T.C.

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

KOVADA GÖLÜ MİLLİ PARKI HAVZASI BÖCEK FAUNASI VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ANALİZİ

Baran ASLAN

Danışman: Prof. Dr. İsmail KARACA

DOKTORA TEZİ

BİTKİ KORUMA ANABİLİM DALI

ISPARTA-2010 İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER...... i ÖZET...... iii ABSTRACT...... iv TEŞEKKÜR...... v ŞEKİLLER DİZİNİ...... viii ÇİZELGELER DİZİNİ...... xi 1. GİRİŞ...... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ...... 6 3. MATERYAL VE YÖNTEM...... 12 3.2. Çalışma Alanları...... 12 3.2.1. I. Alan ...... 13 3.2.1.1. Kumul ve kumul gerisi habitatı...... 13 3.2.1.2. Makilik ve ağaçlık habitatı…...... 14 3.2.1.3. Çayırlık-açık alan habitatı ...... 14 3.2.2. II.Alan…...... 15 3.2.2.1. Saplı Meşe-Karaçam karışık ormanı...... 15 3.2.2.2. Orman kıyısı habitatı...... 16 3.2.2.3. Açık alan habitatı…...... 17 3.2.3. III Alan...... 18 3.2.3.1. Meyve fidanlığı habitatı...... 18 3.2.3.2. Maki kıyısı açık alan habitatı...... 19 3.2.3.3. Maki habitatı...... 20 3.1. Örneklerin Toplanması...... 21 3.3. Verilerin Değerlendirilmesi...... 26 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA...... 30 4.1. Kovada Gölü Milli Parkı Havzasının Böcek Faunası...... 30 4.2. Biyolojik Çeşitlilik Hesaplamaları...... 48 4.2.1. Kovada Gölü Milli Parkı havzasının 2007 yılı böcek biyoçeşitliliği değerlendirmesi ...... 48

i 4.2.2. Kovada Gölü Milli Parkı havzasının 2008 yılı böcek biyoçeşitliliği değerlendirmesi...... 57 4.2.3. Kovada Gölü Milli Parkı havzasının 2007 ve 2008 yıllarında elde edilen verilere bağlı olarak böcek biyoçeşitliliklerinin değerlendirmesi………… 67 5. SONUÇ ...... 80 6. KAYNAKLAR...... 84 ÖZGEÇMİŞ...... 93

ii ÖZET

Doktora Tezi

KOVADA GÖLÜ MİLLİ PARKI HAVZASI BÖCEK FAUNASI VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ANALİZİ

Baran ASLAN

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. İsmail KARACA

Çalışmada, Isparta ili sınırları içerisinde yer alan Kovada Gölü Milli Parkı havzası böcek faunasının belirlenmesi amaçlanmıştır. Örneklerin toplanmasında alandan seçilen farklı floristik özellikteki dokuz habitatta çukur tuzak, atrap, süpürme, Japon şemsiyesi ve ışık tuzağı yöntemleri kullanılmıştır. Örneklemeler, 2007-2008 yıllarında haftalık periyotlarda düzenli bir şekilde yürütülmüştür. Sonuç olarak, milli park havzasında 12 takım ve 77 familyaya bağlı 241 böcek türü saptanmıştır. Araştırma alanında 2007 yılında yapılan çalışmalarda 11 takım, 67 familya ve 186 tür, 2008 yılında ise 12 takım, 64 familya ve 201 tür saptanmıştır. Toplanan türlerin 146’sı her iki çalışma yılı için ortak olarak belirlenmiştir.

Japon şemsiyesi ve ışık tuzağı yöntemleri tüm habitatlarda uygulanamadığı için, biyolojik çeşitlilik hesaplamaları bu yöntemlerle toplanan örnekler dâhil edilmeden yapılmıştır. 2007 yılında en çeşitli habitat Shannon-Wiener ve Simpson indekslerine göre Açık Alan Habitatı olarak belirlenmiştir. Habitatların benzerlik durumları incelendiğinde Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları Jaccard ve Yüzde Benzerlik katsayıları ile birbirine en benzer habitatlar olmuştur. 2008 yılında ise, Shannon- Wiener ve Simpson indekslerine göre en çeşitli habitat Orman Kıyısı Habitatı olmuştur. Benzerlik durumu incelendiğinde Meyve Fidanlığı ve Çayırlık Açık Alan habitatları birbirine en benzer habitatlar olarak belirlenmiştir.

İki yıllık veriler doğrultusunda Shannon-Wiener ve Simpson indekslerine göre çeşitlilik bakımında en zengin habitatlar Orman Kıyısı ve Açık Alan Habitatları olarak belirlenmiştir. Jaccard ve Yüzde Benzerlik katsayılarına göre birbirine en benzer habitatlar ise yine Açık Alan ve Orman Kıyısı Habitatları olmuştur.

Anahtar Kelimeler: Kovada Gölü, fauna, biyolojik çeşitllik, Shannon-Wiener, Simpson, Jaccard, yüzde benzerlik

2010, 95 sayfa

iii ABSTRACT

Ph. D. Thesis

INSECT FAUNA OF KOVADA LAKE NATIONAL PARK BASIN AND ANALYSIS OF BIOLOGICAL DIVERSITY

Baran ASLAN

Suleyman Demirel University Graduate School of Applied and Natural Sciences Department of Plant Protection

Supervisor: Prof. Dr. İsmail KARACA

In the present study various collecting methods including pitfall trap, sweeping, drop sheet and light trap were used in nine different habitats selected from Kovada Lake National Park basin, located in Isparta province, in order to determine the fauna of the area. The study was conducted during 2007-2008 by regular weekly samplings. Consequently, a total of 241 insect belonging to 77 families and 12 orders were recorded from the national park basin. 11 orders, 67 families, and 186 species were found in the field surveys of 2007, while these numbers were 12 orders, 64 families and 201 species for the year 2008. Among the species 146 were shared between the two study years.

Because it was not possible to use the light trap and drop sheet methods in all selected habitats, the species and individuals collected by these two methods were omitted in the calculations of biological diversity. According to Shannon-Wiener and Simpson indices of diversity, the Open Area Habitat was the most diverse one in 2007. Analyses using Jaccard and Percentage similarity indices revealed a high similarity between the habitats Open Area and Forest Coast. In the latter year, in 2008, the Shannon-Wiener and Simpson index values showed higher diversity for Forest Coast Habitat. As for the similarity comparison, Fruit Plantation and Meadow Area habitats were determined as the most closest ones.

According to two-year data, the most diverse habitats were determined as Forest Coast and Open Area respectively, by using Shannon-Wiener and Simpson indices. Similar to species diversity, Forest Coast and Open Area habitats were found the most closest ones as a result of Jaccard and Percentage similarity analyses.

Key Words: Kovada Lake, fauna, biodiversity, Shannon-Wiener, Simpson, Jaccard, percentage similarity

2010, 95 pages

iv TEŞEKKÜR

Bu tez konusunu vererek bana olan inancını her zaman hissettiren, lisansüstü eğitimim boyunca benden deneyimlerini, bilgilerini esirgemeyen ve özellikle akademik hayatım olmak üzere her türlü alanda örnek almaktan gurur duyduğum değerli hocam Prof. Dr. İsmail KARACA’ya, tez konusu üzerine çalışmaya başladığım ilk günden itibaren çalışmanın planlanması, yürütülmesi ve sonuçların değerlendirmesi aşamalarında bana her türlü desteği veren, tezin son halini almasında emeği ve katkısını benden esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Cengiz KAZAK’a ve tez izleme komitesinde değerli görüşlerini ve desteğini aldığım sayın hocam Prof. Dr. Bülent YAŞAR’a sonsuz teşekkür ederim.

Çalışmalarım esnasında topladığım örneklerin teşhislerinde yardımlarını gördüğüm hocalarım; Prof. Dr. Esat PEHLİVAN (Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, İzmir - Coleoptera takımı, Geotrophidae, Lucanidae ve Cetoniidae familyaları), Doç. Dr. Göksel TOZLU (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum - Buprestidae familyası), Doç. Dr. Ali GÖK (Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Isparta - Chrysomelidae familyası), Yrd. Doç. Dr. Levent GÜLTEKİN (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum - Curculionidae familyası), Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZDİKMEN (Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Ankara - Cerambycidae familyası), Dr. Memiş KESDEK (Köyceğiz Tarım İlçe Müdürlüğü, Köyceğiz/Muğla - Carabidae familyası), Dr. Üzeyir ÇAĞLAR (Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Ankara - Meloidae ve Elateridae familyaları), Derya CANPOLAT (Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Ankara - Tenebrionidae familyası), Giorgi CHALADZE (Department of Entomology, Institute of Zoology, Ilia Chavchavadze State Univesrsity, Tiflis, Gürcistan - Scarabeidae familyası), Prof. Dr. A. Faruk ÖZGÜR (Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Adana - Diptera takımı, Syriphidae familyası), Prof. Dr. Rüstem HAYAT (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum - Tabanidae familyası), Doç. Dr. Kenan KARA (Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü,

v Tokat - Tachinidae familyası), Yrd. Doç. Dr. Hasan KOÇ (Muğla Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Muğla - Tipulidae familyası), Yrd. Doç. Dr. Meral FENT (Trakya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Edirne - Hemiptera takımı), Prof. Dr. Hüseyin BAŞPINAR (Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Aydın - Homoptera takımı, Cicadellidae familyası), Prof. Dr. Şaban GÜÇLÜ (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum - takımı, Brachonidae familyası), Prof. Dr. Erol YILDIRIM (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum - Vespidae familyası), Doç. Dr. George JAPOSHVILI (Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Isparta - Formicidae familyası), Dr. Toshko LJUBOMIROV (The Pedagocical Faculty of Plovdiv University, Plovdiv, Bulgaristan - familyası), Doç Dr. Mustafa AVCI (Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Isparta - Lepidoptera takımı), Yrd. Doç. Dr. Savaş CANBULAT (Balıkesir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Balıkesir - ve Raphidioptera takımları), Prof. Dr. Ali DEMİRSOY (Hacettepe Üniversitesi, Fen- Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Ankara - Odonata takımı) ve Prof. Dr. Battal ÇIPLAK’a (Akdeniz Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Antalya - takımı) teşhisleri için teşekkürü bir borç bilirim.

Tez çalışmasını maddi olarak destekleyen S.D.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi Başkanlığına (1421-D-07) ve tüm çalışanlarına, ayrıca arazi çalışmalarımda ihtiyaç duyduğum araç gereksiniminde bana desteğini esirgemeyen S.D.Ü. Ziraat Fakültesi Sekreteri sayın Sadi DURMAZ’a ve arazi çıkışlarında şoförlükten daha çok bana abilik ve yol arkadaşlığı yapan sayın Uğur ALTAY’a çok teşekkür ederim.

Çalışma alanı olan Kovada Gölü Milli Parkında çalışma izni almamda gösterdiği ilgi ve destek için İl Çevre ve Orman Müdürü Sayın Tayfun BÜYÜKKÜPÇÜ ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü Sayın Sema ÜLKER’e teşekkür ederim.

vi Arazi çalışmalarımın ikinci yılında benimle tüm arazilere gelen babam Mahmut ASLAN ve manevi desteği için annem Mürüvet ASLAN’a verdikleri destek ve moral için içtenlikle teşekkür ederim.

Çalışmalarımın her aşamasında bana verdiği destek, bilgi paylaşımı ve harcadığı zaman için, ayrıca Alticinae (Coleoptera: Chrysomelidae) örneklerinin teşhisi ile bu tez çalışmasını tamamlamamda çok büyük emeği olan sevgili eşim ve değerli meslektaşım Dr. Ebru Gül ASLAN’a, varlıklarından güç aldığım oğlum Yiğit ve kızım Yağmur Naz’a sonsuz teşekkür ederim.

Baran ASLAN ISPARTA, 2010

vii ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 3.1. Kovada Gölü Milli Parkında ana çalışma alanları...... 12 Şekil 3.2. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Kumul ve Kumul Gerisi Habitatının genel görünümü...... 13 Şekil 3.3. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Makilik ve Ağaçlık Habitatının genel görünümü...... 14 Şekil 3.4. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Çayırlık-Açık Alan Habitatı genel görünümü...... 15 Şekil 3.5. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Saplı Meşe-Karaçam Karışık Ormanının genel görünümü...... 16 Şekil 3.6. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Orman Kıyısı Habitatının genel görünümü...... 17 Şekil 3.7. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Açık Alan Habitatının genel görünümü...... 18 Şekil 3.8. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Meyve Fidanlığı Habitatının genel görünümü...... 19 Şekil 3.9. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Maki Kıyısı Açık Alan Habitatının genel görünümü...... 20 Şekil 3.10. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Maki Habitatının genel görünümü...... 21 Şekil 4.1. Kovada Gölü Milli Parkında 2007-2008 yıllarında toplanan böcek takımlarının tür sayıları...... 30 Şekil 4.2. Yıllara göre habitatlardan toplanan birey sayıları ...... 46 Şekil 4.3. Yıllara göre habitatlardan toplanan tür sayıları ...... 46 Şekil 4.4. 2007 yılında habitatların Rarefaction analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi…………...... 50 Şekil 4.5. 2007 yılında habitatların abundance plot k-dominance analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi...... 50 Şekil 4.6. Habitatların 2007 yılı için Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı...... 51

viii Şekil 4.7. Habitatların 2007 yılı için Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı...... 52 Şekil 4.8. Habitatların 2007 yılı Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı ...... 53 Şekil 4.9. Habitatların 2007 yılı Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı...... 54 Şekil 4.10. Habitatların 2007 yılı Süpürme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı...... 55 Şekil 4.11. Habitatların 2007 yılı Süpürme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı…………...... 55 Şekil 4.12. Habitatların 2007 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı………………………. 56 Şekil 4.13. Habitatların 2007 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı...... 57 Şekil 4.14. 2008 yılında habitatların Rarefaction analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi...... 59 Şekil 4.15. 2008 yılında habitatların abundance plot k- dominance analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi...... 60 Şekil 4.16. Habitatların 2008 yılı için Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı...... 60 Şekil 4.17. Habitatların 2008 yılı için Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı...... 61 Şekil 4.18. Habitatların 2008 yılı Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı………………...... 62 Şekil 4.19. Habitatların 2008 yılı Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı………………...... 63 Şekil 4.20. Habitatların 2008 yılı Süpürme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı…………………...... 64 Şekil 4.21. Habitatların 2008 yılı Süpürme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı…………………...... 64 Şekil 4.22. Habitatların 2008 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı………...... 66

ix Şekil 4.23. Habitatların 2008 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı göre benzerlik diyagramı...... 66 Şekil 4.24. 2007-2008 yıllarında habitatların Rarefaction analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi...... 69 Şekil 4.25. 2007-2008 yıllarında habitatların abundance plot k- dominance analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi………...... 69 Şekil 4.26. Habitatların 2007-2008 yılları için Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı………………………………………………….. 70 Şekil 4.27. Habitatların 2007-2008 yılları için Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı...... 71 Şekil 4.28. Habitatların 2007-2008 yıllarında Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı………….. 72 Şekil 4.29. Habitatların 2007-2008 yıllarında Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı ……...... 73 Şekil 4.30. Habitatların 2007-2008 yıllarında Süpürme örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı...... 74 Şekil 4.31. Habitatların 2007-2008 yıllarında Süpürme örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı…………….. 75 Şekil 4.32. Habitatların 2007-2008 yıllarında Atrap örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı...... 76 Şekil 4.33. Habitatların 2007-2008 yıllarında Atrap örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı...... 77

x ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge 3.1 Çalışmada kullanılan örnekleme yöntemleri...... 25 Çizelge 4.1. Kovada Gölü Milli Parkı havzasında 2007-2008 yıllarında toplanan böcek türleri, toplandıkları yıllar ve habitatlar ...... 31 Çizelge 4.2. Uygulanan örnekleme yöntemleri ve yıllara göre tür ve birey sayılarının dağılımı...... 47 Çizelge 4.3. 2007 yılında habitatlardan toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri………………………………………………….. 48 Çizelge 4.4. 2007 yılında toplanan türlerin farklı indeksler kullanılarak hesaplanan çeşitlilik değerleri…………………………………… 49 Çizelge 4.5. 2007 yılında habitatlardan Çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri….. 52 Çizelge 4.6. 2007 yılında habitatlardan Süpürme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri……………….. 54 Çizelge 4.7. 2007 yılında habitatlardan Atrap örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri………..……… 56 Çizelge 4.8. 2008 yılında habitatlardan toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri………………………………………………. 58 Çizelge 4.9. 2008 yılında toplanan türlerin farklı indeksler kullanılarak hesaplanan çeşitlilik değerleri…………………………………… 59 Çizelge 4.10. 2008 yılında habitatlardan Çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri….. 62 Çizelge 4.11. 2008 yılında habitatlardan Süpürme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri……………….. 63 Çizelge 4.12. 2008 yılında habitatlardan Atrap örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri……...... 65 Çizelge 4.13. 2007- 2008 yıllarında habitatlardan toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri...... 68 Çizelge 4.14. 2007- 2008 yıllarında toplanan türlerin farklı indeksler kullanılarak hesaplanan çeşitlilik değerleri……………….……... 68

xi Çizelge 4.15. 2007-2008 yıllarında habitatlardan Çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri…………………………………………………………. 71 Çizelge 4.16. 2007-2008 yıllarında habitatlardan Süpürme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri….. 73 Çizelge 4.17. 2007-2008 yıllarında habitatlardan Atrap örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri….. 76

xii 1. GİRİŞ

Dünyada çeşitlilik bakımından en büyük grubu böcekler oluşturmaktadır. Yeryüzünün her bölgesinde yaşayabilen ve çok geniş bir besin zincirine sahip olan grup, doğanın dengesini sağlayan mekanizmanın vazgeçilmez bir unsurudur. Dünya üzerinde yaşayan tanımı yapılmış tür sayısı yaklaşık olarak 1.900.000 kadardır. Yeryüzünde yaşayan toplam tür sayısının ise 10 ile 30 milyon arasında değiştiği düşünülmektedir. Tanımlanan türlerin yaklaşık 1.015.000’ini böcekler oluşturmaktadır (Voshell, 2003; Chapman, 2009). Böcekler, karasal ve sucul ekosistemlerin çeşitliliğinde baskın grubu temsil etmektedirler (Wilson, 1999; Schowalter, 2000). Böceklerdeki çeşitlilik ise iklim, enlem ve boylamlar ve habitat gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir. Kanada‘da 67.000 böcek türünün sadece 34.000’i, Kuzey Amerika’da 181.000 türün 100.000’i, İngiltere’de ise 26.000 böcek türünün 24.000’i bilinmektedir. Buna rağmen bütün dünya ve tropik bölgeler göz önünde bulundurulduğunda toplam faunanın sadece % 10’luk kısmın tanımlandığı ortaya çıkmaktadır (Danks, 1996).

Wilson (1999) “Dünya üzerindeki yaşamı, Ay ve Marstaki yaşamdan daha az tanıyoruz çünkü bu çalışmalar için daha az para ve zaman ayrılıyor” demiştir. Böcek çeşitliliği üzerine yapılan büyük projeler, yatırımlar ve harcanan zamanın büyük bir çoğunluğunu tropik ülkeler oluşturmaktadır (Speight et al., 1999). Özellikle tropikal bölgelerde tür çeşitliliği sıcaklık ve nem gibi iklimsel faktörlere bağlı olarak artmaktadır (Kocataş, 2004). Erwin (1982), tropik bir bölge olan Panama’da yaptığı kısa çalışma sonucunda tropik bölgelerde böcek türleri sayısının oldukça yüksek olduğunu, bu çalışmadan yola çıkarak yaptığı hesaplamalarda ise dünya üzerinde 30 milyon böcek türünün olması gerektiğini bildirmiştir.

Biyolojik çeşitliliğin korunması amacı ile 1992 yılında uluslararası Rio sözleşmesi imzalanmış ve ülkemizde bu sözleşmeye paraf atmıştır. Bu ve bunun gibi girişimler ilerisi için umut vermekle birlikte ülkemizin bulunduğu coğrafik konum göz önüne alındığında daha kapsamlı ve geniş alanlara yayılmış koruma çalışmalarına ihtiyaç olduğu açıktır. Pimm and Raven (2000), 2050 yılında her bir milyon türden 100.000’

1 inin neslinin habitat kayıplarından dolayı tükeneceğini bildirmişlerdir. Bu hesaplamalar böcekler için de aynıdır. Eğer bütün canlılar içinde böcekler % 72’lik kısmı oluşturuyorsa önümüzdeki 50 yıl içinde 72.000 böcek türünün yok olacağı tahmin edilmektedir (Dunn, 2005). Dünya nüfusunun artışına karşılık türlerin yok olma hızının da arttığını bilenen bir gerçektir (Barbault, 2001; Ehrlich and Kremen, 2001).

Biyolojik zenginlik ya da biyolojik çeşitlilik kavramları standart bir tanıma sahip olmayıp, değişik yazarlara göre farklı şekillerde ifade edilmektedir. Magurran (2004), biyolojik çeşitliliği basitçe “belirli bir alandaki türlerin farklılığı ve bolluğu” olarak tanımlamıştır. Biyolojik çeşitlilik; genetik çeşitlilik, tür çeşitliliği ve ekosistem veya kommunite çeşitliliği olmak üzere üç önemli parçadan oluşmaktadır. (Smith, 1996).

