem Dei;

Z93 WALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON

nil egi, nil agitur 15 non sunt sani pectoris quod relaxet vincla rei: qui de pena sunt securi: postdecursum temporis, 45 defecerunt igitur restant ignes quibus uri sicut fumus dies mei. constat fenum corporis, Iuventutis levia cuius actus sunt impuri. redimo per seria. 2.0 Iuventutis levia Vanitates varias redimo per seria. 50 vito vitae praecedentis, fugiens delicias; fugit par iuventa ventis. 200 His Song in his Last Sickness cum carnis blandicias 2.5 ERSA est in luctum ut sentinam mundi sentis, Vcythara Waltheri, clipeum obicias non quia se ductum contra blandimenta mentis. extra gregem cleri vel eiectum doleat 5 Iuventutis levia aut abiecti lugeat redimo pei seria. 30 vilitatem morbi, Clipeus est ratio, sed quia considerat, qua, pacienter et expresse quod finis accelerat improvisus orbi. 10 probans, palam facio Libet intueri bona mundi nichil esse iudices ecclesie, in tarn brevispa cio; 35 cum nos mori sit necesse, quorum status hodie nulla prodest satio, peior est quam heri. nisi Christus sit in messe. Umbra cum videmus 15 valles operiri, Iuventutis levia proximo debemus redimo per seria. 40 noctem experiri; Ad radicem arboris sed cum montes videris imminente iam securi, et collescum ceteris 2.0 2.95 2.94 W ALTER OF CHATILLON WALTER OF CHATILLON rebus obscurari, et ad Christi dotes nec fallis nec falleris, preponuntur hodie si mundo tunc asseris expertes scientie noctem dominari. presulum nepotes. Si rem bene notes, 55 Per convalles nota 2.5 laicos exleges, succedunt in vicium .notos turpi nota et in beneficium principes et reges, terreni nepotes. quos pari iudicio Veniat in brevi, luxus et ambitio JO lesu bone Deus, 60 quasi nox obscurat, finishuius evi, quos celestis ulcio annus iubileus! bisacuto gladio moriar, ne videam perdere maturat. Antichristi frameam, Restat, ut per montes cuius precessores 65 figuratenotes 3S iam non sani dogmatis scripturarum fontes: stant in monte crismatis Christi sacerdotes censuum censores. cones dicti mystice, eo quod in vertice Syon constituti mundo sunt pro speculo, BERTER OF ORLEANS si legis oraculo c. uS, vellent non abuti. �OI Call to Crusaders Iubent nostri colles UXTA Threnos leremiae, dari cunctis fenum 4S vere Syon lugent viae et preferri molles quodI sollempninon sit die sanctitati senum; qui sepulcrum visitet fitheredit arium vel casumresuscitet 5 Dei sanctuarium, 50 huius prophetiae.

2.96 2.97 BERTER OF ORLEANS BERTER OF ORLEANS

Lignum crucis signum ducis archam novi foederis, 35 sequitur exercitus; rem figuraeveteris quodnon cessit, sed praecessit post figuramrei. in vi sancti spiritus. 10 Lignum etc. Contra quodpropheta scribit Sed cum constet quod sint isti quod de 8yon lex exibit, praecursores Antichristi 40 numquid ibi lex peribit, quibus Christus vult resisti, nec habebit vindicem, quid qui non resisterit ubi Christus calicem 1 5 respondere poterit passionis bibit? in adventu Christi? Lignum etc. Lignum etc. 45 Ad portandum onus Tyri Crucis spretor crucem premit, nunc deberent fortes viri sub quo fidespressa gemit. viressuas experiri :&0 in vindictam qui non fremit? qui certant cotidie quanti fidemaestimat, laudibus militiae tanti crucem redimat, 50 gratis insigniri. si quem crux redemit. Lignum etc. Lignum etc.

Sed ad pugnam congressuris :&5 Quibus minus est argenti, est athletis opus duris, si fidelessint inventi, non mollibus Epicuris; pura fidesint contenti. SS non enim qui pluribus satis est domini cum cutem curat sumptibus corpus ad viaticum emit Deum pluris. 30 fidemdef endenti. Lignum etc. Lignum etc.

Novi rursum Philistaei, Christus, tradens se tortori, 60 cruce capta, crucis rei mutuavit peccatori. receperunt archam Dei, si, peccator, non vis mori 298 2.99 BERTER OF ORLEANS ANONYMOUS

propter pro te mortuum De terre gremio male solvis mutuum rerum praegnacio 10 tuo creditori. 65 progreditur Lignum etc. et in partum solvitur vivifico calore. Sane potest indignari cui declinas inclinari, Nata recentius dum in crucis torculari, lenis Favonius 15 pro te fa ctus hostia, sic recreat, tibi tendit brachia, ne flos novus pereat nec vis amplexari. Threicio rigore. Lignum etc. Herbis adhuc teneris Cum attendas ad quid tendo, eblanditur etheris crucem tollas, et vovendo 75 temperies; dicas : 'illi me commendo ridet terre fa cies qui corpus et animam multiplici colore. expendit in victimam pro me moriendo.' Omnis arbor fo liis Lignum etc. 80 decoratur aliis, 2.5 et merula, ANONYMOUS pennis fu lgens, aurula I2.th cent. dulci gatidet canore. 202 Love in Summer Herba florem, flos humorem, YEMALE tempus, vale, humor floris, ros humoris 30 H estas redit cum leticia, generat materiam cum calore cum decore: sementivam, redivivam ; haec estatis sunt indicia. reddunt culta fr uge multa et promittunt copiam. Terra floret, sicu t solet; 5 revirescun t lilia, Fronde sub arborea 35 rosae flores dant odores, Filomena, Terea canunt alitilia. dum meminit, non desinit,-

300 301 ANONYMOUS sic imperatnatura­ recenter conqueri ANONYMOUS de veteri iactura. 12th cent. 203 Ap ocalypse ofGolias Mens effertur letior, (Tlu risioll ofPy thagoras) oblectatu glorior, TAURO torrida lampade Cynthii dum iaceo gramineo fundente iacula ferventis radii, sub arbore frondosa Aumbrosas nemoris latebras adii, riparum margine 45 cum virgine formosa. explorans gratiam lenis Favonii. Aestivae medio diei tempore, Vere suo frondosarecubans sub Iovis arbore, adolescens mutuo astantis video formam Pythagorae: respondeat amori; Deus scit, nescio, utrum in corpore. creber erit, 50 Ipsam Pythagorae formam inspicio, ne defessus cesserit inscriptam artium schemate vario. 10 Venereo labori. an extra corpus sic haec revelatio, Veneris in asperis utrum in corpore, Deus scit, nescio. castris nolo militem, In fronte micuit ars astrologica; qui iuvente limitem 55 dentium seriem regit grammatica; transierit, perdiderit in lingua pu1crius vernat rhetorica; I S calorem. concussis aestuat in labiis logica. Est arithmetica digitis socia; Rideo, dum video in cava musica ludit arteria; virum longi temporis, pallens in oculis stat geometria; qui ad annos Nestoris 60 quaelibet artium vemat vi propria. :to progreditur et sequitur Est ante ratio totius ethicae; amorem. in tergo scriptae sunt artes mechanicae; qui totum explicans corpus pro cod ice, volam exposuit, et dixit 'respice.'

30:t 3°3 ANONYMOUS ANONYMOUS

Manus aperuit secreta dexterae ; 25 privavit aves carmine 5 cumque prospexeram cepique legere, nimbo cooperante; inscriptum repperi fusco charactere: quorum vigor et rigor 'dux ego praevius, et tu me sequere.' instau ratme tristari; non in Hore set amore Cito praelabitur quem sequi ceperam, iocundor puellari. 10 et dicto citius in terram alteram 30 simul divolvimur, qua multa videram Nulla testatur racio inter prodigia plebem innumeram. quod detur comparacio virginibus ad Horem. Dum miror, dubius quae sint haec agmina, nam quos Cupido vicerit, per frontes singulas traducens lumina, curare Hos non poterit, 15 vidi quorumlibet inscripta nomina, 35 set virgo per amorem. tanquam in silice vel plumbi lamina. unde quia tu pia meam portassalutem, Hic Priscianus est dans palmis verbera; tibi digne do benigne est Aristotiles verberans aera; paratam servitutem. 20 verborum Tullius vi mulcet aspera;

fe rt Ptolomeus se totum in sidera. Nam solam te desidero, spem puram a te defero, Tractat Boetius numerabilia; quam nollem devitare. metitur Euclides locorum spacia; te diligo pre ceteris; frequens Pythagoras circa fabrilia annexu pie Veneris 25 trahit a malleis vocumprimordia. me solvere dignare. Cithareaque dea ANONYMOUS iam agit in me curam; 12th cent. ex hac causa sine pausa leni meam lesuram. 30 SI04 Love in Winter SAM et candens lilium Decoris tui c1aritas, �iam clausit terre gremium simul tua benignitas, aquilone spirante: Hos est michi vernalis. simul tua benignitas qui turbinoso Hamine 305 304 ANONYMOUS

perducit ad solacia: 3S nox perit yiemalis. ANONYMOUS speciose iam rose 11th cent. ridebunt in rosetis, 206 Th e Prose ofthe Ass nam et ayes cantus suaves dictabunt in tiletis. RIENTIS partibus O adventavit Asinus, Quis me scribebat pulcher et fo rtissimus, Ch. nomen habebat. sarcinis aptissimus. hez, Sire Asnes, car chantez, 5 ANONYMOUS belle bouche rechigne�, 12th cent. vous aurez du fo in assez 205 The Nun's Lament et de l'avoine a plantez.

LANGIT nonna fletibus p inenarrabilibus, Lentus erat pedibus, condolens gemitibus, nisi fo ret baculus )0 dicens socialibus: et eum in clunibus 'heu misella ! 5 pungeret aculeus. nihil est deterius hez, Sire Asnes, etc. tali vita; cum enim sim petulans Hic in collibus Sichen et lasciva, iam nutritus sub Ruben, ' 5 Sono tintinnabulum, 10 transiit per Iordanem, repeto psalterium, saliit in Bethleem. gratum linquo somnium hez, Sire Asnes, etc. cum dormire cuperem, heu misella ! Ecce magnis auribus 1 pernoctando vigilo 5 su biugalis filius �o cum non vellem: asinus egregiu� iuvenem amplecterer asinorum dominus. quam libenter !' •.. hez, Sire Asnes, etc.

306 307 ANONYMOUS

Saltu vincit hinnulos, dammas et capreolos, :t5 ANONYMOUS super dromedarios i:tth cent. velox Madianeos. 207 Song forthe Feast ofFo ols hez, Sire Asnes, etc. REG IS pastor Tityrus, G asinorum dominus, Aurum de Arabia, noster est episcopus. thus et myrrham de Saba 30 eia, eia, eia, tulit in ecclesia vocant nos ad gaudia 5 virtus asinaria Tityri cibaria. hez, Sire Asnes, etc.

Ad honorem Tityri Dum trahi vehicula fe stum colant baculi multa cum sarcinula, 35 satrapae et asini. illius mandibula eia, eia, eia, 10 dura terit pabula. vocant nos ad gaudia hez, Sire Asnes, etc. Tityri cibaria.

Cum aristis hordeum Applaudamus Tityro comedit et carduum; cum melodis, organo, triticum e palea cum chordis et tympano. 1 5 segregat in area. eia, eia, eia, hez, Sire Asnes, etc. vocant nos ad gaudia Tityri cibaria. Amen dicas, Asine, lam satur de gramine, 45 Veneremur Tityrum, amen, amen, itera, qui nos propter baculum 20 aspernare vetera. invitat ad epulum. hez va, hez va ! hez va hez ! eia, eia, eia, bialx Sire Asnes, car allez: vocant nos ad gaudia belle bouche, car chantez. 50 Tityri cibaria.

308 309 ANONYMOUS Mary. Qui places animae meae, ANONYMOUS ubi pascis meridie? 12th cent. ubi te quaeram hodie? :!.s 208 A My stic Pastou relle Dum te sponsum desidero, Christ. REBRO da mihi basia, C cingant me quoque brachia erraturam me timeo cuius pascar ad ubera. sola vagans in heremo.

Ch st. Si ignoras, pulcherrima, Amica iam egredere, ri nostra sequi vestigia, 30 mecum cuba meridie 5 vade carpendo lilia, sub tegumento vineae. rosas et floresalios : Maidtlls. Hortum perflate,zephyri, si indagare quaeris nos, hortum odoris optimi. ecce sum inter acanthos.

Mary . Adiuro vos, 0 virgines, 35 Christ. Requiesces in vinea, per balsama et per flores gradieris per balsama, 10 et per cervos salien tes, ubi fluuntaromata. indicate, quem diligo Mary . Dilecte mi, quem elegi, si vidistis in heremo, similis esto leoni, quia amore langueo. fortis in umbra Libani. Mllidtlls. Qualis est dilectus tibi, Veni, dil�cte mi, veni; quia nos sic adiurasti? iam aromata messui. IS nulla hie est forma viri. Maidtm. Bonae speciei virgo Christ. Procede, formosissima; nobis adest de Libano locasunt hie uberrima; tota fluens cinnamomo. quem quaeris, adsum in ulva. +5 Vestes habet coccineas; 20 Mllry. Fuge, dilecte mi, fuge, ecce praecedet alias assimilare capreae; obfuscatque plllcherrimas. conveniamus vespere. 310 311 ANONYMOUS ANONYMOUS

Fuge, iam fu ge, caprea, SO Non eis distantia corporis aut oris, mea dilexit ubera, omnia communia sunt intus et fo ris ; qui pascitur per Illia. sunt unius habitus et unius moris: sola differentia modus est amoris. 2.0 Mllidtlls. Parvulas vulpes capite vellentes saepes vineae, Susurrabat modicum ventus tempestivus, locus erat viridi gramine fe stivus, ingredi sic prohibite. SS et in ipso gramine defluebat rivus vivus atque garrulo murmure lascivus. ANONYMOUS 12th cent. Ad augmentum decoris et caloris minus fuit secus rivulum spatiosa pinus, 209 Altercatio Phylli dis et Florae venustata fo lio, late pandens sinus; (11) Tht COll/(st nec intrare poterat calor peregrinus. ANNI parte florida, celo puriore, Consedere virgines ; herba sedem dedit. picto terre gremio vario colore, n Phyllis iuxta rivulum, Flora longe sedit; 30 dum fu garet sidera nuntius Aurore, et dum sedit utraque et in sese redit, liquit somnus oculos Phyllidis et Flore. amor corda vulnerat et utramque ledit.

Placuit virginibus ire spatiatum, 5 Amor est interius latens et occultus nam soporem reicit pectus sauciatum; et corde certissimos elicit singultus ; equis ergo passibus exeunt in pratum, pallor genas inficit, alternantur vultus, 35 ut et locus fa ciat ludum esse gratum. et in verecundia pudor est sepultus.

Eunt ambe virgines et ambe regine: Phyllis in suspirio Floram deprehendit, Phyllis coma libera, Flora torto crine. 10 et hanc de consimili Flora reprehendit; non sunt fo rme virginum, sed fo rme divine, altera sic alteri mutuo rependit, et respondent fa cies luci matutine. tandem morbum detegit et vulnus ostendit. fO

Nec stirpe nec fa cie nec ornatu viles Ille sermo mutuus multum habet more, et annos et animos habent iuveniles ; et est quidem series tota de amore; sed sunt parum impares et parum hostiles, IS amor est in animis, amor est in ore. nam huic placet clericus, et huic placet miles. tandem Phyllis incipit et arridet Flore.

3 U 3 1 3 ANONYMOUS ANONYMOUS

'Miles', inquit, 'inclite, mea cura, Paris Quid Dione valeat, quid amoris deus, ' 45 ubi modo militas et ubi moraris ? primus novit clericus et instruxit meus; o vita militie, vita singularis, fa ctus est per clericum miles Cythereus sola digna gaudiis Dionei laris !' his est et huiusmodi tuus sermo reus.' Dum puella militem recolit amicum, (c) The Judgemel1t is gifJe1I by Cupid Flora ridens oculos iacit in obliquum 50 et in risu loquitur verbum inimicum: NTER hec aspicitur Cytheree natus: 'amas�, inquit, 'poteras dicere, mendicum. vultus est sidereus, vertex est pennatus ; arcuI m leva possidet et sagittas latus: Sed quid Alcibiades agit, mea cura, satis potest conici potens et elatus. res creata dignior omni creatura, quem beavit omnibus gratiis natura ? 55 Sceptro puer nititur f!.oribus perplexo; 5 o sola fe licia clericorum iura !' s�llat odor nectaris de capillo pexo. tres assistunt Gratie digito connexo Floram Phyllis arguit de sermone duro et Amoris calicem tenent genu f!.exo. et sermone loquitur Floram commoturo; ' Appropinquant virgines et adorant tute n� 'ecce virgunculam , inquit, 'corde puro CUIUS pectus nobile servit Epicuro ! 60 deum venerabili cinctum iuventute; 10 gloriantur numinis in tanta virtute: Surge, surge, misera de fu rore fe do ! quas deus considerans prevenit salute. solum esse clericum Epicurum credo; nichil elegantie clerico concedo, Causam vie postulat ; aperitur causa; cuius implet latera moles et pinguedo. et laudatur utraque tlll),tum pondus ausa. ad utramque loquitur: 'modo parum pausa, 15 A astris Cupidinis cor habet remotum, 65 � donec res iudicio reseretur clausa !' qUI somnum desiderat et cibum et potum. o puella nobilis, omnibus est notum, Deus erat; virgines norunt deum esse. quod est longe militis ab hoc voto votum.' retractari singula non fu it necesse. equos suos deserunt et quiescunt fe sse. (�) Flora Extols fur Clerk against Phyllis' Knight Amor suis imperat, iudicent expresse. 20

' EUS est �n purfura, tuu� in lorica; Amor habet iudices, Amor habet iura: M tuus est In preho, meus In lectica, sunt Amoris iudices Usus et Natura. ubi gesta principum relegit antiqua; illis tota data est curie censura, scribit, querit, cogitat totum de amica. quoniam preterita sciunt et fu tura.

314 JIS ANONYMOUS ANONYMOUS Eunt et iusticie ventilant vigorem, 15 The Poet Recollciles them ventilatum retrahunt curie rigorem: STIS Boresnobiles, flores ener si, secundum scientiam et secundum morem E amabiles omnibus, cunctls� pretlosl� . ; ad amorem clericum dicunt aptiorem. non debetis fieri contumeliosi, Comprobavit curia dictionem iuris esse nec ad invicem velitis exosi. 10 et teneri voluit etiam futuris. 30 Inter flores alios estis meliores, parum ergo precavent rebus nocituris, dignitate propria cunctis digniores que sequuntur militem et fatentur pluris. et cum pulcritudine multo pulcriores. non vocetis socias servas, sed sorores. ANONYMOUS 12th cent. CARMINA BURANA 2IO Contest of the Rose and the Pio/et UM grandem ateriam ment� meditarer 2II Cur suspectum me tenet domina? D ruminando seplUs� hanc et tedlarer, UR suspectum me tenet domina? surgens hortum subii, ut solaciarer, C cur tarntorva sunt in me lumina? sationes virides cernens recrearer. tort a flers me; ma dama. Duo cordis oculi astiterunt flores 5 Testor celum celique numina, Horibus pre ceteris visu pulchriores, que veretur non novi crimina. 5 cum decore dispares nec unicolores, tort, etc. pares at mirabiles spirabant odores. Celum prius candebit messibus, Dum certatimredolent, certant redoIentes, feret aer ulmos cum vitibus, commendare merita sua cupientes, 10 tort, etc. de virtute propria muIta disserentes, Dabit mare feras venantibus, 10 erant alter aIteri sese preferentes. quam Sodome me iungam civibus. Horum cum subsisterem raptus ex odore, tort, etc. est locuta viola prono precans ore, Licet muIta tyrannus spondeat, 'super sedem sedeas iudicantis more, IS et me gravis paupertas urgeat, litem nostram dirimas iudex in honore.' tort, elc. IS 316 317 CARMINA BURANA CARMINA BURANA Non sum tamen, cui plus placeat Venus que est et erat, id quodprosit quam quod conveniat. tela sua proferat in amantes puellas. 15 tort, etc. que amantes munerat, Naturali contentus Venere iuvenes non conterat non didici pati sed agere. �o nee pulchras domicellas. tort, etc. Malo mundus et pauper vivere quam pollutus dives existere. 2I3 Si linguis angelicis tort, etc. I lin�uis angelicis loquar et human is, Pura semper ab hac infamia �5 Snon valeret exprimi palma nee irtanis, nostra fuit Briciavvia. per quam recte preferor cunctis Christianis, tort, etc. tamen invidentibus emu lis profanis.

Ha peream, quam per me patria Pange lingua igitur causas et causatulI).; 5 sordis huius sumat inicia I nomen tamen domine serva palliatum, tort, etc. 30 ut non sit in populo illud divulgatum, quodsc!cretu m gentibus extat et celatum. 3I3 Sp ring Song In virgultu fiorido stabam et ameno LORET tellus floribus, vertens hec in pectore: 'quid facturus ero? 10 Fvariis coloribus, dubito, quod semina in arena sero; floretet cum gramine. mundi fiorem diligens ecce iam despero. faveant amoribus Si despero merito nullus admiretur, iuvenes cum moribus 5 vario solamine. nam per quandam vetulam rosa prohibetur, ut non amet aliquem, atque non ametur, 15 Venus assit omnibus quam Pluto subripere, fiagito,dignetur I' ad eam clamantibus, assit cum Cupidine; Cumque meo animo verterem predicta, assit iam iuvenibus 10 optans anum raperet fulminis sagitta, iuvamen poscentibus, ecce retrospiciens, sata post relicta, ut prosint his domine. audias quid viderim, dum morarer ita. �o

3 18 319 CARMINA BURANA CARMINA BURANA

Vidi florem floridum, vidi florum florem, Sed quid queror me remotum 10 vidi rosam Madii, cunctis pulchriorem, illi fo re, que devotum vidi stellam splendidam cunctis clariorem, me fas tidit hominem, per quam ego degeram lapsus in amorem. cuius nomen tam verendum, quod nec michi presumendum Cum vidissem itaque quod semper optavi, 2.5 est, ut earn nQminem 1 15 tunc ineffabiliter mecum exultavi, ob quam causam mei mall surgensque velociter ad hanc properavi, me fr equenter vultu tali hisque retro poplite flexo salutavi: respicit, quo neminem.

'Ave fo rmosissima, gemma pretiosa, Ergo solus solam amo, aye decus virginum, virgo gloriosa, 30 cuius captus sum ab hamo, 2.0 aye lumen luminum, aye mundi rosa, nec vicem reciprocat. Blanziflor et Helena, Venus generosa.' quam enutrit vallis quedam, quam ut paradisum credam, Tunc respondit inquiens stella matutina: in qua pius collocat 'ille qui terrestria regit et divina, hanc creator creaturam 2.5 dans in herba violas et rosas in spina, 35 vultu claram mente puram, , tibi salus, gloria sit et medicina.' quam cor meum invocat.

Gaude, vallis insignita, vallis rosis redimita, 2I4 o comes amoris, d% r vallis flos convallium. 30 o COMES amoris, dolor, inter valles vallis una, cuius mala male solor, quam collaudat sol et luna, an habes remedium 1 dulcis cantus avium. dolor urget me, nec mirum, te collaudat philomena, quem a predilecta dirum, 5 vallis dulcis et amena, 3S en, vocat exilium, mestis dans solacium. cuius laus estsingularis, pro qua non curasset Pari� Helene consortium. 32.0 32.1 CARMINA BURANA CARMINA BURANA mortalium generi. ZI5 Sic mea la ta canendo solor IC mea fata canendo solor, quam felix est antidotum soporis, Sut nece proxima facit alor. quodo curarum tempestates sedat et doloris blandus haeret meo corde dolor, dum surrepit clausis oculorum poris, ! roseus effugit ore color. ipsum gaudio aequiperat dulcedini amoris. :l0 cura crescente, 5 labore vigente, Morpheus in mentem vigore labente, trahit impellentem miser morior. ventum lenem segetes maturas, tarn male pectora multat amor, murmura rivorum per harenas pnras, 5 a morior a morior a morior, 10 circulares ambitus molendinorum, :l dum quod amem cogor et non amor! qui furantur somno lumen oculorum.

2z6 Dum Dianae vitrea UM Dianae vitrea Post blanda Veneris commercia D sero lampas oritur, lassatur cerebri su bstan tia. et a fratris rosea hinc caligant mira novitate 30 luce dum succenditur, oculinantes in palpebrarum rate. dulcis aura zephyri hei quam felix transitus spirans omnes etheri 5 amoris ad soporem ! nubes tollit; sed suavior regressus sic emollit ad amorem ..•• 35 vi chordarum pectora, et inmutat 10 Fronde sub arboris amena, cor quod nutat dum querens canit philomena, ad amoris pignora. suave est quiescere; Laetum iubar Hesperi suavius ludere gratiorem in gramine dat humorem 1 cum virgine roris soporiferi 5 speciosa. p:l 3:l3 CARMINA BURANA CARMINA BURANA si variarum odor hcrbarum Dum procedo paululum, spiraverit, linguae solvo vinculum: si dederit 4S 'salve, rege digna ! torum rosa. audio quae80, servulum, dulciter soporis alimonia esto mihi benigna!' IS post Veneris defasa commercia captatur 'Cur salutas virginelJl., dum lassis instillatur. SO quae non novit hominem el: quo fuitnata ? o in quantis sciat Deus ! neminem

animus amantis inveni per haec prata! :to variatur vacillantis ! ut vagaratis per aequora, Forte lupus aderat, dum caret anchora, SS quem fa mes expulerat ftuctuat inter spem metumque dubia gutturis avari. sie Veneris militia. ove rapta properat, cupiens saturari. :t5

A Pastoral Adventure Dum puella cerneret, U7 quodsic ovem perderet, CIS orto sidere pleno clamat ore: exit virgo propere 'siquis ovemredderet, E facie vernali, me gaudeat uxore !' JO oves iussa regere MOl: ut vocem audio, baculo pastorali. S denudato gladio lupus immolatur, Sol eftimdens radium ovis ab exitio dat calorem nimium. redempta reportatur. 35 virgo speciosa tolem vitat noxium sub arbore fr ondosa. 10

3:&4 3:&5 CARMINA BURANA CARMINA BURANA vae vae tibi ! tamen ave ! uB Another Pastoral Adventure ne reveles ulli cave, ut sim domi tuta ! JO ERE dulci mediante, Si senserit meus pater V non in Maio, paulo ante, vel Martinus maior fr ater, luce solis r8.\fiante, erit mihi dies ater; virgo vultu elegante vel si sciret mea mater, fr onde stabat sub vernante 5 cum sit angue peior quater, 35 canens cum cicuta. virgis sum tributa!' Illuc veni fa to dante. nympha non est fo rmae tantae, U9 Stetit puella aequipollens eius plantae ! quae me viso fe stinante 10 pue� fa tunica ; �E'I.'IT � grege fu git cum balante, S.. SlquIS eam tetlglt, metu dissoluta. tunica crepuit. ela. Clamans tendit ad ovile. stetit puella, tamquam rosula 5 hanc sequendo precor: 'sile ! facie splenduit, nihil timeas hostile I' 15 et os eius fioruit. preces spemit, et monile, eia. quod ostendi, tenet vile virgo, sic locuta: 220 Pastou relle 'Munus vestrum', inquit, 'nolo, quia pleni estis dolo !' XIIT diluculo et se sic defendit colo. E rustica puella comprehensam· ieci solo ; cum grege, cum baculo, clarior non est sub polo cum lana novella. viii bus induta ! Sunt in grege parvulo 5 ovis et asella, Satis illi fu it grave, :ts vitula cum vitulo, mihi gratum et suave. caper et capella. 'quid fe cisti', inquit, 'prave ! 3:t6 3:t7 CARMINA BURANA CARMINA BURANA

Con.pexitin caespite me male multat 5 scholarem sedere: 10 vox tui criminis, quid tufa cit,domine ? quae iam reaultat veni rnecumludere. in mundi terminis. Invidafa ma :l:lI Ubi amor, ibi miseria tibi novercatur; 10 ULCE solum natalispatriae, cautius ama D domus ioci, thalamus graciae, ne comperiatur. vosreli nquam aut cras aut hodie, Quod agis, age tenebris; periturus amoris rabie. procula famae palpebris. laetatur amor latebris 15 Vale te us, valete socii, 5 et dulcibus illecebris quosbenigno � favore colui, et murmure iocoso. et me dulcis consortem studii Nulla notavit deplangite, qui vobis perii ! te turpis fabula Igne novo Veneris saucia dum nos ligavit :1.0 men., quaeprius non novit tali&, 10 amoris copula; nunc fatetur vera proverbia: sed frigescente 'ubi amor, ibi miseria.' nostro cupidine sordes repente Quot Bunt apes in Hyblae vallibus, funebri crimine. quot vescitur Dodonafr ondibus :1.5 et quot natant piscesaequoribus, 1 Fama.laetata tot abundat amor doloribus. 5 novis hymenacia, irrevocata ruit inplat eis. :l:l:l The Faithless Woma" Patet lupanar omnium UMOR letalia pudoris, en, palatium; R me crebro vulnerat nam virginale lilium meisquemalis marcet a tactu vilium doloresaggerat ; commercio probr08o. 3:1.8 3:1.9 CARMINA BURANA CARMINA BURANA Nunc plango Horem 3 S Sola domi sedeo, 10 aetatis tenere, egredi non audeo, nitidiorem nec in palam ludere. Veneris sidere- tunc columbina91 Cum fo ris egredior, mentis dulcedinem, a cunctis inspicior, nunc serpentinam quasi monstrum fuerim. 15 amaritudinem. Cum vident hunc uterum, Verbo rogantes alter pulsat alterum, removes hostili ; silent dum transierim. munera dantes 4S Semper pulsant cubito, fo ves in cubiti. me designant digito, 2.0 Illos abire praecipis ac si mirum fecerim. a quibus nihil accipis ; Nutibus me indicant, caecos claud�ue recipis ; viros illustres decipis 50 dignam rogo iudicant, cum melIe venenoso. quod semel peccaverim.

