VILLAMEDIA december 2019 jaargang 11 nr. 10 11 jaargang 2019 MAGAZINE OVER december JOURNALISTIEK

VILLAMEDIA MAGAZINE OVER JOURNALISTIEK december 2019

Robert Bas Over staats- en straatterreur 12 Zij staken hun nek uit Fit met Fikkie Ruud Rogier en Wandelen tegen Britt van Uem 6 de werkdruk 44 2 december villamedia de maand de vernieuwing

12 8 30 Robert Bas. Tussen de beren Een eenzame strijd of een Activisme of slimme en de wolven fantastische reis? marketing? NOS-verslaggever ­Robert Bas De rechter kende Britt van Uem en Ruud Impact-gedreven werken. Het werd eind oktober ineens zelf Rogier een hoger tarief toe voor hun lijkt na constructieve journalis- nieuws toen hij werd gegijzeld verhalen en foto’s. Weken later is Rogier tiek en civiele journalistiek de door de rechtbank omdat hij nog in een overwinningsroes. Van Uem nieuwste rage in journalisten- weigerde zijn bronnen prijs te is vooral opgelucht, maar zeker niet blij. land. Niet in de laatste plaats geven in een lopende strafzaak. omdat subsidieverstrekkers, Hij is de ‘staats- en straat­ 20 ­adverteerders en andere geld- terreur’ in Nederland meer dan Journalistieke kooplieden en schieters impact willen zien. zat. Volgend jaar stopt hij met dominees Maar wat is impact eigenlijk? de journalistiek. Bas gaat dan Zeven regionale en één lokale omroep Onderzoekscollectief Spot on met zijn vrouw in Transsylvanië ontvingen in totaal € 250.000 van de Stories maakte een productie wonen. waterschappen om in de aanloop naar over woonwagenkampen in de verkiezingen van maart jongstleden Brabant. Mét impact. tv- en online­series te kunnen maken

24 Check, check, deskundigen-check 28 Innovatie volgens Lars Pasveer 34 Online lessen met Merijn Henfling 11 Mediamaand 36 Tech-trend: Kunstmatige intelligentie 18 Foto DNA moet je omarmen december 2019 inhoud 3 de mensen het vak de nvj

38 60 82 ‘Wij zijn George Clooney niet’ Lessen voor de pers Aan het woord Kun je je door een commer­ Burgemeester Hetty Hafkamp van de Wouter van Dijke: ‘Datajourna­ cieel bedrijf laten betalen voor gemeente Bergen: ‘Het is zo makkelijk listiek is kwestie van veel journalistiek? En hoe onafhan- om, pats pats, tikken uit te delen’ proberen’ kelijk ben je dan nog? Dat vroe- gen Lars Gierveld en ­Jochem 65 ­Pinxteren zich af toen ze De mores werden benaderd door ­Nestlé Frits van Exter: Journalist moet robot de 74 Mag de werkgever mij na twee jaar Nederland. De multinational baas blijven ziekte in dienst houden? zoekt aandacht voor hun duur- 75 Opinie Thomas Bruning: Werk aan zaamheidsprogramma rondom 66 de winkel! chocolade. ‘Ineens word je zelf gewobd’ 76 Met elkaar gaan we dit winnen Jaarlijks worden meer dan tien jour- 78 Cao-nieuws over Uitgeverijbedrijf nalisten ongewild betrokken in een en Publieke Omroep Wob-­procedure. Ook freelancer Peter 81 NVJ Academy Louwerse maakte dat mee 81 NVJ Events 83 Column Yvonne Berkeljon 42 Carrière. Monica Keyzer na ruim 69 41 jaar weg bij Vrij Nederland Recensie 44 ‘Fit met Fikkie’, wandelen tegen de Frans Oremus las ‘Moet je horen… werkdruk Ver­halen en anekdotes uit 100 jaar radio’ 46 Portfolio interview met Jitske Schols, fotograaf van toen en nu Dit katern verschijnt onder redactie van de NVJ 58 De coach: Jolan Douwes 69 Recensies: meer boeken en bladen 4 redactioneel villamedia dolf rogmans Redactie Dolf Rogmans hoofdredacteur Marjolein Slats adjunct-hoofdredacteur Linda Nab, Lars Pasveer en Trudy Brandenburg-Van de Ven TARIEVEN redacteuren Anneke de Bruin vormgever Marc Willemsen webontwikkelaar Post- en bezoekadres Postbus 75997, 1070 AZ Amsterdam Johannes Vermeerstraat 22 1071 DR Amsterdam T 020-30 39 750 [email protected] villamedia.nl Basisontwerp Jaap Biemans Beeld Cover Duco de Vries

beeld Paul Ryding Paul beeld Aan nummer 10 werkten mee Brian Ach/Invision/AP/HH, Theo Aude­naerd, Frits Baarda, Marc Bolsius, Theo Dersjant, Jolan Douwes, Frits van Exter, Eva Fache, Maartje Geels/HH, Lars Gierveld, Truus van Gog, Ed Harms, Hilde Harshagen, Arno van ‘t Hoog, Nick Kivits, Luuk Koenen/AT5, Raymond Krul, Peter Louwerse, Frans Oremus, Jochem Pinxteren, Maaike Putman, Eva Roefs, Rolf Ro- sing, William Rutten, Raymond Rutting, Paul Dankzij journalist Britt van Uem en fotograaf Ruud Rogier Ryding, Birte Schohaus, Jitske Schols, TRIK, weten we weer iets meer over wat een redelijk freelance Evelien Veldboom en Berend Vonk Samenwerking tarief is voor dagbladverhalen en -foto’s. De kantonrechter ANP/Hollandse Hoogte in Amsterdam verhoogde het tarief dat zij van DPG Media Volgend nummer Villamedia nummer 1 verschijnt 24 januari 2020 ontvingen met 50 procent en kwam omgerekend uit op een Advertenties uurloon van 30 euro voor tekst en 32 euro voor een foto. Karen Bais en Sofia van Wijk Helaas is het vonnis super vaag en op belangrijke punten T 020-30 39 756/020-30 39 711 [email protected] tegenstrijdig. Dus om nou te zeggen dat het een handleiding Abonnementen is voor de berekening van een redelijk tarief, dat niet. Wij Jaarabonnement € 155,00 Introductietarief € 99,00 hebben een poging gedaan het vonnis wel zo te vertalen Losse nrs € 12,95 inclusief porti (pagina 9) en dan blijkt al snel dat de rechter heel veel niet Opzeggingen (schriftelijk) dienen acht weken voor afloop van de abonnementsperiode uitlegt, maar verstopt in de term ‘alles overziend’. in ons bezit te zijn Voor mij is het vonnis vooral een bewijs dat de rechter haarfijn Blad niet ontvangen aanvoelt dat de tarieven bij DPG Media, en bij heel veel andere NVJ leden: Ledenadministratie, Postbus 75997, 1070 AZ Amsterdam uitgevers, te laag zijn. Zeker als je én het auteursrecht én het T 020-30 39 710 maken wilt vergoeden. Over het tweede mag hij niets zeggen [email protected] Abonnees: Abonnementenland, van de wetgever, over het eerste wel. En dat heeft hij dus Postbus 20, 1910 AA Uitgeest gedaan. T 0900-ABOLAND/0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Daarbij maakt de rechter niet duidelijk of in de 30 of 32 euro www.aboland.nl/blad/villamedia alleen een vergoeding voor het auteursrecht zit of ook een Uitgever vergoeding voor het maken van het werk. Ik ben een positief Uitgeverij Villamedia BV Bank 66.68.29.292 KvK 34323607 ingesteld mens en houd het er daarom op, dat de rechter [email protected] alleen het auteursrecht meeneemt in zijn vonnis. Daarmee Druk Veldhuis Media kan het tarief voor freelancers nog wat verder omhoog. Rechten Het zal vrees ik wel een paar rechtszaken duren voordat we Villamedia heeft zich ingespannen om alle recht­hebbenden van beelden en teksten te zover zijn. achterhalen.­ Meent u desalniettemin rechten te kunnen doen gelden, dan kunt u zich bij ons melden. december 2019 de maand 5 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld ANP/GinoPress B.V.

06 Freelancers versus DPG Media. Eenzame strijd of fantastische reis? 11 De Mediamaand in quotes 12 Tussen de wolven en de beren. Interview met Robert Bas 18 Foto DNA: het onofficiële deel van de Sinterklaasintocht 20 Zeven regio-omroepen verdienden een centje bij rond verkiezingen

actueel 7 De rechter kende Britt van Uem en Ruud Rogier een hoger tarief toe voor hun verhalen en foto’s. Weken later is Rogier nog in een overwinningsroes. Van Uem is vooral opgelucht, maar zeker niet blij. Wat een rechtszaak tegen je opdrachtgever kan losmaken. tekst Dolf Rogmans beeld Duco de Vries

Eenzame strijd of fantas- tische reis?

Je bijt niet in de hand die je voedt. Als kleine zelfstandige sleep je vooral niet je grootste opdrachtgever voor de rechter. En toch is dat precies wat journalist Britt van Uem en fotograaf Ruud Rogier wel deden. Omdat hun tarief veel en veel te laag is en er met de relatief nieuwe Wet Auteurscontractenrecht een juridi- sche basis was om dat aan de rechter voor te leggen. Die deed in november uitspraak. Zowel Van Uem als Rogier kunnen aanspraak maken op een ongeveer ­­50 procent hogere vergoeding voor hun werk voor respec- tievelijk Tubantia en het Brabants Dagblad (DPG Media). Hoger beroep is niet mogelijk. Zaak gesloten dus. Maar niet voor Van Uem en Rogier. Zij werken beiden niet meer voor hun oude opdrachtgevers. Wat nu? 8 de maand villamedia ‘Het raakt me dat collega’s waar ik jaren lief en leed De rechter heeft een bodem gelegd in de tarieven. Het mee heb gedeeld, is natuurlijk absurd dat we dat via de rechter moesten afdwingen en het tarief is nog te laag, maar het is een helemaal niets begin. Ik zie de uitspraak dan ook als een stap in een proces. En ik blijf daarbij betrokken. De Tweede Kamer van zich hebben heeft een motie aangenomen waarin de regering wordt opgedragen met vakbonden, fotografen en schrijvende laten horen’ journalisten in gesprek te gaan om te zien hoe de tarie- ven voor freelancers verbeterd kunnen worden. Ik heb de fractievoorzitters een brief geschreven of ze met de motie wilden instemmen. Wie weet heeft het geholpen. Van mijn collega’s hoor ik weinig. Wel heb ik via Face- book wat positieve reacties gehad. Dat doet me eerlijk gezegd weinig, daar doe ik het niet voor. Met de krant heb ik geen contact meer. In Oss is een debatcafé. Daar werden de hoofdredacteur en ik uitgenodigd, maar daar had hij geen zin in. Op basis van het vonnis heb ik wel Een paar weken na het vonnis verkeert Rogier nog in een naheffing naar de krant gestuurd. Daar heb ik nog een overwinningsroes. Hij heeft het Brabants Dagblad niets van gehoord.’ op basis van het vonnis inmiddels een naheffing over 2018 gestuurd en blijft strijdbaar. Van Uem is blij dat ze Van Uem zoekt en vindt inmiddels nieuwe activiteiten. Ze is opgekomen voor haar rechten en dat ze zichzelf recht heeft een succesvol leesbevorderingsproject afgerond en in de spiegel kan aankijken. Maar ohh wat mist ze haar is bezig met een boek. ‘Een tijdje heb ik gedacht dat de werk en haar collega’s en wat is ze teleurgesteld in hun zorg wat voor mij zou zijn. Ik heb gekeken of ik mij kan reacties. Of eigenlijk het ontbreken daarvan. De stilte is laten omscholen. Maar dat is toch niets voor mij. Ik ben te voor haar moeilijk te verdragen. nieuwsgierig, stel te veel vragen. Dus ben ik nu druk aan het solliciteren. Of de rechtszaak mij daarbij helpt, vraag Van Uem: ‘Ik hoor vaak dat Ruud en ik dapper zijn dat ik mij wel af. Als je mijn naam Googelt zie je toch meteen we procederen voor betere tarieven. Maar zo voelt het de kwestie opduiken. Ik heb met heel mijn hart regiojour- niet. Het is een eenzame strijd. Dat springt er voor mij uit. nalistiek bedreven. Dat is van mij afgepakt. Zo voelt dat. Het raakt mij echt dat de collega’s waar ik jaren lief en Ik blijf dat een hoge prijs vinden voor de overwinning die leed mee heb gedeeld en voor wie ik bij nacht en ontij in ik heb geboekt.’ touw was, helemaal niets van zich hebben laten horen. Ik dacht dat ik met die mensen een band had opgebouwd. Rogier verwacht geen foto-opdrachten van DPG Media­ Ik heb veel verloren, maar heb mijn rug recht gehouden. meer en gebruikt die rust om na te denken wat hij Ik heb mijn nek uitgestoken. Normaal ben ik een zeer gaat doen. ‘Ik heb de fout gemaakt dat ik jarenlang te positief ingesteld mens maar in deze zaak vind ik het afhankelijk ben geweest van één opdrachtgever, de krant. lastig om er positief naar te kijken. Ik weet niet of ik het Daar moest altijd alles voor wijken. Ik heb mij er ook nog anderen zou aanraden dezelfde weg te kiezen.’ eens te lang aan vastgeklampt, ook toen de tarieven gin- gen dalen en het volume omlaag ging. Dat is dus tegelijk Rogier: ‘Ik heb de consequenties van tevoren ingeschat, een les.’ vooral dat er geen nieuwe opdrachten zouden komen. En ‘Nu zoek ik wel naar nieuwe wegen. Ik denk erover om dat is ook gebeurd. Wat ik niet had verwacht, is dat de het werk van andere fotografen te gaan promoten. Als ik andere opdrachten ook minder zouden worden. Blijkbaar mooie foto’s zie, kan ik daar zo enthousiast over worden. denken opdrachtgevers dat ze met mij een risico lopen of We leven in een tijd dat we dagelijks een diarree aan dat ik te duur ben. En er zijn natuurlijk heel veel andere beelden over ons heen krijgen. Dan is het belangrijk om collega’s die het werk ook kunnen en willen doen. in te zoomen op kwaliteit, op beelden die zeggingskracht Ik vind de rechtszaak vooral een fantastische reis. De hebben. Ik weet nog niet precies hoe, maar daar wil ik uitspraak blijft voor mij een hoogtepunt, een mijlpaal. mij voor gaan inzetten.’ december 2019 actueel 9

KUN JIJ ALS ZELFSTANDIGE ACHTERAF EEN HOGER TARIEF UITONDERHANDELEN?

Deze handleiding is een uitnodiging Is de uitkomst van de berekening hoger 7. Welke licentie heb je verleend? In het en waarschuwing tegelijk. De uitno­ dan je factuur, dan heb je wellicht te geval van DPG Media waren alle rech­ diging bestaat eruit dat je je facturen weinig ontvangen, als het gaat om ten onbeperkt in licentie gegeven en aan uitgevers van de afgelopen vijf jaar regionale verhalen en foto’s. Wil je meer voor de eerste zeven dagen exclusief. nog eens bekijkt om in te schatten of weten, ga dan verder met het onder­ Hoe meer rechten je afstaat, des te je voldoende hebt gekregen op basis bouwen van je gevoel. De rechter heeft meer reden heb je om een hogere van het recente vonnis van de kanton­ namelijk naar meer omstandigheden vergoeding te vragen. rechter. Die verhoogde de vergoeding gekeken. voor Britt van Uem en Ruud Rogier met Uiteindelijk kwam de rechter er bij Britt 50 procent. De waarschuwing is, dat je 1. Onderbouw zo exact mogelijk je van Uem op uit dat ze 141 woorden per niet blind kunt varen op je berekening. gewerkte uren (liefst met uren­ uur kan schrijven en dat 21 cent per Daarvoor is de uitspraak van de rechter registratie). woord redelijk is. Dus een uurloon van te individueel en ook juridisch gezien omgerekend 30 euro. te omstreden. Dus ren niet meteen naar 2. Maakt de uitgever waarvoor je werkt de rechter. Wel kun je in het vonnis winst met de publicatie? De rechter Bij de foto’s van Ruud Rogier zegt de aanknopingspunten vinden om met je woog dat mee. Vraag bijvoorbeeld rechter dat 2 uur werk 65 euro moet opdrachtgever te onderhandelen over bij de Kamer van Koophandel de jaar­ opleveren, 32,50 euro per uur. je tarief. cijfers op. Als je alle overwegingen in ogenschouw De basis voor de uitspraak is gelegen in 3. Word je werk landelijk, regionaal of hebt genomen, kun je voor jezelf het Auteurscontractenrecht. Dat bepaalt lokaal verspreid? De rechter merkt bepalen of je voldoende argumenten dat een uitgever een billijke vergoeding op dat DGP Media meer betaalt voor in handen hebt om de discussie aan te moet betalen. De vergoeding is niet voor landelijke berichten en foto’s gaan. Of je opdrachtgever, in het meest bedoeld voor het maken van foto’s en dan voor lokale en regionale pro­ extreme geval een andere rechter, daar­ teksten, maar voor het verwerven van ducties. in meegaat is natuurlijk de vraag. de auteursrechten daarop. De desbe­ treffende wet ging op 1 juli 2015 in en er 4. Zoek je theoretische CAO-loon op. geldt een verjaringstermijn van vijf jaar. De rechter heeft ervaring en CAO-­ Wat billijk is, staat niet in de wet. De loon meegewogen. Hoe precies is Juristen hebben nog wel wat aan te kantonrechter heeft nu voor de eerste onbekend. merken op de logica van de recente keer gekeken naar de omstandigheden uitspraak. Zo gaat de zaak over het die meetellen bij het bepalen de rede­ 5. De rechter vindt dat DPG Media on­ betalen van auteursrechten en niet over lijke vergoeding van auteursrechten op voldoende duidelijk maakt waarom het vergoeden van de inspanning om de teksten en foto’s. het ene stuk minder betaalt dan het foto of de tekst te maken. andere en de ene foto minder betaalt En toch is het oordeel van de rechter Of jouw vergoeding mogelijk te laag is, dan de andere. Dus hoe onlogischer in beide gevallen eenvoudig om te weet je na een korte berekening. Dus het tarief, hoe groter de kans dat je rekenen tot een uurtarief, wat iets zegt pak je factuur erbij. meer geld kunt vragen. over de inspanning. Is het bedrag in de uitspraak daarmee alleen voor de au­ 1. Bepaal het aantal uren dat je hebt 6. Wordt er geschrapt in je stuk waar­ teursrechten en niet voor het maken of gewerkt aan de opdracht. Dat moet door de vergoeding daalt of is er andersom? Of voor allebei en in welke je kunnen onder­bouwen. wille­keur in het aantal foto’s dat verhouding dan? wordt afgenomen waardoor de op­ Ook is niet duidelijk hoe de rechter de 2. Vermenigvuldig het aantal uur met brengst daalt? Dat kan reden zijn een zeven genoemde criteria heeft meege­ 30 euro voor tekstschrijvers en 32,50 hogere vergoeding te vragen. wogen in zijn eindoordeel. ‘Alles over­ euro voor fotografen (de uurtarieven ziend’, is alles wat de rechter daarover die de rechter gebruikt). loslaat. MERCURS 2019 feliciteert alle winnaars van een Mercur en bedankt de sponsors

Mercurs 2019 is een initiatief van de Magazine Media Associatie (MMA) en wordt mede mogelijk gemaakt door:

Gouden sponsors:

Zilveren sponsors: Bindinc. • HaboDacosta • Hearst Netherlands • MediaCompetence • New Skool Media • Sanoma • Senefelder Misset • Senior Publications Nederland Bronzen sponsors: Adformatie • Fonk • MarketingTribune • Nederlands Medianetwerk • De Redactie • Rocket24 • Villamedia december 2019 mediamaand 11 We praten graag over onszelf. Het belangrijkste medianieuws in quotes

‘Dat we de populariteitsprijs in ‘Ik ben Duindorp niet winnen, toch hopelijk begrijp ik. Maar ik vind wel niet de enige die zich dat we ons werk veilig moeten dood heeft geërgerd aan kunnen doen’ Tim Krabbé en zijn Journalisten van Omroep West worden verheerlijking van Ferdi E? belemmerd hun werk te doen in Duindorp. Ik vond het stuitend’ Ze werden uitgescholden, bedreigd en ook bekogeld met eieren. Hoofdredacteur Sylvia Witteman over de documentaire Henk Ruijl van Omroep West, ‘De schrijver, de moordenaar en reageert op omroepwest.nl zijn vrouw’, op Twitter

‘Ik vrees dat ‘Mijn het uitbreken van de Derde Wereldoorlog de regioplan: enige manier is om André en Bridget uit het nieuws zoek thuis uit te houden. Dat moet dan maar’ op welk kanaal je Mark Traa, op Twitter regionale zender zit. Ga erheen en kijk ‘Hun ernaar. Verder alles geestverwanten zitten ook bij PowNed laten zoals het is’ Teun van der Keuken reageert op plannen dat ten onder gaat omdat voor samenwerking tussen regionale geen hond er naar kijkt. en landelijke omroepen in Te midden van alle NPO Regio, op Twitter treurigheid is dat hoopvol’ Tony van der Meulen over Ongehoord Nederland, in Brabants Dagblad beeld: MaartjeGeels/HH

TUSSEN DE BEREN EN DE WOLVEN 14 de maand villamedia

Was het voor jou meteen helder dat je het hierop wilde laten aankomen? NOS-verslaggever ‘Zeker. Toen duidelijk werd dat ik zou worden opgeroepen als getuige, omdat er een aantal tapgesprekken tussen Robert­ Bas werd eind mij en mijn bron in het dossier zaten, heb ik een paar sessies met de hoofdredactie gehad om uit te stippelen oktober ineens zelf wat we zouden doen. Ik was er eigenlijk snel uit dat ik me principieel wilde beroepen op mijn verschoningsrecht. Dat de kans bestond dat ik gegijzeld zou worden, was een nieuws toen hij werd risico dat ik dan maar moest nemen. Want elke millime- gegijzeld door de recht- ter ruimte die we toegeven als journalisten, zijn we kwijt.’ Ik kan me voorstellen dat het toch anders voelt als de bank omdat hij weiger- celdeur eenmaal achter je dicht slaat. ‘Nou ja, ik wist dat het tijdelijk was. Maar het was een ervaring, absoluut. Normaal gesproken kom je als jour- de zijn bronnen prijs nalist alleen in een gevangenis op een open dag, en zie je alleen wat ze willen dat je ziet. Nu maakte ik het systeem te geven in een lopen- mee als gedetineerde. Toen ik aankwam moest ik me net als ieder ander uitkleden en kniebuigingen maken om te de strafzaak. Hij is de kijken of ik niets mee naar binnen smokkelde. Regels zijn regels. Je krijg geen speciale behandeling omdat je jour- nalist bent. Ik heb wel dingen gezien waarvan ik dacht: ‘staats- en straatterreur’ interessant om te weten dat het zo werkt. De absurditeit van het systeem, bijvoorbeeld. In Middel- meer dan zat. Volgend burg heb ik in mijn kleren moeten slapen omdat al mijn spullen me waren afgenomen. Ik wilde me de volgende jaar stopt hij met de dag wassen en omkleden, maar dat ging niet omdat ik geen formuliertjes had waarop je dat moest aanvragen. Dus moest ik eerst een formuliertje aanvragen waarmee journalistiek. ik mijn spullen kon opvragen. Als je vraagt waarom, dan tekst Linda Nab beeld TRIK is het antwoord: zo zit het systeem in elkaar. Elke logica ontbreekt. Over bureaucratie gesproken.’