1. Genetik çeşitlilik: Bir türün gen havuzundaki kalıtsal bilginin çeşitliliği ve zenginliği olarak tanımlanabilir. Genetik farklılığa sahip bireylerin bir bölümü çevre koşullarına iyi uyum göstererek diğerlerine göre üstün gelişim gösterebilir, uyum gösteremeyenler daha az üreyerek sayıları gittikçe azalır. İyi uyum sağlayamadıkları ve diğerleriyle rekabet edemedikleri için bölgeden kaybolurlar. 2. Tür çeşitliliği: Belli bir bölgede, alanda ya da tüm dünyadaki türlerin farklılığını ifade eder. Bir bölgedeki türlerin sayısı (yani o bölgenin “tür zenginliği”) bu konuda en sık kullanılan ölçüttür. 3. Ekosistem çeşitliliği: Ekosistem Çeşitliliği ise bir ekolojik birim olarak karşılıklı etkileşim içinde olan organizmalar topluluğu ile fiziksel çevrelerinin oluşturduğu bütünle ilgilidir (Anonim, 2005). Ekosistem; kendisini topluluk düzeyinden ayıran, kendileri cansız olan fakat canlı topluluklarının oluşumunu, yapısını ve karşılıklı etkileşimlerini etkileyen yangın, iklim ve besin döngüsü gibi faktörleri de içerir (Anonymous, 2005).

İnsanların başta gıda olmak üzere temel ihtiyaçlarını karşılamasında vazgeçilmez bir yeri olan canlı kaynakların temeli biyolojik çeşitliliktir. Biyolojik çeşitliliğin öneminden bahsetmek için ilk olarak ekosistemin fonksiyonundan başlamak

2 gerekmektedir. Ekosistemin çeşitliliği ve stabilitesi en önemli kavramlardan biridir. Ekosistemlerin sahip olduğu bütünlük, çeşitlilik, iklim, yağış rejimi ve tür sosyolojisi gibi bazı faktörler doğal dengelerin devamında önemli işlevler görür.

Ekolojik çalışmalarda genellikle çalışılan bölgedeki mevcut türlerin sayıları ve nispi yoğunlukları göz önüne alınır (Desrochers and Anand, 2004). Tür çeşitliliği 5 farklı parametreye bağlıdır; 1. Tür zenginliği (belirli alanlar içerisinde mevcut olan türlerin toplam sayısı), 2. Populasyon içindeki tür sayılarının çeşitliliği (mevcut organizmaların farklı tür kommunitelerine ayrılmalarının derecesi), 3. Türlerin farklılıkları (populasyondaki türlerin arasından fenotipik farklılıkların ayrılması), 4. Türlerin az rastlanılır olması (alandaki ayrılmış olan organizmaların az rastlanılır olması) 5. Genetik değişkenlikler (populasyon içindeki türlerin genlerinden kaynaklanan varyasyonlar) (Beckstrand and Costaschuk, 2002).

Biyolojik çeşitlilik incelemelerinde kommunite analizlerinden faydalanılmaktadır (McIntosh, 1967). Kommunite en kısa tarifiyle, belirli bir zamanda belirli bir alanda yaşayan ve karşılıklı ilişkiler içerisinde bulunan populasyonlar topluluğudur (Krebs, 1985). Kommunite çok geniş ve kompleks bir ekolojik ünite olup ancak birçok aşamada incelenebilir. Bununla birlikte kommunite yapısıyla ilgili bazı temel özellikleri oldukça kısa bir zaman dilimi içinde incelemek de olasıdır. Eğer bir kommunitede çok sayıda birbirine eşit veya yakın bollukta türler bulunuyorsa bu kommunitelerin yüksek tür farklılığına sahip olduğu söylenir. Diğer taraftan eğer bir kommunite çok az sayıda türden oluşuyorsa veya sadece birkaç tür bolluk gösteriyorsa tür farklılığı düşük demektir. Çok çeşitli bir kommunitede hem tür sayısı yüksektir, hem de türlerin hepsi yakın sayıda bireyle temsil edilir (Waite, 2000). İki kommunite aynı tür sayısına sahip olsa da, türlerin birey sayılarının dağılışı farklı ise çeşitlilik oranları da farklı olacaktır.

3 Biyoçeşitlilik çalışmaları iki farklı alanın çeşitliliğini karşılaştırmayı amaçlar, yada zamana ve diğer faktörlere bağlı olarak belli bir alandaki değişimi ölçer (Magurran, 2004). Tür farklılığının en basit ölçüsü tür sayısı (S), veya tür zenginliğidir (Poole, 1974; Price, 1997). Tek bir rakam bir kommunitenin yapısı hakkında fazla bilgi vermese de, yorum yapmayı hızlandırmaktadır.

Biyolojik çeşitliliği oluşturan bitki, hayvan ve mikroorganizma çeşitleri ve oluşturdukları topluluklar doğal dengenin korunmasında büyük etkiye sahiptirler. Günümüz koşullarında tüm dünyayı bir bütün olarak korumak olanaksızdır. Bu nedenle en iyi yöntem türleri, toplulukları ve yaşadıkları mekanı koruma şeklinde olur (Kocataş, 2004).

Dünya biyolojik çeşitliliği için son derece önemli bir noktada olan ülkemiz üç kıtanın kesişme noktasındadır. Uluslararası Koruma Örgütü (CI), “çoğu endemik olmak üzere bitki ve hayvanlar açısından önemli derecede tür zenginliğine sahip, aynı zamanda risk altındaki rezerv alanlar” tanımı altında tüm dünya genelinde 34 sıcak nokta (biodiversity hotspots) saptamıştır (Myers, 2001). Ülkemizin batı ve güney kıyı şeritleri, belirlenen bu sıcak noktalardan biri olan Akdeniz havzasına dahildir. (Myers et al., 2000). Çalışma alanı olarak seçilen ve Isparta ili sınırları içinde yer alan zengin fauna ve floraya sahip Kovada Gölü de ülkemizin önemli koruma alanlarından biridir. Kovada Gölü, “Hassas Yöreler ve Parklar” ile ilgili 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun II. maddesinde tanımlanan yine bu kanunun III. maddesi uyarınca 03.11.1970 tarihinde Milli Park olarak belirlenmiştir (Anonim, 2004a). Milli Park kavramı, bilimsel ve estetik bakımdan, milli ve milletlerarası ender bulunan tabii ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat parçalarını ifade etmektedir.

Isparta’nın Eğirdir ilçesinde bulunan ve 6.534 ha alana yayılmış olan Kovada Gölü Milli Parkı, 1992 yılında da birinci derece doğal sit alanı olarak tanımlanmıştır. Kovada Gölü karstik göllerden olup 790 ha büyüklüğünde bir alanı kapsamaktadır. Kovada Gölü Milli Parkı zengin bir bitki örtüsüne sahip olup, alanda 75 familyaya

4 ait 259 cins ve 361 tür bitki bulunmaktadır. Ayrıca Milli Park sınırları içerisinde 28 endemik bitki türü saptanmıştır (Bayram, 2007).

Düzensiz ve yasadışı avlanmalar, milli parkın çok zengin olabilecek yaban hayatını çok çeşitli yönlerden olumsuz olarak etkilemiştir. Alanda 153 adet su kuşu türü saptanmış olup kuşlardan yaban ördeği, kaz, angut, keklik ve çulluk mevsimlere göre milli parkta rastlanan belli başlı kuş türleridir (Anonim, 2003). Ayrıca Kovada Gölü içme suyu, sulama, su ürünleri, balıkçılık, hidroelektrik ve rekreasyon alanları gibi özellikleri sayesinde uluslararası öneme sahip sulak alanlar arasında gösterilmektedir (Anonim, 2004b).

Son yıllarda biyolojik çeşitlilik çalışmalarının önemi iyice anlaşılmış olup çalışmalar giderek artmaktadır. Böceklerin biyoçeşitliliği ve biyolojik gösterge olarak kullanımı üzerine birçok çalışma bulunmaktadır. Biyolojik çeşitlilik çalışmaları dünyada çok yaygın olmasına karşın ülkemizde bu konu ile ilgili çalışmalar oldukça sınırlıdır (Karaca vd., 1993; Mercan vd., 2004; Aydın, 2006; Aslan, 2007). Kovada Gölü’nde önceki yıllarda birçok konuda araştırma yapılmış olmasına rağmen (Kazancı vd., 1999; Gündoğdu, 2002; Yücedağ ve Carus, 2005; Arslan ve Şahin, 2006), böceklerin biyolojik çeşitliliği üzerine çalışma bulunmamaktadır. Dolayısıyla alanda böyle bir çalışmanın eksikliği ve gerekliliği göz önünde bulundurularak tez konusu seçilmiş ve çalışmada;

• Farklı örnekleme yöntemleri kullanarak Kovada Gölü Milli Parkı havzasının böcek faunasının belirlenmesi,

• Seçilmiş farklı özelliklerdeki habitatların ve ekosistemlerin tür çeşitliliği, benzerliği ve diğer parametrelerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi,

• Benzerlik ve farklılıkların muhtemel nedenleri ile birlikte yorumlanması,

• Alandaki baskın ve nadir türlerin belirlenmesi amaçlanmıştır.

5 2. KAYNAK ÖZETLERİ

Biyolojik çeşitlilik, çok eski bir kavram olmamasına rağmen, birçok yazar tarafından çeşitli kitaplar kaleme alınmıştır. Sözü edilen kitaplar, özellikle biyolojik çeşitliliğin tanımı, kapsamı ve biyolojik çeşitliliği oluşturan gruplar (Wilson and Peter, 1988; Abe et al., 1997; Reaka-Kudla et al., 1997; Krishnamurthy, 2003; Patent and Munoz, 2003; Gaston and Spicer, 2004; Zeigler, 2007), koruma çalışmaları (Anonymous, 1992; Anonymous, 2003; Bayon et al., 2008), değerini anlamak (Barthlott and Winiger, 2001; Groombridge and Jenkins, 2002; Lévêque et al., 2003; Hill et al., 2006) ve hesaplama yöntemleri (Hawksworth, 1996; Magurran 1998; 2004; Gaines et al., 1999) gibi ana başlıklar altında toplanmıştır.

Biyolojik çeşitlilik kavramı bütün canlı grupları içine alması sebebi ile çok kapsamlı ve geniş bir konudur. Bu canlı gruplar içerisinde en çeşitli ve baskın grubu oluşturan böceklerin biyolojik çeşitliliği üzerine çok farklı araştırmacılar tarafından yapılmış çalışmalar bulunmaktadır;

Karaca vd. (1993), Çukurova Üniversitesi (Adana) kampüs alanından şeçtikleri agro-ekosistem ve iki doğal habitatda (otsu bitki habitatı ve çalı habitatı) yürüttükleri çeşitlilik ve benzerlik karşılaştırmasında, atrap ve çukur tuzak örnekleme yöntemlerini kullanmışlardır. Çalışma sonucunda buğday habitatından 6 takım ve 21 familya, otsu bitkiler habitatından 7 takım ve 33 familya ve çalı habitatından ise 7 takım ve 37 familyadan örnekler elde etmişlerdir. Habitatların birbirleri ile benzerlik değerlendirmesinde buğday habitatının diğer habitatlara oranla daha az benzer olduğunu, doğal iki habitatın ise birbirine daha benzer olduğunu belirlemişlerdir.

Kitching vd. (1993), Avustralya’nın yağmur ormanlarında gerçekleştirdikleri çalışmada, tropik, subtropik ve soğuk iklim bölgeleri olmak üzere üç farklı bölgede Arthtropoda türlerinin biyolojik çeşitliliğini araştırmışlardır. Çalışmada pyrethrum kullanarak ağaçlarda bulunan tüm arthropodları öldürmek suretiyle örnekleme yapan araştırmacılar örnekleri takımlara ayırarak analizler yapmışlardır. Çalışmada toplanan 32 takımın 22’sini böcekler oluşturmuştur. Subtropik iklime sahip

6 ormandan örneklenen türlerin diğer bölgelere oranla farklı olduğunu bildiren araştırmacılar ayrıca orman florasının da çeşitliliği etkilediğini ortaya koymuşlardır.

Chikatunov vd. (1997), İsrail’de yürüttükleri çalışmada Tenebironidae (Coleoptera) familyası bireylerinin biyolojik çeşitliliğini incelemişlerdir. Çalışmayı iki ayrı bölgede (Güney yamaçlar ve kuzey yamaçlar) yürüten araştırmacılar 34 cinse bağlı 42 tür örneklemişlerdir. Çalışma sonucunda sıcak ve kuru bir iklime sahip olan kuzey yamacında Tenebrionidae bireylerinde heterojen bir dağılım olduğunu belirlemişlerdir.

Tigar ve Osborne (1999), Abu Dhabi çölünde yürüttükleri çalışmada iki yıl süresince ışık tuzağı kullanarak örnekleme yapmış, çölde beş farklı noktada yapılan çalışmalarda 90.000 örnek toplamış, örneklerin soğuk kış ve aşırı sıcak yaz döneminde oldukça az yakalandığını bildirmişlerdir. Toplanan örneklerin % 46’sının (kuru ağırlık) Lepidoptera ve Coleoptera takımlarına ait olduğunu saptayan araştırmacılar, çalışılan alanlar arasında oldukça farklılıklar gözlendiğini tespit etmişlerdir. Çalışmada, uçabilen böceklerin çöl biyotopunda önemli olduğu ve biyolojik çeşitlilik çalışmalarında mutlaka göz önünde bulundurulması gerekliliği ortaya konmuştur.

Andersen vd. (2001), Avustralya’nın tropikal savanlarında gerçekleştirdikleri çalışmada, çekirgelerin biyolojik çeşitliliğini ve indikatör türlerini incelemişlerdir. Toplam 46 cinse bağlı 56 tür örnekleyen araştırmacılar, çeşitlilik analizi sonucunda habitat bozulmalarının çekirge türlerinin çeşitliliğini olumsuz etkilediğini saptamışlardır. İndikatör tür analizinde 6 türün, farklı ölçüde bozulmuş habitatlar için önemli indikatör türler olduğunu belirlemişlerdir.

Junent vd. (2001), Monte Çölündeki (Arjantin) böcek biyoçeşitliliğini inceledikleri çalışmalarında farklı takımlara ait 16 familya üzerinde durmuşlardır. Çalışılan 5 ana alandaki karşılaştırmalı çeşitliliği inceleyen araştırmacılar, alanlar içerisinde Kuzey bölgenin diğer alanlara göre en çeşitli bölge olduğunu tespit etmiş ve bölgede hiçbir koruma faaliyetinin olmamasının da bu sonucu etkilediği üzerinde durmuşlardır.

7 Storozhenko vd. (2002), Rusya’nın uzak doğu kesiminde yürütülen çalışmaları bir araya getirdikleri çalışmalarında, bölgede 31 takıma ait 629 familya ve toplam 31.500 türün bulunduğunu hesaplamışlardır. Böcek faunası olarak en zengin bölgenin güneyde bulunan yapraklı ve kozalaklı ağaçların oluşturduğu orman olduğunu tespit etmişlerdir. Çalışılan alanlar içerisinde önemli iki sıcak nokta olduğu üzerinde duran araştırmacılar alanda bulunan türlerden 93’ünün neslinin tükenmekte olduğunu bildirmişler.

Katı vd. (2002), Yunanistan’da Orthoptera takımı bireyleri ile beraber 5 farklı grubun biyolojik çeşitliliğini inceleyen araştırmacılar, 39 tür 216 birey örneklemişlerdir. Çalışma sonucunda, Orthoptera türlerinin bitki türleri ile yakın ilişkili olduğunu ve odunsu bitkilerin biyoindikatör olarak kullanılabileceğini saptamışlardır.

Vessby vd. (2002), İsveç’de 31 farklı yarı doğal çayırlık alanda yürüttükleri çalışmada 6 farklı taksonomik grup üzerinde durmuşlardır. Çalışılan grupların çeşitliliklerinin karşılıklı etkilerini inceleyen araştırmacılar, bitkiler, kuşlar, yaban arıları ve toprak yüzeyinde yaşayan Coleopter türlerinin önemli ölçüde benzer olduğunu saptamışlardır. Elde edilen verilerin tümü değerlendirildiğinde ne çayırlık alandaki bitkilerin çeşitliliğinin ne de alanda yaşayan diğer grupların yarı doğal çayırlık alanlardaki toplam biyolojik çeşitlilik için indikatör olarak kullanılamıyacağı sonucunu ortaya çıkarmışlardır.

Allegro ve Sciaky (2003), İtalya’da farklı yaşlarda bulunan kavak alanlarında yürüttükleri 10 yıllık çalışmada 46 Carabidae (Coleoptera) türü örneklemişlerdir. Çalışmaları sonucunda Shannon-Wiener indeks değerlerinin çok farklılıklar gösterdiğini ve diğer faktörler ile bağlantı kuramadığını belirten araştırmacılar yeni bir ekolojik indeks olan Forest affinity indeks (FAI) ile yaptıkları analizlerde kavak ağaçlarının yaşı ile bağlantılı sonuçlar elde etmişlerdir.

Fabricius vd. (2003), Güney Afrika’da yürüttükleri çalışmada Büyük Balık Nehri Milli Parkı ve kuru çalılık bitkilerin bulunduğu korunmayan bir alanı karşılaştırmışlardır. Araştırmacılar yöntem olarak çukur tuzak yöntemini

8 kullanmışlardır. Çalışma sonucunda korunan alanlarda ve korunmayan çalılık alanın gamma çeşitliliğinde otçul bitkilerin önemli olduğunu bildirmişlerdir. Ayrıca, bölgede yaşayan insanların ticari veya gıda ihtiyacı olarak çalılık alanlarda gösterdikleri faaliyetlerin biyolojik çeşitliliği tehdit ettiğini bildirmişlerdir.

Pena vd. (2003), Fransa’da gerçekleştirdikleri çalışmada yetiştirilen ürünler arasındaki değişikliğin çeşitliliğe etkisini hesaplamayı amaçlamışlardır. Araştırıcılar, 11 farklı tarımsal alanın kenarlarında bulunan çalılıklarda çukur tuzak örnekleme yöntemini kullanmışlardır. Çalışma sonucunda araştırmacılar toplam 73 tür ve 5.021 birey örneklemişlerdir. Özellikle Carabidae familyası bireylerinin çalılıklarda baskın olduğunu bildiren araştırmacılar, bitkilerin odunsu olduğu bölgelerde türlerin daha baskın olduğu üzerinde durmuşlardır. Sonuç olarak yetiştirilen ürünlerdeki değişikliklerin Carabidae familyası bireylerinin populasyonlarına direkt etki ettiğini ve bölgedeki baskınlığını azalttıklarını bildirmişlerdir.

Mercan vd. (2004), Bozdağ (Ödemiş, İzmir)’dan seçtikleri 5 farklı habitatda çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanarak Tenebrionidae (Coleoptera) familyası bireylerinin çeşitliliğini inceleyen araştırmacılar, Nisan- Ekim ayları arasında Tenebrionidae familyasına bağlı 20 tür saptamışlardır. Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi kullanarak yaptıkları hesaplamalarda en çeşitli habitatın Meşe Habitatı, en fakir habitatın ise Dere İçi Habitatı olduğunu belirlemişlerdir.

Schulze vd. (2004), Sulawesi (Endonezya)’de yürüttükleri çalışmada böceklerin yanında bitkiler ve kuşları da bir arada ele alarak biyolojik çeşitliliği incelemişlerdir. Çalışmayı yaşlı ormanın kıyısında yeniden ağaçlandırılan orman, zirai orman alanı ve tek yıllık bitkilerin olduğu alan olmak üzere 3 habitatda yürütmüşlerdir. Böcek grubu içerisinde kelebekler ve gübre böcekleri üzerinde duran araştırmacılar, yöntem olarak atrap ve çukur tuzak yöntemi kullanmışlardır. Çalışılan gruplar arasında sadece meyve ile beslenen kuşlar ile kelebekler arasında çok az bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

9 Wermer ve Buszko (2005), tür-alan ve endemik tür-alan ilişkisi ışığında biyolojik çeşitliliği ele aldıkları çalışmada, kelebekleri kullanmışlardır. Çalışmalarını Akdeniz ülkeleri ve Türkiye’nin Akdeniz sahilinde yoğunlaştıran araştırmacılar, çalışma bölgesinde örneklenen türler ile endemik türlerin toplandıkları alanlar arasındaki ilişkileri değerlendirmişlerdir.

Mazia vd. (2006), çukur tuzak yöntemi kullanarak çalılık, çalılık kıyısı ve çalı olmayan çıplak toprak habitatlarındaki böcek çeşitliliğini incelemişlerdir. Çalışmada Tenebrionidae ve Carabidae familyalarına ait 7 tür ve 1.145 birey örneklemişlerdir. Çalışma sonucunde elde edilen veriler değerlendirildiğinde çalı habitatının çeşitliliği çıplak toprak yüzeyine göre oldukça yüksek çıkmıştır. Bu çeşitlilik farkının çalı habitatındaki sıcaklığın, çıplak toprağa oranla daha yüksek olmasından kaynaklandığını, ikinci çalışma periyodunda da artan sıcaklığa ters orantılı olarak Tenebrionidae familyası bireylerinin akvititelerinde azalma olduğunu tespit etmişlerdir. Carabidae familyası bireylerinin ise sıcaklık artışına karşı herhangi bir değişim göstermediğini bildirmişlerdir.

