Przegląd Socjologii Jakościowej
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
30 listopada 2017 Przegląd Socjologii Jakościowej Tom XIII Numer 4 Dzieciństwo i adolescencja w perspektywie socjologii jakościowej pod redakcją Pauliny Bunio-Mroczek & wydanie regularne www.przegladsocjologiijakosciowej.org Przegląd Przegląd RADA NAUKOWA Socjologii PSJ Jakościowej Socjologii Jan K. Coetzee ©2017 PSJ • ISSN: 1733-8069 University of the Free State, Bloemfontein, South Africa wersja pierwotna ‒ elektroniczna Jakościowej REDAKTOR NACZELNY Markieta Domecka Krzysztof Tomasz Konecki, UŁ University of Surrey, UK REDAKTORZY PROWADZĄCY Jakub Niedbalski, UŁ Tom XIII Aleksandra Galasińska Izabela Ślęzak, UŁ Numer 4 University of Wolverhampton, UK REDAKTORZY TEMATYCZNI Waldemar Dymarczyk, UŁ Piotr Gliński Marek Gorzko, US Uniwersytet Białostocki Anna Kacperczyk, UŁ Sławomir Magala, Erasmus NUMER TEMATYCZNY Marek Kamiński University New York University, USA Łukasz T. Marciniak, UŁ REDAKTOR „Dzieciństwo i adolescencja w perspektywie Michał Krzyżanowski DZIAŁU RECENZJI Lancaster University, UK Dominika Byczkowska-Owczarek, socjologii jakościowej” UŁ Anna Matuchniak-Krasuska REDAKTOR JĘZYKOWY Uniwersytet Łódzki Aleksandra Chudzik (j. polski) pod redakcją Pauliny Bunio-Mroczek Jonathan Lilly (j. angielski) Barbara Misztal AUDYTOR WEWNĘTRZNY University of Leicester, UK Anna Kubczak, UŁ KOREKTA WYDANIE REGULARNE Janusz Mucha Magdalena Chudzik-Duczmańska Akademia Górniczo-Hutnicza Magdalena Wojciechowska, UŁ SKŁAD Sławomir Partycki Prawa autorskie Magdalena Chudzik-Duczmańska Katolicki Uniwersytet Lubelski Czasopismo oraz wszystkie zamieszczone w nim artykuły stanowią dorobek PROJEKT OKŁADKI współczesnej socjologii. Mogą zostać wykorzystane bez specjalnej zgody dla Anna Kacperczyk, UŁ celów naukowych, edukacyjnych, poznawczych i niekomercyjnych z poda- Anssi Perakyla niem źródła, z którego zostały zaczerpnięte. WWW University of Helsinki, Finland Edyta Mianowska, UZ Wykorzystywanie ogólnodostępnych zasobów zawartych w naszym piśmie dla celów komercyjnych lub marketingowych wymaga uzyskania specjalnej Robert Prus ADRES REDAKCJI zgody od wydawcy. Pobieranie opłat za dostęp do informacji lub artykułów Uniwersytet Łódzki zawartych w naszym piśmie lub jakiekolwiek ograniczanie do niego dostępu University of Waterloo, Canada Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny jest zabronione. Autorzy nadsyłanych artykułów ponoszą odpowiedzialność za uzyskanie zezwoleń na publikowanie materiałów, do których prawa au- Instytut Socjologii torskie są w posiadaniu osób trzecich. Marek Szczepański Katedra Socjologii Uniwersytet Śląski Organizacji i Zarządzania Logotyp, szata graficzna strony oraz nazwa Przeglądu Socjologii Jakościowej (Qualitative Sociology Review) znajdują się w wyłącznym posiadaniu wydaw- ul. Rewolucji 1905 r. 41/43 cy. Wszystkie pozostałe obiekty graficzne, znaki handlowe, nazwy czy lo- Piotr Sztompka 90-214 Łódź gotypy zamieszczone na tej stronie stanowią własności ich poszczególnych [email protected] posiadaczy. Uniwersytet Jagielloński 2 ©2017 PSJ Tom XIII Numer 4 Przegląd Socjologii Jakościowej • www.przegladsocjologiijakosciowej.org 3 SPIS TREŚCI NUMER TEMATYCZNY WYDANIE REGULARNE „Dzieciństwo i adolescencja