Het is vrij zeldzaam dat er tot gijzeling van een journalist wordt over gegaan. Bovendien is vorig jaar de wet bronbescherming aangenomen, na dertig jaar gesteggel. Was je niet ook heel kwaad dat je alsnog et gaat ‘helemaal prima’ met Robert Bas in de cel belandde? (54). De NOS-verslaggever klinkt, een week ‘Ik ben eigenlijk nog het meest boos over wat het Open- nadat hij 30 uur in een cel doorbracht, baar Ministerie (OM) heeft gedaan, namelijk gesprek- nuchter aan de telefoon, laconiek bijna. ken afluisteren tussen een bron en een journalist, de Eind oktober besloot de Rotterdamse transcripties ervan gewoon in het dossier stoppen zodat Hrechtbank Bas te gijzelen omdat hij weigerde te getuigen een advocaat erover kan beschikken, en mij daar niet en zich beriep op zijn journalistieke verschoningsrecht in over inseinen. Daar zitten risico’s aan voor zowel mijn een lopende strafzaak over de vergismoord op GGZ-direc- bron als voor mij. Ik bedoel: het gaat hier wel over een teur Rob Zweenkhorst in 2014. ‘Voor een heleboel men- liquidatie-zaak. sen kwam de gijzeling als een verrassing’, zegt Bas een En dan moet je je voorstellen dat we vorig jaar oktober paar dagen later in een Rotterdams café. ‘Maar van onze nog met minister Ferdinand Grapperhaus en OM-baas kant zagen we het wel aankomen. Ik was goed voorbe- Gerrit van der Burg op een mooie conferentie in Nieuws­ reid. Ik had mijn rugzak bij me met een tandenborstel en poort stonden, waarop ze allebei het belang van onaf- m’n boeken.’ Grijzend: ‘The Habsburg Empire, over een hankelijke journalistiek voor het functioneren van de rijk geplaagd door zijn eigen bureaucratische systeem. democratische rechtstaat onderstreepten. En dan achter Dat leek me wel gepast.’ hun rug om – want ik ben er inmiddels achter dat zij geen december 2019 interview 15

Lex Runderkamp, met wie je jarenlang een onder­ zoeks­­duo vormde bij de NOS, zegt dat de omgang met het justitieapparaat grover is geworden. Deel je die observatie? ‘Ja. Lex en ik hebben veel onderzoek gedaan in die sector. Toen we zo’n vijftien jaar geleden begonnen konden we van beiden zijn geïnformeerd door het OM – gebeurt dit. heel makkelijk met iedereen praten. Tot en met ministers Daar maak ik me echt zorgen over. Er moet nog heel wat aan toe. Dat was een belangrijk deel van ons werk: conti- gebeuren daar bij het OM.’ nu op de hoogte blijven, omdat je voorbereid wilt zijn op het moment dat er iets groots gebeurt in Nederland. beeld Bas Czerwinski/ANP Heb je iets meegekregen van de steun die je kreeg Maar naar verloop van tijd merkten we dat het voor de van collega’s die buiten stonden te demonstreren? overheid steeds meer een doel op zich werd om te achter­ ‘In eerste instantie weinig. Maar ik was er enorm blij mee halen wie onze bronnen waren. In het topjaar dat ik met toen ik het hoorde. Ook omdat het een belangrijk signaal Lex samenwerkte, weet ik dat er zeven onderzoeken lie- heeft afgegeven: het was niet alleen een zaak van mij pen naar onze verhalen. Dat ging ver hoor. We zijn in dat of van de NOS, maar van de hele journalistiek. Marcel Robert Bas is jaar een paar keer ondervraagd door de Rijksrecherche. (Gelauff, hoofdredacteur van de NOS, red.) heeft dat correspondent En op een dag stonden ze gewoon voor mijn deur. We journalistieke verhaal overal ook heel goed verteld. Ik Rotterdam hadden schema’s in handen gekregen over hoe de inlich- heb enorme steun gehad van de hoofdredactie, op alle en Den Haag tingendiensten dachten dat de liquidaties in Amsterdam fronten. Die zag het belang van deze zaak, heeft voor goe- voor de NOS. in elkaar staken. De dag ervoor hadden we de schema’s de juridische bijstand gezorgd en mijn familie ontzettend Hij startte zijn in het journaal laten zien. En nu kwamen twee recher- goed opgevangen. Voor mijn vrouw was het erg span- carrière daar cheurs die eventjes ophalen. Het mooie was: één van de nend. Ze komt uit het communistische Roemenië van in 2002 als de twee was zijn identificatie vergeten, dus die moest hij voor de val van de muur. Ze is een van de laatste politieke­ helft van een gaan ophalen. Ondertussen heb ik snel Lex gebeld dat-ie vluchtelingen. “Dat dit in Néderland kan gebeuren”, onderzoeks­ moest wegwezen en hij is meteen in zijn pyjama de auto zei ze.’ duo met Lex ingesprongen. Ik had niks in huis en hij was natuurlijk Runderkamp de volgende halte. Pure intimidatie.’ De raadkamer oordeelde een dag later dat je terecht op het gebied een beroep op je verschoningsrecht hebt gedaan. van zware Wat betekent deze ontwikkeling voor jouw werk? Een grote overwinning? criminaliteit ‘Waar ik vijftien jaar geleden gewoon met iemand een ‘Zeker. Toen we deze procedure in gingen wist ik: dit en terrorisme. kop koffie ging drinken in het café, moet ik nu conti- gaan we ooit voor elkaar krijgen. Misschien niet bij de Bas begon zijn nu nadenken over hoe ik klokkenluiders en bronnen rechtbank of bij het hof. Maar waarschijnlijk wel bij de carrière tijdens bescherm. Hoe kunnen we veilig communiceren? Veilig Hoge Raad en zeker bij het Europese Hof. Dat had zo een studie ge­ afspreken? Veilig informatie uitwisselen? Vergeet niet: Ik jaren kunnen duren. schiedenis bij ben afhankelijk van die bronnen. Ik heb altijd heel veel Maar bij de raadkamer hadden we eigenlijk de hele buit de lokale Rot­ tijd gestoken in het onderhouden van mijn eigen bron­ al binnen. De rechters hadden zich kunnen beperken terdamse krant nen-netwerk. Dat doe ik nog steeds, zodat ik het niet hoef tot een uitspraak over of ik wel of niet gegijzeld moest De Havenloods­ te hebben van woordvoerders, PR-mensen en dat soort blijven, maar er kwam een inhoudelijke uitspraak die en later het AD. types. Als er een grote calamiteit is, wil ik er snel bij zijn. nog veel verder ging dan de Europese jurisprudentie. Van 1995 tot Dan is het belangrijk dat er iemand mij influistert dat ik (De rechters oordeelden dat het verschoningsrecht ruim 2002 werkte naar de Maassilo moet rijden, of dat iemand me tipt dat moest worden uitgelegd: niet alleen de identiteit van hij als verslag­ er iets aan de hand is bij een tram in Utrecht.’ Droogjes: de bron, maar ook wat er inhoudelijk is besproken valt gever bij het ‘Ja, je kan er ook voor kiezen om de persberichten over te onder dat recht, red.) Dit was de eerste zaak onder de ANP. schrijven. Maar dat is niet helemaal mijn ding.’ nieuwe wet bronbescherming, die in onze ogen al veel te beperkt was. En die wet hebben we nu kunnen oprekken Die bureau-cultuur is wel normaler geworden. tot het niveau waarvan wij denken: dat is werkbaar. On- ‘Een van de redenen daarvan is natuurlijk de enorme wezenlijk. Als ik zo terugkijk, is het het allemaal waard kaalslag in de regionale journalistiek van de afgelopen geweest. jaren. Lokale en regionale media zijn enorm uitgekleed. Toch ben ik nog niet van de zaak af. Er ligt opnieuw een Maar het is ook iets wat we zelf doen. Er is een soort ge- verzoek om mij als getuige te horen. Op 15 januari is er latenheid ontstaan in de journalistiek. Toen ik eind jaren een nieuwe regiezitting en komt de hele kwestie weer aan 80 begon, stond ik met vier, vijf journalisten op een loca- de orde. Tot die tijd houd ik me dan ook erg op de vlakte tie als er iets gebeurde. Nu komt het voor dat ik alleen sta over de inhoud van de zaak.’ bij incidenten, zeker als het buiten kantooruren is. 16

Een tijdje geleden was er een demonstratie van Koerden hier in het centrum van Rotterdam. Op het moment dat die demonstratie ten einde loopt, breekt er ineens een enorme vechtpartij uit tussen Koerden en Turken. Dus ik bel Hilversum om te vertellen dat we erbij staan en beel- den hebben. Zeggen ze: “Oh, er komt net een ANP-bericht binnen dat de demonstratie rustig is verlopen”. Dan heeft het ANP dus weer een woordvoerder gebeld die er ook niet bij is geweest. Dus ik zei: “Kijk maar naar de beelden straks, of je het rustig vindt”.’

Ik zie dat het je irriteert. “Jazeker! Wij noemen ons verslaggevers. Verslag doe je niet vanachter je bureau of aan de telefoon. Dat doe je door erbij te zijn. Lopen, zien, proeven, praten. Alleen zo spoor je zaken op voordat het in een rapport wordt benoemd. We moeten veel meer de straat op vind ik. Dat betekent soms ook wel eens om 02.00 uur je bed uit moeten als er ergens een incident is. Dat vind ik ook niet altijd lekker hoor – zeker niet in de winter – maar als ik er eenmaal ben denk ik toch: het is goed dat ik hier sta.’

Werken op straat is er ook niet gemakkelijker op geworden. Wat maak jij zoal mee? ‘Steeds meer bedreigingen, bespugingen, scheldpartijen. Er wordt wel eens een duw gegeven, een schop uitge- deeld. Ik heb heel lang de harde kern van Feyenoord gevolgd en dan gebeurde er ook wel eens iets. Maar dat wist je van tevoren. En er was altijd nog sprake van een soort wederzijds respect. Nu komt agressie totaal vanuit het niets. Zeker in bepaalde wijken waar veel jonge man- nen met een migratie achtergrond lopen die menen dat we niet op straat mogen filmen. Of bij nationalistische Turken die vinden dat we anti-Erdogan zijn. Maar we stuiten ook op agressie bij demonstraties van gele hesjes of onlangs nog bij de boerenprotestacties. Er ontstaan steeds meer van dat soort groepjes die zich afzetten tegen de “mainstream media” en de NOS in het bijzonder, waar ik rekening mee moet houden.’

Ben je daarop getraind? ‘Ik? Ja, in de praktijk. Haha. In de loop der jaren heeft de NOS wel een werkwijze ontwikkeld zodat we op locatie niet overvallen worden wanneer iets ineens uit de hand loopt. Daar heeft de NOS altijd erg in voorop gelopen. Als er een indicatie is dat er iets mis zou kunnen gaan, gaat er een beveiliger mee. Vaste prik. Is het heel gevaarlijk? Twee beveiligers mee. Ik meld me bij demonstraties ook altijd even bij de officier van dienst, zodat ze weten wie we zijn, en ons kunnen waarschuwen als er wat anti-NOS stemming heerst. Dan letten we extra op en halen we het plopkapje met ons logo soms even van de microfoon af. Het feit dat wij beveiligers moeten meenemen om onze cameramensen te beschermen, is natuurlijk absurd. Tijdens rellen bij het Turkse consulaat twee jaar geleden, 17

kon mijn cameraman nog net op tijd zijn auto – waar al deuken in werden geschopt – in springen. Hij was echt zwaar ontdaan en wil niet meer mee naar dit soort klussen. Dat kan ik me voorstellen. Het was de enige keer dat ik zelf ook dacht: dit is op het nippertje geweest. Zelf heb ik ook klappen gekregen, en ik heb ze helaas ook uit moeten delen. Maar daarna heb ik een beveiliger gebeld en een halfuur later liep ik er alweer rond. Mijn werk ligt op straat: ik laat me er niet af jagen.’

Ik begreep dat je zo min mogelijk in beeld komt. ‘Ik heb altijd gezegd dat ik mijn werk het beste kan doen als ik niet overal herkend wordt. Bij de rellen met Feyenoord-­supporters op de Coolsingel twee jaar geleden konden de cameramensen de straat niet op. Dat was gewoon te gevaarlijk. Maar ik liep er met mijn iPhone gewoon te filmen. Met de NOS heb ik daarom de afspraak dat ik alleen in noodgevallen voor de camera ga.’

Sinds je gijzeling heb je dus tegen wil en dank een bekend hoofd gekregen. ‘Ja, ja ja. Met name in de buurt. Het hondje uitlaten duur- de ineens een uur langer. Maar dat zakt wel weer weg hoor. Ik ben snel naar de kapper gegaan, dat scheelt al.’

Heb je nog plezier in je werk? ‘Zeker, anders zou ik het niet doen.’

Toch heb je aangegeven dat je rond mei volgend jaar gaat stoppen. ‘De straatterreur en de staatsterreur, zoals ik het altijd maar noem, maken het werk wel minder leuk. En de journalistiek beheerst 24 uur per dag mijn leven – ik sta altijd stand-by. Binnenkort word ik 54; dan ga je het toch merken als je weer de hele dag achter zo’n demonstratie hebt aangelopen. Bovendien zit ik nu vijf jaar als corres- pondent in Rotterdam. De afspraak is dat ik dit maximaal twee keer drie jaar doe en dan zou ik naar Hilversum terug moeten. Ik ben niet iemand voor achter een bureau.’

Wat is nu het plan? ‘Een cesuur. Ik ga met mijn vrouw in Transsylvanië wonen. Ik wil het eerste jaar niets doen, behalve een paar projecten met zwerfhonden en de opvang van kinderen. Ik kijk ernaar uit weer tijd te hebben voor mijn muziek. Ik speel blaasbas en bandoneon maar kom er nu bijna niet aan toe. We hebben gespaard en kunnen daar de komen- de jaren van leven. Niet luxe, maar ik ben ook niet zo’n luxe-beest. We hebben een huisje in een middeleeuwse stad en een hele oude boerderij ergens in de bergen. Het is fantastisch mooi. Met name op de boerderij zitten we echt tussen de beren en de wolven.’

Zit je nu ook. ‘Haha ja dat is waar. Figuurlijk dan.’

foto dna 19 Naar foto’s kijk je. Beeldredacteur Theo Audenaerd doet meer. Hij vertelt het verhaal achter een foto. Dit keer Raymond Rutting over hoe hij met Volkskrant-collega Elsbeth Stoker op zoek ging naar het onofficiële deel van de Sinterklaasintocht.

PRO-PIET DEMONSTRANTEN

lsbeth en ik hadden vooraf afgesproken dat we het officiële deel van de intocht links lie- ten liggen’, zegt fotograaf Raymond Rutting die samen met verslaggever Elsbeth Stoker voor de Volkskrant op pad was gegaan ‘Eom verslag te doen van de intocht van Sinterklaas in Apeldoorn. ‘Terwijl ik even bleef rondhangen bij een plek die speciaal voor demonstraties was ingericht maakte Elsbeth een rondje in de buurt. Binnen enkele minuten liet ze me weten dat haar iets vreemds opviel. Ik ben me- teen naar haar toe gegaan. Een groep Zwarte Pieten deel- de pepernoten uit aan de omstanders. Maar wat vooral haar aandacht had getrokken was dat veel ouders foto’s maakten van hun kinderen die met de vrolijk lachende Zwarte Pieten poseerden. Ook volwassenen deden dat trouwens. En niet alleen witte mensen maar ook mensen van allerhande kleur. Alles leek super relaxed. Ongeveer tegelijk met ons viel het ook een agent op dat daar iets bijzonders aan de hand was. Er werden welis- waar geen leuzen geroepen en spandoeken meegevoerd, maar dat zich hier toch een demonstratie voltrok, was wel duidelijk. Heel slim van die pro-Piet-demonstranten van Pegida om zich zo stil te houden. Pas toen ze door de inderhaast toegesnelde agenten werden gesommeerd zich naar een vooraf vastgesteld demonstratievak te be- geven, lieten ze van zich horen. “Arresteer me dan maar anders ga ik niet mee”, riep de voorman van Pegida. De ‘De politie­ politiemensen vormden een cordon en zo werd de groep mensen vorm­ naar een plek op 100 meter afstand van de officiële route den een cordon gedirigeerd. Vanaf deze plek werden ze één voor één en zo werd de afgevoerd naar de arrestantenbus. groep naar een Het verslag met foto’s stond heel snel via het liveblog plek op 100 me­ op de website van de Volkskrant. In de papieren krant ter afstand van is de keuze op een ander beeld gevallen. Daarop is de de officiële route Pegida-voorman te zien die, alvorens hij wordt afgevoerd, gedirigeerd’ door een agent wordt gefouilleerd. Een tweede agent houdt de zak met pepernoten in zijn handen. Een beetje klein afgedrukt, maar begrijpelijk, want de aandacht ging die ochtend vooral naar de intocht van Sinterklaas op Curaçao. Tja, een keuze van de redactie.’ 20 de maand villamedia

Journalistieke Zeven van de dertien regio- kooplieden nale omroepen en één lokale omroep ontvingen in totaal en dominees 250.000 euro van water- schappen om in aanloop naar de verkiezingen van 20 maart 2019 televisie- en onlineseries­ te kunnen ma- ken over de waterschappen. ‘Deze uitzending werd mede mogelijk De schappen hadden daar- gemaakt door ….’, lazen we in de aftiteling van een bij een stevige redactionele tv-programma van een regio-omroep in aanloop naar de verkiezingen voor waterschappen en Provinciale Staten. inbreng. Dat blijkt uit onder- Dat riep vragen op. Hoe vaak gebeurt dit? Gaat het om zoek van Villa­media. betaling? En om hoeveel dan? Hoe verhoudt zich dat tot tekst beeld de Mediawet en tot de journalistieke ethiek? We dienden Theo Dersjant en Ed Harms AT5 op de dag van de verkiezingen Wob-verzoeken in bij alle waterschappen en provincies. Steunden zij in de aanloop naar de verkiezingen redacties? We vroegen alle overeen- komsten en communicatie op. Alles bij elkaar duurde het zeven maanden voor de gevraagde informatie compleet Manager concepten & projecten Mark Pier van AT5 laat op tafel lag. desgevraagd weten dat de omroep een wettelijk vereiste Provincies blijken omroepen in zeer beperkte mate te overeenkomst tot cofinanciering sloot met het water- steunen, zij maakten uitslagenavonden en/of tv-debatten schap. ‘Daarin staat dat wij eindverantwoordelijk zijn. mogelijk. Bij waterschappen ligt het anders. Dat is ook De offerte was slechts het begin van het gesprek. We niet vreemd. Waterschappen moeten keer op keer uitleg- laten dit soort programma’s door de afdeling externe gen wat ze doen en waarom iemand daarvoor naar de producties maken. Alle regionale omroepen hebben stembus zou moeten. Om die boodschap te verspreiden, zo’n afdeling en er is een mededeling aan het eind dat gingen waterschappen soms samenwerkingen aan met de uitzending tot stand kwam met medewerking van het omroepen. waterschap. Ik geef toe: het is een dunne lijn of de kijker dat allemaal duidelijk is. En ja, je kunt de verkiezingen AT5 ook op een andere manier verslaan.’ ‘Waarom zijn de waterschapsverkiezingen belangrijk voor jou? Wat doet het Waterschap Amstel Gooi en Vecht Omroep Rijnmond (AGV) precies? Op tv, online en social antwoord op de Waterschap Hollandse Delta en het Hoogheemraadschap vraag: “Waarom ik ga stemmen voor het Waterschap”!’ Schieland en Krimpenerwaard werken nauw samen met Het is de eerste zin van het ‘Voorstel miniserie Droge regio-omroep Rijnmond bij het maken van de serie ‘De Voeten’ dat de Amsterdamse zender AT5 het waterschap Stand van ons Water’. Hollandse Delta gaat enthousiast voorlegt. Dat voorstel vormt het begin van een wel heel aan de slag: ‘In de afleveringen komen zoveel mogelijk erg hechte samenwerking. ‘AT5 stelt een redactie samen. ambtelijke medewerkers van het waterschap en hoog- Waterschap AGV bepaalt de thema’s, de onderwerpen per heemraadschap aan het woord. Ook laten we ter zake aflevering en de te interviewen sprekers’, lezen we in de deskundige medewerkers van andere organisaties of offerte van AT5. bedrijven aan het woord.’ december 2019 onderzoek 21 22 de maand villamedia

Hoofdredacteur Ib Haarsma van Rijnmond: ‘Zo’n samen- werking die we met het waterschap hadden komt niet heel erg vaak voor. Wij hebben hier de keuze gemaakt dat nu wel te doen. Per slot hebben wij ook een voorlichtende ‘Als je heel zuiver op de graat bent, neem je geen geld aan rol. We maken soms ook de keuze, zoals bij de gemeente- van de overheid. Ik zou wel willen dat het anders was en raadsverkiezingen, om het alleen te doen. Dat kostte ons het is ook een serieuze vraag. Ik zou het liefst helemaal toen best veel geld, maar dat is een keuze.’ onafhankelijk zijn’, aldus hoofdredacteur Haarsma van Rijnmond. ‘Maar dan kan Den Haag Vandaag niet meer Omroep Zeeland Het gemaakt worden, want de NOS krijgt ook overheidsgeld. Omroep Zeeland mailt aan waterschap De Schelde­ principe Soms financieren we projecten uit eigen middelen en stromen: ‘De voorbereidingen gaan in goede harmonie dat je je soms met hulp van een partner. Ik heb daar niet veel op en in een fijne flow (…). Ik heb er alle vertrouwen in dat niet laat tegen, maar waak er wel over dat wij de regie niet uit we samen een mooie reeks gaan maken die beide organi- betalen handen geven. Daar heb je bovendien ook nog eens een saties veel goeds brengt.’ door het redactiestatuut voor.’ onder­ Veenstra (Omroep Brabant): ‘De serie “Wie Wat Water” is Omroep Brabant werp geheel buiten de reguliere nieuwsuitzendingen gemaakt. Uit de correspondentie die we ontvingen na ons Wob-­ waarover Het principe dat je je niet laat betalen door het onder- verzoek blijkt dat Omroep Brabant zich ook in de praktijk werp waarover je bericht gaat hier niet op. Ook voor de netjes aan de samenwerkingsovereenkomst houdt. ‘Voor je bericht kijker was het duidelijk dat dit geen journalistieke serie de repo’s hebben we wel jullie input nodig’, zo mailt Om- gaat hier was, maar één gericht op kennisbevordering over de roep Brabant de Brabantse waterschappen. Maar: ‘onze niet op waterschappen. Dit soort cofinancieringen vindt, in alge- maker moet wel de ruimte hebben om zijn verhalen te mene zin, bij alle media plaats, ook bij kranten.’ maken. Hij zal wel met jullie overleggen, scripts of opzet Allard Berends van Omroep Flevoland doet ondanks zijn lezen is prima, maar de eindredactie ligt wel bij de maker geringe budget principieel niet aan dit soort projecten. en bij ons.’ Omroep Brabant is wel karig in de aftiteling: ‘Laat allereerst duidelijk zijn dat ik me geen oordeel aan- ‘De vermelding zal niet beeldvullend en niet wervend matig over het werk van collega’s. Maar wij hebben hier zijn’. Curieus is voorts dat Omroep Brabant als enige de geconcludeerd dat we niet gefinancierd willen worden samenwerkingsovereenkomst niet openbaar wil maken. ’’ door instanties die je ook journalistiek volgt, zeker wan- De omroep laat daarin een geheimhoudingsclausule op- neer het je controlerende taak betreft, zoals bij gemeen- nemen. ‘Dat doen we standaard bij alle samenwerkings­ ten, provincies of waterschappen. Want als ze betalen overeenkomsten, waarvan we er drie à vier per jaar gaan ze er uiteindelijk toch ook iets voor terugvragen. hebben’, aldus Renzo Veenstra, hoofdredacteur. Even Ze betalen immers niet voor niks.’ curieus is dat de Brabantse waterschappen daarmee in Haarsma van Rijnmond: ‘Uiteindelijk laten alle omroe- eerste instantie akkoord gaan. Bezwaar maken loont: pen zich financieren. Geloof me: ook Omroep Flevoland de waterschappen maken de overeenkomsten na een van Allard Berends.’ beroepsprocedure alsnog integraal openbaar. Ambtshalve uitspraak Cofinanciering en ethiek Zou de kwestie iets zijn voor een zogenoemde ‘ambtshal- In alle gevallen sloten waterschap en omroep keurig een ve uitspraak’ van de Raad, vooral nu de minister dit soort cofinancieringsovereenkomst waarin de bepaling dat de partnerships aanmoedigt? Guikje Roethof, voorzitter van omroep inhoudelijk eindverantwoordelijk is. Maar in de het stichtingsbestuur, meldt desgevraagd: ‘… slechts tot praktijk klom het waterschap wel heel dicht op de schoot een ambtshalve uitspraak te kunnen komen op voorstel van de omroep. De Mediawet verbiedt cofinanciering van van een of meer leden van de Raad of op verzoek van politieke programma’s, tenzij de partner een overheids- een van de aan de Stichting Raad voor de Journalistiek organisatie is. Dat zijn waterschappen. Daarmee voldoen deelnemende organisaties.’ Om eraan toe te voegen: deze programma’s formeel aan de Mediawet. ‘Voor de goede orde attendeer ik u erop dat in de Leidraad Maar hoe zit het met de ethiek? Alle journalistencodes onder de uitgangspunten in hoofdstuk A. is opgenomen ter wereld veroordelen betaling om berichtgeving te dat journalisten hun werk in onafhankelijkheid behoren bevorderen. Zeker als dat gebeurt door het onderwerp te verrichten en (de schijn van) belangenverstrengeling van berichtgeving. Zo ook de Code voor de journalistiek dienen te vermijden.’ van het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteu- ren: ‘De journalist neemt geen materiële of immateriële Op villamedia.nl kun je een uitgebreid overzicht vinden vergoedingen aan die bedoeld zijn berichtgeving te be- van alle samenwerkingsverbanden tussen de waterschap- ïnvloeden, te bevorderen of tegen te gaan’. Hoe verhoudt pen en de regio-omroepen, inclusief de bedragen die zich dat tot cofinancieringen? daarmee gemoeid waren. december 2019 de vernieuwing 23 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Marc Bolsius

24 Check, check, deskundigen-check 28 Lars Pasveer over de invoering van nieuwe IP-adressen 30 Impact-gedreven werken op woonwagenkampen in Brabant 34 Online Lessen van Merlijn Henfling 36 De tech-trend: Kunstmatige intelligentie moet je omarmen Kinderarts in opleiding Tijs Stehmann (links) en huisarts Lester du Perron (rechts) zijn de drijvende krachten achter Doktermedia.nl december 2019 praktijk 25

Check, check, deskundigen-­ Iedereen kan factchecken, check ook wetenschappers, experts, of studenten die tekort­ komingen zien. Wat drijft deze critici en wat kunnen journalisten ervan leren? ‘We beweren nooit dat De website Dokter Media strijdt al vijf het probleem alleen bij de jaar tegen verkeerde beeldvorming in medisch nieuws op televisie en in print. ‘We zien veel berichten voorbij ko­ ­journalistiek ligt.’ men met hoopvolle woorden als genezing en doorbraak. tekst Arno van ’t Hoog beeld Eva Fache Als je het dan uitzoekt, is het vaak niet meer dan een klein stapje’, zegt kinderarts in opleiding Tijs Stehmann, samen met huisarts Lester du Perron de drijvende kracht achter Dokter Media. In oktober kreeg Dokter Media meer naamsbekendheid omdat ze aan tafel zaten bij Pauw naar aanleiding van kritiek op een uitzending van Dokters van Morgen (AVROTROS) over het effect van vasten op reuma en kan­ ker. Door het enthousiasme van de geïnterviewde artsen en patiënten kunnen kijkers ten onrechte het idee krijgen ontbreekt, en dat werd ook gemeld in de uitzending. ‘Het dat weinig of niet eten een bewezen behandelmethode lastige is dat als je patiënt bent, je vastklampt aan de is, stelt Stehmann. ‘Dat was niet de exacte boodschap hoop. En de disclaimer hoor je niet. Als iemand mij kan van de programmamakers, maar zo komt het over. Zeker vertellen hoe ik dat beter kan doen, dan sta ik daar zeer als je er beelden in monteert van gezonde mensen die voor open’, aldus Hertsenberg. gaan vasten en vervolgens allerlei geweldige medische Zulke misverstanden ontstaan volgens Stehmann als uitslagen te horen krijgen.’ patiënten op televisie een succesverhaal vertellen, Na de uitzending ontving Dokter Media mails van artsen bijvoorbeeld dat na een periode van chemotherapie en die vertelden over kankerpatiënten die tijdens hun vasten hun tumoren zijn verdwenen. ‘Kijkers trekken zelf chemo­therapie waren gestopt met eten, zegt Stehmann. de conclusie dat dat door het vasten komt. Dat is onjuist, ‘Dat kan tot gevaarlijke situaties leiden. We vinden dat want bij veel borstkankerpatiënten verdwijnen tumoren een belangrijk signaal richting journalisten. Als je na chemotherapie, ook zonder te vasten. Zo’n anekdote is ­kanker hebt, en je hoort dit soort fantastische verhalen, dus geen bewijs, maar dat werd er helaas niet bij verteld.’ dan zou ik ook denken: laat ik het ook eens proberen.’ Tot nu leveren de factchecks van Dokter Media inciden­ Een woordvoerder van AVROTROS laat weten dat het al­ teel contact op met programmamakers, maar correctie tijd goed is om discussie te voeren over je verantwoorde­ van media­berichten gebeurt zelden. De artsen van lijkheid als programmamaker. ‘We zijn daarom ook met Dokter Media geven ook colleges aan studenten en artsen Dokter Media in gesprek gegaan, onder meer bij Pauw. in opleiding. ‘Dat zou ook interessant kunnen zijn voor Die discussie is ons inziens dus al gevoerd en daar willen journalisten. Als je de valkuilen kent, zou je daar vooraf we het voor nu bij houden.’ Bij Pauw vertelde eindredac­ rekening mee kunnen houden. We zeggen trouwens nooit teur Antoinette Hertsenberg dat hard bewijs inderdaad dat het probleem alleen bij de journalistiek ligt. We zien 26 de vernieuwing villamedia

vaak genoeg dat persberichten al ongenuanceerd zijn. Zo’n persbericht is opgesteld door een communicatie­ adviseur en een onderzoeker. Er zijn dus veel meer partij­ en die een rol spelen.’