Aslan (2007), Alticinae altfamilyasının biyolojik çeşitliliğini incelediği tez çalışmasında, Çığlıkara, Dibek (Antalya) ve Kasnak Meşesi (Isparta) Tabiatı Koruma Alanlarında çalışmıştır. Çalışmada her bir koruma alanında birbirinden farklı vejetasyona sahip üçer habitatta atrap yöntemi ile örnekleme yapan araştırmacı, çalışma sonucunda 10 cinse bağlı toplam 81 tür ve 6.895 birey toplamıştır. Çalışılan alanlar içerisinde Dibek Tabiatı Koruma alanı Shannon-Wiener, Simpson ve Berger- Parker çeşitlilik indekslerine göre en çeşitli alan olurken Kasnak Meşesi ve Dibek Tabiatı Koruma Alanları tür kompozisyonu olarak birbirleriyle daha yakın ilişkili olmuştur. Çığlıkara Tabiatı Koruma Alanının ise diğer iki alana göre Alticinae türlerinin çeşitliliği ve kompozisyonu bakımından daha uzak olduğu tespit edilmiştir.

Aydın ve Karaca (2007), Balcalı’da (Adana) yürüttükleri çalışmada, çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanarak iki doğal (vadi ve orman) ve iki agro-ekosistem (buğday ve yonca) habitatının biyolojik çeşitliliğini incelemişlerdir. Çalışma sonucunda, doğal alanlardaki tür zenginliğinin diğer habitatlara oranla daha düşük

10 çıkmasına karşın, Shannon-Wiener ve Simpson çeşitlilik hesaplamalarında elde edilen değerlerin daha yüksek olduğunu saptamışlardır. Ayrıca elde edilen veriler ışığında hesaplanan Simspon baskınlık hesaplamasında, agro-ekosistem habitatlarında diğer doğal alanlara oranla daha yüksek oranda baskınlık olduğunu belirlemişlerdir.

Özgökçe vd. (2009), Van Gölü sahil şeridinde yürüttükleri çalışmada, 85 böcek türünün bulunduğunu belirlemişlerdir. Su kirliliğine gösterge olan türlere tüm örnekleme alanlarında rastlanmış fakat yoğunlukların çalışma alanlarına ve örnekleme aralıklarına bağlı olarak değişimler gösterdiğini bildirmişlerdir. Ayrıca, insan aktivitesinin olmadığı ya da az olduğu yerler dışında kalan kıyı şeridinin karasal kesimlerinin hepsinde organik ve kentsel atıklardan oluşan kirlilik olduğunu saptamışlardır.

Aydın ve Kazak (2009), 2003-2004 yılları arasında Çukurova Deltasında yürüttükleri çalışmada, kumul, tuzlu bataklık ve tuzlu çayırlık, ormanlık, ağaçlandırılmış ve sulak alanlar olmak üzere 6 biyotop da örneklemeler yapmışlardır. Ayrıca bu biyotoplar insan aktivitesinin az yada hiç olmadığı, yoğun olduğu ve çok yoğun olduğu habitatlara ayrılmış ve çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanılarak örneklemeleri yürütmüşlerdir. Çalışma sonucunda, insan aktivitesinin az yada hiç olmadığı bölgeler her iki yılda da diğer habitatlara oranla Shannon-Wiener ve Simpson çeşitlilik indeksleri ile yapılan incelemede daha çeşitli olarak belirlemişlerdir.

11 3. MATERYAL ve YÖNTEM

3.1. Çalışma Alanları

Kovada Gölü Milli Parkı havzasının güneydoğu, kuzey ve batı kısımlarından farklı floristik yapı ve habitata sahip üç adet ana alan seçilmiştir (Şekil 3.1.). Bu alanlar da kendi içerisinde birbirinden farklı özellikler gösteren üç habitata ayrılmış ve sonuç olarak dokuz habitatta çalışmalar yürütülmüştür.

Şekil 3.1. Kovada Gölü Milli Parkından seçilen çalışma alanları (Google Earth, 2008)

12 3.2.1. I. Alan

Kovada Gölü’nün güneydoğu istikametinde yer alan örnekleme alanı, ‘Kumul ve Kumul Gerisi’, ‘Makilik ve Ağaçlık’ ve ‘Çayırlık- Açık Alan’ habitatlarından oluşmaktadır.

3.2.1.1. Kumul ve kumul gerisi habitatı

Sulak alanlarda kıyıdan karaya doğru geçişlerde kıyı şeridinden sonra gelen alanlar kumul alanlardır. Karaya devam edildiğinde ise kumul alanı takip eden ve bitkilerin görülmeye başladığı şeride kumul gerisi adı verilmektedir (McHarg, 1995).

Çalışılan alanlar içerisinde göl kıyısına en yakın alandır. Alan 2.88 da büyüklüğünde olup denizden 927 m yüksekliktedir. Koordinatları 37° 36' 35" N, 30° 53' 24" E olan habitatın fakir olan vejetasyonunda Verbascum spp. ve Platanus orientalis L. (Çınar) bulunmaktadır (Şekil 3.2.).

Şekil 3.2. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Kumul ve Kumul Gerisi habitatının genel görünümü

13 3.2.1.2. Makilik ve ağaçlık habitatı

Kurumuş dere yatağı özelliği de gösteren habitat denizden 943 m yükseklikte, 37° 36' 32" N, 30° 53' 22" E koordinatlarında ve yaklaşık 2.94 da büyüklüğündedir. Alanın bitki örtüsünü Juniperus oxycedrus L. (Ardıç), Thuja orientalis L. (Doğu mazısı), Crataegus monogyna Jacq. (Alıç), Cistus ladeniferus Weisse (Beyaz laden gülü), Pistacia lentiscus L. (Sakız ağacı), Rosa canina L. (Kuşburnu) ve Platanus orientalis L. (Çınar) türleri ile Poaceae familyasından bazı otsu bitkiler oluşturmaktadır (Şekil 3.3.).

Şekil 3.3. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Makilik ve Ağaçlık habitatının genel görünümü

3.2.1.3. Çayırlık-açık alan habitatı

Çalışma alanları içerisinde en güneyde bulunan habitat 941 m yükseklikte ve 2.75 da büyüklüğündedir. 37° 36' 30" N, 30° 53' 24" E koordinatlarında bulunan habitat, diğer habitatlardan farklı olarak sadece tek yıllık otsu bitkilerin hakim olduğu vejetasyona sahiptir. Habitatda en yaygın olarak bulunan türler Echium italicum L. (Engerek otu), Glaucium corniculatum ssp. corniculatum (L.) (Kırmızı

14 boynuzgelincik), Trifolium resupinatum L. var. resupinatum (Yatıcı üçgül), Anthemis arvensis L. (Tarla papatyası), Leontodon tuberosus L. (Yumrulu aslandişi), multifida Boiss. (Civanperçemi), Cardaria draba (L.) (Çok yıllık kırteresi) ve Poaceae familyasından bazı otsu bitkilerdir (Şekil 3.4.).

Şekil 3.4. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Çayırlık-Açık Alan habitatı genel görünümü

3.2.2. II. Alan

Kovada Gölünün batı kısmından seçilen alan, ‘Saplı Meşe-Karaçam Karışık Ormanı’, ‘Orman Kıyısı’ ve ‘Açık Alan’ habitatlarına ayrılmıştır.

3.2.2.1. Saplı Meşe-Karaçam karışık ormanı

Orman içerisinden seçilen tek habitat olan alanda Quercus robur L. (Saplı meşe) ve Pinus nigra Arnold. (Karaçam) ağaçlarının yanında Ornithogalum oligophyllum Clarke (Kurtsoğanı), Cyclamen cilicium Boissier&Heldreich (Tavşankulağı) gibi otsu bitkiler de bulunmaktadır (Şekil 3.5.). Alan denizden 974 m yükseklikte olup

15 çalışılan alanlar içerisinde en yüksek habitatdır. Alanın koordinatları 37° 36' 34" N, 30° 52' 37" E ve ortalama büyüklüğü 2.65 da’dır.

Şekil 3.5. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Saplı Meşe-Karaçam karışık ormanının genel görünümü

3.2.2.2. Orman kıyısı habitatı

Orman habitatı ile açık alan habitatları arasında kalan genellikle çalımsı bitkilerin bulunduğu habitatlar “orman kıyısı” olarak adlandırılmaktadır (Kundakcı ve Becer, 2005).

Çalışma alanı denizden 929 m yükseklikte ve 37° 36' 41" N, 30° 52' 36" E koordinatlarında sahiptir. Alanın büyüklüğü 2.78 da olup hakim vejetasyonunu Pistacia lentiscus L. (Sakız ağacı), Quercus robur L. (Saplımeşe), Quercus coccifera L. (Kızılmeşe) ve Cardus rechingeranus Kazmi (Kenger) oluşturmaktadır (Şekil 3.6.).

16

Şekil 3.6. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Orman Kıyısı habitatının genel görünümü

3.2.2.3. Açık alan habitatı

Ortalama 913 m yükseklikte bulunan alan gölden kurutularak kazanılmış ve aynı zamanda vadi tabanı özelliğindedir. 37° 36' 48" N, 30° 52' 37" E koordinalarında yaklaşık 3.45 da büyüklüğündeki alan, çalışılan alanlar içerisinde en geniş habitattır. Alanın vejetasyonunu Cardaria draba (L.) (Çok yıllık kırteresi) ve Achillea multifida Boiss. (Civanperçemi) baskın türler olmak üzere, tek yıllık otsu bitkiler oluşturmaktadır (Şekil 3.7.).

17

Şekil 3.7. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Açık Alan habitatının genel görünümü

3.2.3. III. Alan

Milli parkın kuzey cephesinde bulunan alan, elma fidanı yetiştiriciliği yapılan ‘Meyve Fidanlığı’, otsu bitkilerin bulunduğu ‘Maki Kıyısı Açık Alan’ ve ‘Maki’ habitatlarından oluşmaktadır.

3.2.3.1. Meyve fidanlığı habitatı

Elma yetiştiriciliği yapmak amacı ile makilik alanlar sökülerek bozulan alan denizden 919 m yükseklikte ve 3.08 da büyüklüğündedir. Koordinatları 37° 38' 56" N, 30° 52' 08" E olan habitatın hakim vejetasyonunu Pyrus malus L. (Elma) oluşturmaktadır. Alanda yapılan kültürel işlemler nedeni ile elma bitkisi ve bazı sebze türleri haricinde herhangi başka bir bitki bulunmamaktadır (Şekil 3.8.).

18

Şekil 3.8. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Meyve Fidanlığı habitatının genel görünümü

3.2.3.2. Maki kıyısı açık alan habitatı

Çalışma alanının hakim vejetasyonunu Platanus orientalis L. (Çınar) ağaçları oluşturmaktadır. Ayrıca alanda Xanthium strumarium L. (Pıtrak) ve Poaceae familyasına ait çeşitli otsu bitkiler bulunmaktadır (Şekil 3.9.). Alan denizden 911 m yükseklikte ve 37° 38' 51" N, 30° 52' 11" E koordinatlarına sahip olup çalışılan alanlar içerisinde en kuzeyde bulunan habitattır. Habitatın büyüklüğü ortalama 1.84 ha’dır.

19

Şekil 3.9. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından seçilen Maki Kıyısı Açık Alan habitatının genel görünümü

3.2.3.3. Maki habitatı

Sonuncu çalışma alanı diğer maki habitatındaki alandan farklı olarak sadece maki elemanlarının bulunduğu alandır. Denizden yüksekliği 920 m, büyüklüğü 0.82 da ve koordinatları 37° 38' 59" N, 30° 52' 06" E olan habitatın hakim vejetasyonunu Pistacia lentiscus L. (Sakız ağacı), Juniperus oxycedrus L. (Ardıç), Thuja orientalis L. (Doğumazısı), Crataegus monogyna Jacq.(Alıç), Cistus ladeniferus Weisse (Beyaz laden gülü), Quercus coccifera L. (Kızılmeşe) ve Rosa canina L. (Kuşburnu) bitkileri oluşturmaktadır (Şekil 3.10.).

20

Şekil 3.10. Kovada Gölü Milli Parkı havzasından Seçilen Maki Habitatının genel görünümü

3.2. Örneklerin Toplanması

Arazi çalışmaları 2007-2008 yıllarında Kovada Gölü Milli Parkı havzasında Nisan- Ekim ayları arasında yürütülmüştür. Çalışma alanı floristik yapı ve habitata bağlı olarak üç adet birbirinden farklı ana alanlara ayrılmıştır. Bu alanlar da kendi içerisinde birbirinden farklı özellikler gösteren üç habitata ayrılmış ve sonuç olarak dokuz habitatta çalışmalar yürütülmüştür. Seçilen alanlar haftalık periyotlarla beş farklı örnekleme yöntemi kullanılarak örneklenmiştir. Örnekleme yöntemleri:

Çukur Tuzak Örnekleme Yöntemi: Toprak yüzeyinde yaşayan, koşan ve yürüyen böcekleri örneklemek için kullanılan bu yöntemde her bir habitata 25’er metre aralıklarla 10 adet tuzak yerleştirilmiştir. Çalışmada örneklenmesi hedeflenen böcek türlerini yakalamak için 15 cm derinliğinde, 17 cm genişliğinde çukur kaplar

21 kullanılmış ve ağız kısmı toprağın üst seviyesi ile aynı olacak şekilde yerleştirilmiştir.

Yöntem çalışılan tüm habitatlarda uygulanmış ve haftalık periyotlarla kontrolleri yapılmıştır. Tuzaklar ile yakalanan böcekler her bir tuzak için ayrı ayrı hazırlanan ve etiketlenen plastik tüplere aktarılmıştır. Araziden getirilen tüpler ayrı ayrı iğneleme, etiketleme ve sayım işlerinden sonra kolleksiyona ilave edilmiştir.

Süpürme Örnekleme Yöntemi: Kısa boylu bitkilerin üzerinde bulunan böcekleri yakalamada kullanılan bu yöntem orman habitatı hariç diğer bütün habitatlarda kullanılmıştır. Yöntem, her bir habitatta haftalık olarak 100 kez atrap sallama şeklinde, 35 cm çapında ve kalın kumaştan yapılmış atrap yardımı ile uygulanmıştır. Atrap sallama işlemi sırasında her 20 atrap sallamadan sonra atrap içerisindeki böcekler öldürme şişelerine aktarılarak atrabın içi temizlenmiştir. Süpürme yöntemi tamamlandığında habitatdan toplanan örnekler her habitat için önceden hazırlanan kapaklı plastik kaplara aktarılmış ve iğneleme ve etiket işlemleri için laboratuvara getirilmiştir.

Atrap Örnekleme Yöntemi: Klasik olarak birçok araştırmacı tarafından kullanılan bu yöntem yardımı ile gözlenen ve yakalamaya uygun böcek grupları örneklenmeye çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan atrap 30 cm çapında, 90 cm derinliğindeki ince tül kumaştan oluşmaktadır. Haftalık yapılan örneklemelerde tüm habitatlarda 20 dakikalık periyotlarda dolaşılarak atrapla böcekler yakalanmıştır.

Japon Şemsiyesi (Silkme Örtüsü) Örnekleme Yöntemi: Çalı veya ağaçların dallarında bulunan böceklerin yakalanması amacı ile uygulanan yöntem yardımı ile örneklemeler yapılmıştır. Yöntemle, kare şeklindeki hazırlanan beyaz kumaş, çalışılan habitatta bulunan çalı ve ağaçların dallarının altında tutulmuş ve dallara sopa ile 10’ar sefer vurularak (drop sheet) böceklerin bezin üzerine düşmesi sağlanmıştır.

22 Işık Tuzağı Örnekleme Yöntemi: Biyolojik çeşitlilik çalışmalarında tercih edilmemesine rağmen bölgenin mevcut faunasını belirlemek amacı ile kullanılan bu yöntemle, geceleri aktif olan böcekler yakalanmıştır. Yöntem, 180x220 cm boyutlarındaki beyaz kumaşın üzerine düşürülen cıva buharlı ışık yardımı ile yapılmıştır. Güneş batımına doğru enerji kaynağı olarak kullanılan jeneratör çalıştırılmış ve örnekleme gece yarısına kadar devam edilmiştir. Beyaz kumaşın üzerine gelen böcekler aspiratör veya pens yardımı ile toplanmış ve öldürme şişelerine aktarılmıştır. Yöntem 3 ana alanı temsil edecek şekilde her alanda 1 kez olmak üzere iki yıllık çalışmada toplam 6 defa uygulanmıştır.

Çalışma sonunda tüm örnekleme yöntemleri ile yakalanan örnekler her bir örnekleme yöntemi ve habitat için ayrı ayrı kaplarda toplanmış, etiket ilave edilmiş ve iğneleme ve sayım işlemleri için laboratuvara getirilmiştir.

Laboratuvara getirilen örnekler uygun şekilde iğnelenerek standart müze materyali haline getirilmiştir. Her habitattan toplanan örnekler ayrı dolaplarda saklanmış ve stereo binoküler mikroskop yardımı ile takım ve familya ayrımları yapılmıştır. Toplanan örnekler tür düzeyinde teşhis edilmeden önce numaralar verilmiş ve tür isimleri elde edilene kadar verilen numaralara göre ayrımları yapılmıştır. Numara verilmiş örnekler ile oluşturulan model çekmecelerine aynı takım ve familyadaki bireyler bir arada yerleştirilerek örneklerin ayrımı ve sayımı kolaylaştırılmıştır. Arazi çalışmalarının devam ettiği periyot boyunca elde edilen örnekler numaralandırılmış örnekler ile karşılaştırılmış, yeni olduğu gözlenen türler iğneleme ve numaralama işlemlerinden sonra çekmecelere dahil edilmiştir. Araziden toplanan örnekler önceden numaralandırılmış örneklerden ise sadece sayımları yapılarak petri kaplarında saklanmıştır. Sayımlar sonucu elde edilen birey sayıları Excel programı kullanılarak bilgisayara aktarılmış ve böylece istatistik analizlerde kolaylık sağlanmıştır. Kullanılan Excel programında tür isimleri yerine kullanılan numaralar satırlara, örnekleme tarihleri de sütunlara gelecek şekilde grafikler hazırlanmış ve her örnekleme tarihi ve her tür için toplanan birey sayıları kaydedilmiştir.

23 Teşhisinde problem yaşanan türler için ilgili uzmanlardan yardım istenmiştir. Prof. Dr. Esat Pehlivan (Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü İZMİR) Geotrophidae, Lucanidae, Cetoniidae familyaları, Prof. Dr. A. Faruk ÖZGÜR (Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü ADANA) Syrphidae (Diptera) familyası, Prof. Dr. Rüstem HAYAT (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü ERZURUM) Tabanidae (Diptera) familyası, Prof. Dr. Ali DEMİRSOY (Hacettepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü ANKARA) Odonata takımı, Prof. Dr. Battal ÇIPLAK (Akdeniz Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü ANTALYA) Orthoptera takımı, Prof. Dr. Hüseyin BAŞPINAR (Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü AYDIN) Cicadellidae (Homoptera) familyası, Prof. Dr. Şaban GÜÇLÜ (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü ERZURUM) Brachonidae (Hymenoptera) familyası, Prof. Dr. Erol YILDIRIM (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü ERZURUM) Vespidae (Hymenoptera) familyası, Doç. Dr. Göksel TOZLU (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü ERZURUM) Buprestidae (Coleoptera) familyası, Doç Dr. Mustafa AVCI (Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Koruma Bölümü ISPARTA) Lepidoptera takımı, Doç. Dr. Ali GÖK (Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü ISPARTA) Chrysomelidae (Coleoptera) familyası, Doç. Dr. Kenan KARA (Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü TOKAT) Tachinidae (Diptera) familyası, Doç. Dr. George JAPOSHVILI (Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, ISPARTA) Formicidae (Hymenoptera) familyası, Yrd. Doç. Dr. Meral FENT (Trakya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, EDİRNE) Hemiptera takımı, Yrd. Doç. Dr. Savaş CANBULAT (Balıkesir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, BALIKESİR) Neuroptera ve Raphidioptera takımları, Yrd. Doç. Dr. Hasan KOÇ (Muğla Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, MUĞLA) Tipulidae (Diptera) familyası, Yrd. Doç. Dr. Levent GÜLTEKİN (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, ERZURUM) Curculionidae (Coleoptera) familyası, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZDİKMEN (Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, ANKARA), Cerambycidae (Coleoptera) familyası, Dr. Memiş KESDEK (Köyceğiz

24 Tarım İlçe Müdürlüğü, Köyceğiz/MUĞLA) Carabidae (Coleoptera) familyası, Dr. Üzeyir ÇAĞLAR’a (Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, ANKARA) Meloidae ve Elateridae (Coleoptera) familyaları, Dr. Toshko LJUBOMIROV (The Pedagocical Faculty of Plovdiv University 24 Tsar Assen str. Polovdiv, BULGARİSTAN) Sphecidae (Hymenoptera) familyası, Derya CANPOLAT (Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, ANKARA) Tenebrionidae (Coleoptera) familyası, Giorgi CHALADZE (Dept. of Entomology, Institute of Zoology, Ilia Chavchavadze State Univesrsity, Tiflis, GÜRCİSTAN) Scarabeidae (Coleoptera) familyası örneklerinin teşhislerini yapmışlardır.

Toplanan örnekler bölümümüzde bulunan EMIT1 (Entomological Museum of Isparta, ) müzesinde saklanmaktadır.

Çalışılan alanların koordinat, yükseklik ve alan büyüklükleri GARMIN (Etrex vista) marka GPS cihazı kullanılarak ölçülmüştür.

Koruma alanından seçilen tüm habitatlarda uygulanan örnekleme yöntemleri Çizelge 3.1'de gösterilmiştir.

