[Type text]
داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، واﺣﺪ اراك ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﺎﭘﺎ 4668- 2008 (ﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ)
http://jer.iau-arak.ac.ir ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11- )27
ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ﺑﺮ اﺳﺎس وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺑﻴﻮاﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻲ
١ * ٣ ﺷﺒﻨﻢ ﺟﻌﻔﺮي ، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﻛﺎﻇﻤﻲ2 ، ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺠﺎﻋﻲ ، ﺣﺴﻴﻦ ﻟﻄﻔﻌﻠﻲ زاده ، ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻔﻴﺪي ﻧﻴﺴﺘﺎﻧﻚ
-1 داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺘﻪ، دﻛﺘﺮي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺸﺎورزي، ﮔﺮوه ﮔﻴﺎه ﭘﺰﺷﻜﻲ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﻬﺮان -2 اﺳﺘﺎد، ﮔﺮوه ﮔﻴﺎه ﭘﺰﺷﻜﻲ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، واﺣﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰ -3 اﺳﺘﺎد، ﮔﺮوه ﮔﻴﺎه ﭘﺰﺷﻜﻲ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ ، واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﻬﺮان -4 داﻧﺸﻴﺎر، ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﮔﻴﺎه ﭘﺰﺷﻜﻲ، ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﺸﺎورزي، ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ، ﺗﺒﺮﻳﺰ -5 اﺳﺘﺎدﻳﺎر، ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﮔﻴﺎه ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻛﺸﻮر، ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﺸﺎورزي، ﺗﻬﺮان
ﭼﻜﻴﺪه ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ در ﺑﺴﻴﺎري از راﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﺣﺸﺮات ﻣﺘﺪاول ﺑﻮده و راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﻳﻜﻲ از ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺮﻳﻦ راﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﺣﺸﺮات در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻮﻧﻲ، آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي Gryllotalpidae ، Gryllidae و Tettigoniidae ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺻﺪاﻫﺎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه از ﺣﺸﺮات زﻧﺪه ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻧﺪ. ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮم اﻓﺰار MATLAB ( ﻧﺴﺨﻪ 2013 ) ﭘﺮدازش و ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ.
واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي : ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺑﻴﻮاﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻲ، آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ، ﺳﻴﻼﺑﻞ، اﻛﻢ، Ensifera
* ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه راﺑﻂ، ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ: [email protected] ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ ( /7/18 94 -) ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ ( /19 /12 )94
١١
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺻﺪا در ﻓﻴ ﻴﻚ ارﺗﻌﺎﺷﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻣﻮاج ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ آزاد ﺷﺪن اﻧﺮژي از ﭼﺸﻤﻪ ﺻﻮت، در ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎﻳﻲ ﻫ ﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻮا (ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ m/s 343 در º C )20 ، آب (ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ m/s 1484 در º C 20 ) و زﻣﻴﻦ (ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ m/s 5000 ؛ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ آن) ﺗﺤﺖ ﺎﺛﺗ ﻴﺮ دﻣﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻧﺘﺸﺎر ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ وﺟﻮد ﻣﺎده ﺿﺮوري اﺳﺖ و ﺳﺮﻋﺖ اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﻲ در ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺮاﻛﻢ زﻳﺎد ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺎ، ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺎﻳﻌﺎت و در ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﺎزﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (Obrist et al ., 2010). ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺻﻮﺗﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻜﻞ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮﺗﺰ1 ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﻣﺤﺪوده ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺷﻨﻮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﮔﻮش اﻧﺴﺎن -20 20000 ﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده، « ﺻﺪاي ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﻴﺪن » ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد . . (Obrist et al ., 2010; Ragge & Reynolds, 1998) ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮاﻛﻮﺳﺘﻴﻚ2 ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ از دو ﻋﻠﻢ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻮت ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺻﻮﺗﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﮔﻮﻧﻪ3 ﺑﻮده و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺛﺮ اﻧﮕﺸﺖ در اﻧﺴﺎن ﻫﺎ، ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻓﺮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ( Alexander, 1957; Walker, 1964) ؛ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﻬﺎﻧﻲ آب و ﻫﻮا و ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ و ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺣﺸﺮات ﻧﻴﺎز ﺑﺸﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎي ﺳﺮﻳﻊ و دﻗﻴﻖ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. اﻣﺮوزه ﺟﻤﻊ آوري ﺻﺪاي ﺣﺸﺮات ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺑﺰار ارزﺷﻤﻨﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت رده ﺑﻨﺪي و ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺑﺰار در ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از روش ﻫﺎ ي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﮔﻮﻧﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از رده ﻫﺎي ﺟﺎﻧﻮري رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﻋﻠﻢ ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي و وﺟﻮد ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺻﻮﺗﻲ ﺑﻴﻦ ﺣﺸﺮات، ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ( Chenz and Maher, 2006; Hao et al., 2012 ). ). ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﺣﺸﺮات ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ در ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺮﻓﻮﻟﻮژي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ( Oliveira et al ., 2001; Montealegre-Z & Morrs 1999; Ragge, 1990 ). اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت رده ﺑﻨﺪي و اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ داﺷﺘﻪ و ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﮋوﻫﺸ ﮕﺮان در ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ از ﺻﺪاي ﺣﺸﺮات اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ( Chesmore & Ohya, 2004; Riede, 1993 ). ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ، ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺣﺸﺮات در ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﺘﺮاﻛﻢ و ﺣﺘﻲ در ﻓﻮاﺻﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ را دارا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ روﺷﻲ ﻏﻴﺮ ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ (ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﻜﺎر آن ﻫﺎ) و اﻗﺘﺼﺎدي اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﮔﺮدﻳﺪه و اﻣﻜﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻓﺮاد در زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺑﺼﺮي در آن ﻫﺎ دﺷﻮار ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ (Miyoshi et al ., 2007; Gaston & O'Neill, 2004) . ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﺘﻌﺪدي، ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﺣﺸﺮات در ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﻔﻲ را اذﻋﺎن ﻧﻤﻮده و اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي و دﻗﻴﻖ در ﻋﻠﻢ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ (Sueur & Puissant, 2007; Gerhardt, 2005; David et al ., 2003; Walker, 1964). ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻓﻮق اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ اﺑﺰار دﻗﻴﻖ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﺣﺠﻢ اﻧﺒﻮه و در ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪت زﻣﺎن ﺿﺮوري ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. راﺳﺖ ﺑﺎﻻن (Orthoptera) ﻳﻜﻲ از ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﺮﻳﻦ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺮﻳﻦ راﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﺣﺸﺮات در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺻﻮﺗ ﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي آن ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﻮت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ( Heller, 2006) . ﺑﺴﻴﺎري از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي راﺳﺖ ﺑﺎﻻن، ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻠﻲ آن ﻫﺎ اﺳﺖ. ﻏﺎﻟﺐ اﻓﺮاد ﻧﺮ زﻳﺮ راﺳﺘﻪ Ensifera در زﻣﺎن
1 - Hz 2 - Bioacoustic 3 - Species-specific
١٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11 )-27
ﺟﻔﺖ ﮔﻴﺮي اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ آواز ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ از ﻣﺎﻟﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮﻳﻊ دو ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎل ﭘﻮش ﻫﺎ1 ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدد. اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻫﺪاﻳﺖ اﻓﺮاد ﻣﺎده ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آن ﻫﺎ دارد ( Oliveira et al ., 2001 ). ). ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺻﺪاي ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از اﺻﻄﻼﺣﺎت زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ ( ;Heller, 2006; Huber et al ., 1989 :( :( Ragge & Reynolds, 1998 آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ2 : ﺻﺪاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻓﺮد ﻧﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺬب اﻓﺮاد ﻣﺎده ﻫﻢ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮد اﻛﻢ3 : ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺳﻴﻼﺑﻞ4 : ﺻﺪاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه از ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎل ﻫﺎ ﻓﺎﻳﻞ5 : دﻧﺪاﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺮﺗﺒﻲ ﻛﻪ اﺳﻜﻠﺮوﺗﻴﻨﻪ ﺑﻮده و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﻮﻧﻪ روي اﻧﺪام ﺧﺎﺻﻲ از ﺑﺪن ﺣﺸﺮه (در اﻓﺮاد زﻳﺮ راﺳﺘﻪ Ensifera در ﺳﻄﺢ داﺧﻠﻲ ﺑﺎل ﭘﻮش ﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد). ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﺪا ﺗﻮﺳﻂ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻣﺎﻟﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ . . اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻳﺎ ﭘﻠﻜﺘﺮوم6 : ﻟﺒﻪ ﺗﻴﺰي ﻛﻪ روي اﻧﺪام ﺧﺎﺻﻲ از ﺑﺪن ﺣﺸ ﺮه (در اﻓﺮاد زﻳﺮ راﺳﺘﻪ Ensifera در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﺎل ﭘﻮش ﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد) ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﺪا روي دﻧﺪاﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﺎﻳﻞ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ7 : ﺻﺪاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه از ﺑﺮﺧﻮرد ﻳﻚ دﻧﺪاﻧﻪ (ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﻓﺎﻳﻞ) ﺑﺎ ﭘﻠﻜﺘﺮوم وﻗﻔﻪ ﺑﻴﻦ ا ﻢﻛ ﻫﺎ8 : ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ از آﺧﺮﻳﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﻣﻮﺟﻮد در آﺧﺮﻳﻦ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻳﻚ اﻛﻢ ﺗﺎ اوﻟﻴﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﻣﻮﺟﻮد در اوﻟﻴﻦ ﺳﻴﻼﺑﻞ اﻛﻢ ﺑﻌﺪي ﻣﺪت زﻣﺎن اﻛﻢ9 : ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ اوﻟﻴﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ اوﻟﻴﻦ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ آﺧﺮﻳﻦ ﺳﻴﻼﺑﻞ در ﻫﺮ اﻛﻢ وﻗﻔﻪ ﺳﻴﻼﺑﻠﻲ 10 : ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ آﺧﺮﻳﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﺗﺎ اوﻟﻴﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺑﻌﺪي ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻼﺑﻞ 11 : ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ اوﻟﻴﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ دوره ﺳﻴﻼﺑﻠﻲ 12 : ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم از ﺷﺮوع اوﻟﻴﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﻳﻚ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺗﺎ آﻏﺎز اوﻟﻴﻦ اﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺑﻌﺪي، ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ 13 : ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن آن ﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ده ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ . . ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ 14 : ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻧﺮﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن آن ﻫﺎ ﺑﻴﺶ از ده ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ . . ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ 15 : ﻃﻮل ﻣﻮج ﻏﺎﻟﺐ ﻳﻚ آواز ﭼﻴﺮپ 16 : آواز ﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﺮﻳﺪه ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺗﺮل 17 : آوازي ﮔﻮش ﺧﺮاش و ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻛﻢ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﻠﻨﺪ . .
1 - Stridulation 2 - Calling Song 3 - Echeme 4 - Syllable 5 - File 6 - Scraper, Plectrum 7 - Impulse 8 - Inter-echeme interval 9 - Echeme duration 10 - Inter-syllable interval 11 - Syllable duration 12 - Syllable period 13 - Microsyllable 14 - Macrosyllable 15 - Fundamental frequency 16 - Chirp 17 - Trill
١٣
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
ﺟﻬﺖ درك ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺮﻣﻴﻨﻮﻟﮋي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده، ﺷﻜﻞ 1 ﭘﺮدازش ﺻﺪاي (Gryllus bimaculatus (De Geer, 1773 را ﻛﻪ ﻫﺮ اﻛﻢ آن ﻣﺘﺸﻜﻞ از 3-5 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﻨﻈﻢ و ﻫﻢ اﻧﺪازه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ.
ﺷﻜﻞ A) 1-) ﺗﻮاﻟﻲ اﻛﻢ ﻫﺎ در آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك B) ،G. bimaculatus) ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ اﻛﻢ (اﺻﻠﻲ) Fig. 1- Echemes sequence in male calling song of G. bimaculatus , B) Syllable sequence in one echeme (Original)
ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد، در اﻳﺮان ﺗﺎﻛﻨﻮن در ﻣﻮرد ﺗﻮﺻﻴﻒ و رده ﺑﻨﺪي ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ راﺳﺘﻪ راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺻﻮرت ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ زﻧﺠﺮه ﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ Psalmocharias alhageos (Cicadatra platyptera (Fieber, 1876) ، (Kolenati, 1857 و(Cicadatra barbodi (Mozaffarian & Sanborn, 2013 اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ ( Mozaffarian & Sanborn, 2013; Zamanian et al., 2008 )، وﻟﻲ ﻧﻴﺎ ز ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺳﺎﺳﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﺟﻤﻊ آوري و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ اﺑﺰار در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺿﺮوري ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺪف اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻤﻊ آوري ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻌﺪادي از اﻓﺮاد زﻳﺮ راﺳﺘﻪ Ensifera و ﭘﺮدازش و ﺗﻮﺻﻴﻒ آن ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮم اﻓﺰار MATLAB ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ داده ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ ﺻﻮﺗﻲ ﺑﺮاي ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ.
ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ ﻫﺎ در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ، آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از اﻓﺮاد زﻳﺮ راﺳﺘﻪ Ensifera در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان و ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺗﺮﻛﻴﻪ (ﺳﻮاﺣﻞ درﻳﺎي ﺳﻴﺎه) ﻃﻲ ﺳﺎل ﻫﺎي -90 93 ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آن ﻫﺎ در ﺟﺪول 1 ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺣﺸﺮات در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﻮ ﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ﺿﺒﻂ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ (Canon (PC1192 از ﻓﺎﺻﻠﻪ 10-15 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮي ﺣﺸﺮه ﺿﺒﻂ ﮔﺮدﻳﺪ (Otte, 1992) . ﭘﺲ از ﺿﺒﻂ ﺻﺪا، ﺣﺸﺮه ﺗﻮﺳﻂ اﻟﻜﻞ اﺗﻴﻠﻴﻚ 70 درﺻﺪ ﻳﺎ ﺷﻴﺸﻪ ﺳﻢ ﺣﺎوي ﺳﻴﺎﻧﻮر ﻗﻄﻊ ﺣﻴﺎت ﮔﺸﺘﻪ و ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﻮﻧﻪ اﺗﺎﻟﻪ ﮔﺮدﻳ .ﺪ .ﺪ
١ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11 )-27
ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و دﺳﺘﮕﺎه زادآوري ﻧﺮ و ﻣﺎده ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ .( Eades et al ., 2015; Iorgu & Iorgu, 2008; Otte & Cade, 1984 )
ﺟﺪول -1 ﻣﺤﻞ ﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آن ﻫﺎ Table 1- Collecting sites and their coordinates Country Collecting site Altitude (m) North latitude East longitude Iran Tabriz 1350 38º 3ʹ 8.89 ʺ 46º 17 ʹ 5.98 ʺ
Iran Azar Shahr 1468 37º 44 ʹ 59.95 ʺ 45º 58 ʹ 44.5 ʺ
Iran Maragheh 1478 37º 22 ʹ 18.55 ʺ 46º 12 ʹ 18.11 ʺ
Iran Miandoab 1314 36º 58 ʹ 12 ʺ 46º 6ʹ 0ʺ
Turkey Trabzon Zero 41º 0ʹ 0ʺ 39º 44 ʹ 0ʺ
Turkey Akçaabat Zero 41º 1ʹ 0ʺ 39º 33 ʹ 0ʺ
Turkey Sürmene Zero 40º 54 ʹ 21.16 ʺ 40º 7ʹ 40.52 ʺ
ﭘﺮدازش ﺑﻴﻮاﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻲ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮم اﻓﺰار MATLAB (ورژن 2013 ) ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ. از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ده ﺻﺪاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻓﺮاد ﻧﺮ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺻﺪا ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺻﺪﻫﺎ اﻛﻢ و ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ از آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺮش داده ﺷﺪه و ﺣﺪاﻗﻞ 50 اﻛﻢ ﺟﻬﺖ ﭘﺮدازش و ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺻﺪاي ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ. ﻓﺮﻛﺎ ﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻤﻮدار ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﻮرﻳﻪ1 و ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻃﻴﻒ ﺗﻮان2 ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻳﺪ، ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﻓﺮﻛﺎﻧﺴﻲ ﻛﻪ در ﻧﻤﻮدار ﻣﺬﻛﻮر داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ داﻣﻨﻪ ﺑﻮد، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ.
ﻧﺘﺎﻳﺞ در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻮﻧﻲ، آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻓﺮاد ﻧﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ 16 ﮔﻮﻧﻪ از 11 ﺟﻨﺲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺧﺎﻧﻮاده Gryllotalpidae ،Tettigoniidae و Gryllidae ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:
1 - ﺧﺎﻧﻮاده Tettigoniidae ، اﻟﻒ) زﻳﺮﺧﺎﻧﻮاده Phaneropterinae I) ﻣﻠﺦ (Polysarcus denticauda (Charpentier, 1825 : اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در اواﺧﺮ ﺧﺮدادﻣﺎه از ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻗﺮﻣﺰ ﮔﻞ آذرﺷﻬﺮ ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺮدﻳ ﺪ. ﺣﺸﺮه ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ ﺑﻮده و اﺧﻴﺮا از اﻳﺮان ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ (Jafari et al ., 2016) . اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ روز ﻓﻌﺎل ﺑﻮده و اﻓﺮاد ﻧﺮ اﻏﻠﺐ در ﻃﻮل روز و ﺳﺎﻋﺎت آﻓﺘﺎﺑﻲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ از ﻧﻮع ﺗﺮل ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻫﺮ اﻛﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ و ﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻧﻮع ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻔﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ. ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻧﻮع اول در دﻣﺎي 26 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ( -50 20 ) 2/29 ± 32 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻮده و دو ﺑﺮاﺑﺮ
1 - Fast Fourier Transforms (FFT) 2 - Power Spectral Density (PSD)
١
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻧﻮع دوم ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ( -25 10 ) 1/78 ± 16 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﻜﻞ E-H .)3 ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ آواز 0/26 ± /63 13 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ.
II) ﻣﻠﺦ (Phaneroptera falcata (Poda, 1761 : ﺳﻴﮕﻨﺎلﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ اﻓﺮاد ﻧﺮ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و در اوﻗﺎت ﻋﺼﺮ ﻣﺎه ﻫﺎي ﺗﻴﺮ و ﻣﺮداد از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ و ﻣﺮاﺗﻊ و ﺑﻮﺗﻪ زارﻫﺎي آذرﺷﻬﺮ و ﺳﻮرﻣﻨﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ. ﺻﺪاي اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻛﻢ ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺳﺖ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺻﺪاي اﻳﻦ ﺣﺸﺮه ﺑﻪ دﻗﺖ زﻳﺎدي ﻧﻴﺎز دارد. ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از -8 16 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ وﻟﻲ ﻧﺎﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞﻫ ﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ و اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ در دﻣﺎي 24 24 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ( 2-13 ) 1/03 ± 6/74 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﻜﻞ A-D ).5 ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ آواز 0/35 ± /06 18 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻳﺪ.