Quid percurram singula? 2.5 ego sum in fa bula, 223 Betrayed et in ore omnium.

UC usque, me miseram ! Ex eo vim patior, H rem bene.celaveram , iam dolore morior, et amavi ca11ide. semper sum in lacrimis.

Res mea tandem patuit, Hoc dolorem cumulat, nam venter intumuit, 5 quod amicus exulat partus instat gravide. propter illud paululum. Hinc mater me verberat, Ob patris saevitiam hinc pater improperat, recessit in Franciam 3S ambo tractant aspere. a finibus ultimis. 330 331 CARMINA BURANA FROM THE RI POLL COLLECTION

sum in tristitia Dimittas moneo laborem itaque ; de eius absentia non est conveniens hoc tali tempore: in doloris cumulum. Veneri potius debemus ludere.

Ignoras fo rsitan ludos Cupidinis ? POEMS FROM THE RIPOLL COLLECTION sed valde dedecet si talis iuvenis non ludit saepius in aula Veneris. ( I ) Quomodo primum amavit si semel luderis in eius curia APRIL IS tempore, quo nemus frondibus non eam deseres ulla penuria, n et pratum roseis ornatur floribus, illi sed servies mente continua.' iuventus tenera fe rvet amoribus.

Fervet amoribus iuventus tenera, Ad cuius monitus totus contremui, pie cum concinit omnis avicula 5 velut exterritus ad terram cecidi ; et cantat dulciter silvestris merula. sic novis ignibus statim incalui.

Amor tunc militat cum matre Venere, arcum eburneum non cessat fiectere, ut matris valeat regnum extendere. 335 (2) Ubi primum vidi amica".

Venatu rediens eodem tempore, 10 AlO mense dum per pratum 801 cum descenderet vergente cardine, M pulchris floribus ornatum, errantes catulos coepi requirere. irem fo rte spatiatum, vjdi quiddam mihi gratum. Quos circumspiciens nusquam reperio, unde non modicum sed satis doleo, Vidi quippe CythereaIl). 5 non cessans igitur perditos quaerito. Venerem, amoris deam, atque virginum choream, Illos dum quaerito, filius Veneris, quae tunc sequebatur eam. in arcu residens, ad instar numini8, inquit: 'quo properas, dilecte iuvenis? Inter quas erat Cupido, 10 Dianae pharetrae fr actae sunt denuo, arcus cuius reformido, arcus Cupidinis sumetur amodo: 20 saepe qui dicebat 'io !' laborem, itaque, dimittas moneo. vocem quam amantum scio.

332 333 FROM THE RI POLL COLLECTION FROM THE RIPOLL COLLECTION

Ipsa Hores colligebat, D post tertium ponetur, quibus calathos replebat; quartus locus I donetur, chorus virginum canebat 15 T in fine reservetur: modis mille, quod decebat. totum nomen sic habetur.

Postquam vidi tales actus, Huius longa si sit vita, 45 penitus perterrefactus mea erit, credas ita ; ipsa dulcedine cantus finietur sed si cita, 2.0 ab amore fu i captus. moriar hac pro amica.

Ibi virginem honestam, generosam et modestam adamavi, quam suspectam 226 (3) Laudes amicae nulli puto nec molestam. IDUS clarum puellarum, Oculi sunt relucentes, 2.5 HosS et decus omnium, nivei sunt eius dentes, rosa veris, nec papillae sunt tumentes quae videris 5 sed sunt quasi nix candentes. clarior quam lilium ; Frons ipsius candens; gula, Tui fo rma manus, pedes atque crura 30 me de norma candescentes sicut luna, regulari proiicit. carent 1Cetustatis ruga. tuus visus 10 Hanc amavi, hanc amabo, atque risus dulciter hanc conservabo, Veneri me subicit. huic soli me donabo 35 pro qua saepius dictabo. Pro te deae Cythereae Eius nomen, si quia quaerit, libens por� vincula, 15 dicam, quia pu1chrum erit: et alati I in ordine praecedit, sui nati V post sibi iunctum venit. corde fe ro spicula. 334 335 FROM THE RI POLL COLLECTION FROM THE RI POLL COLLECTION

Ut in lignis Tibi dentes ardet ignis zo sunt candentes, so siccis cum subducitur, pulchre sedent labia, SIC mens mea quae siquando pro te, dea, ore tango fe rvet et comburitur. mellea dant suavia.

Dic, quia durus, zs Et tuarum ss quia tarn purus, papillarum carens omni crimine, fo rma satis parvula

esse potest, non tumescit, quem non dotes sed albescit, tuae possint flectere ? 30 nive magis candida. 60

Vivat Cato, Quodquod manus, Dei dato venter planus qui sic fu it rigidus, et atatura gracilis In amore te sic fo rmant tuo flore 35 et coomant 65 captus erit fe rvidus. quodnimis es habilis.

Fore suum Nitent crura- crinem tuum sed quid plura ? Venus ipsa cuperet, deu pulcritudine si videret ; et coelestes et doleret et terrestres auum quod exuperet. au peru et genere.

Frons et gula Et idcirco, sine ruga pia virgo, et visus angelicus 4S nulli sit mirabile, 75 te coelestem, si mens mea non terrestrem, pro te, dea, denotant hominibus. laesasit a Venere.

336 337 FROM THE RI POLL COLLEC TION FROM THE RIPOLL COLLEC TION Quare precor, renones griseos et pelles varias mundi decor, 10 plures tibi dabo, si gratus fu eris, 7.5 te satis summopere, et ut te diligo sic me dilexeri s. ut amoris, si pulchram fa ciem quaeris et splendidam, non doloris, hie sum, me teneas, quia te diligam: causa sis hoc pectore. cum nullus pulcrior te sit in seculo, ut pulchram habeas amicam cupio.' 30 his verbis virginis commotus ilico, 227 (4) De somnio ipsam amplexibus duris circumligo. vera somnia fo rent, quae somnio, genas deosculans, papillas palpito, SImagno perenniter replerer gaudio. post illud dulcius secretum compleo. Aprilis tempore, dum solus dormio, inferre igitur possum quod nimium 35 in prato viridi, iam satis ftorido, felix ipse fo rem et plus quam nimium, virgo pulcherrima, vultu sidereo 5 illam si virginem tenerem vigilans, et proles sanguine processa regio, quam prato tenui dum fu i somnians. ante me visa est, quae suo pallio auram mihi fa cit cum magno studio. 228 (s) De aestate auram dum ventilat, interdum dulcia ore melliftuo iungebat basia, 10 aestas cunctis grata, et latus lateri iunxisset pariter, �DITviret herba iam per prata; sed primum timuit ne fe rrem graviter. nemus frondibus ornatur, tandem sic loquitur, monitu Veneris: sic per frondes renovatur. 'ad te devenio, dilecte iuvenis, bruma vilis, nebulosa, 5 face Cupidinis succensa pectore ; 15 erat nobis taediosa. mente te diligo cum toto corpore. cum Aprilis redit gratus ni me dilexeris sicut te d1ligo, ftoribus circumstipatus, credas quod moriar dolore nimio. Philomena cantilena

quare te deprecor, 0 decus iuvenum, replet nemoris amoena, 10

ut npn me negligas, sed des solatium. 10 et puellae per plateas nee iilne poteris nunc me negligere, intricatas dant choreas. quippe sum regio progressa sanguine. omnis ergo adolescens aurum (t pallia, vestes purpureas, in amore sit fe rvescens,

338 339 FROM THE RIPOLL COLLECTION FROM THE ARUNDEL COLLECTION

quaerat cum quo delectetur IS Felicibus stipendiis et, ut amet, sic ametur. suos Venus remunerat, 10 et amicum virgo decens dum lusibus et basiis talem quaerat, qui sit recent medetur his, quos vulnerat. atque velit modo pari tarn amare quam amari. Fastidiens rex Iunonem, non imperat lascivie; iuvenis et virgo pulchra 1 in obscuro premant fukra, suam Ianus Argionem 5 et vicissim per connexus bina miratur facie. dulces sibi dent amplexus. et causatur in Plutonem Ceres de raptu filie; osculetur os, maxillam, :&5 iuvenis dum tenet illam; usum Mavors milicie tangat pectus et papillam suam vertit ad Dionem. saris aptam et pauxillam. Felicibus, etc. fe mur femori iungatur, Miscet Venus venenata fru ctus Veneris sumatur, felle felici pocula, tunc omnino cesset clamor: melle puer toxicata adimplebitur sic amor. torquet alatus iacula. :&5 corda sanant sauciata lusus, amplexus, oscula. POEMS FROM THE ARUNDEL his me bearas, Florula, COLLECTION miChi totum me furata. 12th cent. U9 (I) To Florula ;n Springtime Felicibus, etc. Nobis yemps'ver amenum UM rutilans Pegasei nullo fuscata nubilo, Dchoruscat aurum vel1eris, dum fa veret sors ad plenum; auricomi fa vor dei sed nobis nunc flat aquilo. risum serenat etheris. dum erumpit in venenum 35 leta suos Dionei 5 sinistro liv�r sibilo, salutat auraayderis ; fame dampnatur iubilo castra densantur Veneris, nostre sortis ver serenum. volant tela Cytherei. Felicibus, etc.

340 341 FROM THE ARUNDEL COLLECTION FROM THE ARUNDEL COLLECTION Tuum, Venus, haurio zo Vivat amor in ydea, +0 venis ignem bibulis. ne divulgetur opere. tuis, Flora, sicio vivam tuus, vive mea, favum de labellulis. nec properemus temere ! FI�ra, Hore singulari dabit adhuc Cytherea preminens puellulis, z5 videre, loqui, ludere: 5 + solum sola me solari nos pari iungat federe soles in periculis. relacio Dionea. Felicibus, etc. Felix, etc.

:130 (2) To Flora Rapit nobis ludere dictis livor emulis, pLAUDIT humus, Boree nos obliquis ledere fugam ridens exulis. gaudens lingue iaculis. pullulant arboree nolo volens absentari, nodis come patulis. votis uror pendulis. gaudet Rea coronari 5 fugi, timens te notari 35 novis frontem H09CUlis, nioris fa me titulis. olim gemens carcerari nivis sevis vinculis. Felix, etc. Felix morbus, qui sanari In discessu dulcibus nescit sine morbo pari ! 10 non fruebar osculis ; Ethera Favonius salutabas nutibus induit a vinculis. pene loquens garrulis. omat mundum Cyprius fas non erat pauca fari: sacris dive copulis. fuere pro verbulis,

castra , Venus renovari ' 5 quas, heu, vidi derivari novis ovat populis lacrimas ex oculis. +5 et tenellas copulari Felix, etc. blandis mentes stimulis. Felix, etc. 3+3 3+z FROM THE ARUNDEL COLLECTION FROM THE ARUNDEL COLLECTION

talia sorori bus JO 23I (3) Love in Springtime nec sedibus IONEI sideris sororum. D favor elucescit et amantum teneris Exulat pars acrior votisalIubescit. anni renascentis. dum assistit non remota 5 spirat aura gratior 35 sibi stacione, veris blandientis. celsiore fulget rota rose rubor suis audet filiusLatone, nodisexplicari , cuius aura gratiam aquilonem sibi gaudet spondet non minorem. 10 iam non novercari; dum salutatMaiam, anni triste senium his introcedensmedi us ver infans excludit. Mercurius aquilonis ocium devotus obtemperat :erre depingitfa ciem; et aggerat 15 temperiem 45 favorem. dans aura Veneriis Renitenti pallio imperiis Cybele vestita alludit. Hore comam vario

vernat redimita. 20 ridet aula Iovialis, ether expolitur; 232 (4) Love and Reason senectutis ACILLAN'TIS trutine torpor sepelitur,Satumalis V libramine dum respirattenere 25 mens suspensaftuctuat gratus OOorfto rum. et estuat ftorentis ubere in tumultus anxios, 5 campicanora ill residet dum se vertit et bipertit nee invidet motus in contrarios. 344- 345 FROM THE ARUNDEL COLLECTION FROM THE ARUNDEL COLLECTION o langueo ; det oscula; causam languoris video qui risus, que labellula, nee caveo, 10 que facies, videns et prudens pereo. fr ons, naris aut cesaries. o langueo, etc. Me vacare studio vult ratio ; His invitat et irritat sed dum amor alteram amor me blandiciis; vult operam, 15 sed aliis in diversa rapior. ratio sollicitat +5 ratione cum Dione et excitat me studiis. dimicante crucior. o langueo, etc. o langueo, etc. Nam solari me scolari cogitat exilio. Sicut in arbore 2.0 ratio, 50 fr ons tremula, navicula sed, procul abi vinceris levis in equore, ! sub Veneris imperio. dum caret anchore o langueo, etc. subsidio, contrario Hatu concussa Huitat: 2.5 sic agitat, ANONYMOUS sic turbine sollicitat c. 1200 me dubio R33 Dulcis Iesu memoria hine amor, inde ratio. o langueo, etc. 30 ULCIS lesu memoria D dans vera cordi gaudia: Sub libra pondero, sed super mel et omnia quid melius, et dubius eius dulcis praesentia. mecum delibero. Nil canitur suavius, 5 nunc menti refero auditur nil iucundius, delieias venerias ; nil cogitatur dulcius que mea michi Florula quam lesus Dei filius. 3+6 347 ANONYMOUS ANONYMOUS Mane nobiscum, Domine, Iesu spes paenitentibus, mane novum cum lumine, quam pius es petentibus, 10 pulsa noctis caligine, quam bonus te quaerentibu&-- mundum replens dulcedine. sed quid invenientibu8! Amor Iesu dulcissimus Iesus dulcedo cordium, et vere suavissimus, fo ns veri, lumen mentium, plus millies gratissimus excedit omne gaudium 15 quam dicere sufficimus. et omne desiderium.

Experti recognoscite, 45 Nec lingua potest dicere, amorem pium pascite ; nec littera exprimere ; Iesum ardenter quaerite, expertus novit tenere quaerendo inardescite. quid sit Iesum diligete. Iesu auctor clementiae, Iesum quaeram in lectulo, totius spes laetitiae, 50 clauso cordis cubiculo; dulcoris fon8 et gratiae, privatim et in populo verae cordia deliciae. quaeram amore sedulo. Cum digne loqui nequeam, Cum Maria diluculo Z5 de te tamen non sileam ; Iesum quaeram in tumulo, amor fa cit ut audeam, 55 cordis clamore querulo, cum solum de te gaudeam. mente quaeram, non oculo. Tua, lesu, dilectio, Tumbam perfundam Hetibus, grata mentis refectio, locum replena gemitibU8, replet sine fas tidio, Iesu provolvar pedibus dans fa mem desiderio. 60 strictis haerens amplexibuB. Qui te gustant esuriunt; Iesu rex admirabilis qui bibunt adhuc sitiunt; et triumphator nobilis, desiderare nesciunt dulcedo irtdfabilis, 35 nisi Iesum quem sentiunt. totus desiderabilis. 349 348 ANONYMOUS ANONYMOUS 65 Quem tuus amor debriat Quocumque loco fu ero novit quid Jesus sapiat: meum lesum desidero; fe lix gustus quem satiat, quam 1aetus cum invenero, 95 non est quod ultra cupiat. quam fe lix cum tenuero.

Jesus decus angelicum, Tunc amplexus, tunc oscula, in aure dulce canticum, quae vincunt mellis pocula, in ore mel mirific)1m, tunc fe lix Christi copula: cordi pigmentum caelicum. sed in his parva morula. 100

Desiderate millies, lam quod quaesivi video, mi lesu, quando venies ? quod concupivi teneo ; quando me laetum facies? 7S amore lesu langueo me de te quando saties ? et corde totus ardeo.

Amor tuus continuus, Hic amor ardet dulciter, 105 mihi languor assiduus, dulcescit mirabiliter, mihi Jesus mellifluus sapit deleetabiliter, 80 fr uctus vitae perpetuus. deleetat et fe liciter. m lesu, sum a benignitas, Hic amor missus caelitus mira cordis iucunditas, haeret mihi medullitus, 110 incomprehensa bonitas, mentem incendit penitus ; tua me stringit caritaa. hoc delectatur spiritus.

Bonum mihi diligere 85 o beatum incendium, Iesum, nil ultra quaerere; o ardens desiderium, mihi prorsus deficere o dulce refrigerium 115 ut illi queam vivere. amare Dei filium.

Iesu mi dileetissime, Iesus cum sic diligitur, spes suspirantis animae, hic amor non extinguitur; te quaerunt piae lacrimae, nee tepescit nec moritur, et clamor mentis intimae. plus crescit et accenditur. no

350 351 ANONYMOUS ANONYMOUS lesu Hosmatris virginis, Rex virtutum, rex gloriae, amor nostrae dulcedinis, rex insignia victoriae, 150 tibi laus, honor numinis, leau largitor gratiae, regnum beatitudinis. honor eaelestiacuriae. leau sole serenior, Te caeli chorus praedieat et balsamosuavior, US et tuas laudea replieat: omni dulcoredulcior, lesusorbem laeti fieat, 155 prae cunctis amabiJior. et nosDeo pacifieat. lesusin paceimperat Cuius amor sic afficit, quaeomnem sensum superat: cuius odorme reficit, 130 lesus,in quem mens deficit, hanc sempermens desiderat solus amanti sufficit. et illo frui properat. 160 lesusad patrem rediit, Tu mentisdelectatio, regnum caelestesubiit; amoris consummatio; cor meum a me transiit: tu mea gloriatio, 135 postlesum simul abut. leau, mundi salvatio. lam prosequamurlaudibuI 165 Mi dilecte, revertere, lesum,hymnis et precibus, consors paternae dexterae: ut nosdonet caelestibus hostem vicistiprospere, cum ipsO frui sedibus. iam caeliregno fruere. 140 Sequarquocunque ieris; ANONYMOUS mihi tolli non poteris, Before IZOO cum meum cor abstuleris, Z34 Love ill Willter leau, laua nostri generis. E ramiscadunt folia, nam viror totus periit; Portasvestras attolli te, 145 iamD calorliquit omnia caelicives occurrite, et abiit; triumphatori dicite: nam signa eaeli ultima 5 'salveleau, rex inclite. ' sol petiit.

35:& 353 ANONYMOUS

lam nocet fr igus teneris, et avis bruma laeditur, ANONYMOUS et philomena ceteris ,. 1200 eonqueritur, 10 Two 'Dido' Laments quod illis ignis aetheris Z (a) 0 dmlS, 0 Libyat adimitur. 35 DECUS, 0 Libyae tegnum, Carthaginia urbem ! Nee lympha caret alveus, o lacerandas fratris opes, 0 Punka regna ! nee prata virent herbida; O sol nostra fu git aureus o duces Phrygios, eonnnia; o dulces advenas, est hide dies niveus, quos tanto tempore 5 nox frigida. dispersos aequore Modo frigescit quiequid est, iam hiems septima iaetaverat sed solus ego eaIeo ; 20 immo sic mihi eordi est ob odium quod ardeo ; Iunonis, 10 hie ignis tamen virgo est, Seyllea rabies, qua langueo. Cyclopum sanies, Celaeno pessima Nutritur ignis osculo traduxerat et leni taetu virginia; ad solium in suo lueet oculo Didonis; lux luminis, nee est in toto saeculo Qui me erude1ibus plus numinis. 30 exereent odiis, Ignis graeeus extinguitur arentis Libyae cum vino iam aeerrimo; post casum Phrygiae sed iste non extinguitur quos regno naufragos miserrimo; exeeperam ! me miseram ! immo fo mento aIitur 35 uberrimo. quid feci.

H4 355 ANONYMOUS ANONYMOUS quae meis aemulis, 2.S fr atris me terret fe ritas ignotis 'populis et Numadum crudelitas. et genti barbarae, insultant hoc proverbio:

Sidonios 'Dido se fe cit Helenam : ac Tyrios regina nostra gremio 60 subieci ! 30 Troianum fovit advenam !' Achi dolant ! gravis conditio, achi dolant ! fu riosa ratio, iam volant si mala perferam carbasa ! pro beneJicio ! 65 iam nulla spes Didonis ! 35 Anna vides, vae Tyriis colonis ! quae sit fides plangite, Sidonii, deceptoris perfidi ? quod in ore gladii fr aude ficta deperii me relicta 70 per amorem Phrygii regna fugit Punica ! praedonis ! nil sorori Aeneas, hospes Phrygius, nisi mori, Iarbas, hostisTyrius, soror, restat, unica. multo me temptant crimine, sed vario discrimine. 4-5 Saevit Scylla, 75 nam sitientia Libyae nec tranquilla regina spreta linquitur, se promittunt aequora; et thalamos Laviniae solvit ratem Troianus hospes sequitur! tempestatem quid agam misera ? 50 nec exhorret Phrygius. 80 Dido regnat altera ! dulcis soror, hai, vw nimium ! ut quid moror, mors agat cetera ! aut quid cessat gladiua ?

Deserta siti regio Fulget sidus Orionis, me gravi cil)git proelio, 55 saevit hiema Aquilonis, 8S 356 357 ANONYMOUS ANONYMOUS

Scylla regnat aequore. sis nuntia tempestatis tempore, doloris ! Palinure, non secure ANONYMOUS classem solvis litore ! 9:) C. uoo

236 (6) .111114 soror ut 1uid mori Solvit ratem dux Tr<>ianus; solvat ensem nostra manus NA soror ut quid mori in iacturam sanguinis ! Rtandem moror 1 cui dolori vale, fios Carthaginis ! reservor misera ? o ha nimis aspera haec, Aenea, 95 fe r trophaea, vitae conditio ! 5 causa tinti criminis ! mortis dilatio mihi mors altera. o dulcis anima, vitae spes unica ! Ut expopat me tormentis, vela donat ille ven tia; Phlegethon tis, 100 10 Acherontis non horret maria. latebras o ha fides Phrygia, ac tenebras o fides hospitis, mOl[ adeas quae sic pro meritis rependit odia ! horroris, 105 nee Pyrols te circulus Abit ille, quaerens Scyllae IS moretur ! se vel Charybdi tradere. Aeneam sequere, aquiloni quam Didoni nee desere Ita magis elegit credere. suaves illecebras festinat classem solvere amoris, cum fo edere; :la nec dukes nodos Veneris nec datae memor dexterae perdideris ; dat temere sed nostri conscia ItS vela fidemque ventis.

358 3S9 ANONYMOUS ANONYMOUS

Hospes abi: quid elabi An expectem destrui 55 fu rtive fugam rapere ? :&5 quae statui quid laboras ? Dido moras urbis novae moenia ? nullas fe stinat nectere ; nos odia eu b brumae tamen sidere dirae cingunt Libies. vult parcere hinc Yarbas aemuIus 60 tibi prolique' tenerae JO Numadumque popuIus, nee tradere inde fratria rabies vos Nerei tormentis. nos odiis et proeliis infestat.

Quid, Aenea, natum dea Meos quoque Tyrios te iactas Cypride ? jam dubi08 65 ha perfide, 35 jam off'ensos video ; genus quid iactitas ? displiceo vuItus quos astruit meis ipsis civibus. ilIa redarguit urbe tota canitur: mentis atrocitas. 'Dido spreta linquitur 70 parentem serenissimo suis ab hospitibus; vuItu promittis Cypridem ; de Phrygio suiFragio nil restat.' sed matrem tibi tigridem teste fa teris animo. Ipsa me perdidi: Sed querelis his crudelis quid Phryges arguo? hospes non flectitur. +S maerori su bdidi 75 quid igitur, vitam perpetuo. quid restat, miserae ? heu me miseram: quid agam. misera ? igni credideram; mors agat cetera. nunc uri metuo. mon mihi vivere. 50 mors vitae claudat orbitam, Quanta sit sentio 80 mors mali tollat cumulos. mihi conditio insignes fe rat titulO$, supplicii, ni gladii . qui sic delusit hospitam. fr uar obsequio.

360 361 ANONYMOUS ANONYMOUS o luce clarior, Haec est fides potatica, Anna pars animae, 85 his qui bus crucior sociorum spes unica: me malis adime. qui bene non potaverit, quousque patiar ? salvus esse non poterit. �o ne semper moriar, Longissima potatio me semel perime. sit nobis salutatio: et duret ista ratio per infinita secula. ANONYMOUS Amen. C. 1200 g37 Nunc est hihendum ANONYMOUS C. I�OO AM lucis orto sidere 238 'Some Secrets may the Poet Tell' I statim·oportet bibere: bibamus nunc egregie AT URAE thalamos intrans reseransque poeta et rebibamus hodie. N cuilibet intentus meruit reperire quod audis. dormivit visusque fu it sibi per nemus ire. nox succedebat claro tenebrosa diei; Quicumque vult esse frater, 5 bibat semel, bis, ter, quater: solus erat nigrumque nemus totumque fremebat S bibat semel et secundo, occursu sonitu varia cum voce f� rarum. donee nihil sit in fundo. talibus attonitus dubiusque quid esset agendum, visa fo rte domo veteri pervenit ad illam. Bi ba t ille, bi ba t ilIa, in medio nemoris plano circumdata parvo visa fu it vetus illa domus quasi sola relicta. 10 bibat servus et ancilla, 10 bibat hera, .bibat herus: ad quam perveniens modicum quasi luminis intus ad bibendum nemo serus. vidit et in medio quasi nudae virginis instar. laetus in aspectu recipi se postulat intus. altus erat paries in eoque fo ramina parva. Potatoribus pro cunctis, clauserat ostiolum mulier clausumque tenebat. IS pro captivis et defunctis, advenere fe rae circumvallare volentes pro imperatore et papa, 15 saepta domus stantemque fo ris iam paene vorantes. bibo vinum sine aqua. hinc magis ille timens petit ut queat intus latere. 362, 363 ANONYMOUS PETER OF BLOIS

illacarena pannia dorsum vertebat ad illum. Amodo sic agere, crinibua et palmia nitens velare pudenda, 20 vivere tarn libere, cumque preces oculosque viri tolerare nequiret, talem vitam ducere taliaverba dedit vix intelIecta precanti. viri vetat aetas: 10 'stB procul et noli mihi plus inferre pudorem. perimit et eximit in mea te secreta fui vix passa venire, leges assuew. debuerasque mihi deferre fidemque perenni 25 Aetas illa monuit, custodire piae matri dominaeque tenore. docuit, consuluit, tu vero quare me vilem non timui.ti sic et aetas annuit: reddere meque, velud meretricis nomine dignam, 'nihil est exclusum !' quae de me scisti diffimdens prostituisti1 omnia cum venia non igitur patiar quod de prope iam videas me, 30 contulit ad usum. sed procul abiectum mortique fe risque relinquam.' anxius auditis et visis evigilavit V010 resipiscere, ille poeta timens didicitque quod omnia non sint linquere, corrigere 20 omnibus ut sciri possint pronus referenda, quod commisi temere ; quodque tegi natura iubet paucis et honestis 35 deinceps intendam est exponendum ne viIi aOrdeat aure. seriis, pro vitii. iudicium reperit durum qui iudicat omnes. virtutes rependam. increpetos proprium merito male quemque locutum. ALAN OF LILLE d. 1203 PETER OF BLOIS Lady Nal1tre's Garden d. c. 1200 ST locus a nostro secretus climate tractu 33 His Farewell to the World 9 E longo, n08trorum ridens fe rmenta locotum. UM iuventus fioruit, iste potest solus quicquid loca cetera possunt; D. licuit et libuit quod minus in reliquis melius suppletur in uno; fa cere, quod placuit, quid praelarga manus Naturae possit et in quo 5 iuxta voluntatem gratius eHlmdat dotes, largitur in isto. currere, peragere 5 in quo pubescens tenera lanugine fiorum, camis voluptatem. sideribus stellata suis, succen� rosarum

36,.. ALAN OF LILLE ALAN OF LILLE n'lurice terra novum contendit pingere caelum. pangunt ore lyram, dum cantus imbibit istos non ibi nascentis expirat gratia floris, 10 auditus, dukes effert sonus auribus escas. nascendo moriens : neque enim rosa mane pueIIa in medio lacrimatur humus, fletuque beato vespere Ianguet anus; sed vultu semper eodem producens lacrimas, fo ntem sudore perenni gauden" aeterni iuvenescit munere veris. parturit, et dukes potus Sillgultat aquarum. 45 hunc florem non urit hiem&, non decoquit aestas: exuit ingentes faeces argenteus amnis, non ibi bacchantis Boreae fu rit ira, nec illic 15 ad puri remeans elementi iura, nitore fu Iminat aura Noti, nee spicula grandinis instant. fulgurat in proprio, peregrina faece solutus. quicquid depascit oc:ulos, vel inebriat aures, praegnantis gremium telluris inebriat iste seducit gustus, nares suspendit odore, potus, et ad partus invitat vota parentis. 50 demulcet tactum, retinet locus iste locorum. arboribus similes tellus non invida PQtus iste parit, nullo vexatus vomere, quicquid 2.0 donat, et affectum pariendi suggerit iliis. militat adversus morbos, nostramque renodat instantis morbi proscripta peste salutem. 24I Ode to Nature non rerum vulgus, verum miracula gignens sponte, nee externo tellus adiuta colono, DEI proles, genetrixque rerum, Naturae contenta manu Zephyrique fa vore, 2.5 vinculum mundi, stabilisque nexus, parturit, et tanta natorum prole superbit, Ogemma terrenis, speculum caducis, flore novo gaudens, folio crinita virenti. lucifer orbis, non demorsa situ, non iram passa securis, Pax, amor, virtus, regimen, potestas, 5 non deiecta solo, sparsis non devia ramis, ordo, lex, finis, via, lux, origo, ambit silva locum, muri mentita figuram. 30 vita, laus, splendor. species, figura, non florum praedatur opes fo liique capillum regula mundi, tondet hiems, teneram florum depasta iuventam. exilium patitur arbor quaecumque tributum Quae, tuis mundum moderans habenis, germinis et fr uctum Naturae solvere nescit, cuncta concordi stabilita nodo 10 cuius mercari fructu meliore fa vorem 35 nectis, et pacis glutino maritas contendens, aliasque .uo praecellere dono, caelica terris. quaelibet et semper de partu cogitat arhos. Quae noys puras recolens ideas, Syrenes nemorum, cytharistae veris, in ilium singulas rerum species monetas, convenere locum, melljtaque carmina sparsim rem togans fo rma, chlamydemque fo rmae 15 commentantur ayes, dum gutturis organa pulsant. 40 pollice fo rmas. 66 3 367 ALAN OF LILLE ALAN OF LILLE Cui fa vet caelum, fa mulatur aer, quam eolit tellus, veneratur und&, 242 Omnis caro je nllm eui velut mundi dominae tributum lingula solvunt. MNIS mundi ereatura O quasi liber et pietura Quae diem nocti vicibus eatenana, nobis est in speculum ; eereum solis tribuis diei, nostrae vitae, nostrae mortis, lucido lunae speculo soporans nostri status, nostrae sortis 5 nubila noctis. fidele signaeulum.