Çizelge. 3.1 Çalışmada kullanılan örnekleme yöntemleri

Örnekleme Yöntemleri Habitatlar Çukur Japon Işık Süpürme Atrap Tuzak Şemsiyesi Tuzağı Kumul Gerisi Habitatı + + + Makilik-Ağaçlık Habitatı + + + + + Çayırlık Alan Habitatı + + + Karışık Orman Habitatı + + + + Orman Kıyısı Habitatı + + + + Açık Alan Habitatı + + + Meyve Fidanlığı Habitatı + + + + Maki Kıyısı Habitatı + + + + + Maki Habitatı + + + +

______1 Isparta Entomoloji Müzesi, http://sdu.edu.tr/diger/ zooanatolia/ index htm

25 3.3. Verilerin Değerlendirilmesi

Örneklenen ve tür düzeyinde teşhisleri yapılan böceklerin farklı habitatlardaki çeşitlilik, benzerlik ve baskınlık durumları karşılaştırılırken aşağıdaki indeksler kullanılmıştır:

Tür çeşitliliklerinin hesaplanmasında aşağıdaki indeksler kullanımıştır;

Shannon-Wiener Çeşitlilik İndeksi;

' (3.1) H =−∑ pi ln()pi

pi: i’ninci türün birey sayısının toplam birey sayısına oranı ln: Doğal logaritma tabanını vermektedir (Shannon ve Weaver, 1949).

Simpson Çeşitlilik İndeksi;

s 2 (3.2) D = 1− ∑ pi i=1 pi: i türünün birey sayısının toplam birey sayısına oranıdır (Simpson, 1949).

Brillouin Çeşitlilik İndeksi; (3.3) lnN!−∑lnni HB = N

N: Toplam birey sayısı ni:i’ninci türdeki birey sayısı (Magurran, 2004).

Hill indeksi; 1 N2 = s p 2 (3.4) ∑i=1 i

26 Hill (1973) isimli araştırmacı tarafından bulunan indeks Shannon-Wiener indeksinden türetilmiştir.

Fisher’s Alpha Çeşitlilik İndeksi;

αx 2 αx 3 αx n (3.5) αx, , ,...... , 2 3 n

Parametrik bir çeşitlilik indeksidir. Logaritmik seriler kullanılarak hesaplanan bir indekstir (Fisher et al., 1943).

Baskınlık hesaplamaları için Berger-Parker indeksi kullanılmıştır.

Berger-Parker İndeksi;

N (3.6) d = max N

Nmax: En bol türün birey sayısı N: Toplam birey sayısı (Magurran, 2004).

Çalışılan habitatlar arasındaki benzerlikleri belirleyebilmek için aşağıdaki indeksler kullanılmıştır.

Jaccard Benzerlik İndeksi;

Cj =a/a+b+c (3.7) a: Her iki alandaki ortak tür sayısı b: Sadece birinci alandaki tür sayısı c: Sadece ikinci alandaki tür sayısı

27 Yüzde Benzerlik Katsayısı;

x ∑ min()xik , x jk k −1 PScij = 200 x (3.8) ∑()xik + x jk k −1 min: İki değerin en düşük olanını ifade etmektedir.

Sørensen indeksi;

2a Cs = (3.9) 2a + b + c

a: Birinci kommunitedeki tür sayısını b: İkinci kommunitedeki tür sayısını c: Her iki kommunitedeki ortak tür sayısı (Peet, 1975; Jarvis, 2000).

Türlerin yoğunluk ilişkilerinin belirlenebilmesi için Shannon ve Simpson Evenness değerleri kullanılmıştır.

Shannon Evenness; H' J'= (3.10) Hmax

H': Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi

Hmax: Toplam tür sayısının doğal logaritma tabanındaki karşılığı

Simpson Evenness;

(1/D) E1/D = (3.11) S

28 D: Simspon çeşitlilik indeksi S: Örneklemede toplanan tür sayısını göstermektedir.

Kullanılan indekslerin yanı sıra habitatların grafikler ile karşılaştırılabilmesi amacı ile Abundance plot k-dominance ve Rarefaction analizleri de kullanılmıştır.

Abundance Plot k-dominance Yöntemi;

Tür bolluklarını aşamalı bir şekilde ayırabilmek için Abundance plot k-dominance yöntemi kullanılmıştır. Bu analiz yöntemi ile yüzde kümülatif bolluk (y ekseni), tür sıralaması ve logaritmik tür sıralaması (x ekseni) ile ilişkileri ortaya koymaktadır. Bu yöntem karşılaştırmalı olarak gerçek çeşitliliği vermektedir (Lambshead et al., 1983).

Rarefaction Yöntemi;

Rarefaction yöntemi ise varsayımlar üreten bir yöntem olup, x ekseninde birey sayısının karşısına y ekseninde beklenen tür sayısını vermektedir. Örnekleme alanı büyüklüğünün etkilerini azaltarak çeşitliliği ölçen bir yöntemdir. Farklı örnekleme yöntemleri ile elde edilen verileri karşılaştırmaya olanak tanımasının yanı sıra ekolojik çalışmalarda kullanışlı olduğu düşünülmektedir (Hurlbert, 1971).

Hesaplamalar Biodiv. Pro. 2 (Biodiversity Professional), MVSP (MultiVariate Statistical Package), SDR (Species Diversity and Richness) bilgisayar programlarından faydalanılarak yapılmıştır.

29 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA

4.1. Kovada Gölü Milli Parkı Havzasının Böcek Faunası

Kovada Gölü Milli Parkında 2007 ve 2008 yıllarında çukur tuzak, atrap, süpürme, silkme ve ışık tuzağı örnekleme yöntemleri kullanılarak seçilen 9 farklı habitatta yürütülen çalışmalar sonucunda, 12 takım ve 77 familyaya bağlı 241 böcek taksonu saptanmıştır. Bu taksonlardan 36’sı cins, 10’u ise sadece familya düzeyinde teşhis edilebilmiştir. Saptanan türler, örneklendikleri yıl ve habitat ile birlikte alfabetik sıra ile Çizelge 4.1.’de verilmiştir.

Araştırma alanında 2007 yılında yapılan çalışmalarda 11 takım, 67 familya ve 186 tür, 2008 yılında ise 12 takım, 64 familya ve 201 tür saptanmıştır. Toplanan türlerin 146’sı her iki çalışma yılı için ortak olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, ilk yıl saptanan 40 tür ikinci yıl, ikinci yıl saptanan 55 tür ise ilk yıl örneklenmemiştir.

Arazi çalışmaları sonucu toplanan türlerin takımlara göre dağılımı Şekil 4.1.’de verilmiştir. Her iki yılda da yüksek tür sayısına sahip olan Coleoptera, 22 familya ve 106 tür ile en çok örneklenen takım olmuştur. Sırası ile Coleoptera (% 44), Hymenoptera (% 12), Hemiptera (% 11) ve Lepidoptera (% 10) alanda genel olarak en fazla tür sayısına sahip takımlardır.

Şekil 4.1. Kovada Gölü Milli Parkında 2007-2008 yıllarında toplanan böcek takımlarının tür sayıları

30 Çizelge 4.1. Kovada Gölü Milli Parkı havzasında 2007-2008 yıllarında toplanan böcek türleri, toplandıkları yıllar ve habitatlar

2007 2008 Habitatlar * Habiatalar* KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH COLEOPTERA Brachyceridae Brachycerus sinuetus Olivier + + + + + + Buprestidae Anthaxia sponsa Kiesenwetter + + Capnodis miliaris (Klug) + + + Meliboeus amethystinus (Olivier) + + Perotis chlorana Laporte & Gory + +

31 Cantharidae Cantharis livida L. + + + + + Carabidae Amara aenea (De Geer) + + + + + + + Amara familiaris (Duftschmid) + + Aptinus cardicollis Chaudoir + + Brachinus crepitans (L.) + + Brachinus explodens Duftschmid + longicollis Motschulsky + + + + + + + + + Calathus syriacus Chaudoir + + + + + + + + Carabus sp. L. + + + + + Chlaenius aeneocephalus Dej. + lineata Quensel + + Dixus eremita (Dejean) + + + + Harpalus angulatus Putzeys + + + Harpalus attenuatus Stephens + +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Harpalus sp. Latreille + + Harpalus subcylindricus Dejean + + + + Nebria brevicollis (Fabricius) + + Nebria sp. Latreille + + + + Notiophilus aesthuans (Motsch.) + + Notiophilus sp. Duméril + Paracelia dalmatina Dejean + Platysma macrum (Marsham) +

32 Poecilus cuprens (L.) + + + Scarites planus Boneli + + + + Zabrus tenebrionides (Goeze) + + + + + + + + + Cerambycidae Agapanthia kirby (Gyllenhal) + Aromia moschata ambrosiaca (Stevens) + + + + Calamobius filum (Rossi) + + + Clytus sp. Laicharting + Dorcadion anatolicum (Pic.) + + + + + + + + Purpuricenus budensis interscapilatus Plav. + + + + Cetonidae Oxythyrea sp. Mulsant&Rey + + Oxythyrea cinctella (Schaum) + + + + + Oxthyrea funesta Poda + + Tropinota hirta Poda + + + + + Potosia cuprea (F.) + + +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Potosia afflicta Gory & Perc. + + Chrysomelidae Antipa macropus (Illeger) + + Chaetocnema tibialis (Illiger) + + + + Clytra atraphaxidis (Pallas) + + Clytra novempunctata Oliver + Clytra sp. Laicharting + + Cryptocephalus connexus Oliver + 33 Cryptocephalus duplicatus Suff. + Cryrtocephalus trimaculatus Rossi + + + + fornicata Brüggeman + + + + + + + + Hypocassida subferruginea (Schrank) + Labidostomis asiatica Falderman + + + Longitarsus aeneicollis Falderman + + + + Longitarsus foudrasi Weise + + Longitarsus nigrofasciatus (Goeze) + + + Longitarsus pratensis (Panzer) + + Podagrica malvae (Illiger) + Psylloides chalcomerus (Illiger) + + Psylloides kiesenwetteri Schilsky + + Smaragdina biornata (Lefevre) + Smaragdina limbata (Steven) + Smaragdina xanthaspis (Germar) + + + Cicindelidae

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Cicindela campestris L. + + + Cleridae Tilloidea transversalis (Charpentier) + + + + Coccinellidae Coccinella septempunctata L. + + + + + Curculionidae Gymnetron asellus Gravenhorst + + + Larinus latus (Herbst) + + + + + + +

34 Larinus turbinatus Gyllenhal + + + Lixus cardui Oliver + + Phyllobius incanus Gyllenhal + Psallidium maxillosum (F.) + Elateridae Cardiophorus sp. Eschscholtz + + Melanotus dichrous (Erichson) + + Melanotus sp. (Newman) + + + + Mulsanteus guillebeaui (Muls.&Godart) + + Selatosomus sp. Stephens + Geotrupidae Geotrupes stercorarius L. + + Geotrupes spiniger Marsham + Glaphyridae Amphicoma sp. Latreille + + + + + + + + + + Amphicoma vulpes (F.) + + Lucanidae

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Ceruchus chrisomelinus (Hochy.) + + Lucanus cervus (L) + + + Hysteridae **M.s. 1 + + + + + + Malachiidae aeneus (L.) + + + + Meloidae Mylabris quadripunctata (L.) + + + + + + + +

35 Mylabris variabilis (Pallas) + + + Melolonthidae Haplidia sp. Hope + + + Scarabeidae Aphodius sp. Illiger + Copris hispanus L. + Gymnopleurus geoffroyi (Fuessly) + + + + + + + Onthophagus fissicomis Steven + + Pentodon idiota Herbst + Pentodon sp. Hope + Rhizotrogus sp. Graëlls + + + + Sisyphus schaefferi L. + + + Staphylinidae M.s. 2 + + Tenebrionidae Blaps tibialis Reiche + + + + + + + Cephalostenus elegans (Brulle) + + +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Colpotus schusteri Koch + Dailognatha quadricollis (Brulle) + + + + + + + + + + + + + + + + + + Dendarus armeniacus Bandi + + + Dendarus tenellus (Muls.& Rey) + + + + + + Pedinus fallax Mulsant&Rey + + + + + + + + Pedinus femorolis (L.) + + + Pimelia subglobosa (Pallas ) + + + + + DERMAPTERA

36 Forficulidae Forficula auricularia L. + + + + + + + DIPTERA Asilidae M.s. 3 + Bombylidae M.s. 4 + + + Muscidae Musca domestica L. + + + + + + + + + + + + Chironomidae M.s. 5 + + + + Tabanidae Philipomyia aprica (Meigen ) + Tabanus sp. L. + + + + + + Tabanus spodopterus Meigen + + + + + + Tachinidae Compsilura concinnata (Meig. ) + +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Tipulidae Tipula kybele Mannheims + + + + Tipula verrucosa sinedente Theisehinger + EPHEMEROPTERA Baetidae Cloeon dipterum (L.) + + + Caenis luctuosa (Burmeister) + HEMIPTERA

37 Alydidae Coriomeris hirticarnis (F.) + + + Camptopus lateralis (Germar) + + Berytidae Lygaeus pandurus Scop. + + + Lygaeus saxatilis Scop. + Coreidae Phyllomorpha lacerata Herrich-Schäffer + Lygaeidae Eremocoris fenestratus (Herrich-Schäffer) + Lygaeus equestris (L. ) + + + Rhyparochramus vulgaris + Phytrocoris apterus (L. ) + Miridae M.s. 6 + Alloeonotus fulvipes Scopoli + +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Deraeocoris rutilus Herrich-Schäeffer + + + Deraeocoris scutellaris (F.) + Notonectidae Notonecta meridionalis Poisson + Notonecta obligua Gallen + + Pentatomidae Apodiphus amygdali (Gm.) + + Carpocoris fuscipinus (Bohem.) + + +

38 Carpocoris mediterraneus Tamanini + + + + + Dolycoris baccarum L. + Eurydema ornatum L. + Graphosoma semipunctatum F. + + Rhopalidae Corizus hyoscyami (L.) + Stictopleurus abutilon abutilon (Rossi) + Stictopleurus abutilon pictus (Fieber) + Scutelleridae Eurygaster maura (L.) + + + Stenocephalidae Dicranocephalus setulosus (Ferrari ) + HOMOPTERA Cercopidae M.s. 7 + + Cicadellidae Euscelis sp. Brulle + + +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Selenocephalus sp. Germar + + Thamnotettix sp. Zetterstedt + + Cicadidae Cicada atra Fieber + + + + Cicada orni L. + Fulgoridae M.s. 8 + + + HYMENOPTERA

39 Andrenidae Andrena sp. Raleigh + + + + Apidae Apis mellifera L. + + + + + Bombus argilleceaus (Scopoli) + + + + + Bombus terrestris L. + + + Xylocopa violacea (L.) + + + + Braconidae Chelonus popovi Tobias + + Colletidae Prosopis sp. L. + Formicidae Camponotus turkestanus André + + + + + + Cataglyphis setipes Forel + + + + Messor sp. André + + + + Pheidole sp. Flaven + Stenamma sp. Brown +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Halictidae Halictus sp. + + + Ichneumonidae M.s. 9 + Megachilidae Osmia sp. Nilsson + Mutillidae Dasylabris maura (L.) + + + +

40 Pseudophotopsis sp. Andrè + Pteromalidae Ischyroptyx sp. Delucchi + Scoliidae Megascolia maculata (Drury) + + + Sphecidae Ammophila heydeni heydeni Dahlbom + Bembecinus tridens (F.) + Chalybion femoratum (Fabricius) + funerarius Gussakovskij + Vespidae Polistes sp. Guepe + Vespa crabro L. + Vespa germanica L. + + + + + Vespa orientalis L. + + + + LEPİDOPTERA Lycaenidae

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Lycaena phlaeas L. + + + + Plebeius agestis (Denis & Schiff.) + + + + + Polyommatus icarus (Rottemburg) + + + + + + Polyommatus semiargus (Rottemburg) + Satyrium ilicis (Esper) + + Noctuidae M.s. 10 + Chrysodeixis chaleytes (Esper) + + + + + +

41 Nymphalidae Argynnis niobe (Linnaeus) + + Argynnis pandora (Denis&Sch.) + + + + + + Coenonympha leander (Esper) + + Hipparchia mersina (Staudinger) + + Lasiommata maera (L.) + + + + + + Limenitis reducta (Staudinger) + + Maniola jurtina (Linnaeus) + + + + Melitaea cinxia (Linnaeus) + Melitaea didyma (Esper) + + + + + + + + + + Papilionidae Archon apollinus (Herbst) + + Iphiclides podalirius (Linnaeus) + + + Papilio machaon (Linnaeus) + + + + + + + + + + Pieridae Colias crocea (Fourcroy) + + Pieris brassicae (Linnaeus) + + + + + + + + +

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Pieris napi (Linnaeus) + + + + + + + + Pieris rapae (L.) + + Pontia edusa (Fabricius) + + + + Satyridae Pseudochazara lydia (Staudinger) + NEUROPTERA Ascalaphidae Libelloides macaronius (Scopoli) + + + +

42 Libelloides rhomboideus (Schneider) + + Myrmeleontidae Creoleon plumbeus (Olivier) + + + + Myrmecaelurus trigrammus (Pallas) + Palpares libelluloides (Linnaeus) + sinuata Olivier + + ODONATA Aeshnidae Aeshna mixta Latreille + Coenagrionidae Cercion lindeni lindeni (Sélys) + + + + + + + Coenagrion ornatum (Sélys&Hagen) + + + + + + + + + + Coenagrion puella puella (L.) + + + + + + + Gomphidae Onychogomphus forcipatus (L.) + + + + + + Libellulidae

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Crocothemis erythraea (Brullé) + + + + + + Orthetrum brunneum (Fonscolombe) + + + Orthetrum cancellatum (L.) + + + + Libellula depressa L. + + ORTHOPTERA Acrididae Acrotylus insubricus (Scopoli) + + Locusta migratoria (Linnaeus) + + +

43 Calliptamus barbarus cephalotes (Fisc. De Wald.) + + + Calliptamus italicus (Linnaeus) + + + + + + Calliptamus sp. + Dociostaurus maroccanus (Thun.) + + Dociostarus sp. + + Oedipoda coerulescens (L.) + + + Oedalus decorus (Germar.) + + Oedipoda miniata (Pallas) + + + + + Oedipoda sp. Latreille + Omecestus sp. + + Sphingonotus theodori Uvarov + Gryllotalpidae Gryllotalpa sp. L. + Mantidae Rivetina sp. Berland&Chopard + Tettigonidae

Çizelge 4.1. (devam)

2007 2008 Habitatlar Habitatlar KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH KGH MAH ÇAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Acrida bicolor Thunberg + + Paucephaloptera bucephala (Brun. von Watten.) + Rammeola anatolica Uvarov + Saga sp. + lilifolia (Fabricius) + + RAPHIDIOPTERA Raphididae Raphidia friederikae Aspöck&Aspöck + + 44 *KGH: Kumul Gerisi Habitatı, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı ,KOH: Karışık Orman Habitatı, OKH: Orman Kıyısı Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, MH: Maki Habitatı ** M. s. : Morpho species

Familya bazında yapılan incelemede ise yine Coleoptera takımına bağlı Carabidae (24), Chrysomelidae (21) familyaları ile Acrididae (14) (Orthoptera) ve Lepidoptera takımına ait Nymphalidae (9) familyaları en çok örneklenen familyalar olarak belirlenmiştir. Carabidae familyası türlerinin fazla sayıda örneklenmesinin en önemli nedeni önceki çalışmalarda da bildirildiği gibi familya bireylerinin çok farklı biyotoplarda yaşayabilmesidir (Lovei and Sunderland, 1996).

Yapılan arazi çalışmaları sonucunda örneklenen türler içerisinde en baskın türlerin Diptera takımı, Chironomidae familyasına ait türler olduğu saptanmıştır. Fakat bu türlerin erginleri, Işık Tuzağı yöntemi ile örneklenmesinde çok sayıda bireyin elde edildiği bilinen bir gerçektir (Cranstom, 2000; Tanaka and Sasa, 2001; Ali et al., 2008). Bu türlerin diğer türlere oranla sayısal olarak çok fazla olması nedeni ile yüzde baskınlık hesaplamasına ilave edilmemiştir. Buna göre toplanan türler arasında en baskın olanlar sırası ile Dailognatha quadricollis Brullé (Coleoptera: Tenebrionidae) (% 10.97), Calathus longicollis Motschulsky (Coleoptera: Carabidae) (% 1.96), Pedinus fallax Mulsant&Rey (% 1.74) (Coleoptera: Tenebrionidae), Mylabris quadripunctata (L.) (Coleoptera: Meloidae) (% 1.61) ve Camponotus turkestanus Andrè (Hymenoptera: Formicidae) (% 1.59) olarak belirlenmiştir. Ischyroptyx sp. Delucchi (Hymenoptera: Pteromalidae) (% 0.01), Prosopis sp. L. (Hymenoptera: Colletidae) (% 0.01) ve Palpares libelluloides (Linnaeus) (Neuroptera: Myrmeleontidae) (% 0.02) türleri ise alanda en az rastlanan türler olarak saptanmıştır. D. quadricollis (Coleoptera: Tenebrinoidae), her iki yılda ve her habitatta örneklenen tek tür olmuştur.

Arazi çalışmaları sonucunda 2007 yılında 186 türe ait 6.652 birey, 2008 yılında ise 201 türe ait 10.601 birey örneklenmiştir. Yıllara göre habitatlardan toplanan birey sayıları Şekil 4.2.’de, tür sayıları Şekil 4.3’de verilmiştir.