ب) زﻳﺮﺧﺎﻧﻮاده Tettigoniinae I) ﻣﻠﺦ(Decticus albifrons (Fabricius, 1775 : اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻏﻠﺐ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ و زﻣﻴﻦ ﻫﺎي آﻳﺶ و ﻣﺮاﺗﻊ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺣﺸﺮات ﺑﺎﻟﻎ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮده و از ﻣﺰارع، ﻣﺮاﺗﻊ و ﺻﻴﻔﻲ ﻛﺎري ﻫﺎي اﻃﺮاف ﺗﺒﺮﻳﺰ و آذرﺷﻬﺮ ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺮدﻳﺪ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و از اﻛﻢ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎه و ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. دو ﻧﻮع ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ و ﻣﺘﻮاﻟﻲ در ﭘﺮدازش ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ اﻳﻦ ﺣﺸ ﺮات ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺷﻜﻞ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ از ﻟﺤﺎظ اﻧﺪازه زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و در دﻣﺎي 21 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﺳﻴﻼﺑﻞ اول ( 30- 15 ) 15 1/28 ± 20 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ و ﺳﻴﻼﺑﻞ دوم ( -32 18 ) 1/68 ± 22 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻃﻮل ﻣﻲ ﻛﺸﺪ (ﺷﻜﻞ E-H ).5 ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ آواز 0/24 ± 8/82 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. II) ﻣﻠﺦ (Decticus verrucivorus (Linnaeus, 1758 : اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ روز ﻓﻌﺎل ﺑﻮده و در ﭼﻤﻦ زارﻫﺎ، ﻣﺮاﺗﻊ و ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺻﺪاي اﻓﺮاد ﻧﺮ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و اﻏﻠﺐ در ﺳﺎﻋﺎت آﻓﺘﺎﺑﻲ از ﻣﺮاﺗﻊ و ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي اﻃﺮاف ﺗﺮاﺑﺰون و آﻛﭽﺎﺑﺎت ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﭼﻬﺎر ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ وﻟﻲ ﻧﺎﻣﺴﺎوي اﺳﺖ. ﺳﻴﻼﺑﻞ اول ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮﻳﻦ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺪت زﻣﺎن 7-4( ) 0/73 ± 5/2 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ در دﻣﺎي 26 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﺑﻮده و ﺳﻴﻼﺑﻞ آﺧﺮ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺪت زﻣﺎن ( 31- 22 ) 22 1/16 ± 24 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ (ﺷﻜﻞ O-R ).4 ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا 0/18 ± /65 13 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻳﺪ. III) ﻣﻠﺦ ( Tettigonia viridissima ( Linnaeus, 1758: اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﻎ آن در اﻏﻠﺐ زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮاﺗﻊ، ﭘﺎرك ﻫﺎ، ﻣﺰارع، ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ و ﭼﻤﻦ زارﻫﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه و آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺣﺸﺮات ﻧﺮ از ﻧﻮع ﺗﺮل ﺑﻮده و در اوﻗﺎت ﻋﺼﺮ و ﺷﺐ ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن، از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻴﺎﻧﺪوآب، ﻣﺮاﻏﻪ، ﺳﻮرﻣﻨﻪ و آﻛﭽﺎﺑﺎت ﺿﺒﻂ ﮔﺮدﻳﺪ. در ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ دو ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ وﻟﻲ ﻧﺎﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻔﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻼﺑﻞ اول ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮ از ﺳﻴﻼﺑﻞ دوم ﺑﻮده در درﺟﻪ ﺣﺮارت 18 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﺳﻴ ﻼﺑﻞ اوﻟﻲ ( -24 18 ) 0/84 ± 21 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ و ﺳﻴﻼﺑﻞ دوﻣﻲ ( 28- 23 ) 71/0 ± 25 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻃﻮل ﻣﻲ ﻛﺸﺪ (ﺷﻜﻞ 3A-D ). ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ 0/32 ± /16 10 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ. IV) ﻣﻠﺦ (Tettigonia caudata (Charpentier, 1842: اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻏﻠﺐ در ﻣﺮاﺗﻊ ﭘﺮﭘﺸﺖ، داﻣﻨﻪ ﻛﻮه ﻫﺎ و ﻣﺰارع ﻛﺸﺎورزي ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه و ﺻﺪاي اﻓﺮاد ﻧﺮ در ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺷﺒﺎﻧﻪ روز و از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻴﺎﻧﺪوآب، آذرﺷﻬﺮ و ﺗﺮاﺑﺰون ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ T. viridissima از ﻧﻮع ﺗﺮل ﺑﻮده ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ اوﻻ اﻧﺪازه ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ اﻛﻢ روﻧﺪ اﻓﺰ اﻳﺸﻲ داﺷﺘﻪ و ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ اﻛﻢ داراي داﻣﻨﻪ و ﻣﺪت زﻣﺎن
١ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11 )-27
ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﻫﻤﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ آن ﻫﺎ در ﻃﻮل اﻛﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴﻴﺮ و در دﻣﺎي 28 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮ س در ﻣﺤﺪوده -4 23 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﻜﻞ E-H ).2 ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا 0/29 ± 9/33 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. V) ﻣﻠﺦ (Platycleis affinis (Fieber, 1853 : ﺻﺪاي اﻓﺮاد ﻧﺮ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ، در اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ روز و ﺷﺐ و در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲ رﺳﺪ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ اﻓﺮاد از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻓﻘﻴﺮ و ﻣﺮاﺗﻊ ﺧﺸﻚ و زﻣﻴﻦ ﻫﺎي آﻳﺶ ﻣﺮاﻏﻪ و اﻃﺮاف ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺻﺪا از ﻧﻮع ﺗﺮل ﺑﻮده و از اﻛﻢ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻛﻮﺗﺎه و ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﺮ اﻛﻢ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻧﻮع ﺳﻴﻼﺑﻞ (ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ و ﻣﻴﻜﺮو ﺳﻴﻼﺑﻞ) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در اﺑﺘﺪاي اﻛﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻌﺪاد آن ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴﻴﺮ -2( 50 ﻋﺪد) اﺳﺖ. ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻫﺮ اﻛﻢ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎﺳﺖ. ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ 3- 12 12 ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﭘﻬﻦ و ﻋﺮﻳﺾ ﺑﻮده و ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﺑﺎرﻳﻚ و ﺧﻄﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ و ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ -30 120 -3و 10 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﻜﻞ 2I-L ). ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا 0/24 ± /37 14 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻳﺪ. VI) ﻣﻠﺦ (Platycleis escalerai (Bolivar, 1899 : اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﻎ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮده و آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ آن ﻫﺎ از ﻣﺮاﺗﻊ و زﻣﻴﻦ ﻫﺎي آﻳﺶ آذرﺷﻬﺮ، ﻣﻴﺎﻧﺪوآب و اﻃﺮاف ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ P. affinis از ﻧﻮع ﺗﺮل ﺑﻮده وﻟﻲ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد، ﻣﺪت زﻣﺎن و ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ داراي ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ اﻛﻢ ﺑﺮ ﺧﻼف ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﺑﻮد، در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ -20 14 ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ داﺷﺘﻪ و ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲ داري ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده و -98 65 ﻋﺪد ﺷﻤﺎرش ﮔﺮدﻳﺪ (ﺷﻜﻞ 2M-P ). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدن اﻧﺪازه ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در اﺑﺘﺪا و اواﺳﻂ ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ، ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه آن ﻫﺎ در دﻣﺎي 26 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ -62 24 ﻣ ﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا 0/17 ± /83 15 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. VII) ﻣﻠﺦ (Platycleis intermedia (Serville, 1838 : اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ از زﻣﻴﻦ ﻫﺎي آﻳﺶ، ﻣﺮاﺗﻊ و درﺧﺘﭽﻪ ﻫﺎي ﺧﺸﻚ ﻣﻨﺎﻃﻖ آذرﺷﻬﺮ، ﺗﺒﺮﻳﺰ و آﻛﭽﺎﺑﺎت ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه و آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺣﺸﺮات ﻧﺮ در اوﻗﺎت ﻋﺼﺮ و ﺷﺐ و در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲ رﺳﺪ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و از ﺗﻮاﻟﻲ اﻛﻢ ﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ و ﻓﺮاوان ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از دو ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ (ﺷﻜﻞ 4K-N ). در دﻣﺎي 28 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ ( 55- 27 ) 04/1 ± 39 39 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪه و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ 0/27 ± /95 13 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ.
