ROTTERDAMS MILIEUCENTRUM VOOR EEN #GEZONDE & @DUURZAMESTAD!

WERKVERSLAG 2016 #VANONEROP 3

@PARKEN010 4 #4XPARKENOVERLEG 4 ROTTERDAMS #VOGELS 4 MILIEUCENTRUM #PARKENMAAND 6 VOOR EEN #LUCHT 8 #WERKCONFERENTIELUCHTKWALITEIT 8 #GEZONDE & #STADMAKERSCONGRES 9 #FIETSEN 9 @DUURZAME @TREEWIFI 9 #ANTWERPEN 9 STAD!

#KOLENUIT 10 #GROENECONFERENTIE010 10

#GROENEVOGEL 11 #GROENEPLUIM 11

#DAKAKKER 12 #HETDAKOP 14 @OPHETDAK 14 #GREENTOURISMSOLUTIONS 14 @DAKGAARDEN 14 @COBROH 14

#DAKENNIE 16

@CHALLENGESTAD 16

@SLIMDAK010 17

#ENERGIE 18 @OPZUINIG 18 #ENERGIECAFE010 19 #WINTERKLAAR 19 #PIETJEBELLDUURZAAM 19

#COMMUNICATIE 20 @GROENE_AGENDA 20 #RMCOURANT 20 #SOCIALEMEDIA 20

#LANDELIJK 20 #MILIEUCENTRA 20 #RECYCLINGNETWERK 20

BIJLAGEN 21 #ACHTERBAN 22 #CONTACT 23 #GROEPENGELDEN 26 #ORGANISATIE 27 #HITS LIKES FOLLOWERS 28 #UREN 29 2 Werkverslag 2016 | Rotterdams M@ilieucentrum # #VANONDEROP ROTTERDAMS Er is volop ondersteuning gegeven aan groene initiatieven van #vanonderop. Met raad, daad én MILIEUCENTRUM soms ook financieel. In 2016 ondersteunden we opnieuw initiatieven, variërend van kleine buurtgerichte groenpro - VOOR EEN jecten tot clubs die met grotere thema’s als klimaat of luchtkwaliteit aan de slag gingen.

#GEZONDE & Hierbij varieert onze inzet: van adviezen en meedenken tot het meewerken aan nieuwe initiatieven of het beschikbaar stellen van vergaderruimtes en kleine financiële bijdragen @DUURZAME voor de opstart. STAD! Wij vinden het belangrijk dat Rotterdammers met duurzame initiatieven op weg worden geholpen, want de kracht voor verandering komt vaak uit de burgers zelf, dus van onderop. Initiatiefrijke bewoners kunnen namelijk veel zelf, maar soms is een kleine zetje nodig om een idee verder te helpen. Daar waar dat ‘zetje’ gegeven kan worden, geeft het Milieucentrum het.

Daarom waren en zijn we door de jaren heen betrokken bij een flink aantal in het oog sprin - gende initiatieven, zoals de Rotterdamse Oogstmarkt, bewonerscoöperatie Blijstroom, de acties rond de A13-A16, de luchtmeetpunten, BroodNodig, de duurzame leerlijn, de Parkenmaand, de DakAkker … maar ook bij heel veel kleinere, minder in het oog springende initiatieven die niet minder belangrijk zijn.

Foto: Karin Oppelland

Emile van Rinsum (directeur Rotterdams Milieucentrum)

@# Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 3 Foto: Karin Oppelland

@PARKEN010

Parken zijn belangrijk. Het zijn de groene longen van de stad. Het Rotterdams Milieucentrum organiseert daarom het Parkenoverleg. Bewonersparticipatie is namelijk belangrijk om beter vorm te geven aan beheer en inrichting van de parken. #4XPARKENOVERLEG