Teasende koppen de veel grotere groep geïnteresseerden, die niet op de ‘Ik denk dat factchecks het afgelopen decennium ertoe hoogte is van vakinhoudelijke discussies, blijft kwets­ hebben geleid dat we onderzoeken en persberichten baar voor desinformatie.’ kritischer zijn gaan bekijken’, zegt Rennie Rijpma, Volgens Lendering zit het belang van een factcheck niet adjunct-­hoofdredacteur digitaal van Algemeen Dagblad. in de precieze inhoud, maar wijst het mensen erop dat ‘Er wordt beter gekeken naar de inhoud en de conclusies: feiten nooit simpel zijn. Hij merkt dat sommige journalis­ hoeveel mensen deden eraan mee? Cijfers worden eerder ten door zijn kritiek sceptischer zijn geworden. ‘Ze weten als waar gezien, maar net zoals woorden moet je ook dat ze niet alles moeten geloven. Het vergt tijd en geduld, cijfers wegen. Alleen is dat wat moeilijker, want als ik het Journa- maar ik heb geen invloed op onderzoekers en universi­ heel plat formuleer zijn journalisten over het algemeen listen teiten. Universiteiten zijn geregeld een bron van desin­ meer taal-gedreven dan cijfer-gedreven.’ zijn over formatie, want de claim dat er iets nieuws is gevonden, is Volgens Rijpma komt de aandacht van factcheckers in het al- vaak overdreven. De wet schrijft voor dat publieksvoor­ vlagen, bijvoorbeeld als studenten journalistiek van de gemeen lichting een kerntaak is, maar universiteiten besteden er Universiteit Leiden publiceren op de site Nieuwscheckers. meer veel te weinig geld en aandacht aan.’ ‘Mijn ervaring is dat veel factcheckers vooraf contact taal-­ zoeken, want ze willen weten hoe het artikel tot stand gedreven Gespreksredacteur is gekomen. Als journalist kun je je gemakkelijk snel dan Factchecks geven achteraf kritiek op gebreken en fouten. aangevallen voelen, omdat je naar eer en geweten werk De Correspondent haalt kritiek en ideeën in een eerdere hebt afgeleverd. Je bevindt je in een kwetsbare positie cijfer- fase op. Rob Wijnbergs filosofie, dat kennis delen de als je spontaan in de verdediging schiet. Want een eerste gedreven drijvende kracht is achter maatschappelijke vooruitgang, reactie kan ook worden weergegeven. Niets menselijks is levert via meelezende deskudigen en leden ook interne de journalist vreemd.’ factchecks en correcties op. De site stimuleert daarom Rijpma vindt niet alle kritiek terecht. Bijvoorbeeld als een interactie met leden en deskundigen tijdens het maken factcheck vooral een negatief oordeel velt over de kop van nieuwe verhalen en na publicatie. boven een artikel. ‘Stel ik zet in de kop: “Vrouwen­ plegen Volgens gespreksredacteur Gwen Martèl van De Corres­ meer winkeldiefstallen”, maar in het artikel staat dat pondent verschilt haar taak sterk van een moderator, het verschil klein is en vooral in een jonge leeftijdsgroep ’’ die vooral ongepaste bijdragen verwijdert. ‘Ik doe het voorkomt. Dan kun je een factcheck met het oordeel omgekeerde: ik stimuleer op allerlei manieren inhoudelij­ ongefundeerd krijgen. Dan gaan factcheckers wat mij be­ ke en constructieve bijdragen door mensen uit te nodigen treft zelf te kort door de bocht. Een kop boven een artikel en duidelijke kaders voor het gesprek te stellen. Onze mag teasend zijn – zelfs de Raad voor de Journalistiek bijdragesectie is extreem beschaafd en inhoudelijk in heeft daar uitspraken over gedaan. Je mag de formule­ vergelijking met veel comment-secties of sociale media. ring iets aanzetten om de aandacht te trekken.’ Soms regel ik deze input vóór publicatie van het artikel, soms erna. Als onze correspondent Economie, Jesse Onzinrubriekje Frederik, bijvoorbeeld een stuk schrijft over online Ook rond nieuwsberichten over archeologie en de oud­ advertenties, dan legt hij dat eerst voor aan academici heid is er mediakritiek te leveren. Historicus Jona Lende­ en die kunnen dan commentaar geven op de inhoud. Dat ring strijdt tegen ongefundeerde ideeën en desinformatie, verwerkt hij – of niet – en dan kunnen dezelfde mensen en hoopt dat journalisten en publiek daardoor scep­ na publicatie deelnemen aan het gesprek onder het stuk tischer met oudheidkundig nieuws omgaan. Zijn blog op de website.’ Mainzer Beobachter en Livius-nieuwsbrief behandelen Discussies en reacties leiden soms tot correcties en geregeld mediaberichten waarin de geschiedwetenschap verbeteringen, of vervolgverhalen, vertelt Martèl. Bioloog geweld wordt aangedaan. Lendering fileert berichten Thomas Oudman schreef bijvoorbeeld een artikel over over archeologische vondsten die een nieuw licht werpen het verdwijnen van ijsberen op Spitsbergen. Dat leidde op de Romeinen in onze streken, of het leven van Jezus. via een reactie van een tweede bioloog tot een vervolg­ ‘In mijn maandelijkse nieuwsbrief hekel ik het inter­natio­ verhaal. Martèl werkt zelfs aan een Rolodex met leden, nale nieuws heel vaak. Ik ben in maart begonnen met ingedeeld naar deskundigheid. ‘Als ik een kinder­psycho­ een speciaal onzinrubriekje: Oudheidkundige zelf­trivia­ loog betrek bij een artikel over kinderen, dan mail ik die lisering & ander slecht nieuws. Ik bereik 7500 geïnteres­ persoon om hem of haar uit te nodigen voor het gesprek. seerde mensen. Ik zie wel enig bewustzijn groeien. Maar Eigenlijk een klassiek balboekje, maar dan online.’ AFSTUDEERPRIJS VILLAMEDIA

PRESS

2019

INZENDEN TOT 31 DEC. 2019

DE PRIJS BELOONT­ DE BESTE AFSTUDEER­ VILLAMEDIA PRODUCTIE VAN ­STUDENTEN ZOEKT JOURNALISTIEK­ JOURNALISTIEK (HBO- OF WO) TALENT!

DING MEE EN VOOR- WAARDEN MAAK KANS OP VOOR DEELNAME OP: VILLAMEDIA. €1000,- NL/SERVICE/ AFSTUDEER-­­ PRIJS 28 de vernieuwing villamedia

INTERNET IP = op n Het RIPE Network Coordination Centre (NCC) is de organisatie die wereldwijd internetadressen beheert. Vijf regionale kantoren wijzen blokken daarvan toe aan landen en organisaties, die ze vervolgens verder verdelen. Zo heeft jouw internetverbinding thuis een uniek IP-adres. Dat is vrijwel zeker een zogeheten ‘versie 4’ adres, herkenbaar aan maximaal 12 cijfers in vier blokken van drie – iets als 123.123.123.123, wat theoretisch zo’n 4,3 miljard unieke adressen oplevert. Dat klinkt veel, maar dat is dus voor de hele planeet. Afgelopen 25 november waren alle IPv4-adressen op. Klaar. Finito. Dat is trouwens niet direct een ramp. Je kunt een IP-adres delen: ook dat doe je thuis vermoedelijk niet anders. RIPE wijst erop dat organisaties soms verdwijnen en hun blok IPv4-adressen weer vrij komt. Toch is het een memorabel moment en een herinnering aan de noodzaak voor een opvolger. Die is er gelukkig: IPv6, goed ‘We voor theoretisch 340 miljard miljard miljard miljard adressen. Alle lopen­ in internetbedrijven ondersteunen versie 6 inmiddels, maar de sprong naar ons land gewone eindgebruikers laat op zich wachten. SIDN (de ‘boekhouder’ achter wat van domeinnamen in Nederland) klaagde begin dit jaar (tek.st/jm) dat betreft ons land beroerd scoort bij de invoering van IPv6. IPv6’ RIPE NCC has run out of IPv4 Addresses: tek.st/jn december 2019 innovatie 29 Lars Pasveer schrijft over alles met een stekker of internetadres

TWITTER WEB Opruimwoede Contract voor n Twitter heeft een aantal plannen ADOBE onthuld voor het platform, waarvan een beter een over een visueel aantrekkelijkere Reddingsboei weergave van discussies (tek.st/jk) internet maar ook een met potentieel desas- n ‘Vader van het web’ Tim voor potentieel treuze gevolgen voor historische Berners-Lee maakt zich zorgen verslaglegging. Het platform kondig- over de richting die zijn uitvinding onbruikbare de recent een radicale opruimactie de laatste jaren heeft genomen. audio aan, waarbij Twitter alle accounts, Hij heeft een contract opgesteld waarop minstens een half jaar niet voor een beter en rechtvaardiger n Softwarefabrikant Adobe heeft is ingelogd of vanaf is getweet, wil internet, waar tachtig organisaties recent een eerste demonstratie wissen. Zo komen populaire namen aan hebben meegeschreven. Het gegeven van nieuwe audiotechno- weer beschikbaar en zou Twitter vol- internet verandert de wereld anders logie die potentieel onbruikbare gens eigen zeggen voldoen aan pri- in een ‘digitale dystopie’, vreest opnamen kan redden. Goed nieuws vacywetgeving. Er is veel kritiek op Berners-Lee. Het contract spoort voor interviewers of podcasters de plannen, die bovendien al deze overheden, bedrijven en burgers die gedwongen in een akoestisch maand zouden worden uitgevoerd. aan te strijden voor een open en onhandige of lawaaiige ruimte met Twitter heeft zich nul rekenschap democratisch web. (Lees het hier storende geluiden moesten werken. gegeven van het feit dat ook zul- in pdf-formaat: tek.st/jj) Regeringen Hoewel Adobe vooral bekend is van ke slapende accounts waardevol moeten volgens het contract zorgen uitgeef- en beeldbewerking, staat kunnen zijn: voor nabestaanden, voor een snelle, betaalbare infra- ook hun Audition audiosoftware als de eigenaar is overleden. Of structuur met goede privacy- en hoog aangeschreven. Een audio-op- als het slapend account waardevolle data­beveiliging. Bedrijven moeten name werd met één druk op de knop inzichtelijke of historische tweets een hoge standaard van dienst- opgeruimd, getuige een demo tij- bevat, waar vaak naar is verwezen. verlening beloven en gebruikers ‘Onbruik- dens Adobe MAX, een halfjaarlijkse Al dat materiaal en de omliggende stemrecht geven over wat er met bare bijeenkomst van Adobe-werknemers discussie – om te zwijgen over hun data gebeurt. Burgers moeten ­audio kun die aan collega’s laten zien waaraan verwijzingen in ontelbare artike- het gebruik van open standaarden je straks ze werken (tek.st/jl). Het is vooral len – zouden in de kliko van de eisen. Berners-Lee schreef onlangs wellicht geschikt voor gesproken woord, geschiedenis belanden. Twitter zegt in The New York Times [tek.st/ji] nog zoals voice-overs of interviews. De dat ze vanwege wetgeving sowieso dat eerdere pogingen het web te redden’­ software is dus interessant voor wie in de Europese Unie gaan beginnen, repareren op niets uitliepen omdat vaak interviews afneemt op rumoeri- maar niet voordat er een oplossing overheden en bedrijven van elkaar ge locaties. Belangrijk om te weten: is bedacht om accounts in een soort verwachten dat ze de oplossing pre- de gedemonstreerde techniek zit op ‘in memoriam’-stand te zetten en ‘de senteren. Samenwerken is het sleu- dit moment nog niet in Adobe Audi- integriteit van de dienst te waarbor- telwoord, benadrukt Berners-Lee. tion ingebakken. gen’. contractfortheweb.org adobe.com/audition twitter.com IMPACTJOURNALISTIEK – ACTIVISME OF SLIMME MARKETING? Onderzoekscollectief Spot on Stories met v.l.n.r. Jolien van de Griendt, Beike Looijse en ­Mattijs Smit. Hun productie over woonwagenkampen haalde niet alleen de voorpagina van drie Brabantse kranten, maar bevatte ook Instagram Stories, polls, quizzen, korte teksten, video­ portretten van woon­ wagenbewoners en een inter­actieve kaart per gemeente. 32 de vernieuwing villamedia

zijn, want vaak is het niet één verhaal dat het verschil maakt, vult Muntz aan: ‘Het is meer een steen in een vijver die steeds grotere golven veroorzaakt. Uiteindelijk kan dat leiden tot maatschappelijke veranderingen, maar het zijn de instituties die daarvoor zorgen. De journalis- Impact-gedreven werken. Het lijkt tiek gooide alleen het steentje, het onderzoeksverhaal.’ na constructieve journalistiek en Het gevaar is dat uitgevers en omroepmanagers alleen nog verhalen willen publiceren die meetbare impact civiele journalistiek de nieuwste gaan hebben, zoals hoge verkoop- of kijkcijfers, gestel- rage in journalistenland. Niet in de Kamervragen, of in het beste geval een minister die aftreedt. De uitkomst van onderzoeksjournalistiek is de laatste plaats omdat subsidie­ echter per definitie onzeker en tegelijkertijd is deze vorm verstrekkers, adverteerders en van journalistiek duur. Als impact het uitgangspunt is, wordt de uitkomst misschien wel voorspelbaarder, maar ­andere geldschieters impact verschraalt het onderzoek, is de vrees. In het ergste geval wil­len zien. Maar wat is impact zou een journalist misschien zelfs resultaten weglaten eigenlijk, en hoe belangrijk is het? die niet passen bij de bedachte uitkomst. tekst Birte Schohaus beeld Marc Bolsius ImpactMakers Bernadette Kuiper, oprichter van Impact Makers, hoort die kritiek wel vaker. ‘Het zijn altijd de journalisten die het goed voor elkaar hebben, die erover beginnen’, verzucht ze. Journalisten in dienst van een grote publieke omroep of gerenommeerd medium, die verhalen maken over grote, landelijke thema’s die uit zichzelf al impact creëren. Het begrip ‘impact’ is volgens haar breder dan activisme of scoringsdrang. Vaak worden de begrippen bereik en impact door elkaar gehaald, denkt zij. ‘Bereik betekent een zo groot mogelijk publiek. Impact betekent Kamervragen, een afgetreden bestuur- het bereiken van het juiste publiek. De mensen die het der, wetswijzigingen, allemaal naar aanleiding van dat verhaal aangaat.’ Bovendien stoelt de kritiek op een ene journalistieke onderzoek. Welke journalist droomt misverstand: ‘Makers komen bij ons met een maatschap- er niet van? Een goed journalistiek verhaal heeft impact. pelijk relevant verhaal’, zegt Kuiper. ‘Daar zoeken we de Vaak blijkt dat pas na publicatie. Maar steeds meer juiste strategie bij. Dus we bedenken nooit van te voren journalisten denken dat die impact ook bewust te creëren een doel waar we dan een marketingcampagne op los valt. In Nederland zijn er verschillende (journalistieke) laten. We bemoeien ons niet met het artistieke proces, initiatieven die het concept ‘impact’ hebben omarmd. maar met de distributie.’ Impact Makers bijvoorbeeld, dat voor elk project samen Impact Makers is ontstaan omdat de oprichters merkten met de makers een impactstrategie bedenkt en die in dat de documentaire-sector het zwaar had. Veel docu- samenwerking met externe partners probeert te verwe- mentaires werden alleen ’s avonds laat uitgezonden en zenlijken. bereikten het publiek nauwelijks, waardoor maar weinig mensen het maatschappelijke belang zagen van deze Maar er is ook kritiek. Zo’n impact-gedreven aanpak producties. ‘Door bewust impact te creëren, maak je het schurkt te veel aan tegen activisme, vinden bijvoorbeeld werk en de makers zichtbaarder en toon je de relevantie Jeroen Trommelen en Thomas Muntz van onder­zoeks­ aan’, stelt Kuiper. Dat geldt met name voor makers die platform Investico. In hun essay ‘Weg met de Impact’ met niche-onderwerpen buiten de gevestigde paden schrijven ze: ‘Impact als doel maakt het werk in het beste treden en voor doelgroepen die moeilijk te bereiken zijn. geval ongeloofwaardig en levert in het slechtste geval ‘Impact gaat daarom ook over inclusiviteit, zowel van propaganda op.’ makers als van het publiek.’ ‘Impact-gedreven werken is een vorm van campagnejour- Volgens Kuiper is er steeds meer vraag naar deze nalistiek. Dan ga je vooringenomen te werk en dat gaat werkwijze. ‘Partners zien het belang van onafhankelijke ten koste van je nieuwsgierigheid’, stelt Trommelen tij- journalistieke producties en willen er graag een steentje dens een debatavond over het thema, georganiseerd door aan bijdragen.’ Voor een documentaire over een kind in het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Bovendien een tehuis werkten zij bijvoorbeeld samen met de Ver- weet je van tevoren nog helemaal niet wat de impact gaat eniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Branches december 2019 trend 33

Gespecialiseerde Zorg voor Jeugd (BGZJ). De impact van een film over racisme in schoolklassen werd vergroot door medewerking van onder meer het College voor de Rechten van de Mens, filmfestival Movies that Matter en Amnesty International.

Spot on Stories Ook het Brabantse onderzoekscollectief Spot on Stories is actief bezig met de impact van hun verhalen. Mede­ oprichter Jolien van de Griendt: ‘Toen we begonnen zagen we dat er veel goede producties zijn die maar een IMPACT ARCHITECTS klein bereik hebben. Dat vonden we zonde.’ Daarom Ook in de VS is de impact gedreven journalistiek een denkt het collectief bij elk verhaal goed na over wie het thema. Het bedrijf Impact Architects helpt redacties ermee wil bereiken en op welke manier. strategieën te ontwikkelen om al in een vroeg Daarvoor is het relevant om al zo vroeg mogelijk na te stadium ‘de potentiele impact te maximaliseren’. Wat denken over de mogelijke impact. ‘Als je ongeveer helder klinkt als vage managementtaal, hoeft in de praktijk hebt wat het verhaal wordt, kun je ook iets zeggen over niet heel ingewikkeld te zijn. Het gaat erom het voor wie het relevant is. En hoe je die mensen kunt berei - verhaal bij mensen te krijgen die er wat aan hebben, ken. Vorm en doelgroep hangen samen. Niet iedereen is door verschillende versies van het verhaal te maken in staat een ingewikkelde longread te lezen.’ Dus brengt voor verschillende doelgroepen. Het bedrijf meet de het collectief (delen) van het verhaal in een andere bereikte impact vervolgens kwalitatief, door middel vorm. Een productie over woonwagenkampen haalde van case studies, enquêtes, of netwerkanalyses, om niet alleen de voorpagina van drie Brabantse kranten, te kijken waar het verhaal terecht is gekomen en maar bevatte ook Instagram Stories met informatie over welke consequenties het heeft gehad. het onderzoek in polls, quizzen en korte teksten, korte De Impact Architects vinden het niet alleen de videoportretten van woonwagenbewoners en een inter­ ethische plicht van journalisten om verhalen bij actieve kaart met uitleg per gemeente. de mensen te brengen over wie het gaat – zoals ‘Voor ons was het interessant om de onderliggende struc- omwonenden als het gaat om milieuvervuiling –, turen en trends in kaart te brengen, maar mensen die Als je een maar denken ook dat deze aanpak kan helpen het naast zo’n kamp wonen, hebben meer aan concrete in- vertrouwen in de journalistiek te herstellen. verhaal formatie. Die lever je dan ook. Bijna als een soort service’, maakt Dat denkt ook Kuiper van de Impact Makers ‘Als zegt Van de Griendt. Het gaat om de kleine stapjes die we kunnen aantonen welke veranderingen de waarvan je extra zet, de strategie om je verhaal zo goed mogelijk ‘‘ bericht­­geving teweeg heeft gebracht, laten we de je zeker neer te zetten. ‘Dat hoeft niet af te doen aan de objectivi- maatschappelijke waarde van dit soort producties weet dat teit van je onderzoek.’ zien.’ het geen Het verwijt van activisme vindt ze daarom flauw. ‘Je wilt impact met je verhaal iets teweeg brengen. Dat hoeft niet acti- gaat heb- vistisch zijn, maar kan ook bewustwording betekenen of ben, dan dat je het publieke discours wilt veranderen. Als je een moet je verhaal maakt waarvan je zeker weet dat het geen impact je toch gaat hebben, dan moet je je toch wel afvragen of het wel wel de moeite waard is.’ afvragen Zo bekeken is zelfs Investico bezig met het genereren of het van impact. Een verhaal dat de redactie maakte over de Villamedia werkt samen met het Stimuleringsfonds voor wel de uitbuiting van Poolse arbeidsmigranten werd vertaald de Journalistiek. Dit stuk werd eerst gepubliceerd op de moeite naar het Pools zodat de doelgroep over wie het ging het site van het fonds. Voor Villamedia is het stuk uitgebreid. waard is ook kon lezen. Want ook dat is impact. Zie: svdj.nl 34 online lessen villamedia ZOEKEN NAAR DE BEHOEFTE VAN JE BEZOEKER, EN DAAR OP INSPELEN tekst Nick Kivits beeld Eva Roefs