Nostrum statum pingit rosa, Quae polum stellis variis inauras, nostri status deeens glosa, aetheris nOlltri solium serenans ; nostrae vitae leetio: siderum gemmis, varioque caelum quae dum primo mane floret, 10 milite eomplens. defloratus flos efHoret, vespertino senio. Quae novis caeli fa ciem figuris protheans mutas, animumque vulgus 30 Ergo spirans flos expirat, aeris nostri regione donans, in pallorem dum delirat, legeque stringis, oriendo moriens. 15 simul vetus et novella, Cuius ad nutum iuvenescit orbis, simul senex et puella, silva erispatur fol ii capiUo, rosa mareet oriens. et sua florum tunicata veste 35 terra superbit. Sic aetatis ver humanae iuventutis primo mane zo Quae minas ponti sepelis et auges, reflorescit paululum. syneopans eursum pelagi furoris, mane tamen hoc excludit ne soli tractum tumulare possit vitae vesper, dum eoncludit aequori! aestus. vitale crepusculum.

Cuius decor dum perorat as eius decus mox deflorat

368 369 ALAN OF LILLE aetas, in qua deftuit. fit ftos fe num, gemma lutum, PETER RIGA homo cinis, dum tributum d. c. 1209 huie morti tribuit. JO The Hermaphrodite

XOR Thyresiae dum pleno ventre tumeret, numina eonsuluit quid velit esse tumor. UPhoebus ait: vir erit; Venus inquit: fe mina fiet; NIGEL LONGCHAMP inquit Neptunus: imo puella puer. d. e. la05 respondit verbis res, eoncipit illa, puerque 5 343 The Ass who wanted a Longer Tail fe roina, vir, neutrum-naseitur omne aimul. A U�U�l!Simmensis quondam donatus asellus ille vel illa fuit, Jes nescio quae duo solus: .i"l. mstltlt ut caudam pouet habere parem. neuter, uterque, puer, fe roina, plura, nihil. cauda suo eapiti quia se conferre nequibat, necdum florentes puer iste reliquerat annos altius ingemuit de brevitate sua, cum de morte sua consulit ipse deos. 10 non quia lonp satis non esset ad utilitatem. 5 praedixit Venus hune laqueis oceumbere, telo ante tamen quam sic apocopata fo ret, Mars, Neptunus aquit; singula pondus habent. consuluit medicos, quia quod natura nequibat, hospes aquae pinus fuit, ascendit puer, ensis artis ab officio posse putabat eos. labitur incauto, labitur ipse super. ramo praeda fu it pes, pectus perfodit ensis, IS unda caput mergit, ter perit unus homo. RUpDlIsio Ga/itlli causa necis tria sunt, et ramus, et ensis, et unda: Cui Galienus ait: 'satis est hipedalis asello quem tenet ille ligat; hie necat, illa preroit. cauda; quid ulterius poscis, inepte, tibi ? 10 pes pendens, latus effossum, mersum caput, haeret ramo, muerone pungitur, amne necat. zo 8ufficit istatibi, Dam quo productior esset, sordidior fieret proximiorque luto. eorrigiam, pectus, caput, hamo, cuspide, ftuetu, hac nisi contentus fueris, dum forte requiris ramus, mucro, lacus, alligat, intrat, agit. prolongare nirois, abbreviabis earn. quod natura dedit non sit tibi vile, sed illud 15 inter divitias amplius esse puta. erede mihi, vetus est tibi cauda salubrior ista natibus innata quam foret illa nova.' ... 371 370 GEOFFREY OF VINSAUF

et directa: decor manuum se iactet in illis. GEOFFREY OF VINSAUF pectus, imago nivis, quasi quasdam collaterales gemmas virgineas producat utrimque papillas. c. 1210 45 How to describe Feminine Beallty JOSEPH OF EXETER RAEFORMET capiti naturae circinus P orbem ; d. c. 1210 crinibu8 irrutilet color auri ; lilia vernent �46 De Bello Troiano: The Death of in specula frontis; vaccinia nigra coaequet ProtesillJus fo rma supercilii ; geminos intersecet arcus lactea fo rma viae ; castiget regula nasi 5 A CRIUS incumbunt Phrygii, contra ira furentes ductum, ne citra sistat vel transeat aequum. n et pudor Argolicos armat, nunc littora perdunt, excubiae fr ontis radient utrimque gemelli nunc dubium lucrantur humum: bibit unda cruorem luce smaragdinea, vel sideris instar, ocelli. alternum : at Phrygio Graecussociare superbit. aemula sit fa cies aurorae nec rubrcundae emicat immOOicus animi, metuensque priorem 5 nee nitidae ; sed utroque simul neutroque colore. 10 solus in extremum iamiam proruperat agmen splendeat os.forma spatii brevis, et quasi cycli turbidus Hyaiphides: populum vaga turba secutum dimidii. tamquam praegnantia labra tu more non unam saevire manum creditque pavetque: surgant, sed mOOico; rutilent ignita, sed igne ceu Mars ipse premit: acies praeveetu8 utraque mansueto. dentes niveos compaginet ordo, liquerat, ardebatque arces calcare, relicti 10 omnes unius staturae. thuris et oris IS contemptor belli, sed anhelo fe rvidus Hector sit pariter conditus OOor; mentumque polito obiicitur: 'quonam usque ? hie. terminus', inquit et ensem

marmore plus poliat natura potentior arte. nudat atrox, conumque nihil tutante pyropo succuba ait capiti pretiosa colore columna in pectus consedit ebur: mox intonat oms, lactea, quae speculum vultus supportet in altum. 'quisquis es, i fe lix, reliquisque superbior umbris, 15

ex cristallino procedat gutture qUfdam zo Hectorea mactate manu': ruit unicus ille, .plendor, qui possit oculos referire videntis LaOOamia, tuus, fidaeque oblitus amantis et cor fu rari. quadam se lege coaptent- non timidasin bella preces, non mollia iussa ne iaceant quasi descendant, nec stent quasi surgant, pertulerat: primos teneri respectus amoria sed reeti sedeant humeri placeantque lacerti cessit ad armorum fremitus: at nescia fa ti 2.0 fo rma tam gracili quam longa deliciosi. 2.5 Hemonis absentem suspirat moesta m3;ritum, confluat in tenues digitos substantia mollis et non sensuros vultus premit, oscula figens et macra, fo rma teres et lactea, linea longa cerea, difficilesque deos in vota fa tigat.

372. 373 JOSE PH OF EXETER GIRALDUS CAMBRENSIS

nequicquam, iacet ille quidem, lapsusque iugales fo rs assum cupiens ae&tum vitare sub umbra, impedit, et curru non agnoscente fa tiseit. 2.5 et delectari murmure dulcis aquae, lumina paulatim viride& penetrantia fr onde& quo cecidi casus in mea damna tulit. 10 GIRALDUS CAMBRENSIS hanc video visamque noto ; collaudo notatam, d. c. 1223 iudicioque placent singula quaeque meo. ' What a Piece ofWork is a Man!' a47 nuda sedet, niveusque nitor r�diosus in undis AT URAE secreta videt, rerumque ten ores fidget, et umbrosum non sinit e&se locum. cogitat et causas ingeniosus homo: non aliter Cypris, non luderet ipse Diana, IS astrorumN cursus, solis lunaeque ltupendl.s non Nais sacri fo ntis amoena colens. defectus, Phoebes ignibus unde vices; surgit ut Eois cum sol emergit ab undis: Culmina quid pariat, quae causa tonitrua gignat, s ut premit astra dies, sic premit illa diem. unde vigorpenetrans tantus, et unde fragor; cur fluat Oceanus et refiuat, unde colore tam vario pluvias Iris in orbe notet; STEPHEN LANGTON d. Ia28 unde tremat tellus. quis motus in aereventum procreet, et variae tempori& unde vice&. 10 a49 Feni, sancte spiritus sic terras habitat, sic caelum pectore ge&tat, ENI, sancte spiritus incola terrarum corpore, mente polio Vet emitte caelitus quod trahit ex terra corruptio terminat, et quod lucis tuae radium; contrahit a caeli parte perenne manet. vertitur in terram quod terrae e&t, spirat ad astra 15 Veni, pater pauperum, spiritus, et proprium quaerit utrumque &num. veni, dator munerum, 5 veni, lumen cordium. a48 De suhito amore Consolator optime, ONS erat irriguus, cui fe cerat arbutus umbram, dukis hospe8 animae, F florens fronde, virens cae&pite,clarus aquis. duke refrigerium; venerat huc virgo viridi sub tegmine sola, ingenuum tepida tinguere corpus aqua. In labore requies, 10 nam sol ae&tivus terras torrebat, et unda 5 in aestu temperie&, naturam poterat dedidici&Se suam. in fletu solacium.

374 375 STEPHEN LANGTON PHILlP THE CHANCELLOR. o lux beatissima, monstrat, satis inspecta, reple cordis intima quod ceteris praemineat, tuorum fidelium; 15 quasi qui viam doceat 0 Sine tuo'numine Zaccheus super tecta. 1 nihil est in lumine, nihil est innoxium. Non potuit inficere Ioseph Venus Aegyptia, Lava quod est sordidum, nec hunc potest involvere riga quod est aridum, 20 involvens omnes curia; sanaquod est saucium; Martham dat sorti regiae, 15 Mariam regi gloriae Flecte quod est rigidum, totus intendens ei; fove quodest fr igidum, utraque fe rt insignia: rege quod est devium. magnus in domo regia, Da tuis fidelibus 25 maior in domo Dei. 20 in .te confidentibus sacrum septenarium; Formam misericordiae pie praescripsit ceteris, Da virtutis meritum, ut subveniret miseris da salutis exitum, in hac valle miseriae; da perenne gaudium. 30 intrans' urbem scholarium 25 sic pauper sanctuarium PHILIP THE CHANCELLOR muneribus praevenit, d. 1236 quod Sortes, PlatQ, Tullius, 250 Song for a Bishop tota clamat Parisius: benedictus qui venit. HRISTUS assistens pontifex C formam scripsit pontificum, Desit clausasub modio qui bus praefecit unicum, lucema sanctuarii, ut pauperum sit opifex; processit de Nemosio in quo virtutum normula, 5 columna sacerdotii; in quo vivendi regula: Francorum vigil oculus, 35 6 37 377 PHILIP THE CHANCELLOR PHILlP THE CHANCELLOR

aff"ectu pio sedulus, . ut sanetur unctione.

totus intendens eo, unxit aegra medicum. quod census reddat dispari: quae Caesarissunt Caesari; Pie Christus haru; respexit as et quae sunt Dei Deo. 40 speciali gratia.. quia multum hunc dilexit, Three Hy m"s 0" SI. Mary Magdale"e dimittuntur omnia. 2$I For J'I SperS Christi, quando resurrexit, fa cta est praenuntia. GE, lingua, Magdalenae relacrimas gaudium, et Gloria et hanor Deo, sonent voces laude plenae qui paschalis hostia.. de concentu cordium, agnus mente. pugoaleo, ut conc:ordet philomenae s victor die tertia turturis suspirium. resurrexit cum tropaeo 3S Iesum quaerens convivarum mortis fe rens spolia. turbas non erubuit, pedes unxit, lacrimarum For lilt Noc tuf'1l fluvio quos abluit, 10 252 crine tersit et culparum STIMAVIT hortulanum lavacrum promeruit. R et hoc sane credidit. Suum lavit mundatorem, seminabat enim granum, rivo fo ns immaduit, quod in mentem cecidit, 5 pium fu dit (o ns Iiquorem 1$ linguam movit et non manum, et in ipsum refluit, lingua Iesum indidit. caelum terrae dedit rotem, Non agnovit figurali terra c:aelum compluit. latentem imagine, In praedulci mixtione mentis agrum spiritali 10 nudum fe rens pisticum ao excolentem senune, in unguenti fu sione sed cum eam speciali typum gessit mysticum, designavit nomine.

378 379 PHILIP THE CHANCELLOR PHILIP THE CHANCELLOR Haec a lesu lesum quaerit, intra mentishortum quaere sublatum conqueritur, S lesum intus mente gerit, mentisoperar ium. lesus praesens quaeritur, JS Unde planctus et lamentum? mentem colit, mentemserit quid mentem non erigis? lesus,nee perdpitur. quid revolvis monumentum? tecum est quem diIigis; JO lesu bone, lesu pie. lesum quaeris,et inventum quid te monstrans latitas? ::'0 habes nee inteIligis. quid occultaste Mariae, mentem cuius habitas? U nde gemis, unde ploras? intus plena vero die verum habes gaudium; nescit ubi veritas. latet in te, quodignoraa, 1 doloris soladum; 5 o quam mire, lesu, Iudis, ::'S a quibus diIigeris ! intus habes, quaeris foras quando Iudis, non illudis, languoris remedium. nee fallis nee falleris, sic includis quodexcludis, lam non miror, si nescisti notus non agnosceris. magistrum, dum seminat; ::'0 30 semen, quodest verbum Christi Gloria et honor tibi, te magis illuminat, spes, vita, lux animae, et Rllbboni respondisti, perquem sperat se proseribi dum Mllriam nominat. libro mortis pessimae; praestent sibi nos eonscribi Pedes Christi quaea l visti :1.5 peccatridslaerimae. 35 fonte Iota gratiae, quem ab ipso recepisti funderorem veniae; flj3 For Lauds resurgentis,quem vidisti, MARIA. noli iere, fac eonsortes gloriae. o iam non quaerasal ium; hortulanu8 hie est vere G loria et honor Deo, et eolonus mentium, cuius praefert gratia

380 381 PHILIP THE CHANCELJ,.OR PHILlP THE CHANCELLOR

invitantipharisaeo Papae ianitores 2. Mariae suspiria, Cerbero stlrdiores, S cenam vitae qui dat reo 35 in spevana plores, gratiaepost pra ndia. iam, etiamsi fores quem audiit, Orpheus, Piu to deus JO !l54 On the Roman Curia Tartareus; ULLA fulminante, non ideo perores, B sub iudice tonante malleus argenteus reo appellante, ni feriat ad fores, sententiagravante ubi Proteus 35 veritasopprimitur, variat mille colores. distrahitur 5 Iupiter dum orat et venditur, Danen.fr ustralaborat, iustitia prostante; sed eam deflorat, itur et recurritur auro dum se colorat; ad curiam, nec ante 10 auro nil potentius, quid consequitur, nil gratiu8, quam exuitur quadrante. nec Tullius facundius perorat, Si quaeris praebendas, sed hosurit acrius, 45 frustravitam commendas. quos amplius honorat,. mores non praetendas, 15 ne iudicem off"endas. nihil iustius, frustra tuis litteris calidum Crassus dum vorat. inniteris, moraberis !l55 Planetus Christ; de malis praesulibus per plurimaa. calendas; 2.0 UID ultra tibi facere, tandem expectaveris vinea mea, potui 1 a ceteris ferendas, Qquid potes mihi reddere, paris ponderis qui pro te caedi, conspui pretio nisi contendas. et crucifigi volu i ? S

381 383 PHlLIP THE CHANCELLOR PHILIP THE CHANCELLOR

et tu pro tanto munere simulato negotio, baptismi fracto foedere a plangentis officio praesumis vice . mutui redit ad saecularia me rursus crucifigere qui derelicto pallio

et habere ostentui. 10 fugerat ab Aegyptia.

Existimasti temere Quasi non ministerium et me et mundo perfrui ; creditum sit pastoribus, non possunt mihi vivere, sed. regnum adimperium, qui non sunt mundo mortui ; nondum praecinctis renibus at tu, quas sperni docui, 15 vacuisque lampadibus 4-5 non cessas opes quaerere usurpant sacerdotium relicto Christo paupere, pensantque lanae pretium et quam signari volui et non curant de ovibus, paupertatis caractere, de quorum sanguis ovium mundano vacas luxui. 2.0 est requirendus manibus. 50

Verum a sanctuario Meum ire vicarium

procedit haec malitia, meis deceret passibu8, et a deri contagio meumque patrimonium monstra creantur omnia, meis dare pauperibus, 55 qui diffluit lumria 2.5 non ignavis parentibus ; turpique marcet otio at in ovile ovium in apparatu regio, non ingressi peros tium, facitque mutatoria sed. vel vi vel muneribus, de meo patrimonio, quaesitis per flagitium qui sto nudus ad ostia. abutuntur honoribus. 60

Quid quod ipsa religio 256 The Firgin's Complaint 10 the Cross crucem fe rt in angaria, et cum datur occasio, Virgo. RUX, de te volo conqueri : recurrit cum laetitia C quid est quod in te repperi ad pepones et allia? 35 fr uctum tibi non debitum ?

384 385 PHILIP THE CHANCELLOR PHILIP THE CHANCELLOR fru ctus quem virgo peperi ergo quid ad te pertinet? nil debet Adae veteri 5 cur vita mortem sustinet ? 35 fr uctum gustanti vetitum. habitus fitpriva tio ? intacti fr uctus uteri tuus non debet fieri, Crux. Virgo, tibi respondeo, culpae non habens meritum. tibi cui totum debeo meorum decus palmitum; Cur pendet qui non meruit ? 10 de tuo flore fu lgeo, +0 quid est quod te non horruit, de tuo fr uctu gaudeo cum sis reis patibulum ? redditura depositum. cur solvit quod nonrap uit? duke pondus sustineo, cur ei qui non nocuit dukem fr uctum possideo, es poenale piaculum ? IS mundo non tibi genitum. +5 ei qui vitam tribuit mortique nihil debuit Quodsi mortem non meruit, mortis propinas poculum ? quid, si mori disposuit, ut morte mortem tolleret ? Te reorum suppliciis, lignum ligno opposuit, te culparum flagitiia solvit quod nunquam rapuit 50 ordinavit iustitia: ut debitores liberet. cur ergo iustum impiis, in Adam vita corruit, cur virtutem cum vitiis quam secundus restituit, sociavit nequitia ? ut vita mortem superet. redditur poena praemiis, :5 offensa beneficiis, Ulmus uvam non peperit: 55 honori contume1ia. quid tamen viti deperit, quod ulmus uvam sustinet ? Reis in te pendentibus, fr uctum tuum non genui homicidis, latronibus sed oblatum non respui, infiicta maledictio. 30 ne poena culpam terminet. 60 iuato pleno virtutibus, a te mortalem habui. ornato charismatibus, immortalem restitui, debetur benedictio. ut mors in vitam germinet.

386 387 PHILIP THE CHANCELLOR PHILIP THE CHANCELLOR Tu vitis, uva filius: quid uvae competentiu8 65 quam torcular, quo premitur? 257 Altercatio cordis et oculi cur preasurafit durius, UISQU�s cord�s et oculi nisi quia iucundius non senttt .Inse lurgla,. vinum sincerum bibitur? nonQ novit qui sint stimuli, quid uva pressaduldus ? quae culpae seminaria, quid Christo passo gratius, causamnesdt periculi, 5 in cuius morte vivitur? cur alternent convida. cur procaceset aemuli Multi se iustos reputant, replicent in se vitia. filium a te postulant Cor sic affatur oculum: et ad me non respidunt. 75 te peccati principium. 10 sed postquam tibi creditus te fomitem, te stimulum, est apud me depositus, te vocomortis nuntium; extra me non inveniunt. tu, domus meae ianitor, quaerant in meo stipite, hostinon claudis ostium, sugant de meo pa1mite 80 familiaris proditor 15 fructum tuumquem sitiunt. admittisadve rsarium. Respondeashypocr itis: N onne fenestra diceris, filiummeum quaeritis qua mors intrat adanimam ? quem crud dudum tradidi. nonne quodvides sequeris ut ductus ad victimam? 2.0 iam non pendet ad ubera; 85 bos pendet in cruce, verbera cur non saltem, quasingeris, corporis monstrans lividi. sordes lavas perlacrimam ? eum in crucequaerite, aut quare non erueris guttas cruentas bibite, mentem fermentansazymam ?

aemulatores perfidi. Cordi respondet oculus: 2.5 iniuste de me querens, servus sum tibisedulus, exsequor quidquid iusseris; 388 389 PHI LIP THE CHANCELLOR PHILIP THE CHANCELLOR nonne tu mihi praecipis sicut et membris ceteris l 30 �58 Repent! non ego, tu te decipis: ITIMUR in vetitum nuntius sum, quo miseria. N et negata cupimus, came contra spiritum Cur damnatur apertio luctante succumbimus, corpori necessaria, redimus ad vomitum S sine cuius obsequio 3 S et retro respicimus, cuncta languent officia l quod erat abolitum, si quae fiat irreptio, libro mortis scribimus, cum sim fe nestra vitrea, in peiorem exitum si, quod recepi, nuntio, error est novissimus. 10 quae putatur iniuria ? Qui plangit nee deserit Addo, quod nullo pulvere maiori se subiicit, quem immittam pollueris, ut qui, quod promiserit, nullum malum te laedere in solvendo deficit, potest, nisi consenseris. uEqui plantas inserit, 15 de corde mala prodeunt, 4S transferens nil proficit, nihil invitum pateris; sic, qui mente conterit virtutes non intereunt, et promissum abiicit, nisi culpam commiseris. ut mater, quae peperit, et partum interficit. Dum sic uterque disputat Sera parsimonia soluto pacis osculo, so est in fundo loculi, ratio litem amputat sera poenitentia, definitivo calculo; cum clauduntur oculi, reum utrumque reputat, talis est ut vitia 2.S sed non pari periculo, fa tentis latrunculi, nam cordi causam imputat, SS cum instant stipendia occasionem oculo. timore patibuli,

390 391 PHI LIP THE CHANCELLOR THOMAS OF CELANO

quaerit male conscia Quantus tremor est futurus, mens fu gam latibuli. quando iudex est venturus, 5 cuncta stricte discussurus! Virgines introitum sero quaerunt fa tuae, Tuba mirum sparget sonum clauduntur post perditum per sepulchra regionum, equum· sero ianuae. coget omnes ante thronum. fes tines ad exitum, 3S Mors stupebit et natura, 10 praeveniri metue: cum reaurget creatura in inferno positum iudicanti responsura. tamquam oves pascuae tritum et commolitum Liber scriptus proferetur, mors pascet assidue. in quo totum continetur, unde mundus iudicetur. IS Quid ergo, miserrime, quid dices, quid fa des ? ludex ergo cum censebit, censetur, cum ultime quidquid latet apparebit: venerit illa dies, nil inultum remanebit. cum PlI$Chalis victimae +S Quid sum miser tunc dicturus, vulnera consp�cies; quem patronum rogaturus, 2.0 tunc inanes lacrimae, dum vix iustus sit securus ? tunc nihil proficies, passiones animae Rex tremendae maiestatis, foe tor, ignis, glades. SO qui salvandos salvas gratis, salva me, fons pietatis !

THOMAS OF CELANO Recordare, lesu pie, 2.S d. c. uss quod sum causa tuae viae ; 259 Dies irae, dies ilia ne me perdas illa die. IES irae, dies ilIa, Quaerens me sedisti lassus; D solvet saec1umin favilla, redemisti, crucem passus; teste David cum Sibylla. tantus labor non sit cassus.

392. 393 THOMAS OF CELANO ST. BONAVENTURA

Iuste iudex ultionis, Portemus in memoria 5 donum fac remissionis et poenas et opprobria ante diem rationis. Christi, coronam spineam, Ingemisco tanquam reus, crucem, Clavos et lanceam. culpa rubet vultus meus: 35 Et plagas sacratissimas, supplicanti parce, Deus. omni laude dignissimas, 10 Qui Mariam absolvisti acetum, fe l, arundinem, et latronem exaudisti, mortis amaritudinem. mihi quoque spem dedisti. Haec omnia nos satient Preces meae non sunt dignae, sed tu, bonus, fa c benigne, et dulciter inebrient, nos repleant virtutibus . 15 ne perenni cremer igne. et gloriosis fru ctibus. Inter oves locum praesta et ab haedia me sequestra Te crucifixum colimus statuens in parte dextra. 45 et toto corde poscimus, ut nos sanctorum coetibus Confutatis maledictis, flammia acribus addictis, coniungas in caelestibus. zo voca me cum benedictis. Laua, honor Christo vendito Oro supplex et acclinis, et sine causa prodito, cor contritum �uasi cinis: 50 passo mortem pro populo gere curam me! finis. . in aspero patibulo.

ST. BONAVENTURA 26I From the Laudismus de Sancta Cruce d. 1274 260 From the Office ofth e Holy Cross ECORDAREsanctae crucis, R qui perfectam vitam ducis, N passione Domini, delectare iugiter; I qua datur salus homini, sanctae crucis recordare, sit nostrum refrigerium et in ipsa meditare 5 et cordia desiderium. insatiabiliter. 4 39 395 ST. BONAVENTURA ST. BONAVENTURA Specialem fer amorem Stes in cruce Christo duce, et praecipuum honorem donee vivas in hac luce cruci salutiferae, moto procul taed,io, cum fe rvore medullarum non quiescas nee tepescas, 10 nisu virium tuanlm in hoc crescas et calescas yells hanc diligere. cordi. desiderio.

Ama crucem, mundi lucem, In praeclara cruce stude et habebi. Christum ducem et in ipsam te reclude per aeterna saecula; IS magna cum laetitia; +s crucecorpus circumcinge, Christo sis confixus cruci, hanc constringe, manu pinge ut tu valeas perduci consignando singula. secum ad caele8tia.