Het Parkenoverleg wil een platform In het Rotterdamse Parkenoverleg zijn 30 Ons Park, Rozenburgpark, Melanchton - zijn voor betrokkenen bij de parken in parken vertegenwoordigd. In 2016 was park, Park , Prinsenpark, en de communicatie tussen Park 1943 in de nieuwkomer. Randpark , Semiramispark, die partijen te bevorderen. Het parkenoverleg wordt voorgezeten Rietveldpark, park , Roel door Marius Huender, een actieve vrijwilli - Langerakpark, Schat van Schoonderloo, Bewonersorganisaties, parkbeheerders ger in het Kralingse Bos. Het overleg biedt Schiebroekse park, Spinozapark, Twee van de gemeente, gebiedscommissies, Rotterdammers de kans kennis en infor - Heuvels, Vroesenpark, Wollefoppenpark, Stadsbeheer, parkgroepen zoals Vrienden matie uit te wisselen over de parken Wijkpark Het , Het Park van het park, vrijwilligers(groepen) en het @waarbij zij zich betrokken voelen. (bij de Euromast), Zuiderpark, Tuin op de Rotterdams Milieucentrum zijn hierbij ge - Die betrokkenheid van bewoners varieert Pier, Essenburgpark en Park 1943. baat. Al deze partijen wisselen kennis uit van het volgen van de ontwikkelingen in en zorgen ervoor dat de betrokkenheid het park en (on)regelmatig overleg met de van Rotterdammers bij de parken toe - gemeente tot het aan de slag gaan als neemt. Dit leidt tot een hogere kwaliteit parkvrijwilligers, zoals in het Kralingse van het groen, dat bovendien beter aan - Bos, het Vroesenpark en het Zuiderpark. sluit bij de wensen van bewoners in Rotterdam. Ieder jaar bezoeken we met de parkverte - genwoordigers een park. Dit jaar was dat het Vroesenpark.

In het Parkenoverleg zijn vertegenwoor - www.rotterdamseparken.nl digd: Het Dakpark, Parken Hoek van Holland, Oudelandspark, Bonairepark, @Parken010 Ruigeplaatbos, Visserijgriend, Park Hud - sonweg, Kralingse bos, Ommoordse Veld, Rotterdamse Parken Foto: Karin Oppelland

4 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum vals een lokale of interlokale functie?: fes - tivals in de Rotterdamse parken blijven de gemoederen bezighouden, ook in het Par - kenoverleg. In sommige parken zijn te veel festivals en in andere parken gebeurt juist te weinig.