w perspektywie socjologii jakościowej” Od redaktora Artykuły Paulina Bunio-Mroczek Natalia Martini Aktualne teoretyczne, metodologiczne i tematyczne podejścia w badaniach dzieciństwa i młodzieży Praktykowanie czasu wolnego w sytuacji niedoboru i nadmiaru 94 w perspektywie jakościowej 8 Ilija Upalevski Murals Make (Our) History: Paintings on the Wall as Media of Cultural Memory. Interpreting the Artykuły Current State of Warsaw’s Commemorative Murals 114 Maja Brzozowska-Brywczyńska Karol Haratyk, Kamila Biały, Marcin Gońda Why wear a prosthetics when you could become a superhero? Dzieci, protezy i kilka uwag o tym, jak Biographical Meanings of Work: The Case of a Polish Freelancer 136 słownik krytycznych studiów nad niepełnosprawnością może wzbogacić język nowych studiów nad dzieciństwem 14 Recenzje Grażyna Mikołajczyk-Lerman Konwencja o dziecka a realizacja praw dziecka z niepełnosprawnością w relacjach rówieśniczych 30 Magdalena Cygan Recenzja książki: Magdalena Szpunar (2016) Kultura cyfrowego narcyzmu. Kraków: Wydawnictwa AGH 160 Paula Pustułka, Natalia Juchniewicz, Izabela Grabowska Researching Peer Groups Retrospectively through Qualitative Longitudinal Research 48 Łucja Lange Recenzja książki: Piotr Szenajch (2015) Trudne umieranie. Narracyjne przedstawienia choroby i śmierci Paulina Bunio-Mroczek a doświadczenie osób terminalnie chorych. Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Gentrification, Revitalization and Children Raising. Family Gentrifiers in a Post-Socialist City 70 Fundacja Slawistyczna 164 4 ©2017 PSJ Tom XIII Numer 4 Przegląd Socjologii Jakościowej • www.przegladsocjologiijakosciowej.org 5 ֍ Dzieciństwo i adolescencja w perspektywie socjologii jakościowej pod redakcją Pauliny Bunio-Mroczek ֍ Przegląd Socjologii Jakościowej Tom XIII ~ Numer 4 30 listopada 2017 Od redaktora: Aktualne teoretyczne, metodologiczne i tematyczne podejścia w badaniach dzieciństwa i młodzieży w perspektywie jakościowej Paulina Bunio-Mroczek posób postrzegania dzieci przez dorosłych pod- Dotychczas większość badań nad dziećmi i dzie- Uniwersytet Łódzki Slega nieustającym zmianom (Ornacka 2013: 8), ciństwem prowadzona była w Europie i Ameryce co dotyczy również dorosłych w roli badaczy spo- Północnej. Wiedza na temat dzieci w większości Od redaktora łecznych światów dzieci. Narodziny studiów nad rejonów świata, w innych kontekstach kulturowych dziećmi i dzieciństwem (children and childhood stu- jest wciąż ograniczona (Woodheart 2009: 22). Nowe Aktualne teoretyczne, metodologiczne i tematyczne dies) – interdyscyplinarnego obszaru badań prowa- badania nad dziećmi i dzieciństwem objęły rów- podejścia w badaniach dzieciństwa i młodzieży dzonych przez socjologów, psychologów, etnologów, nież obszary geograficzne, kulturowe i tematycz- w perspektywie jakościowej historyków, geografów, prawników, ekonomistów – ne wcześniej pomijane, kierując uwagę na globalne wzięło się z przekonania o zbyt wąskim rozumieniu i zróżnicowane lokalnie sposoby doświadczania DOI: http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.13.4.01 tego, kim jest „dziecko” oraz czym jest „dzieciństwo” dzieciństwa, obecnie i w przeszłości (Woodheart w tradycyjnie ujmowanych dziedzinach akademic- 2009: 17). Oprócz krytycznego