Merijn Henfling online media adviseur hetverhaalgaat.nl december 2019 de vernieuwing 35

ls er iets is dat Merijn Henfling­ ‘Als je minder tijd best gelezen artikelen en hoe je die beter (1978) de laatste jaren geleerd steekt in het maken onder de aandacht kunt brengen’, legt hij heeft, dan is het dat een gou- en meer tijd in het uit. ‘Maar we hebben ook naar zoekgedrag den formule voor wat online analyseren, kun je gekeken. Met welke zoektermen komen goed werkt niet bestaat. Elk stukken intelligent bezoekers binnen? Door op die manier Amedium is anders, met ander publiek. En naar je verkeer te kijken kun je niet alleen dus moet elk medium voor zichzelf uitvin- hergebruiken en veel zien wat al goed werkt, maar ook waar je den wat werkt. Dat dat lastig kan zijn, daar meer bereiken’ kansen liggen.’ weet Henfling alles van. Na vijf jaar bij Het Parool en tweeënhalf jaar als chef online ‘Bezoekers komen bijvoorbeeld binnen op Distributie en bereik bij LINDA. adviseert hij met zijn bedrijf een artikel over depressies en doen daarna Volgens Henfling richten mediamakers ‘Het verhaal gaat’ sinds anderhalf jaar een zelftest op de site die hen vertelt of ze zich nogal eens op het produceren van uitgevers over hun online strategie. depressieve klachten hebben’, aldus Hen- zo veel mogelijk verhalen, terwijl het ver- ‘Veel media zijn online goed bezig, maar fling. ‘Een deel van hen neemt vervolgens spreiden ervan erbij inschiet. ‘Vaak wordt het besef dat hun toekomst online is, een training af.’ er ontzettend veel geproduceerd, maar vinden sommigen stiekem toch lastig’, Dat training-model ziet Henfling de laatste ontbreekt het aan een slimme distributie­ zegt Henfling. ‘De meesten hebben een tijd bij meer media ontstaan. Happinez strategie’, zegt hij. ‘Als je minder tijd steekt tweesporenbeleid: ze doen print én online. biedt bezoekers de training ‘Leven met in het maken en meer tijd in het analyse- Dat is logisch, want met print wordt nog de maan’ aan. Dat zijn trainingen waarbij ren, kun je stukken intelligent hergebrui- altijd het meeste geld verdiend. Maar nog deelnemers alles leren over de invloed die ken en veel meer bereiken.’ te vaak wordt online er halfslachtig bij de maan heeft op hun leven. Henfling: ‘Ze Henfling dook voor NU.nl in de bereik- gedaan. Terwijl juist geldt: als je het doet, geven die training via Instagram. Bezoe- cijfers van Facebook en Instagram. ‘Het dan moet je het goed doen. Dat heb ik bij kers die voor de training betalen krijgen viel me op dat er na een aanvankelijke LINDA. geleerd.’ toegang tot een besloten Instagram-profiel terughoudendheid, opeens veel meer en volgen de training daar. De eerste serie gepubliceerd werd op Facebook. Het bereik Creativiteit vereist had meer dan duizend deelnemers.’ werd weliswaar groter, maar er kwamen Het ‘goed doen’ kan best wat creativiteit ook meer posts op Facebook die minder vereisen, weet de adviseur. Het verdien- Aan behoeften voldoen aansloegen. Als bepaalde verhalen op model van LINDA. past bijvoorbeeld niet Psychologie Magazine voldoet met zijn social telkens neerslaan als een platte bij kleinere niche-­titels. ‘Een titel met een trainingen volgens Henfling aan een pannenkoek, kun je die beter niet meer groot bereik kan online goed verdienen behoefte van zijn publiek. Toen hij vorig delen. Wat niet betekent dat je ze niet moet met advertorials en samenwerkingen. Maar jaar op de burelen van uitgeverij Hearst maken. Alleen: niet elk nieuwsverhaal is bij kleinere titels met minder bezoekers is rondliep, was ook daar de behoefte van de geschikt voor social.’ het advertentiemodel lastig.’ bezoeker het uitgangspunt. ‘Hearst is erg Tegelijkertijd moet je jezelf ook niet blind En dus moeten niche-titels op zoek naar bezig met search engine optimization: hoe staren op de cijfers, vindt Henfling. Als we andere verdienmodellen. Bij Psychologie zorg je ervoor dat je verhalen beter aanslui- dat met zijn allen doen, dan brengen we Magazine, een van Henflings opdrachtge- ten op zoekvragen vanuit Google. Als je straks allemaal dezelfde onderwerpen. En vers, doen ze dat door naast artikelen ook dat consequent doet, dan levert dat je flink daar wordt niemand blij van. ‘De kunst trainingen aan te bieden. Bezoekers die meer bezoek op.’ is juist om jezelf ook online van de rest te bijvoorbeeld willen leren hoe ze een burn- Als voorbeeld noemt Henfling de redactie onderscheiden. Dat doe je door goed na out kunnen voorkomen of hun zelfvertrou- van Quest, die hij vorig jaar heeft gehol- te denken over wat je bezoekers willen en wen kunnen vergroten, betalen tussen de pen met de restyling van de website. ‘Ik wat je hen kunt bieden dat anderen niet 35-140 euro per online training. ben met de redactie gaan kijken naar de kunnen.’ 36 de tech-trend de vernieuwing Nick Kivits duidt de technologische ontwikkelingen. Deze keer gaat het over de angst voor kunstmatige intelligentie. Die is onterecht. Wie wil overleven doet er juist goed aan zich onder te dompelen in die slimme software.

KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE MOET JE OMARMEN

ang zijn dat kunstmatige Ook aan de slag met kunstmatige intelligentie ervoor gaat intelligentie? zorgen dat je zonder • Laat je inspireren door succesvolle baan komt te zitten voorbeelden. Het News Report 2019 – The hoeft niet. Maar al die Next Newsroom staat er vol mee. Je vindt Bsteeds slimmer wordende software dat rapport op tek.st/jp. gaat het journalistieke werkveld wel • Zorg voor een goede kartrekker die zich flink veranderen. En als je niet wilt het kunstmatige intelligentie-project achterblijven, dan moeten newsrooms eigen maakt. de technologie beter onder de knie • Realiseer je dat niet alles kan. Te hoge beeld Paul Ryding Paul beeld krijgen. verwachtingen leiden tot teleurstellingen. Dat is de belangrijkste conclusie • Kijk ook eens buiten de journalistiek: de die onderzoekers van de European Universiteit Utrecht gebruikt bijvoorbeeld Broadcasting Union (EBU) trekken software die zelfstandig onderzoeken in het News Report 2019: The Next selecteert die worden gebruikt om Newsroom, dat in november verscheen. behandelingen te verbeteren (tek.st/jo). Het team, onder leiding van hoogleraar Atte Jääskeläinen van de LUT Universiteit in Finland en consultant Maike Olij, identificeert zes vlakken waarop kunstmatige intelligentie ons vak gaat veranderen. En strooit daarbij audio te transcriberen (AmberScript, lustig met voorbeelden. Trint, Happy Scribe (tek.st/ib) en Het team baseert zich daarbij vooral vele anderen, video’s te monteren, op technieken die er al zijn (disclaimer: Wibbitz en Descript (tek.st/jq) je het risico kansen mis te lopen. En ondergetekende hielp mee met het en samenvattingen te maken (Het juist het pakken van die kansen kan het samenstellen van een lijst van toffe Financieele Dagblad heeft daar verschil maken tussen overleven en niet. tools die kunstmatige intelligentie software voor). Slimme software kan Lef hebben en kunstmatige intelligen- gebruiken en waar journalisten wat aan video’s automatisch vertalen (ZoiMeet) tie omarmen is dus het devies van het hebben). Kunstmatige intelligentie helpt en helpen bij het modereren van rapport van Olij en Jääskeläinen. Wil journalisten bijvoorbeeld nu al met het reacties van lezers (Utopia Analytics). je daar succes bij hebben, zorg dan in signaleren van trends (Newswhip en Ondanks al die mooie voorbeelden ieder geval dat het kunstmatige intelli­ Dataminr), het valideren van bronnen vinden veel media het nog moeilijk om gentie-project een sterke kar­trekker (InVid en TruePic), het herkennen kunstmatige intelligentie een plekje te heeft. Want dat is iets dat de succes­ van deepfake-video’s (DeepTrace, geven op hun redacties. Uit onderzoek volle projecten volgens de onder­ DeepNews.ai en Truly Media) en het van het Reuters Institute onder 4100 zoekers gemeen hebben. Net als het feit scannen van datasets (zoals de robot leidinggevenden in de media uit 149 dat mediabedrijven ze in eigen beheer ADAM van RTL Nieuws). landen blijkt dat tweederde van hen dat runnen en dat ze doorgaans niet uitge- En dat is nog maar het topje van de een grote uitdaging vindt. Angst voor breider zijn dan het doel waarvoor ze in ijsberg. Media zetten kunstmatige baanverlies speelt daar ook een rol in. het leven zijn geroepen. Met die kennis intelligentie inmiddels ook al in om Maar als je die angst laat regeren, loop in je zak kun je een heel eind komen. december 2019 de mensen 37 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Hilde Harshagen

38 Lars Gierveld en Jochem Pinxteren gingen in zee met Nestlé 42 Carrière: Monica Keyzer vertrekt na ruim 41 jaar bij Vrij Nederland 44 ‘Fit met Fikkie’, wandelen om de werkdruk te verlagen 48 Portfolio van Jitske Schols, fotograaf van toen en nu 58 Coach Jolan Douwes over generatieverschillen op de werkvloer Kun je je door een commercieel bedrijf laten betalen voor journalistiek? Dat vroegen Lars Gierveld en Jochem Pinxteren zich af toen ze werden benaderd door Nestlé Nederland. De multinational zoekt aandacht voor hun duurzaamheidsprogramma. tekst Lars Gierveld, Jochem Pinxteren en Evelien Veldboom beeld Maaike Putman ‘WIJ ZIJN GEORGE CLOONEY NIET’ 40 de mensen villamedia

start. We maakten een documentaire, een website en een tv-serie. En een nieuw drankje. Want naast journalist werden we ook ondernemer.

Jochem Pinx­ Een nieuw cacaovruchtsapje als spiegel teren (1974, Samen met een paar Ghanese boeren bedachten we een Nijmegen) eigen duurzame onderneming; een drankje gemaakt studeerde van het sap van de cacaovrucht. Normaal wordt het sap Geschiedenis­ weggegooid, en dat is zonde. Door het te verkopen, kan (UvA) en een cacaoboer zijn inkomen met 15 procent verhogen, zo it artikel is mede mogelijk gemaakt door werkt ruim berekenden we. Het ontwikkelen van dat drankje is de Nestlé. U weet wel, die grote multinational vijftien jaar als rode draad in ons project. Iedere stap daarbij is gefilmd. van de schandalen rondom babyvoeding, programma­ Er gaat veel mis, maar we leren ook veel. De opzet van palmolieplantages en plastic flesjes. En van maker en een echte productieketen zou ons meer moeten leren de chocolade natuurlijk. journalist. Hij over de problemen in de cacaoketen. We krijgen toegang DNestlé is een van de grootste chocolademerken ter wereld. maakt tv-pro­ tot delen van Nestlé waar je als journalist nooit mee te Toen wij twee jaar geleden werden gevraagd door Nestlé gramma’s in maken krijgt. En door te ondernemen zien we waar de Nederland of we eens aandacht wilden besteden aan verschillende grenzen van eerlijke handel liggen. Mislukt het journalis- de omstandigheden waaronder die chocolade gemaakt genres en over tieke onderzoek, dan is er aan het eind van het jaar altijd werd, waren we natuurlijk sceptisch. Waarom zouden wij uiteenlopende nog een goed product. Lukt het niet om het drankje te dat doen? Kon Nestlé dat niet veel beter zelf? Ze hebben onderwerpen. maken, dan leren we in ieder geval van het journalistieke Sacha de Boer en George Clooney al, waarom zouden ze Hij werkte aan experiment. ons dan nog nodig hebben? ‘Streetlab’ en Voor de kritische blik, zo luidde het antwoord. Nestlé wil- regisseerde PR versus journalistiek de meer aandacht voor het Nestlé Cocoa Plan, een eigen ook ‘In het Aan het einde van dit jaar is het experiment voorbij. duurzaamheidsprogramma dat streeft naar ‘better life, Spoor van IS’. Dan is er een prototype van het drankje op de markt en better farming, better cocoa’. De directeur geloofde in de Dit jaar maak­ ronden we ons journalistieke onderzoek af. Tijd dus, voor resultaten van dat plan en vond daarom dat het project te hij onder een voorzichtige evaluatie. Wat heeft de samenwerking het beste onderzocht kon worden door ‘serieuze’ journa- meer ‘Planeet opgeleverd? listen en niet door ambassadeurs, BN’ers, of vloggers. En Nigeria’. Het was vaak onwennig. Vooral in het begin veranderden dat onderzoek, dat wilde Nestlé graag financieren. ‘spontane’ afspraken met de top van Nestlé in geregis- seerde persmomenten en werden kritische vragen met Alles zwart op wit argwaan bekeken: je kan een reportage toch ook positief Kan je je laten betalen voor journalistiek? Is het dan niet insteken in plaats van beginnen met een probleemstel- gewoon PR? Het is best een risico voor ons om als kleine ling? PR, zo bleek maar weer eens, is niet hetzelfde als partij met zo’n bedrijf in zee te gaan, zeker als het Nestlé journalistiek. is, het grootste voedingsmiddelenconcern ter wereld. De En dan zijn er nog de verschillen binnen het bedrijf reputatie van Nestlé kan misschien niet veel slechter, zelf. De mensen van Nestlé Nederland, waarmee we het maar die van ons kan wel kapot. contract ondertekenden, steken hun nek uit. We merk- We vroegen het daarom de Nederlandse Vereniging ten dat ze het soms lastig vinden om dit project intern van Journalisten. Een half jaar lang overlegden we met te verantwoorden. Ze vertelden ons – informeel – hoe een NVJ-advocaat om de samenwerking op papier te raar dit project voor de rest van de organisatie is. Dat krijgen. Alle voorwaarden legden we vast in een contract, Het em- aspect vonden we interessant en wilden we laten zien. met daarin als grootste goed het waarborgen van onze bedded Want daaraan kun je zien hoe de chocolade-afdeling van journalistieke onafhankelijkheid: Article 1.2 “Parties zijn blijkt Nestlé Nederland wel wil verduurzamen, maar dat het acknowledge that it is essential that the journalists are op‘‘ jour- ook vastzit aan een systeem, het ‘systeem Nestlé.’ Met independent and will have journalistic freedom. (…) It’s nalistiek andere vestigingen, die nog lang niet zo ver zijn. En met realized in cooperation but in complete independence from niveau agressieve invloedrijke aandeelhouders (zoals Third Nestlé.” Point), voor wie winst maken het hoogste doel is, en niet Nestlé ging akkoord. We mochten publiceren wat we wil- uiteinde- duurzaamheid. den, zolang we maar het verhaal zouden laten zien achter lijk het Onze grote frustratie is dat we die interne strijd zo moei- de lage inkomens van cacaoboeren in West-Afrika, de rol meest lijk konden vastleggen. Want collega’s of, erger nog, aan- van grote chocolademerken daarin, en het effect van de bijzonde- deelhouders afvallen, dat kan natuurlijk niet. Die interne duurzaamheidsprogramma’s van die bedrijven. re aan dit strijd en twijfels zeggen ook wat over ons eigen dilemma: We publiceerden het contract (tek.st/jh) en konden van project krijgen we nu de antwoorden die in het ‘systeem-Nestlé’ december 2019 persoonlijk 41

kwalitatieve toevoer van cacaobonen. Want als het té slecht met de boeren gaat, droogt de toevoer van goede cacao simpelweg op. Een verbetering van het welzijn van de boer is dus mooi meegenomen, maar zeker niet het

Lars Gierveld enige doel. Een goed doel dat eigenlijk ook jezelf dient, is (1981, Win­ dat erg? passen of krijgen we een eerlijk kijkje in de keuken waar- terswijk) is bij we leren hoe duurzaamheid en winstdoelen botsen? Is tv-maker en De ontbrekende waterpomp dit nu PR of journalistiek? ondernemer. De vergelijking met ons eigen project dringt zich op. We Soms wordt het ongemakkelijk. Bijvoorbeeld toen we een Hij ­studeerde roepen dat dit project de boeren dient en we misschien interview met een cacaoboer lieten zien dat we in Ghana Film- en Tele­ zelfs een nieuw (business-)model voor journalistiek op draaiden. De corporate communications medewerker visieweten­­ de kaart zetten, waarbij de vervuiler betaalt en de journa- van Nestlé raakte hevig geëmotioneerd bij het zien van schappen list echt onafhankelijk is. Maar ondertussen krijgen we er de beelden omdat zij onze toon zo ‘eenzijdig kritisch’ en (UvA), Strate­ wel lekker voor betaald. Wat als Nestlé ons een jaar lang ‘zuigerig’ vond. Ze vond het onbegrijpelijk dat wij niet gy & Innova­ deze vrijheid geeft, omdat dat goed staat en alle aandacht zagen dat zij écht wat willen veranderen voor de boeren, tion (RuG) afleidt van het andere? maar dat wij niet nieuwsgierig genoeg waren om dat te en Radio- en Het gaat namelijk nog lang niet altijd goed op de planta- zien. Door haar tranen zagen we het ongemak van dit Televisie­ ges waar Nestlé haar cacao vandaan haalt. Zo lopen wij project. Voor Nestlé: journalistieke onafhankelijkheid journalistiek tegen een probleem aan: de boeren waarmee we samen- is niet aan te sturen, maar ze moeten het wel binnen (RuG). Na deze werken hebben geen water. Als ze water nodig hebben, heel Nestlé kunnen verantwoorden. Voor ons: we zijn studies wordt moeten ze kilometers lopen naar een dorpje verderop. onafhankelijk, maar worden door de opdrachtgever hij in 2006 Vorig jaar heeft Nestlé de boeren beloofd een pomp aan te aangesproken op een journalistieke kerncompetentie: geselecteerd leggen, maar dat is er om onduidelijke redenen nog niet nieuwsgierigheid. voor de Natio­ van gekomen. En hoewel de boeren over het algemeen Het embedded zijn blijkt op journalistiek niveau uiteinde- nale DenkTank. tevreden zijn over hun contacten met de grote chocolade­ lijk het meest bijzondere aan dit project. Het heeft ons op Hij begint zijn bedrijven, is dit een punt van zorg in de hele gemeen- plaatsen gebracht waar we anders nooit zouden komen. professionele schap. ‘We zijn er nog niet, maar we zijn op weg’, aldus En het heeft ons nieuwe inzichten gegeven over de carrière als het motto van Nestlé’s eigen duurzaamheidsprogramma. ontwikkelingen in een controversiële industrie die steeds ondernemer. Waarom is die pomp er niet? Hoe kan het dat boeren blijft herhalen: ‘We zijn er nog niet, maar we zijn op weg’. Hij bedenkt en die onderdeel zijn van ‘better life, better farming’ geen We weten nu wat dat betekent. ontwikkelt on­ toegang tot water hebben? Toen we die vraag op het der meer het hoofdkantoor van Nestlé in Nederland stelden, werd dat ‘Duurzaamheid’ kent vele betekenissen NPO-platform niet op prijs gesteld. Als Nestlé zoveel goed doet, waarom Al sinds het begin van deze eeuw formuleren cacao­ Gezond24. moesten wij dan concentreren op iets dat er nog niet was? bedrijven doelstellingen om de grootste problemen in de In 2013 gaat Dat deed volgens Nestlé geen recht aan al die dingen die sector uit te bannen. Maar het haalt weinig uit. Ghana en Gierveld als wel goed gingen, of in ieder geval steeds beter. Ivoorkust zijn nummer 1 in de wereld als het gaat om ille- journalist en gale ontbossing. Op het gebied van kinderarbeid worden presentator George Clooney stappen gezet, met Nestlé als kartrekker. Maar er werken aan de slag bij Moet je een groot bedrijf credits geven, omdat het heel nog altijd 2,1 miljoen kinderen aan onze chocolade, en het satirisch veel boeren een klein beetje probeert te helpen, of moet dat is allemaal gevolg van de grote armoede die er onder journalistieke je van een marktleider eisen dat ze voorop lopen in cacaoboeren bestaat. tv-programma duurzaamheid? Moet je een bedrijf als Nestlé beoordelen Er is nog veel werk aan de winkel. Chocoladebedrijven­ Rambam en op wat ze goed doet, of op wat ze verkeerd doet? De pers- proberen het via keurmerken en duurzaamheids­ maakt daar in voorlichter zou zeggen dat eerste, wij zijn geneigd het programma’s. De boeren waarmee wij aan het drankje vijf jaar bijna tweede te benadrukken. Want wij zijn George Clooney werken zijn al verbonden aan zo’n keurmerk. Daardoor 60 afleverin­ niet. Wij zijn journalisten. Maar wie weet kunnen we wat krijgen ze iets meer geld voor hun cacao. Ze doen mee gen. Samen van elkaar leren. aan cursussen, leren hoe ze verantwoord gebruik moeten met Jochem maken van pesticiden en hoe ze hun bomen moeten Pinxteren richt NASCHRIFT snoeien. Het werkt, zeggen de boeren: de opbrengst gaat hij in 2018 het Zoals je merkt, is dit alles één groot experi­ment. We doen omhoog. Maar het is nog altijd niet genoeg om goed van productie­ volgens ons wat nieuws, maar zitten daar­door ook vol rond te komen. bedrijf Riga op. twijfels en vragen ons telkens af waar we mee bezig zijn. Een van onze conclusies is daarmee dat de duurzaam- We kunnen de kritische blik van collega journalisten goed heidsprogramma’s van de grote bedrijven uiteindelijk gebruiken. Dus mail ons via [email protected]­­ of kijk op gericht zijn op eigen duurzaamheid: een constante, chocoproef.nl/faq 42 de mensen villamedia

TRANSFERS n Nico Dijkshoorn vertrekt als co- lumnist bij de Volkskrant. Op verzoek van de hoofdredactie zal hij per 1 januari zijn pen neerleggen. Dijks- hoorn blijft wel actief als huisdichter bij De Wereld Draait Door.

n De NOS verbreekt met ingang

van 1 januari de samenwerking met Rosing Rolf beeld verslaggever Theo Verbruggen, die 25 jaar voor de omroep werkte. Dat de samenwerking zo abrupt kan eindigen komt omdat Verbruggen al die tijd als freelancer is ingehuurd. Hoewel hij een terugkeer naar radio en televisie niet uitsluit, wil Verbrug- gen zich nu eerst richten op werk als dagvoorzitter en mediatrainer. Monica Keyzer BAAN GEZOCHT belandde nog wel eens op een cover n Programmamaker Wensly Fran- van Vrij Nederland of – zoals hier – op cisco gaat aan de slag bij BNN-VARA Pittige een foto voor een met een eigen journalistieke reisserie lezerscampagne in het Caribisch-Nederland en voor dame het journalistieke platform Synaps. n Monica Keyzer (62) gesteld toen Ferdinandusse Hij vertrekt bij KRO-NCRV, waar hij reageerde in 1978 op de haar in 1989 vroeg om ook drie jaar werkte als eind­redacteur vacature ‘mede­werk(st) secretaresse te worden van voor onder meer No Limits Network, er redaktie-sekretariaat’ een tijdelijk overspannen een platform voor en door mensen voor Vrij Nederland omdat Joop van Tijn, die afspraken met een beperking. Francisco maakte toenmalig hoofdredacteur niet meer nakwam en post voor BNN-VARA eerder de documen- Rinus Ferdinandusse een onbeantwoord liet. ‘Ik had vaak taireserie ‘Bandidos’ en voor Zembla ‘pittige dame’ zocht die – samen met menings­verschillen met Van Tijn. ‘Stikken in het Paradijs’. Naast zijn twee collega’s – een buffer zouden Daarom zei ik tegen Ferdinandusse: werk bij de omroep, werkt Francisco vormen tussen de buitenwereld en “Néé, daar heb ik echt geen zin in”. aan een boek ‘Groei Pijn’ (werktitel). de redactie van VN. Het kwam nogal Ferdinandusse antwoordde: “Maar eens voor dat ‘gekkies’ verhaal hij wil jou”. Waarop ik zei: “Ik dacht beeld William Rutten William beeld n Vanaf januari 2020 is Anita Sara kwamen halen. Over een artikel dat het niet”. Waarna hij smeekte: “Doe Nederlof (29) te zien als nieuwe maar niet werd geplaatst; of over het voor VN!”. Tja, toen had hij me.’ presentator bij het RTL Nieuws. Ze een stuk dat kwaad bloed had gezet. Ze deed het wel onder haar voor­ vult de vrijgekomen plek in van Merel Meestal lukte het haar deze mensen waarden. ‘Ik wilde niet als onbe­ Westrik, die afgelopen zomer vertrok verbaal de deur te wijzen en de trouwbaar te boek staan. Dus als naar Net5. De presentatrice zal een redactie uit de wind te houden. iemand een stuk instuurde waar­ vast duo vormen met Antoin Peeters. We spreken hier over de goede boven Joop – letterlijk – in slaap viel, Nederlof werkte de afgelopen vijf tijden van VN; de omvang van het wachtte ik niet totdat hij eens ging jaar bij RTV Utrecht waar ze verschil- redactiesecretariaat was nauwe­ antwoorden, maar meldde ik zelf lende programma’s presenteerde en lijks kleiner dan de hele huidige aan de betrokken journalist dat we als verslaggever werkzaam was. redactie. Ook Keyzer verloor recent helaas te weinig ruimte hadden.’ na 41 jaar haar baan bij de reor­ Wat ze nu gaat doen weet ze nog beeld NPO beeld n Peter de Vries wordt vanaf ganisatie. In de Twitter-reacties niet. Maar Keyzer – die zelden de 6 janu­ari zendermanager van NPO op haar vertrek ‘na 10.000 dagen grens van Amsterdam passeert – Radio 2 en 5. De Vries is momenteel secretariaat en betrokkenheid bij heeft nog geen zin in de reistas of Hoofd Radio bij BNNVARA. De Vries zo’n 2000 edities­ van VN’ blijkt hoe rollator. ‘Ik zoek een baan, maar ik begon in 1997 als presentator en sterk Keyzers’ leven was verweven merk dat het fenomeen secretari­ producer bij NPO 3FM. Hij was mede­ met het blad. aat uitsterft.’ oprichter en nieuwslezer van NOS Haar loyaliteit werd wel op de proef Frans Oremus december 2019 carrière 43 Nieuwe uitdaging te pakken, eerste prijs behaald? Mail naar [email protected]

op 3 en grondlegger/presentator van het NOS Radio 2 Journaal. Als eindredacteur van het NOS Radio 1 Journaal was hij nauw betrokken bij de Olympische Spelen in Londen. In 2017 werd De Vries eindredacteur bij NPO Radio 2.

