Gezond En Duurzaam Eten Op De Kaart Gezet
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Gezond en duurzaam eten op de kaart gezet Een mixed-method onderzoek naar de representatie van het planetary health diet in kranten uit verschillende landen wereldwijd Bachelor Eindwerkstuk Communicatie- en Informatiewetenschappen Verdiepingspakket Cultuur, Communicatie & Diversiteit Faculteit Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht Studiejaar 2018 – 2019, blok 4 Student: Jana de Prieëlle (6001270) Begeleider: T.C. van Charldorp Datum: 14 juni 2019 Aantal woorden: 7047 0 Samenvatting Het planetary health diet heeft betrekking op de door een groep wetenschappers geschetste noodzakelijke verandering in eetgewoontes om in 2050 de wereldbevolking op een gezonde en duurzame manier te kunnen voeden. In het licht van culturele diversiteit en de sturende kracht van massamedia, is in dit mixed-method onderzoek getracht inzicht te krijgen in de wijze waarop dit dieet gerepresenteerd wordt in kranten uit verschillende landen wereldwijd. Hiervoor zijn de Verenigde Staten, Australië, India, het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika geselecteerd. Van elk van deze landen stonden drie Engelstalige kranten centraal. In totaal zijn 46 krantenartikelen verzameld die gepubliceerd zijn tussen januari en april 2019. Een bottom-up benadering in de vorm van een kritische discoursanalyse binnen een kleine selectie nieuwsberichten (n = 10) toonde dat het voorgestelde dieet weergegeven werd aan de hand van een negental nieuwsframes, namelijk het oorzakelijk verantwoordelijkheidsframe, het oplossingsverantwoordelijkheids- frame, het conflictframe, het familiariteitsframe, het gezondheidsframe, het economische consequentieframe, het realisatieframe, het prescriptiefframe en het ecologieframe. Vanuit een top-down perspectief zijn vervolgens met een kwantitatieve inhoudsanalyse de toepassingsfrequenties van de geïdentificeerde frames in alle nieuwsberichten (n = 46) geïnventariseerd. Hieruit bleek dat er significante cross-culturele variaties waren in het gebruik van de nieuwsframes, waardoor het planetary health diet op uiteenlopende manieren gerepresenteerd werd. Vervolgonderzoek zou onder meer de representatie van dit dieet over een langere tijdsperiode kunnen analyseren en daarbij focussen op nieuwsberichten in verschillende talen en van media uit andere landen dan de vijf die voor dit onderzoek geselecteerd waren. 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding ................................................................................................................................... 3 2. Theoretisch kader ..................................................................................................................... 3 2.1 Gatekeeping ........................................................................................................................ 3 2.2 Agenda-setting .................................................................................................................... 4 2.3 Framing ............................................................................................................................... 4 3. Methode .................................................................................................................................... 8 3.1 Corpus ................................................................................................................................. 8 3.2 Data-analyse ....................................................................................................................... 9 3.2.1 Kritische discoursanalyse ............................................................................................. 9 3.2.2 Kwantitatieve inhoudsanalyse .................................................................................... 10 4. Analyse ................................................................................................................................... 11 4.1 Kritische discoursanalyse ................................................................................................. 11 4.2 Kwantitatieve inhoudsanalyse .......................................................................................... 16 5. Discussie en Conclusie ........................................................................................................... 20 6. Literatuurlijst .......................................................................................................................... 23 Bijlage 1. Corpus | Overzicht krantenartikelen .......................................................................... 26 Bijlage 2. Corpus | Krantenartikelen .......................................................................................... 