podejścia, zoriento- kich. Jak pisze Martin Woodheart (2009), przywykli- wanego na kwestionowanie dotychczasowych pa- Abstrakt W ciągu kilku ostatnich dekad powstały interdyscyplinarne studia nad dziećmi i dzieciństwem śmy do myślenia o dzieciach w kategoriach wieku radygmatów i przyjętych procedur badawczych, oraz nowa socjologia dzieci i dzieciństwa. Narodziły się one z przekonania o zbyt wąskim i faz rozwojowych oraz realizacji „normy” rozwojo- studia nad dziećmi i dzieciństwem umożliwiły definiowaniu tego, kim jest „dziecko” i czym jest „dzieciństwo” w naukach takich jak socjologia, wej związanej z byciem przez dziecko w danym prze- rozwój badań stosowanych, badań ewaluacyjnych psychologia, etnologia, historia, geografia, prawo, ekonomia. Nowe badania nad dziećmi dziale wiekowym i fazie rozwoju. Zachodni dyskurs rozwiązań z zakresu polityki społecznej, budowa- i dzieciństwem objęły obszary geograficzne, kulturowe i tematyczne wcześniej pomijane. dzieciństwa opiera się na określeniach takich jak „ka- nie opartych na dowodach (evidence-based) polityk Paradygmat „nowej socjologii dzieciństwa” opiera się na założeniach, że dzieciństwo jest mienie milowe” rozwoju i „opóźnienie” rozwoju (lub i programów wsparcia oraz profesjonalnej praktyki konstruowane społecznie, a dzieci powinny być postrzegane jako ważni społeczni aktorzy. „zaburzenia” rozwoju), a jeden z systemów najsilniej nastawionej na realizację praw i poprawianie jako- Socjologia interpretatywna i interakcjonizm symboliczny stanowią znaczącą podstawę teoretyczną instytucjonalizujących dzieciństwo – system eduka- ści życia (well-being) dzieci (Woodheart 2009:17). Do dla nowej socjologii dzieci i dzieciństwa. Rozwój nowej socjologii dzieci i dzieciństwa znajduje cji – zorganizowany jest wokół podziału na grupy najważniejszych wątków badawczych nowej socjo- odzwierciedlenie w powstających w ramach stowarzyszeń socjologicznych sieci tematycznych, wiekowe: przypisanie do klasy w szkole uwarun- logii dzieci i młodzieży można bez wątpienia zali- komitetów i sekcji badawczych. kowane jest najczęściej przede wszystkim datą uro- czyć podmiotowość dzieci, ich aktywność i sposo- Słowa kluczowe dzieci, dzieciństwo, socjologia, badania jakościowe dzenia, a wymagania szkolne i generalnie oczekiwa- by, w jakie kształtują swoje dzieciństwo. W ramach nia wobec zachowania dziecka i posiadanych przez studiów dzieci i dzieciństwa zarysował się wyraź- nie kompetencji odwołują się do z góry określonych nie nurt badań dotyczących doświadczeń dzieci norm osiągnięć rozwojowych dla dzieci w danym w sytuacjach ekstremalnego zagrożenia, na przy- przedziale wiekowym. W zachodnim kręgu kulturo- kład dzieci w strefach ogarniętych wojną, dzieci do- Paulina Bunio-Mroczek pracuje jako adiunkt Adres kontaktowy: wym pytaniem, które najczęściej słyszy dziecko od świadczających ekstremalnie głębokiego ubóstwa, w Katedrze Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej Instytutu Katedra Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej dorosłego na początku rozmowy, jest „Ile masz lat?”. dzieci wykonujących niewolniczą pracę (Woodheart Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego. Jest magistrem stosun- Instytut Socjologii Dla porównania badania realizowane