n Siham Raijoul verruilt het NOS Jeugdjournaal voor Hart van Ne- derland. De presentatrice gaat eind januari voor het eerst aan het werk voor het SBS6-programma. Raijoul werkte elf jaar bij de NOS. Daar- voor was ze werkzaam bij Omroep Brabant. Eerder moesten Gallyon van Vessem en Selma van Dijk het veld ruimen bij Hart van Nederland omdat het programma een nieuwe koers gaat varen. beeld Luuk Koenen Luuk beeld n Waldy van Geenen ging 1 decem- Dat aanstekelijke enthousiasme wil INDOCTRINEREN ber van start als verslaggever bij het Ensing gaan delen bij Nieuwsuur, Radio 1-programma Nieuws & Co. waar hij 6 januari begint. Hij wil Hij zal in het dagelijkse programma Bevangen vooral de onderzoeksjournalisten van NOS en NTR het land intrekken door online ‘kietelen’, zodat ze gaan nadenken op zoek naar ongehoorde geluiden. over andere vertelvormen. Hij vervangt Saïda Maggé, die naar n Op papier gaat Merlijn Ensing Hoewel Ensing zin heeft in zijn nieu­ het NOS Journaal overstapt. Van (1988) als chef online bij Nieuwsuur we baan, geeft hij toe dat hij niet Geenen begon zijn omroepcarrière precies dat doen dat je zou verwach­ meteen hapte toen Nieuwsuur hem bij RTV Rijnmond. Daarna werkte hij ten: het tv-programma vertalen naar vroeg te komen praten over de func­ voor MTNL. De afgelopen zeven jaar online. Maar wat hij écht hoopt, is tie. ‘In augustus was ik van de NOS werkte hij als programmamaker en de redactie te infecteren met zijn overgestapt naar Talpa, om daar aan presentator bij AT5. liefde voor internet. ‘Al noem ik het het nieuw op te zetten nieuwsmerk vaak indoctrineren’, grapt hij. te werken. Toen duidelijk werd PRIJZEN Ensing raakte zelf bevangen van dat dat merk er niet zou komen en n Twee Nederlandse documentai- online journalistiek in zijn tijd als dat Talpa meer in wilde zetten op res hebben een International Emmy freelancer. ‘Ik wilde in eerste instan­ Hart van Nederland, kwam ik daar Award gewonnen. Dance or Die, van tie interviewer worden. Maar dat terecht. En dat beviel me erg goed.’ regisseur Roozbeh Kaboly en Bel- kostte veel tijd. Omdat er ook brood Zijn tijd bij Hart van Nederland ziet lingcat – Truth in A Post-Truth World, op de plank moest komen nam ik Ensing als een blessing in disguise. van regisseur Hans Pool. klussen aan als webredacteur.’ ‘Ik had nog helemaal geen ervaring Gaandeweg groeide de liefde voor met televisie en werd bij Hart van beeld Truus van Gog van Truus beeld n Joost Oranje, hoofdredacteur online steeds verder. Helemaal toen Nederland vrij plots eindredacteur van Nieuwsuur, is de winnaar van het Ensing bij de NOS aan de slag ging voor tv. Daar heb ik in korte tijd veel Vliegwiel, een nieuwe prijs van de als redacteur en later als online geleerd over televisie maken. Over Vereniging van Onderzoeksjournalis- eindredacteur. ‘Het spelen met kop­ wat wel en niet kan en waar de kan­ ten bedoeld voor de hoofdredacteur pen, de directe feedback die je krijgt sen liggen om online meer te doen. of manager die de onderzoeksjour- en vooral de verschillende manieren Daar heb ik bij mijn nieuwe baan nalistiek dit jaar het meest heeft waarop je een verhaal kunt vertellen. heel veel aan.’ gestimuleerd. Dat heeft mijn hart veroverd.’ Nick Kivits

‘FIT MET FIKKIE’, WANDELEN TEGEN DE WERKDRUK 46 de mensen villamedia

Wandelen met een asielhond op de hei. Een yogales in de lunchpauze. Mediabedrijven zoeken manieren om de werkdruk De aanleiding was dat een deel van de redactie een burn- out had, inclusief de toenmalige hoofdredacteur. Alleen te verlagen. Al ligt een deel van de is dat verhaal al vrij bekend. oplossing ook bij leidinggevenden. Een collega van Trouw raadt aan chef economie Ingrid Weel te benaderen. Zij valt op als leidinggevende, omdat ‘Roept een chef “Hoe moet ik ze ‘staat voor haar team’. Weel (45) reageert zaterdag- dat nou weer oplossen?”, dan ga avond om 23.00 uur. Eerst terughoudend, want ze is nog maar tien maanden chef. Ze gaat overstag, omdat ze je de volgende keer geen hulp werkdruk een belangrijk onderwerp vindt. meer vragen.’ ‘Het helpt dat ik dit onderwerp als verslaggever in mijn portefeuille had. In interviews met burn-out deskundi- tekst Jolan Douwes beeld Hilde Harshagen gen en bedrijfsartsen kwam naar voren dat er een paar voorwaarden zijn om het vol te houden in ons werk: de vrijheid om de onderwerpen aan te pakken die jij belang- rijk vindt, ruimte voor flexibel werk, een goede werksfeer, waardering en een chef die vertrouwen in je heeft.’ Hebben andere leidinggevenden dit nog niet door? ‘Ik zie nog steeds veel chefs die hun stempel willen drukken. Ik weet niet of dat een gevoel van macht geeft. Maar ik vond ijn tranen komen op een ongelukkig mo- het niet fijn om over onderwerpen te moeten schrijven ment. De uitzending van Netwerk begint die ik niet zelf had bedacht. Af en toe kan het niet anders, over een half uur en de verslaggever die Of we maar ik vind zo’n directieve manier van leidinggeven verslag moet doen vanuit Jakarta, is niet journa- niet productief.’ te bereiken. Ik zie de klok tikken. Paniek listen in Uit de NVJ werkdruk-enquête blijkt dat journalisten zich Men vermoeidheid komen er waterig uit. Duitsland‘‘ afvragen hoe ze werkstress bespreekbaar kunnen maken De actualiteitenrubriek bestaat al lang niet meer en de intervie- zonder hun positie te ondermijnen. Weel: ‘Wat erg dat volksopstand tegen president Soeharto (1998) klinkt als wen, in er angst is om daarop afgerekend te worden. Het pleit prehistorie. Toch kwam deze herinnering bij mij terug Frankrijk juist voor je als je aangeeft dat het je teveel wordt. Als toen de uitslagen van een NVJ-enquête naar werkdruk bij of ­Alaska, leidinggevende ben ik non-stop alert op zulke signalen. journalisten bekend werden. Twee derde van de duizend ze heb- Zit een verslaggever elke dag tot 19.00 uur op de redactie, ondervraagden heeft daarmee te maken – in grote of nog dan zeg ik vrijdag om 14.00 uur: ‘Moet je niet eens naar grotere mate. Bij Netwerk hadden we ook stress. Alleen ben de- huis?’ Heeft iemand veel nieuwsdiensten gedraaid, dan waren we nog niet druk met online en sociale media. En zelfde im- kijken we of hij kan werken aan een achtergrondverhaal hoofdredacteur Maria Henneman greep in als we steeds pliciete met minder tijdsdruk.’ maar door knalden. normen: ‘Jij gaat een week met vakantie’, zei ze toen mijn tranen lange ‘Het stopt nooit’ waren gedroogd. Tegenwerpingen hadden geen zin, ze werkda- Voor journalisten die altijd met hun werk bezig zijn, is het zou een collega aanwijzen als contactpersoon voor de gen zijn moeilijk om er zelf een punt achter te zetten. Dat blijkt verslaggevers in Indonesië. Nog steeds ben ik blij dat ik normaal ook uit onderzoek van de hoogleraren Media Studies, twee dagen later op een Portugees paard door de bergen – je voelt ­Tamara Witschge (42) van de Rijksuniversiteit Groningen/ galoppeerde. ‘Ik was ervaringsdeskundige’, zegt Henne­ je bijna Hogeschool van Amsterdam en Mark Deuze, Universiteit man achteraf. ‘In mijn tijd bij de vakbeweging heb ik ­schuldig van Amsterdam. Met hun studenten interviewden zij een burn-out gehad. Ik luister sindsdien beter naar mijn dat je wereldwijd 150 journalisten die werken bij 21 start-ups of hoofd en lijf en herken sneller signalen bij anderen.’ freelance collectieven. De studie kwam 6 december uit in naar de UK in het boek ‘Beyond Journalism’. Plateaujaar huis gaat Witschge: ‘Of we journalisten in Duitsland interviewen, Een oproep op Facebook – wie kent een leidinggevende terwijl je in Frankrijk of Alaska, ze hebben dezelfde impliciete die oog heeft voor werkdruk? – levert maar één reactie op. collega’s normen: lange werkdagen zijn normaal – je voelt je bijna Het magazine LINDA. heeft in 2017 een ‘plateaujaar’ inge- nog blij- schuldig dat je naar huis gaat terwijl je collega’s nog blij- steld om te investeren in een gezonde werk/privé­balans. ven ­zitten ven zitten. En de werkdruk wordt versterkt door het idee december 2019 praktijk 47

dat het aan jou ligt als het je niet lukt succesvol te zijn.’ Dat laatste hoorden de onderzoekers zo vaak dat ze ervan schrokken. Jonge journalisten vertelden dat ze enthousi- ast voor zichzelf begonnen, maar zo moesten buffelen dat ze onderuit gingen. Thuis op de bank konden ze alleen maar denken dat ze hadden gefaald. Ze vergeleken zich- zelf met succesvolle freelance collectieven zoals Follow ONTSLAGBRIEF AAN de Money zonder te beseffen dat die al veel verder zijn DE JOURNALISTIEK met zaken als fondsenwerving. Geachte journalistiek, Witschge: ‘Tijdens een workshop, georganiseerd in Toen ik begon met werken als journalist was schrijven samenwerking met VersPers, een platform voor starters, mijn lust en mijn leven. Ik hoopte op een baan op vroegen we 32 Nederlandse journalisten om een liefdes- een redactie waar ik mijn kennis van de wereld en brief en een ontslagbrief aan de journalistiek te schrijven. creativiteit kon inzetten. Maar nu ik een aantal jaren Daar kwamen rake odes en frustraties uit voort. Uit elke voor je heb gewerkt, merk ik dat deze dromen niet brief hebben we de meest pakkende zin gehaald en daar zijn uitgekomen. een universele ontslagbrief van gemaakt (een ingekorte Geloof me nu toch dat ik een expert ben in het versie van die brief, die is samengesteld door Sofie Wil- achterhalen van informatie en dit weet te vertalen lemsen, staat in het kader hiernaast). Uiteindelijk neemt naar mijn doelgroep. Ik vertik het mijn artikel nog natuurlijk geen van deze journalisten ontslag. Ze houden een keer aan te passen omdat iemand er weer wat te veel van hun vak, al willen ze wel van de onuitgespro- van vindt, of er nog wat extra’s bij moet. Weet u wel ken normen af. We hopen dat hun brief collega’s aanzet hoeveel tijd er al in zit en wat ik betaald krijg? om hun eigen gedrag te observeren. Hoe creatief kun Ik heb jarenlang gestudeerd en ik verdien minder je zijn als je tegen de klok vecht, nog meer taken op je dan de loodgieter. De honorering voor mijn kennis, neemt en geen tijd hebt om te reflecteren? Geef jezelf de kunde en producten is absurd laag. De onzekerheid ruimte om te experimenteren met anders werken.’ en slechte verdiensten trek ik niet meer. De stress, oh de stress, van een leven als freelancer! Fit met Fikkie Ik zoek een werkgever die open staat voor Anders werken betekent bij AVROTROS dat medewerkers vernieuwing en een oprecht nieuwsgierige blik. Ik tussen de bedrijven door met een hond de hei op kunnen. ga ergens werken waar ideeën toegejuicht worden ‘Fit met Fikkie’ heet een nieuw experiment. Een verslag- in plaats van ingedamd, waar minder onderlinge gever van EenVandaag kwam op het idee om elkaars rivaliteit is en waar ik energie krijg in plaats van als hond uit te laten. Dat was moeilijk te organiseren, maar een zombie thuiskomen na het werk. Ik kan beter een het dierenasiel in Crailo staat vlakbij. echt vak leren. Beter verdienen, meer vrije tijd en Sinds oktober kunnen medewerkers een wandelhond minder gedoe. lenen. Minimaal een half uur, maximaal twee uur. ‘De eerste keer hebben zich zes medewerkers opgegeven die opgetogen terugkwamen’, zegt personeelsadviseur en initiatiefnemer Muriel Onkenhout. ‘Zij hebben lekker be- wogen en we dienen ook nog een maatschappelijk doel.’ Wordt er niet lacherig gedaan over ‘Fit met Fikkie? Mede­werkers zijn wel alerter geworden dat ze tijdig hulp ‘Mensen vinden de titel juist grappig. We staan open voor moeten inroepen. In 2018 is het aantal aanvragen voor ideeën en merken wel of er animo voor is.’ Zo geeft een coaching verdubbeld in vergelijking met het jaar daar- collega eens per twee weken yogales na werktijd. Gere- voor. Medewerkers gebruiken daar het budget voor dat ze geld staan er workshops op het programma, bijvoorbeeld volgens de omroep cao eens per vijf jaar krijgen.’ over timemanagement, stresspreventie en slapen. Op een lezing over de overgang kwamen twee mannen en 33 Weel, chef bij Trouw, blijft erbij dat leidinggevenden de vrouwen af, meer dan verwacht. Onkenhout: ‘We hebben sleutel zijn voor verandering. ‘Belangrijk, hoor, die cur- die lezing georganiseerd omdat veel burn-out klachten susjes. Wij hebben ze ook. Je krijgt inzicht in je zwakke lijken op die van de overgang.’ punten en je hebt een leuke dag. Maar het probleem ligt Onderdeel van het vitaliteitsbeleid is dat leidinggeven- niet alleen bij werknemers. Als een chef steeds gestrest of den met medewerkers gaan praten als ze drie of meer chagrijnig is, heeft dat grote gevolgen voor de werksfeer. keer per jaar ziek zijn. Hebben ze een griepje of is er meer Roept hij: “Hoe moet ik dat nou weer oplossen?”, dan aan de hand? Het verzuim bij de omroep is overigens kom je de volgende keer geen hulp meer vragen. Als chef niet hoog – nog geen 3 procent in 2018. Onkenhout: wil ik er zijn voor mijn team. Is er een probleem, dan zeg ’We kunnen het effect van onze acties moeilijk meten. ik: “Komt goed, we lossen het wel op”.’ Fotograaf van toen en nu Zelf is ze een opgewekte vrouw van deze tijd, zegt ze. Toch lijken haar foto’s een andere taal te spreken. Jitske Schols (50) fotografeert pas sinds zes jaar en put rijkelijk uit een ver verleden. tekst Frits Baarda beeld Jitske Schols

Uit de serie ‘Songs for soprano’

50 de mensen villamedia

Uit de serie ‘Songs for soprano’ december 2019 portfolio 51

ruimte heeft ze behangen met voornamelijk Parool-­ covers van eigen makelij. Ronnie Flex, Wim Kieft, Ruben Terlou, Willeke Alberti en andere BN’ers bevinden zich er in een huiselijke setting met vloerkleden en grote kamerplanten. Buiten woedt de wereld. Rond de grauwe kantoorpuien heerst vandaag naargeestigheid. Schols heeft er impulsief haar intrek genomen, hoewel stedelijke bebouwing niet haar natuurlijke habitat is. Bin- nenkort verhuist ze naar een atelier in Amsterdam-Noord, met uitzicht op het Vliegenbos. Het ligt dicht bij haar huis, dat ze deelt met het gezin. ‘Mijn hart gaat open als ‘Even dansen’, zegt Jitske Schols snel, ik bomen zie’, zegt ze achter een grote werktafel, gevuld nog voordat het gesprek op gang is gekomen. Buiten trekt met tekenpennen, stanleymessen, verfbakjes en beschil- de regen vette strepen langs de ramen van het leegstaan- derde kranten. ‘Vanuit mijn nieuwe atelier kan ik straks de kantoorgebouw in Amsterdam-Overamstel, waar de direct op het bos kijken.’ fotograaf tijdelijk haar atelier heeft ingericht. Binnen valt Ze zal er weer gasten ontvangen voor fotoshoots en wer- de duisternis in. Vanaf de muur kijken tientallen hoofden ken aan de vervolmaking van haar herkenbare fotopor- op krantenpapier haar na, als ze naar het midden loopt tretten – meestal uitgedrukt in zwart-witte tinten, sober en wapperend met haar armen naar het systeemplafond en melancholisch van toon. De lach op de gezichten blijft reikt. Neonlampen beantwoorden haar dans met geknip- vaak weg. Tientallen portretten heeft ze zo al gemaakt in per en een vloedgolf van licht. opdracht van Het Parool, de Volkskrant en het AD. Haar Schols zit nog maar net in het anti-kraakgebouw dat ze talent bleef niet onopgemerkt. In 2017 won ze de Dutch deelt met kunstenaars en ZZP’ers. De grote, doelmatige Photographic Portrait Prize.

Uit de serie ‘Songs for soprano’ 52 de mensen villamedia

Uit de serie Het had een bekroning kunnen zijn van een leven lang ‘Songs for soprano’ hard werken, van falen en toch weer verder gaan. Dat is het niet. De werkelijkheid is spannender. Jitske Schols wist 44 jaar lang niet wat fotografie inhield, ze was er niet mee bezig. ‘Nooit aan gedacht. Geen flits: dat lijkt Jitske Schols me nou leuk’, lacht ze. ‘Fotografie kwam pas toen ik (Rotterdam, fotograaf werd, nog maar kort geleden.’ Haar vriend Je- 1969) roen de Jager,­ radioverslaggever, zette haar op het spoor. Opdracht­ Hij woonde in Amsterdam-Noord, zij in Amsterdam gevers: Het Oud-­Sloten. Toen ze haar huis verkocht om bij hem in te Ambitie. Dat woord had ze nog nooit gebruikt. Maar ze Parool, PS van trekken, adviseerde hij haar een cadeau te kopen, om het voelde het voor het eerst. Ze was 45 jaar, als ze iets wilde de week, de moment te markeren. Ze kon niets verzinnen. ‘Jeroen zei: bereiken, dan moest ze nu beginnen. ‘Niet om rijk en be- Volkskrant waarom geen camera? Hij had me vaak met mijn telefoon- roemd te worden. Wel om me te kunnen ontwikkelen.’ Ze (serie: De zin tje foto’s zien maken’, vertelt Schols. ‘Wat een leuk idee, sleutelde aan haar fotografische stijl en hield eraan vast. van het leven dacht ik, en ben meteen naar de Mediamarkt gegaan om Herkenbaarheid was belangrijk, wist ze uit haar marke- met Fokke een spiegelreflexcamera te kopen.’ tingverleden. Nu herkent een krantenlezer haar foto’s uit Obbema), AD Een nieuw leven begon. De camera werd onafscheidelijk,­ duizenden, als het goed is. Zwart en wit, een tikje rauw, Magazine, HU­ ze kon hem niet meer wegleggen. Schols noemt het van een andere en toch onze tijd. Kleur is er zelden en bij- MAN Magazine ‘obsessief.’ Alles om haar heen werd een onderwerp, zelfs na alleen als de opdrachtgever er om vraagt. Zoals voor en commerci­ een kop en schotel, waarmee ze de dieptewerking van de serie ‘Zin van het leven’ van journalist Fokke Obbema ële opdracht­ een foto oefende. Ter illustratie schuift ze met een thee- in de Volkskrant, waarvoor Schols de portretten maakte. gevers. Voor kopje over de tafel, als plotseling het licht uitvalt. ‘Even Binnenkort komt het vervolg onder de titel ‘Zinvol Leven’. haar fine art dansen’, zegt ze terloops, om direct na haar zonnepasjes Schols is weer gevraagd. werk is Schols weer naar haar verhaal terug te keren. Zwervend ging ze verbonden aan haar nieuwe buurt in Noord fotograferen, vertelt ze, zoals Zwart-wit of kleur, de keuze vindt zijn oorsprong in het galerie Caroli­ achtergelaten rollators, een hondje en vetplanten op een eerste hoofdstuk uit Jitskes leven. Het begon als een boek, ne O’Breen. vensterbank. Zo raakte ze ingeburgerd en maakte ze een historische roman met van tragiek doordrenkte ge- Exposities: onbewust haar eerste reportage. luksmomenten. Schols’ jeugd speelde zich af op landgoed Fotofestival Ewijkshoeve, in de buurt van paleis Soestdijk. Het was Naarden, Een jaar nadat ze de haar eerste camera had gekocht, ooit koninklijk bezit, maar ook kunstenaars als Willem Haute Photo­ besloot ze om fulltime fotograaf te worden. Het was Witsen woonden en werkten er honderd jaar geleden. Na- graphie in herfst 2013, een maand eerder had ze haar vorige baan dien viel het toe aan familie van Jitskes moeder, die het Rotterdam en opgezegd. Twintig jaar lang had Schols een leven geleid zelf niet breed had. Onder voorwaarden mochten haar Photo Basel, als communicatie- en marketingmedewerker bij bedrij- ouders gratis gebruik maken van het vervallen koetshuis. Zwitserland ven en organisaties, zoals The Body Shop, Schiphol en Ze bleven er jaren wonen. (2019). woningstichting Rochdale. ‘Ik was er tevreden, echt Ze had er de tijd van haar leven. Het was primitief, in het Prijzen: Dutch waar’, zegt ze nadrukkelijk. ‘Ik hoefde niets anders, begin hadden ze nog geen warm water. Als het regen- Photographic totdat fotografie op mijn pad kwam. Het overkwam me. de moest ze pannetjes zetten onder het lekkende dak. Portrait Prize Ik ben impulsief ingesteld, dus het gebeurde.’ Ze vertelde Maar was het droog, dan trok ze met neven en nichten (2017) en het tegen alle vrienden en collega’s, ze schreef haar hele urenlang door het donkere bos, waar ze heksenjachten tweede prijs netwerk aan. Schols: ‘Ik kan er nog niet veel van, maar hielden en op zoek gingen naar de verborgen juwelen categorie geef me een kans, zei ik iedereen’. Ze mocht bruiloften en van overgrootmoeder. Overal voelde ze het verleden, ze ‘Mensen in feesten fotograferen en kreeg als fotograaf opdrachten was er heel gelukkig. ‘Wie krijgt nou zo’n jeugd?’, zegt ze het nieuws’ van de gemeente Amsterdam. Ze was erbij als de burge- over die tijd. ‘Het landgoed, de sfeer maar ook de vroe- van Zilveren meester een lintje knipte. gere bewoners hebben mij gevormd. Ik voel me er nog ­Camera (2018). steeds verwant mee.’ Toch sloop er twijfel in haar kop. Was dit wat ze wil- de, gaf haar nieuwe werk genoeg voldoening? Toen ze Pas toen ze op zichzelf ging wonen, eerst in Groningen, ruim twee jaar geleden de nationale fotoportretprijs in dook ze in de geschiedenis. Ze studeerde Nederlands en ontvangst nam, wist ze het ineens zeker. Ze stuurde alle las een boek van Rein van der Wiel over de Tachtigers, opdrachtgevers een bericht en wiste haar website en een kunststroming die actief was rond 1880. Ewijkshoeve, sociale media. Jitske Schols begon opnieuw. ‘Vanaf dat het domein van haar jeugd, bleek een broedplaats te zijn moment doe ik het zoals ik het wil, in mijn stijl’, zegt ze voor schrijvers en kunstenaars. Het boek verhuisde altijd op resolute toon. ‘Ik ben portretfotograaf. Daarnaast wil met haar mee. Het ligt nu op de tafel van haar atelier, ik vrij werk maken.’ compleet met onderstrepingen. Schols pakt het op en december 2019 portfolio 53 Wende Snijders Naema Tahir 56 de mensen villamedia

Jelle Brandt Corstius december 2019 portfolio 57 bladert door teksten, foto’s en schilderijen van Willem ­Witsen en Willem Bastiaan Tholen. De sfeer en kleur­ tinten zijn dezelfde als die van haar eigen foto’s. Haar vinger volgt de pilaren van het grote huis, die ze direct herkent, daar de moestuin en de vijver van het land- goed. Ze houdt er de pas in. De zus van Witsen, Anna, heeft zich op een dag in het donkere water verdronken. en zag het leven niet zitten. ‘Misschien zit het wel beide Sinds Schols dat las, raakte de vrouw niet meer uit haar in me, het opgewekte én het duistere, maar weet ik dat gedachten. Ze maakte een foto-essay over haar. ‘Anna is nog niet.’ Haar stem hapert, ze twijfelt of ze verder moet heel belangrijk voor mij. Hoe kon ze zo ongelukkig zijn gaan. ‘Ja, mijn werk zou een uitlaatklep kunnen zijn op het landgoed waar ik zo gelukkig was?’, vraagt ze zich voor mijn verleden. Maar waarom heb ik dat niet eerder hardop af. in mijzelf gezocht? Waarom ben ik pas op latere leeftijd gaan fotograferen?’ Het is een raadsel, zoals ze zelf ook een raadsel is. Want Schols pauzeert, denkt na: ‘Ik vraag me af: bedenk ik dit zelf kent ze geen depressieve buien, melancholie is haar alleen maar om mijn werk te willen verklaren of is er echt vreemd. Thuis is ze ’s ochtends de vrolijkste van allemaal. nog een donkere laag in me, die ik niet ken?’ Ze staat op En ondanks de aanhoudende regen heeft ze ook vandaag en loopt naar een plastic opbergdoos, die ze laatst van zin in de dag. Haar donkere, sobere fotowerk lijkt het haar moeder kreeg. Daarin, zegt ze, zitten fotoalbums, spiegelbeeld van een ander, maar het was toch echt zij brieven en documenten van haar familie, afkomstig die alle foto’s op de muur maakte en nabewerkte. Uren- uit Ewijkshoeve. Ze gaat er binnenkort eens voor zitten. lang kan ze eraan schaven en polijsten, terwijl ze in die Van afstand: ‘Ik ben een vrouw van deze tijd, maar ik lange zen momenten luistert naar gesproken boeken van diep alles uit het verleden op. Why, why, zeg het me, als Coetzee en Tolstoj, schrijvers van de zwaarmoedigheid. je het weet.’ Ze weet ook wel dat er spoortjes zijn naar een donker ver- De regen slaat striemend tegen de ramen, binnen valt leden. Haar ouders zijn gescheiden, vader dronk te veel het licht weer uit.