45 6000 5826 2007 2008 5000 TOPLAM 4063 4000 ı s ı 3003 3000 2611

Birey Say 2010 1822 2000 1763

1131 1010 1065 1116 970 775 1181 1000 595 606 572 521 536 601 624 404 493 341 346 267254 0 Kumul Makilik- Çayırlık Karışık Orman Açık Meyve Maki Maki Gerisi Ağaçlık Alan Orman Kıyısı Alan Fidanlığı Kıyısı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı

Şekil 4.2. Yıllara göre habitatlardan toplanan birey sayıları

120 2007 103 98 2008 100 TOPLAM 78 80 77 71 70 ı s ı 61 59 60 53 53 54 50

Tür Say 46 44 40 40 39 40 37 38 32 31 32 30 28 28 24

20 15

0 Kumul Makilik- Çayırlık Karışık Orman Açık Meyve Maki Maki Gerisi Ağaçlık Alan Orman Kıyısı Alan Fidanlığı Kıyısı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı Habitatı

Şekil 4.3. Yıllara göre habitatlardan toplanan tür sayıları

46 Her iki örnekleme yılında toplanan tür ve birey sayıları incelendiğinde en çok tür ve bireyin Açık Alan habitatından toplandığı görülmektedir. Bu sonucun en önemli nedeni süpürme yöntemi ile çok sayıda ve farklı türde bireyin bir arada örneklemeye uygun bir yöntem olmasıdır (Zubareva, 1930). Açık Alan habitatında tek yıllık otsu bitkilerin çeşitliliği bu alanda farklı ve bol sayıda türün bulunmasına neden olmuştur. Bu alana en yakın çalışma alanı olan Orman Kıyısı Habitatı ise en çok tür ve bireyin örneklendiği ikinci habitat olmuştur. Bu habitatta otsu bitkilerin yanı sıra çok yıllık ve çalımsı bitkiler ile beraber ağaçların da bulunması tür kompozisyonunu olumlu yönde etkilemiştir. En az tür ve birey toplanan habitat ise Karışık Orman habitatı olmuştur. Bunun en önemli sebebi ise çalışılan habitatta bulunan konukçu bitkilerin az ve tek düze olmasıdır. En az tür ve birey örneklenen diğer bir habitat olan Kumul Gerisi habitatında da benzer sonuçlar elde edilmiştir.

Örnekleme yöntemlerine göre toplanan türler değerlendirildiğinde en çok tür ve birey süpürme yöntemi ile toplanmıştır. Örnekleme yöntemlerine göre toplanan tür ve birey sayıları Çizelge 4.2.’de gösterilmiştir.

Çizelge 4.2. Uygulanan örnekleme yöntemleri ve yıllara göre tür ve birey sayılarının dağılımı

Örnekleme Yöntemi 2007 2008 TOPLAM S* N* S N S N Çukur Tuzak 52 1998 57 3336 69 5364 Süpürme 100 2296 124 3250 152 5546 Atrap 33 756 29 789 33 1545 Japon Şemsiyesi 7 101 10 94 12 195 Işık Tuzağı 16 1501 26 3132 31 4633 TOPLAM 186 6652 201 10601 241 17253 *S: Tür sayısı, N: Birey sayısı

Örnekleme yöntemleri göz önünde bulundurularak yapılan değerlendirmeye göre en çok tür ve birey süpürme yöntemi ile toplanmıştır. Bu yöntemi çukur tuzak yöntemi takip etmiştir. Örnekleme yöntemleri içerisinde en az tür ve birey Japon şemsiyesi yöntemi ile örneklenmiştir. Bu yöntemle yalnız ağaç dal ve yapraklarında bulunan türler örneklenebilmektedir (Sanini and Yadav, 2007). Işık tuzağı yöntemi iki yıllık çalışmada toplam 6 defa uygulanmasına rağmen en çok birey örneklenen üçüncü

47 yöntem olmuştur. Fakat bu yöntem sadece fauna belirleme amacı ile kullanılmıştır. Biyolojik çeşitlilik hesaplamalarına sözü edilen yöntem ile toplanan tür ve bireyler belirli türlerin çok sayıda örneklenmesi ve toplanan türlerin o alana ait olmamaları ihtimali de göz önüne alınarak dâhil edilmemiştir.

4.2. Biyolojik Çeşitlilik Hesaplamaları

Biyolojik çeşitlilik hesaplamaları bütün habitatlarda uygulanan örnekleme yöntemleri dikkate alınarak yapılmıştır. Bununla birlikte, Japon şemsiyesi ve ışık tuzağı yöntemleri tüm habitatlarda uygulanamadığı için biyolojik çeşitlilik hesaplamalarına bu yöntemler ile örneklenen türler ve bireyler dahil edilmemiştir.

4.2.1. Kovada Gölü Milli Parkı havzasının 2007 yılı böcek biyoçeşitliliği değerlendirmesi

Arazi çalışmasının ilk yılı olan 2007 yılında, belirlenen 9 habitattan Çukur Tuzak, Süpürme ve Atrap örnekleme yöntemleri kullanılarak 181 böcek türü kaydedilmiştir. Tür ve birey sayılarının habitatlara göre dağılımı, 2007 yılı için hesaplanan Shannon ve Simpson indeks değerleri ile birlikte Çizelge 4.3.’de verilmiştir.

Çizelge 4.3. 2007 yılında habitatlardan toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* *KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 28 40 31 24 60 70 39 44 30 N 404 572 341 267 822 963 536 601 346 H' 1,3 1,534 1,398 1,312 1,665 1,712 1,472 1,475 1,368 D 0,932 0,967 0,948 0,944 0,972 0,973 0,958 0,943 0,947 J' 0,898 0,957 0,938 0,950 0,936 0,938 0,925 0,897 0,926 E 0,966 0,991 0,980 0,985 0,988 0,988 0,983 0,965 0,980

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

48 Elde edilen veriler ışığında habitatlar arasında değerlendirme yapıldığında, tür sayısı en çok olan Açık Alan Habitatı Shannon-Wiener ve Simpson indekslerine göre de en çeşitli habitat olarak saptanmıştır. Çeşitlilik bakımından alanlar sıralandığında; Açık Alan Habitatı> Orman Kıyısı habitatı> Makilik-Ağaçlık habitatı> Maki Kıyısı habitatı> Meyve Fidanlığı habitatı> Çayırlık Alan habitatı> Maki habitatı> Karışık Orman habitatı> Kumul Gerisi habitatı şeklinde bir sonuç elde edilmiştir. Karışık Orman habitatı en az tür toplanan alan olmasına rağmen, çeşitlilik bakımından en düşük değeri birey sayısının azlığı ve bireylerin türler arasında dengesiz dağılımından dolayı Kumul Gerisi habitatı almıştır. Birey sayılarının türler arasında ne ölçüde dengeli dağıldığını gösteren Evenness İndeks değerleri (Rousseau and Hecke, 1999) incelendiğinde alanların sayısal olarak birbirlerine yakın oldukları görülmektedir. Maki-Ağaçlık habitatının Evenness indeks değerleri yüksek olmasına rağmen tür sayısı az olduğu için çeşitlilik bakımından üçüncü sırada yer almıştır. Evenness değerleri en düşük olan Maki Kıyısı habitatının tür sayısı Maki-Ağaçlık habitatından fazla olmasına rağmen çeşitlilik bakımından onun gerisinde kalmıştır.

Çeşitlilik değerlendirmelerinde kullanılan diğer indeksler uygulandığı zaman da önceki sonuçlara benzer bulgular elde edilmiş, Berger-Parker indeksi hariç Açık Alan habitatı en çeşitli habitat olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.4.). Diğer indekslerden farklı olarak Berger-Parker indeksinde, indeks değerindeki azalma çeşitliliğin arttığını gösteren bir durumdur. Bu nedenle bu indeks değerleri 1’e bölünerek kullanılır (Danoff-Burg, 2009).

Çizelge 4.4. 2007 yılında toplanan türlerin farklı indeksler kullanılarak hesaplanan çeşitlilik değerleri

KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Berger- Parker 6,516 12,17 7,93 8,091 12,84 11,06 11,40 5,27 7,68 Hills 108,16 235,35 150,06 112,54 363,84 425,42 191,90 193,65 135,74 Brillouin 0,919 1,035 0,96 0,917 1,100 1,124 1,004 1,006 0,947 Alpha 6,84 9,799 8,289 6,393 14,902 17,362 9,676 10,938 7,891

KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

49 2007 yılı verilerine göre çeşitlilik Rarefaction ve Abundance plot k-dominance analizleri ile tekrar incelenmiştir. Rarefaction analizinde en çeşitli habitatlar grafikte en üstte yer almakta ve eğri dikleştikçe çeşitlilik artmaktadır (Hurlbert, 1971). Şekil 4.4.’de görüldüğü gibi Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları çeşitlilik bakımında en üstte yer almaktadır.

Şekil 4.4. 2007 yılında habitatların Rarefaction analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi

Abundance plot k-dominance analizinde ise rarefaction analizden farklı olarak en çeşitli habitatlar en altta bulunmaktadır (Şekil 4.5.).

Şekil 4.5. 2007 yılında habitatların Abundance plot k-dominance analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi

50 Benzerlik incelemelerinde en çok kullanılan indeks olan Jaccard indeksine göre, birbirine en benzer habitatlar Açık Alan ve Orman Kıyısı (% 22.6) habitatları olmuştur. Benzerlik diyagramı detaylı incelendiğinde üç ana grup oluştuğu belirlenmiştir. Makilik-Ağaçlık, Karışık Orman ve Kumul Gerisi habitatlarının diğer habitatlardan farklı bir yerde bulunduğu ve kendi arasında grup oluşturduğu gözlenmektedir. Diğer 6 habitat ise kendi içerisinde iki alt gruba ayrılmış, Maki habitatı bu gruplar içerisinde diğerlerine en uzak habitat olmuştur (Şekil 4.6.).

MH AAH OKH MKH MFH CAH MAH KOH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.6. Habitatların 2007 yılı için Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı

Habitatların benzerlik durumları yüzde benzerlik katsayısına göre değerlendirildiğinde en çeşitli iki habitat olan Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları (% 35.5) birbirlerine en benzer habitatlar olmuştur. Bu iki habitattan sonra en benzer habitatlar Maki ve Maki Kıyısı habitatları (% 34.37) olarak belirlenmiştir. Çeşitlilik bakımından en düşük değere sahip iki habitat olan Karışık Orman ve Kumul Gerisi habitatları ise % 28.51 benzerlik oranı ile diğer 7 alandan ayrılarak farklı bir grup oluşturmuşlardır (Şekil 4.7.).

51 MH MKH AAH OKH MFH CAH MAH KOH KGH

20 36 52 68 84 100

Şekil 4.7. Habitatların 2007 yılı için Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

Arazi çalışmaları kapsamında uygulanan Çukur Tuzak örnekleme yöntemine göre habitatların tür çeşitliliği karşılaştırıldığı zaman Shannon-Wiener ve Simpson indeks değerlerine göre sırasıyla Orman Kıyısı habitatı ve Açık Alan habitatı en çeşitli habitatlar olmuştur. En az çeşitli habitat ise Shannon-Wiener’a göre Çayırlık Açık Alan, Simpson’a göre ise Maki Kıyısı habitatları olmuştur (Çizelge 4.5.).

Çizelge 4.5. 2007 yılında habitatlardan Çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 12 14 6 10 24 21 9 10 10 N 220 191 97 108 462 355 215 214 136 H' 0,906 1,032 0,710 0,896 1,295 1,134 0,847 0,732 0,820 D 0,835 0,882 0,767 0,842 0,939 0,892 0,836 0,686 0,810 J' 0,839 0,900 0,912 0,896 0,938 0,858 0,887 0,732 0,820 E 0,910 0,950 0,920 0,935 0,980 0,937 0,941 0,765 0,900

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Jaccard katsayısına göre Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile toplanan örneklerin benzerlik değerlendirmesi yapıldığında Çayırlık Alan, Kumul Gerisi ve Maki

52 habitatlarının ayrı bir grup oluşturduğu ve Çayırlık Açık Alan ve Maki habitatları birbirlerine en benzer habitatlar (% 33.3) olduğu belirlenmiştir. Bu habitatları % 25’lik benzerlik oranı ile Açık Alan Habitatı ve Orman Kıyısı habitatı takip etmiştir. Karışık Orman ve Maki kıyısı habitatları diğer hiçbir habitat ile benzerlik göstermeyerek diğerlerinden belirgin olarak ayrılmıştır (Şekil 4.8.).

MFH MAH KOH MKH AAH OKH MH CAH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.8. Habitatların 2007 yılı Çukur Tuzak örnekleme yöntemi Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

Yüzde benzerlik katsayısı ile benzerlikler incelendiğinde ise, Çayırlık Alan ve Kumul Gerisi habitatları birbirine en benzer habitatlar (% 45.54) olmuştur. Yine Karışık Orman habitatı diğer habitatlardan ayrılarak farklı bir konumda yer almıştır (Şekil 4.9.).

53 MFH MAH KOH AAH OKH MH MKH CAH KGH

4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.9. Habitatların 2007 yılı Çukur tuzak örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

En çok türün örneklendiği yöntem olan Süpürme yöntemi ile 2007 yılında 101 tür toplanmıştır. Bu yöntemle toplanan türlerin alanlara göre çeşitlilik analizi sonucuna göre en çeşitli habitat Açık Alan habitatı olmuştur. Sırası ile Orman Kıyısı ve Maki kıyısı habitatları da diğer çeşitli habitatlar olarak belirlenmiştir. Çeşitlilik bakımından en fakir habitat ise Karışık Orman habitatı olmuştur (Çizelge 4.6.).

Çizelge 4.6. 2007 yılında habitatlardan Süpürme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 12 21 16 10 26 48 14 24 17 N 133 315 162 114 311 622 152 297 190 H' 0,974 1,276 1,097 0,950 1,342 1,578 1,062 1,293 1,274 D 0,868 0,943 0,890 0,879 0,949 0,968 0,900 0,940 0,927 J' 0,902 0,965 0,911 0,950 0,949 0,939 0,926 0,937 0,954 E 0,947 0,991 0,950 0,977 0,987 0,989 0,970 0,981 0,985 *S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Habitatların benzerlik durumları Jaccard indeksi ile incelendiğinde en benzer habitatlar çeşitlilik bakımından en çeşitli iki habitat olan Açık Alan ve Orman Kıyısı

54 habitatları (% 23.3) olmuştur. Karışık Orman, Kumul Gerisi ve Makilik-Ağaçlık habitatları diğer habitatlardan ayrılarak farklı bir grup oluşturmuşlardır (Şekil 4.10.).

MH AAH OKH MKH MFH CAH KOH MAH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.10. Habitatların 2007 yılı Süpürme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

Yüzde Benzerlik Katsayısı kullanılarak yapılan hesaplamalarda da sonuç değişmemiş, % 33.3’lük değer ile yine Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları en yakın ilişkili alanlar olmuştur (Şekil 4.11.). MH AAH OKH MKH MFH CAH KOH MAH KGH

4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.11. Habitatların 2007 yılı Süpürme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

55 2007 yılında Atrap yöntemi ile 37 tür örneklenmiştir. Örneklemeler sonucunda yapılan çeşitlilik değerlendirmesinde en çeşitli habitat Meyve Fidanlığı habitatı olmuştur. Bu habitatı Orman Kıyısı ve Maki Kıyısı habitatları izlemektedir. Çeşitlilik bakımından en düşük değeri ise Karışık Orman habitatı almıştır (Çizelge 4.7.).

Çizelge 4.7. 2007 yılında habitatlardan Atrap örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 5 7 10 5 14 5 16 10 5 N 60 96 93 48 106 58 169 86 40 H' 0,654 0,809 0,955 0,637 1,078 0,642 1,139 0,955 0,603 D 0,756 0,833 0,879 0,736 0,902 0,739 0,921 0,880 0,706 J' 0,935 0,958 0,955 0,912 0,941 0,918 0,946 0,955 0,863 E 0,944 0,972 0,977 0,920 0,971 0,924 0,982 0,978 0,883

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Jaccard benzerlik indeksine göre benzerlik durumları incelendiğinde, birbirine en benzer habitatlar Çayırlık Alan ve Makilik-Ağaçlık habitatları (% 41.7) olmuştur. Maki ve Maki Kıyısı habitatları ise diğer habitatlardan ayrılarak farklı bir grup oluşturmuşlardır. Maki habitatı benzerlik değerlendirmesinde Maki Kıyısı ve Meyve Fidanlığı habitatları hariç diğer tüm habitatlar ile hiç benzerlik göstermemektedir (Şekil 4.12.). MH MKH AAH OKH KOH MFH CAH MAH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.12. Habitatların 2007 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

56 Yüzde benzerlik katsayısı ile tekrar inceleme yapıldığında ise diyagramda herhangi bir farklılık gözlenmemiş, yine aynı habitatlar birbirine en benzer alanlar (% 59.55) olarak saptanmıştır (Şekil 4.13.).

MH MKH AAH OKH KOH MFH CAH MAH KGH 4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.13. Habitatların 2007 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

4.2.2. Kovada Gölü Milli Parkı havzasının 2008 yılı böcek biyoçeşitliliği değerlendirmesi

Çalışmanın ikinci yılı olan 2008 yılında, Işık ve Japon Şemsiyesi örnekleme yöntemleri ile örneklenen türler çıkarılarak 196 tür ile çeşitlilik durumları incelendiğinde, Shannon-Wiener ve Simpson çeşitlilik indekslerine göre en çeşitli habitat bir önceki yıldan farklı olarak Orman Kıyısı habitatı olarak belirlenmiştir. Orman Kıyısı habitatı ile Açık Alan habitatlarından eşit sayıda tür saptanmasına rağmen (78), Orman Kıyısı Habitatının Evenness değerleri daha yüksek olduğu için, diğer bir deyişle türlerin birey sayıları daha dengeli dağıldığı için Açık Alan Habitatına göre tür çeşitliliği daha yüksek çıkmıştır (Çizelge 4.8.). Yine çeşitlilik bakımından Maki Kıyısı ve Meyve Fidanlığı habitatlarının tür sayıları oldukça farklı olmasına rağmen Shannon indeks değerleri birbirine oldukça yakın, Simpson indeks

57 değerleri ise aynı çıkmıştır. Burada da aynı şekilde Meyve Fidanlığı habitatının yüksek Evenness değerleri etkili olmuş ve sonucu değiştirmiştir.

Çizelge 4.8. 2008 yılında habitatlardan toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 32 29 38 15 78 78 39 50 39 N 606 493 775 254 1181 1563 595 810 624 H' 1,326 1,337 1,395 1,066 1,809 1,790 1,530 1,605 1,413 D 0,922 0,941 0,932 0,894 0,981 0,980 0,967 0,967 0,941 J' 0,881 0,914 0,883 0,907 0,956 0,946 0,962 0,945 0,888 E 0,951 0,974 0,958 0,957 0,994 0,993 0,993 0,987 0,965

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Çeşitlilik bakımından sıralama yapılacak olursa; Orman Kıyısı habitatı> Açık Alan habitatı> Maki Kıyısı habitatı> Meyve Fidanlığı habitatı> Maki habitatı> Çayırlık Alan habitatı> Makilik Ağaçlık habitatı> Kumul Gerisi habitatı> Karışık Orman habitatı şeklinde bir sonuç elde edilmektedir. 2007 yılından farklı olarak çeşitlilik bakımından en düşük değere sahip habitat aynı zamanda en az tür saptanan Karışık Orman habitatı olmuştur.

Farklı çeşitlilik analizleri ile sonuçlar tekrar gözden geçirildiğinde en çeşitli habitatın yine Orman Kıyısı habitatı olduğu gözlenmektedir (Çizelge 4.9.). 2007 yılının en çeşitli habitatı olan Açık Alan habitatı ise yakın değerler alarak en çeşitli ikinci habitat olarak belirlenmiştir.

58 Çizelge 4.9. 2008 yılında toplanan türlerin farklı indeksler kullanılarak hesaplanan çeşitlilik değerleri

KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Berger- Parker 4,423 8,356 4,874 4,98 20,362 19,785 13,837 9,101 5,571 Hill 118,27 122,37 148,70 49,84 587,42 552,43 232,83 298,08 157,66 Brillouin 0,939 0,941 0,975 0,806 1,174 1,171 1,035 1,074 0,979 Alpha 7,204 6,738 8,379 3,489 18,768 17,284 9,362 11,783 9,226

KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Çeşitlilik değerlendirmeleri Rarefaction analizi ile değerlendirildiğinde en üstte yer alan ve en dik eğriye sahip iki habitat olan Orman Kıyısı ve açık Alan habitatları en çeşitli habitatlar olarak tekrar karşımıza çıkmaktadır (Şekil 4.14.).

Şekil 4.14. 2008 yılında habitatların Rarefaction analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi

Abundance plot k-dominance analizi ile 2008 yılı verileri değerlendirildiğinde aynı sonuçlar gözlenmiş ve Orman Kıyısı ve Açık Alan habitatlarına ait eğriler en çeşitli habitatlar olarak en altta yer almıştır (Şekil 4.15.). Bu sonuç diğer indeksler ile yapılan değerlendirmenin doğruluğunu kanıtlamaktadır.