-2 ﺧﺎﻧﻮاده Gryllotalpidae ، اﻟﻒ) زﻳﺮﺧﺎﻧﻮاده Gryllotalpinae I) آﺑﺪزدك (Gryllotalpa gryllotalpa (Linnaeus, 1758 : ﺻﺪاي اﻓﺮاد ﻧﺮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺮﻃﻮب و ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﺮﻛﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻧﻬﺮ آب ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد (Kazemi et al ., 2012). ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺻﺪا، دﻗﺎﻳﻘﻲ ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺷﺮوع و اﻛﺜﺮ ﻧﺮﻫﺎ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﻏﺮوب اﻗﺪام ﺑﻪ آوازﺧﻮاﻧﻲ در داﺧﻞ ﺗﻮﻧﻞ ﺻﻮﺗﻲ ﺧﻮد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ (Jafari et al ., 2015) . آواز اﻓﺮاد ﻧﺮ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﺪوآب و آذرﺷﻬﺮ در ﻣﺎه ﻫﺎي اردﻳﺒﻬﺸﺖ و ﺧﺮداد ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺻﺪا از ﻧﻮع ﺗﺮل ﺑﻮده و ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜ ﻞ از ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ در دﻣﺎي 18 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ( -15 10 ) 1/15 ± 12 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﻜﻞ 2A-D ). ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ 0/06 ± 1/78 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻳﺪ.
١٧
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
-3 ﺧﺎﻧﻮاده Gryllidae ، اﻟﻒ ) زﻳﺮﺧﺎﻧﻮاده Gryllinae I) ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك (Gryllus bimaculatus (De Geer, 1773 : آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺣﺸﺮات ﻧﺮ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن در ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ و ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ از زﻣﺎن ﻏﺮوب ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﺷﺐ ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺻﺪاي اﻳﻦ اﻓﺮاد از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺒﺮﻳﺰ، آذرﺷﻬﺮ، ﻣﺮاﻏﻪ و ﺗﺮاﺑﺰون ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. ﻫﺮ اﻛﻢ ﺣﺎﻣﻞ 5-3 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ و ﻫﻢ اﻧﺪازه ﺑﻮده ﻛﻪ در دﻣﺎي 19 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ ( -40 25 ) 2/26 ± 35 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ (ﺷﻜﻞ 3M-P ). ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ 0/06 ± 4/7 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ. II) ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك (Gryllus campestris (Linnaeus, 1758 : آواز ﺣﺸﺮات ﻧﺮ اﻏﻠﺐ در دﻫﺎﻧﻪ ﺗﻮﻧﻞ ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺣﻔﺮ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ از زﻣﺎن ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش رﺳﻴﺪه وﻟﻲ ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺗﻌﺪاد ﺣﺸﺮات ﻣﻮﻟﺪ ﺻﺪا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺛﺒﺖ ﺻﺪا در ﻣﺎه ﻫﺎي ﺧﺮداد و ﺗﻴﺮ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮاﻏﻪ، آذرﺷﻬﺮ و ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮد. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﺣﺸﺮه از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از 4-5 ﺳﻴﻼﺑﻞ (ﻋﻤﻮﻣﺎ 4 ﺳﻴﻼﺑﻞ) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛ ﻪ اوﻟﻴﻦ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ اﺳﺖ. در دﻣﺎي 22 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻫﺮ اﻛﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ /2 10 ﺗﺎ /65 38 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﺘﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮده (ﺷﻜﻞ A-D )4 و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا 0/08 ± 4/6 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ. III) ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك (Melanogryllus desertus (Pallas, 1771 : ﺻﺪاي ﺣﺸﺮات ﻧﺮ در اوﻗﺎت ﻋﺼﺮ و ﺷﺐ از زﻳﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺬﻛﻮر در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺰون و ﻣﻴﺎﻧﺪوآب و در ﻣﺎه ﻫﺎي ﺧﺮداد و ﺗﻴﺮ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺻﺪاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻓﺮاد اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده وﻟﻲ ﻣﺪت زﻣﺎن اﻛﻢ ﻫﺎي آواز اﻳﻦ ﺟﻴ ﺮﺟﻴﺮك، ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ از دو ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ. ﻫﺮ ﺻﺪا ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺗﻮاﻟﻲ اﻛﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ -15 12 ﺳﻴﻼﺑﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي اوﻟﻲ در ﻫﺮ اﻛﻢ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﺑﻮده و اﻧﺪازه ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ دارﻧﺪ. ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻮده و ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﻣﺸﺨﺺ و ﺛﺎﺑﺘﻲ ﺑﺮاي ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در دﻣﺎي 21 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ ( -26 10 ) 1/76 ± /26 21 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﺮآورد ﺷﺪ (ﺷﻜﻞ 5I-O ). ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ آواز 0/04 ± 4/66 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ. IV) ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك (Eumodicogryllus bordigalensis (Latreille, 1804 : اﻳﻦ اﻓﺮاد اﻏﻠﺐ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ و آﻓﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ داراي ﺳﻨﮓ رﻳﺰه ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه و در اوﻗﺎت روز، زﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﺨﻔﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺣﺸﺮات ﻧﺮ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺒﺮﻳﺰ، آذرﺷﻬﺮ و ﻣﺮاﻏﻪ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺑﻴﻮ اﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻲ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و اﻛﻢ ﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ آن ﻣﺘﺸﻜﻞ از -11 21 ﺳﻴﻼﺑﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ داراي وﻗﻔﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در دﻣﺎي 26 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ ( 8-12 ) 0/64 ± 10 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻮده (ﺷﻜﻞ 3I-L ) و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ آواز 0/12 ± 5/21 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﺑﺮآورد ﺷﺪ. V) ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك (Modicogryllus frontalis (Fieber, 1844 : اﻳﻦ اﻓﺮاد در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ و ﺳﻨﮕﻼﺧﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه و در ﺷﻜﺎف ﺧﺎﻛﻲ ﻳﺎ زﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﺨﻔﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. آواز ﺣﺸﺮات ﻧﺮ از اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﺗﺎ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺮ و ﺷﺐ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲ رﺳﺪ. ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ آن ﻫﺎ از ﻣﺮاﻏﻪ و ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺛﺒﺖ و ﭘﺮدازش ﮔﺮدﻳﺪ. ﺻﺪاي اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و اﻛﻢ ﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﻳﻞ آن ﻣﺘﺸﻜﻞ از -21 25 ﺳﻴﻼﺑﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي دو ﻧﻮع آراﻳﺶ در اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ اﻛﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در ﺑﺮﺧﻲ اﻛﻢ ﻫﺎ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻢ اﻧﺪازه ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ در ﻧﻮع دﻳﮕﺮ، 8-3 ﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي آن اﻛﻢ ﺑﻮده و اﻧﺪازه ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ دارﻧﺪ. ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي اﻳﻦ ﺣﺸﺮات ﻧﻴﺰ
١٨ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11 )-27
ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻮده و داراي اﻟﮕﻮي ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در دﻣﺎي 23 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ ( 6-3/3 ) 0/43 ± 5 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪه (ﺷﻜﻞ 5P-S ) و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ 0/05 ± 7/13 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ. VI) ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك (Acheta domesticus (Linnaeus, 1758 : اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در داﺧﻞ ﻣﻨﺎزل، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ و ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻧﺎﻧﻮاﻳﻲ ﻫﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﺻﺪاي ﺣﺸﺮات ﻧﺮ در ﺗﺒﺮﻳﺰ، ﺗﺮاﺑﺰون و آذرﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪ. آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﺣﺸﺮه از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ ﺑﻮده و ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم و در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲ رﺳﺪ. ﻫﺮ آواز ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻛﻢ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺎﻣﻞ 4-2 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺷﻜﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در دﻣﺎي 31 درﺟﻪ ﺳﻠﻴﺴﻴﻮس ﻣﺪت زﻣ ﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ ( -28 12 ) 3/73 ± 18 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ (ﺷﻜﻞ 4E-H ) و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا 0/06 ± 4/55 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻳﺪ.
ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ:
-1 آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ از ﻧﻮع ﺗﺮل (ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي Gryllotalpidae و Tettigoniidae ) ...... 2 - آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ از ﻧﻮع ﭼﻴﺮپ (ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي Gryllidae و Tettigoniidae) ...... 7 -2 ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺳﻴﻼﺑﻞ (ﻫﻢ ﺷﻜﻞ) در ﻃﻮل اﻛﻢ ...... 3. - ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻧﻮع ﺳﻴﻼﺑﻞ در ﻃﻮل اﻛﻢ ...... 4 -3 ﺗﻤﺎم ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در ﻃﻮل اﻛﻢ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ و ﻫﻢ اﻧﺪازه (ﺷﻜﻞGryllotalpa gryllotalpa ...... ( 2A-D - روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ در اﻧﺪازه ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ (ﺷﻜﻞTettigonia caudata ...... ( 2E-H -4 وﺟﻮد ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در اﻧﺘﻬﺎي اﻛﻢ (ﻫﺎ ﺟﻨﺲ .Platycleis spp) ...... 5 - ﻧﺒﻮد ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در اﻧﺘﻬﺎي اﻛﻢ ﻫﺎ ...... 6 -5 ﺑﻴﻦ دو ﺗﺎ 50 ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ در اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ اﻛ ﻢ؛ ﻳﻚ ﺗﺎ دو ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ (ﺷﻜﻞ-I Platycleis affinis ...... ( 2L - ﺑﻴﺶ از 60 ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ در اﺑﺘﺪاي اﻛﻢ؛ ﺑﻴﺶ از ده ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ (ﺷﻜﻞ-M Platycleis escalerai ...... ( 2P -6 ﺗﻜﺮار دو ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ وﻟﻲ ﻧﺎﻣﺴﺎوي در ﻃﻮل اﻛﻢ (ﺷﻜﻞTettigonia viridissima ...... ( 3A-D - ﺗﻜﺮار دو ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻏﻴﺮﻫﻢ ﺷﻜﻞ و ﻧﺎﻣﺴﺎوي در ﻃﻮل اﻛﻢ (ﺷﻜﻞPolysarcus denticauda ...... ( 3E-H -7 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ ...... 8 - ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ ﻏﻴﺮ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ ...... 14 14 -8 ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا ﻛﻤﺘﺮ از 6 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ...... 9 - ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﺻﺪا ﺑﻴﺸﺘﺮ از 12 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ...... 12 -9 ﺑﻴﺶ از ده ﺳﻴﻼﺑﻞ در ﻃﻮل اﻛﻢ (ﺷﻜﻞEumodicogryllus bordigalensis ...... ( 3I-L - ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﻴﻼﺑﻞ در ﻃﻮل اﻛﻢ ...... 10 -10 ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ اﻛﻢ ﻫﻢ اﻧﺪازه (ﺷﻜﻞGryllus bimaculatus ...... ( 3M-P - ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ...... 11
١٩
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
-11 ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از 4-5 ﺳﻴﻼﺑﻞ؛ اوﻟﻴﻦ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ (ﺷﻜﻞA-D 4 ) 4 Gryllus campestris ...... - ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از 2-4 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺷﻜﻞ(ﺷﻜﻞAcheta domesticus ...... ( 4E-J -12 ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از دو ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ (ﺷﻜﻞPlatycleis intermedia ...... ( 4K-N - وﺟﻮد ﺑﻴﺶ از دو ﺳﻴﻼﺑﻞ در ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ ...... 13 -13 وﺟﻮد ﭼﻬﺎر ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ وﻟﻲ ﻧﺎﻣﺴﺎوي در ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ (ﺷﻜﻞDecticus verrucivorus ...... ( 4O-R - وﺟﻮد 8-16 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ و ﻧﺎﻣﺴﺎوي در ﻃﻮل ﻫﺮ اﻛﻢ؛ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ و اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻫﺮ اﻛﻢ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺳﻴﻼﺑﻞ- ﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻲ (ﺷﻜﻞPhaneroptera falcata ...... ( 5A-D -14 دو ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ در ﻫﺮ اﻛﻢ (ﺷﻜﻞDecticus albifrons ...... ( 5E-H - ﺑﻴﺶ از دو ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ در ﻫﺮ اﻛﻢ ...... 15 -15 ﺑﻴﻦ 12 ﺗﺎ 15 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﺑﺎ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ (در اﻧﺪازه) در ﺗﻤﺎم اﻛﻢ ﻫﺎ (ﺷﻜﻞMelanogryllus desertus ...... ( 5I-O - ﺑﻴﻦ 21 ﺗﺎ 25 ﺳﻴﻼﺑﻞ در ﻫﺮ اﻛﻢ؛ وﺟﻮد روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در ﺑﺮﺧﻲ اﻛﻢ ﻫﺎ (ﺷﻜﻞ5P-S ) Modicogryllus frontalis ......