Uit de serie ‘Songs for soprano’ Uit de serie ‘Songs for soprano’ 58 de coach de mensen Journalist en loopbaancoach Jolan Douwes geeft advies. Ditmaal aan een 51-jarige eindredacteur televisie. ‘Hoe krijg ik meer contact met mijn jongere collega’s?’, vraagt hij. ‘Ik heb het gevoel dat zij in een andere wereld leven.’ Douwes denkt mee over het dichten van de generatiekloof.

GENERATIEVERSCHILLEN OP DE WERKVLOER

n korte tijd heb ik de vraag van Tips aan 45-plussers Robert* van meer 45-plussers • Doe niet denigrerend over digitalisering, gehoord. Zij maken zich zorgen tech en sociale media, maar verdiep je over het generatieverschil op erin. beeld Paul Ryding Paul beeld de redactie. Sommigen voelen • Mijd zinnen met: ‘in mijn tijd …’ of ‘op Izich oud en soms zelfs afgeschreven mijn leeftijd ...’ in de ogen van jongere collega’s en • Vraag jongere collega’s niet te vaak om leidinggevenden. (technische) hulp, zoek het zelf uit. Denken dat anderen je wel zo zullen • Zet met jonge collega’s iets nieuws op, zien, is gevaarlijk. Hoogleraar van een journalistiek project tot een Personeelsmanagement Beatrice van bedrijfsfeest. der Heijden (Radboud Universiteit) • Leestips: ‘Ok, boomer, het is goed met je, waarschuwde er onlangs voor tijdens zegt de nieuwe generatie’ (de Volkskrant, een loopbaancongres. Als medewerkers Toch is dat volgens contentmanager tek.st/je), ‘How to approach the ervan uitgaan dat anderen hen oud Sacha Luijkx (24) niet dé oplossing. Zij generation gap in the workplace?’ (The vinden, kunnen ze zich daarnaar gaan werkt bij een uitgeverij van vakbladen New York Times, tek.st/jf). gedragen, blijkt uit haar onderzoek en ik ben een van de collega’s die wel (tek.st/jd). Dan durven ze bijvoorbeeld erg vaak haar hulp inroept. Zij lost geen nieuwe baan meer aan. Of, zoals computerproblemen altijd met een ikzelf vaak merk, ze noemen te pas en grote glimlach op, maar zegt wel: te onpas hun leeftijd, waarmee ze juist ’Onze generatie googelt alles wat benadrukken dat ze niet meer jong onbekend is. Dat kunnen jullie toch en veelbelovend zijn. Mijn advies aan ook?’ Misschien zijn senioren op het Robert en andere 45-plussers zou zijn gebied van digitalisering of technologie om te kijken naar wat ze van jongere wel een beetje gemakzuchtig. De snelle collega’s kunnen leren. Net als een jongeren lossen het wel op. senior redacteur die er tegenop zag om Dan rest nog één suggestie om de met Instagram aan de gang te gaan voor generatiekloof te dichten: vraag eens zijn programma. Ik heb hem aangeraden belangstellend hoe het gaat, thuis en op een jonge expert te vragen om hem het werk. En geef niet meteen advies, wegwijs te maken. Twee vliegen in één gestoeld op jarenlange ervaring. Een *Om privacyredenen is de naam van klap: contact en kennis. luisterend oor is vaak al genoeg. Robert gefingeerd. december 2019 het vak 59 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Berend Vonk

60 Lessen voor de pers van Hetty Hafkamp, burgemeester van Bergen 65 ‘Journalist moet robot de baas blijven’, zegt Frits van Exter 66 Peter Louwerse: ‘Ineens word je zelf gewobd’ 69 Recensies: boeken en bladen voor, door, en over journalisten Het broeit al een paar jaar in de gemeente Bergen, waar inwoner Fred Vos met zijn Facebook-groep ‘Samen Bergen Verzetten’ een verbeten strijd voert tegen de gemeente. Door het tv-programma ‘Opstandelingen’ werd de kwestie landelijk nieuws. Een uitzending die burgemeester Hetty Hafkamp in verbijstering achterliet. tekst Raymond Krul beeld Duco de Vries ‘HET IS ZO MAKKELIJK OM, PATS PATS, TIKKEN UIT TE DELEN’ 62 het vak villamedia

hadden natuurlijk gewoon gelijk, maar ik wilde de zittende wethouder beschermen. Toen heb ik geleerd dat je soms beter “geen commentaar” kunt zeggen. Ik heb contact met die journalist opgenomen en we hebben het uitgepraat. Daarna was mijn relatie met de Leeuwarder Courant prima. Ik had hun spitwerk moeten respecteren door te zeggen dat ik niets over de kwestie wilde zeggen.’

Impact Een van de lessen die Hafkamp van Hafkamp was verbijsterd toen ze het akkefietje in Leeuwarden leerde, de uitzending zag. Illustratief is is dat beelden veel impact kunnen volgens Hafkamp een shot aan het hebben. ‘De Leeuwarder Courant begin waarin presentator Sophie had met opzet een onflatteuze foto Hilbrand door haar vragenlijst bla- van mij in de krant gezet. Het is een dert terwijl Hafkamp ogenschijnlijk effectieve manier om iemand op een ongeïnteresseerd de andere kant op vervelende manier neer te zetten en kijkt. ‘Een van de fouten die ik heb als geïnterviewde heb je totaal geen gemaakt, is dat ik geen tijdsduur invloed op de keuze van beelden.’ voor het interview met Hilbrand Met de kracht van beelden werd heb afgesproken’, zegt Hafkamp Hafkamp afgelopen voorjaar terugkijkend. ‘Ze moest haar vragen opnieuw geconfronteerd toen Op- voortdurend opnieuw stellen van standelingen op bezoek kwam, het de redacteur die erbij was, waar- vraagdGe- naar haar vroegste ervarin- BNNVARA-programma waarin con- door het interview bijna drie uur gen met journalisten, hoeft Hetty flicten tussen burgers en gemeenten duurde. Op een van de momenten Hafkamp (66) niet lang na te denken. centraal staan. In deze aflevering dat Hilbrand haar vragen doornam, Het was aan het begin van haar car- was de hoofdrol weggelegd voor zijn we gefilmd en dat shot is in de rière in het openbaar bestuur, eind Fred Vos, een stukadoor die naar uitzending gekomen. Ik lijk heel on- jaren 90, toen er een kleine mediarel zijn mening op oneigenlijke gronden geïnteresseerd, maar ik zat gewoon uitbrak in Leeuwarden. Raadslid door de gemeente Bergen uit zijn te wachten.’ Hafkamp zou een wethouder gaan huis is gezet (de Raad van State stel- vervangen die niet goed functio- de hem in 2016 in het ongelijk). Op Vastgoedfraude neerde, maar dat moest nog even de Facebook-groep ‘Samen Bergen Bij het maken van ­Opstandelingen geheim blijven. Verzetten’ gaan Vos en andere on- is veel, zo niet alles, misgegaan, Hafkamp: ‘Een journalist van de tevreden Bergenaren er met gestrekt vindt Hafkamp. ‘Laat ik een ouder­ Leeuwarder Courant had speurwerk been in, onder meer door kwetsende wetse opmerking maken: ik ben verricht en vernomen dat ik wethou- gefotoshopte foto’s van Hafkamp te verbijsterd dat een omroep met der zou worden. Daar confronteerde publiceren. socialistische wortels zo’n flinter- ze mij mee. Probleem was dat er op De uitzending riep gemengde dunne uitzending maakt. Een van dat moment mediation liep en dan reacties op. Ook Margot Smit, de de ergste feiten was dat een van spreek je samen af om niets naar ombudsman van de NPO, boog zich mijn ambtenaren beschuldigd werd buiten te brengen. Ik maakte toen de Als geïn- over het programma. Zij constateer- van vastgoedfraude.’ stomme fout door tegen de journa- terviewde de dat het journalistiek geoorloofd Dat ging zo: aan het einde van de list te zeggen: nee, dat is niet waar.’ heb je to- is om, zoals de makers van Opstan- uitzending staan Vos en Hilbrand Toen Hafkamp daags erna de krant taal geen delingen deden, één kant van het in een auto te posten bij het huis opensloeg, zag ze een artikel over ‘‘ verhaal te belichten (namelijk die van de bewuste ambtenaar. In het de kwestie met een naar eigen invloed van Vos). Maar ze constateerde ook donker. ‘Dit is de volgende corrup- zeggen ‘afschuwelijke foto’ van op de dat ‘in een enkel geval de aantijging te ambtenaar’, zegt Vos. Waarna zichzelf. Ze herinnert zich nog hoe keuze van van corruptie niet (of niet duidelijk Hilbrand vraagt: ‘Is zij de volgende ze bijna in huilen uitbarstte toen ze beelden genoeg) werd bevraagd, geduid of die moet hangen?’ ‘Ja’, zegt Vos. het verhaal onder ogen kreeg. ‘Ze weersproken.’ ‘Honderd procent.’ december 2019 lessen voor de pers 63

Ik vind dat je je

­ als be- Hafkamp: ‘Los van deze afschuwe stuurder lijke toon is er nooit enige vorm van vastgoedfraude aangetoond. altijd Het Bureau Integriteit Nederlandse moet ver- Gemeenten (BING), heeft onder- antwoor- zoek gedaan en geconstateerd dat den in de er niets onrechtmatigs gebeurd is. media Dus waar baseert ‘Opstandelingen’ zich dan op? Voor mijn ambtenaren vind ik het nog het ergst. NRC en NH Nieuws hadden hier ook over bericht, maar die hebben daarna DE LESSEN netjes over het BING-onderzoek VAN HETTY gepubliceerd.’ ’’ Hafkamp vraagt zich af waarom HAFKAMP journalisten klachten van burgers • Wees je bewust van de kracht van onderzoeken terwijl er al rechtelijke het beeld. Met één beeld kun je uitspraken liggen. ‘Meneer Vos heeft de toon van een verhaal zetten. al zijn zaken verloren. Moet je als • Beschuldig ambtenaren en journalist dan ook niet een streep anderen niet zomaar van ernstige trekken?’ malversaties als je dit niet kunt Het moge duidelijk zijn dat Hafkamp aantonen. vooraf met andere verwachtingen • Als de rechter heeft gesproken, het gesprek met de makers van Op- moet je je als journalist afvragen standelingen was aangegaan. ‘Dat of het nog wel zin heeft een zaak ik aan deze uitzending zou meewer- stond de strijd van Vos centraal. ‘Dit opnieuw op te rakelen. ken, stond als een paal boven water, is hoe boze burgers in Bergen het lo- • Kies geen partij, maar doe objec- want ik vind dat je je als bestuurder kale bestuur het leven zuur maken’, tief onderzoek naar de feiten. altijd moet verantwoorden in de luidde de kop. Voor Hafkamp is dit media.’ verhaal het bewijs dat het wel kan, Want ook in Bergen worden fouten de problematiek in Bergen op een gemaakt, zegt de burgemeester. afgewogen manier neerzetten. ‘Het ‘Noem één gemeente waar nooit artikel was in balans. De journalist iets misgaat, die is er niet.’ Toch koos geen partij, maar probeerde de hebben de media de Noord-Hol- feiten bloot te leggen.’ landse gemeente relatief vaak in het vizier, zo lijkt het. Zo maakte het Polemiek programma De Monitor in 2017 een In Bergen was er altijd al polemiek, uitzending over een ander conflict legt Harry Steunenberg uit in het tussen een burger en de gemeente. NRC-artikel. Hij is uitgever van En ook Nieuwsuur besteedde al eens Flessenpost uit Bergen, een website aandacht aan de problematiek in het met lokaal nieuws. ‘Je had hier in roemruchte Noord-Hollandse dorp. het verleden al volop kunstenaars, NRC Handelsblad publiceerde in schrijvers en dichters. Bergenaren 2018 een uitgebreid verhaal over zijn vaak mensen met geld, die het de conflicten in Bergen, ook hierin allemaal beter weten.’ 64 het vak villamedia ‘Ik hoef geen gelijk te krijgen, maar doe een moreel appel op

Hafkamp is een trouw lezer van de publieke Flessenpost. ‘Gewoon omdat ik wil weten wat er gebeurt in het dorp. omroep: denk Ze volgen kritisch alles wat er in de gemeente gebeurt, dat is een goede na waarvoor zaak. Ik heb wel het gevoel dat er je op aarde een grote mate van oprechtheid REACTIE achter zit. Dat geldt ook voor de bent’ huis-aan-huisbladen, waar ik veel BNNVARA waardering voor heb.’ In ons programma Opstande- Al sinds 2013 schrijven lokale en re- lingen onderzoeken wij waar- gionale media over het conflict van om burgers in opstand komen Vos met de gemeente, want zo lang tegen hun lokale bestuurders. loopt de kwestie al. De kwaliteit In de gemeente Bergen zijn vijf van die berichtgeving is wisselend, actiegroepen zo ontevreden over vindt Hafkamp. ‘In veel gemeenten het bestuur dat ze de minister loopt nauwelijks nog een journalist hebben gevraagd in te grijpen. rond, maar dat is hier gelukkig niet In onze uitvoerige research over het geval. Bij de raadsvergaderingen Bergen kwamen wij op het spoor zijn Flessenpost en het Noordhol- van een vechtcultuur waarbij de lands Dagblad er bijna altijd. En ook gemeente bij herhaling de men- NH komt regelmatig filmen.’ selijke maat uit het oog verliest. Je kunt in ieder geval een band Wij vinden het journalistiek zeer opbouwen met lokale en regionale relevant te onderzoeken hoe de journalisten. Dat is lastiger met kloof tussen burgers en politiek journalisten van landelijke media, Om collega-burgemeesters te waar- ontstaat en hoe deze in stand die kortstondig langskomen voor schuwen, deed ze haar beklag over gehouden wordt. Het controleren een item of artikel. Terwijl de impact de uitzending in een interview in van de macht is echter geen luxu- van een landelijke uitzending niet VNG Magazine. Ook voerde ze een euze taak, omdat machthebbers te onderschatten is, zegt Hafkamp. gesprek met BNNVARA-directielid doorgaans terugvechten, vaak ‘Dat komt ook omdat BNNVARA er Gert-Jan Hox en hoofd informatie door de boodschapper onterecht een hele campagne omheen had programma’s Sander van den Eeden. in diskrediet te brengen. Dat opgetuigd, met items bij Pauw op tv ‘Ze vertelden mij dat ik een klacht gebeurt hier ook. En daarbij wor- en in De Nieuws BV op de radio. In kan indienen bij de Raad voor de den er bronnen aangehaald die beide gevallen hebben we gevraagd Journalistiek’, zegt Hafkamp, ‘maar door de gemeente zelf worden of we daar ook bij konden zijn, maar daar is het mij helemaal niet om te gefinancierd. Dat is niet zuiver dat wilden die redacties niet.’ doen. Ik hoef geen gelijk te krijgen, en daarom waarderen we het dat Journalisten scoren hun punten en maar doe een moreel appel op de onze programmamaker op de site weigeren de complexe waarheid publieke omroep: denk na waarvoor (bit.ly/2OurcHH) van Villamedia onder ogen te zien, vindt Hafkamp. je op aarde bent. Niet om dit soort uitgebreider kan reageren op ‘Het is zo makkelijk om pats pats programma’s te maken wat mij bovenstaande­ beschuldigingen pats, tikken uit te delen.’ betreft.’ van de burgemeester van Bergen. december 2019 de mores 65 Frits van Exter denkt met je mee over dilemma’s. Dit keer: kan een algoritme ook mores hebben?

JOURNALIST MOET ROBOT DE BAAS BLIJVEN

et gepaste trots meldde Hoe zorg je dat je de robot de baas de medewerker van RTL blijft? Nieuws op 14 november • Zorg dat de redactie niet alleen in naam dat de nieuwste collega verantwoordelijk is voor geautoma­ti­ productiever is dan alle seerde berichtgeving, maar dat zij die anderen bij elkaar. De redactierobot kan verantwoordelijkheid ook in de praktijk M Ryding Paul beeld in een oogwenk meer dan 2400 unieke kan dragen. en onberispelijke berichten produceren • Als je je eigen systeem bouwt, kun je het over de verkeersveiligheid in alle beter de baas blijven. woonplaatsen. • Stel criteria vast voor het vaststellen en Je hoeft alleen maar de plaatsnaam in te bewaken van de kwaliteit van je data. tikken en hij vergaart de bijbehorende • Licht je publiek in over je werkwijze. Je data van Rijkswaterstaat en zet ze op hoeft de codes niet prijs te geven, maar de juiste open plekken in een van de je kunt duidelijk zijn over je bron en de templates. Nieuwkoop bijvoorbeeld: methodes van rangschikking. ‘In drie jaar tijd zijn er in (Nieuwkoop) • Maak duidelijk welke berichten (57) ongelukken geteld. (17) keer geheel of gedeeltelijk automatisch zijn moesten er slachtoffers naar het geproduceerd. ziekenhuis. Kruispunt (Provinciale Weg, • Lees ook het ‘ethische controlelijstje voor Achttienkavels) is met (5) ongelukken robotjournalistiek’ (tek.st/jg) van Tom het gevaarlijkste kruispunt van de stad.’ Kent. En daarop volgen nadere details met niet verbaasd zijn dat een machine ook twee graphics ter illustratie. in staat is een zes-regelig verslag van En dat is nog maar het begin. een voetbalwedstrijd in de vijfde klasse Verschillende nieuwsorganisaties amateurs te fabrieken. beproeven toepassingen van Tot nog toe luidt de belofte dat de geautomatiseerde journalistiek. Zij is tot journalist er alleen maar beter van nog toe het bruikbaarst in het opstellen wordt: hij krijgt er een handige assistent kunnen schrijven en herschrijven opdat van korte berichten op basis van kale bij voor het saaie werk. Maar wil machines leren de goede keuzes (wat feiten: sportuitslagen, kwartaalcijfers, die rolverdeling zo blijven, moet de is nieuws en wat niet?) te maken, verkiezingen, enz. journalist tenminste snappen hoe het over­eenkomstig zijn mores. Hij moet In andere takken van bedrijvigheid is werkt. Hij zal natuurlijk weerzin tegen geautomatiseerde vooroordelen kunnen de automatisering verder gevorderd. technologie moeten overwinnen om te herkennen en uitbannen. Hij moet weten Als een machine een auto kan besturen, voorkomen dat de robot er met zijn vak dat veel nieuws niet in data is te vangen. een blindedarm kan verwijderen of je vandoor gaat. Hij moet zelf de kwaliteit En dat journalistieke dilemma’s zelden vertelt welke film je wilt zien voordat je en beperking van datasets kunnen binair zijn. De journalist moet bewijzen dat zelf hebt bedacht, kun je eigenlijk beoordelen. Hij moet de instructies dat hij de baas is. 66 het vak villamedia

‘Ineens Jaarlijks worden meer dan word je zelf tien journalisten ongewild betrokken in een Wob- gewobd’ procedure. Ook freelancer Peter Louwerse maakte dat mee. Voor hem liep de zaak met een sisser af, maar hij bleef met vragen zitten. Met Wob-specialist Rogier Onder de kop ‘Toezichthouders bezorgd Vleugels en media-advocaat over deurwaarders in het nauw’, schreef ik voor de juridische nieuwssite mr-online op 5 maart een artikel Ron Lamme duikt hij in de over de deurwaardersbranche. De basis van het stuk ingewikkelde materie. was een interview met directeur Marijke Kaptein van het Bureau Financieel Toezicht (BFT), de toezichthouder van tekst Peter Louwerse beeld Berend Vonk deurwaarders. Het artikel was kritisch over de praktijk van retourprovisies binnen de beroepsgroep. Dat niet alle deurwaarders blij waren met het verhaal snap ik wel. Maar ik had er niet op gerekend dat ik twee maanden na publicatie een verzoek kreeg van de bestuurssecretaris van BFT. De toezichthouder had op basis van de Wet op basis van bovengenoemde argumenten. Hij hielp me openbaarheid van bestuur (Wob) een verzoek om infor- bij het formuleren van mijn zienswijze, en jawel hoor: matie ontvangen, en had vastgesteld dat mijn e-mail­ BFT zag af van openbaarmaking, met als argument dat ik correspondentie met directeur Kaptein onder dit verzoek anders onevenredig nadeel zou onder­vinden (artikel 10, 2 g viel. BFT wilde de informatie daarom verstrekken aan van de Wob). Het belang van geheimhouding was in dit de verzoeker, waarbij de persoonsgegevens onleesbaar geval dus belangrijker dan het belang van openbaar­ zouden worden gemaakt. Mij werd gevraagd de volgende making. Fijn voor mij. Toch bleef ik met drie vragen zitten. dag te reageren. Mijn mailwisseling openbaar maken? Ik vond dat geen 1. Had ik openbaarmaking kunnen tegenhouden? goed idee. De e-mails bevatten onder meer mijn gespreks­ Ik nam contact op met Wob-adviseur Roger Vleugels. Hij notitie, die bij openbaarmaking mijn werkwijze zou doet 170 Wob-verzoeken per jaar en geldt als autoriteit. prijsgeven. Uit de correspondentie over de autorisatie Uit zijn antwoord blijkt dat je procesrechtelijk volop bleek bovendien dat ik op verzoek van Kaptein een middelen hebt om de openbaarmaking van je correspon- passage had geschrapt. Via de omweg van de Wob kon de dentie te vertragen, maar ook dat je maar een kleine kans aanvrager dus alsnog achterhalen wat Kaptein in welke hebt om volledige openbaarmaking tegen te houden. bewoordingen had gezegd en waarom ze dat niet publiek Als het bestuursorgaan mijn zienswijze niet of slechts wilde maken. Dat was schadelijk voor mij en voor haar. gedeeltelijk overneemt, dan krijgt de Wob-verzoeker Aan het weglakken van mijn naam had ik niets want aanvankelijk de beslissing, maar niet de stukken. Ik kan het artikel was onder naam gepubliceerd. Het vooruit- bezwaar maken tegen het voornemen om de stukken zicht dat mijn communicatie zou worden geopenbaard openbaar te maken, maar in die bezwaarprocedure sta ik aan mensen voor wie die niet bedoeld was, gaf mij een als derde partij niet sterk, zegt Vleugels. Dat blijkt ook uit onaangenaam gevoel. de statistieken: in meer dan 90 procent van de gevallen Ik belde advocaat Maarten van den Berg van de NVJ met worden die derdenbezwaren afgewezen. Of ik ook onder de vraag of ik openbaarmaking zou kunnen tegenhouden die 90 procent val, is onduidelijk. Vleugels zegt: ‘Jij had december 2019 praktijk 67 68 het vak villamedia