59

Şekil 4.15. 2008 yılında habitatların Abundance plot k- dominance analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi

Çalışmanın 2008 yılı verileri Jaccard benzerlik indeksine göre incelendiğinde bir önceki yıldan farklı olarak Meyve Fidanlığı habitatı ve Çayırlık Açık Alan habitatı % 26.2’lik oran ile birbirine en benzer habitatlar olmuştur. Benzerlik durumlarını gösteren diyagram incelendiğinde (Şekil 4.16.), çeşitlilik bakımından en düşük değere sahip olan Karışık Orman habitatının diğer sekiz habitattan belirgin şekilde ayrıldığı gözlenmektedir.

KOH MH AAH OKH MKH MFH CAH MAH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.16. Habitatların 2008 yılı için Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı

60 Birey sayılarını da dikkate alarak hesaplama yapan Yüzde Benzerlik Katsayısına (Scott et al., 2003) göre habitatların benzerlik durumları incelendiğinde ise yine Meyve Fidanlığı ve Çayırlık Açık Alan habitatları en yakın ilişkili (% 37.92) habitatlar olmuştur. Karışık Orman habitatı ve Maki habitatı ise tüm benzerlik hesaplamalarında diğer habitatlara en uzak kalan alanlar olmuştur (Şekil 4.17.).

KOH MH MKH AAH OKH MFH CAH MAH KGH 4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.17. Habitatların 2008 yılı için Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

Çukur Tuzak örnekleme yöntemiyle toplanan türlere göre yapılan çeşitlilik analizleri sonucunda Shannon-Wiener ve Simpson indekslerine göre Orman Kıyısı habitatı en çeşitli habitat olmuştur. 19 türle Meyve Fidanlığı habitatı ikinci, aynı tür sayısına sahip Açık Alan habitatı ise üçüncü sırada yer almıştır. 20 türle temsil edilen Maki habitatı ise çeşitlilik değerlendirmesinde dördüncü sırada bulunmaktadır. Çalışılan habitatlar içerisinde çeşitlilik bakımında en fakir habitat Kumul Gerisi habitatı olmuştur (Çizelge 4.10.).

61 Çizelge 4.10. 2008 yılında habitatlardan Çukur Tuzak örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 12 11 15 10 31 19 19 15 20 N 323 240 481 204 551 449 364 379 375 H' 0,831 0,889 1,005 0,901 1,417 1,180 1,227 1,076 1,088 D 0,771 0,840 0,849 0,851 0,955 0,922 0,936 0,893 0,871 J' 0,770 0,854 0,854 0,901 0,950 0,923 0,959 0,915 0,836 E 0,842 0,924 0,910 0,945 0,987 0,973 0,988 0,956 0,917

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Çukur Tuzak örnekleme yöntemiyle toplanan türler ele alındığında Jaccard benzerlik indeksine göre 2008 yılı için birbirine en benzer habitatlar Meyve Fidanlığı ve Çayırlık açık alan habitatları (% 36) olmuştur (Şekil 4.18.). Benzerlik diyagramında dikkat çeken bir diğer nokta ise, Makilik-Ağaçlık habitatı ile Kumul Gerisi habitatlarının diğer 7 habitattan ayrılarak farklılaşmasıdır. Geri kalan habitatlar içerisinde Karışık Orman habitatı da gruptan uzakta yer almıştır.

KOH MKH MH AAH OKH MFH CAH MAH KGH

0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.18. Habitatların 2008 yılı Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

Yüzde benzerlik katsayısı ile yapılan hesaplamalar sonucu elde edilen diyagram Jaccard indeksi diyagramına göre bazı farklılıklar göstermektedir. Birbirine en

62 benzer habitatlar Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları (% 49.36) olmuştur. Yine Jaccard katsayısında olduğu gibi Makilik-Ağaçlık habitatı ile Kumul Gerisi habitatı diğer habitatlardan ayrılmıştır (Şekil 4.19.). KOH MKH MH AAH OKH MFH CAH MAH KGH

4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.19. Habitatların 2008 yılı Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

2008 yılında Süpürme yöntemi ile 128 tür örneklenmiştir. Bu türlerin alanlara göre dağılımı esas alınarak yapılan çeşitlilik analizi sonucunda en çeşitli habitat bir önceki yılda olduğu gibi Açık Alan habitatı olmuştur. Sırası ile Orman Kıyısı ve Maki Kıyısı alanları diğer en çeşitli habitatlardır. Karışık Orman ve Makilik-Ağaçlık habitatları ise çeşitlilik bakımından en düşük değerleri almışlardır (Çizelge 4.11.).

Çizelge 4.11. 2008 yılında habitatlardan Süpürme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 18 11 16 9 40 60 11 31 19 N 272 167 254 103 564 1153 152 424 244 H' 1,162 0,942 1,109 0,299 1,531 1,679 0,996 1,436 1,147 D 0,919 0,860 0,908 0,495 0,965 0,974 0,893 0,959 0,913 J' 0,926 0,904 0,921 0,993 0,956 0,944 0,956 0,963 0,897 E 0,973 0,946 0,969 0,990 0,990 0,991 0,983 0,991 0,963

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

63 Jaccard benzerlik diyagramında benzerlik durumları incelendiğinde birbirine en benzer habitatlar Açık Alan ve Orman Kıyısı (% 17.6) habitatları olmuştur. Karışık Orman habitatı ise diğerlerine benzerlik olarak en uzak kalan habitattır (Şekil 4.20.).

KOH MH MAH MKH AAH OKH CAH MFH KGH 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1

Şekil 4.20. Habitatların 2008 yılı Süpürme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

Yüzde benzerlik değerlendirmesine göre elde edilen diyagram Jaccard ile neredeyse aynı sonuçları vermiştir. En benzer habitatlar bu kez % 28.75 benzerlik oranı ile yine Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları olmuştur (Şekil 4.21.).

KOH MH MAH MKH AAH OKH CAH MFH KGH

0 20 40 60 80 100

Şekil 4.21. Habitatların 2008 yılı Süpürme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

64 Kovada Gölü Milli Parkından Atrapla örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan 28 tür ile 2008 yılının çeşitliliği incelendiğinde, en çeşitli habitat 1.059 (Shannon- Wiener) ve 0.909 (Simpson) indeks değerleri ile Meyve Fidanlığı habitatı olmuştur (Çizelge 4.12.). Aynı tür sayısına sahip Orman Kıyısı habitatı ise çeşitlilik bakımından ikinci sırada yer almıştır.

Çizelge 4.12. 2008 yılında habitatlardan Atrap örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 5 7 10 4 12 4 12 8 6 N 66 86 99 48 132 62 128 96 72 H' 0,686 0,810 0,988 0,532 1,044 0,558 1,059 0,882 0,752 D 0,787 0,834 0,894 0,661 0,902 0,694 0,909 0,863 0,812 J' 0,981 0,958 0,988 0,884 0,968 0,927 0,981 0,976 0,966 E 0,984 0,973 0,994 0,881 0,983 0,925 0,992 0,986 0,974

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Atrapla örnekleme yöntemine göre habitatların birbirlerine benzerlik durumları incelendiğinde ise Çayırlık Alan ve Makilik Ağaçlık habitatları Jaccard benzerlik indeksine göre % 41.7’lik benzerlik oranı ile en benzer habitatlar olarak belirlenmiştir (Şekil 4.22.). Açık Alan habitatı diğer sekiz habitata, Karışık Orman habitatı ise kalan yedi habitata benzerlik bakımından uzaktırlar. Bir önceki yıldan farklı olarak Maki habitatı sadece Karışık Orman, Orman Kıyısı ve Açık Alan habitatları ile benzerlik bakımından 0 değeri almıştır.

65 AAH KOH MH MKH MFH OKH CAH MAH KGH

0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.22. Habitatların 2008 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

Yüzde benzerlik katsayısı dikkate alınarak incelendiğinde yine Çayırlık Alan ve Makilik-Ağaçlık habitatları % 56.64 benzerlik değeri ile en yakın ilişkili habitatlar olmuştur. Farklı olarak, Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları birbirine benzer bulunmuş ve %35.27’lik benzerlik değeri ile ayrı bir grup oluşturmuştur (Şekil 4.23.).

AAH OKH KOH MH MKH MFH CAH MAH KGH 4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.23. Habitatların 2008 yılı Atrap örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı göre benzerlik diyagramı

66 4.2.3. Kovada Gölü Milli Parkı havzasının 2007 ve 2008 yıllarında elde edilen verilere bağlı olarak böcek biyoçeşitliliklerinin değerlendirmesi

Kovada Gölü Milli Parkından seçilen örnek habitatlarda 2007-2008 yıllarında Çukur Tuzak, Süpürme ve Atrapla örnekleme yöntemleri kullanılarak yapılan arazi çalışmaları sonucunda toplam 233 tür ile çeşitlilik değerlendirmesi yapılmıştır. Shannon-Wiener indeksine göre çeşitlilik bakımından en zengin habitat Orman Kıyısı habitatı olmuş (1.873), Açık Alan habitatı (1.870) onu yakından takip etmiştir. Simpson çeşitlilik indeksine göre veriler incelendiğinde ise en çeşitli habitatlar aynı indeks değerleri ile (0.982) yine Orman Kıyısı ve Açık Alan habitatları olmuştur (Çizelge 4.13.). Nitekim, Gülsoy ve Özkan (2008) yaptıkları çalışmada bu iki analiz yönteminin sonuçlarındaki farklılığın Simpson indeksinin özellikle baskın türlerin sayı ve bolluklarındaki değişimlere, Shannon indeksinin ise tür sayısı ve türlerin birey sayılarının nasıl dağıldığına hassas olmasından kaynaklandığını bildirmişlerdir.

En çeşitli habitatın Orman Kıyısı habitatı olması bu habitatın farklı böcek grupları tarafından daha çok tercih edildiği, dolayısıyla tür sayısının diğer habitatlara oranla daha fazla olduğu sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Özellikle otsu bitkilerin fazla olduğu habitatların en çok tür ve bireyle örneklenen habitatlar olduğu önceki çalışmalarla da desteklenmektedir (Ward and Ward, 2001; Castillo and Wagner, 2002). Orman Kıyısı habitatı gibi iki farklı habitatın özelliklerine sahip (Orman habitatı ve Açık Alan habitatı özelliklerinin bir arada bulunduğu) habitatlarda ˝Kıyı Etkisi˝ ismi verilen olgunun tür sayısını olumlu etkilediği de önceki çalışmalarda bildirilmiştir (Tscharntke et al., 2002).

67 Çizelge 4.13. 2007- 2008 yıllarında habitatlardan toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 47 52 53 31 100 104 59 70 54 N 1010 1065 1116 521 2003 2526 1131 1411 970 H' 1,467 1,587 1,537 1,355 1,873 1,870 1,660 1,678 1,543 D 0,936 0,965 0,949 0,939 0,982 0,982 0,973 0,954 0,953 J' 0,875 0,925 0,891 0,909 0,936 0,927 0,937 0,909 0,891 E 0,960 0,984 0,967 0,970 0,992 0,991 0,990 0,978 0,971

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

İki yıllık verilere göre habitatların çeşitlilikleri diğer indeksler uygulanarak tekrar gözden geçirildiğinde en çeşitli habitatın Orman Kıyısı habitatı olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.14.). Yanlız Brillouin indeks değerlendirmesinde Açık Alan Habitatının çok az bir farkla çeşitlilik değerinin daha fazla olduğu gözlenmektedir.

Çizelge 4.14. 2007- 2008 yıllarıında toplanan türlerin farklı indeksler kullanılarak hesaplanan çeşitlilik değerleri

KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH Berger- Parker 5,075 10,047 5,636 6,947 18,546 15,217 12,852 6,951 6,178 Hill 186,68 281,29 238,15 130,05 726,08 718,55 358,18 379,71 243,12 Brillouin 1,42 1,54 1,492 1,302 1,824 1,829 1,611 1,63 1,493 Alpha 10,214 11,453 11,583 7,227 22,162 21,868 13,236 15,486 12,344

KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Yine, iki yıllık veriler kullanılarak yapılan Rarefaction analizi sonucunda en çeşitli habitatların Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları olduğu doğrulanmıştır (Şekil 4.24.).

68

Şekil 4.24. 2007-2008 yıllarında habitatların Rarefaction analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi

Abundance plot k-dominance analizi sonuçları da en çeşitli habitatları değiştirmemiştir (Şekil 4.25.).

Şekil 4.25. 2007-2008 yıllarında habitatların Abundance plot k-dominance analizi kullanılarak çeşitliliklerinin incelenmesi

69 Çeşitlilik bakımında en fakir alanlar Shannon-Wiener’a göre Karışık Orman, Simpson’ a göre ise Kumul Gerisi habitatları olmuştur. Bu iki habitatın düşük çeşitlilik değerleri almasında en önemli etken böcek tür sayısının az olmasıdır.

Habitatların iki yıllık veriler kullanılarak benzerlikleri incelendiğinde Jaccard katsayısına göre Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatlarının % 30.8 benzerlik değeri ile en yakın ilişkili habitatlar olduğu belirlenmiştir (Şekil 4.26.). Meyve Fidanlığı ve Maki Kıyısı habitatları ise % 26.5’lik benzerlik oranı ile ikinci sırada yer almıştır. Çeşitlilik bakımından en düşük değerleri alan Karışık Orman habitatı benzerlik bakımından da diğer habitatlardan ayrılarak en uzakta yer almıştır.

KOH AAH OKH MH MKH MFH CAH MAH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.26. Habitatların 2007-2008 yılları için Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı

Yüzde benzerlik katsayısı kullanılarak yapılan benzerlik incelemesinde de aynı sonuçlar elde edilmiştir. Birbirine en benzer habitatlar % 44.76 benzerlik oranı ile Açık Alan Habitatı ve Orman Kıyısı habitatı olmuştur (Şekil 4.27.).

70 KOH AAH OKH MH MFH MKH CAH MAH KGH 4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.27. Habitatların 2007-2008 yılları için Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

Çukur tuzak örnekleme yöntemi ile 2007-2008 yıllarında örneklenen türlere göre çalışma değerlendirildiğinde, en çeşitli habitat hem Shannon hem de Simpson indeksine göre Orman Kıyısı habitatı olmuştur. Bu habitatı sırası ile Meyve Fidanlığı ve Açık Alan habitatları izlemektedir (Çizelge 4.15.). Orman Kıyısı habitatı gibi kıyı etkisi gösteren habitatlarda, Carabidae familyası türlerinin çeşitlilik bakımından yüksek değerler aldığı önceki çalışmalarda da saptanmıştır (Magura and Tόthméréz, 1997; Avgın, 2006). Mercan vd., (2004) yaptıkları çalışmada Tenebrionidae familyası bireylerini değerlendirmiş ve Orman Kıyısı habitatına benzer olan (Meşe ağaçları ile beraber çalı formundaki bitkilerin bulunduğu) habitatın en çeşitli habitat olduğunu bildirmişlerdir.

Çizelge 4.15. 2007-2008 yıllarında habitatlardan Çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri * KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 19 19 17 16 38 27 24 20 24 N 543 431 578 312 1013 804 579 593 511 H' 1,001 1,108 1,027 1,033 1,460 1,250 1,264 1,076 1,154 D 0,828 0,888 0,846 0,872 0,956 0,919 0,932 0,851 0,876 J' 0,783 0,867 0,834 0,858 0,924 0,873 0,916 0,827 0,836 E 0,874 0,937 0,899 0,930 0,982 0,955 0,972 0,896 0,915 *S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

71 Aynı yöntemle toplanan türlere göre habitatların benzerlik durumları incelendiğinde Jaccard indeks değeri Maki habitatı ve Açık Alan habitatı için en yüksek benzerliği (% 41.7) işaret etmiştir (Şekil 4.28.). Diyagramda dikkat çeken diğer bir nokta ise Makilik-Ağaçlık habitatının diğer hiçbir habitat ile benzerlik göstermemesidir. Kumul Gerisi habitatı da aynı şekilde diğer sekiz habitattan farklılaşmış ve benzerlik olarak uzaklaşmıştır. MAH KOH MKH MFH OKH MH AAH CAH KGH

0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.28. Habitatların 2007-2008 yıllarında Çukur tuzak örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

Benzerlik durumları yüzde benzerlik katsayısı kullanılarak incelendiğinde ise en benzer habitatlar Maki Habitatı ile Çayırlık Alan habitatı (% 59.86) olmuştur (Şekil 4.29.). Açık Alan habitatı ve Orman Kıyısı habitatı % 55,31 benzerlik oranı ile birbirine en yakın diğer iki habitat olmuştur. Makilik-Ağaçlık habitatı ve Kumul Gerisi habitatı ise yine benzerlik bakımından diğerlerinden farklı habitatlar olarak belirlenmiştir.

72 MAH KOH MKH MFH AAH OKH MH CAH KGH

4 20 36 52 68 84 100

Şekil 4.29. Habitatların 2007-2008 yıllarında Çukur Tuzak örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

Her iki çalışma yılı birlikte değerlendirildiğinde Süpürme yöntemi ile Kovada Gölü Milli parkından 153 tür örneklenmiştir. Örneklenen türlerin habitatlara göre dağılımı göz önüne alınarak yapılan çeşitlilik analizi sonucunda en çeşitli habitat Açık Alan habitatı olmuştur. Diğer çeşitli habitatlar ise sırası ile Orman Kıyısı ve Maki Kıyısı habitatları olmuştur. Alanda çeşitlilik bakımından en düşük değeri Karışık Orman habitatı almıştır (Çizelge 4.16.). Süpürme yöntemi kullanılarak yapılan benzer bir çalışmada da en çeşitli habitatlar orman ve çayırlık alanlar olarak belirlenmiştir (Aslan ve Ayvaz, 2009).

Çizelge 4.16. 2007-2008 yıllarında habitatlardan Süpürme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 26 27 29 12 53 77 22 44 30 N 405 482 416 134 875 1775 304 721 434 H' 1,302 1,325 1,351 1,036 1,631 1,758 1,256 1,545 1,343 D 0,940 0,940 0,945 0,901 0,972 0,978 0,937 0,966 0,944 J' 0,920 0,925 0,924 0,960 0,946 0,932 0,936 0,940 0,909 E 0,977 0,976 0,979 0,983 0,991 0,991 0,981 0,989 0,977

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

73 Jaccard katsayısı ile benzerlik durumları incelendiğinde birbirine en benzer habitatlar aynı zamanda çeşitlilik bakımından da en çeşitli iki habitat olan Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları (% 30) olmuştur. Benzerlik diyagramında dikkati çeken bir diğer nokta ise Karışık Orman ve Makilik-Ağaçlık habitatlarının ayrılarak diğer 7 habitattan farklı bir grup oluşturmasıdır (Şekil 4.30.).

KOH MAH MH AAH OKH MKH CAH MFH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.30. Habitatların 2007-2008 yıllarında Süpürme örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik indeksine göre benzerlik diyagramı

Yüzde Benzerlik katsayısı kullanılarak yapılan benzerlik değerlendirmesinde diyagramda herhangi bir farklılık gözlenmemiştir. Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları (%42.29) süpürme yöntemiyle elde edilen türler bakımından en yakın ilişkili alanlar olmuştur. Birbirine en uzak habitatlar ise Açık Alan ve Karışık Orman habitatlarıdır (Şekil 4.31.).

74 KOH MAH MH AAH OKH MKH CAH MFH KGH 0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.31. Habitatların 2007-2008 yıllarında Süpürme örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

İki yıllık veriler bir arada değerlendirildiğinde milli park içerisinde atrapla örnekleme yöntemi ile toplam 37 tür toplanmıştır. Örneklerin çeşitlilik hesaplaması sonucu en çeşitli habitatlar birbirlerine çok yakın değerlerle Meyve Fidanlığı habitatı ve Orman Kıyısı habitatı olmuştur (Çizelge 4.17.). Meyve Fidanlığı habitatının çeşitlilik bakımından yüksek değerlere sahip olmasının en önemli nedeni alanın maki bitki örtüsü ile çevrelenmiş olmasıdır. Meyve yetiştirebilmek amacı ile bölgede doğal bitki örtüsü olan makiler sökülmüş ve yerlerine meyve fidanlığı kurulmuştur. Özellikle Lepidoptera takımı üyelerinin uçmak için buna benzer bozulmuş habitatları tercih ettikleri önceki çalışmalarda da bildirilmiştir (Spitzer et al., 1993; Sundufu and Dumbaya, 2008).

Atrap yöntemi ile yalnızca Lepidoptera ve Odonata takımı bireylerinin toplanması bu habitatın sadece bu takım bireyleri tarafından daha çok tercih edildiğini ve sadece bu takımlar değerlendirildiğinde habitatın çeşitliliğinin yüksek olduğu gerçeğini değiştirmemektedir.

Meyve fidanlarının sıra aralarında yetiştirilen diğer bitkilerin çiçekleri de kelebek erginleri için alternatif besin olarak tercih edilebilmektedir. Özellikle rüzgarlı günlerde Lepidoptera ve Odonata takımı bireylerinin meyve fidanlarının arasında

75 daha rahat hareket ettikleri ve yakalanmasının daha kolay olduğu yapılan arazi çalışmalarında gözlenmiştir.