28 Bijlage 3. Coderingsschema ....................................................................................................... 92 Bijlage 4. Coderingsprotocol...................................................................................................... 95 Bijlage 5. Voorbeeldcoderingen ................................................................................................. 96 2 1. Inleiding Voedselproductie en –consumptie vormt een steeds grotere bedreiging voor zowel het milieu als de gezondheid van de mens (Tilman & Clark, 2014). Zo zou de voedingsmiddelenindustrie vandaag de dag één van de grootste oorzaken zijn van ongewenste klimaatveranderingen en van de afname van biodiversiteit (Vermeulen, Campbell, & Ingram, 2012). Bovendien is er bij een toenemend deel van de wereldbevolking sprake van een langdurig ondermaatse of juist overmaatse voedselinname (Willett et al., 2019). Dit leidt tot een verhoogd risico op mortaliteit door ondervoeding dan wel door aandoeningen als obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten. Om in 2050 de mondiale populatie op een gezonde manier te kunnen voeden en een leefbare planeet te houden, pleit de EAT-Lancet commissie – een internationale groep toonaangevende wetenschappers – voor een transformatie van het globale voedselsysteem (Willett et al., 2019). Hierbij staat de duurzame productie van voedsel centraal evenals het planetary health diet1. Dit is een grotendeels plantaardig dieet waarbij af en toe een beperkte hoeveelheid dierlijke voedingsmiddelen geconsumeerd wordt. Deze voorgestelde transitie naar een gezond en duurzaam voedselsysteem vereist echter wereldwijd (radicale) veranderingen in attitude en gedrag van consumenten, organisaties en overheden. Massamedia2 kunnen met berichtgevingen publieke opvattingen en impressies over het planetary health diet sturen en mogelijk gedragingen van burgers beïnvloeden (Entman, 2007; Scheufele & Tewksbury, 2007). Hoe informatie over het aanbevolen dieet weergeven wordt en op welke manier dit het publiek stuurt, kan variëren tussen landen door verschillen in de bijbehorende nationale culturen (Van Gorp, 2007). In de context van deze macht van massamedia, de invloedrijke culturele aspecten en het belang dat mondiaal een flexitarisch eetpatroon wordt aangenomen, ligt de focus van dit onderzoek op de wijze waarop het planetary health diet gerepresenteerd wordt in nieuwsmedia – specifiek in kranten – in meerdere landen wereldwijd. 2. Theoretisch kader 2.1 Gatekeeping De complexiteit van het alledaagse leven maakt dat niet over elke gebeurtenis of kwestie bericht kan worden (Shoemaker & Reese, 1996). In het medialandschap functioneren journalisten daarom als gatekeepers (Chadwick, 2017). Zij hebben de macht om te bepalen wat wel en wat 1 Het planetary health diet is een flexitarisch dieet (Willett et al., 2019). In dit onderzoek fungeren de concepten ‘flexitarisch dieet’ en ‘flexitarisch eetpatroon’ dan ook als verwijzingen naar het planetary health diet. 2 De term ‘massamedia’ refereert aan communicatiemiddelen, zoals de televisie, de radio en kranten, die gebruikt worden door organisaties om informatie – onder andere omtrent nieuws en actualiteiten – over te brengen aan een groot publiek (Shoemaker & Vos, 2009). 3 niet onder de aandacht van het publiek gebracht wordt. Deze journalistieke interventie, waarbij de realiteit gesimplificeerd en actief ge(re)construeerd wordt, wordt geleid door nieuwswaarden (Scheufele, 2000; Shoemaker & Vos, 2009). Op basis van journalistieke regels en sociaal- culturele waarden en normen schatten journalisten in welke gebeurtenissen of kwesties betekenisvol, interessant en relevant zijn voor het publiek (O’Neill & Harcup, 2009). Nieuwsmedia zijn vanwege de grote nieuwswaarde doorgaans gericht op opmerkelijke of onverwachte fenomenen, met name in de trant van slecht nieuws (O’Neill & Harcup, 2009). Slecht nieuws impliceert overwegend dat er sprake is van een (sociaal) probleem en waar mogelijk er (collectief) acties ondernomen moeten worden om dit probleem op te lossen (Shoemaker & Vos, 2009). Ondanks deze focus van nieuwsmedia op actuele kwesties met veelal direct merkbare consequenties, neemt de belangstelling van media toe voor langetermijnvraagstukken, onder meer betreffende voedsel, milieu en gezondheid (Anderson, 2009; Holt & Barkemeyer, 2012). Voor dit soort toekomstige problemen zijn nu al grote veranderingen nodig, waardoor het essentieel is om met nieuwsberichten vandaag de dag aan de orde te stellen (Bonfadelli, 2010; Hansen, 2011; O’Neill & Harcup, 2009). 2.2 Agenda-setting Door middel van het selecteren van gebeurtenissen of kwesties die onder de aandacht gebracht worden, beïnvloeden journalisten bedoeld of onbedoeld de publieke agenda (Scheufele & Tewksbury, 2007). Dat wil zeggen, onderwerpen of fenomenen die frequent en intensief aangekaart worden in de (massa)media, worden hierdoor ook saillant in