3. Hoe voorkom je dat een Wob-verzoek de bescherming van je bronnen uitholt? Een recente uitspraak van de Raad van State noopt tot nog meer voorzichtigheid in contacten met overheids­ organen. De Raad oordeelde namelijk dat ook werk gerelateerde sms’jes en WhatsApp-berichten op zakelijke- en privételefoons opvraagbaar zijn voor de Wob. Daar- twee weigergronden kunnen aanvoeren: privacy en door vallen meer soorten communicatie-uitingen onder onevenredig nadeel bij de afscherming van je beroepsuit- het bereik van de Wob, onder meer doordat het belletje oefening. Dan had je kans gemaakt dat een deel van de van vroeger (niet-Wobbaar) vaak is vervangen door een documenten niet openbaar gemaakt zou worden.’ WhatsAppje van nu (wel Wobbaar). Uiteindelijk zullen de stukken dus meestal deels of ge- Vleugels zegt dat de onduidelijkheid hiermee is toegeno- heel bij de verzoeker terechtkomen. Media-advocaat Ron men. ‘De Raad van State heeft weliswaar gezegd dat werk Lamme van advocatenkantoor Boekx vraagt zich echter gerelateerde WhatsApp-berichten onder de reikwijdte af of ik als journalist met succes een beroep kan doen op van de Wob vallen, maar de Raad heeft niets gezegd over privacybescherming. Lamme: ‘De rechter maakt in alle de titel waarop de Wob-ambtenaar die berichten kan op- gevallen een afweging tussen het belang van openbaar- eisen.’ Die smartphone is namelijk meestal van de amb- heid van informatie en andere belangen, zoals privacy en tenaar. ‘De berichten staan dus bij WhatsApp, Vodafone, bronbescherming’. KPN enzovoorts: allemaal geen overheid. Dus hoe kan Dat mijn identiteit ondanks het weglakken toch bekend de Wob-ambtenaar in hemelsnaam WhatsApp-berichten zou kunnen worden, is volgens Lamme wel relevant, opeisen van de afdeling in kwestie? Een van die ambte- maar niet doorslaggevend. En omdat mijn bron en ik zelf naren is dood, de ander werkt ergens anders, een derde is de publiciteit hebben gezocht, is de inbreuk op de privacy van provider veranderd, nummer vier is overgestapt naar niet heel groot. ‘Het publiek heeft in die zin deels al Signal en er is ook iemand die niet meewerkt. Dat is niet kennisgenomen van de inhoud van de correspondentie’, uitgekristalliseerd.’ verklaart Lamme. De Wob kent verder geen specifieke uit- Lamme drukt journalisten op het hart nog voorzichtiger zondering die journalistieke bronbescherming waarborgt, te zijn sinds de uitspraak van de Raad van State. ‘Het is Face-­to- vervolgt Lamme. ‘In beginsel kan alle informatie die voor journalisten een stuk veiliger om met de overheid onder de Wob valt, opgevraagd worden.’ Hij verwijst in te communiceren op een manier die niet onder de reik­ face com- dit verband naar een rechtszaak uit 2015 tussen AVRO­ wijdte van de Wob valt’, meent Lamme. ‘Sterker nog, je munica- TROS en Terumo­ die parallellen vertoont met mijn zaak. zou kunnen stellen dat je als journalist je bron in gevaar tie met je ‘In die zaak overwoog de rechter dat het belang van de brengt als je dat niet doet.’ bronnen openbaarheid van informatie boven het belang van de is het bescherming van klokkenluiders gaat’, legt Lamme uit. Hoe moeten journalisten dan communiceren met bron- veiligst. De rechter hield er ook rekening mee dat alle relevante nen binnen de overheid? Lamme: ‘Aangezien ook voice- Dan laat persoonsgegevens werden weggelakt en overwoog dat de mailberichten die in je telefoon zijn opgeslagen onder je geen bron hierdoor niet in gevaar was gebracht. de Wob kunnen vallen, is face-to-face communicatie het digitale veiligst. Dan laat je geen digitale footprint achter. Dan food- 2. Was BFT verplicht om mij de naam van de valt er niks te wobben, en hebben de bron en de journa- print aanvrager te onthullen? list zekerheid.’ Dat is echter niet werkbaar als je je stuk achter Het antwoord op deze vraag is eveneens omgeven met voor publicatie wilt voorleggen aan je bron. ‘Inderdaad’, nuances. ‘In de fase van de zienswijze heb je geen recht zegt Lamme. ‘Een meer praktische oplossing is dan om op die naam’, zegt Vleugels. Maar op het moment dat te communiceren via telefoonnummers en e-mailadres- ik het derdenbezwaar heb gemaakt, krijg ik die naam sen die niet te relateren zijn aan het ambt. (dus niet ….@ te zien. Vleugels: ‘Dan verschijnt de Wob-verzoeker rijksoverheid.nl).’ Lamme denkt aan een hotmailadres, of namelijk op de hoorzitting. Als die Wob-verzoeker niet een telefoonnummer dat niet aan het werk is gerelateerd. verschijnt, kun je die naam eisen.’ Ik krijg die naam dus Dan heb je meer kans om buiten de reikwijdte van de uiteindelijk altijd? ‘Mwah, ook daar zit beweging in’, Wob te blijven. Maar zekerheid heb je niet, want privé- ’’ nuanceert Vleugels. ‘Want het komt steeds vaker voor dat nummers en -mail­accounts die door de ambtenaar vaker partijen die anoniem willen blijven zich laten vertegen- gebruikt worden voor beroepswerkzaamheden kunnen woordigen door advocaten. Dat is tot nu toe twee maal ge- sinds de uitspraak van de Raad van State ook onder de dekt in een bezwaarprocedure.’ Via een advocaat kan een Wob vallen. partij dus buiten beeld blijven. Nog wel, want Vleugels De les is dat openbaarheid zich ook tegen de journalist heeft in zo’n geval een derdenberoep ingesteld, waarin kan keren. En dat digitale communicatie risico’s met zich nog geen besluit is genomen. meebrengt. december 2019 recensies 69 Over boeken, bladen, films, radio- en tv-programma’s en internetsites

BOEK

In ieder ‘Zo on­ mens zit een derkoeld humoris­ nachtegaal tisch als n ‘Zeg jong, beschrijf dat schil- hij vaak derij aan de muur eens’, vroeg de klonk op vermaarde, voormalig sportverslag- de radio, gever Dick van Rijn aan een jonge zo klinkt Govert van Brakel toen hij eind jaren hij ook in 70 voor het eerst solliciteerde als dit boek’ verslaggever bij de radio. In al zijn eenvoud, zo blikt Van Brakel in zijn boek ‘Moet je horen… Verhalen en anekdotes uit 100 jaar radio’ terug, is het de kern waar het om draait. ‘Radio is beeld en geluid ineen. Een goede verslaggever ontwikkelt in trefzekere, concrete bewoordingen en het almaar uitdijende Mediapark. een foto op de radio. De een kan dat Van Brakel beschrijft het met een be- van nature, een ander leert onder- zonken knipoog, zonder oordeel. Hij weg met vallen en opstaan. In ieder doet zichzelf te kort als hij zijn boek mens zit een nachtegaal maar je in het nawoord een persoonlijke moet hem wel leren zingen.’ petite histoire noemt wanneer je het Van Brakel (70) was van 1976 tot legt naast de ‘prachtige, historisch en met 2018 radioverslaggever en wetenschappelijk verantwoorde’ en -presentator voor programma’s boeken die over de geschiedenis als Langs de Lijn, het Radio 1 van de radio zijn geschreven. Van Journaal, Met het Oog op Morgen Brakels’ kracht is nou juist dat de en laatstelijk De Perstribune. Hij liefde voor het medium van de versloeg oorlogen, Prinsjesdagen, pagina’s spat. Olympische Spelen, verkiezingen, En er kan worden gelachen, bij­ twee Elf­stedentochten en talloze voorbeeld over de talloze radio­ demonstraties. bloopers die hij beschrijft. Zelf Zo onderkoeld humoristisch als hij ging hij ‘compleet voor schut’ toen vaak klonk op de radio, zo klinkt hij eens tijdens het Radio 1 Journaal hij ook in dit boek. Van Brakel is opgewekt een spreker introduceer- een causeur, maar wel één met de – in een last minute-onderwerp doorwrochte feitenkennis en een waarmee hij tijdens de uitzending schema in zijn hoofd, waardoor werd geconfronteerd – met de ‘Vluchten kon niet meer, maar had de schijnbaar aan elkaar geregen aansluitende vraag: ‘Hoe is dat grote wel voor de hand gelegen.’ anekdotes over 100 jaar Hilversum verlies ontstaan?’ ‘Even een correc- Frans Oremus – waarvan hij 42 jaar als professio­ tie’, zei de antwoordgever, ‘ik ben nal meemaakte – een behoorlijk niet van ProRail, maar van NS, ben Govert van Brakel: Moet je h­­oren… - compleet beeld schetsen van de geen bestuurder maar woordvoer- Verhalen en anekdotes uit 100 jaar radio-­evolutie. der en het verlies bedraagt geen 80 radio. Uitgeverij Edicola, Maar ook van decennia omroeppoli- miljoen, maar 40. Wat was uw vraag ISBN 9789493160033, 440 pagina’s, tiek, de uitverkoop van de verzuiling ook alweer?’ Van Brakel, achteraf: € 24,50 70 het vak villamedia

BOEK ‘Ik schrijf het liefst vrijwillig verhalen’ n Wat doe je als je ziek (of zwan- naarssociëteit De Kring). Hij vraagt ger) zonder personeel bent? Verzeker haar samen met twee collega’s het je jezelf? En zo ja, via een brood- Kring-restaurant te recenseren. Vrij- fonds of een reguliere verzekeraar? willig. En binnen no time. En, hoe doe je dat: opdrachten pit- ‘Wij freelance journalisten’, zo repli- chen? En wat moet je met opdracht- ceert Versprille, ‘doen niets liever gevers die niet betalen? dan op vrijwillige basis stukken Het zijn deze vragen – en nog veel bezigheid (voor brood op de plank), schrijven voor huisblaadjes van meer – die worden beantwoord om maar eens wat te noemen. ‘Naast veel besloten sociëteiten. Zo hebben wij in ‘Hosselen, harken en andere Naast een handige gids bieden liefde voor als drietal afgelopen jaar ook al handigheden - een survivalgids voor de verhalen in het boek ook een het vak heel succesvolle, arbeidsintensieve freelance journalisten’. De gids werd interessant inkijkje in de (freelance) ademt driemansrecensies geschreven over geschreven door 25 freelancers van journalistieke praktijk anno nu. Een de kantine van Harmonie de Natte journalistencollectief Bureau Wi­ ploeterende doch dynamische het boek Tosti in Almere, de mess van Heren- baut die samen een kantoor delen in wereld, waarbij opvalt dat de ook – mooi club De Nationale Politiepaarden, en het voormalige Volkskrant-gebouw voldoening over een geslaagd verwoord –­ – beslist geen pretje – het restaurant en incidenteel samen activiteiten on- verhaal bij vrijwel iedereen leed’ van Arti et Amicitiae. Alles, uiter- dernemen. Zoals de tweejaarlijkse opweegt boven welke andere aard, onbetaald. Mijn bloedjes van uitreiking van de Gouden Freelancer prestatie dan ook. De Wibauters kinderen vragen me inmiddels Award. die de journalistiek verlieten – ook iedere avond met natte, ingevallen En nu dus deze gids, die bol staat die zijn aan het woord – kijken dan oogjes wanneer zij óók weer eens van tips voor de startende journalist, ook met melancholie terug naar het iets te eten krijgen.’ maar ook de ervaren collega inzich- vak en het collectief waar ze ooit Kortom: lees dit boek. ten verschaft - en hem regelmatig bij hoorden, maar zijn desondanks Frans Oremus een glim- of grimlach zal ontlok- gelukkig met hun nieuwe leven. ken. Want naast veel liefde voor Ronduit hilarisch is de mailwisse- Jop de Vrieze en Hidde Boersma het vak ademt het boek ook – mooi ling – in een serie verhalen die alle (samenstelling: Hosselen, harken verwoord – leed. Over gedaalde ta- de titel ‘Zeg NEE!’ dragen – tussen en andere handigheden - een rieven, het horkerige gedrag van op- restaurantrecensent Hiske Verspril- survivalgids voor freelance jour- drachtgevers en het moeten laveren le en hoofdredacteur Rudie Kagie nalisten. Uitgeverij Van Gennep, tussen journalistiek en een andere van Kring Magazine (van kunste- ISBN 9789461645036, € 15,-. december 2019 recensies 71 Over boeken, bladen, films, radio- en tv-programma’s en internetsites

DOE- EN JAARBOEK

de eerste editie van haar grootste droom: een eigen tijdschrift. Een NU.nl in print koffietafelwaardig magazine waarin n Al jarenlang is NU.nl de grootste ze haar favoriete hotspots deelt, nieuwssite van Nederland. Sinds gecombineerd met achtergrondver- november heeft de digitale reus er halen, interviews en foto’s met de een nieuwe uiting bij: print! designers achter die plekken. In het NU.nl verkent de mogelijkheden van eerste nummer neemt ze ons mee print met twee specials: het ‘NU­ naar Antwerpen, Kaapstad, Frank- junior Funboek’, een doe-boek voor rijk, Porto, Tel Aviv en Verbier. kinderen tussen 7 en 12, dat hangt Het mooie aan Petite Passport is aan het nieuwe nieuwsplatform BLAD dat het altijd journalistiek integer NUjunior.nl, dat sinds half septem- is gebleven. Egge bezoekt, als een- ber bestaat. En ‘Dit is het sportjaar Niet zo petite pitter, persoonlijk ieder adres dat ze 2019’, een jaarboek gerelateerd aan n Journalist Pauline Egge startte noemt. En ze heeft zich nooit laten NUsport. De specials moeten in in 2009 haar eigen reisblog Petite verleiden tot influencer-achtige het tijdschriftenschap concurre- Passport. Petite, omdat Egge klein deals. Bedrijven die haar producten ren met stapels eindejaarspecials van stuk is. Maar groots in haar toesturen met de vraag ze te promo- en winterboeken. Maar als het denken, want negen jaar later is ‘Paulien ten op Instagram, krijgen de deksel ergens moet lukken, dan toch bij petitepassport.com uitgegroeid tot Egge is op de neus. Geen enkele foto op NU.nl. Bovendien is het mooi dat de go-to-site voor een wereldwijde klein haar Instagram is gesponsord, geen er weer wordt geëxperimenteerd community van reizigers die net als van stuk. enkele hotspot mag betalen om op met print. En de kans is groot dat zij een grote voorliefde hebben voor Maar haar site te komen, vertelde ze Villa­ we in de toekomst meer van dit design. Zoals ze het zelf verwoordt: media al eens. ‘Anders gaat mijn soort initiatieven vanuit Sanoma ‘Ik ga naar een restaurant voor het groots journalistieke onafhankelijkheid kunnen verwachten. De specials interieur, niet omdat het eten er in haar eraan.’ Kom er nog maar eens om. zijn tot stand gekomen in samenwer- uitstekend is – al is dat wel mooi ­denken’ Linda Nab king met de nieuwe afdeling Groei meegenomen. Uiteindelijk gaat het & Innovatie van Sanoma General om het hele design-plaatje.’ Petit Passport is een uitgave van Interest. En dat team is pas net Na het blog, het vergaren van Pauline Egge en kost € 19,99. begonnen. 90.000 volgers op Instagram en acht Het magazine is verkrijgbaar via ­ Linda Nab reisgidsen die worden verkocht op www.petitepassport.com en via tientallen locaties over de hele we- verschillende conceptstores NUjunior Funboek en Dit is het sport- reld, lanceerde ze afgelopen najaar wereldwijd. jaar 2019. Sanoma, € 6,95 en € 9,95. 72 het vak villamedia beeld Brian Ach/Invision/AP/HH

BOEK Verhitte discussies n Het lijkt een simpele opdracht. ‘Haar Knip plaatjes van mensen uit maga- verhaal zines die op jouw familie lijken, en schijnt maak er een collage van. Het was een bij­ het eerste schooltaakje dat Elaine zonder Welteroth – kind van een witte vader en een zwarte moeder in het scherp Amerika van de jaren 80 – kreeg op licht op de de kleuterschool, en in ‘More than ingebak­ Enough’ memoreert ze hoe zij nog ken mo­ glazig naar de stapel tijdschriften res in de staarde, terwijl haar (witte) klasge- industrie nootjes al druk in de weer waren van mode met de prittstift. Al bladerend kwa- en maga­ men witte baby’s in luierbroekjes zines’ voorbij, lachende witte vrouwen in blinkende keukens en knappe witte mannen in maatpakken. Maar waar waren de meisjes die op haar leken? Of op haar broer? Of haar moeder? Het verhaal van de kleuterschool-­ collage is een tekenende anekdote voor alles wat daarna zou komen. Welteroth (33) groeide het afgelo- pen decennium uit tot een van de meest spraakmakende namen in de Amerikaanse tijdschriftenindustrie. en uiteindelijk haar plek opeiste. In naar ieder die zich, net als zij, niet Als jongste hoofdredacteur ooit sociale kring. In de liefde. In haar weerspiegeld zag in de mainstream bij de grote tijdschriftenuitgever werk. En uiteindelijk in de wereld. media. Condé Nast, en de tweede met een Die plek in de tijdschrift­enindustrie Welteroth – die uiteindelijk niet Afro-Amerikaanse achtergrond in verwierf ze niet zonder slag of stoot. goed gedijde bij Condé Nast, en in- het hoofdzakelijk witte bolwerk, Tijdens vergaderingen in haar tijd middels alweer twee jaar eigen baas transformeerde ze Teen Vogue als ­beauty-redacteur voor Glamour is – mag dan geen boek hebben wil- van een dertien-in-een-dozijn werd ze vaak verward met de enige len schrijven over de transformatie tienerblaadje tot een geëngageerd, andere vrouw van kleur die er werk- van Vogue, wel schijnt haar verhaal inclusief, politiek gedurfd platform te. ‘Een Haïtiaans-Amerikaanse met een bijzonder scherp licht op de in tijden van #Metoo, #BlackLives- lang, stijl haar’, schrijft Welteroth, ingebakken mores in de industrie Matter en de emancipatie van de zelf bedeeld met een grote bos van mode en magazines. Dat doet ze LGBTQ+-gemeenschap. Waar tot ver afro-krullen, spottend. Verhitte kwetsbaar, met humor, haarscherpe buiten de landsgrenzen naar werd discussies volgden bij Teen Vogue, observaties en fijnzinnig gedoseerde gekeken. ‘More than Enough’ is als ze weer eens aan de status quo agitatie. Een must-read voor een niet een boek over hoe Vogue morrelde door een mannelijke ieder werkzaam in die sector. ‘woke’ werd, waarschuwt ze ­beauty-redacteur voor te dragen. Linda Nab haar lezers vooraf. Het zijn haar Welteroth was vastberaden haar memoires, waarin ze uit de doeken stem te laten gelden, gedreven Elaine Welteroth: More than Enough, doet hoe ze met vallen en opstaan door de overtuiging dat haar status Penguin, ISBN 9780525561583, als vrouw van kleur haar stem vond, kwam met de verantwoordelijkheid € 23,99. december 2019 de vereniging 73 de maand de vernieuwing de mensen het vak de nvj

beeld Marco Okhuizen

74 Mag dat zomaar? 75 Opinie Thomas Bruning 76 Fotojournalistiek heeft een prijs: Met elkaar gaan we dit winnen 78 Cao’s: de laatste stand van zaken bij UB en Publieke Omroep 81 NVJ Academy en evenementen 82 Wouter van Dijke: ‘Datajournalistiek is kwestie van veel proberen’ 83 Column Yvonne Berkeljon 74 mag dat zomaar? december 2019 Heb je ook een kwestie die je aan onze juristen wil voorleggen? Mail: [email protected] of kijk op nvj.nl/rechtshulp Mag de werkgever mij na twee jaar ziekte in dienst houden?

Ik ben al langer dan twee jaar ziek en heb daarom geen ontslagbescherming meer. Re-integratie bij mijn vergoeding te ontlopen. Een werkgever werkgever is tot mijn spijt is in beginsel verplicht om op verzoek niet mogelijk gebleken. van een langdurig arbeidsongeschikte Mijn loondoorbetaling is werk­nemer, een slapend dienstverband te inmiddels stopgezet en ik beëindigen onder toekenning van een ver­ ontvang van het UWV een goeding ter hoogte van de wettelijke tran­ WIA-uitkering. Nu weet sitievergoeding. Deze verplichting bestaat niet als de werkgever gerechtvaardigde ik, dat ook werknemers belangen heeft om de arbeids­ongeschikte die langdurig ziek zijn werknemer in dienst te houden. Bijvoor­ geweest, bij ontslag recht beeld als er een reëel uitzicht is op re-in­ op een transitievergoeding tegratie voor de werknemer. Het feit dat hebben. Voorwaarde is een werknemer bijna met pensioen gaat, wel dat ze langer dan twee . is overigens geen gerechtvaardigd belang jaar in dienst zijn geweest. NeeDe Hoge Raad heeft op 8 november 2019 voor de werkgever. Ook in die gevallen een duidelijk antwoord gegeven op moet een werkgever de transitievergoeding Mijn werkgever wil deze vragen van de rechtbank Limburg over de betalen. vergoeding – in mijn geval toelaatbaarheid van ‘slapende dienstver­ € 81.000,- bruto – niet banden’. Een ‘slapend dienstverband’ is Is dit oordeel van de Hoge Raad nu een betalen. Daarom houdt hij een dienstverband waarbij een langdurig ramp voor (kleine) werkgevers? Dat valt mij in dienst in plaats van (langer dan twee jaar) arbeidsongeschikte mee. Er is een Wet compensatie transitie­ werknemer thuis zit, geen loon meer krijgt, vergoeding aangenomen. Vanaf 1 april een ontslagprocedure bij maar door de werkgever toch niet wordt 2020 kunnen werkgevers bij het UWV een het UWV te starten. ontslagen. Veel werkgevers met langdurig aanvraag indienen voor de vergoedingen Mag dat zomaar? zieke werknemers probeerden op deze ma­ die zij bij ontslag hebben uitbetaald aan nier betaling van de transitievergoeding te langdurig arbeidsongeschikten. Deze com­ ontlopen. pensatieregeling geldt met terugwerkende kracht voor transitievergoedingen die op of Volgens het hoogste rechtscollege brengt na 1 juli 2015 zijn betaald. de eis van ‘goed werkgeverschap’ met zich mee dat een werkgever een zieke werk­ nemer niet in dienst mag houden, enkel MAARTEN VAN DEN BERG, en alleen om de betaling van de transitie­ NVJ ADVOCATEN EN JURISTEN opinie 75 Thomas Bruning is algemeen secretaris van de NVJ twitter.com/thomasbruning

WERK AAN DE WINKEL

die nu ook de rechter constateert, wordt gecorrigeerd. Britt van Uem en Ruud Rogier hebben de heetste kolen uit het vuur gehaald. Daar­ Een historische uitspraak voor verdienen ze respect en waardering. Maar hun werk moet wel door alle andere noemden we het vonnis collega’s, die nu nog kampen met dit soort van de rechter in de zaak tarieven, worden afgemaakt. Dat kan door Van Uem en Rogier tegen vanaf nu in de regio tenminste de tarieven de Persgroep, inmiddels te vragen, die de rechter als billijk heeft be­ DPG genaamd. Historisch schreven én door gezamenlijk een claim in omdat in deze zaak voor te dienen bij DPG, Mediahuis, NDC of ande­ re uitgevers om dit recht op te eisen. Nog het eerst door de rechter fijner zou het zijn als we voor de toekomst wordt vastgesteld dat er een collectieve afspraak kunnen maken een ongelijke verhouding over redelijke ondergrenzen voor het werk bestaat tussen grote van freelancers. Ook daar is brede steun mediabedrijven en voor nodig, ditmaal van al onze leden. freelance (foto)journalisten. Wij maken hier werk van, in het cao-over­ leg en in gesprekken met de bedrijven. En we zijn er natuurlijk nog lang niet. Uit­ beeld Truus van Gog eindelijk willen we dat er echt redelijke adviestarieven voor freelancers gehanteerd r worden volstrekt eenzijdige gaan worden, 40 euro voor een starter, 60 afspraken gemaakt door de gro­ euro voor een ervaren collega en 80 euro te mediabedrijven, waarbij de voor een specialist/senior. Voor fotografen freelancer slechts kan tekenen komt daar nog zo’n 15 tot 20 euro per uur bij het kruisje, zo stelt de rech­ voor apparatuur en kosten bij. Eter. En de vergoeding voor het werk van Alleen met deze uitspraak zijn we er dus professionele regionale (foto)journalisten nog niet. Freelancers moeten van zich la­ is ernstig onder de maat. De ondergrens ten horen, zoals de foto-collega’s dat begin voor wat billijk is voor een regionale foto of dit jaar ook hebben gedaan. En samen een artikel ligt ruim 50 procent hoger dan wat grens trekken. Wij willen jullie daarbij de Persgroep (DPG) maar ook Mediahuis/ helpen, samen sta je immers sterk en ben HMC, nu regionaal betaalt. Dat de rechter je minder kwetsbaar. Van de collega’s in dit nu vaststelt is een regelrechte revolutie, vaste dienst hopen we op solidariteit op dit want tot op heden gold hier de wet van de punt. We zijn allen professional met liefde vrije markt. voor het vak, ongeacht de contractvorm. Er ontstaat nu dus voor het eerst een Journalistiek heeft een prijs. En die prijs juridisch houvast voor een grote groep heeft voortaan, met dank aan een rechter freelancers om, zelfs met terugwerkende in Amsterdam, een absolute ondergrens. kracht tot 2015, voor al hun geleverde werk een billijke vergoeding te verlangen. Het is NB. De NVJ en NVF gaan freelancers die dus zaak dat alle freelancers die dit lezen vinden dat zij geen billijk tarief ontvangen, gezamenlijk de moed verzamelen om dit vragen zich te melden. Meer informatie is te recht ook op te eisen, zodat de disbalans vinden op NVJ.nl. 76 de nvj december 2019