Çizelge 4.17. 2007-2008 yıllarında habitatlardan Atrap örnekleme yöntemi kullanılarak toplanan tür ve birey sayıları ile indeks değerleri

* KGH MAH CAH KOH OKH AAH MFH MKH MH S 6 9 12 6 16 6 17 11 8 N 126 182 192 96 238 120 297 182 112 H' 0,638 0,724 0,806 0,608 0,854 0,611 0,874 0,771 0,673 D 0,694 0,711 0,724 0,677 0,727 0,680 0,731 0,719 0,698 J' 0,820 0,759 0,747 0,782 0,709 0,786 0,710 0,740 0,746 E 0,833 0,800 0,790 0,813 0,776 0,816 0,777 0,791 0,797

*S: Tür sayısı, N: Birey sayısı, KGH: Kumul Gerisi Habitatı, AAH: Açık Alan Habitatı, H': Shannon-Wiener indeks değeri, MAH: Makilik-Ağaçlık Habitatı, MFH: Meyve Fidanlığı Habitatı, D: Simpson indeks değeri, ÇAH: Çayırlık Alan Habitatı, MKH: Maki Kıyısı Habitatı, J': Shannon Evenness değeri, KOH: Karışık Orman Habitatı, MH: Maki Habitatı E: Simpson Evenness değeri OKH: Orman Kıyısı Habitatı,

Atrap yöntemine göre Jaccard katsayısı kullanılarak yapılan benzerlik incelemesinde birbirine en yakın habitatlar %50 benzerlik oranı ile Çayırlık Alan ve Makilik- Ağaçlık habitatları olmuştur (Şekil 4.32.).

AAH OKH MH MKH MFH KOH CAH MAH KGH

0,04 0,2 0,36 0,52 0,68 0,84 1

Şekil 4.32. Habitatların 2007-2008 yıllarında Atrap örnekleme yöntemi ile Jaccard Benzerlik İndeksine göre benzerlik diyagramı

Aynı veriler kullanılarak yüzde benzerlik indeksi uygulandığında yine Çayırlık Alan habitatı ve Makilik-Ağaçlık habitatı en benzer habitatlar (% 66.97) olmuştur. Karışık

76 Orman habitatının yanı sıra Meyve Fidanlığı habitatı da diğer habitatlardan belirgin şekilde farklılaşmıştır (Şekil 4.33.) Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları ise diğer habitatlardan ayrı bir grup oluşturmuştur.

AAH OKH MH MKH KOH MFH CAH MAH KGH 28 40 52 64 76 88 100

Şekil 4.33. Habitatların 2007-2008 yıllarında Atrap örnekleme yöntemi ile Yüzde Benzerlik Katsayısına göre benzerlik diyagramı

İki yıllık arazi çalışmaları sonucu en çok örneklenen takım olan Coleoptera, 22 familya ve 106 tür ile aynı zamanda en çok familya ve türe sahip takım olarak belirlenmiştir. Yurtdışında yürütülen ve çukur tuzak yöntemi ile örnekleme yapılan benzer çalışmalar değerlendirilidiğinde, Kihansi Şelalesi (Tanzanya)’nde 33 familya (Zilihona and Nummelin, 2001), Sydney (Avustralya)’de 29 familya saptanmıştır (Lassau et al., 2005). Bunların yanı sıra Isparta ili sınırlarında yürütülen ve sadece çukur tuzak örnekleme yöntemi kullanılan bir başka çalışmada ise Coleoptera takımından 34 familya örneklenmiş olması (Japoshvili, 2009) Kovada Gölündeki mevcut familya ve tür sayısının az olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır.

Çalışmada en çok örneklenen familyalar Carabidae (24) ve Tenebrionidae (9) familyaları olarak belirlenmiştir. Carabidae ve Tenebrionidae familyası bireyleri otsu bitkilerin fazla olduğu ve genellikle kurak alanlara uyum sağlamış böceklerdir (Lovei and Sunderland, 1996; Mercan vd., 2004). Kovada Gölü Milli Parkında çalışılan her habitatda bu familyalara ait bireylerin örneklenmiş olması bu tezi desteklemektedir.

77 Örneklenen türler içerisinde en baskın tür Dailognatha quadricollis (% 10.97) olarak belirlenmiştir. Tenebrionidae familyasına ait olan türün çok geniş bir yayılma alanına sahip olduğu ve yaygın bir tür olduğu bilinmektedir (Tezcan vd., 2004). Çalışma alanına yakın bir bölge olan Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma alanında yürütülen bir çalışmada da söz konusu tür en baskın tür olarak bildirilmiştir (Aslan vd., 2008).

Kovada Gölü Milli Parkında yürütülen çalışmalar sonucunda çeşitlilik bakımından en zengin habitatlar Orman Kıyısı ve Açık Alan habitatları olarak belirlenmiştir. Koruma altında olan başka alanlarda yürütülen benzer çalışmalarda da bu iki habitatla ortak özelliklere sahip alanların diğer alanlara oranla daha çeşitli olduğu saptanmıştır (Aslan, 2007; Aslan ve Ayvaz, 2009). Ayrıca, Açık Alan habitatının farklı ve genellikle tek yıllık otsu bitkilerin hakim olduğu bir habitat olması bu habitatda beslenebilecek farklı türlerin besin ihtiyacını karşılamasına uygun olduğu sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Karaca vd., (1993) ve Vessby et al., (2002)’un yürüttükleri çalışmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiş, seçilen habitatlar içerisinde en çeşitli habitatın otsu bitkilerin hakim olduğu habitatlar olduğu saptanmıştır. Benzer olarak Orman Kıyısı Habitatında ise orman ağaçlarının yanında çalımsı formdaki bitkilerin olması Açık Alan habitatında olduğu gibi farklı türlere uygun bir ortam oluşturmaktadır. Orman Kıyısı habitatında görülen kıyı etkisinin tür çeşitliliğini olumlu etkilediği farklı çalışmalarda da saptanmıştır (Magura et al., 2000; Chacoff and Aizen, 2006). Kovada Gölü Milli Parkı gibi korunan alanlarda orman ağaçlarının yanı sıra bu tarz habitatların da korumaya alınmasının biyolojik çeşitliliği olumlu yönde etkileyeceği bir gerçektir.

Çeşitlilik bakımından en düşük değerlere sahip habitatlar ise Karışık Orman ve Kumul Gerisi habitatları olarak belirlenmiştir. Bu sonucun en önemli nedeni sözü edilen alanlarda bitki örtüsünün tek düze ve az olmasıdır. Kumul Gerisi habitatında sadece iki bitki türünün bulunması böcek çeşitliliğinin düşük çıkmasında en önemli etkendir. Chung et al., (2000) bitki tür sayısı ve çeşitliliğinin böcek çeşitliliği üzerinde en etkili faktörlerden biri olduğunu bildirmişlerdir.

78 Çalışma alanları içerisinde diğer bir bozulmuş alan olan Meyve Fidanlığı habitatında atrap yöntemine göre çeşitlilik yüksek çıkmıştır. Meyve Fidanlığı habitatından elde edilen sonuçlarda olduğu gibi bozulan alanlarda çeşitliliğinin yüksek çıkabildiği benzer çalışmalar mevcuttur (Lien and Yuan, 2003; Vu, 2009). Bütün örneklenen takımlar bir araya getirilerek değerlendirme yapıldığında, Meyve Fidanlığı habitatı Lepidoptera ve Odonata takımlarından toplanan bireylerin fazlalığı nedeni ile çeşitlilik değeri yüksek çıkmıştır.

Benzerlik değerlendirmeleri sonucunda çeşitlilik bakımında zengin olan Açık Alan ve Orman Kıyısı habitatları birbirlerine en benzer habitatlar olarak belirlenmiştir. Vu (2009)’nun beş farklı habitatda yürüttüğü çalışmada çeşitlilik bakımından yüksek değerlere sahip olan habitatlar benzerlik bakımından yakın ilişkili olarak saptanmıştır. Bu iki habitatın çalışılan alanlar içerisinde birbirlerine en yakın habitatlar olması da benzerlik değerlerinin yüksek çıkmasında etken olmuştur. Çeşitlilik bakımından düşük değerlere sahip olan habitatlar benzerlik bakımından da diğer habitatlardan ayrılmışlardır. Karışık Orman habitatı diğer sekiz habitat ile benzerlik göstermemiştir. Bu sonuçların elde edilmesinde insan etkileri ve habitatın florasının fakir olmasının da etkisi oldukça fazladır. Gölcük Gölü Tabiat parkında yürütülen benzer bir çalışmada, insan etkisinde bulunan ve bitki çeşitliliği bakımından fakir olan habitatın diğer habitatlar ile benzerlik göstermediği bildirilmiştir (Japoshvili et al., 2009). Bu çalışmadan elde edilen veriler saptanan sonuçları desteklemektedir.

79 5. SONUÇ

Yürütülen çalışmada, Kovada Gölü Milli Parkında 2007 ve 2008 yıllarında biribirinden farklı dokuz habitatta, 12 takım ve 77 familyaya bağlı 241 böcek türü saptanmıştır. Chironomidae (Diptera) familyası, Orthetrum cancellatum (L.) (Odonata: Libellulidae) ve Cerdion lindeni (Sélys) (Od.: Coenagrionidae) türleri hariç (Arslan ve Şahin, 2006; Salur ve Kıyak, 2007a,b) diğer türler Kovada Gölü Milli Parkı için ilk kayıt niteliğindedir.

Çalışmanın her iki yılında da en çok birey sayısına sahip olan Coleoptera takımı, ayrıca 22 familya ve 106 tür sayısı ile de en çok tür sayısına sahip takımdır. Coleoptera takımından sonra sırası ile Hymenoptera (27), Hemiptera (26), ve Lepidoptera (25) takımları alanda genel olarak en fazla tür sayısına sahip takımlar olmuştur. Carabidae (Coleoptera), Chrysomelidae (Coleoptera), Acrididae (Orthoptera), Tenebrionidae (Coleoptera) ve Nymphalidae (Lepidoptera) familyaları sırası ile en çok tür örneklenen familyalar olarak belirlenmiştir.

Dailognatha quadricollis (Coleoptera: Tenebrionidae), Calathus longicollis (Coleoptera: Carabidae), Pedinus fallax (Coleoptera: Tenebrionidae), Mylabris quadripunctata (Coleoptera: Meloidae) ve Camponotus turkestanus (Hymenoptera: Formicidae) türleri en baskın türler olarak belirlenmiştir. Ischyroptyx sp. (Hymenoptera: Pteromalidae), Prosopis sp. (Hymenoptera: Colletidae) ve Palpares libelluloides (Neuroptera: Myrmeleontidae) türleri ise alanda en az rastlanan türler olarak saptanmıştır.

Arazi çalışmalarından elde edilen veriler sonucunda yapılan biyolojik çeşitlilik değerlendirmesinde, Açık Alan Habitatı 2007 yılında, Orman Kıyısı Habitatı ise 2008 yılında en çeşitli habitatlar olarak belirlenmiştir. İki yıllık veriler birleştirildiğinde ise çok az bir farkla Orman Kıyısı habitatı en çeşitli habitat olarak belirlenmiştir. Bu iki habitat çalışılan alanlar içerisinde birbirine en yakın iki habitatdır. Söz konusu habitatın çeşitlilik bakımından yüksek değerler almasında en önemli etken bitki çeşitliliğinin fazla olması ve buna bağlı olarak habitatın pek çok farklı böcek grubu tarafından tercih edilmesidir.

80 Çeşitlilik bakımından en düşük değerlere sahip habitatların ise Kumul Gerisi (2007) ve Karışık Orman (2008 ve 2007-2008) habitatları olduğu belirlenmiştir. Bu iki habitatın düşük çeşitlilik değerleri almasında en önemli etken barındırdığı tür sayısının az olmasıdır. Bunun en önemli nedeni ise en çeşitli habitatların aksine bitki türlerinin az ve tek düze olmasıdır.

Çalışmada, örnekleme yöntemleri göz önüne alınarak her habitatta ortak kullanılan yöntemler ile tekrar çeşitlilik ve benzerlik değerlendirmesi yapılmıştır. Çukur tuzak örnekleme yöntemine göre yapılan değerlendirmede her iki örnekleme yılında en çeşitli habitat Orman Kıyısı habitatı olmuştur. Çukur tuzak örnekleme yöntemi ile sadece toprak yüzeyinde yaşayan ve uçamayan böcek türleri örneklendiği için çeşitlilik değerlendirmesi bu türler üzerinden değerlendirilmektedir. Ayrıca elde edilen veriler ışığında, Çukur tuzak örnekleme yönteminin istenilen tüm habitatlarda kullanılmaya uygun, özel alet-ekipman ihtiyacı duyulmayan ve özellikle belirli grupları örneklemede etkili bir yöntem olduğu söylenebilir.

Kovada Gölü Milli Parkında tüm habitatlarda kullanılan örnekleme yöntemlerinden bir diğeri olan Süpürme örnekleme yöntemi ile yapılan biyolojik çeşitlilik değerlendirmesinde en çeşitli habitat Açık Alan habitatı olarak belirlenmiştir. Süpürme yöntemi ile genellikle kısa boylu bitkilerin üzerinde bulunan böcekler rahatlıkla örneklenebilmektedir. Açık Alan habitatındaki baskın bitkilerin tek yıllık otsu bitkiler olması habitatın her iki örnekleme yılında da bu yönteme göre en çeşitli olmasına sebep olmuştur.

Atrap yöntemi ile yapılan çalışmalarda en çeşitli habitat Meyve Fidanlığı habitatı olarak belirlenmiştir. Atrap yöntemi ile yalnızca Lepidoptera ve Odonata takımı bireylerinin toplanması bu habitatın bu takıma ait bireyler tarafından çokça tercih edildiğini ve sadece bu takımlar göz önüne alındığında en çeşitli olduğunu işaret etmektedir. Özellikle Lepidoptera takımı bireylerinin Meyve Fidanlığı habitatı gibi bozulmuş alanlarda uçmayı tercih etmeleri çeşitliliğin yüksek çıkmasını etkilemiştir.

81 Diğer örnekleme yöntemleri olan Işık Tuzağı ve Japon Şemsiyesi yöntemleri sadece fauna belirlemek amacı ile kullanılmışlardır. Işık tuzağı yöntemi uzakta bulunabilen ve örneklemenin yapıldığı habitatın dışından da örnekler çekebildiği için biyolojik çeşitlilik hesaplamalarında tercih edilmemektedir. Ayrıca çalışma sonucunda elde edilen bulgularda da görülebildiği gibi, Işık Tuzağı yöntemi bazı türlerin çok sayıda örneklenmesi ile çeşitlilik çalışmalarının temelini oluşturan düzenli örneklemeye aykırılık oluşturmaktadır. Japon Şemsiyesi yöntemi ise tüm habitatlarda uygulamaya uygun olmayan bir yöntem olduğu belirlenmiştir. Ayrıca bu yöntem ile örneklenen türlerin örnekleme yapılan habitatdan daha çok özellikle konukçu bitkiye göre değişimler gösterdiği arazi çalışmalarında gözlenmiştir.

Kovada Gölü Milli Parkından örneklenen tür ve birey sayısı önceki yıllarda farklı alanlarda yapılan çalışmalar ile karşılaştırıldığında çalışma alanının faunasının fakir olduğu ortaya çıkmaktadır. Bunun nedenlerinin başında milli parkın günü birlik ziyaretçilere açık olmasının yanı sıra bölgede yasadışı avlanmalar, hayvan otlatılması ve göle sulama suyunun karışması gibi faktörlerin olabileceği düşünülmektedir. Bu gibi olumsuz insan etkilerinin azaltılması ya da tamamı ile ortadan kaldırılmasının mevcut çeşitliliği olumlu yönde etkileyecektir. Milli Park sınırları içerisinde kalan ve çevre köy sakinlerinin tarımsal faaliyetlere devam ettiği fidanlık ve meyve bahçeleri de faunayı ve dolayısı ile çeşitliliği etkilemektedir. Bu bahçelerde yürütülen gübreleme, ilaçlama gibi faaliyetlerin çevreye verdiği zararlarda ayrıca düşünülmesi ve çözüme kavuşturulması gereken sorunlardan bazılarıdır.

Kovada Gölü Mili Parkı Havzasında yürütülen çalışma, ülkemizde az sayıda yürütülen biyolojik çeşitlilik çalışmaları arasındadır. Üzerinde yaşadığımız topraklar biyolojik çeşitlilik bakımından dünyada sayılı bölgelerden biridir. Ülkemiz yüzölçümünün yaklaşık % 19’u önemli doğal alan olarak kabul edilmekte olmasına rağmen bu alanların sadece % 20’si koruma altındadır (Anonim, 2008). Kovada Gölü ülkemizin ve dünyanın önemli tatlı su kaynakları arasında gösterilmektedir. Bu önemli doğal alanda koruma faaliyetlerinin arttırılması, sulama suyunun göle karışmasının önlenmesi ve civardaki bahçelerin kaldırılmasının çeşitliliği olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir. Ayrıca mevcut çalışmaya benzer çalışmaların

82 korunmayan alanlara öncelik verilerek genişletilmesinin ve önemli bulunan bölgelerin koruma altına alınmasının ülkemizin biyolojik çeşitliliğinin korunmasına yardımcı olacağı bir gerçektir.

83 6. KAYNAKLAR

Abe, T., Levin, S., A., Higashi, M., 1997. Biodiversity: An Ecological Perspective. Springer-Verlag Inc., 294 pp. New York.

Ali, A., Lobinske, R., J., Leckel, R., J., Carandang, N., Mazumdar, A., 2008. Population survey and control of Chironomidae (Diptera) in wetlands in northeast Florida, USA. Florida Entomologist, 91(3), 446-452.

Allegro, G., Sciaky, R., 2003. Assessing the role of Ground (Coleoptera, Carabidae) as bioindicators in poplar stands, with a newly proposed Ecological Index (FAI). Forest Ecology and Management, 175, 175-284.

Andersen, A., N., Ludwig, J., A., Lowe, L., M., Rentz, D., C., F., 2001. Grasshopper biodiversity and bioindicators in Australian tropical savannas: Responses to disturbance in Kakadu National Park. Australian Ecology, 26, 213–222.

Anonim, 2003. Isparta Doğal Güzellikleri. http://www.kenthaber.com/IlDetay.aspx?ID=1374 Erişim Tarihi: 22.09.2008

Anonim, 2004a. Her Yönüyle Bir Şehir Isparta, Milli Parklar. http://www.isparta.gov.tr/index3.php?goster=2&b1=6&b2=2&b3=88 Erişim Tarihi: 18.01.2009

Anonim 2004b. Türkiye Çevre Atlası. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri Dairesi Başkanlığı, 457 s. Ankara.

Anonim, 2005. Biyolojik Çeşitlilik Ulusal Web Sitesi. http://www.bcs.gov.tr/index.php Erişim Tarihi: 14.11.2008

Anonim, 2008. Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları. http://www.sifiryokolus.org/?sayfa=2 Erişim Tarihi: 17.03.2009

Anonymous, 1992. Conserving Biodiversity: A Research Agenda for Development Agencies: Report of a Panel of the Board on Science and Technology for International Development. U.S. National Research Council National Academy Press, 127 pp. Washington.

Anonymous, 2003. Measuring Biodiversity for Conservation. Policy Document 11/03, August 2003, The Royal Society. 56 pp. London.

Anonymous, 2005. www.life.uiuc.edu/ib/150/lectures/lecture30F05.ppt Erişim Tarihi: 14.11.2008

Arslan, N., Şahin, Y., 2006. A preliminary study on the identification of the littoral Oligochaete (Annelidae) and Chironomidae (Diptera) fauna of Lake Kovada, a National Park in Turkey. Turkish Journal of Zoology, 30(1), 67-72.

84 Aslan, B., Aslan, E.G., Karaca, İ., Kaya, M., 2008. Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanında (Isparta) farklı habitatlarda çukur tuzak yöntemi ile yakalanan Carabidae ve Tenebrionidae (Coleoptera) türleri ile biyolojik çeşitlilik parametrelerinin karşılaştırılması. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 3(2), 122-132.

Aslan, E.G., 2007. Çığlıkara, Dibek ve Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanlarındaki Alticinae (Coleoptera: Chrysomelidae) Türlerinin Dağılımı ve Çeşitliliği. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi, 90 s, Isparta.

Aslan, E.G., Ayvaz, Y., 2009. Diversity of Altcinae (Coleoptera: Chrysomelidae) in Kasnak Oak Forest Nature Reserve, Isparta, Turkey. Turkish Journal of Zoology. 33(3), 251-262.

Avgın, S.S., 2006. Distribution and diversity of ground beetles in Başkonuş mountain national park of Turkey. Journal of Environmental Biology, 27(3), 515-521.

Aydın, G., 2006. Böceklerin Sürdürülebilir Alan Kullanımında Biyolojik Gösterge Olarak Değerlendirme Olanakları. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 269 s, Adana.

Aydın, G., Karaca, İ., 2007. Balcalı-Adana’da Farklı Habitatlardaki Biyolojik Çeşitlilik Parametrelerinin Karşılaştırılması. Türkiye II. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri. 27-29 Ağustos 2007. Isparta. 81 s.

Aydın, G., Kazak, C., 2009. Çukurova Deltası (Adana)’nda Farklı Habitatlardaki Böcek Biyolojik Çeşitlilik Parametrelerinin Karşılaştırılması. Türkiye III. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri. 15-18 Temmuz 2009, Van. 120 s.

Barbault, R., 2001. Loss of biodiversity, an overview. In: Encyclopedia of Biodiversity (Levin, S.A., -eds). Volume 3, Academic Press, 761-775. San Diego.

Barthlott, W., Winiger, M., 2001. Biodiversity: A Challenge For Development Research And Policy. Springer-Verlag, 429 pp. Berlin.

Bayon, R., Fox, J., Carroll, N., 2008. Conservation and Biodiversity & Banking: A Guide to Setting Up and Running Biodiversity Credit Trading Systems. TJ International LTD., 298 pp. U.K.