Cor in cruce, crux in corde Quaere crucem, .quaere clavos, sit, cum. corde sine 8Orde, 20 quaere manus, pedes cavos, SO quae tranquiUum fa ciat ; quaere fossam lateris; lingua crux efficiatur, ibi plaude, ibi gaude crucem promat et loquatur sine fr aude summa laude, et nunquam deficiat. quantumcunque poteris. Crux in corde, crux in ore :z.s quodam intimo sapore Istud pactum non sit fractum, SS det tibi dulcedinem, crux praecedat omnem actum, crux in membris dominetur ut succedant prospera ; et ubique situetur crux est optima medela, intra totum hominem. 30 contra zabulorum tc:la 60 Cor a cruce 80rbeatur valde salu tifera. et in illam rapiatur amoris ineendio, dissipata earnis tin mens sit tota crucifin 3S spiritali gaudio. 397 396 ST. THOMAS AQUINAS

Quod in cena Christus gessit, 7,5 ST. THOMAS AQUINAS faciendum hoc expressit d. 1274 in sui memoriam ; fl6fl Setjuencefo r Corpus Christi docti sacris institu tis panem, vinum in salutis UDA, Sion, salvatorem, consecramus h08tiam. 30 C lauda ducem et pastorem in hymnis et canticis: Dogma datur Christianis quantum potes, tantum aude, quod in camem transit panis quia maior omni laude, 5 et vinum in sanguinem: nec laudare sufficis. quod non capis, quod non vides animosa nrmat fides 35 praeter rerum ordinem. Laudis thema specialis panis vivus et vitalis Sub diversis speciebus, hodie proponitur, signis tantum et non rebus, quem in sacrae mensa cenae 10 latent res eximiae ; turbae fr atrum duodenae caro cibu8, sanguis potus, datum non ambigitur. manet tamen Christus totus sub utraque specie. Sit lau8 plena, sit sonora, A sumente non concisul, sit iucunda, sit deeora non confractus, non divisus, mentis iubilatio ; IS integer accipitur; 45 dies enim 8011emnis agitur, sumit unus, sumunt mille, in qua mensae prima recolitur quantum isti, tantum ille, huius institutio. nee sumptus consumitur.

In hac mensa novi regis Sumunt boni, sumunt mali, nOVum pascha novae legis 7,0 sorte tamen inaequali 50 phase vetus terminat; vitae vel interitus: vetustatem novitas, mors est malis, vita bonis ; umbram fu gat veritas, vide, paris sumptionis noctem lux eliminat. quam sit dispar exitus.

398 399 ST. THOMAS AQUINAS ST. THOMAS AQUINAS

Fracto demum sacramento SS ne vacilles, sed memento 263 Hy mn for respers (Corpus Chrish) tantum ease sub fr agmento qU8.l).tum toto tegitur: lingua, gloriosi . nulla rei fit ecissura, pANGE�corporIS myster Ium signi tantum fit frac tura, 60 sanguinisque pretiosi qua nec status nec statura quem in mundi pretium signati minuitur. fr uctus ventris generosi S rex effudit gentium. Ecce panis angelorum - bis datus, nobis natus fa ctus cibus viatorum, ex intacta virgine vere panis filiorulli, 6 S et in mundo conversatus non mittendus canibus: sparso verbi semine 10 in figuris praesignatur, sui moras incolatus cum Isaac immolatur, miro clausit ordine. agnus puchae deputatur, datur manna patribus. In supremae noctecenae recumbens cum fr atribus, Bone pastor, panis vere, observata lege plene IS Iesu, nostri miserere, cibis in legalibus tu nos puce, nos tuere, cibum turbae duodenae tu nos bona fac videre se dat suis manibus. in terra viventium: 7S Verbum caro panem verum tu qui cuncta scis et ,vales, verbo carnem efficit, ao qui nos pascia hic mortales, fitque san is Christi merum tu n

Tantum ergo sacramentum as veneremur cernui, et antiquum documentum

400 401 ST. THOMAS AQUINAS ST. THOMAS AQUINAS novo cedat ritui; o salutaris hostia, praestet fides supplementum quae caeli pandis ostium, sensuum defectui. bella premunt hostilia; da robur, fe r auxilium. 20 Genitori genitoque laus et iu bilatio, Uni trinoque Domino salus, honor, virtus quoque sit sempiterna gloria, sit et benedictio, qui vitam sine termino procedenti ab utroque 3S nobis donet in patria. compar sit laudatio.

265 Meditation on the Blessed Sacrament 364 Hy mn fo r Lauds (Corpus Christi) ORO devote, latens veritas, ERBUM supernum prodiens, V Nte qui sub his fo rmis vere latitas: nec patris linquens dexteram, tibi se cor meum totum subicit, ad opus suum exiens quia te contemplans totum deficit. venit ad vitae vesperam. Visus, gustus, tactus in te fallitur; 5 In mortem a discipulo S solus auditus tute creditur. suis tradendus aemulis sed credo quicquid dixit Dei filius; prius in vitae ferculo nihil veritatis verbo verius. se tradidit discipulis.

Quibus sub bina specie In cruce latebat sola deitas; 10 carnem dedit et sanguinem, 10 sed hic latet simul et humanitas. ut duplicia sub$tantiae ambo tamen credens atque confitens totum cibaret hominem. peto quod petivit latro poenitens.

Se nascens dedit socium, Plagas, sicut Thomas, non intueor; convescens in edulium, meum tamen Deum te confiteor. se moriens in pretium, IS fac me tibi semper magis credere, I S se regnans dat in praemium. in te spem habere, te diligere.

402 403 ST. THOMAS AQUINAS JOHN OF HOW DEN

o memoriale mortis Domini, Proles David, parens eximia, panis veram vitam praeatans h.Pmini, plectrum plices in laude"propria praesta meae menti de te vivere, laudis tuae docens magnalia, 15 et te illi semper dulce sapere. zo quibus caeli resultant atria. Pie pelicane, leau Domine, Salutata caeleati nuntio, me immundum"munda tuo sanguine, gravidaris divino radio; cuius una stilla salvum fa cere sed, cum alvus grandescit !ilio, totum mundum posset omni scelere. laurearis vernanti lilio. zo lesu, quem velatum nunc aspicio, Z5 Quae conceptu sola non laberis, quando !iet illud quod tam cupio, partu poena nulla deprimeris, ut te revelata cernens fac ie vim naturae, virgo, transgrederis visu aim beatus tuae gloriae ? natum gignens vi casti foed eris. Amen. Natum ligas, mater, fu niculo, 25 JOHN OF HOWDEN qui se sinit vinciri vinculo ; d. I275 et praesepis reponis c!anculo 266 From his Philome1l4 angularem petram in angulo.

vetbum, ens in principio, Caeli sola regyras circulum, VE.caro factum pudoris gremio, sole novo serenas saeculum; Afac , quod fragret praesens laudatio pectus regi donas in pabulum et placeris parvo praeconio. lacte fo vens recentem Hosculum.

Et tu, stella maria eximia, 5 Princeps pacis thronum ex ebore mater patris et nati !ilia, sibi fa cit de tuo pectore ; laude, precor, reple praecordia, unicornis domata robore 3S cum sis laudis mira materia. pium placas amoris pignore.

Virgo, David orta progenie, Uber uber in lactis pabulo dola linguam hanc imperitiae 10 lac propinat lactanti flosculo, in sonantis lyram placentiae, quem cum, mater, honoras osculo, et iam psaIlas manu munditiae. plus Horescis quam Hos diluculo. 0 4 4 40� JOHN OF HOWDEN JOHN OF HOW DEN Lacte manans uber virgineum praeluminosa facie imbrem fioridat temporaneum; me luminosumfa ciens, et fiossugens liquorem lacteum et noctembanc excutiens,

in nitorem se transfert niveum. ducas ad portum patriae. Amen. Succus fovens fioremdulcedinis succos vincit amaritudinis; +S mammam lambensaIlator luminis z68 The end of his Quintjuaginta Cantica noctemnecat nostrae caliginis. Po x fidelillflt oralltillflt tt indlluntillflt Christllflt 1116 figu ra Iostph, (t ttrlllinatllr 1i6(r 267 From the Quindecim Gaudia UDIS exiguae nunc munus,accepta, IRGO, vincens vernantia Cet canticolaudis oblatae placeris, Vcamis pudore lilia, qui tua gratia languenti mederis, materno laeta gaudio, et vota rectificascordis inepta. da tua loqui gaudia Dantete, Domine, vindicta quiescet, linguae, quam ligant tristia ensis in vomerem te fiante transibit; 5 prae doloris supplicio; 5 vitate perdita reperto redibit, omni digna praeconio, tequevernante gratiarefiorescet. si �o stillicidio perfundasiam praecordia, Ioseph inclusum carcere conspexisti, labia cuius veritas edocebat, 10 laetus hoc refrigerio 10 opera cuius omnia disponebat te canam cum tripudio, spiritus sapientiae quem dedisti. de te sumens solatia .•.• Virgo, vena dementiae, Deducis adlumen tellure demersum; munus exilis hostiae, levatum e pulvere sceptra decorant, et suppliceshominum coetusadorant 15 quodprompsit cor insipiens, 15 turbido carceris squalore conspersum.

placata sumas hodie, ) tuae perennisgratiae Quantacoruscas gratia lenitatis, participemme. fadens. et quam pietateredundas, o stellapolum ambiens, qui superborummiranda ut cervicesobtunda s. humiles alis ubere levitatis. navigantesreficiens, :to :to

406 407 JOHN OF HOWDEN JOHN OF HOWDEN

Fac tui verbi, nomine, nos sequaces, passus iacturam vulneris; nasque respicias de sede cae1orum; virgae fr uctus virgineae 10 unias nos collegio parvu!orum, Iatet in fu ndo fo veae, ut mistici simus secreti capaces, rex squalet umbra carceris.

Quod a. prudentum cordibus elongatur, 25 o qui nos sanas vulnere, et pa.rvulorum sensibus innotesci,t, te sub amoris Iatere quorum humilitas ut stella splendescit, mortis monstrat dilectio IS et innocentiae lucerna Iauda.tur. cor pelicani gerere, immo te plus diligere Nobis horrendum mitiga mundi mare, probrosa probat passio. 0 et duc ad portum patriae praeminentem; 3 nonne spinae rotatio, victimam effice nos tibi placentem, sceptralis et illusio, 20 cor tibi nostrum dedicans in altare. ipsumque genuflectere, fu rum associatio, Teres in cantico iam terra resultet, fe l, sputum et illusio tibi cae10rum agmina modulentur; plus Bunt quam morti cedere ? et ut novella cantica cumulentur, 3S in Iaude nunc spiritus omnis exultet. Defle, turtur, exequias 2S Amen. sponsi, necnon angustias, singulare supplicium; 269 From the Cy thara, on the Passion of spinae morsuras varias, Christ dirae crucis angarias, angens sceptri ludibrium, JO vitae, lux superis, arundinis convicium, �ERintus et extra scriberis et risus illudentium, pennae sculptura fe rreae ; in te profunde sentias; rubet membrana litteris, necis maternae gladium, dum lambit rorem Iateri. 5 per tuae mentismedium 35 limatae mucro Ianceae; compatiens traiicias. Hos marcet carnis niveae, spineto gentis apineae,

408 409 JOHN OF HOWDEN JOHN OF HOWDEN

tu salus repentina, 5 370 From the Quinquagi1lla Salutationes salvificans piscina, E, stella maris, tu summitas cedrina, Nvirgo singularis, tabula cipressina, vernans lilio; viriditas laurina, quae cum salutaris, victoria palmina, 10 tu panis officina, veri gravidaris S solis radio, laetificans resina, pectus nunc praeconio tu nux amigdalina, reple, quae cum replebaris tu solida carina, dudum Dei filio, tu stella matutina, IS tactus inexperta maris, 10 simplicitas agnina, nos replesti gaudio. tu frameae vagina, stabilitas petrina, Ave, gignens fiorem, lux fulgens berillina,

cuius ad odorem visio IlIlphirina, :to vita redditur; scin tina iacinctina, nesciens marcorem, IS fe nestra cristallina, profers praeter morem, serenitas prasina, quo prosternitur tu rosa sine spina, qui nos hic persequitur, tu sedes eburnina, :ts et adducit nunc horrorem, puritas turturina, nunc palpans alloquitur; :to iuventus aquilina, quem cum cernis, per terrorem facies columbina, territus elabitur. qua rabies lupina, qua turbida rapina, 30 27I From the Yiola merguntur in sentina. A�I�, !aua �vina, vlrgmea regma, Mvitis propinas vina, !anguenti medicina,

410 41 1 JOHN OF HOWDEN JOHN PECHAM 272 The Last Supper d. 1292

facit, 0 princeps unice, 273 The first part of his Philomena lY!0Rte cum tuis coenarecoelice, HILOMENA, praevia temporis amoeni, largiturum eis magnifice Pquae recessumnuntias imbris atque caeni, corpus sacrumin panis apice. dum demulceaanimos tuo cantu leni, Amor, sciens pro fructu veteri avis prudentissima, ad me, quaeso, veni. nos sub mortis tributo fieri, 5 Veni, veni, mittam te, quo non possumire, vir�inantis te fructum uteri ut amicum valeascantu delinire, 5 panem donat, ut vivant posteri. tollens eius taedia vocedulcis lyrae, quem, heu, modonequeo verbis convenire. Amor fructum fallentisarboris fructu fallit pudici pectoris; 10 Ergo, pia, suppleas meum imperfectum pomum purum et instareOOns salutandodulciter unicum dilectum 10 pomum premit nocivinemoris. eique den unties,qualiter affectum sit cor meum iugiter eius ad prospectum. Amor, leau,sic te mirificat, quod tuorum pedesmundilicat Quodsi quaerat aliquis,quare te elegi meum esse nuntium, sciat, quia legi tua manus, et exemplificat IS de te quaedampropria, quaedivinae legi nobis viam quae nos iustificat. coaptatamystice placent summo regi. IS Amor, pius et potens vincere, Igitur, carissime,audi nunc attente, tunc iubebat te tuis dicere: nam si cantum volucris huius servesmente, 'hocvobiscum pascha comedere eius imitatiospiritu docente opto, priusquam fungarfu nere.' 20 te caeleatemmusicum faciet repente. 20 Amor iubet, et dicis dulcius: De hac ayelegitur, quod,cum deprehendit 'ex hac vite non bi},amamplius, mortem sibi proximam, arOOremascendi t donec bibam vobiscum p1enius. summoque diluculosursum rostrumtendit regno patris atque sublimius.' diversisquecantibus totamse impendit. +1 �I2 3 JOHN PECHAM JOHN PECHAM Cantilenis dulcibus praevenit auroram, Z5 Mane vel diluculum hominis eststatus, sed cum dies rutilat circa primam horam, in quo mirabiliter Adam est creatus; elevatur altius vocem in sonoram, hora prima,quando estChristus incarnatus; 55 in cantandonesciens pausamsive moram. tertiamdie spatium eius incolatus; Circa vero tertiam quasi modum nescit, quia semper gaudium cordia eius crescit, . 0 Sextam, cum a perfidisvoluit ligari, fere guttur rumpitur,sic vox inva1escit, 3 fiagellari, conspui, dire cruciari, et quo cantat amplius, et plus inardescit. a Iudaeis perfidis nequiter tractari, crucifigidenique, clavis terebrari. 60 Et cum in meridie sol est in fervore, tunc disrumpit visceranimio clamore, Nonam die, cum moritur, quando consummatus Dei, oei clamitat illa suo more 3S cursus estcertaminis, quando superatus sicque sensimdeficit cantus prae labore. est omnino zabulus et hinc exturbatus; Sic quassatisorganis huius philomenae, vesperam, cum Christus est sepulturae datus. rostro tantum palpitansfit exsanguis paene, sed ad nonam veniens moritur iam plene, 274 Hy mll011 the Trillity cum totiuscorporis disrumpuntur venae. 40 Ecce, dilectissime,breviter audisti N maiestatissolio factum huius volucris, sed, meministi, Itres sedent in triclinio, diximus iam primitus, quia sicantus isti nam non est consolatio mystice conveniunt legi Iesu Christi. perfecta solitario.

Restat, ut intellegasesse philomenam 5 Aeternae mentis oculo 5 animam virtutibus et amoreplenam, 4 dum pater in se fiectitur, quae, dum mente cogitat patriam amoenam, in lucis suae speculo satis favorabilem texit cantilenam. imago par exprimitur. Ad augmentum etenimsuae I\&nctaespei Imaginis consortium quaedam dies mystica demonstratur ei, 50 nativus praebetexitus, 10 porro beneficia,quae de manu Dei consorsque spirant gaudium homo consecutus est, horae sunt diei. ingenitus et genitus.

414 415 JOHN PECHAM Hoc gaudium est spiritus, quo patri natus iungitur, ANONYMOUS et unum bonum funditus 13th cent. MS. in tribus concluditur. IS 276 Sp ring his ER1S imperia In tribus est aimplicitas, Vrenascuadntur omnia, quosnon distinguitqualitas, amoria prooemia nee obstattribus unitas, corda premunt saucia quam ampliat immensitas. zo querula melodia 5 Per solam vim originis gratia praevia, communio fitnuminis corda marcentia nativi ductu germinis media. votivique spiraminis. vitae vematHos Ingenito et genito zs intra nos. 10 cum spirituparaclito Suspirat luscinia, honoris simpli debito nostra sibi conscia psallamuacorde de(iito. impetrent suspiria, quod sequatur venia; ANONYMOUS dirige, vitae via, 13th cent . IS 275 Easier Song gratia praevia RONDENTIBUS florentibusailvis sentibus, viae dispendia F congaudet philomena voceplena gravia. praecinentibuspopulis praesentibu8; vitae vemat Hos signa sunt amoena,mortis paschaeperit poena, intra nos. surgen. die tertia confregit fortisinfer •. 5 ANONYMOUS eia surge, lauda, nam alauda, 13th cent. merula, monedula, cuncta volucria 277 Exhortatio ad poenitelltiam saecula futuracanunt aurea: cor �u� re ertere, fulgida,fr uctifera consonent omnia, condlbonls � 'Alleluya' . 10 N mlserae FlfJf'tI •... homo, cur spemisvivere ?

416 417 ANONYMOUS ANONYMOUS

cur dedicas te vitiis, ergo vide, ne dormias, 35 cur indulges malitiis, 5 sed vigilans aperias cur excessus non corrigis Domino, cum pulsaverit; nec gressus tuos dirigis beatus, quem invenerit in semitis iustitiae, vigilantem, cum venerit. sed contra te quotidie iram Dei exasperas ? 10 in te succidi metue radices DCUS fa tuae, ANONYMOUS cum fr uctus null08 affi:ras. 13th cent.

o conditio misera, 278 Cum animadverterem 1 considera, quam aspera 5 UM animadverterem, sit haec vita, mors altera C venerando Venerem quae sic immutat statum ! me lavare laterem, cur non purgas reatum sensi, quod succumberem, sine mora, nisi culpam veterem 5 cum: sit hora :10 cum animadverterem. tibi mortis incognita, et invita caritas, Cum animadvertero, quae non proficit, quae, quanta, quot egero, prorsus aret et deficit recte flere potero, nee e1ficit :15 nisi declinavero, 10 beatum. nisi me de cetero Si vocatus ad nuptias, cum animadvertero. advenias sine veste nuptiali, Cum animadverteris, a curia regali in quibus deliqueris, expelleris, boni nihil operis, IS et obviam si veneris nihil, inquam, reperis, sponso Iampade vacua, ergo nisi falleris, es quasi virgo fatua. cum animadverteris.

•pS 419 ANONYMOUS ANONYMOUS

Cum animadvertere non potuit, IS te potes in scelere, zo quem puella domuit; vertere, revertere, iugo cesait Veneris dum potes, resurgere, vir, qui maior .uperis mentis homo liberae, coelum tulit humeris cum animadvertere. Atlante fa tigato.

Cum animadver.titur, zs Caco tristis halitus dum in came vivitur, et flammarum vomitus quid a nobis agitur, vel fuga Nesso duplici nihil si quis igitur non profuit, ratione regitur, Geryon Hesperiu8 lS cum animadvertitur. ianitorque Stygiu8 uterque fo rma triplici ANONYMOUS non terruit, 13th cent. quem captivum tenuit ll 0 279 Pugna contra /i'enerem pUe a risu simplici. 3 LIM sudor Herculis Iugo cessit tenero, O monstra late conterens, somno qui letifero pestes orbis auferens horti custodem divitis claris longe titulis implicuit, enituit, S frontis Acheloiae 3S sed tandem defloruit cornu dedit copiae, fa ma prius ce1ebris apro, leone domitia caecis clausa tenebris enituit, Ioles illecebris Thraces equos imbuit Alcide captivato. 10 cruenti caede h08pitis.

Hydra damno capitum Anthei Libyci fa cta locupletior, luctam 8ustinuit, omni peste saevior casus 80phistici r.eddere 8011icitum fr audes cohibuit,

4Z0 4Z1 ANONYMOUS ANONYMOUS cadere dum vetuit Dulces nodosVeneris qui sic explicuit 45 et carceris 75 sedluctae nodososnexus, blandiseras resero, vincitur et vincitur, de cetero dum labitur ad alia magna Iovis soboles dum traducor studia. �o ad Iolesamplexu s. 50 o Lycori, valeas et voveas Tantis fioruerat quodvovi, laborum titulis, ab amore spiritum quem blandis carcerat sollicitum 8 puella vinculis, removi. 5 et dum lambit osculis, SS Amor famae meritum nectar hll'iclabellulis defiorat, venerium propinat; amans tempus perditum vir solutus otiis non plorat, veneriis 60 temere laborum memoriam seddiffiuere et gloriam inclinat. sub Venere Sed Alcide fortior laborat. aggredior pugnam contra.Venerem, 6 ut superem. 5 ANONYMOUS hanc, fugio, 13th cent. in hoc enirilproelio 280 Transit Hebraeus libere fugiendo fortius TO carens et latere et melius transit Ht brattu li6trt, pugnatur, 70 Enovo novus charactere; sicqueVenus vincitur, in sicco mente munda dum fugitur, transit Hebraeus libere fugatur. baptismi mundusunda. 5

4ZZ 4Z3 ANONYMOUS ANONYMOUS

Servus liberab opere Ut cum Christo resurgere, trllllsit Ht6rlltlU li/;t,." trllllsit Ht6rllt*s li/;"." culpae recluso carcere; praestet ad sedem dexterae ; in sicco mente munda 10 in sicco mente munda transit Hebraeus libere transit Hebraeus libere baptiami mundua unda. baptistni mundus unda.

Mare dum videt cedere, trllllSit Ht6rllt*s li/;trt, ANONYMOUS mergens sequentes temere ; IS 13th cent. in sicco mente munda 28I Song on the Power ofMo ney transit Hebraeus libere baptismi mundus unda. UI seminant in locum Q. per dandi fr equens mutuum, Agnus occisus vespere, reddituum Irllllsit Ht6rllt*s li6"." gaudebunt de manipulis. culpae solvit ab onere ; nummus nunquam examinat, 5 in sicco mente munda quos ordinat, transit Hebraeus libere non enim servit numini, baptismi mundus unda. sed homini, Ioaeph cisterna claudere, :&5 nummus c1audit et aperit, trtlllsil Ht 6rllt*l li6"t, et quod non seminaverit 10 Christum nequit mora premere ; metitin agro Domini. in sicco mente munda Beati, qui esuriunt transit Hebraeus libere et arcessito Simone baptismi mundus unda. JO per mammone Ergo sepulto acelere, quaestum, praebendas rapiunt. IS It'tlllsit Ht6ru*s li6"." qui dat, est potens omnium Christum sequamur opere ; per medium, in eicco mente munda et quia mundus eligit, transit Hebraeus libere 35 qui porrigit, baptismi muridus unda. cur exc1amare dubitem-

4:&4 4:&5 ANONYMOUS ANONYMOUS

super plenum et divitem ad inferni gemitus, :1.5 beatus, qui ,intelligit. ubi locus fientium, ubi stridor dentium, ubi poena gehennali ANONYMOUS affiiguntur omnes mali; (3th Ct'nt , in die novissimo, 30 282 Beati mundo corde in die gravissimo, ONUM est confidere quando iudex venerit, B in dominorum Domino, ut trituret aream bonum est spem ponere et exstirpet vineam, in spei nostrae termino. quae fr uctum non fe cerit, 35 sic granum a palea qui de regum potentia, 5 non de Dei dementia separabit, congregabit spem concipis, triticum in horrea. te decipis et excipis o beati mundo corde, ab aula summi principis. 10 quos peccati tersa sorde quid in opum aggere vitium non irtquinat, exaggeras peccatum ? scelus non examinat ; in Deo cogitatum nec arguunt peccata, tuum iacta, qui Domini mandata custodiunt et sitiunt; 45 prius acta 15 studeas corrigere, beati, qui esuriunt in labore manuum et confidunt in Domino, et sudore vultuum nec cogitant de crastino. pane tuo vescere. beati, qui non implicant se curis temporalibus, 50 Camis ab ergastulo :1.0 qui talentum multiplicant liber eat spiritus, et verbum Dei praedicant ne peccati vinculo omissis secularibus. vinciatur et trahatur

426 4:1.7 ANONYMOUS

et amavi virginem ANONYMOUS Philistinarum ; 13th cent. fa vum mihi reddidit z83 The Lament ofSamson rex bestiarum, 30 iunxi caudas vulpium A SON, du ortissime, � � � plus quam trecentarum, vIctor potent1SS1me, S dissipavi palmites quid fa cia in carcere, tot vinearum . o victor omnium ? et combussi segetea 35 quis te quivit vincere 5 agricolarum. vel per IOmnium ? victua ea, 0 victor Mille rupi vincula, hostium, propter te, iuvencula, captus ea, 0 captor fe ci tot miracula, omnium, 10 post in solitudine o victor omnium, gravi fo rtitudine captus ea. magna multitudine

Samaon, dux mirabilia, constipati veniunt, modo miserabilia, capere me cupiunt, 5 quid fa cis in angulo 15 pauci vix effugiunt. 4 taetri carceris ? circumdor ab hostibus te dedit ergastulo et armis et fustibus, frau s mulieri8; instant totis viribus, avulsis oculis solus ego nisibus praevalebam millibus. 0 caecus ea, so 5 iam tonsis crinibus calvus ea, Mille viros mortibus sed si recreveririt, in proelio salvus ea. meis dedi manibus et gladio, Sponsa mihi placuit S5 mille viros mortibus 55 alienarum mandibula

4:&8 4:&9 ANONYMOUS ANONYMOUS

tuis dedi morsibus, utrum divo nu mine 85 aseliula. praevales an carmine ?

Vach tibi PhiIistiim Si nerveis fu stibus sub tributis Nephtalim, 60 vinciar aut restibus cui sic aliophyli circumplexis crinibus reputantur nihiIi, cum linteo, optimates Ismael par era mortalibus, servierunt Israel. sic aio.

Urbem vallaverant, 65 Quidquid egit perfida, me quasi vicerant, temptat arte callida, fidenter, sed rumpuntur laquei 9S nocte diluculo quasi funes stuppei. surrexi clanculo fe minae ter restiti, silenter. 70 tandem victus exstiti; Post amavi Dalidam, qui vincebam omnia, virginem pulcherrimam, victus sum a fe mina. 100 corpore iuvenculam, Proh dolor, proh dolor, fraudibus vulpeculam. detegor miraculo: cum Iibaret poculum, 75 prope rasis crinibus porrigebat osculum rasorio, serviens ad oculum, par era mortalibus 105 seducebat populum. calvitio.

Dlllida dixit: Voluptatis praemio Dic mihi, carissime, meretricis gremio victorum fo rtissime, 80 iam privatim dormio; ubi polies viribus ilia mordax vipera, no prae cunctis mortalibus ? agna prius tenera, ubi vires corporis, furtim rapit fo rfices ubi robur pectoris ? et c1amabat principes: 31 430 4 ANONYMOUS ANONYMOUS

Philistim, PhiJistim, Dies fe stus aderat surgite, 115 et senatus sederat ; clipeos et laneeas more dicunt sollto : arripite, nobis ludos fa cito, i et e, a et 0, plaude. 1+5 hostem victum teneo. Ludens ludebam, lugebam lugens, Idumaei, Gebusei no columnam arripui, veniunt, totam domum subrui ; Gergesaei, Pheresei fe re tria milla 150 capiunt, observabant atria. Philistei verberant. pro tall victoria Samson sit in gloria. Orbaverunt lumine IZ5 conaecratum numine; tanto perit fu lmine, ANONYMOUS qui se credit fe minae. 13th cent. 384 Vanitas vanitatum Nolunt mihi nolunt mihi parcere, 130 CUR mundus militat sub vana gloria, crucior, vincior, cuius prosperitas est transitoria ? morior in carcere. tam cito labitur eius potentia, quam vasa figuJi, quae sunt fr agilia.

