A Evolución Ideolóxica De Manuel Lugrís Freire
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
A evolución ideolóxica de Manuel Lugrís Freire Manuel Lugrís Freire and his ideological evolution Xabier CAMPOS VILLAR IES Rosalía de Castro (Compostela) [email protected] [Recibido, novembro 2006; aceptado, decembro 2006] RESUMO Estudo sobre a evolución ideolóxica do autor homenaxeado no Día das Letras Galegas 2006, Manuel Lugrís Freire, no que se mostra a relación deste autor con todos os movementos de carácter galeguista do último terzo do século XIX e primeiro terzo do século XX (rexionalismo, agrarismo e nacionalismo) dende un punto de vista repu- blicano e de esquerdas. PALABRAS CHAVE: Galeguismo, rexionalismo, agrarismo, nacionalismo, ideoloxía política, Irmandades da Fala, Liga Gallega, Solidaridad Gallega, Estatuto de Autonomía, Partido Galeguista. CAMPOS VILLAR, X. (2007): “A evolución ideolóxica de Manuel Lugrís Freire”. Madrygal (Madr.), 10: 45-53. RESUMEN Estudio sobre la evolución ideológica del autor homenajeado en el Día das Letras Galegas 2006, Manuel Lugrís Freire, en el que se muestra la relación de este autor con todos los movimientos de carácter galleguista del último tercio del siglo XIX y primer tercio del siglo XX (regionalismo, agrarismo y nacionalismo) desde un punto de vista republicano y de izquierdas. PALABRAS CLAVE: Galleguismo, regionalismo, agrarismo, nacionalismo, ideología política, Irmandades da Fala, Liga Gallega, Solidaridad Gallega, Estatuto de Autonomía, Partido Galeguista. CAMPOS VILLAR, X. (2007): “La evolución ideológica de Manuel Lugrís Freire”. Madrygal (Madr.), 10: 45-53. ABSTRACT This paper deals with the ideological evolution of Manuel Lugrís Freire, author to whom has been dedicated the Galician Literature Day in 2006. In the present paper we are focused on Lugrís’s relation to those pro-galeguist movements developed during the last three decades of XIXth century and the first three decades of XXth century (i.e., regionalism, agrarism and nationalism), from both a republican and left-handed perspective. KEY WORDS: Galeguism, regionalism, agrarism, nationalism, political ideology, Irmandades da Fala, Solidaridad Gallega, Statute of Autonomy, Galeguist Party. CAMPOS VILLAR, X. (2007): “Manuel Lugrís Freire and his ideological evolution”. Madrygal (Madr.), 10: 45-53. Madrygal, 2007, 10 45-53 ISSN:1138-9664 Xabier Campos Villar A evolución ideolóxica de Manuel Lugrís Freire Os setenta e sete anos que viviu Manuel Cuba con tan só vinte anos. Na Habana entrou Lugrís Freire entre 1863 e 1940 coincidiron cunha en contacto coa intelectualidade galeguista, no- época de profundas convulsións políticas. Así, meadamente con Waldo Álvarez Insua, quen o facendo un sintético percorrido pola historia introduciu no traballo xornalístico a través das daquel tempo, vemos que coñeceu de neno os páxinas de El Eco de Galicia, que el mesmo diri- derradeiros anos do reinado isabelino, a revolu- xía. Unha vez que asentou na illa e publicou no ción de setembro coa que comezou o “Sexenio antedito medio os primeiros textos literarios, Revolucionario” (1868–1974) que trouxo unha algún deles tan elocuentes como o poema “Eu nova dinastía á Corte española, a de Saboia, co son gallego!”1, no 1885 fundou a primeira publi- efémero reinado de Amadeo I. A seguir, o curto cación en galego de América, A gaita gallega, período republicano e a posterior restauración con Chumín de Céltegos, pseudónimo de Ramón borbónica na figura de Alfonso XII, a rexencia de Armada Teijeiro. Nesta revista destacaban os María Cristina e o reinado de Alfonso XIII. artigos de carácter patriótico, case sempre da súa Tamén coñeceu Lugrís en vida dous períodos autoría, así como a defensa da lingua e literatura ditatoriais, o de Primo de Rivera entre o 1923 e o galegas como motores de rexeneración do país. 1930 e os comezos do franquismo. Ademais dou- Tamén na Habana coñeceu a Manuel Curros En- tros dous republicanos: a I.ª e a II.ª Repúblicas ríquez, que lle chegou a prologar o poemario Españolas. Coincidiu coas guerras que afectaron Soidades2 cunha carta na que o autor de Aires da ao Estado Español: a de Cuba, cando acababa de miña terra se amosa admirado pola tarefa divul- chegar da emigración na illa, e a Guerra Civil, gativa e dignificadora da lingua, cultura e histo- pouco antes de morrer. O que pretendemos nestas ria de Galiza que Lugrís estaba desenvolvendo na páxinas é facer unha sucinta análise da evolu- capital cubana. ción ideolóxica do autor de Sada acudindo á súa No 1896, ao regresar da emigración, instalouse obra literaria e tamén a diversos textos doutra na Coruña e participou na Cova Céltica, onde natureza que chegaron ata nós a través da pren- coincidiu con Manuel Murguía, Florencio Vaa- sa da época, artigos de opinión e entrevistas que monde Lores, Eduardo