Bayram, A., 2007. Isparta’nın korunan alanları, Kovada Gölü Milli Parkı. Gülçevrem, 1(1), 20-25.

Beckstrand R., Costaschuk, P., 2002. Getting the Measure of Biodiversity. http://www.geog.utah.edu/courses/geog3270/GettingTheMeasure/index_files/ frame.html Erişim Tarihi: 22.04.2008

85

Castillo, J.V., Wagner, M.R., 2002. Ground (Coleoptera: Carabidae) species assemblage as an indicator of forest condition in northern Arizona Ponderosa Pine Forests. Environmental Entomology, 31(2), 242-252.

Chacoff, N.P., Aizen, M.A., 2006. Edge effects on flower-visiting in grapefruit plantations bordering premontane subtropical forest. Journal of Applied Ecology, 43(1), 18-27.

Chapman, A.D., 2009. Numbers of Living Species in Avustralia and the World. http://www.environment.gov.au/biodiversity/abrs/publications/other/ species- numbers/2009/pubs/nlsaw-2nd-complete.pdf Erişim Tarihi: 31.03.2010

Chikatunov, V., Lillig, M., Pavlicek, T., Blaustein, L., Nevo, E., 1997. Biodiversity of insects at a microsite, ‘Evolution Canyon’, Nahal Oren, Mt. Carmel, . Coleoptera: Tenebrionidae. Journal of Arid Environments, 37(2), 367-377.

Chung, A.Y.C., Eggleton, P., Speight, M.R., Hammond, P.M., Chey, V.K., 2000. The diversity of beetle assemblages in different habitat types in Sabah, Malaysia. Bulletin of Entomological Research, 90(6), 475-496.

Cranstom, P.S., 2000. Monsoonal tropical Tanytarsus van der Wulp (Diptera:Chironomidae) reviewed: New species, life histories and significance as aquatic environmental indicators. Australian Journal of Entomology, 39(3), 138–159.

Danks, H.V., 1996. How To Assess Insect Biodiversity Without Wasting Your Time. Biological Survey of Canada Document Series No. 5, 20 pp. Ontario.

Danoff-Burg, J.A., 2009. Alpha Diversity Indices. www.columbia.edu/itc/cerc/danoff_burg/MB4%204.ppt Erişim Tarihi: 25.03.2009

Desrochers, R.E., Anand, M., 2004. From traditional indices to taxonomic Diversity indices. International Journal of Ecology and Environmental Sciences, 30, 85- 92.

Dunn, R.R., 2005. Modern insect extinctions, the neglected majority. Conservation Biology, 19(4), 1030-1036.

Ehrlich, P.R., Kremen, C., 2001. Human effects on ecosystems, an oweview. Encyclopedia of Biodiversity (Levin, S.A., -eds). Volume: 3. 383-393.

Erwin, T.L., 1982. Tropical Forests: Their richness in Coleoptera and other species. The Coleopterists Bulletin, 36(1), 74-75.

86 Fabricius, C., Burger, M., Hockey, P.A.R., 2003. Comparing biodiversity between protected areas and adjacent rangeland in xeric succulent thicket, South Africa: and reptiles. Journal of Applied Ecology, 40(2), 392-403. Fisher, R.A., Corbet, A.S., Williams, C.B., 1943. The relation between the number of species and the number of individuals in a random sample of population. Journal of Animal Ecology, 12(1), 42-58.

Gaines, W.L., Harrod, R.J., Lehmkuhi, J.F., 1999. Monitoring Biodiversity: Quantification and Interpretation. U.S.D.A., Forest Service, Pacific Northwest Research Station, General Technical Report, 27 pp. Portland, Oregon.

Gaston, K., Spicer, J.I., 2004. Biodiversity: An Introduction, Second Edition. Blackwell Publishing, 191 pp. Oxford, U.K.

Groombridge, B., Jenkins, M.D., 2002. World Atlas of Biodiversity: Earth’s Living Resources in the 21st Century. University of California Press, 340 pp. London, England.

Gülsoy, S., Özkan, K., 2008. Tür çeşitliliğinin ekolojik açıdan önemi ve kullanılan bazı indisler. S.D.Ü. Orman Fakültesi Dergisi. A,1, 168-178.

Gündoğdu, E., 2002. Isparta çevresindeki bazı korunan alanlarda orman kuşları üzerine gözlemler. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A,1, 83-100.

Hawksworth, D.L., 1996. Biodiversity: Measurement and Estimation. The Royal Society, Chapman & Hall, 140 pp. London.

Hill, M.O., 1973. Diversity and evenness: A unifying notation and its consequences. Ecology, 54(2), 427-432.

Hill, D., Fasham, M., Tucker, G., Shewry, M., Shaw, P., 2006. Handbook of Biodiversity Methods: Survey, Evalutation and Monitoring. Cambridge University Press, 573 pp. Cambridge, U.K.

Hurlbert, S.H., 1971. The non-concept of species diversity: A critique and alternative parameters. Ecology, 52(4), 577-586.

Japoshvili, G., Kaya, M., Aslan, B., Karaca, İ., 2009. Coleoptera diversity and abundance in Golcuk Natural Park, in Isparta, Turkey. Entomologia Hellenica, 18 (1), 47-55.

Jarvis, P.J., 2000. Ecological Principles and Environmental Issues. Prentice Hall, 303 pp. England.

87 Junent, S.R., Flores, G., Claver, S., Debandi, G., Marvaldi, A., 2001. Monte Desert (Argentina): Insect biodiversity and natural areas. Journal of Arid Environments, 47(1), 77-94.

Karaca, İ., Uygun, N., Şekeroğlu, E., 1993. Farklı ekosistemlerin çeşitlilik ve benzerliklerinin karşılaştırılması. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(3): 141- 150.

Katı, V., Devillers, P., Dufrêne, M., Legakis, A., Vokou, D., Lebrun, P., 2002. Testing the value of six taxonomic groups as biodiversity indicators at a local scale. Conservation Biology, 18(3), 667-675.

Kazancı, N., Girgin, S.Ç., Dügel, M., Oğuzkurt, D., Mutlu, B., Dere, Ş., Barlas, M., Özçelik, M., 1999. Türkiye İç Suları Araştırmaları Dizisi IV: Köyceğiz, Beyşehir, Eğirdir, Akşehir, Eber, Çorak, Kovada, Yarışlı, Bafa, Salda, Karataş, Çavuşçu Gölleri, Büyük ve Küçük Menderes Deltası, Güllük Sazlığı ve Karamuk Bataklığı'nın Limnolojisi, Çevre Kalitesi ve Biyolojik Çeşitliliği, Form Ofset, 372 s. Ankara.

Kitching, R.L., Bergelson, J.M., Lowman, M.D., McIntyre, S., Carruthers, G., 1993. The Biodiversity of arthropods from Australian rainforest canopies: General introduction, methods, sites and ordinal results. Australian Journal of Ecology, 18(2), 181-191.

Kocataş, A., 2004. Ekoloji ve Çevre Biyolojisi. Sekizinci Baskı. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No: 51, Ders Kitabı Dizini No: 20, 597 s. İzmir.

Krebs, C.J., 1985. Ecology: The Experimental Analysis of Distribution and Abundance. Harper-Row Publishers, Inc., 800 pp. New York.

Krishnamurthy, K.V., 2003. Textbook of Biodiversity. Science Publishers Inc., 260 pp. USA.

Kundakcı, A., Becer, R., 2005. Orman Kadastrosu ve Toprak Mülkiyeti İlişkilerinden Bir Kesit: İzmir Kırıklar Köyü Örneği. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı. 28 Mart-1 Nisan 2005. Ankara.

Lambshead, P.J.D., Platt, H.M., Shaw, K.M., 1983. Detection of differences among assemblages of marine benthic species based on an assesment of dominance and diversity. Journal of Natural History, 17(6), 859-874.

Lassau, S.A., Hochuli, D.F., Cassis, G., Reid, C.A.M., 2005. Effects of habitat complexity on forest beetle diversity: Do functional groups respon consistenly? Diversity and Distributions, 11(1), 73-82.

Lévêque, C., Mounolou, J.C., Reuter, V., 2003. Biodiversity. John Wiley and Sons Press, 284 pp. U.K.

88

Lien, V.V., Yuan, D., 2003. The differences of Butterfly (Lepidoptera, Papilionidea) communities in habitats with various degrees of disturbance and altitude in tropical forests of Vietnam. Biodiversity and Conservation, 12(6), 1099-1111.

Lovei, G.L., Sunderland, K.D., 1996. Ecology and behavior of Ground Beetles (Coleoptera: Carabidae). Annual Review of Entomology, 41, 231-256.

Magura, T., Tόthméréz, B., 1997. Testing edge effect on Carabid assemblages in Oak-Hornbeam forest. Acta Zoologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 43(3), 303-312.

Magura, T., Tόthméréz, B., Bordán, 2000. Effects of nature management practice on carabid assemblages (Coleoptera: Carabidae) in a non-native plantation. Biological Conservation, 93(1), 95-102.

Magurran, A.E., 1988. Ecological Diversity and Its Measurement. Cambridge University Press, 179 pp. U.K.

Magurran, A.E., 2004. Measuring Biological Diversity. Blackwell Publishing, 256 pp. U.K.

Mazia, C.N., Chaneton, E.J., Kitzberger, T., 2006. Small-scale habitat use and assemblage structure of Ground-Dwelling Beetles in a Patagonian shrub steppe. Journal of Arid Environments, 67(2), 177-194.

McHarg, I.L., 1995. Design With Nature. 25st Anniversary Edition. John Wiley & Sons, Inc. 208 pp. U.S.A.

McIntosh, R.P., 1967. An index of diversity and the relation of certain concepts to diversity. Ecology, 48(3), 392-404.

Mercan, T., Keskin, B., Tezcan, S., 2004. Bozdağ (Ödemiş, İzmir)'in Tenebrionidae (Coleoptera) faunasının çukur tuzaklarla belirlenmesi üzerinde bir araştırma. Ekoloji, 14(53), 44-48.

Myers, N., Mittermeier, R.A., Mittermeier, C.G., da Fonseca, G.A.B., Kents, J., 2000. Biodiversity hotspots for conservation priorities. Nature, 403, 853-858.

Myers, N., 2001. Hotspots. In: Encylopedia of Biodiversity (Levin, S.A., -eds). Volume: 3. 371-381.

Özgökçe, M.S., Atlıhan, R., Karaca, İ., Kasap, İ., Özgökçe, F., Yıldız, Ş., Polat, E., 2009. Vangölü Sahil Şeridinde Gösterge Türler ve Biyolojik Çeşitlilik. Türkiye III. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri. 15-18 Temmuz 2009, 119 pp. Van.

Patent, D.H., Munoz, W., 2003. Biodiversity. Clarion Books, 112 pp. New York.

89

Peet, R.K., 1975. Relative diversity indices. Ecology, 56(2), 496-498.

Pena, N.M., Butet, A., Delettre, Y., Morant, P., Burel, F., 2003. Landscape context and Carabid Beetles (Coleoptera: Carabidae) communities of hedgerows in western France. Agriculture, Ecosystems and Environment, 94(1), 59-72.

Pimm, S.L., Raven, P., 2000. Biodiversity-extinction by numbers. Nature, 403, 843– 845. Poole, R.W., 1974. An Introduction to Quantitative Ecology. McGraw-Hill, Inc., 532 pp. U.S.A.

Price, P.W., 1997. Insect Ecology. John Wiley and Sons, Inc., 874 pp. New York.

Reaka-Kudla, M.I., Wilson, D.E., Wilson, E.O., 1997. Biıdiversity II: Understanding an Protecting Our Biological Resources. Joseph Henry Press, 551 pp. Washington.

Rousseau, R., Hecke, P.V., 1999. Measuring biodiversity. Acta Biotheoretica, 47(1), 1-5.

Salur, A., Kıyak, S., 2007a. Additional records for the Odonata fauna of South- Western Anatolia - Part I: Anisoptera. Munis Entomology And Zoology, 2(1), 63-78.

Salur, A., Kıyak, S., 2007b. Additional records for the Odonata fauna of South- Western Anatolia - Part I: Anisoptera Part II: Zygoptera. Munis Entomology And Zoology, 2(2), 499-510.

Sanini, R.K., Yadav, P.R., 2007. Sampling, surveillance and forecasting of pests. In: Entomology, Novel Approaches. (Jain P. C. and Bhargava M. C., – eds.) Chapter 2, New India Publishing, pp. 19-42, New Delhi.

Schowalter, T.D., 2000. Insects as Regulators of Ecosystem Development. In: Invertebrates as Webmasters in Ecosystems.( Coleman D.C. and Hendrix P.F., -eds.) CABI Publishing, pp. 99-114, Wallingford, U.K.

Schulze, C.H., Waltert, M., Kessler, P.J.A., Pitopang, R., Veddeler, D., Mühlenberger, M., Gradstein, R., Leuschner, C., Steffan-Dewenter, I., Tscharntke, T., 2004. Biodiversity indicator groups oftropical land-use systmes: Comparing plants, birds and insects. Ecological Applications, 14(5), 1321-1333.

Scott, L., Galphin, J.S., Glencross, D.K., 2003. Mutiple method comparison: Statistical model using percentage similarity. Clinical Cytometry, 54B(1), 46- 53.

90 Shannon, C.E., Weaver, W., 1949. The Mathemetical Theory of Communication. Univ. Illinois Press, 117 p. Urbana, U.S.A.

Simpson, E.H., 1949. Measurement of Biodiversity. Nature, 163, 688.

Smith, R.L., 1996. Ecology and Field Biology. Addison-Wesley Educational Publishers, 740 pp. U.S.A.

Speight, M.R., Blench, R., Bourn, D., 1999. Insect Diversity and Rural Livelihoods. Study Commissioned by the Overseas Development Institute and the European Commission. http://ergodd.zoo.ox.ac.uk/insectbdsum.htm Environmental Research Group Oxford. Erişim Tarihi: 07.07.2008

Spitzer, K., Novotny, V., Tonner, M., Leps, J., 1993. Habitat prefences, distribution and seasonality of the Butterflies (Lepidoptera: Papilionidae) in a Montabe tropical rain forest, Vietnam. Journal of Biogeography, 20(1), 109-121.

Storozhenko, S.Y., Lelej, A.S., Kurzenko, N.V., Tshistjakov, Y.A., Sidorenko, V.S., 2002. Insect biodiversity of the Russian far east. Far Eastern Entomologist, 109, 1-28.

Sundufu, A., Dumbuya, R., 2008. Habitat preferences of butterflies in the Bumbuna forest, Northern Sierra Leone. Journal of Insect Science, 8(64), 1-17.

Tanaka, H., Sasa, M., 2001. Studies on Chironomid species collected with light trap in Sunaba, Kurobe, during the winter season from December to April, 2000. Tropical Medicine, 43(1/2), 39-48.

Tezcan, S., Karsavuran, Y., Pehlivan, E., Keskin, B., Ferrer, J., 2004. Contributions to the knowledge of the Tenenbrionidae (Coleoptera) from Turkey Part I. Lagriinae, Pimeliinae, Bolitophaginae, Diaperinae. Türkiye Entomoloji Dergisi, 28(2), 99-114.

Tigar, B.J., Osborne, P.E., 1999. Patterns of biomass and diversity of aerial insects in Abu Dhabi’s sandy deserts. Journal of Arid Environments, 43(2), 159-170.

Tscharntke, T., Dewenter, I.S., Kruess, A., Thies, C., 2002. Characteristic of insect population on habitat fragments: A mini review. Ecological Research, 17(2), 229-239.

Vessby, K., Söderström, B., Glimskar, A., Svensson, B., 2002. Species-richness correlations of six different taxa in Swedish seminatural grasslands. Conservation Biology, 16(2), 430-439.

Vu, L.V., 2009. Diversity and similarity of Butterfly communities in five different habitat types at Tam Dao National Park, Vietnam. Journal of Zoology, 277(1), 15-22.

91 Voshell, J.R., 2003. Sustaining America’s aquatic biodiversity; Aquatic insect biodiversity and conservation. U.S. Fisheries and Wildlife Service, Virginia Cooperative Extension, 420-531.

Waite, S., 2000. Statistical Ecology in Practice: A Guide to Analysing Environmental and Ecological Field Data. Pearson Education Limited, 414 pp. England.

Ward, K.E., Ward, R.N., 2001. Diversity and abundance of Carabid beetles in short- rotation plantings of Sweetgum, Maize and Switchgrass in Alabama. Agroforestry Systems, 53(3), 261–267.

Wermer, U., Buszko, 2005. Detecting biodiversity hotspots using species-area and endemics-area relationships: The case of Butterflies. Biodiversity and Conservation, 14(8), 1977-1988.

Wilson, E.O., Peter, F.M., 1988. Biodiversity: National Forum on Biodiversity, National Academy of Sciences (U.S.), Smithsonian Institution, Sept. 21-25, 1986, National Academy Press, 521 pp. Washington, U.S.A.

Wilson, E.O., 1999. Biological Diversity: The Oldest Human Heritage. New York State Biodiversity Research Institute, 72 p. New York, U.S.A.

Yücedağ, C., Carus, S., 2005. Kovada Gölü Milli Parkı ormanlarının meşcere kuruluşları. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A,1, 62-77

Zeigler, D., 2007. Understanding Biodiversity. Praeger Publishers, 173 pp. U.S.A.

Zilihona, I.J.E., Nummelin, M., 2001. Coleopteran diversity and abundance in diffeent habitats near Kihansi Waterfall, in the Udzungwa mountains, Tanzania. Biodiversity and Conservation, 10(5), 769-777.

Zubareva, S.P., 1930. The statistical evolution of the method of quantitative entomological sweeping (In: The Review of Applied Entomology, Series A: Entomology), 18, 329-384.

92 ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı : Baran ASLAN Doğum Yeri ve Yılı : İstanbul/ 1978 Medeni Hali : Evli Yabancı Dili : İngilizce

Eğitim Durumu Lise : Isparta Ş.A.İ.K. Lisesi (1993-1996) Lisans : Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü (1997-2001) Yüksek Lisans: Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı (2001-2004)

Çalıştığı Kurum/Kurumlar ve Yıl

2002-…… S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Araştırma Görevlisi

Yayınlar

1. Karaca, İ., Aslan, B.,2003. Meyve Ağaçlarında Zararlı Yaprakbiti Türleri ve Doğal Düşmanları.Cine-Tarım Dergisi, Yıl:6 Sayı:48, Adana.

2. Aslan, B., Karaca, I., 2005. Fruit Tree Aphids and Their Natural Enemies in Isparta Region, Turkey Journal of Pest Science 78(4). 227-229. (SCI Exp.)

3. Gök, A., Aslan, E., G., Aslan, B., 2005. Monolepta anatolica Bezdek, 1998 (Coleoptera: Chrysomelidae): A New Pest on Some Stone Fruit Trees (Rosaceae) in Turkey. Entomological News. 116(5).335-340. (SCI Exp.)

93 4. Aslan, B., Karaca, İ., 2006.Asma Salkım Güvesinin (Lobesia botrana (Dennis and Schiffermüller)) (Lepidoptera: Tortricidae) Tanınması, Biyolojisi ve Savaşım Olanakları. Hasad Dergisi, 21(250): 92-95

5. Karaca, İ., Karsavuran, Y., Avcı, M., Demirözer, O., Aslan, B., Sökeli, E.,Bulut, S., 2006. Isparta İlinde Coleoptera Takımına ait Türler Üzerinde Faunistik Çalışmalar. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10-2,180-184

6. Karaca, İ., Aslan, B., Demirözer, O., Karsavuran, Y., 2006. Isparta İli Orthoptera Faunası Üzerine Ön Bir Değerlendirme. S.D.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 1(2).49- 52.

7. Gök, A., Aslan, E., G., Aslan, B., 2007. Xanthogaleruca subcoerulescens (Weise, 1884) (Coleoptera: Chrysomelidae), A Little Known Galerucine From Turkey, With A Description of the Female, Additions To The Description Of the Male And Ecological Remarks. Entomological News. 118(3), 259-262. (SCI Exp.)

8. Ay, R., Yaşar, B., Demirözer, O., Aslan, B., Yorulmaz, S., Kaya, M., Karaca, İ., 2007. Isparta İli Elma Bahçelerinde Yaygın Kullanılan Bazı İlaçların Kalıntı Düzeylerinin Belirlenmesi. Türkiye Entomoloji Dergisi, 31(4), 297-306.

9. Karsavuran, Y., Demirözer, O., Aslan, B., Karaca, İ., 2008. Studies on Pentatomidae and Scutelleridae (Heteroptera) Fauna of Isparta Province (Turkey). Journal of Entomology, 5(3): 213-217.

10. Aslan, B., Aslan, E., G., Karaca, İ., Kaya, M., 2008. Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanında (Isparta) Farklı Habitatlarda Çukur Tuzak Yöntemi İle Yakalanan Carabidae ve Tenebrionidae (Coleoptera) Türleri ile Biyolojik Çeşitlilik Parametrelerinin Karşılaştırılması. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 3(2), 122-132.

94 11. Japoshvili, G., Kaya, M., Aslan, B., Karaca, İ., 2009. Coleoptera Diversity and Abundance In Gölcük Natural Park, In Isparta, Turkey. Entomologia Hellenica, 18(1). 47-55.

12. Karaca, G., Karaca, İ., Yardımcı, N., Demirözer, O., Aslan, B., Kılıç, H., Ç., 2010. Investigations on Pests, Diseases and Present Early Warning System of Apple Orchards in Isparta, Turkey. African Journal of Biotechnology; 9(6), 834- 841. (SCI Exp.)

95