Perfero ludibria, Plus fides litteris scriptis in glacie 5 risus et opprobria; quam mundi fr agills vanae fa llaciae ; 1 sed, si crines creverint, 35 fa llax in praemiis, virtutis specie, reddam, quidquid fecerint. qui nunquam habuit tempus fiduciae.

Quando fe ata veniunt, Credendum magis est viris fallacibus, ludere me fac iunt; quam mundi miseris prosperitatibus, 10 erines creverunt, fa lsis insaniis et vanitatibus vires venerunt. 140 fa lsisque studiis et voluptatibus. +3Z +33 ANONYMOUS Quam breve fe stum est haec mundi gloria ! ut umbra hominis sic eius gaudia, ANONYMOUS 13th quae semper subtrahunt aeterna praemia, IS cent. et ducunt hominem ad dura devia. 285 Stabat mater

o esca vermium ! 0 massa pulveris ! ABAT mater dolorosa Tiuxta crucem lacrimosa, o ros, 0 vanitas, cur sic extolIeris ? S ignorans penitus, utrum eras vixeris, dum pendebat filius; fac bonum omnibus, quamdiu poteris. 2.0 cuius animam gementem contristantem et dolentem 5 Haec carnis gloria, quae tanti penditur, pertransivit gladius. sacris in litteris flos fe ni dicitur; ut leve folium quodvento rapitur, o quam tristis et affiicta sic vita hominis luci subtrahitur. fu it illa benedicta mater unigeniti! Nil tuum dixeris quod potes perdere, 2.5 quae maerebat et dolebat, 10 quod mundus tribuit intendit rapere : superna cogita, cor sit in aethere, et tremebat, cum videbat nati poenas incliti. fe lix qui potu it mundum contemnere !

Die, ubi Salomon, olim tam nobilis, Quis est homo qui non fleret vel ubi Samson est, dux invincibilis, 30 matrem Christi si videret vel pulc�er Absalon, vultu mirabilia, in tanto supplicio ? IS vel dulcis Ionathas, multum amabilis ? quis non posset contristari, piam matrem contemplari Quo Caesar abiit, celsus imperio, dolentem cum filio ? vel Dives splendidus, totus in prandio? die, ubi Tullius, darus eloquio, 35 vel Aristoteles, summU8 ingenio ? Pro peccatis suae gentis lesum vidit in tormentis, 2.0 Tot dari proceres, tot rerum spatia, et flagellis subditum, tot ora praesulum, tot regna fo rtia, vidit suum dulcem natum tot mundi principes, tanta potentia, morientem, desolatum, in ictu oculi dauduntur omnia. 40 cum emisit spiritum.

434 435 ANONYMOUS ANONYMOUS Fac me cruce custodiri, 55 Eia, mater, fo ns amoris, :&5 me sentire vim doloris morte Christi praemuniri, fa c, ut tecum lugeam ; confoveri gratia; fa c ut ardeat cor meum quando cor.pus morietur, in amando Christum Deum, fa c ut animae donetur 60 ut sibi complaceam. 30 paradisi gloria.

Sancta mater, illud agas, crucifixi fige plagas ANONYMOUS cordi mea valide ; c. 1300 tui nati vulnerati, 286 Why there is a Weather-cock 011 the tarn dignati pro me pati, 35 Church Tower poenas mecum divide. ULTI sunt presbyteri qui ignorant, quare Fac me vere tecum fiere, super domum Domini gallus solet stare; crucifixo condolere, Mquod propono breviter vobis propalare. donec ego vixero. si vultis benevolas aures mihi dare. iuxta crucem tecum stare, te libenter 80ciare Gallus c:st mirabilis Dei creatur(l, 5 in planctu desidero. et sic bonus presbyter eius fit figura, Virgo virginum praeclara, qui praeest ecclesiae animarum cura, mihi iam non sis amara ; stans pro suis subditis contranocitura. fac me tecum planaere, 45 fa c, ut portem Christi mortem, Supra crucem positu's gallus contra ventum passionis eius sortem caput diligentius erigit extentum; 10 et plagas recolere. sic pleba nus, ubi scit praedonis adventum, iUise obiiciat pro grege bid entum. Fac me plagis vulnerari cruce hac inebriari 50 ob amorem filii; Videmus, quod piger est gallus aliquando inBammatus et accensus sive levis nimium contra ventum stando; 15 per te, virgo, sim defensus sic multi presbyteri quasi dormitando locum dant diabolo, praedoni nefando. in die iudicii. 7 +36 43 ANONYMOUS ANONYMOUS 5 Gallus regit plurimam turbam gallinarum, Gallus suas fe minas solet verberare � et sollicitudinem magnam habet harum; has, quas cum extraneo novit ambuiare ; sic plebanus, capiens curam animarum, sic sacerdos subditos debet castigare, contra legem Domini qui solent peccare. doceat et fa ciat quod sit Deo carum. �o

Gallus grapum colligens convocat uxores Basiliscus nascitur ovis de gallorum; 50 et illud distribuit ante cariores ; sic crescit diabolus ex presbyterorum tales discat presbyter pietatis mores, magna negligentia, qui de subditorum dando suis subditis scripturarum flores . non curant sceleribus nee de spe caelorum.

Gallus tempus praecinens horae nocturnalis Pullos solet ducere gallus mutilatus primitus a propriis se castigat alis; et a mulieribus per hoc fit amatus ; 55 castigando primum se pastor fiat talis, sic pro caeli gloria presbyter castratus tunc dicendo subvenit subditorum malis. Deo et hominibus per hoc erit gratus.

Quasi rex in capite gallus coronatur, Gallus nunquam negligit tempus vespertinum, in pede caIcaribus ut miles armatur, 30 tunc cum suis subditis volat ad supinum, quanto plus fit senior pennis deauratur, ut in nocte media tempus matutinum in nocte dum concinit, lea conturbatur; servis Dei praecinat ad opus divinum; 60

Sic pastor, qui bene scit populo praeesse, Sic et bonus presbyter, respuens terrena, pigros cum calcaribus monet indefesse, ducat suos subditos ex inferni poena, confortando debiles verbi Dei messe, 35 praebens iter caelicum caeli per amoena post laborem aureus ut rex debet esse. ut, cum Christus venerit, turba sit serena.

Solet lea tremere de galli can ore, Haec nobis sufficiant de gallo notata et fu git diabolus solito de more et in audientium corde sint locata gallus cum cantaverit, sed magis ab ore tenaci memoria, quasi nux muscata albi galli: reor hoc in figura fore. plus reddit aromata, bene masticata.

Castitas albedine solet figurari, Imitator galli sis, sapiens plebane, et plebani maxi me solent honorari vivendo sollicite, consurgendo mane ; illi qui luxuria nolunt inquinari ; lege, stude, praedica, horas tuas cane, ab his credo citius daemones fu gari. et sic in. caelestibus corde, mente maI\e.

�38 �39 ANONYMOUS

Nostra nobis redditur ANONYMOUS patria, after 1300 in qua benevivitur. 287 Ave, verum corpus eia, eia, etc. 15

E. verum corpus natum ex Maria virgine, Devitemus igitur Nvere passum, immolatum vitia in cruce pro homine; per quae virtus moritur. cuius latus perforatum eia, eia, etc. vero Huxit sanguine, esto nobis praegustatum Sua spargat castitas :to mortis in examine. lilia : o dulcis ! 0 pie ! peperit virginitas. o fili Mariae ! 10 eia, eia, etc.

ANONYMOUS c. 1300 288 New rear's Day

UTA canit Michael ANONYMOUS gaudia. natusT est rex Israel. c. 1300 eia, eia, 289 The Assumption anni novi S nova novi ANTET omnis creatura: gaudia. C sua refert nobis iura, sua refert nobis iura In excelsis canitur virginia assumptio. gIoria, 0, 0 5 terris pax indicitur. 10 Domino eia, eia, etc. concinat haec contio.

#0 441 ANONYMOUS Cantet omnis creatura: RICHARD ROLLE OF HAM POLE sua refert nobis iura. Hec dulcis dileetio mentem obumbravit; gerens iam indicio, hanc,urena, amavit. I') cibi potusque mensura 10 iuvenem ingenue amor alligavit sit in hocsolle mnio. et astantemstrenue sibi separavit. 0, 0, etc. Puella pulcerrima prostravitludentem. Christo regi demus tura: fronsque serenissima facithunc languentem; sua refert nobis iura. crines auro similes carpunt conquerentem; 15 pio corde, mente.pura, 15 gene preamabiles solantur e,edentem; puro desiderio. Erecta supercilia fulgent fiorisfiorum ; 0, 0, etc. ut rosarubent labia ; osvalde decorum; Dedit suum ius Natura: preclari sunt oculi, perpleniamor um; sua refert nobis iura. hiis gaudent iuvenculi, a loris dolorum. zo rerum factorfit fa ctura zo Color colli cohibet me illam amare. virginis in gremio. amor intus exhibet secum habitare. 0, 0, etc. huius una visio me possetsanare, dulcis delectacio semper saciare.

RICHARD ROLLE OF HAM POLE Splendet eius species supra modumrer um; zs d. 1349 tamfo rmosa facies non estmulierum. 290 Callticum Amoris de Beala Pirgille hee devincit lilium, quamquam sit sincerum; ELO tui langueo. virgo speciosa. singulare solium amor habet verum. sistensin suspirio mens est amorosa: Nive estcandidior, mira margarita, diuZ daredistulit, diva generosa, sole ac lucidior, pulcra polimita, 30 quodcordis concupiit musanon exosa. claraut earbunculus nitide nutrita: hine geroriuvenculus in languente vita. Salve, salusmiseri mei et medela. arcet amor operi, cuius tenenrtela; 5 Longitudo laterum, predecens statura, pectus palma percutit; clamocum cautela: manus, pectus, brachium, generISlunctura : predico precellere quodeoncedunt iura; 5 dilectame diripit, privans parentela. nam nescitur vivere talis creatura. 3 44:1. 443 RICHARD ROLLE OF HAM POLE RICHARD ROLLE OE HAM POLE

Tam decoram fe minam numquam fe cit Deus. Vento eatvelocior virtus virginalis; hanc dat amantissimam canor iubileus ; sedenti similior requiea regalis; expugno perfidiam. dum errat Hebreus pulcra placens puero nulla vivit talis: conquirens clemenciam, hec est amor meus. 40 apte hanc amavero, que carebat malis.

Luce extat pulcrior fulgida stellarum, Preclara progenies iure generantis rosa rubicundior, decus puellarum: meDis est' milleaies dulcior stillantis; fe lix fes tum fu erit, non fo rum ferarum, cinamomo redolet du1cedo dUfantis: ista que habuerit captum sibi carum. balsamuin hec baiulet melos et manantis.

Miserere misero, virgo quam amavi : 45 Felicem fr agranciam possidet puella, cernere desidero; leviter portavi. aromatis instanciam, ora super mella ; aufers quod hec offerunt: multas refutavi ; fugat 60s fa ntasmata subsistentis sella : 75 quam"is dulces disserunt, me tibi servavi. rimans et almiphona, non linquas novella.

Tantam pulcritudinem presto sum placare, Nova nitor nectare auferens obscena, mellisque dulcedinem vel guttam gustare; 50 ut queat consurgere clara cantilena; dignare, dulcissima, quod dilexi dare : quam, dulcis, non deseras, dum audis amena; est quo ardet anima amenum amare. sed amantem arceas amoris habena. 80

En rigore wlneror stringentis amoris Tibi, cara, unticum emitto mansuetus: et in plaga penetror dulcore decoris: melos mulcet musicum: terror eat deletus. digiti sun t graciles candentis coloris; ss concino quod carmine remanerem letus lucidi, laudabiles nasus, mentum, auris. pro tua dulcedine, qua fruor concretus.

Claret carnis castitas: fe rvens Sos fundaris. Ex splendente specie so1amen suspexi : 85 nectat nos nobiliw; amatrix, amaris. non neges diligere, nam ego dilexi. nivea nigredinem digne detestaris, sufficit quod sedeam, cemens quo surrexi, habens altitildinem summam singularis. 60 et amatam habeam in quam cor innexi. lam laboro languidus: assis medicina ; Candet sine macula Sos fec unditatis; ex firmaque fe rvidus regnantis cortina fe rvet hinc ut fa cula canor caritatis. carbo cordis caluit, virgo et regina, iubilus eat iuvenum, ros atque renatis, quo vernare valuit caro columbina. vis et virtus virginum, concors castitatis. RICHARD ROLLE OF HAM POLE RICHARD ROLLE OF HAM POLE

Lancea letificat que mentem ttansfixit; Letum carmen concino, pondus portans spei, amantem amplificat: sic dilectrix dicit. et amore langueo resplendentis rei. celo est serenior inquisita mei ; ludam cum hac leviter ut fides se fixit; 95 nam sonans suaviter cithara revixit. omnibus amancior, sum electus ei.

Pulcritudo perforat claustrum cordis mei Non abit quod oH'ero ab amantis ara ; 1�5 et amantem roborat gemma speciei ; nam sic sanum suH'ero in camena clara: nichiI nunc iocundius restat requiei ympnum yperIiricum, virgo, michi para, quam si carmen canimus cantus iubiIei. 100 et in hoc te concrepem, super cunctas cara.

Eminente langueo lucentis decore Odas habet organum admixtas amori, et pene deficio: sic artor amore ; suave psalterium concentus canori. 130 mors michi medebitur. levans a languore, signum est dulcissonum deducens decori, nec fe rvor fr ustrabitur fe Iix ab honore. melos et mirificum, in quo vincor morL

puto principalem Virtuosa vetnula, lux super solare, 105 PuelIarem speciem amatoris emula estu obumbrare, et scindo segniciem, sperans special em; puella est pulcrior quam possum probare, eius gIisco graciam que nescit equalem, 135 ut cantem capacior, ardet amor a re. delens et infamiam et morsum letalem.

Ipsa excellencius nichiI est creatum, Hec est excelIencior supra stellas celi. nec erit fe rvencius amans et amatum. IIO manet mens fe rvencior tactu tenta teli. nitenti nil editur quod sit comparatum; salus sancte subditur: carpat a crudeIi; mens inde merebitur balsamum beatum. amans nam imbuitur ex dulcore meli. 140

Botrum bonum baiulo in cordis canore, Ago dum exilia, virgo alta, ave ! et amans evigiIo a sordis sudore. divina su bselIia et Christi conclave languens psallit spiritus, lant laus !abore ; lIS nititur misteri um sanctum et suave : nam datur divinitus quod ardet amore. cordique dominium tenet fe lix, fave !

Puellaris puritas hec aromatizans, Salve, supra seraphin celo sublevata, fe cunda fo rmositas, scala scaturizans cum complente cherubin care coronata, non valebunt exprimi, nitor neumatizans; precIara, persymphona, alme augmentata, nam amorem cecini, nusquam scandalizans. IZO mira et magnifica, perfecte prolata. 447 RICHARD ROLLE OF HAM POLE

Prefulgenti virgini do preconia, et dignentur inprimi Horis gaudia. ISO NOTES amans intus ardeo, vincens vilia; ze10 tui langueo, virgo regia. I, p. I. Ed. E. Ludwig, Leipzig, 1877, i. 30 sq.; Commodianus, who lived in the se«;ond half of the third century (though some Virgo decora, pari sine, vivens pure dileD, would place him later), was an African. His poems, meant for squalentis heremi cupiens et in arvis haberi ; the instruction of · unlettered audiences, show a knowledge of quantity, but were to read according to the word­ per citharam sonui celicam, subiectus amori. 1 be 55 accent. His is fo nd of acrostichs. This piece is from his virgo, quam cecini, animam sublima Ricardi. Instructi01ll!s. 2, p. I. From the Ca rmen Ap ologeticum, Ludwig, jb. ii. 5. I The myth ofthe Phoenixwas taken over from the classical world by the Christians. For the poem of Lactantius on the subject, Oxfo rd Book of Latin Ve rse, No. 310, pp. 36z sqq. 3, p. z. Ed. C. Schenkl, Poetae Christiani Minores, i, Corpus Script. Eccles. Lat. xvi. 57Z sq. Pro ba, a Christian lady of high birth, and daughter of a consul, here turns to Christian uses the Virgilian cento, which had been fashionable in the heathen schools. Others followed her example. Z3 Sicyonia baca, Georg. ii. 5 19, the olive. 4, p. 3· Ed. J. HUmer, Evangeiiorum Libri IV, Corpus Script. Eccles. Lat. xxiv. 143 sq. Iuvencus was a priest from Spain, who composed his 'epic' on the Gospels in the reign ofConstan­ tine the Great. 5, p. 4· Analecta Hy mnica, 1, No. 3, pp. 8 sq. Hilary, one of the Western fathers and a defender of the Trinitarian faith, a teacherand theologian, Bishop of Poitiers, wrotehymns for the instruction of his flock. No. 5, in trochaic tetrameters, cele­ brates the victory of the second Adam over the power of evil. I I accept Meyer's reading of gloriosa for the gloria of the (only) manuscript, which does not preserve the whole of the hymn. The sense then is: 'Let us sing together the glorious strife of Adam's flesh and fa llen body (which took place) in the heavenly Adam, through which for the first time Satan was overcome in the new Adam'. 4fa1lax saecu/orum, 'who has deceived men throughout the ages.' 6 'thinks that human hopesoffer men no prospect of salvation.' It was believed that 449 NOTES NOTES God's purposes of redemption through the Incarnation were verses are in iambic dimeters acatalectic, admirably suited for hidden from the Devil. The hymn as a whole is concerned with congregational singing. his perplexity at the events which succeed one another. 25 'He I conditor, Christ the Lord. 3 temporum ...tem pora, 'the beholds a man, be beholdsa body which he had recognized as times of the seasons'. 5 praeco, the cock. With the theme of that of Adam' (i.e. completely human). this hymn cf. Ambrose, HexaC'tneron, v, 24. � hoc, i.e. by 6, p. 5· The Antiphonary of the cock. lucifer, the sun. I I erronum, wandermg demons. Bangor (7th cent.) ascribes this hymn The manuscripts read errorum, which (abstract for concrete) to Hilary, and it may well be his. It uses the trochaic tetrame r like can have a similar meaning. � No. 5, and has the same didactic purpose. It .is alpha ucal, � as are other hymns by Hilary, and it possesses his 10, p. 10. Analecta Hy mnica, I, No. 5, pp. II sq. obscurity of , expression and fre edom in his treatment of the I4 in'Vidi, the devil. I S secundet, 'change for the better metre. There is a good commentary in A. S. Walpole Early (Walpole). I6 gerendi, 'grace to act wisely' (Walpole) . Latin Hy ' ' mns, Cambridge, I922, pp. I sqq .; text, pp. s sqq. 17 mentem, here, as usually, 'the soul'. l/ratrum, the 'brethren', the faithful generally. 4legimus, II, p. I I. Analecta Hy mnica, 1, No. 7, p. 13. ,we are accustomed to , read of Thee as ...'. 6 El, the name of I I 'Votire os, 'bound by our vow' (Walpole) . God. I6 'straightway there is made known to Herod a thing that p. I I. Analecta Hy mnica, I, No. 8, pp. 13 sq. threatens his authority'. X9 Nazareth, indeclinable 12 locative. � The first stanza (from Ps. !xxix Vulg.) is usually omitted. 20 caelitus, 'by power from heaven'. 2I 'tho unrecorded and those S: 6 ostende 'make manifest that a virgin has given birth'. I5 . recorded in scripture'. 25 mutuari, � Dr. Mason ,s 'Vexilla irtutum, the standarqs of the Virgin's virtues; cf. conjecture for mutari; the sense then is: 'he bids water to borrow Ambrose De Institutione Virginis, 35: 'Maria ...intemeratae (the nature of) wine, which was lacking to the water-pots'. integritatis pium Christo vexillum erexit'. x6 temp�o, i.e . the 26 'providing drink for the guests when the . wedding was Virgin's body. 17 thalamo, i.e. Mar:r.. X9 gemmae l5.'gas short of wine'. 33-34 ducitur, sistitur tech­ . nical terms of substantiae: Christ is the giant of Ps. XVIII (Vulg.). The giants Roman law. 'He is arrested, He is bro ght to trial.' 49 trementes, u' of Gen. vi. 4 are of twofold nature, as is Christ. a nominative or accusative absolute. 'Wh le t soldiers ! ?� are trembling at the sight of the angel , .. 13, p, 14· Ed. A. S. Walpole, Early Latin l!ymns, pp. 381 sqq. Christ rlsmg, body and soul (integer) moves the stone'. This fine alphabetical hymn has beenascribed, �ut on no sure 50 'Vel/us •.•sericum, a silken fleece. 58 'While they were evidence, to Hilary. It is mentioned by Bede and IS cleru.:ly much doubting whether , . He had come back (from the dead) He enters earlier than his date. I have prOVISIonally aSSigned It to t?e the doors being shut.' ' . early fifth ceiltury, but it may be later. There are mistakes m 7, p. 8. Damasi quantity. Ep igrammata, ed. M. Ihm, Leipzig, 1895, , .'" . , p' X3· Pope Damas s (366-8 3 parebit, 'will appear . 4 clarebzt, It Will be �lear ��l- . � .4), of Spanish birth, composed epitaphs, some of which are sull to . pole). 25 a sinistris, 'to those on the left'. 40 pacts ...'VtS to: be seen, m whole or in part ' in sumptuous lettering in Roman churches, Jerusalem was interpreted as 'vision Milan ( I�o5, . 374-97), IS the creator of Latin hymnody. His Morin was the first to suggest that Nlcetas, Bishop of Reme- 450 45 1 NOTES NOTES

