Antenne 2004; Trends in Alcohol, Tabak En Drugs Bij Jonge
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Antenne 2004 Trends in alcohol, tabak en drugs bij jonge Amsterdammers with English summary Ton Nabben • Annemieke Benschop • Dirk J. Korf ANTENNE 2004 ANTENNE 2004 TRENDS IN ALCOHOL, TABAK EN DRUGS BIJ JONGE AMSTERDAMMERS Ton Nabben - Annemieke Benschop - Dirk J. Korf m.m.v. Floor van Bakkum, Jaap Jamin en Vivian Schipper Antenne 2004 (Jellinek Reeks, nr. 16) is uitgevoerd door Criminologisch Instituut Bonger, Universiteit van Amsterdam, in opdracht van Jellinek Preventie. Universiteit van Amsterdam Criminologisch Instituut Bonger Nieuwe Doelenstraat 15 Postbus 1030 1000 BA Amsterdam Tel : (++31) 020 525 3918 Fax : (++31) 020 525 3943 E-mail : [email protected] Jellinek Preventie Overschiestraat 65 Postbus 3907 1001 AS Amsterdam Tel : (++31) 020 408 77 75 Fax : (++31) 020 408 77 76 E-mail : [email protected] Uitgave: Rozenberg Publishers Omslagontwerp: Anne Toledo Engelse vertaling samenvatting: Michael Dallas Korf DJ, Nabben T, Benschop A (2005) Antenne 2004. Trends in alcohol, tabak en drugs bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers. ISBN 90 5170 493 3 / NUR 740 Trefwoorden: alcohol, tabak, drugs, uitgaan, trends, preventie © 2005, de auteurs. INHOUD I intro................................................................................... 9 II panel ............................................................................... 23 III preventie indicatoren ......................................................121 IV samenvatting ..................................................................147 V summary .........................................................................157 bijlagen ..........................................................................167 muzieklexicon .................................................................193 literatuur .........................................................................199 I INTRO hIghAmsterdam................................................................ 11 I.1 een gecombineerde monitor............................................. 12 I.2 cijfers uit voorgaande Antennes ....................................... 14 | scholieren | coffeeshopbezoekers | clubbezoekers | I.3 andere Amsterdamse cijfers ............................................. 17 | middelengebruik in de algemene bevolking | methadonverstrekking | arrestaties | ongevallen | I.4 de volgende hoofdstukken ............................................... 21 I INTRO 9 10 ANTENNE AMSTERDAM 2004 hIghAmsterdam Wie het Amsterdamse uitgaanscircuit en de gebruikersmarkt volgt en vergelijkt met de jaren negentig, moet concluderen dat er veel veranderd is. Etnische scheidslijnen vervagen en mede hierdoor zien we nieuwe trends in alcohol- en druggebruik. Antenne heeft tot doel om uit allerlei kwantitatieve en kwalitatieve data nieuwe trends te destilleren. Noem het sporen zoeken in het heden. Waarlijk niet eenvou- dig, maar wel een uitdaging die alleen maar kans van slagen heeft als de conti- nuïteit van het onderzoeksinstrument gewaarborgd is. En dat is het, want al sinds 1993 volgen we in Antenne de trends in alcohol, tabak en drugs onder jonge Am- sterdammers. Daarmee is het één van de oudste monitorsystemen van Neder- land. In de afgelopen twaalf jaar zijn we getuige geweest van ontwikkelingen en omwentelingen op de turbulente uitgaans- en gebruikersmarkt die zich soms snel, maar ook heel traag kunnen voordoen. We zagen in korte tijd het gebruik van lachgas opkomen en weer verdwijnen. Ecstasy en later ook paddo’s maakten een explosieve groei door, gevolgd door een stabilisering van het gebruik van deze middelen. De laatste jaren zien we ook een opvallende revival van cocaïne en alcohol. Op de alcoholmarkt vonden drastische veranderingen in aanbod en consumptie plaats. Champagne boomde, ingedutte drankjes als rosé werden trendy en allerlei mixdranken wisten de jongerenmarkt te veroveren. Gelijkertijd constateerden we vorig jaar ook een ‘nieuwe nuchterheid’, waarbij nog volop werd geëxperimenteerd met drugs, maar waar gebruikers voorzichtiger werden en hun gebruik matigden. Elk fenomeen, of het nou om de opkomst van een nieuwe drug gaat, een mu- ziekgenre, een stijlelement, een type setting, een hype of het ontstaan van een nieuwe scene, kent zijn eigen dynamiek en acceptatiecurve. Door finetuning en permanente monitoring van trendsettende en trendvolgende uitgaansculturen, zien we dat het huidige Amsterdamse uitgaansklimaat, mede door veranderen- de culturele, sociaaldemografische, politieke en economische verhoudingen, aan het kantelen is. De invloedrijke dancegolf, die jarenlang de clubcultuur heeft gedomineerd, is zich meer en meer gaan mengen met urban, rock, latin en Caribische ritmes. Clubs weten nieuwe publieksgroepen