The Polish Journal of the Arts and Culture Nr 12 (4/2014) / Artykuł Beata Szymańska* (Uniwersytet Jagielloński) rola mistrza w buddyzmie zen STRESZCZENIE W artykule staram się ukazać niezwykle istotą rolę, jaką odgrywa mistrz w buddyzmie zen od najdawniejszych czasów po dzień dzisiejszy. omawiam znaczenie bezpośredniego prze- kazu od mistrza do ucznia oraz stosowane przez mistrzów metody nauczania, takie jak koany czy szczególnego rodzaju zachowania mistrza. odrębna część artykułu poświęcona jest zało- życielowi ośrodka buddyzmu zen chogye w Polsce – mistrzowi Seung Sahn. SŁowa KLUCZoWE Mistrz zen, metody nauczania, koan, mondo, bezpośredni przekaz, buddyjskie klasztory, pol- ski ośrodek zen Znaczenie mistrzów w buddyzmie zen (zwanym w Chinach, gdzie powstał, bud- dyzmem chan) jest dla tej szkoły buddyzmu sprawą kluczową, co sprawia, że ukazanie ich roli nie jest sprawą łatwą. Zarówno legendy, jak i później spisa- ne teksty przekazują nauki Buddy poprzez cytowanie słów wielkich mistrzów buddyjskich. Wiedzę Zachodu podobnie tworzyli mistrzowie – Sokrates, Platon, Arystoteles. Jednak zachodzą tu istotne różnice. Najwcześniejszy wielki przekaz, jaki otrzymaliśmy od Greków – nauki filo- zofów – jest wiedzą, można powiedzieć, „świecką”, a ci, którzy jej nauczali, cie- szyli się niewątpliwie szacunkiem współczesnych. Wiadomo, iż byli to sławni nauczyciele, otoczeni gronem oddanych im uczniów, ale ten szacunek na ogół nie wykraczał poza respekt okazany nauczycielom przez ich słuchaczy. opowieści * Instytut Filozofii, UJ e-mail autorki:
[email protected] 118 Beata Szymańska o wielkich filozofach to życiorysy osób wybitnych, lecz nieodbiegające od histo- rii wielkich wodzów czy twórców. Natomiast mistrzowie zen, jak mówi przekaz, to bezpośredni następcy samego Buddy. To samo dotyczy pism. Grecy tworzyli filozofię i pisali filozoficzne rozprawy, natomiast najstarsze przekazy myśli Indii to księgi święte, a wiedza to tylko komentarze do nich (oczywiście w miarę po- wstawania kolejnych szkół pojawiały się i tam teksty podejmujące inną niż re- ligijna problematykę).