Pondal, Uxío Carré Aldao, non foron aínda compilados nun volume que fa- Andrés Martínez Salazar, Salvador Golpe, Manuel cilitaría calquera achega investigadora a tan Banet Fontenla, Galo Salinas, Evaristo Martelo importante figura, síntese de setenta anos da nosa Paumán e Francisco Tettamancy, un faladoiro historia. que el considerou de suma importancia na súa Dentro do proceso de formación do ideario formación: galeguista, cando naceu Lugrís Freire xa esmore- cera o provincialismo e comezaba a dar os primei- Aquela Cova foi a miña universidade libre, a ros pasos o rexionalismo, coincidindo xustamente inesquecente e sagra escola en que puliron e nidia- o seu nacemento coa data fundacional do Rexur- ron os meus conocimentos; en que se afincaron, —en bases firmes e permanentes porque estaban dimento, o 1863. Como veremos neste artigo, moi curadas—. Nun perfeito conocimento do noso Lugrís participou activamente no rexionalismo, pasado e nas leises que rixen a vida- o meu amor e nunha liña moi próxima a Murguía, e asistiu a miña decisión a favor da patria dos galegos3. tamén á aparición e á consolidación doutros dous movementos ideolóxicos de caráter galeguista: o A Cova Céltica non só lle influíu nunha deter- agrarismo e o nacionalismo. minada orientación ideolóxica, senón que tamén o Os problemas económicos familiares provo- levou a participar nas iniciativas que dende alí se caron que o autor de Sada comezase a traballar promoveron. Así, no 1897 tomou parte Lugrís moi novo, co que non chegou a completar a súa Freire na creación da Liga Gallega, da que foi formación académica. Unha circunstancia vital secretario no 1897 e presidente anos máis tarde. deixará pegada na súa traxectoria: a emigración a Redactou, conxuntamente con Uxío Carré e 1 Publicado no número 112 de El Eco de Galicia, correspondente ao 17 de agosto de 1884. Nese poema defínese como galego e acode aos tópicos de beleza da paisaxe, fermosura do idioma, bondade das xentes, etc. Lembra, ademais, numerosos personaxes histó- ricos de orixe galega. Sitúase neste poema nunha liña moi próxima ao relato “Os primeiros versos” (publicado n’ O Galiciano, Parola 86, 15 de maio de 1886), no que evocaba os seus comezos na escrita en galego. 2 A Habana: Imprenta do Avisador Comercial, Amargura, 30, 1894. 3 “Das feituras do bardo”, discurso fragmentario que se conserva manuscrito nos fondos da RAG e que foi incluído na edición de Queixumes dos pinos publicada pola Academia no 1935. 46 Madrygal, 2007, 10 45-53 Xabier Campos Villar A evolución ideolóxica de Manuel Lugrís Freire Salvador Golpe, o “Regramento da Sociedade espello no que nos mirar, é Lugrís perfectamente Liga Gallega na Cruña”4, no que, entre outras consciente da negativa presenza dos Estados medidas que afectaban ao funcionamento interno Unidos nesa guerra de descolonización. A este da sociedade, estabelecíase: respecto, é representativo o seguinte poema publicado na Revista Gallega a finais de febreiro Artículo 1.º O ouxeto da Liga Gallega na Cruña é a de 1898: defensa dos intereses moraes, materiaes, políti- cos, económicos e sociaes de Galicia. A LOITAR! Art. 2.º Pra os fins que persigue esta asociación uti- lizaranse tódolos medios lícitos de propaganda e Gallegos, temos guerra defensa. cun pobo de piratas; Art. 3.º Inda que a Liga ten por idioma social o cun pobo que se esquence galego, poderá facer uso nas súas discusións, que eisiste a nobre raza actas e escritos, indistintamente do galego ou do que ten do celta o empuxe, castelán. do suevo a forza brava, Art. 4.º Nesta sociedade non se permitirán contro- e sempre da vitoria versias en materias relixiosas. loureiros deu á España… Art. 5.º Pra ser socio necesítase ser nado ou oriun- ¡Gallegos, afiade eses coitelos do de Galicia, ter vinte anos, polo menos, e estar para matar canallas! identificado cos fins desta asociación. Tamén poderán ser ademitidos como socios os A proteición dos yánquis risidentes en Galicia que, sin seren gallegos, aos cafres das sabanas, teñen demostrado o seu amor e interés polo custounos moito sangue adianto da terra gallega. e bágoas moi amargas… Os fillos de Galicia Era esta, a de 1897, a segunda tentativa rexio- mortos alí, recraman nalista, despois do fracasado intento de crear unha dos celtas fazañosos asociación similar no 1895. Este proxecto, que unha exemprar vinganza acollía maioritariamente a intelectuais desvence- ¡Gallegos, afiade eses coitelos llados dos sectores do comercio e da industria, para matar canallas! semellou callar nos momentos iniciais, mesmo A loita dende o ceo logrou o apoio unánime das distintas Ligas que aos nosos heroes chaman, foron xurdindo por todo o territorio galego á cam- as somas dos Nodales, paña “Autonomía para Galicia”, un movemento as de Gamboa e Lángara. de reivindicación autonomista aproveitando a O noso esforzo pide coincidencia