aan zich te binden. Programmeringen worden aangepast en nieuwe concepten geboren. Wie op tijd weet te anticipe- ren, loopt voorop en mag een nieuw publiek verwelkomen dat een andere smaak, mores en omgangsvormen heeft. De veranderende culturele context heeft ook zijn weerslag op de Amsterdamse alcohol- en drugstrends. Middelen- gebruik hangt nauw samen met nieuwe muziekgenres, etnische samenstelling en I INTRO 11 leeftijd. Vergeleken met de stormachtige opkomst van house is er in het huidige postparty tijdperk eerder sprake van een gereguleerd hedonisme. Eclecticisme in mode, design, muziek en druggebruik vieren hoogtij. Oorspronkelijke en elkaar uitsluitende muziek, mode en leefstijlen versmelten in toenemende mate met el- kaar. De stijlenkluts laat allerlei scheidslijnen vervagen en levert een nieuw beeld op dat de een als verwarrend ervaart en de ander als een wenkend perspectief. Subculturen en mainstream assimileren makkelijker met elkaar, evenals wit en zwart, homo en hetero, ecstasy en cocaïne, sjiek en shabby, nuchter en stoned, CJ & DJ en dance en urban. De moderne, mobiele en flexibele consument is gefascineerd door dit vuurwerk en surft, mede op de golf van nieuwe communicatiestromen, vrolijk van de ene kick naar de andere hype. Het ooit zo herkenbare, vertrouwde en overzichtelijke uitgaanslandschap is als een fragmentatiebom uit elkaar gespat. De huidige transitiefase verloopt verre van vlekkeloos en gaat met schokken en wrijvingen gepaard. Hier doet zich een dilemma voor. De gemeente Amsterdam ziet de aanwezigheid van een brede creatieve klasse als een belangrijke impuls en voorwaarde voor economische groei. Creatief talent genereert immers geld. Maar het zijn uitgerekend de creatieven die niet standaard van 9 tot 5 werken, maar wel ongeregeld de bloemetjes buiten willen zetten. Juist in deze kringen bestaat een sterke behoefte aan innovatie in het uitgaansleven. Een experimen- tele humuslaag blijft immers onontbeerlijk voor een vitale en creatieve stad. I.1 een gecombineerde monitor Ook deze twaalfde Antenne Amsterdam kent een multi-methodische onder- zoeksaanpak, waarbij kwalitatieve en kwantitatieve gegevens samen een gedif- ferentieerd beeld schetsen van trends en middelengebruik bij jongeren in Am- sterdam. Elk jaar kent Antenne Amsterdam drie vaste onderdelen: de panelstu- die, de survey en de preventie indicatoren. In de panelstudie worden de laatste ontwikkelingen gevolgd aan de hand van interviews met een panel van insiders. Hierbij richten we ons vooral op het uit- gaansleven. De nadruk ligt op trendsetters uit verschillende club- en partyscenes. Dit zijn degenen die voor het eerst met nieuwe middelen experimenteren, of waar ‘oude’ middelen voor het eerst weer in zwang raken. Trendsetters zijn ook degenen waar zich het eerst een dalende populariteit van een bepaald middel of een bepaalde manier van gebruik aandient. De panelleden uit het clubcircuit zijn innoverende en kritische consumenten met een instinctief besef van de vergankelijkheid van trendmatigheden en kunnen snel switchen tussen scenes en locaties. In deze creatieve netwerken bevinden zich relatief veel economisch en cultureel succesvolle twintigers en dertigers. De partygangers zijn over het alge- 12 ANTENNE AMSTERDAM 2004 meen jonger en vergeleken met de creatieve klasse doorgaans lager opgeleid. Een deel van de partyscene bezoekt ook kleinschalige feesten in tunnels, ge- bouwtjes, schuurtjes of braakliggende terreinen. Daarnaast richt de panelstudie zich op buurt- en probleemjongeren. Hier verlopen ontwikkelingen anders en gaat het ook om andere middelen. In plaats van ‘party drugs’ gaat het bij deze jongeren vooral om cannabis en ‘straatdrugs’ (zoals gekookte coke of crack). De panelstudie is een kwalitatieve methode en levert geen precieze cijfers. Die komen in Antenne gewoonlijk uit een survey en uit zogenaamde preventie indi- catoren. De survey vindt afwisselend plaats onder scholieren, cafébezoekers, coffeeshopbezoekers of clubbezoekers. De survey heeft vooral tot doel vast te stellen in hoeverre en in welke mate nieuwe trends die gesignaleerd worden via de panelstudie zich voordoen bij specifieke groepen jongeren (café-, coffee- shop-, clubbezoekers) of bij de jeugd in het algemeen (scholieren). Dit jaar ver- valt de survey echter en is vervangen door een interne inventarisatiestudie naar probleemjongeren. inventarisatiestudie probleemjongeren Er is een groeiende belangstelling voor middelengebruik onder probleemjongeren bij pre- ventie en beleid. Verschillende instellingen en instanties houden zich op de een of andere wijze met deze jongeren bezig, maar een compleet beeld van de doelgroep ontbreekt. Wat zijn probleemjongeren, hoeveel zijn er, wat zijn hun kenmerken, waar bevinden ze zich en – vooral – hoe ziet hun middelengebruik eruit? Vanwege deze onduidelijkheden