Sayı: 15 Graf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
monograf 2148-3442 ISSN edebiyat eleştirisi dergisi erkeklikler 2021 Sayı: 15 monograf edebiyat eleştirisi dergisi Altı Aylık Ücretsiz Edebiyat Eleştirisi Dergisi ISSN 2148-3442 Sayı: 15, Kış 2021 Sahibi Dr. Hazel Melek Akdik Genel Yayın Yönetmeni Doç. Dr. Fatih Altuğ Yayın Kurulu Melek Aydoğan Dr. Yüce Aydoğan Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Demirtaş Aslan Erdem Selver Sezen Kutup İngilizce Danışmanı Nilüfer Yeşil Danışma Kurulu Prof. Dr. Nazan Aksoy (İstanbul Bilgi Üniversitesi) Prof. Dr. Murat Belge (İstanbul Bilgi Üniversitesi) Prof. Dr. Besim F. Dellaloğlu (Sakarya Üniversitesi) Prof. Dr. Rita Felski (University of Virginia) Prof. Dr. Sibel Irzık (Sabancı Üniversitesi) Doç. Dr. Mehmet Kalpaklı (Bilkent Üniversitesi) Dr. Öğr. Üyesi Erol Köroğlu (Boğaziçi Üniversitesi) Prof. Dr. Selim Sırrı Kuru (University of Washington) Prof. Dr. Mahmut Mutman (University of Tampere) Doç. Dr. Oktay Özel (Bilkent Üniversitesi) Prof. Dr. Jale Parla (İstanbul Bilgi Üniversitesi) Kapak Görseli Özge Akdik Mizanpaj M. Atahan Sıralar Yönetim Adresi 251/4 Sok. Özkanlar 27 Apt. Kat:1 Daire:2 Bayraklı/İZMİR İletişim [email protected] www.monografjournal.com Yayın Türü Hakemli, Uluslararası, Süreli e-dergi (Kış ve Yaz olmak üzere yılda iki sayı olarak yayımlanır.) Telif Hakkı Bütün yayın hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında sahibinin yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. SUNUŞ ODAK: ERKEKLİKLER 9 Konuk Editörden Makaleler 14 Cinsel Kimlik ve Yönelimler: Bilge Karasu Anlatılarında İlişkiler Ağı Gülşah Şişman 35 Queer Teori Bağlamında Reşat Ekrem Koçu’nun “Kızlarağasının Piçi” Hikâyesinin Analizi İpek Bozkaya Didem Ardalı Büyükarman 53 Kuruyan Bataklık, Solup Giden Erkeklik: Akçasazın Ağaları’nda Doğa ve Erkeklik İsmet Tarık Gölge 75 The Immature Masculinity in the Novels of Cihan Aktaş and Leila Aboulela Mahbube Yavaş Bulut 94 Masculinity in Crisis: Graham Swift’sLast Orders Baysar Taniyan 114 Acting Out “Cool”: “Coolness” as a Mask in August Wilson’s Ma Rainey’s Black Bottom Vahit Yaşayan 137 Edebiyata Eleştirel Erkeklik Perspektifinden Bakanlar İçin Bir Kaynakça Önerisi Şenol Topcu Murat Göç-Bilgin Çeviri 153 Firari Doğanlar: Rip Van Winkle’dan Robert Bly’a Erkeklerin Firar Fantezileri Michael Kimmel Çeviren: Zübeyir Savaş PASAJ Makaleler 184 Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı’nda Popülizmin İzini Sürmek Onur Özger - Pelin Doğan Kitap Eleştirisi 203 Tanzimat Dönemini ve Romanını Başka Türlü Düşünmek Fatih Altuğ Gelecek Sayı Çağrı Metinleri 214 Odak: Edebiyat ve Tıp / Focus: Literature and Medicine 216 Makale Yazım Kuralları 220 General Guidelines Sunuş 15. sayımızın odak konusu “Erkeklikler”. Bu sayıyla birlikte ilk defa Odak bölümümüz konuk bir editörün yönetiminde çıktı. Murat Göç-Bilgin’in hazırladığı “Erkeklikler” dosyası aracılığıyla, gün geç- tikçe çeşitlenen ve zenginleşen erkeklik çalışmaları yaklaşımının sunduğu perspektiflerle edebiyat metinlerini düşünmeye çalıştık. Dosyanın ayrıntılarını Murat Göç-Bilgin’in sunuş yazısında bulacak- sınız. Bilge Karasu, Reşat Ekrem Koçu, Yaşar Kemal, Cihan Aktaş, Leila Aboulela, Graham Swift, August Wilson gibi