siana (C. 405) and friend of Paulinus of Nola, was the author of 21, p. 28. Ptristephanon Liber, iii. I86-7.I5, Hy mns fo r this! the grandest and �ost fa mous of all Latin 'psalms' of Marryrs; dactylic tetrameter catalectic. This is a description of praise.On the whole subject see A. E. Burn,op. cit., pp. lxxxix the Church built over the burial-place of St. Eulalia, a victim sqq.; on the rhythmical prosein which it is written, pp. cixsqq. of the persecutions of the fourth century. Emerita (Augusta IS, p. I7· Poems, ed. H. J. Thomson, with translation Emerita Lusitaniae) is the present day Merida. The river Ana 7. �ols! Lotb Classical Lib�ary, London, 1949 and I953. Frorr: is the modern Guadiana. In his admirable History of Sp anish this piece, the preface to his Cathemerinon (hymns for the daily Arr:hitecture, London, I938, p. 3, Bernard Bevan says: 'At round), we learn almost all that we know about the life of Merida there is a wayside chapel built of Roman fragments in Prudentius. He was a Spaniard, born in Saragossa of wealthy 16I7, to mark the site of St. Eulalia's martyrdom, the portico . . . parents. After a bdliant public career he retired from the of which still bears its dedicatory inscription to Mars I' The world to lead a life of asceticism and devotion and to compose church or shrine which Prudentius describes may have been a the poemswhich have made him famous as the firstgreat Chris­ building of modest size. Like the contemporary churches in tian poet of the Latin West. southern Gaul it clearly shows Eastern influences; see E. 8 toga : when he assumed the toga, he went to the school of Male, La Fin du paganisme en Gaule et les plusan�iennes basili­ rhetoric. I9 militiae: this may refer tosome civil rank which ques chretiennes, Paris, I950, pp. 32 sqq. The poet speaks of placed him near the emperor. 24 he was born when Salia the gleaming marbie, foreign and native, which gave a bright­ was consul, A.D. 348. 37-42 he gives a list of his works. ness to the interior. The floor was of mosaic work (saxa caesa) like a meadow full of flowers, and the coffered roof, probably 16, p. I9· Cathemerinon, i, Hy mnus ad Galli cantum' in iambic of wood, was richly gilded. di�eters. The c?ck is � symbol of Christ, wakenin� our souls to lif . e, and the birds chlrpmg under the eaves remind us of the 22, p. 29· Ap otheosis, 435-59. The subject of this long hexa­ Judge. So sleep is an image of death, and the cock whose crow­ meter poemis the true doctrine of the Incarnation and the refu­ ing puts to flight the demons which haunt us in the darkness tation ofhere tical opinions on the nature of Christ. The passage is a type of Christ. It was at cock-crow that the Lord returned given here describes the cessation of oracles after the birth of from the dead. Christ, and the conversion of emperors to the one fa ith, though 17, p. 22. Cathemerinon, vi. I-44, Hy mnus ante somnum'' Julian the Apostate, who reigned when Prudentius was young, iam bic dimeters catalectic. adored the old gods. 3 sermo = verbum; so in Tertullian and in the Old Latin 7.3 incerare, to place wax tablets with petitions on the knees Bible used by Prudentius. But in Cath. xi. 18, 7.3, 24, he uses of Diana. verbum. 23, p. 30. Ed. D. C. Lambot, 'Texte complete et amende du 18, p. -Z4· Cathemennon, xii. 1'25-37., Hy mnus Ep iphaniae. "Psalmus contra partern Donati" de Saint Augustin', Revue 19, p. 7.4· Cathemerinon, x. I I7-71., Hy mnus circa exequias Benedictine, xlvii (1935), pp. 312 sqq. This hymn was intended defuncti; anapaestic dimeter catalectic. by St. Augustine to instruct his unlearned congregation �gainst the errors of the Donatists. Each strophe beginswith a different 38 Eleazar = Lazarus: Luke xvi. zz. letter of the alphabet and each lin�ends on the vowel e or ae. 20, p. 26, Ca tizemerinOtl, ix. I-33, Hy mnus omnis horae. This There is a refrain with an internal rhyme. Elision is generally excerpt is in part used as a Christmas hymn: trochaic tetra­ observed; the lines are of sixteen syllables, divided equally b the meters catalectic. y caesura, and there is a regular accent fa lling in each half-line chortis, 'in trochees'. I on the penultimate syllable. Wilhelm Meyer may be right 2 45 453 NOTES NOTES St. Ambrose's reference to the drought of 384. It is full of Vir­ in see ing Semitic influences in this specimen of popular poetry. gilian echoes. Bede quotes this hymn in his De arte metrica, and ascribes it to Ambrose. It is fo und in Ambrosian hymnaries. The reference in the second strophe is to the Donatist schism (called after its leader Donatus). The Donatists accused 30 p. 39. Analecta Hy mnica, 1, No. 53, pp. 58 sq. Sedulius, the Catholics of being either traditores (i.e. those who handed pe:haps a Roman, educated in the public schools, wrote this over the sacred books to the magistrates during the persecu­ alphabetical poem in iambic dimeters, in which accent and tion) or of supporting them. Augustine says that they are the ictus tend to fall together; there is also frequent rhyme. It has real traditores. There was, indeed, truth in this accusation; cf. provided two hymns for the Breviary. Optatus of Mileve, De Schismate, iii. 8 and W. H. C. Frend, 31 p. 42. Ed. J. Humer, Corpus Script. Eccles. Lat. x.. 20 sqq. The DOt/atist Church, Oxford, 1952, pp. 5 sqq. and 161. The Carmen Paschale of Sedulius is a kind of Christian substi­ 24, p. 31. Ed. W. von Hartel, Corpus Script. Eccles. Lat. xxx, tute for the heathen epics. Its subject is the miracles of the Old pp. 41 sq. St. Paulinus, born in Bordeaux in 353, was educated Testament which foretold the new dispensation, and the mir­ by the fa mous rhetorician and poet, Ausonius, who regretted acles of Christ, ending with the Resurrection and Ascension. his pupil's retirement fr om a brilliant career to devote himself, 32, p. 43. Ed. W. Meyer, 'Die rythmischen Iamben des with his wife Therasia. to an ascetic life, first in Spain and then Auspicius', Clitt. Nachrichten, 1906, pp. 194 sqq These r�y.th­ at Nola in Italy. : No. 24 is part of the poetical correspondence mical iambic dimeters are fr om a poem which AUSPICIUS, between Paulinus and his fo rmer teacher. Bishop of Toul (c. 460) addressed to Arbogast, the Frankish 25, p. 32. W. von Hartel, op. cit., p. 194. The tomb Comes in Trier. There is a strophic arrangement as in Ambro­ of St. Felix was at Nola and it was a place of pilgrimage. sian hymns and generally a sense pause at the end of each pair Several of Paulinus' poems are concerned with the cult of his of verses. There is much hiatus and an avoidance of elision. patron saint. 33, p. 45· Analteta Hy mnica, xx.vii, No. 205, p. 281. This 12 acalanthida, 'goldfinch'. hymn is fo und in Ambr?sian �ymnaries, and seems to ref:r to 26, p. 33. W. von Hartel, op. cit., p. 195. This is a continuation the incursions of barbarian tribes c. 453-82. It allows hiatus of No. 25. and there is no elision. On this and similar hymns (e.g. No. 29, p. 37 above), Raby, 'On the date and provenance of some 27, p. 33. W. von Hartel, op. ch., p. 238. This is the first early Latin hymns', Medium Ae'7.Jum, xvi (1947), pp. 1 sqq. Christian epithalamium. 34, p. 47· Ed. F. Vollmer, Poetae Latini Min ores, v (Leipzig, 28, p. 34. Analecta . Hy mnica, li, No. 252, pp. 340 sqq.; Irish 1914), pp. 8 sq . Dracontius, trained in the schools of rhetoriC, Liber Hy mnorum, i. 7 (Henry Bradshaw Soc., 1897). This was a lawyer and high official under Gunthamund, the Vandal hymn is probably by Sechnall or Secundinus, who is said to king in Africa. In prison, he composed his Satisfactio, an have been St. Patrick's nephew. It may, therefore, be regarded appeal for pardon, and the De laudibus Dei fr om which as the oldest Irish Latin hymn. It is alphabetical, with a Nos. 34 and 35 are taken. trochaic rhythm. The use of the present tense throughout is 35, p. 48. Satisfactio, Vollmer, p. 103. regarded as evidence in fa vour of its composition during St. Patrick's lifetime. , p. 48. Analecta Hy mnica, li, No. 44, p. 42. This hym is 36 . � later than the time of Ambrose, though the measure which 29, p. 37· Analecta Hy mnica, xxvii, No. 204, pp. 279 sq. III he had made popular for hymns. This and Nos. 37-41 This hymn is of Italian origin, and contains a reminiscence of are 455 +5+ NOTES NOTES usually classified as 'Ambrosian', a term which is used ofOffice lxxii. 12.4 sqq. Arator, subdeacon under Pope Vigilius, had hymns generally in the Rule of St. Benedict. been formerly a lawyer and official under the Ostrogothic king 37, p. 49· Analecta Hy mnica, li, No. 40, p. 38. .Athalaric. In 544 he read his 'epic' on the Acts of the �postl� principali!, 'original unity', i.e. 'l,Inityfr om the beginning'. (from which No. 45 is taken) in the Church of S. Pletro In 2 Vincoli in Rome. 38, p. 49· Analecta Hy mnica, li, No. 84, p. 89. There is much rhyme in this hymn, and accent tends to oust quantity. 46, p. 57. Analecta Hy mn/ca, li, No. z6z, pp. �58 sqq.; 16 sp lenden! pronounced isplendens. 24 quantociu.<, Irish Liber Hy mnorum (Henry Bradshaw Soc., 1897), 1. zo� �qq. 'straightway' . Gildas, a sixth-century Romano-Briton, whose De ex�tdto et conquestu Britanniae, is wri ten in a trange and dlfficult � . � . . 39, p. 51. Analecta Hy mnica, li, No. z2, p. ZI. There is some speech, as is the Lorica, whIch IS assocIated WIth hIS name, rhyme, and ascent is strongly marked. though not certainly by him. As its name implies, the Loric� 40. p. 52· Antflecta Hy mnica, li, No. 83, p. 87. is a protection or charm. Gil as was said to have com osed It � . � 1 providi, 'looking forward to'. Z stolis: to be read asa to drive away the demons whIch assaulted hIm, �nd Laldcenn, trisyllable (Walpole, p. 350, n. 2). The reference is to the white according to one tradition, brought it into Ireland. �he first robes of the newly baptized. 6 The Paschal lamb roasted two parts (invocation of the Trinity and of the angelIc host) with fire is a type of Christ. are given here; the remainder is an enumeration of the parts of 41, p. 53· Analecta Hy mnica, li, No. 41, p. 40. of the body for which protection is desired. On this hymn see 15 mundi: probably an adjective, 'pure,through abstinence'; Irish Liber Hy mnorum, ii. Z42 sqq. and on the metre,ii, xxi sqq. (roughly, a rhythmical trochaic trimeter catalectic) or it may mean, 'by abstinence from the world'. : .. 5-6 mortalitas huius anni: perhaps the Plague In BrItaIn, 42.p. 54· Analecta Hy mnica, li, No. 89, pp.95 sq, in 547. 19 agonithetas, 'champions'. 21 proretas, 'steers­ 10 tuos, 'the captives who were thine own'. 13 pietas, men', or, more properly, 'look-out men' (Greek'1TP'I'pa:ra,) . 'pity'. ' 2Z athletas: the martyrs are the athletes of God. 43. p-. 55, Ed. W. von Hartel, Corpus Script. Eccles. Lat., vi. 47, p. 58. Ed. F. J. H. Jenkinson, The H s erica Famina, 408• Ennodius, of Gallic birth, was trained, probably in Italy, ff . Cambridge, 1908, p. I I. This strange compOSItiOn, In a speech in the schools of rhetoric. His poems exhibit the worst excesses compounded of out-of-the way words, t ken from glos ies of the rhetorical tradition. He also composed some colourless � � � or fr om classical authors, WIth some Hebralsms and Graeclsms, hymns. He made a successful Bishop of Ticinum. The lines appears to be ofIrish origin and to belong to the sixth cent r . given in No. 43 are from his Paraenesis didascalia, a didactic � � It is poetically conceived, w et er, as some have he d, treatise, addressed to two young scholars, in which he sets � � . � It IS intended to be verse or no. It IS Impossible here to go Into the forth his educational ideal. 'Here Rhetoric speaks, as queen among the arts. problems which it presents. Besides the literature on the subject in Raby, Secular Latin Poetry, ii. 359 sq., see P. W. Damon, 44. p. 55· Ed. R. Peiper, Mon. Germ. Hist., Auct. Antiq. 'The meaning of the Hisperica Famina', American 'Journal of VI. ii. 209. Avitus, of the Gallic aristocracy, succeeded his Philology, !xxiv (1953), pp. 398 sqq., and P. Grosjean, 'Con­ father as Bishop of Vienne in 490. He was an accomplished fusa caligo', Celtica, iii (1955), pp. 35 sqq. versifier. No. 44 is from an 'epic' poem, on Old Testament Wit¥r. Grosjean's kind help I have attempted a version of subjects from the creation to the crossing of the Red Sea. the piece given here. It is a description of the sunrise. 'The 45. p. 56. Ed. A. P. McKinlay, Corpus Script. Eccles. Lat. Titanian star sets on fire the Olympian /loor. It illuminates the 456 457 NOTES NOTES waves of the seawith its warmth. It cleaves the highest sky with the evening after two years.' 240 Vesperugo, 'Vesper', the its fiaming brightness. It climbs the vault of the genial firma­ evening star. 241-2 'These, with figurative meanings, are to ment. The hel/.t of Phoebus stifies the white moon. The fiery be taken as types' (of Christ, who like Oriqn has gone benea�h gleams of the Pleiades cease to display themselves. The touch the waters, in His death; has risen again, and like Vesper Will that fiows fr om the sun destroys the dark colours. The come again in glory) . Phaetonian fire brings out the thick fo liage (?). It dries up with its glow the drops of dew. Nor does a damp cloud moisten 49, p. 68. Analeeta Hy mniea, li, No. 219, p. 286; !ris� Liber the leafy oaks or (?) a shower spoil (?) the tufts of hay. The Hy mnorum, i. 88. The preface to the hymn s ys : It IS s ng � . � pyre with its fiery locks (the sun) dries up the small pools of against ev ening thunder; and whosoever recites It at �ymg water, and its ray scorches the circle of the world. The winged down and at rising up, is fre ed fr om all danger by fireor light­ assembly makes its pleasing song resound. They murmur their ning fiash, as (also) the nine persons dearestto him of �is fo �k'. shrill harmonies with open beaks.' But it is probable that the reference to John the Baptist arises fr om the belief that a visitation of fire and plague would come 48, p. 59. Analeeta liymniea, li, No. 216, pp. 275 sqq.; Irish upon Ireland on the fe ast of the Decollation' of St. John Liber Hy mnorum, i. 66 sqq. There is a prose translation in (Liber Hy mnorum, ii. 172). Hence the glossator says that ii. 150 sqq. Instead of attempting a full commentary, I refer the uridine means 'by Fire : or by Yellow PI!lgue'. . reader to the notes in Liber Hy mnorum, ii. 142 sqq. It seems 6 vaga, cf. Ovid, Met. i. 596. 9 sieera, 'strong drmk'. likely that it is a reliable tradition which names Columba of Iona (521-97) as the author of this hymn, a majestic if some­ 50, p. 69. The Antiphonary of Bangor, ed .. F. E. Warren what obscure composition, with its mixture of 'Hisperic' speech . (Henry Bradshaw Soc., 2 vols., 1893-5)' H. 28; 1naleeta with pre-Hieronymian scriptural reminiscences. Thus (verse I) Hy mniea, li, No. 260, pp. 356 sq.; The Bangor Anttphonary vetustus instead of Jerome's antiquus is the reading of the Old (not really an Antiphonary but a collection of prayers, can­ Latin, and similarly (line 231) Virgiliae is the Old Latin of ticles, and hymns) dates fr om the seventh century and was Job ix. 9, for Pleiades. The alphabetical form was a fa vourite written at the monastery of Bangor in Northern Ir:land. among the Irish. No. 50 is a hymn of Irish origin, celebrating the monastic rule 1 prosdtor, 'creator'. erepidine, 'ground' or 'foundation'. of Bangor. It shows the Irish love of rhyme, sometimes of t�o 26 possibilifa timine, 'by the word of His power'. 35 ceno­ syllables. The metre is rhythmical iambic dimeter catalectlc. doxiae, 'vainglory' . , 50 parasito praecipites, 'cast headlong 5 munther: an Irish word, meaning 'monastic family'. by the deceiver' . 62 praesagmine, 'with prophecy'. II nuptiis: to be read as a dissyllable, and delieiis as a trisyl�able 99 'The clouds carry the wintry fioods fr om the fo untains of in 13. 15-16 for the vine brought fr om Egypt, Ps. lxxl;'C. 9 the sea the three deeper floods of ocean, (pontias), (dodrantibus) (Vulg.) . 21-36 these phrases, full of the symbolism usuall,Y to the regions of heaven in azure whirlwinds'. dodrans, 'three­ applied � the Virgin Mary, are here applied to the monastic fo urths', and so of the sea, which was regarded as covering community of Bangor. 31 eaula, 'sheep-fold'. three-fourths of the world. 109-10 'which drain the ebbing and fiowing currents of the sea' . 116 ulcere, 'torment'. 130 telli, 51, p. 70. Bangor Antiphonary, ii. 44; Analeeta Hymniea, li, 'of this earth'. 136 dialibus, 'divine'. 139 iduma, 'hand', No. 228, pp. 298 sq. The absence of rhymein th!s hy�n may a Hebraism, ablative. 222 po[yandria, sepulchres. 233 indicate that it is of earlier date than other hymns m thiS collec­ Virgilio, the Pleiades. 235 Th etis, 'ocean'. 237 'Vesper tion. Legend says that it was sung by angels at Mass, when circling in fixed orbits returns 'by her ancient paths, rising in Sechnall and Patrick were reconciled after a quarrel. The 458 459 NOTES NOTES 57, p. 77· AnalectaHy mnica, No. 69, pp. 76 sq. Parts of this rubric in the manuscript says that it is used at the communion 1, poem, of which the firstfo rty verses are here given, weresung as of priests. an Easter Processional in the eleventh century and later. 16 sumant, 'that they may receive'. 2.9 philomena, the common medieval fo rm for philomela. 52, p. 71• Bangor Antiphonary, ii. IZ; Analecta Hy mnica, H, No. 236, pp. 313 sq. 58, p. 78. Ed. F. Leo, Fortunati opera poetica, Mon. Germ. 23 zabulum, the Devil. Hist., Auct. Antiq. IV. i. 193. 53, p. 73· Ed. R. Ehwald, Mon. Germ. Hist., Auct. Antiq. 59, p. 79· Analecta Hy mnica, I, No. 72, pp. 86 sq. This hymn xv. 524 sq. This lively poem, with its 'Hisperic' flavour, was has been ascribed to Fort unatus, notably by Dreves, but once ascribed to Aldhelm, but is by some unknown British Strecker pointed out that manuscript authority is lacking, and scholar. It tells of a journey in Cornwall and Devon and an that the hymn is more like an imitation of Fortunatus. It is in escape fr om danger in a storm. The poem ends with a thanks­ iambic dimeters with much rhyme. giving for deliverance. 25 Eva : the Virgin Mary is the second Eve, who has restored 2. Domnoniam, Devon. 3 Comubiam, Cornwall. 7 fa cta, what was lost by the first Eve. 'happenings'. 19 in saeculo, 'over the earth'. 60, p. 80. Ed. W. Gundlach, Mon. Germ. Hist.; Ep ist. Hi. 54, p. 74· Analecta Hy mnica, 1, No. 66, p. 71. Fortunatus, an 186. St. Columbanus, born at Leinster, educated at Bangor, Ita�i�n, educated at Ravenna, settled in Merovingian GauI, at well read in Latin authors, a fa mous missionary, fo unded the POItlers, where he became the close fr iend of St. Radegund and monasteries of Luxeuil and Bobbio. He wrote letters in verse of the AbbessAgnes at the convent of the Holy Cross. In 599 and prose. No. 60 in adonics is addressed to his fr iend he was made Bishop of Poitiers. He stands between the old Fedolius. world and the new, the old world of the classical schools and the new world of medieval emotion and mysticism. His two hymns 61, p. 82. Ed. K. Strecker, Poetae Latini Aevi Carotini, iv. on the Cross were composed for the reception of a relic of the 545 sqq. Theodofrid was a monk ofLuxeuil who becameAbbot True Cross sent to the nunnery by the Emperor Justin 11 and of Corbie in 657. The title of the poem fr om which these lines his wife. They are sung in the Roman Church on Maundy are taken is De Asia et de universi mundi rota. It is alphabetical Thursday. The Pange, lingua is in quantitative trochaic tetra­ and in a rhythm based on the trochaic tetrameter. It is asurvey of history fr om the Creation. Its learning is derived, for the most meters catalectic. On the Cross as the tree of salvation, Raby, Ch ristian-Latin Poetry, Oxford, 1953, p. 88. part, fr om Isidore of Seville 's Etymologiae. 16 lustra ...peracta, perhaps a nominative or accusative 2 cf. Isidore, XIV. iii. I: 'Asia ex nomine cuiusdam mulieris absolute. est appellata, quae apud antiquos imperium tenuit orientis'. 6 Tanai, the river Don. 55, p. 75· Analecta Hy mnica, I, No. 67, p. 74. 3 came, in the flesh. 16 This is based on the text of Ps. 62, p. 82. Ed. F. Vollmer, Mon. Germ. Hist., Auct. Antiq. xiv. xcvi. 10 in the Old Latin and in Jerome's first revision of it: 254. Eugenius, of Visigothic race, became Archbishop of 'Dicite in gentibusquia dominus regnavit a ligno'. This reading Toledo in 646. One of the last products of the old schools, he was a Christian addition to the Septuagint. was a prolific versifier, much read in England and by the Carolingians. 'On the nightingale theme in the Middle Ages, 56, p. 76. Analecta Hy mnica, I, No. 68, p. 75. 17 vilis: Christ is the Vine which is fixed to the Cross and Raby, 'Philomena praevia temporis amoe ni', in Melanges de flows with blood-red wine (in the Eucharist) . Ghellinck (Gembloux, 1951), ii. 435 sqq. 461 460 NOTES NOTES

63, p. 83. Analecta Hy mnica, li, No. 102, p. 110. This anony­ 67, p. 89· Poetae Latini Ae'Vi Carolin;, i. 368 sq. This is mous hymn is in rhythmic trochaic tetrameters. Commentary from the long poem Karolru magnus et Leo papa, ascribed to, in Walpole, pp. 378 sqq. but not certainly by, Angilbert,of noble birth, a pupil of Alcuin I pads 'Visio: Jerusalem (vision of peace) is generally used in and in the close confidence of Charles the Great. The poem, the Middle Ages of the Church in heaven, while Sion was in epic style, gives a lively picture of court life, and deals with interpreted as sp eculatio, expectation, the Church on earth. the Emperor's relations with Pope Leo Ill. Charles always Cf. Augustine In Ps. 1. 22: 'interpretatur enim Sion speculatio, regarded Aachen as the centre of his collection of kingdoms; et Ierusalem visio pacis'. see P. E. Schramm, Die Anerkennung Karls des Grof3en als Kaiser, Munich, 1952, p. 59. On his plan to make Aachen a p. 84. Ed. R. Ehwald, Mon. Germ. Hist., Auct. Antiq. xv. 64, second Rome, W. Ullm.'lnn, The GrO'Wth of Papal GO'Vernment 11 sq. A famous Anglo-Saxon scholar, who imbibed Irish in the Middle Ages, London, 1955, pp. 95 sqq. learning under Maeldubh at Malmesbury and continental learning under Hadrian at Canterbury, Aldhelm became 68, p. 90. Analecta Hymnica, vii, No. 230, p. 253. This Bishop of Sherborne in 705. This poem probably has as its remarkable sequence, the lyrical character of Which has been subject the church of SS. Peter and Paul at Malmesbury, emphasized by Prof. W. von den Steinen, in 'Die Anfiinge der which AId helm restored. Sequenzendichtung', Z. f. schweiz. Kirchengesch., ii (1947), 65, p. 85. Ed. C. Plummer, Baedae Hist. Eccles. iv. 20 (Opera p. 139, is contained in a St. Martial manuscript of 930. In its Historica, i. 247 sq., Oxford, 1896); Analeeta Hy mnica, No. 79, use of the first person singular and in its fr ee lyrical impulse pp. 98 sqq. Bede, known in after years as the Venerable Bede, it reminds us of Byzantine hymns and perhaps also of Syriac. monk at Jarrow and author of the fa mous EcclesiasticalHisto ry It is a mystical poem, about the swan that left the flowery dry of the English People, tells us that he composed a book ofhymn& land (arida) and took a perilous flight across the sea. He is in both metrical and rhythmical verse. We cannot be certain buffeted by wind and wave and fe ars that he may no longer that any of these hymns have survived, but No. 65, an alpha­ support himself on his wings. He has nothing to eat, though he betical poem in epanaleptic elegiacs, was inserted as of his own sees abundant food for fishes. But the coming of the dawn composition in his account of St. Etheldreda of Ely in his revives him and he reaches dry land again with joy. The manu­ Ecclesiastical History. In this poem Bede celebrates the virgin script of St. Martial explains the poem as an allegory on the fa ll of man. martyrs and then goes on to praise his own saint. 43 rdros, hy drus, the water-snake, hence the serpent or 15-17 soluta ...lucida, 'the light having gone'. 18 stilla, perhaps 'rain'. 25 alatizo, 'fly'. devil.

66, p. 87. Poetae Latini Ae'Vi Ca rolini, i. 83; Analecta 69, p. 92• Analecta Hy mnica, liii, No. 110, pp. 191 sq. This is Hy mnica, 1, No. 96, pp. 120 sq. The ascription of this fa mous an early sequence, in which the end rhyme in a is conspicuous. hymn (in sapphics) to Paul the Deacon is late and uncertain, It is of French origin. but the hymn belongsto the Carolingian age. Paul, the fa moul> 9 clausa porta, Ezek. xliv. 2. This was regarded as fo re­ historian of his own Lombard race and a monk at Monte­ telling the Virgin Birth. cassino, was primarily a grammarian. He was at the court of Charles the Great for a time. The hymn is in quantitative 70, p. 94· Analecta Hy mnica, ii, No. 32, p. 41. This fine hymn, sapphics. It is said that the first syllable of each half line of the in quantitative trochaic tetrameters, in verses 7-9 refers to the first stanza has given the names to the notes of modern music. intermission of the Alleluia in Lent. 462 NOTES NOTES 71, p. 94. Analecta Hy mnica, li, No. IZ3, p. 140. An early I may keep my body, and my heart as well, without stain'. anonymous rhythmical poem. 23 catapulta, 'missiles'. This keeps up the metaphor of the 5-8 Eva is changed to Ave in the Annunciation. preceding lines. 24 tutrix and nutrix are in apposition to manus in line 25, the hand of God. 27 theo, to God. 72, p. 95. Poetae Latin; Aevi Carotini, iv. 591. This amus­ 8£

Gospel for the day has the subject de publicano, is of early date. 89, p. Il7. Analecta Hy mnica, 1, No. 132, pp. 181 sq. Rabanus It is perhaps of French origin, but its use was widespread. Maurus, a favourite pupil of Alcuin at Tours and a scholar of W. von den Steinen, Z. jib' sch

86, p. lIS. Poetae Latini Ae'Ui Carolini, iii. u6 sq. Paulus 90, p. 119· Analecta Hy mnica, 1, No. 166, pp. "20 sq. Gotts­ Albarus, a Spanish Christian, of Jewish origin, was educated at chalk, educated at Fulda under Rabanus Maurus, who pur­ Cordova. He wrote three poems on the nightingale, fo llowing sued him afterwards for supposed heresy, was a poet ofgenuine Eugenius of Toledo in the theme of the superiority of the song gifts, whose poems show a real lyrical fee ling, even if the of the nightingale to that of other birds; see No. 62, p. 82. rhythm and rhyme are not uniformly perfect. , 1 tua: this metrical licence at the caesura is common in 7-8 almum ...jla tum, 'Holy Spirit'. medieval verse. 4 suabe fo r sua'Ueshows the influence ofthe 91, p. U2. Analecta Hy mnica, 1, No. 170, p. ""5' Spanish vernacular; similarly in verse 6, si'Uila for sibila; in verse 8 jo bens for jo 'Uens; in verses 9 and 11 ti'Ui for tibi. 92, p. u6. Poetae Latini Ae'Ui Ca rolini, iii. 732; Analceta l"jeras superum, 'overcome'. Hy mnica, 1, No. 171, p. 227. B. Bischoff, 'Gottschalks I-ied fUr den Reichenauer Freund', in Medium Ae'Uum Vi'Uum, 87, p. 116. Poetae LatiniAe'Ui Carolini, iii. 691. Donatus, one Festschrift W. Bu/st, Heidelberg, 1960, pp. 61 sqq., gives a text of the numerous Irishmen who fo und their way to the con­ fr om a MS. of Angers (second half of the ninth century), tinent in the ninth century, became Bishop of Fiesole. which has three additional stanzas and a better text of the last, " Scottia, the proper name for Ireland in the earlier Middle which I have used to correct Tr aube's text (p. u8, lines Ages. 55-60). 88, p. lI6. Analecta Hy mnica, 1, No. 144; p. 193. This cele­ 5 intra mare; intra is used of the Mediterranean and extra brated hymn, whose authorship has, without any justification, of the Atlantic in Pomponius Mela the geographer. Perhaps been assigned to Ambrose, Gregory the Great, and even to 'within the region of the (Mediterranean) sea', but in view of Charles the Great, is the work of an unknown poet ofthe ninth verse 50, it may be the sea of life. 7 miserule: perhaps an century. A Fulda MS. of the tenth century does indeed ascribe adverb, in which case the commas after mihi and miserule it to Rabanus Maurus, but it also ascribes to him others that should be removed. 19 tiruncule, 'oblate': Gottschalk is are certainly not his; so its testimony cannot be relied on. writing a p6em on the Trinity at the request of a young oblate Il 'duly according to the promise of the Father'; cf. Luke, or novice' at Orbais. He himself was at the time an exile in l[l!:iv. 49. 13 sensibus, 'our understanding', as in Ambrose, Italy. 40 'together with Him who proceeds from both', No. 9, verse "9, p. 8, 'tu lux refulge sensibus', and No. 10, i.e. the Holy Spirit. 4" ultranee, 'willingly'. 49 diuscule, verse 8, p. 10. The whole stanza is based on Ambrose. 18 'for a time'. 56 I read pusione instead of pusiole, following protinus, 'continually'. My notes are taken fr om A. Wilmart, Traube, Poet. Lat. Ae'Ui Ca r. iii. 732, and Bischoff, p. 65. 'L'Hymne et la sequence du Saint-Esprit', La vie et les arts 93, p. IZ9· Theoduli Ecloga, ed. J. Osternacher, Urfahr, 1902, liturgiques, No. I u, 19"4, p. 398. pp. 30 sqq. This 'eclogue', fa mous in the Middle Ages as a 468 469 NOTES NOT�S textbook, is in the form of a contest between Alithia (Truth) home, with plunder from the Hunnish court, where he had and Pseustis (Falsehood), ended by Fronesis (Prudence) . The been ahostage, and Gunther had attacked him with the aim of ascription to Gottschalk, which is uncertain, is based on the robbing him of the treasure. In the end Gunther loses a foot, WaIter his right hand, and Hagen an eye. These were thespoils fact that Godescalc or Gottschalk = Theodulus (8£ov oov.\os, servant of God). that they shared together ! Armilla'a bracelet', a typical form of 9 David: hereindeclinable, genitive. 35 tetras: the verses barbarian wealth. that follow are in quatrains. p. 132. Analecta Hy mnictl, liii, No. 94, pp. 160 sq. This, �6, . like No. 85, p. 114, IS an early sequence and may, indeed, be p. 130. Poetae Latini Aevi Ca rotini, iii. 225. Sedulius Scot­ 94, of the same date. It is probably of French origin. tus was a needy Irishman who settled at Liege, and wrote 17-20 'what shall the virgula (the critical mark used in verses there to his episcopal patrons. In this short poem he writing), what the tablet (for writing) do, if the very pillar of gives an amusing picture of his manner of life. heaven shall tremble ?'; for poN columella cf. Job xxvi. sophian, 'wisdom', i.e. the Holy Scriptures. I I. I 27 moderna, 'the things that we possess at present'. 95, p. 130. Waltharius, ed. K. Strecker, Berlin, 1947, p. IIO. 97, p. 133· Analecta Hy mnica, liii, No. I, p. 3. The question of the authorship ana date of this fa mous epic 20-21 'that Thou mayest possess us as bright dwellings (for of war and adventure,the hero of which is WaIter of Aquitaine, Thyself)'. who is placed in the time of Attila, has been hotly debated. The claim of Ekkehart I (c. 900-73), Dean of St. Gall, can be 98, p. 135. Analecta Hy mnica, liii, No. 37, p. 69. This is a rejected at once. I am inclined to agree with O. Schumann 'lyrical' sequence, a dialogue between the singers and the 'Waltharius-probleme', Studi Medievali, xviii (1951) Alleluia. The Alleluia is sung again on Easter morning after pp. 177 sqq. and K. Hauck, 'Das Walthariusepos des Bruders intermission during Lent. Gerald von Eichstatt', Germanisch-roman. Monatssclzrift, iv 99, p. 136. Analecta Hy mnica, xlix, No. 229, pp. 9sq. This is the (1954), pp. I sqq., that one Gerald, the author of a metrical famous Easter Trope (from the Introit of the Mass of Easter) prolog�e to the poem, definitely claims its authorship. He is out of which the Easter liturgical drama developed; see K. presentmg the poem to the fa vourable notice of a Bishop Young, The Drama of the Medieval Church (Oxford, 1933), i. Erkambald, who can, in Schumann's view, be identified with 201 sqq. A tropeis a text (with music) which is usedas introduc­ a bishop who held the see of Eichstadt from about 882 to 912. tion, intercalation, or addition to a portion of the liturgy, such It seems reasonable to · accept this unknown Gerald as the the Introit, t e Kyrie, or the Gloria. In No. 99 the Trope � . � . author and to place the poem at a date towards the end of IS an mtroduction to the IntrOlt which begins 'Resurrexi et the ninth century. I have given an outline of the story of the adhuc tecum sum. Alleluia'. Waltharius in Secular Latin Poetry, i. 262 sqq. The extract given here is the description of the last and greatest combat, in 100, p. 137. Poetae Latini Aevi Ca rolini, iv. 430. This poem is which WaIter has to fa ce two enemies, Gunther (the Frankish from a manuscript containing poems by Eugenius Vulgarius, Neapolitan priest who w s involved in Papal politics (jl. 907); king) and Hagen. � . � 8 Alpharides, WaIter, son of Alpha. 17 murcatae, 'broken'. It ap.pears With another piece under the heading sp ecies comice 21 monimenta, 'remains'. 3 1 semispatam, 'dagger'. 35 tim­ and IS probably not by Eugenius. It is in four-line stanzas with rhymes (except for the first stanza) on the letter a. The iambic pus = tempus, 'the temples'. 42 insignia, 'the honourable dimeters are quantitative, but verge on the accentual. The �a�ks' of battle. 45 'This, this was the way in which they dlVided up the Avar (Hunnish) booty: Walter was flee ing theme of the poemis the traditional one of the superiorityof the 470 47 1 NOTES NOTES

