Gebiedsbeschrijving van oeverwallen en/of oude rivierbedingen van de

Gebiedsnamen: Kromme Rijn -, Bunnik-, Odijk-, Werkhoven-Cothen, Cothen-, Scherpenburg Aardkundige waarde: Rivierkleigebied met oeverwallen en oude rivierbeddingen Omgeving: Deze oeverwallen en oude rivierbeddingen (stroomruggen) liggen tussen Utrecht en Wijk bij Duurstede en maken deel uit van de Kromme Rijn stroomrug. De Kromme Rijn stroomrug ontstond ongeveer 3000 jaar geleden. In de tijd dat deze stroomrug actief was, stroomde hier één van de hoofdlopen van de Rijn. Dit is onder andere nog te zien aan de veel bredere bedding waar de huidige Kromme Rijn in stroomt. De opbouw van de stroomrug stopte met de afdamming van de Kromme Rijn in de 12e eeuw bij Wijk bij Duurstede. Overstromingen waarbij zandige afzettingen werden achtergelaten, behoorden hierna tot het verleden. Daarom hoefden er langs de Kromme Rijn geen dijken aangelegd te worden. Landgebruik: Op de reliëfkaart is de oude rivierbedding van de Kromme Rijn goed zichtbaar als langgerekte laagte, deze is watervoerend. De hoger gelegen en zandige (soms licht kleiige) oeverwallen langs deze oude rivierbedding vormen een goede ondergrond voor boomgaarden. Aardkundig Ja, deze stroomrug is opgenomen in de fietsroute “Fietsen door verdwenen monument/ route: rivieren”. Route B, Fietsen door 5000 jaar riviergeschiedenis, lijdt hierlangs en dit gebied wordt bij stop B7, 8 en 9 beschreven. Kenmerkendheid/ De aardkundige waarde van deze oeverwallen en oude rivierbeddingen is Aardkundige hoog, omdat ze nog goed herkenbaar zijn in het landschap. Doordat de betekenis: Kromme Rijn nog een riviertje is met een zichtbaar brede rivierbedding, is het goed voor te stellen dat hier vroeger een belangrijke loop van de Rijn door het gebied stroomde. Aantasting en De oeverwallen en oude rivierbeddingen zijn maar beperkt aangetast een bedreiging: daardoor goed herkenbaar. Stroomruggen worden bedreigd door vergravingen en stadsuitbreidingen. Ook zandwinning vormt een probleem. Natuurontwikkeling kan tegenwoordig ook een bedreiging zijn doordat bijvoorbeeld een natte ecologische dwarsverbinding de stroomrug kan doorsnijden. Beheeropties: De ecologische waarde van stroomruggen wordt gevormd door de aanwezigheid van het reliëf. Het zijn relatief hoge, droge en voedselarme plaatsen in vergelijking met de naastgelegen komgronden. Op grote stroomruggen bestond de oorspronkelijke begroeiing uit loofbossen. Stroomruggen kunnen beheerd worden door ze planologisch te beschermen. Het is belangrijk dat groot- en kleinschalige vergravingen van stroomruggen voorkomen worden, dit is een taak van provincies en gemeenten. Om de zichtbaarheid van de stroomruggen te vergroten kan men op stroomruggen die landbouwkundig in gebruik zijn hoogstamboomgaarden en het oude blokvormige verkavelingspatroon terugbrengen. Men herstelt in dat geval de relatie tussen het aardkundig object en het historische landgebruik. Stroomruggen zijn relatief grote aardkundige landschapselementen, waardoor uitbreiding van hoogstamboomgaarden en herstel van verkavelingpatronen bij voorkeur over relatief grote oppervlakken moet plaatsvinden. Bij ingrepen in het landschap met stroomruggen moet in elk geval het zicht op de langgerekte vorm zichtbaar blijven. Voorbeeld van reeds Voorbeeld van reeds uitgevoerd beheer in Nederland zijn de inversieruggen uitgevoerd beheer: in Swifterbant (Flevoland). Hier heeft men te midden van het agrarisch gebied de ruggen geaccentueerd door het aanbrengen van beplanting langs de randen. Het project was een initiatief van de provincie. Ontstaanswijze: Zie eenheidsbeschrijving oeverwallen en/of oude rivierbeddingen voor meer informatie over de ontstaanswijze. Op de luchtfoto is een meander van de Kromme Rijn (de Oude Kromme Rijn) in de Ossenwaard zichtbaar. De Ossenwaard is gelegen tussen Wijk bij Duurstede en Werkhoven. Mooi is hier een rivierbocht te zien, die later door de mens is afgesneden. Dat de voorloper van de huidige Kromme Rijn door een veel breder rivierbed stroomde, is op veel plaatsen nog steeds goed zichtbaar aan de brede geulvormige laagte waarin de huidige smalle watervoerende bedding is gelegen. De Kromme Rijn was in de Romeinse tijd één van de hoofdlopen van de Rijn.

A B

C D

E F

De Kromme Rijn is een zeer waardevolle oude watervoerende rivierbedding, die maar beperkt is aangetast. A&B: Kromme Rijn Utrecht-Bunnik, foto genomen vanaf een wandelpad in Amelisweerd, Bunnik. C: Kromme Rijn Odijk-Werkhoven, foto genomen vanaf de brug van de Beverweertseweg, Werkhoven. D: Oude Kromme Rijn Werkhoven-Cothen met op de linker oever een boomgaard. Foto genomen vanaf de brug van de Leemkolkweg, Werkhoven. E: Kromme Rijn Werkhoven-Cothen foto genomen vanaf de Graaf van Lynden van Sandenburgweg, Cothen. F: Cothen-Wijk bij Duurstede, foto genomen vanaf de kruising Graaf van Lynden van Sandenburgweg/ Groenewoudseweg, Cothen. A

B E

C

D

Hoogtekaart van het Kromme Rijn gebied met oeverwallen en oude rivierbeddingen. A: Utrecht- Bunnik, B: Bunnik-Odijk, C: Odijk-Werkhoven, D: Werkhoven-Cothen, E: Scherpenburg. Locatie: tussen Utrecht en Cothen.