yazarların eserle- ri üzerinden gerçekleştirilen okumalara Murat Göç-Bilgin ve Şenol Topcu’nun hazırladığı “Edebiyata Eleştirel Erkeklik Perspektifinden Bakanlar İçin Bir Kaynakça Önerisi” metni ve Michael Kimmel’dan yapılan “Firari Doğanlar” başlıklı bir çeviri de eşlik ediyor. Tüm un- surlarıyla dosyanın edebiyat ve erkeklikler üzerine araştırmaları daha da derinleştirmesini ve zenginleştirmesini umuyoruz. Başta konuk editörümüz Murat Göç-Bilgin olmak üzere dosyaya katkı sunan ya- zar, hakem ve çevirmenlere teşekkür ediyoruz. Pasaj bölümünde Onur Özger ve Pelin Doğan’ın yazdığı “Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı’nda Popülizmin İzini Sürmek” makalesi yer alıyor. Edebiyat, tiyatro ve siyaset biliminin karşılaştığı bu maka- lede yazarlar, Keşanlı Ali Destanı’ndaki halk inşa pratiklerine popü- lizm teorilerinin yardımıyla bakıyor. Fatih Altuğ, Monica M. Ringer ve Etienne E. Charrière’nin derlediği Ottoman Culture and the Pro- ject of Modernity: Reform and Translation in the Tanzimat Novel ki- tabının edebiyat tartışmalarına sunduğu katkıyı bazı eksikliklere de işaret ederek değerlendiriyor. Edebiyat araştırmacılığı bakımından önemli katkılar sunduğunu, tartışmalar açtığını düşündüğünüz ki- taplara dair değerlendirmelerinizi bekliyoruz. Tekrara düşülmemesi bakımından değerlendirme yazmadan önce seçtiğiniz kitabı belirte- rek bizimle irtibata geçmenizi öneririz. Monograf’ın 16. sayısının odak konusu “Edebiyat ve Tıp” ola- cak. Edebiyat ve tıbbın karşılaşma alanları üzerine düşünülecek, bu karşılaşmaların imkân ve gerilimlerinin izinin sürüleceği bu dosya- nın konuk editörü Şima İmşir olacak. Türkiye’de edebiyata dair tartışmalarımızı derinleştirecek, eleş- tirel perspektifimizi çeşitlendirecek öneri ve yazılarınızı bekliyoruz. Fatih Altuğ ODAK: ERKEKLİKLER monograf Edebiyat Eleştirisi Dergisi ISSN 2148-3442 2021/15: (9-13) Konuk Editörden Toplum ve Bilim dergisinin 2004 yılında yayımlanan 101. sayı- sında Yıldırım Türker giriş yazısına “erkek üzerine yazmak zordur” diye başlıyor. Son derece doğru ama bir o kadar da düşündürücü bu ifade, erkekler ve yazı arasındaki en büyük sorunun da altını çiziyor. Erkekler üzerine yazmak zordur, zira erkekler, erkek hikâyelerini erkekler için, bazen erkeklere rağmen, anlatıyorken bile, kendileri üzerine düşünmekten kaçınırlar. Bir deniz feneri gibi ışığını hep baş- kalarının üzerine tutar ve onları didik didik incelerken, kendilerini hep gölgeler arasında, bir görünmezlik zırhının arkasında saklamayı büyük bir maharetle başarırlar. İronik bir şekilde, erkekler çoğu za- man kadınları anlayamamaktan şikâyet eder, onları kendi imgelem- lerinde yeniden tarif ederler ve varlıklarının sınırlarını belirgin bir şekilde çizerler. Ancak erkekler nadiren kendilerini anlamaya, im- gelemlerini inşa eden tarihsel ve ideolojik örüntüleri sorgulamaya, kendi varlıklarının sınırlarını aşmaya yönelik bir çaba içine girerler. Edebiyat tarihi, bu bağlamda, Magritte tablolarındaki erkekler gibi kendisi ile aynada hesaplaşamayan, başkalarının bedeni ile olduğu kadar kendi bedeni ile de ilişki kuramayan, kendilerine ait hafızası bölük pörçük görüngülerden oluşan ve elindeki yırtık bir harita ile gerçeğin çölünde kendisini arayan erkeklerin