٢٠ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11- )27
ﺷﻜﻞ -2 ﭘﺮدازش آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي (P. affinis (I-L) ،T. caudata (E-H) ، G. gryllotalpa (A-D و (P. escalerai (M-P (اﺻﻠﻲ) Fig . 2- Calling song analysis of species (A-D) G. gryllotalpa, (E-H) T. caudate, (I-L) P. affinis and (M-P) P. escalerai (Original)
ﺷﻜﻞ -3 ﭘﺮدازش آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي (E. bordigalensis (I-L) ،P. denticauda (E-H) ، T. viridissima (A-D و (G. bimaculatus (M-P (اﺻﻠﻲ) Fig . 3- Calling song analysis of species (A-D) T. viridissima, (E-H) P. denticauda, (I-L) E. bordigalensis and (M-P) G. bimaculatus (Original)
٢١
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
ﺷﻜﻞ -4 ﭘﺮدازش آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي (P. intermedia (K-N) ،A. domesticus (E-H) ، G. campestris (A-D و (D. verrucivorus (O-R (اﺻﻠﻲ) Fig . 4- Calling song analysis of species (A-D) G. campestris, (E-H) A. domesticus, (K-N) P. intermedia and (O-R) D. verrucivorus (Original)
ﺷﻜﻞ -5 ﭘﺮدازش آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي (M. desertus (I-O) ،D. albifrons (E-H) ، Ph. falcata (A-D و (M. frontalis (P-S (اﺻﻠﻲ) Fig . 5- Calling song analysis of species (A-D) Ph. falcata, (E-H) D. albifrons, (I-O) M. desertus and (P-S) M. frontalis (Original)
٢٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11- 27)
ﺑﺤﺚ اﻏﻠﺐ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﺺ زﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ﻛﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻳﺴﺘﮕﺎه در اﻛﻮﻟﻮژي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ اﺑﺰار ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺳﺮﻳﻊ در ﭘﺎﻳﺶ زﻳﺴﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮوري ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس روش ﻫﺎي ﻛﻼﺳﻴﻚ رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ وﻗﺖ ﮔﻴﺮ، ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺺ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎﻳﻲ ﺳﺮﻳﻊ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺿﺮوري ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮاﻛﻮﺳﺘﻴﻚ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎز را ﺑﺮآورده ﺳﺎزد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق ﺑﺎ ﻣﺠﻬﺰ ﺷﺪن ﺑﻪ اﺑﺰار ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ، ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام و ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻓﺮاوان در ﭘﺎﻳﺶ ﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﺪه و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎدر و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد . . در ﻣﻮرد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ اﻳﻦ ﺿﺮورت ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دو ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك ﺻﺤﺮاﻳﻲ G. campestris و ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك دوﻟﻜﻪ اي G. bimaculatus ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ و ﺗﻔﻜﻴﻚ آن ﻫﺎ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻏﻴﺮﻣﺘﺨﺼﺺ دﺷﻮار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ واﻗﻊ ﮔﺮدد. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ در ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك ﺻﺤﺮاﻳﻲ، اوﻟﻴﻦ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺮ اﻛﻢ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ ازﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﺑﻮده و ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺮ اﻛﻢ 21± 153 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﻜﻞA-D )4 ؛ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك دو ﻟﻜﻪ اي، ﺗﻤﺎم ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎي ﻫﺮ اﻛﻢ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ و ﻫﻢ اﻧﺪازه ﺑﻮده و ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺮ اﻛﻢ ( 18± 300 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ) ﻧﻴﺰ ﺣﺪود دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺪت زﻣﺎن اﻛﻢ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك ﺻﺤﺮاﻳﻲ اﺳﺖ (ﺷﻜﻞM-P .)3 .)3 ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دو ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻴﺮﺟﻴﺮك E. bordigalensis و M. frontalis ﻧﻴﺰ از ﻟﺤﺎظ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮده و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻮدن اﻳﻦ اﻓﺮاد در زﻳﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ، ﺷﻜﺎر آن ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي اﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺑﺰار ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﻜﺎر آن ﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در ﮔﻮﻧﻪ E. bordigalensis ﻫﺮ اﻛﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از 18 ﺳﻴﻼﺑﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﺳﻴﻼﺑﻞ اول داراي وﻗﻔﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﺑﻮده (ﺷﻜﻞI-L )3 و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ آواز ﻧﻴﺰ ﺣﺪود 5/5 5/5 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﮔﻮﻧﻪ M. frontalis اﻛﻢ ﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ و ﻣﺘﺸﻜﻞ از 23 ﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻮده (ﺷﻜﻞP-S )5 و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻏﺎﻟﺐ ﺻﻮﺗﻲ ( 7/5 ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ) ﺑﻪوﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد. ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ در ﻣﻮرد ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ از ﺟﻨﺲ Platycleis در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻪ ﻋﻤﻼ ﺗﻔﻜﻴﻚ آن ﻫﺎ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ، اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي واﺿﺢ در آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻓﺮاد ﻧﺮ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ در آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ P. intermedia ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲ ﮔﺮدد وﻟﻲ در اﻧﺘﻬﺎي اﮔﻢ ﻫﺎي ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ P. affinis و P. escalerai ﺗﻌﺪاد -3 12 ﻋﺪد ﻣﻴﻜﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ. اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت آﺷﻜﺎر ﻛﻪ در ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﻣﻠﺦ P. affinis ﺗﻌﺪاد -2 50 ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ در اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ اﮔﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻫﺮ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ 30- 120 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻮده و 2-1 ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ (ﺷﻜﻞ2I-L )؛ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در آواز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ P. escalerai ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﻫﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲ داري ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده و -65 98 ﻋﺪد ﺷﻤﺎرش ﮔﺮدﻳﺪ. ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺪت زﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻫﺮ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ ﺑﻴﻦ -24 62 ﻣﻴﻠﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﺘﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮده و در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ 14- 20 20 ﻣﺎﻛﺮوﺳﻴﻼﺑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ داﺷﺘﻪ و ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ (ﺷﻜﻞM-P ).2 ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ
٢٣
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
د ر ﺳﺎل 1990 ، ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم Ragge اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ 11 ﮔﻮﻧﻪ از ﻣﻠﺦ ﻫﺎي ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ .Platycleis spp ﻧﻤﻮد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ، اﻓﺮاد اﻳﻦ ﺟﻨﺲ از ﻟﺤﺎظ ﺷﻜﻞ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﻫﻢ ﺑﻮده و ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮه اي ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻟﻜﻪ ﻫﺎي ﺗﻴﺮه ﺑﺮ روي ﺑﺎل ﭘﻮش ﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ، ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت و ﺗﺨﺼﺺ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي دارد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وي ﻋﻼوه ﺑﺮ اراﻳﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺷﻜﻞ ﺷﻨﺎﺳﻲ، اﻗﺪام ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و اراﻳﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ آن ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻲ ﻣﻬﺎرت در ﻋﻠﻢ ﭘﺮدازش ﺻﻮت و وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ، ﻣﻲ ﺗﻮان ﺣﺘﻲ در ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي واﺿﺢ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي ﺑﻴﻮاﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻲ ﭘﻲ ﺑﺮده و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ آن ﻫﺎ را از ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻤﻮد.
٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11- 27)
References
Alexander, R. D. 1957. Sound production in associated behavior in insects. Ohio Journal of Science, 57(6): 101-13. Chenz, Z. X. and Maher, R. C. 2006. Semi-automatic classification of bird vocalizations using spectral peak tracks. Journal of the Acoustical Society of America, 120: 2974-2984. Chesmore, E. D. and Ohya, E. 2004. Automated identification of field recorded songs of four British grasshoppers using bioacoustic signal recognition. Bulletin of Entomological Research, 94(4): 319-330. David, J. A. O., Zefa, E. and Fontanetti, C. S. 2003. Cryptic species of Gryllus in the light of bioacoustic (Orthoptera: Gryllidae). Neotropical Entomology, 32(1): 75-80. Eades, D. C, Otte, D., Cigliano, M. M. and Braun, H. 2015. Orthoptera Species File. Version 5.0/5.0. http://Orthoptera.SpeciesFile.org (Accessed on 8 May 2015). Gaston, K. J. and O'Neill, M. A. 2004. Automated species identification: Why not? The Royal Society, 359: 655-667. Gerhardt, H. C. 2005. Acoustic spectral preferences in two cryptic species of grey treefrogs: implications for mate choice and sensory mechanisms. Animal Behaviour, 70 (1): 39-48. Hao, Y., Campana, B. and Keogh, E. 2012. Monitoring and mining animal sounds in visual space. Journal of Insect Behavior, 25(6): 1-28. Heller, K. G. 2006. Song evolution and speciation in bush-crickets . In: Drosopoulos S, Claridge MF. (Eds) Inst sounds and communication: Physiology, behavior, ecology and evolution. CRC Press, Boca Raton (FL), USA, 532 pp. Huber, F., Moore, T. E. and Loher, W. 1989. Cricket behavior and neurobiology. Cornell University, 867 pp. Iorgu, I. S. and Iorgu, E. I. 2008. Bush crickets, crickets and grasshoppers from Moldavia (Romania). Pim, Ia şi, 294 pp. Jafari, S., Kazemi, M. H. and Lotfalizadeh, H. 2015. Acoustic burrow structure of European mole cricket, Gryllotalpa gryllotalpa (Orth.: Gryllotalpidae) in north-western Iran. North- Western Journal of Zoology, 11(1): 58-61. Jafari, S., Kazemi, M. H., Shojaei, M., Lotfalizadeh H. and Mofidi-Neyestanak M. 2016. First report of Polysarcus denticauda (Orth.: Tettigoniidae: Phaneropterinae) from Iran and its bioacoustic characteristics. Journal of Entomological Society of Iran . (In press), 6(1/2): 21-31. Kazemi, M. H., Jafari, S., Lotfalizadeh, H., Jafarloo, M. and Vahdani Manaf, N. 2012. Sound production in European mole cricket, Gryllotalpa gryllotalpa (Orthoptera: Gryllotalpidae) a north-western population of Iran. Journal of Field Crop Entomology, 1: 1-10. Miyoshi, A. R., Zefa, E., Martins, L. P., Dias, P. G. B. S., Drehmer, C. J. and Dornelles, J. E. F. 2007. Stridulatory file and calling song of two populations of the tropical bush cricket Eneoptera surinamensis (Orthoptera, Eneopterinae). Iheringia, Serie Zoologia, 97(4): 461-465. Montealegre-Z, F. and Morrs, G. K. 1999. Songs and systematics of some Tettigoniidae from Colombian and Ecuador, part I. Pseudophyllinae. Journal of Orthoptera Research, 9: 163-237. Mozaffarian, F. and Sanborn, A. F. 2013. A new species of the genus Cicadatra from Iran (Hemiptera: Auchenorrhyncha: Cicadidae). Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae, 53(1): 39-48. Obrist, M. K., Pavan, G., Sueur, J., Riede, K., Llusia, D. and Marquez, R. 2010. Bioacoustics approaches in biodiversity inventories. Abc Taxa, 8: 68-99. Oliveira, P., Simoes, P. and Quartau, J. 2001. Calling songs of certain orthopteran species (Insecta, Orthoptera) in southern Portugal. Animal Biodiversity and Conservation, 24: 65-79. Otte, D. 1992. Evolution of cricket songs. Journal of Orthoptera Research, 1: 25-49. Otte, D. and Cade, D. 1984. African crickets (Gryllidae). 6. The genus Gryllus and some related genera (Gryllinae, Gryllini). Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia, 136: 98-122.
٢
ﺟﻌﻔﺮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ 16 ﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺖ ﺑﺎﻻن ﺷﺎﺧﻚ ﺑﻠﻨﺪ (Orthoptera: Ensifera) ......
Ragge, D. R. 1990. The songs of the western European bush-crickets of the genus Platycleis in relation to their taxonomy (Orthoptera: Tettiginiidae). Bulletin of the British Museum of Natural History (Entomology), 59(1): 1-35. Ragge, D. R. and Reynolds, J. W. 1998. The songs of the grasshoppers and crickets of western Europe. Harley Books, Essex, 591 pp. Riede, K. 1993. Monitoring biodiversity: Analysis of Amazonian rainforest sounds. Ambio, 22: 546-548. Sueur, J. and Puissant, S. 2007. Similar look but different song: A new Cicadetta species in the Montana complex (Insecta, Hemiptera, Cicadidae). Zootaxa, 1442: 55-68. Walker, T. J. 1964. Cryptic species among sound producing Ensiferan Orthoptera (Gryllidae and Tettigoniidae). The Quarterly Review of Biology, 39: 345-55. Zamanian, H., Mehdipour, M. and Ghaemi, N. 2008. The study and analysis of the mating behavior and sound production of male cicada Psalmocharias alhageos (Homoptera: Cicadidae) to make disruption in mating. Pakistan Journal of Biological Sciences, 11(17): 2062-72.
٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 8 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1395 ، ( 11- 27)
Journal of Entomological Research Islamic Azad University, Arak Branch ISSN 2008-4668 Volume 8, Issue 1, pages: 11-27 http://jer.iau-arak.ac.ir
Key to the identification of 16 Ensiferan species (Orthoptera: Ensifera) based on bioacoustic characters
Sh. Jafari¹, M. H. Kazemi² *, M. Shojaei³, H. Lotfalizadeh 4 ,M. Mofidi-Neyestanak 5
1- Graduated student of Agricultural Entomology, Department of Plant Protection, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch, Tehran, Iran 2- Professor, Department of Plant Protection, Islamic Azad University, Tabriz branch, Tabriz, Iran 3- Professor, Department of Plant Protection, Islamic Azad University, Tehran Science and Research, Branch Tehran, Iran 4- Associate Professor, Department of Plant Pests and Diseases, Agricultural and Natural Resources Research Center of East Azarbaijan, Tabriz, Iran 5- Assistant Professor, Iranian Research Institute of Plant Protection, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran
Abstract Acoustic signaling is widespread amongst several orders of insect. Particularly, the orthopterans are one of the most well-known acoustically active orders. In the present work, the calling songs of 16 species belonging to the families Gryllidae, Gryllotalpidae and Tettigoniidae were sampled. The songs were recorded in the field or in laboratory from live animals. They were analyzed via MATLAB (version 2013) software and the identification key to the species level was provided based on extracted acoustic features.
Key words: Bioacoustic signals, Calling songs, Syllable, Echeme, Ensifera
* Corresponding Author, E-mail: [email protected] Received: 10 Oct. 2015– Accepted: 9 March 2016
٢٧27