Met elkaar gaan we dit winnen

De bijeenkomst Of het nu een ontroerende foto is van Dit zijn geen lonen; dit zijn fooien, stelde De Waarde van Jerry Lampen, of foto’s van Martijn van de Goudriaan cynisch vast. Het grote verschil Griendt, of die van de Amerikaanse docu­ tussen een fotograaf in loondienst en een Beeld, 29 november mentairefotograaf Maggie Steber. Elke foto freelancer vindt hij niet verdedigbaar. Met in LantarenVenster in is iconisch, indringend en trefzeker in zijn de huidige tarieven is geen duurzaam busi­ Rotterdam, geeft de soort. Met het licht als van een Hollandse nessmodel mogelijk. Toch is er ook hoop, fotojournalist hoop. Hier meester; of met een emotionele waarde die aldus Goudriaan: kwam niet alleen het zich vastzet in het geheugen. De titel De • De eerste cao met minimumtarief voor mooiste naar boven van Waarde van Beeld, zo werd wel duidelijk, zzp’ers (architecten) is een feit; is voor meerdere uitleg vatbaar: de emotio­ • Concept-leidraad tariefafspraken­ zzp’ers wat dit vak te bieden nele waarde van beeld; de maatschappelij­ van ACM; te bieden heeft. Maar ke waarde van beeld; en de economische • Collectieve afspraken zijn nu mogelijk ook het besef dat de waarde van beeld. als zzp’ers: zij-aan-zij werken met werk­ fotojournalist er niet nemers; klein in omzet en marktaandeel alleen voor staat. Tijdens De grafiek die econometrist René zijn; wanneer de voordelen groter zijn ­Goudriaan over uurtarieven toonde, liet dan de nadelen; of als de tariefafspraak de middag werden de niets aan duidelijkheid te wensen over. op het voorgenomen bestaansminimum actieplannen voor het Het gemiddelde tarief van een loodgieter ligt. vervolg van de campagne ligt op 60 euro, dat van een schoonmaker Fotojournalistiek heeft op 25 euro, een minimumloner op 16, een WAAROM NU EEN CAMPAGNE een Prijs ontvouwd. startende fotojournalist volgens de cao op FOTOJOURNALISTIEK HEEFT EEN 29. In de praktijk krijgen freelance fotojour­ PRIJS? Tekst Connie Wiering Beeld Marco Okhuizen nalisten bij landelijke en regionale kranten De situatieschets van Goudriaan maakt nauwelijks de helft. eens en te meer duidelijk waarom een cam­pagne Fotojournalistiek heeft een Prijs zo nodig is. Nu is het momentum, zegt NVF-secretaris Rosa García Lopéz. Tijdens de landelijke actiedag op 25 januari 2019 hebben de fotojournalisten al laten zien wat de kracht is van gezamenlijke vuist. Het probleem is sindsdien zichtbaar. Maar de tarieven zijn nog niet verbeterd en de foto­ journalisten willen vervolgacties. En juist nu heeft het zin om door te pakken, aldus García Lopéz. Dat heeft te maken met o.a.: • De uitspraak van de rechter tegen DPG Media, die stelt dat: uitgevers een machtspositie hebben en dat billijke ver­ goeding bepaald wordt op basis van cao, exploitatiemogelijkheden en wat andere partijen in de markt betalen; dat een billijk tarief 50% hoger moet zijn dan nu betaald wordt in de regio en op basis van de ruime ervarenheid van de procede­ rende freelancers; de uitspraak gevolgen fotojournalistiek 77

heeft voor zelfstandige (foto)journalisten Met de campagne FJHEP wordt gestreefd MEEDOEN IS ONTZETTEND in de regio. naar erkenning van het vak en professio­ BELANGRIJK • De cao-afspraak Uitgeverijbedrijven: nele tarieven. Conform de cao Uitgeverij­ Om de campagne Fotojournalistiek heeft vier grote mediaorganisaties zijn bereid bedrijf zijn dit redelijke minimum­tarieven: een Prijs tot een succes te maken is de te gaan praten met NVJ over tarieven en • 60 euro per uur voor een startende foto­ gezamenlijke kracht van fotojournalisten voorwaarden en indexatie freelancers; journalist cruciaal. De fotojournalisten bepalen geza­ resultaten bedrijfsgesprekken komen op­ • 80 euro per uur voor een ervaren fotojour­ menlijk de koers van de campagne. Negen nieuw op cao-tafel; De inzet is: zelfstan­ nalist fotojournalisten waren in de afgelopen dige (foto)journalisten moeten voortaan • 100 euro per uur voor een zeer ervaren maanden nauw betrokken bij de totstand­ minstens 150% krijgen van het brutoloon fotojournalist koming van de plannen: Ilvy Njiokiktjien, dat een werknemer krijgt voor hetzelfde Freek van den Bergh, David van Dam, Je­ soort werk. roen Jumelet, Sanne Donders, Ruud Rogier, Evert-Jan Daniels, Serge Ligtenberg en Jan Everhard. Everhard: ‘Denk niet, wij zijn klein en zij zijn groot. Met elkaar gaan wij deze campagne voeren en gaan we deze actie winnen.’

DOE MEE! DAT KAN OP TWEE MANIEREN 1. Vind jij dat we door moeten gaan met de campagne voor betere tarieven? Laat het ons weten en spreek je steun uit. 2. Of word actief voor Fotojournalistiek heeft een prijs en praat en beslis mee over de campagne. Je kunt je aanmelden op NVJ.nl/ fotojournalistiek-heeft-prijs Volg ons op Twitter: @NVFBeeld #FJHEP 78 cao Uitgeverijbedrijf WAAROM HET CAO-TUSSENRESULTAAT EEN TUSSENRESULTAAT HEET

De NVJ en andere vakorganisaties en Een overtuigende VRAGEN? meerder­heid van de werkgevers bereikten op 18 november een zogeheten tussenresultaat van de cao UB Stel ze aan een van de onder­hande­laars: leden­ (bijna 87%) (dagbladen, tijdschriften, lokale media Ellen Bonke, [email protected] (dagbladen, heeft voor het tussen­ en online) die de NVJ kritisch neutraal lokale media), Wais Shirbaz, Shirbaz@ resultaat van de voorlegde aan de leden. Hierin is een korte nvj.nl (tijdschriften, online) of Jochem ­cao-onderhandelingen looptijd afgesproken en een loonsverho­ Dijckmeester, [email protected] Uitgeverijbedrijf ge­ ging van 3% per 1 november 2019. Dat er stemd. Toch is ook een is gekozen voor een tussenresultaat komt omdat een aantal onderwerpen waarop de je niet tegen een moderne cao zijn. Deze deel kritisch. Daarom NVJ heeft ingezet verdere uitwerking nodig keer konden de werkgevers de freelance­ is het belangrijk snel te hebben, terwijl de huidige cao al op 31 mei afspraken nog voor zich uit schuiven, maar beginnen met de ver­ 2019 eindigde. met de recente uitspraak van de rechter en volggesprekken begin We zijn best van ver gekomen, aldus Rob de freelanceregeling in de architecten-cao volgend jaar. Rob Cox, lid Cox. ‘Het openingsbod van de werkgevers is de toon gezet.’ was met 1% wel heel mager.’ De 3% klinkt van de onderhandelings­ veel, zegt hij, maar vergeet niet dat de Volgende onderhandelingen begin delegatie NVJ, zegt over inflatie op dit moment op 2,6% per jaar ligt. 2020 het tussenresultaat: ‘Als je die 3% verspreidt over 14 maan­ Begin volgend jaar wordt alweer begonnen ­‘Eigenlijk was er maar den, houd je 2,5% over. We zitten dus net met de volgende cao-onderhandelingen, één heel groot struikel­ onder de inflatie. Dat irriteert, maar het is zodat de nog niet uitgewerkte onderwer­ blok: een eerlijke rege­ beter dan geen akkoord en voorlopig geen pen alsnog aan bod komen. Ook is de verhoging.’ toezegging van individuele bedrijven ling voor freelancers.’ belangrijk om in gesprek te gaan over de Beeld Ingrid de Groot Goed werkgeverschap en goed tarieven en/of indexering van tarieven van opdrachtgeverschap freelancers. De uitkomst daarvan is op dit ‘Eigenlijk was er maar één heel groot moment speculeren. De NVJ gaat ervan struikelblok: een eerlijke regeling voor uit dat nu de leden hebben ingestemd, freelancers.’ Dat de cao voor mensen in zij spoedig door individuele bedrijven loondienst is, en dat freelancers het zelf worden uitgenodigd om gesprekken over maar moeten regelen, is een stelling die de arbeidsvoorwaarden voor freelancers 25 jaar geleden nog realistisch was. Maar aan te gaan. Rob Cox de arbeidsmarkt is enorm veranderd. Het aantal vaste contracten daalt al jaren. In DE BEHAALDE RESULTATEN feite hollen de werkgevers daarmee het IN HET KORT draagvlak voor de cao zelf van binnen uit. • Korte looptijd tot 31 juli 2020 ‘Dat mag niet de bedoeling zijn.’ Als indivi­ • Loonsverhoging 3% vanaf 1 november du onderhandelen over freelancetarieven 2019 is bijna niet mogelijk omdat de tarieven • Gelijke beloning voor gelijk werk: een van bovenaf worden vastgelegd. ‘Er is aantal grote mediabedrijven nodigt geen werkgever die kan ontkennen dat de de NVJ uit om in gesprek te gaan over arbeidsmarkt blijvend veranderd is. Die tarieven freelancers verandering schreeuwt om een moderne • Paritaire studiecommissie ‘gelijke be- cao. Een overleg om afspraken te maken handeling in de sector Uitgeverijbedrijf’ over goed WERKgeverschap en goed • Generatiepact wordt verlengd tot en OPDRACHTgeverschap. Wanneer je voor­ met 31 december 2022 stander bent van een eerlijk speelveld, kun cao Publieke Omroep 79 ULTIEME POGING OM TOT EEN AKKOORD TE KOMEN

Wat de programmamakers willen In de afgelopen weken heeft de NVJ via De NVJ doet een ultieme gesprekken en een ledenraadpleging goed geluisterd naar de programma­makers. SAMENVATTING EINDVOORSTEL poging om dit jaar nog Enerzijds hechten zij waarde aan de LOOPTIJD CAO tot een cao-akkoord inflatie­correctie van 2019 en anderzijds 18 maanden (1 januari 2019 - 1 juli 2020) te komen. Maar dan stellen zij expliciet vast dat er nu echt SALARISSEN moeten de afspraken aandacht moet komen voor betere arbeids­ • Een structurele salarisverhoging van op het gebied van loon, voorwaarden en er een halt moet worden 2,6% per 1-7-2019 terugdringen van werkdruk toegeroepen aan de onzekere contracten. • Een structurele salarisverhoging van De NVJ en vakbonden FNV en CNV hebben 2% per 1-1-2020 en tijdelijke contracten woensdag 27 november een aangepast vele malen beter, zegt eindbod bij de werkgevers neergelegd. Dit MAATREGELEN TEGEN ONZEKERE omroepsecretaris Wais eindvoorstel bevat een structurele loons­ CONTRACTVORMEN BINNEN DE Shirbaz. Dat hebben de verhoging van in totaal 4,6% en concrete ­PUBLIEKE OMROEP programmamakers ons stappen in het terugdringen van tijdelijke • Bij structurele werkzaamheden hoort en onzekere contracten. een vast dienstverband! Dus niet meer duidelijk laten weten. dan drie tijdelijke contracten in 36 Beeld Truus van Gog maanden daarna een contract voor Het behoud van koopkracht ‘Om koopkracht te kunnen behouden, moet onbepaalde tijd. een structurele verhoging van 2,6% in • 75% van de omroepmedewerkers moet 2019 worden doorgevoerd; en dan 2% per een vaste aanstelling hebben; er blijft 1 januari 2020’, legt de omroepsecretaris een flexibele ruimte 25% om piek en uit. ‘De verhoging van 2,6% komt precies ziek op te vangen. overeen met het percentage dat de publie­ • Level Playing Field: voor zzp-ers via ke omroepen in hun begroting gecompen­ een Fair Practice Code met minimum- seerd krijgen. Dat geld is dus beschikbaar! tarieven van ten minste 150% van het Een incidentele uitkering compenseert de bruto cao-loon voor vergelijkbaar hoge inflatie niet. Bovendien heeft dit een werk. negatief effect op de opbouw van pensioen • Afspraken met derde partijen, zoals en andere regelingen, zoals de WW. De buitenproducenten: alleen onder schade voor de werknemers is dus groter dezelfde arbeidsvoorwaarden als dan wat de werkgevers doen voorkomen.’ vastgelegd in de cao voor de publieke Volgens Shirbaz praat je op dit moment omroep over een salarisverlies van -2,6% voor • Payroll-medewerkers: per 1 januari 6.000 omroepmedewerkers. ‘Bij RTL, de 2020 recht op dezelfde primaire en Uitgeverijsector en bij de door de overheid secundaire arbeidsvoorwaarden als gesubsidieerde sector stijgen de salarissen collega’s in dezelfde/gelijkwaardige Wais Shibaz in 2019 met gemiddeld 3%. Het is on­ functies in dienst. acceptabel dat in deze tijd van economi­ INTERESSE IN EEN INFORMATIE­ sche vooruitgang de programmamakers bij BIJEENKOMST? de publieke omroep een flink loonverlies Ben je geïnteresseerd in een informatie- moeten lijden.’ ­­­bijeenkomst of in een persoonlijk ge- De werkgevers zijn nu aan zet. Shirbaz: sprek? Stuur dan een e-mail naar Wais ‘Wat ons betreft ligt het eindvoorstel nog Shirbaz, [email protected].­ Dit geldt steeds op tafel. We hopen dat de werk­ voor programmamakers die zowel bij gevers inzien dat ons eindvoorstel de beste de regionale als landelijke publieke eerste stap is naar een toekomstbestendige omroep werken. publieke omroep.’ Tevreden over je NVJ lidmaatschap?

Maak je collega lid en ontvang zelf € 25,- Het lidmaatschap is fiscaal aftrekbaar!

nvj.nl/maakjecollegalid

www.nvj.nl [email protected] 020-3039 700 @nvj

Maakjecollegalid_2019_5december.indd 1 05-12-19 16:02 Academy EVENEMENTEN Ode aan de Persvrijheid Leden van de NVJ, NVF, Nieuwspoort, Auteursbond en 7 januari 2020 | 19.00-22.00 uur | Beeld en Geluid Den Haag, De Coöperatie ontvangen 20-50% korting. Zeestraat 82 Vijf jaar geleden, op 7 januari 2015, vond in Parijs de Geld verdienen met je boekhouding tragische aanslag plaats op de redactie van het satirische 17 december | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam tijdschrift Charlie Hebdo. Samen met o.a. cartoonisten en Leer in een paar minuten per week op een makkelijke journalisten blikken we terug op die gebeurtenis, en de­ manier (veel) geld besparen op je boekhouding. batteren we over de toekomst van de journalistiek in onze samenleving. Hoofdspreker is Joep Bertrams. Georgani­ Adverteer je online identiteit seerd door Roadshow Persvrijheid, NVJ en Beeld en Geluid 18 december | 10.00 – 16.30 uur | Amsterdam Den Haag. Aanmelden kan via: denhaag.beeldengeluid.nl Adverteren op Social Media kan al heel erg veel effect hebben met hele kleine budgetten. Op Facebook kan je Uitreiking Zilveren Camera bijvoorbeeld met een budget van €15 voor een campagne 1 februari 2020 | Theater Gooiland, Hilversum van 3 dagen al een groot aantal mensen bereiken. Uitreiking van de belangrijkste prijzen voor foto­ Tevreden over je journalistiek en documentaire fotografie in Nederland. Filmen met je smartphone Inzenden kan tot en met 2 januari 2019. 19 december | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam Meer informatie: Zilverencamera.nl Leer professionele opnames maken met je smartphone. NVJ lidmaatschap? Brusselreis: Wat te doen met een biljoen? Winter Course Interviewen 5 en 6 februari 2020 | Brussel 7 & 14 januari | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam Op de ViP Brusselreis ga je met een groep jonge jour­ Deze training is gericht op schrijvers en journalisten die nalisten naar Brussel. Het thema dit jaar gaat over de hun interviewvaardigheden willen verdiepen, als het gaat meerjarenbegroting 2021-2027; wie krijgt wat? We gaan Maak je collega lid en ontvang zelf € 25,- om het interviewgesprek én wat betreft het schrijven van langs bij de Europese Commissie, spreken met experts en interviews. natuurlijk met journalisten (NOS en NRC) die het nieuws Het lidmaatschap is fiscaal aftrekbaar! over de meerjarenbegroting verslaan. Je krijgt een inkijkje Filmen met je smartphone in de Europese keuken, maar vooral in het Europese huis­ 9 januari | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam houdboekje. De kosten voor de Brusselreis zijn 30 euro, Leer professionele opnames maken met je smartphone. daarvoor krijg je o.a. overnachting, retourreis Brussel, correspondentendiner plus een vol programma. Onderzoeksjournalistiek Meer informatie op NVJ.nl/agenda 15 & 28 januari | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam De introductiecursus onderzoeksjournalistiek maakt je Mag Inspiration Day wegwijs in de beginselen van het vak, zowel in praktisch 6 maart 2020 | 8.30 uur | B.Amsterdam, Johan Huizinga­ als theoretisch opzicht. laan 763A Amsterdam De tweede editie van Mag Inspiration Day. Schrijven voor het web masterclass Meer informatie: maginspirationday.com nvj.nl/maakjecollegalid 21 januari | 10:00 - 17:00 uur | Amsterdam De masterclass is geschikt voor deelnemers die ervaring hebben met schrijven voor het web, maar die hun vaardig­ heden willen bijspijkeren. COLOFON Aan dit katern werkten mee Maarten van den Berg, Yvonne Leer je werk presenteren Berkeljon, Remco Gielen, Truus 23 januari | 10.00 – 17.00 uur | Amsterdam van Gog, Ingrid de Groot, Marco Leer hoe je jezelf en je werk op een natuurlijke manier Okhuizen kunt presenteren. (Eind)redactie Connie Wiering Vormgeving Anneke de Bruin Dit katern valt Hoe werf je opdrachten? onder redactionele Contact 30 januari | 13.30 – 17.00 uur | Amsterdam verantwoordelijkheid 020 303 97 00 – [email protected] Alles over koude acquisitie. Bouw een netwerk waar je van de NVJ. Het www.nvj.nl – twitter @nvj www.nvj.nl [email protected] doel is om leden en jaren mee voort kunt! Post Postbus 75997 – 1070 AZ niet-leden van de 020-3039 700 @nvj Amsterdam NVJ te informeren, te inspireren en Bezoek Johannes Vermeerstraat 22 www.nvjacademy.nl 020-3039739 [email protected] te verbinden. 1071 DR Amsterdam

Maakjecollegalid_2019_5december.indd 1 05-12-19 16:02 82 aan het woord Wouter van Dijke (24) is de kersverse vicevoorzitter van Jouw persoonlijk Vers in de Pers en werkt sinds 2018 als datajournalist adviseur voor RTL Nieuws.

DATAJOURNALISTIEK IS Thomas Bruning 06 20 49 52 45 KWESTIE VAN VEEL PROBEREN [email protected] algemeen secretaris, Cliché ADAM secretaris internet ‘Er heerst nog altijd het cliché dat journalis­ ‘Een heel tof project dat we onlangs hebben ten niet goed met cijfers kunnen omgaan. gelanceerd bij RTL is de redactierobot Voor een deel klopt dat wel, journalisten ADAM. Dat is een programma waar we een zijn meestal meer talige mensen, en als je dataset in kunnen stoppen waarmee de Wais Shirbaz dan op je opleiding ook nooit iets krijgt met robot vervolgens artikelen gaat schrijven. 06 50 23 55 77 cijfers schrik je als je een keer een tabel We hebben er nu een dataset over verkeers­ [email protected] onder je neus geduwd krijgt. Toch spreek ik veiligheid in gestopt, en daarmee maakt secretaris veel jonge journalisten die geïnteresseerd ADAM per gemeente een eigen artikel. Dat zijn in datajournalistiek. Overigens was is voor ons een hele nieuwe manier van tijdschriften en omroep ik zelf ook heel slecht in wiskunde op de verhalen vertellen met data. In plaats van middelbare school.’ te zeggen: er gebeuren heel veel ongeluk­ Rosa García López ken, kunnen mensen nu een gepersonali­ seerd artikel lezen van hoe die cijfers op 06 14 49 96 19 hen van toepassing zijn.’ [email protected] secretaris Na-apen zelfstandigen,­ NVF ‘Datajournalistiek is een kwestie van veel proberen. Ik begon zelf met een blog waarin ik verhalen van andere sites ging Jochem Dijckmeester nadoen. Gewoon om er handigheid in te 06 21 56 59 73 krijgen. Er was bijvoorbeeld een Ameri­ [email protected] kaanse site die een artikel had gemaakt secretaris over of je van het vliegveld beter met de auto of het openbaar vervoer naar de stad pensioenzaken kon. Dat heb ik toen voor tien Europese vliegvelden uitgezocht. Heel simpel maar je leert er wel veel van. Lekker na-apen.’ Ellen Bonke Vers in de Pers 06 82 31 76 94 ‘Tijdens mijn studie raakte ik als web­ [email protected] redacteur betrokken bij Expresszo, een secretaris dagblad tijdschrift voor LHBT-jongeren. Het was ontzettend leuk om met een groep vrijwil­ ligers samen iets moois te maken. Toen ik naar het buitenland ging om te studeren Milen van Boldrik moest ik daarmee stoppen, dus toen ik 06 41 78 23 04 weer terugkwam en de oproep zag voor [email protected] ViP, meldde ik me meteen aan. Als ViP secretaris ViP en Plus hebben we wel nog terrein te winnen in bekendheid en kunnen we nog meer doen om jonge journalisten duidelijk maken wat ze aan de vakbond hebben.’

beeld Truus van Gog Tekst Misha Melita Noodnummer: 06 51 52 95 62 december 2019 berkeljon 83 Yvonne Berkeljon is advocaat van de NVJ [email protected]

KLAAR VOOR DE START?

‘Alles dat werkelijk groots en inspirerend is, is gecreëerd door een individu dat kon werken in vrijheid’. Deze prachtwaarheid is er een van Einstein kelijk gemaakt. Want hoe zit het nu eigen­ en geldt misschien in lijk? Vanuit de WW kun je mét of zonder startersregeling gaan freelancen. Zonder de natuurkunde, maar startersregeling wordt het aantal freelance-­ voor de freelance- uren (en dat zijn ook de indirecte uren journalist ligt dat toch waarin je niets verdient, maar wel aan je wel wat anders. Want bedrijf werkt) blijvend van je WW-uitkering hoe kun je nu groots en afgetrokken. Als je een volgende maand inspirerend creëren minder uren als freelancer werkt, dan gaat de WW uitkering dus niet omhoog. Mét de voor 13,4 cent per woord startersregeling freelancen betekent dat en 42 euro per foto? beeld Truus van Gog je de eerste 26 weken van werkloosheid 29 procent minder WW-uitkering ontvangt, niet hoeft te solliciteren en de eventuele elukkig vond de rechter dat inkomsten uit je bedrijf zelf mag houden. ook en daarom bepaalde In die periode mag je geen opdrachten hij onlangs dat tenminste voor je voormalig werkgever uitvoeren. Na 21 cent per woord en 65 euro 26 weken moet je laten weten of je doorgaat per foto door DPG (voorheen als zelfstandige. Best een handige regeling DeG Persgroep) moest worden betaald. dus voor de eerste periode, maar wel een Tenminste als je een ervaren schrijvend of met beperkingen. De Centrale Raad van fotograferend journalist bent. Voorlopig Beroep (CRvB) heeft onlangs bepaald dat heeft DPG nog niet toegezegd deze tarieven werklozen die nog gedeeltelijk in loon­ ook te zullen betalen. Harde actie zal wel dienst zijn geen gebruik kunnen maken nodig zijn. van de startersregeling. Want, zo meent de CRvB: als je nog een beetje voor een baas En toch blijft ook met de magere tarieven, werkt, heb je niet de intentie om volledig het freelance-bestaan lonken. Dat geldt als zelfstandige te starten met als doel zo­ zeker als aan het loondienstverband nood­ veel inkomsten te verdienen dat daarmee gedwongen een einde komt. Want is het – en daarmee alleen – uitstroom uit de WW niet leuker te proberen een eigen journa­ wordt gerealiseerd. Alles of niets dus bin­ listieke praktijk op te bouwen dan in de nen de starterSregeling. Het valt dus nog WW te moeten solliciteren naar schaarse niet mee om die grootse en inspirerende banen? Maar DPG mag dan een taaie tegen­ creaties in vrijheid af te leveren. Er staan stander zijn, het UWV is dat ook. Het wordt wetten in de weg en praktische bezwaren, de beginnend freelancer bepaald niet mak­ én UWV en DPG natuurlijk. Stem op de beste nieuwsfoto van november en maak kans op een ingelijste nieuwsfoto naar keuze. Scan en stem! Een initiatief van

Winnaar nieuwsfoto van oktober. Een truck is op de A73 gekanteld na een ongeval. Foto door Roland Heitink.