nightingale over all other singers. It will be noticed that the tma, !xxxvii (1956), p. 19, who says: 'the only explanation poem begins with the 'nature introduction' which was to be so which will fit the facts is in terms of syllabism with accentual common in later vernacular poetry. cadence: six syllables to the half-lines with an accent on the I Anacrtunti: the term 'Anacreontic' is applied to various fo urth'. I should prefer to regard the rhythm as roughly dac­ measures, but more usually, as 1n Bede, De arte metrica, 22, to tylic. There is no evidence at all that this poem was a pilgrim­ the iambic tetrameter acatalectic, as in Prosper Tiro, To his song. 'Wife, 102, p. 141. Poetae Latin;Aevi Ca rotini, iii. 703. This poem Age iam, precor, mearum was written in Modena, when there was danger of attack fr om comes in remota rerum, the Hungarians. Classical allusions are followed by Christian but the poet of No. 100 is using it of the iambic dimeter acata- prayers. The rhythm is presumably iambic. !ectic. 2 telam contexere, 'weave my web', i.e. 'build up my 14 teothocos, 9E01"61(O" Mother of God. theme'. 3-4 'go slowly fo ot by foot and proceed on my poetic course' . 5 saecla, 'the times'. '8 moenia, 'dwellings'. 103, p. 142. Text in Traube, op. cit., p. 301, who gives a 9 somata, Greek uW!-,a'To., bodies. I I finitima, 'its like' . literal prose rendering on p. 307. The poem appears in the 12 'let all things keep fe stival'. 13 tempora, 'seasons'. Cambridge Songs with neums. 17 oscina, 'its notes'; from oscen, a singing-bird. 19 sistema, 3 arehos,the Almighty. 5furis, i.e. the rival (18). 7 hyp o­ 'its accord'. 20 olos, for olor. crotmata, 'cries'. ZI lusci­ thesim, fe igning. 8-9 'I beseech Lachesis, sister of Atropos, that she be not minded to forsake thee '. ola = lusciniola. 24 lustrat, presumably 'makes bright (the XI Athesim, the stars)'. 25-28 'singing, in imitation of my songs, you tuneful Adige. 12 amabo, 'I ask thee'. 14, IS the reference is to little offspring . . ., by slow degrees modulate your song'. the story of Deucalion and Pyrrha. 33 fo rmula, 'in imitation of your mother'. 41 spectacula, 104 p. 143. Poetae Latini Aevi Ca rolini, iv. 355 sqq. This is 'the theatre (i.e. the place of meeting) grows more crowded'. from the opening of the Gesta Berengarii Imperatoris, an epic 47 Codrus, Virgil, Eclogues, v. IX. 48 praegnas •••invidia, on the deeds of the Emperor Berengar, who was crowned at 'full of envy'. 54 phalans = phalanx. 55 marte, 'the Rome in 915. The author was an Italian rhetorician, perhaps a contest'. 60 that is, 'they bewail their discomfiture'. schoolmaster. The extract given here is a dialogue between the 74 aumatia, aumah'um, 'a private place in a theatre' (Petro­ author and his book. nius, in Fulg.), and so a 'secret retreat'. 3 labyrintheafabula: a gloss explains this as referring to the obscurity of 's poems. The poet, of course, knew only the Ilias Latina. 6 proseuchil, 1I"pouEuxrI, 'place of prayer '. 101, p. 140. Ed. L. Traube, '0 Roma nobilis', AM. d. kgl. 17 endromidos: the gloss says 'grecus genitivus. endromis bayer. Akad. tier Wissensch., 1891, p. 300. This poem, and vestis est villosa hiemalis', but it stands for any kind of Nos. i02 and 103, may be considered as of north Italian origin, clothing a thick cloak) . 22 'While I am offering and they show how rhythmical and rhymed poetry was being (Ev8po!-,ts = my small gifts to the supreme head: 24 agitat, the gloss says developed about the end of the ninth century. The precise frequenter tgit, i.e. he has a succession of victories or triumphs. nature of the rhythm of No. 101 has been much debated. J. A. Westrup, in the Nerw Oxfo rd History of Music, ii. 2ZI, saYS I lOS, p. 144. Analecta Hy mnica, liii, No. 65, 109 sq. his }lP' . ! 'the rhythm of the words is dactylic, but a trochaic interpreta­ sequence isfr om an eleventh-century manuscript from MOIssac. tion seems to suit the tune better'. The latest discussion is that There is an older version in a St.-Martial Troper of the tenth of W. Beare, 'The Origin of Rhythmic Latin Verse', Herma- century. The later version aims at ending each strophe on the 472 473 NOTES NOTES letter a, a confirmation of the view that the a-ending, although hurch, while a dialogue. Leah is the Synagogue, Rachel the <; early, is not primitive, and is to be fo und rather in France than for one of Jacob the Bridegroom, is Christ. Rachel is weepmg in Germany. is not to weep (last stanza), fo r her children, a martyr. She . I arvi, the dry land, the earth. 5 cetus, ?constellations, or her child has entered theheavenly kmgdom. even : whales, sea-monsters. 29 Titan, the sun. 57 sqq. The bleared eyes of Leah please Jacob !' 4-5 'As if the . reference is to the Harrowing of Hell. 66 castra, presumably cuiusdam c pti

126, p. 176. K. Strecker, op. cit., pp. 29 sq. This is an early collected along with his letters. In his epitaph for his mother nightingale-poem. On the superiority of its song, a traditional (Ilisa) he derives her ancestry from Dulichium and Tray. theme: Raby, 'Philomena praevia temporis amoeni', Melanges 9-10These obscure verses seem to mean : 'her lineage made de Ghellinck (Gembloux, 1951), ii. 438. The mono-rhyme in her beauty a secondary thing; so she has deposited it in the a should be noted. earth that she surpasses with the rema ining part' (her soul). 2 voce quindenaria, 'with the fifteen notes'. 3 'according p. 184. liv, o. 7, pp . 133, Analecta Hy mnica� � . 12 sq. T�is to the hypo-Dorian rule let the middle note sound first'. sequence, of transitional type, IS ascribed to WlPO, chaplam 4organica, 'harmonious'. 45 crusmata, '(musical) sounds'. to Conrad 11 and Henry Ill. It became a central part of 127, p. 178. Analecta Hy mnica, 1, No. 220, p. 288. This hymn, the Easter Play: see K. Young, The Drama ofthe Medieval in the metre of Horace's Solvitur acris hiems, is a witness to the Church (Oxford, 1933), i. 273 sqq. classical studies at Chartres. 134 p. 185. Analecta Hy mnica, xlviii, No. 63, p. 62, and 128, p. 179· Analecta Hy mnica, 1, No. 215, p. 285. M. Lokrantz, L'opera poetica di S. Pier Damiani, Stockholm, 5 invictus leo. The lion's cubs were said to be born dead, and 1964, pp. 88 sqq. Peter Damiani, first a he!mit �nd then had to be wakened into life by the roaring of their father; so Cardinal Bishop of Ostia, was the confidant of Hildebrand Christ is the Lion who, in the harrowing of hell, wakes the (Gregory VII). dead to life and brings them out to liberty. 135. p. 187. Analecta Hy mnica, xlviii, No. 66, pp. 66 sq., and 129, p. 180. Strecker, op. cit., pp. 97 sqq. This story is M. Lokrantz, pp. 80 sqq. taken from the Vitas patrum, which is a popular source of tales 136 (a), p. 190. Migne, Patrologia Latina, cxlv. 967, 961. about the primitive monasticism of the desert. These epigrams, at once shrewd and bitin !l" show with what 130, p. 182. Ed. M. Manitius Sexti Amarcii Galli Piosistratt misgivings Peter watched the career of HIldebrand when, as Sermones, Leipzig, 1888, p. 11. The monk who wrote under Archdeacon, the latter began to display his imperioustemper. this pseudonym lived in Germany under the Emperor 136 (b), p. 190. 'I am moreobedient to the Pope'smaster than Henry rv. He borrowed the title of his satires from Horace, to the Lord Pope.' whom he had studied closely. He is the first important medieval p. 190. Ed. B. Haureau, Notices et extraits de quelques satirist. 137 xxix. ii. 438. 14 timallus (tkY.-) , a fish, ?grayling. ma':uscrits latins de la BibliothCque Na tionale, The story of Troy was a favourite with poets of the Cathedral 131, p. 183. Ruodlieb, de r iilteste Roman de r Mitte/alters, ed. schools. No. 137, with its ingenious rhymes, is merely an essay F. Seiler, Halle, 1882, p. 223. The Ruodlieb is a romantic epic, in 'abbreviation', but it was greatly admired and even imitated. composed by a monk of Tegernsee about the year 1050. For The firstsixteen lines are given here. its plot, Raby, Secular Latin Poetry, i. 395 sqq. In the extract 138, p. 191. Ed. E. Dlimmler, Ansel d r Peripateti er, Ha , ",; � � . � given here, Ruodlieb tells how he had to play chess with a 1872, pp. 94 sqq. Like No. 122, thiS an early mVltatlo , IS . . defeated king to whom he had been sentas ambassador by his and it is also Italian. The metre is the elegiac, With leonme own royal master. The poem is written in hexameters, with rhymes of two syllables. The story is that of a meeting between leonine rhyme sometimes imperfect and usually ofone syllable. a poet and a maiden; for details, Raby, Secular Latin Poetry, i. 132, p. 184. Ed. K. Strecker, Die Tege rnseer Briefsammlung, 383 sqq. The great length of the poemmakes it necessary to Berlin, 1925, pp. 41 sq. Froumond was a learned monk of give only an extract here.Wido appears to have been connected Tegernsee, who composed lively occasional poems which he with the Cathedral of Ivrea. 478 479 NOTES NOTES

139. p. 192.· Text in Raby, Secular Latin Poetry, i. 38x• N. Weisbein, 'Le Laudes. erueis attollamus de Maitre Hugues Alphanus, Axchbishop of Salerno, bears witness to the c.on­ d'Orleans dit le Primal', Revue du moyen dge latin, iii (1947), tinuity of the classical tradition in Italy. The metre (glyconics) pp. 4 sqq., identifies him with the fa mous Hugh the Primate is taken fr om , De Consolat. Philosoph, 11. viii. (see note on No. 175, p. 485). If this identification is correct, and that Hugh was born 140. p. 195. Text in Raby, op. cit. i. 382.sq. This ode, in a it is by no means certain, we must assume assigned to Adam Boethian metre, is in the form of a gentle rebuke to the young e. 1086. This sequence has been wrongly Transmundus, who had gone to the monks of Casauria in search of St. Victor. of secular learning. As a Benedictine he ought not to have left 31 dukes aquas: Exod. xviii. 6. 32. sikx : Moses' rod striking the rock is a type of the Cross. 6 his own monastery. 3 superliminaria : xii; the Hebrews in Egypt saved themselves fr om the 10 Tetina, 'of Chieti'. 2.5 Aternus, 'Casauria'. Exod. destroying angel by placing above their doors a sign like the 141. p. 196. Anaketa Hy mnica, I, No. 245, p. 318. There is sign of the Cross. 40 lign a: the sticks gathered by the widow reason to believe that this beautiful and celebrated antiphon of Sarepta (I Kings xvii. 10) are likewise a type of the Cross. was composed by Aimar, Bishop of Le Puy. 142. p. 196. Ed. M. B. Ogle and D. M. Schullian, Rodo{/i 148, p. 2.08. Ed. E. DUmmler, 'Sigeberts von Gembloux Torta"';; Carm;na, American Academy in Rome, 1933, Pas�o Sanctae Luciae Virginis und Passio Sanctorum Thebe­ pp. 252 sq. Raoul was a monk of Fleury who composed a orum', AM. d. berlin. Akad., 1893, p. 24. Sigebert, who was a number of poetical epistles addressed mainly to unknown or monk at Metz and Gembloux, is better known as biographer, fictitious persons. He was in charge of the teaching of versifica­ hagiographer, and chronicler than as a poet. tion in the monastery school. 149, p. 208. Ed. W. Wattenbach, 'Beschreibung einer Hand­ 5 Marsus; the Marsi werea tribe fa med for snake-charming. schrift der Stadtbibliothek zu Reims', Neues Arehiv, xviii Augustine was perhaps the poet's source. (1893), pp. 509 sq. Petrus Pictor (the Painter) was a canon of 143. p. 198. Ed. M. Manitius, 'Zur poetischen Literatur aus St. Omer. He celebrates here in rhymed hexameters his beloved Bruxell. 10615-10729', Neues Arch;v, xxxix (1914), pp. I6xsq. Flanders and the noble Flemish ladies who had married into Theodorich of St. Trond, Li�ge, wrote occasional poetry. a royal or an imperial house.

144. p. 199· Migne, Patrologia Latina, clxxi. 1451 sq.; see note on No. 137. 150, p. 2.09. Anaketa Hy mniea, 1, No. 302, p. 393. Marbod was born at Angers, where he became Chancellor and then 145. p. 201. Anaketa Hy mnica, 1, No. 293, pp. 379 sq.; rita master of the Cathedral school. In 1096 he was made Bishop of Sanet; Makhi, ed. R. Lind, Urbana, 1942, p. 145. Reginald Rennes . He was much interested in the art of versification, and was born in Poitou, studied in France, and spent the rest of his was fo nd of leonine rhymes. life as a monk at St. Augustine's, Canterbury. This extract is from his long life of Malchus, which is based on Jerome's 151. p. 210. Anaketa Hy mniea, 1, No. 313, p. 402. work on the fa mous hermit. 152, p. 211. Anaketa Hy mnica, 1, No. 3°9, pp. 399 sq. 146. p. 202. Anaketa Hy mniea, 1, No. 296, pp. 385 sq. 147. p. 204. Anaketa Hy mn;ea, liv, No. 120, pp. 188 sq. There 153, p. 2.13.Migne, Patrologia Latina, clxxi. 1717. A fee ling is some evidence to suggest that the author of this sequence for nature and a love of nature-descriptions are a characteristic was a master Hugh, Scholasticus at Orleans, e. IIIX -13, and of the poets of the Cathedral schools; cf. No. 154. 480 481 NOTES NOTES

154, p. 2 I 3. Ed. P. Abrahams, Ln(Euvres poetiques de Baudrt 159, p. 222. Analecta Hy mnica, I, No. 318, p. 411. This extract de Bourgueil, Paris, 1927, pp. 271 sq. Born at Meung-sur­ is from a long poem on the Holy Trinity, and shows Hilde­ Loire, he studied at Angers and in 1089 bet:ame Abbot of bert's mastery of the new rhythmical verse, with two-syllabled Bourgueil. No. 154 is from a poetical epistle to Emma, a rhyme and regular caesura. learned nun. 160, p. 224. Ed. H. C. Hoskier, Bernard of Cluny: De con­ 4 Magduni, Meung-sur-Lotre. Burgulium, Bourgueil. temptu mundi, London, 1929, pp. I sqq. These well-known 13 Cambio, the river Changeon or Aution. verses on the heavenly country are part of a long and gloomy 155, p. 215. Abrahams, op. cit., pp. 199 sq. This is from a satire, dedicated to hisJ-bbot, Peter the Venerable, by long poem to Adela, Countess of Blois, in which he describes Bernard, a monk of the same monastery. He wrote in dactylic her palace and, here, her room 'with its tapestries. hexameters with internal and tail rhymes. 1I ip sa, i.e. Adela. 12 radio, her staff. 9 '1uique = '1uicum'luc. 156, p. 216. Ed. T. Wright, Latin Poems attributed to WaIter 161, p. 226. Analecta Hy mnica, I, No. 323, p. 426. The long Map es, London, 1841, pp. 2I sq. The anonymous author of rhythm in praise of the Virgin Mary, from which these verses this satire, in 'Goliardic' measure, was an adherent of Abelard, are taken, show Bernard of Cluny's mastery of rhyme and and is attacking the monks, who, like St. Bernard, wished to rhythm. impose restrictions on philosophical speculation. The 'spring­ 162, p. 229. Analecta Hy mnica, lv, No. 310, pp. 341 sq. Adam, introduction' is given here, which provides the setting for the of the Augustinian house of St. Victor in Paris, is the most poet's dream, followed by the description of an enchanting accomplished master of the 'regular' sequence. He was prob­ palace, setin the midst of an earthly Paradise, the abode of the ably a Breton by birth and had as his contemporaries in the gods and the muses, of poets and philosophers. cloister Hugh and Richard, as well as Andrew, all fa mous 157, p. 218. Ed. B. Haureau, Les Melanges poeti'lues d'Hilde­ scholars and theologians. bert de Lavardin, Paris, 1882, pp. 82 sq. One of the most 28 coronati: Stephanus in Greek (l:TEq,avos) means a crown. fa mous men of letters of his time, Hildebert was master of the 65 Augustinus: in De Civitate Dei, xxii. 8. 68 revelato corpore: school and then Bishop of Le Mans, afterwards becoming in a vision in which Gamaliel appeared to a priest in Jerusalem Archbishop of Tours. He was driven into exile, and this exile and revealed the place where Stephen's body lay. and his misfortunes are the subject of a long elegiac poem, 163, p. 232. Analecta Hy mnica, liv, No. 245, pp. 383 sq. On the from which No. 157 is taken. symbolism of this sequence, Raby, Christian Latin Poetry, 38 notha for noto, the wind. pp. 363 sqq. 158, p. 220. Haureau, op. cit., pp. 60 sq., 64 sq. These two 164, p. 234. Analecta Hy mnica, liv, No. 149, pp. 227 sq.; for elegies on Rome show the new fe eling for Rome as the see of the symbolism, Raby, op. cit., pp. 359 sq. Peter more glorious than under Caesar, as well as a 'sense of p. 238. Ed. D. S. Wrangham, The Liturgical Poetry the past' in the presence of the remains of antiquity, which 165, of Adam ofSt. Victor (London, 188 I) i. 194 sqq. This sequence, impressed the poet on his visits to the Papal court. They bear often ascribed to Adam of St. Victor, is almost certainly not witness also to Hildebert's skill in versification. In the second his. In spite of occasional obscurities, it is an accomplished. elegy it is Rome, Christian Rome, who replies to the poet's piece of work. praise, in the firstelegy, of Rome in her ruined splendour. I 'The theology of John teaches us that the word of the 158 (a) : 5 Araxes, the barbarians in general. truly substantive (self-existent) Word, although that Word 482 483 NOTES NOTES p. be �ade flesh in t�e straitness of declining time, remains for 171, p. 245. Analeeta Hy mnica, xlviii, No. 154, 172. ever. 13 mentIs . . . excessus, contemplation, ecstasy. I victimam, 'sacrifice'. 18 the eagle sharpens its vision by looking at the sun. 172, p. 246. Analeeta Hy mniea, xlviii, No. 249, pp. 231 sq. 42, 55 idiota, 'unlearned', i.e. John; cf. Acts iv. IS (Vulg.). . The Planc/Us or Laments composed by Abelard are songs for 43 The meanmg seems to be: 'his (i.e. John's) [vision of the use.Their musical notation has been preserved. creatures] fu ll of eyes, their double countenance their swift extra-liturgical 37, 66 Saul, a disyllable. 105 jidibus, the strings of ings, the heel� on the chariot! all these were see by Ezekiel � . . :w � David's harp. (m vISIon) I� heaven, �fore its fitting .form (i.e. the chariot's) or the charIOteer (ChrISt) was here'. The reference is to the 173, p. 250. Analecta Hy mnica, xlviii, No. 246, p. 225· Apocalypse of St. John. 7 cyclades, 'garments embroidered with gold'. p. 240. Ed. A 174, p. 251. Ed. E. Voigt, rsengrimus, Halle, 1884, p. 48. The 166� ; Boutemy, 'La Version parisienne du poeme de �Imo� Ch�vre d Or sur la guerrede Troie (ms. Lat. 8430)', rsengrimus is a long 'beast-epic' in seven books by Nivard, a Scnptonum, I (1946-7), p. 269. Simon Aurea Capra (Chevre German, who settled in Ghent and taught as a monk in the d'Or), canon of St. Victor, was highly esteemed as a poet in his fa mous monastery of Blandigny. The aim or the poem is day. Ht; composed three poems �n the war of Troy. No. 166 satirical; it is lively and amusing. In the extract here given deals With the adventures of Paris and the siege of Troy. Reynard steals the parson's fowl just as he is beginning the Salve,jesta dies on Sunday. 167, p. 241. This is fro m the same poem by Simon on the war of Troy: Boutemy, op. cit., pp. 272 sq. 175, p. 251. Ed. K. Langosch, Hy mnen und Vagantenliede r, Basel, 1954, pp. 170 sqq. Hugh, surnamed Primas, was one of 168, p. 241. Ed. J. J. Champollion-Figeac, Hilarii versus et the most accomplished versifiers of his time. He taught at l di Paris, 1838, pp. 14 sqq. Hilary, an Englishman, was a u. � Orleans and Paris, and lived as well as he could on the bounty diSCiple of Abelard, and he composed this poem to soften the of great men. No. 175 is from his complaint to the Canons of heart of the Master, who, on the occasion of some disorder Orleans. In his old age, after he had spent his money, the reported to him by a servant, had, it seems, threatened to turn Canons ceased to entertain him at their table, and placed him his pupils out of the Paraclete, the hermitage where he lived in the hospitium among the sick and poor, partly perhaps a d ma�e t?em l�ve in the village of Quiricey, as a condition of � with his own consent. 1;\lS contmumg hIS lectures. The refrain is: 'le maitre nous fa it tort'. 176, p. 254. Ed. Langosch, op. cit., p. 184. Three short 13 puplicus, a common person, the servantwho had reported satirical pieces on the Bishop who gave the poet a cloak in to the Master the misdeeds of the pupils. In verse, 22 he is called winter, without a down or sheepskin lining. bubulcus, a clown. 28 Quinciaeus, Quincey. 177, p. 255· Ed. Langosch, op. cit., p. 190. 169, p. 243· Ana/ecta Hy mniea, xlviii, No. 139, p. 163. Abe­ 178, p. 256. Ed. J. Raine, Dialogi Laurentii Dunelmensis lard, the fa mous philosopher, composed a hymnary for . monachi ac prioris, Surtees Society, 1880, pp. 8 sq. Born and HelOlse and her nuns of the Paraclete. Here his genius showed educated at Waltham, Laurence 'became a Benedictine at Dur­ itselfin the creation of original verse-forms. This hymn for the ham, where Bishop Geoffrey Rufus made him one of his Sabbath (Saturday) celebrates the Joys of the endless Sabbath. chaplains. The fo ur books of his Dialogues are in elegiacs. 6 see above, p. 462, note on No. 63. pax: 26 Pctro: the poems take the form of discussions with two 170, p. 244. Analeeta Hy mnica, xlviii, No. 148, p. 169. friends, Peter and Philip.

484 NOTES NOTES 179, p. 257· Analecta Hy mnica, lxviii, No. 250, pp. 234 sq. constant quotations from Holy Scripture, and a final appeal Peter the Venerable was Abbot of CIlJny. He restored monastic to his patron, whose favour he had lost. On this poem and discipline, and was a wise ruler. He was not a distinguished for the latest text of the Archpoet's verse, H. Watenphul and poet. H. Krefeld, Die Gedichte des Archipoeta, Heidelberg, 1958. 40 martyrium: the Virgin Mary is the Queen of Martyrs. 36 Alethiae: see above, p. 469, note on the Eclogue of Theoe 180, p. 259· Analecta Hy mnica, 1, No. 346, pp. 510 sq. Guido du lus. The Archpoet takes the Alethia of the Eclogue as a typ­ (or Guy) of Bazoches, of noble birth, studied in Paris and of virginity, for in the Eclogue she is a 'virgin of the House of Montpellier, and became cantor and canon at Bazoches. This David', and so a counterpart to the heathen goddess Venus. piece was written for the Saturnalia of the scholars at the Feast 184, p. 266. Manitius, op. cit., pp. 14 sq. This is addressed to of the Circumcision, when they danced and sang before the Rainald, Archbishop-Elect in II59 but not consecrated until bearer of the Staff (coram gestatore bacult) . Guy sent this song II65· to CMlons, as he says in the last stanza, because his absence for the purpose of study made it impossible for him to come to 185, p. 267. Manitius, op. cit., pp. 30 sqq. Rainald had urged the fe ast. The staff, which the precentor used for conducting, him to write of the deeds of Barbarossa, but he excuses himself, was borrowed for the occasion by the lord of the fe ast, who was because this is beyond his powers to attempt in the short time allowed for such an epic. vested in a cope; see E. K. Chambers, The Medieval Stage (Oxford, 1925), i. 274 sqq. 14 nane, 'dwarfishly'; but plane and sane have been sug­ gested instead. 60 practer te, 'without thy help'. 181, p. 261. Ed. F. Munari, Marci Valerii Bucolica, Florence, 1955, pp. 61 sq. We know nothing definite about this talen­ 186, p. 269. Manitius, op. cit., pp. 48 sqq. The scene is in ted poet, perhaps a Frenchman,who composed eclogues in Ver­ Vienne, as the opening lines (not given here) show. Here gilian style and appears to belong to the latter half of the Rainald was holding a Diet and a great concourse had flocked twelfth century. It is possible here to give only the opening of to the city. Under the figure of Jonah the Archpoet is asking a long eclogue, in which the shepherds Ladon and Cidnus to berestored to favour. Like Hugh the Primate he loves what speak in turn. the Germans call the 'Tiradenreim'. 27 infranitas = infrunitas, 'stupid'. 182, p. 262. Ed. Raby, 'Surgens Manerius summo diluculo', Spec.ulum, vii (1932), p. 204; see also ibid. x (1935), pp. 68 sqq. 187, p. 271. Manitius, op. cit., pp. 20 sqq. Again the Arch­ ThiS somewhat mysterious poem has as its subject a love­ poet shamelessly begs of his patron. adventure, based on the legend of the swan-children. 42 lechitum, leeythus (A�KU8o» , flask of oil; ef. 3 Reg. 12 tonos, 'sounds'. 13 herilisjilia , 'the daughter of the xvii. 12 (Vulg.). lord'. patria, 'home'. 188, p. 273. Ed. E. Faral, Les Arts poetiques du XII' et du 183, p· 263. Ed. M. . Manitius, Die Gedichte des Archipoeta, XIII' siecle, Paris, 1924, pp. 129 sq. Matthew of Vendome MUnich, 1913, pp. 23 sqq. The Archpoet, whose real name is was educated at Tours and Orleans, in which latter Cathedral unknown, was of knightly birth, a clerk who struggled with school he taught, among other things, the art of versification, poverty and attached himself to Rainald of Dassel, Arch­ according to the methods then in fas4ion. His Ars versijicatoria bishop-Elect of and Arch-Chancellor of Frederick deals with rhetorical ornaments, etc., and, in the first book, Barbarossa. The Confession shows the Archpoet's powers at with descriptions, of which No. 188 is a specimen. their highest. It is a fr ank unveiling of his weaknesses, with 2 Ty ndaridis, 'daughter of Tyndarus' (Helen) . 486 487 NOTES NOTES

189, p. 274· �igne, Pat�I0Ki.a L�ina, clxxi . 446. This anony­ 196, p. 282. Ed. K. Strecker, Moralisch-Satirische Gedichte mous poem IS an exercise 10 mgenuity. The countryman Walters von ChdtiUon, Heidelberg, 1929, p. I8� This is from spearsa boar, the boar falls on a snake, which spits forth poison' a satire on the Curia; for full commentary, A. Hilka and O. and the poison kills the man. Schumann,CarminaBurana (Heidelberg, 1930), ii. I, pp. 70sqq. r6 bitalassus: Rome is like the straits between Sicily and 190, p. 274· Ed. J. A. Giles, Arnulfi Lexoviensis Ep istolae, Italy, which give access to two seas. I I S galea, helm, rudder. Oxford, 1844, pp. 38 sq. Arnulf, educated at 8eez, became r66 Pope Alexander Ill. 173-4 if Gehazi did not corrupt Bishop of L!sieux in 1I4I. This piece is probably a youthful those near to Elisha ( = the Pope). school-exerclse. 197, p. 288. K. Strecker, Die Lieder, pp. 46 sq. This is a satire on the morals of the upper clergy. 191, p. 275· Migne, op. cit. ccix. 518. WaIter of Chatillon, r6 Giezita, a fo llower of Gehazi. The reference is to the per�aps the m�st accomplished Latin poet of his time, had a varied scholastiC career and came to England in the reign of prevalent simony. 38 sanguisuge filia, Prov. xxx. I S. Henry 11, where he was a member of the Canterbury circle. 198, p. 290. K. Strecker, Moralisch-Satitische Gedichte, In the end he became a canon of Reims. He had an extensive pp. 82 sqq. This poem on his poverty and on the unequal k?owledge ?f Latin literature, which is shown not only in rewards of learning is in 'Goliardic' measure, with a line from hiS long epic the Alexandreis, but in his lyrical poems­ a classical author, hexameter or pentameter, attached to each religious, satirical, and erotic. No. r 9 I extols the glory of stanza. Strecker's notes are valuable; I have made useof them in Alex�nder and is i�ser'7d in WaIter's epic just after he has Secular Latin Poetry, ii. 196 sqq., where a list of the classical deScribed Alexander s trIUmphal entry into Babylon'. references is given. 8 is an adaptation of Persius Prol. I. 14 Hispana poesis: the reference here is to Lucan's Pharsalia. 199, p. 293· Ed.A. Wilmart, 'Poemes de Gautier de Chatillon', I S Claudius, that is, Claudian (Claudius Claudianus), a poet Revue Benedictine, xlix (1937), pp. 152 sq. This is Walter's much esteemedin the Middle Ages. The reference here is to his song of repentance in his old age. He promises that he will live panegyrics on the Emperor Honorius. henceforth for God and amend his life. 9-12: he is forty years old. The year of Jubilee is the fiftieth.