tarihidir. Cinsiyet eşitsizliğine dayalı iktidar ve tahakküm ilişkilerini sorunsallaştıran feminist kuram ve pratikten ilhamını ve gücünü alan eleştirel erkeklik çalışmaları, tam da bu doğrultuda, erkek kim- liklerinin, erkeklik tanımlarının ve diğer erkeklerle, kadınlarla ve LGBTI+ bireylerle ilişkilerinin mercek altına alınmasını öneriyordu. monograf 2021/15 9 Murat Göç-Bilgin Üçüncü dalga feminizmin izinden giderek cinsiyet kimliğini biyolo- jik tanımların ötesinde tartışan eleştirel erkeklik çalışmaları, erkek- liğin ve ataerkinin tarihsel ve politik bir inşa olduğu ve bu inşanın yapıçözümünün sadece kadın ve LGBTI+ bireyler değil erkekler için de eşit ve özgür bir dünya vaat ettiği fikrinden yola çıkmıştır. 1970’li yılların ortasından itibaren kadın hareketinin içinde yer alan Raewyn Connell, Michael Kimmel, Harry Brod, Jeff Hearn, Ant- hony Brittan ve Victor Seidler gibi birçok araştırmacı erkeklik ideo- lojisinin ve erkeklik iktidarının yapı taşlarını eleştirel bir bakış açısı ile ele almıştır. Raewyn Connell, erkek kimliğinin ve erkeklik hiye- rarşilerinin oluşumunda, ataerkil düzenin genel hatlarını çizdiği bir hegemonik ilişki hiyerarşisi içinde erkeklerin, kadınların ve LGBTI+ bireylerin kendilerini konumlandırdığını ileri sürmüştür. Connell’ın hegemonik erkeklik tartışması, erkeklik performanslarının ve erkek kimliklerinin, cinsiyet kimliği, ırk, etnisite, sınıf, yaş, kültürel geçmiş ve dinî inanç gibi değişkenlerin kesişimselliğinde ataerki ile karşılıklı bir pazarlık ve uzlaşma ilişkisi içinde biçimlendiğini ileri sürer. Bu bağlamda, erkekler, erkeklik hiyerarşisindeki konumlarını güvence altına alabilmek için ataerkinin sunduğu ideal rolleri yerine getir- mek ve bir şekilde iktidarla ilişkilenmekle yükümlüdürler; şiddet, tahakküm ve eşitsizlikle perçinledikleri iktidarlarını kurumsallaştı- rarak yeniden üreten erkekler iktidarlarını eğitim, militarizm, poli- tika, medya, üretim ilişkileri ve sanat gibi alanlarda tahkim eder ve yaygınlaştırır. Erkeklerin kurumsal hallerinin sürdürülebilir ve kalıcı olması ise ancak erkeklerin, ataerkinin dayattığı rollere rıza gösterip kabullenmeleri ve benimsemeleri ile mümkündür. Sürekli pazarlık- larla kurulup dağılan ve rıza üretiminin tahakkümle birbiri içine geç- tiği hegemonik erkeklik kuramının en önemli vurgusu ataerkinin ve erkekliklerin yekpare bir yapı olmadığıdır. Tek bir ataerkiden, tek bir erkeklik tanımından ve tek bir iktidar yapısından bahsedilemeyece- ğinin altını çizen Connell için erkeklikler de geçici, değişken, akıcı ve performansa dayalı özel/kamusal temsillerden ibarettir; hegemonik erkeklik kesişimsel ilişkilerle sürekli yenilenmekte, dönüşmekte ve diğer erkeklik temsillerini ve algılarını da dönüştürmektedir. Hegemonik erkeklik tartışmalarının toplumsal cinsiyet ça- lışmalarına en büyük katkısı erkek olmanın da, aynen kadın ya da 10 monograf 2021/15 Konuk Editörden LGBTI+ olmak gibi, çok katmanlı bir yapı içinde mümkün olduğu, erkeklerin bu çok katmanlı ataerkil yapının kurucu özneleri olduğu kadar bu yapı tarafından da üretilen cinsiyetli (ve bu nedenle kaçı- nılmaz olarak politik) özneler olduklarının altını çizmesidir. Erkek- ler bir yandan ataerkinin ayrıcalıklarından ve konforundan yararla- nırken bir yandan