192, p. 276. Ed. K. Strecker, Die Lieder Waiters von CMti/­ 200, p. 295. K. Strecker, Moralisch-Satirische Gedichte, Ion in der Handschrift 351 von St. Omer, Berlin, 1925, p. 33. pp. 148 sqq. Waiter appears to have died of leprosy. 19-20: Horace, Od. ii. 13. I. 39 colles, i.e. the prelates. 201, p. 297. Ed. A. Wilmart, 'Le Florilege mixte de Thomas 193, p. 277· K. Strecker, Die Lieder, p. 31. Bekynton', ii, Mediaeval and Renaissance Studies, iv, pp. 81 sq. Roger of Hoveden says in his Chronicle, under the year II87, 194, p. 278. K. Strecker, Die Lieder, p. 29. that Master Berter of Orleans in that year composedthis 'suasio­ 22 clamis, perhaps 'kerchief'. 25 cotulata, 'striped'.vario, nem ad crucem capiendam', the year Saladin took Jerusalem. 'variously'. 28 plumario, 'embroidered': Exodus xxvi. I 1-2 Lamentations, i. 4. 12 de Sy on: Is. ii. 3. 18 onus (Vulg.) 29 adzima, 'pure' (lit. unleavened) . Ty ri: Is. xxiii. I. The Saracens had fa iled to take Tyre. 29 Hor. Ep . i. 2.29. 69 torculari, the wine-press of the 195, p. 280. K. Strecker, Die Lieder, pp. 59 sq. Passion, Is. lxiii. 3, was supposed' to refer to this: 'I have 53 pennula, the branches of the trees. trodden the wine-press alone'. 489 NOTES NOTES Feast of the Staff (seeabove, p. 486). At Sens it was called the 202, p. 300. A. Wilmart, op. cit., pp. 62 sq. This is part of an anonymous love poem of the twelfth century. asinaria fe sta and at Beauvais officium stultorum. The ass was brought into the cathedral while the Prose was sung. 203, p. �o�. Ed. K. trecker, Die Ap ocalypse des Golias, � 100 sq. The Rome-Lelpzl�, 1928. ThIS long satirical poem passes under the 207, p. 309. Analecta Hy mnica, xx, No. 133, pp. to whom the ame of GolIas, and has been ascribed by various tradi­ lower clergy elected a bishop, asinorum dominus, � . dep omit potentes tIOns to Alan of LIlle, WaIter of Chiltillon, andto H ugh Primas. precentor's staff was handed at Vespers when It may be ofEnglish origin as the 'literary phantom' known de sede was sung. He is here called Tityru� . � as f inserting elaborate descriptions accordi�g to scorchmg torch of CynthlUs (, the sun) was pouring methods taught in the schools. The extracts given here afford forth the darts o� !ts burning rays'. 10 artium, the seven a good idea of the content and merits of the poem, which is in Arts. 43 fa brzlza. This refers to the story that musical notes 'Goliardic' verse . The poet, it will be observed, begins with the were discovered by observing the sounds made by a hammer. usual 'nature-introduction'. 204, p. 304· Ed. W. Wattenbach, 'Parodie des Doctrinale' 210, p. 316. Ed. A. Tobler, 'Streit zwischen Veilchen und Anzei!5.er.(ur Kunde de � deutschen Vo rzeit, xxii (1875), p. 150: Rose', Archiv fu r das Studium" der neueren Sp rachen und 40 tzletzs, groves of hme-trees. Litteraturen, xc (1893), pp. 152 sqq. This contest between the �05,. p. 30�. Ed. �. Vat sso, 'Contributo alla storia della poesia Violet and the Rose is ended by the poet, whose judgement they � . have .ag.reed to accept. He reconciles them as equals in beauty rltmlca latm� medlevale , Studz Medie

496 497 NOTES NOTES 258, p. 391. Analecta Hy mnica, xxi, No. 157, p. 106. Another astronomer and a poet of no mean order. His poems belong moralizing song. to the movement of personal devotion to which the Franciscans 259, p. 392. Analecta Hy mnica, liv, No. 178, pp. 269 sq. There gave such an impulse. The Philomena is a long meditation on are good reasons for maintaining the traditional view that the power of love as shown in the incarnation, the life, and the Thomas of Celano, the biographer of St. Francis, was the author passion of Christ. The opening stanzas are given here. of this fa mous poem, which, originally conceived as a pious 267, p. 406. Ed. Raby, PfJems ofJohn of Hoveden, Surtees meditation, has become the sequence:for the Mass of the Dead; Society, 1939, pp. 1 sqq. The first and last stanzas are given. see F. Ermini, 'Il poeta del Dies irae', Medio Evo Lat;no, Stud; e ricerche, Modena, 1938, pp. 275 sqq. 268, p. 407. Raby, op. cit., pp. lI5 sqq. This is from a long 3 The Erythraean Sibyl was supposed to have foretold the meditation of varied content. The fiftieth (and last) section is end of all things; cf. Augustine, De Civitate Dei, xviii. 23. given here. It is entitled: Vox fidelium orantium et inducentium 260, p. 394. Analecta Hy mnica, I, No. 382, p. 568. Bonaven­ Christum sub fig ura loseph, et terminatur liber. tura, the Seraphic Doctor, was the first great Franciscan 269, p. 408. Raby, op. cit., p. 128. The (:ytlzara, another theologian and mystic. No. 260 is the hymn for Matins from lengthy meditation, has as its subject the love and passion of his Office of the Holy Cross. Christ. 261, p. 395. Analecta Hy mnica, I, No. 383, pp. 571 sq. 1 Liber vitae, i.e. Christ. 59 zabulorum, the fiends. 270, p. 410. Raby, op. cit., p. 176. This poem is addressed to 262, p. 398. Analecta Hy mnica, I, No. 385, pp. 584 sq. St. the Virgin Mary and is concerned with her Sorrows as well as Thomas Aquinas was asked to compose the Office and the with the Passion. The first two stanzas are given. Mass for the new fe ast of Corpus Christi, and he displayed his 6 For the ray of light in representations of the Annuncia­ genius here as in his other writings. No. 262 is the sequence tion see H. Hirn, The Sacred Shrine, London, 1912, pp. 313sq., for the Mass. 343 sqq. phase indeclinable, 'Passover'. Deut. xvi. 2 (Vulg.). :u 271, p. 410. Raby, op. cit., p. 195. This poem, consisting of 37 species, the Bread and Wine. 39 res, the substance, i.e. two hundred and fifty verses divided into mono-rhymed sec­ the Body and the Blood. 69 deputatur, 'is appointed' or 'is tions of fifty verses each, is a tour de fo rce of an unusual charac­ sacrificed' . ter. The subject is the praise of the Virgin Mary. 263, p. 40 1. Analecta Hy mnica, I, No. 386, p. 586. 6 piscina: John v. 2. 13 nux: Num. xvii. 8. 264, . 402. Analecta Hy mnca, I, No. 388, p. 588. )' 272, p. 412. Raby, op. cit., p. 210. This extract is from the 265, p. 4° 3. Ed.A. Wilmart, 'LaTradition Iitteraire ettextuelle Canticum Amoris, a lengthy fragment, which is clearly a first de l' Adorote devote', Auteurs Sp irituels et textes divots du moyen sketch for the Philomena. Like the latter it is a song of the omni­ dge latin, Paris, 1932, pp. 361 sqq. For the reasons for assigning potence of love. this poem to St. Thomas, Raby, 'The date and authorship of 273, p. 413. Analecta Hy mnica, 1, No. 398, pp. 602 sq. John the poem Adoro te de vote', Sp eculum, xx (1945), pp. 236 sqq. Pecham, a Franciscan and Archbishop of Canterbury under 266, p. 404. Philomena, ed. C. Blume, Leipzig, 1930, p. 3. Edward I, a conservative theologian and of meditative tempera­ John of Howden, clerk to Queen Eleanor, wife of Henry Ill, ment, has left a numberof poems, of which the Philomena is the and also to Edward and prebendary of Howden, was prob­ I, most remarkable. Written in Goliardic verse, it is a horology ably educated at Oxford. He was a learned astrologer and of the Passion, in which the soul, meditating on the sufferings 498 499 NOTES NOTES of Christ, lives through a mystic day and dies of love as the 284, p. 433. Ed. Raby, Christian-Latin Poetry, pp. 435 sq. This nightingale dies through the passion of her song. poem has been ascribed to Jacopone da Todi, but it is inclu­ 35 oei: this is the imperative of the Old French 'occir', to ded in a Summa Iustitiae, ascribed to Grosseteste, and earlier kill. It may have been originally used in an onomatopoeic than Jacopone's time. sense, and afterwards as 'kill 1 kill I'; see Raby, 'Philomena, 285, p. 435· Analceta Hy mnica, liv, No. 201, pp. 312 sqq. This praevia temporis amoeni' in Melanges J. de Ghellinck (Gem­ fa mous meditation, afterwards used as a sequence, was fo rmerly bloux, 1951), ii. 443 sq. ascribed to Jacopone da Todi, but the manuscript evidence 274. p. 415. Analecta Hy mnica, 1, No. 391, p. 594. This poem for his authorship is unreliable, and there are other reasons refiects the Augustinian theology, to which Pecham was which make it unlikely .that it is his work. It is, however, devoted. The Holy Spirit is the mutual love of Father and Son. certainly of Franciscan origin and is to be placed in the thir­ 21 originis, the Father, who is the principium in the life of the teenth century. Trinity. 35 nativigerminis, the son (the filial seed) . 24 286. p. 437. Analecta Hy mnica, xxxiii, No. 213, pp. 190 sqq. 'UOtivi, promised; the Holy Spirit was 'the promise of the 11 plebanus, parish priest. Father'. sp iraminis, the Spirit. 287. p. 440. Analecta Hy mniea, liv, No. 167, p. 257. 275. p. 416. Ed. Bodleian QuarterlY Record, v (1926), p. 22. This charming piece is taken from a manuscript fr agment, 288. p. 440. Analeeta Hy mnica, xlv b, No. 35, p. 36. This which may have come fr om Bury St. Edmunds. piece, and No. 289, are fr om a Tours manuscript, and are specimens of cantiones, which were very popular in this time 276. p. 417. Ana/ceta Hy mnica, xxi, No. 40, p. 36. This song of new musical developments; see F. Brittain, The Medieval and Nos. 277-82 are fr om the fa mous musical manuscript in Latin and Romance Ly ric to A.D. I300, Cambridge, 1951, the Laurentian Library PI. 29. I, a manuscript which, along P· 242• with others, is of fu ndamental importance for the study of the period of medieval music associated with the development of 289. p. 44 1. Analeeta Hy mniea, xlv b, No. 53, p. 46. polyphony. The School of Notre Dame, Paris, was an impor­ 290. p. 442. Ed. A. Wilmart, 'Le Cantique d'amour de tant centre. Richard Rolle', Re'UUe d' ascitique et de my stique, xxi (1940), 277. p. 417. Ca rmina Burana, i. I, pp. 45 sq. pp. 143 sqq. This poem, uneven in its execution and charac­ 278. p. 419. Analecta Hy mnica, xxi, No. 161, p. 109. teristic in its alliteration, is by Richard Rolle, the fa mous York­ shire hermit and writer of devotional treatises in English and in 279. p. 420. Ca rmina Burana, i. 2, pp. 23 sq. Latin. He begins with a de scriptio, as if he were writing a 9 Ioles, Iole who ensnared Hercu�. secular poem according to the precepts of Geoffrey of Vin­ 280. p. 423. Analecta Hy mnica, xxi, No. 46, p. 39. The crossing sauf, though we must allow as well for the infiuence of the of the Red Sea and Joseph in the pit are types of Baptism. Song of Songs. 281. p. 425. Analecta Hy mnica, xxi, No. 218, pp. 152 sq. 13 Simone, Simon Magus. 22 Beatus: a parody of Ps. xli. I.

282. p . 42�. Ca rmina Burana� i. Il pp. 46sq. 283. p. 428. Analecta Hy mnica, xxi, No. 239, pp. 179 sqq., from a Stuttgart manuscript of the thirteenth century.

500 �Ol INDEX OF AUTHORS AND COLLECTIONS Odo of Cluny, I I 1. Reginald of Canterbury, 145-6. INDEX OF AUTHORS AND Ripo// c;ollection, 224-8. Paulinus of Aquileia, 76-7. Rolle, Richard, of Hampole, 290. COLL ECTIONS Paul the Deacon, 66. Ruodlieb, 13 I. Paulinus of Nola, 24-7. Sechnall, St., 28. [T..iefigures refe r 10 IM number of IM piece, nOI of l..ie page.] Paulus Albarus, 86. Pecham, John, 273-4' Sedulius, Caelius, 30-1. Abelard, Peter, 169-73' Ennodius, 43. Peter Damiani, 134-6. Sedulius 'Scottus, 94. Sigebert of Gembloux, 148. Adam of St. Victor, 162-4. Eugenius of Toledo, 62.. Peter of Blois, 239. Simon Aurea Capra, 166-7. Aimar of Le Puy, 141. Fortunatus, 54-58. Peter of Saintes, 144. Alan of Lille, 240-2. Fredegard of St. Riquier, 82. Peter Rig�44' Theodorich of St. Trond. 143. Alcuin, 78-80. Froumond of Tegernsee, I ja. Peter the Venerable, 179· TjJ.eodulph of Orleans, 8 Aldhelm, 64. Fulbert of Chartres, - . I. I2.5 9 Petrus Pictor, 149. Theofrid of Corbie, 61. Alphanus of Salerno, 139--4°. Philip the Chancellor, 250-8. Thomas of Celano, 259. Amarcius, 130. Geotfrey of Vinsauf, 245. Proba, 3· Ambrose, St., 9-12. Geraldus (author of Wallkarius), Prudentius, 1 5-22. Walafrid Strabo, 84. Angilbert, 83. 95· Waiter of Chatillon, 19 1-200. Aquinas, St. Thomas, 262-5. Gildas, 46. Rabanus Maurus, 89' Wido, IJ8. Arator, 45. Giraldus Cambrensis, 247-8. Raoul of La Tourte, 142. Wipo, 133. 'Archpoet', 183-7. Gottschalk of Orbais, 90-3. Arnulfof Lisieux, 190. Guido of Bazoche., 180. Arund.l Collection, 229-P" Augustine, St., 23. Hilary of Poi tiers, s. Auspicius of Toul, 32.. Hilary the Englishman, 168. Avitus, 44- Hildebert of Lavardin, 1 57-9. Hisperica Famina, 47. Baudri of Bourgueil, 1 54-5. Hugh Primas, 175-7' Bede, 65. Bernard of Cluny, 160-1. I uvencus, 4. Berter of Orleans, 2.0I. Bonaventura, St., 2.60-1. John of Howden, 2.66-72. Joseph of Exeter, 246. Cambridge Songs, 119-24. Carmma Burana, UI-23, 232., Langton, Stephen, 249. 235, 2.39, 277, 2.79, 282.. Laurence of Durham, 178. Colman, 74. Letaldus, I 12. CoIumba, St., 48-9. Columbanus, St., 60 Marbod of Rennes, 150-3. Commodian, 1-2.. 'Marcus Valerius', 181. Matthew of Vendome, 188. Damasus, 7-8. Donatus of Fiesole, 87. N�cetas of Remesiana, 14. Nigel Longchamp, 243. Dracontius, 34-5. Nivard of Ghent, 174. Ecbasis captwi, 110. Notker Balbulus, 108-9.

502 503 INDEX OF FIRST LINES [The figures refit'to th. number of the page, not of tll. piece.] Accipe, quaeso . 80 Acrius incumbunt Phrygii, contra ire furentes 373 Adoe carnis gloriosa et caduci corporis 4 Ad cenam agni providi 5,2 Ad cor tuum revertere 417, Ades, pater supr�e 22 Adest dies 259 Ad festas choreas caelibes 250 Adnue, fons verbi, verbum Deus, et velut illam 33 Adorna, Sion, thalamum 244 Adoro devote, latens veritas . 403 Ad perennisvitae fontem mens sitit nunc arida 187 Advertite 167 Aestimavit hortulanum 379 Aestuans intrinsecus ira vehementi 263 Aeterne rerum conditor 8 Aethiopum terras iam fe rvida torruit aestas 129 Ales diei nuntius 19 Alleluia, die nobis 1 35 Alleluia dulee carmen, vox perennis gaudii 94 Alma Deus trinitas, quae saecula cuncta gubernas 85 Alma redemptoris mater, quae pervia caeli 157 Altus prosator, vetustus S9 Amor facit, 0 princeps unice . 412 Anacreun ti carmine 1 37 Andecavis abas esse dicitur 95 Angele, qui meus es custos pietate superna 201 Anna ,soror, ut quid mori 359 Anni parte florida,celo puriore JI2 Apparebit repentina dies magna Domini 14 Aprilis tempore, quo nemus frondibus 332 Archicancellarie, vir discretae mentis 267 Arvi polique conditori . 144 Asia ab oriente vocata antiquitus 82 A solis ortus cardine . 39 A Tauro torrida lampade Cynthii 303 At vir Walthorius missa cum cuspide currens 13° Audite, omnes amantes Deum, sancta merita 34- Aurea personet lira clara modulamina 176

sos INDEX OF FIRST LINES INDEX OF FIRST LINES

Auribus immensis quondam donatus asellus 370 Dionei sideris 344 Aurora cum primo mane tetram noctem dividet III Dives eram et dilectus 25 1 AUrora lucis rutilat . . . 49 Divitiis, ortu, specie, virtute, triumphis 240 Aut lego vel scribo, doeeo scrutorve sophian 1 30 Dolorum solacium 246 Ave, maris stella . . . . 94 Dulce solum natalis patriae 328 Ave, stella maris 410 Dulcis Iesu memoria 347 Ave, verbum, ens in principio 404 Dum Dianae vitrea 322 Ave, verum corpus natum 440 Dum iuventus floruit 364 Dum grandem materiam mente meditarer 316 Beata tu, virgo Maria . 92 Dum rutilans Pegasei . 340 Benchuir bona regula 69 Dum simulacra mihi, dum numina vana placerent 221 Bonum est confidere 426 Dum subite properas dulces invisere terras 98 Bulla fulminante 382 Ecce Ionas tuus plorat 269 Caelum, gaude, terra, plaude 257 Ego te per omne quod datum mortalibus· 3 1 Cantemus cuncti melodum 148 Est locus a nostro secretus dimate tractu 365 Cantet omnis creatura 441 Est locus interea ditfundens quattuor amnes 47 Caput gemmato, caeteris praedarus 147 Exiit diluculo 327 Chorus novae Ierusalem . 179 Ex quo mortalem praestrinxit spiritus alvum 29 Christe, mearum II9 Christe, qui lux es et dies S I Felix per omnes festum mundi cardines 104 Christus assistens pontifex . . . 376 Finibus oceiduis deseribitur optima tellus II6 Cidne, sub algenti reeubas dum molliter umbra 261 Flandria, dulce solum, super omnes terra beata 208 Clangam, filii . . • . 90 'Flete, canes, si flere vacat, si flerevaletis' 198 Concentu parili memoratur passio Christi 1 54 Floret tellus floribus 3 18 Concordes animae casta sociantur amore 33 Fons erat irriguus, cui fecerat arbutus umbram 374 exsultemus Congaudentes 159 Forte nemus lustrabat homo, fera forte redibat 274 Congregavit nos in unum Ch;isti a�or 102 Fortis atque amara 1 32 Consurgit in ardua tellus . . . 256 Frondentibus florentibus silvis sentibus 416 Conveniunt subito cuncti de montibus altis 99 Crebro da mihi basia ' 3 10 Germine nobilis Eulalia 28 Crux benedicta nitet, Domin�s qua came p.,pendit 76 Gloria, laus et honor tibi sit, rex Christe, redemptor 109 Crux, de te volo conqueri . . . . 385 Gravi me terrore puis as, vitae dies ultima ISS Cum animadverterem . 419 Gregis pastor Tityrus 309 Cum recordor, quanta cura 210 Cur mundus militat sub vana gloria 433 Hactenus inmerito 293 Cur suspectum me tenet domina? . 3 17 Hanc commendo vobis praecipue 271 Heriger, urbis Maguntiaeensis 170 Da, puer, plectrum, choreis ut canam fidelibus 26 Heri mundus exsultavit 229 Dedinante frigore . . . 278 Hic celebranda rudis florescit gloriatempli 84 De die iudicii propter incredulos addo Hic ver adsiduum caeli dementia servat 55 De ramis cadunt folia . 353 Hinc virginalis sancta frequentia . . . 208 Deus, creator omnium 11 'Hoc indumentum tibi quis dedit? an fuit emptum?' 254 Dies irae, dies ilia 392 Hoc silicum tumulo iaeet Hisa corpore funeta 184 506 507 INDEX OF FIRST LINES INDEX OF FIRST LINES Hodiernae lux diei 162 'Non hederam sperare vales laurumve, libelle' 143 Hora novissima, tempora pessima sunt, vigilemus 224 Nunquam tam celebri iactatrix Roma triumpho 275 Hue usque, me miseram ! 330 Nuper eram locuples multisque beatus amicis 218 Hyemale tempus, vale . 300 Hymnum dicat turba fratrum, hymnum cantus personet 5 o admirabile Veneris idolum Obstupui, fateor, substans in limine primo 'lam, dulcis amica, venito' 172 o comes amoris, dolor lam lucis orto sidere 53 Occurrunt blando sibi lumina vestra favore lam lueis orto sidere statim oportet 362 o decus, 0 Libyae lam maesta quiesce querela . 24 o Dei proles, genetrixque rerum lam nisi me fessum via longior indupediret IU o Deus, miseri • lam pridem nimium residebam maestus amoeno IIO o dilecta manus quae Christi militat armis Idibus his Mai miser exemplo Menelai 255 Olim sudor Herculis Iesu, nostra redemptio 54 o lux beata, trinitas Importuna Veneri 277 o Maria, noli Here In gestis patrum veterum' 180 o mea cella, mihi habitatio duleis, amata In maiestatis solio 415 Omnes immundi, currite In passione Domini 394 Omnes qui gaudetis de pace, modo verum iudicate Intende, qui regis Israel U 'Omnia tempus habent', et ego breve postulo tempus Invenies nullos Hores in carmine nostro 213 Omnipotens aeterne Deus, spes unica mundi Iuxta Threnos Ieremiae 297 Onmipotens genitor, qui rerum es maximus auctor Omnis mundi creatura Laetabundus 156 Omnis sonus cantilene trifariam fit . Lauda, Sion, salvatorem 398 o quanta qualia sunt ilia sabbata Laudes crucis attollamus 204 Orientis partibus Laudis exiguae nunc munus accepta 407 o Roma nobilis, orbis et domina Levis exsurgit zephirus 173 o t,u, qui servas armis ista moenia Liber vitae, lux superis 408 Licet eger cum egrotis 288 Pange, lingua, gloriosi . Lingua servi, lingua perfidie 241 Pange, lingua, gloriosi proelium certaminis Lucis orto sidere 324 Pange, lingua, Magdalenae Luto carens et latere . 423 Papam rite colo, sed te prostratus adoro . Par tibi, Rorna, nihil, cum si. prope tota ruina Pauperat artifieis Naturae dona venustas . Maio mense dum per pratum 333 Maria, laus divina 410 'Pauper mantelle, macer, absque pilo, sine pelle' . Me receptet Sion illa . 222 Pergama Here volo, fato Danais data solo Per quinquennia iam decem . Missus sum in vineam eirca horam nonam 290 Moribus esse fe ris prohibet me gratia veris 21 Philomena, praevia temporis amoeni 3 'Plangamus cuculum, Dafnin dulcissime, nostrum' Multi sunt presbyteri qui ignorant, quare 437 Plangit nonna Hetibus Nam cum paupertas rebus plerumque secundis 182 Plaudit humus, Boree . Pontificum spuma, faex cleri, sordida struma Naturae secreta videt, rerumque tenores . 374 Naturae thalamos intrans reseransque poeta 6 Praecelso et spectabili 3 3 Praeformet capiti naturae eircinus orbem Nitimur in vetitum 391 508 INDEX OF FIRST LINES INDEX OF FIRST LINES Principio caelum ac terras camposque liquentes Si vera somnia forent, quae somnio 338 Propter Sion non tacebo . . . Sole post Arietem Taurum subintrante 216 Psallat ecclesia Sole regente lora 280 Solus ad victimam procedis, Domine 245 Quae te dextra mihi rapuit, luscinia, ruscis Splendor paternae gloriae . 10 Quando profectus fueram Squalent arva soli pulvere multo 37 Quanta gloria public�m Squalidus hinc Within superas procedit ed auras 1 55 Quem quaeritis in sepulchro Stabat mater dolorosa . 435 Quem terra, pontus, aethera Stans a longe . .. II+ Quid tu, virgo Stella maris, quae sola paris sine coniuge prolem 209 Quid ultra tibi facere .. Stetit puella rufa tunica . . . 327 Qui gradiens pelagi tluctus compress it amaros Suffragare, trinitatis unitas 57 Qui seminant in loeulis . . . Surgens Manerius summo diluculo 262 Quis est hie qui pulsat ad ostium . Quis poterit tanti praeconia promere regis Te de pauperibus natum suscepit alendum Quisquis cordis et oculi . . Te Deum laudamus, te Dominum confitemur Quot sunt horae et quot morae Te lucis ante terminum . . . Tempora si solito mihi candida lilia ferrent Tempore tlorigero rutilant distincta sereno Recordare sanctae crucis 395 Redit aestas cunctis grata Tempore quo gladius secuit pia viscera matris 339 Te timemus terribilem . . . . Rex invisibilis mundum, qui cernitur, egit 1 54 Rex poscens fabulam iubet opponi sibi sellam 18 Titaneus olimphium intlammat arotus tabulatum 3 Transmundum metrica laude, sorores Rosam et candens lilium 304 Rumor letalis p8 Tristes nunc populi, Christe redemptor Tuta canit Michael . . . Sacratissimi martyres summi Dei Salus aeterna .... Urbs beata Ierusalem dicta pacis visio Ut iucundas cervus undas . 'Salve festa dies I' cantabat, ut usque solebat Salve, mater salvatoris . . . Ut queant laxis resonare fibris Salve, regina misericordiae Ut quid iubes, pusiole . . . . Salvete, tlores martyrum Uxor Thyresiae dum pleno ventre tumeret Samson, dux fortissime Sancte sator, suffragator Vacillantis trutine Sancti, venite, Christi corpus sumite Veni, creator spiritus Sanctum simpliciter patrem cole . Veni, sancte spiritus . . . . Sex sunt aetates hominum procul usque senectam Ver avibus voces aperit, mea lingua suum ver Sic avis Phoenix meditatur a morte renasci . Verbi vere substantivi Verbum bonum et suave Sic mea fata canendo solor 22 3 Verbum supernumprodiens Si cor, si vires, si bella requiris Achillis 241 Sidera iam noctis venturo cedere soli Vere dulci mediante . 3 Veris ad imperia Sidus clarum . 335 Verna redit temperies Si linguis angelicis loquar et humanis . . 3'9 'Siste, puella, gradum per amoenum postulo Padum' Versa est in luctum ... 1 9 1 Versibus heroids si carmen scribere gliscis Sit noster tantum, non stringunt crimina quemquam 55 510 5II INDEX OF FIRST LINES Vestiunt silve tenera ramorum Vex ilia regis prodeunt Victimae paschali laudes Virgo, vincens vernantia Viribus, arte, minis Danaum clara Troia ruinis Vivere vis Romae, clara depromite voce Vox, filomela, tua metrorum carmina vincit Vox, philomela, tua cantus edicere cogit

Zelo tui langueo, virgo speciosa Zyma vetus expurgetur

PRINTED IN GREAT BRITAIN AT THE UNIVERSITY PRESS, OXFORD

BY VIVIAN RIDLER, PRINTER TO THE UNIVERSITY