Een ding is duidelijk: Stadsbeheer moet er veel beter op letten dat er geen grote Foto: Karin Oppelland schade wordt veroorzaakt aan groen. De Foto: Karin Oppelland evenementenvergunning stelt hier ook voorwaarden aan. Gelukkig is het toezicht Dit waren de hoogtepunten uit bij de op– en afbouw verbeterd en wordt #VOGELS het Parkenoverleg in 2016: er meer gebruikgemaakt van rijplaten om de ondergrond en de bomen te bescher - Het Parkenoverleg en het Rotterdam 1 *) men. Ook het afvalbeleid is verbeterd. Milieucentrum organiseerden in april, in Toch gaat het nog redelijk vaak mis, con - Parkmanager samenwerking met Vogelbescherming cluderen verschillende parkvertegenwoor - John Verkerke kwam zich voorstellen. Nederland en Bureau Stadsnatuur, een digers. De nieuwe parkmanager van de gemeente avond over stadsvogel. 18 mensen uit gaat aan de slag met parkbeheerplannen de stad namen deel aan de ‘vogelavond’, Elke twee jaar worden locatieprofielen op - en (verbetering van) de communicatie die plaatsvond in het dakpaviljoen op de gesteld voor festivallocaties in Rotterdam. met de parkvrijwilligers, bewoners en DakAkker. De vraag vanuit het Parkenoverleg is: kun - andere gebruikers van het park. Via het nen we daar invloed op uitoefenen? Parkenoverleg krijgt de parkmanager de Al vele jaren werkt de Vogelbescherming Het onderwerp ‘Festivals in parken’ blijft kans met betrokken bewoners te overleg - met tuinvogelconsulenten en stadsvogel - de komende overleggen terugkomen. gen. De parkmanager ziet het als een adviseurs in de Nederlandse steden. Dit Zo willen we in de loop van 2017 tot een gezamenlijke uitdagingen zaken die zijn vrijwilligers die getraind zijn om parti - lijst van aanbevelingen komen die de structureel bij meerdere parken terug- culieren te adviseren bij het inrichten van gemeente kan gebruiken om haar beleid komen in kaart te brengen. een vogelvriendelijke tuin en die als ogen aan te passen. en oren dienen van de Vogelbescherming. (6 oktober) Central Park New York Ze zetten zich ook in voor de bescherming Emile van Rinsum en Wouter Bauman van stadsvogels door de gemeentelijke gaven een korte presentatie en videover - 4 *) diensten en particulieren te informeren en slag van hun bezoek aan Central Park in Het vierde Parkenoverleg in 2016 werd ge - adviseren over vogels en vogelvriendelijk New York. Er blijkt met name veel te leren combineerd met een bezoek aan het Vroe - beleid. Daarnaast proberen Stadsvogel- van de manier waarop de vrijwilligersor - senpark. adviseurs zoveel mogelijk mensen te ganisatie in Central Park functioneert. Dit is namelijk het enige stadpark waar enthousiasmeren over stadsvogels en hen het parkenoverleg sinds zijn start 9 jaar te stimuleren om rekening met vogels te Meerjarenplan geleden nog niet op bezoek was geweest. houden bij bijvoorbeeld de inrichting van De gemeente wil een meerjarenplan ‘Het Er vond een ontmoeting plaats tussen de hun eigen woon- en werkomgeving. Programma Parken’ gaan maken. Over vrijwilligers van het Vroesenpark en de twee jaar moet dit plan klaar zijn. Het vertegenwoordigers van het Parkenover - Parkenoverleg wordt hier uiteraard bij leg. Na afloop was er een bijeenkomst bij betrokken. Voor de gemeente heeft het Bewonersorganisatie Blijdorp, van waaruit Parkenoverleg een belangrijk klankbord - de vrijwilligers werken. Hun werk heeft, functie waarin het meerjarenprogramma samen met fysieke ingrepen van de ge - voor de parken kan worden besproken. meente, het park weer uit de negatieve (11 februari) spiraal gehaald. De ontstane groep vrijwil - ligers heeft de vrijwilligersgroep van het Kralingse Bos als voorbeeld. Bij de tot - standkoming van de werkgroep in het 2 *) Vroesenpark was bijvoorbeeld intensief Andre de Baerdemaker , ecoloog van contact met de groep die al vele jaren in Bureau Stadsnatuur, was te gast. Op het Kralingse Bos werkt. verzoek van het Parkenoverleg sprak hij (14 december) over uitheemse plant- en diersoorten en wat er te doen is aan duivenoverlast. *) = (26 mei) Elk Parkenoverleg bevat ruimte waarin de vertegenwoordigers ontwikkelingen in ‘hun’ park kunnen bespreken met de aan - 3 *) wezigen. Op deze wijze wisselen zij kennis Festivals in parken en ervaringen uit en en is iedereen op de Positief, negatief, te veel bezoekers van hoogte van de ontwikkelingen in de Rotter - buiten de wijken en de stad, hebben festi - damse parken. Foto: Karin Oppelland

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 5 Een groot aantal groene evenementen tijdens de Rotterdamse Parkenmaand (foto’s: Karin Oppelland).

#PARKENMAAND010 In 2016 werd voor de vierde keer de Parkenmaand georganiseerd. Hier kwamen zo’n drieduizend bezoekers op af. De parkgroepen en de afdeling Stadsbeheer organiseerden wandelingen, excursies ook muziekoptredens en foodevenementen.

De Parkenmaand heeft slechts een beperkt budget voor organisa - tie en publiciteit. Voor de publiekswerving werden daarom vooral sociale media en de parkenwebsite gebruikt. De Parkenmaand heeft de potentie om uit te groeien tot een jaarlijks groen evene - ment in het najaar waarin nog meer mensen kennismaken met de Rotterdamse parken en Rotterdam als groene stad. Ook kunnen de parkvrijwilligers laten zien wat ze doen. #

6 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Programma parkenmaand 2016

(Door parkgroepen georganiseerde evenementen)

Donderdag 1 september Woensdag 14 september Meewerken met Creatief Beheer in Park Marktcafé en meewerken op 1943 Afrikaandertuin Taanderstraat 121, bij Vec-BoTu Afrikaandertuin, nabij hoek Jacomina - straat/Paul Krugerstraat

Zaterdag 3 september Zaterdag 17 september Besoek Delfshaven Natuurwerkdag Zuiderpark Park 1943 Kinderboerderij de Molenwei, Brammertstraat 10

Zondag 4 september Indian Summer Festival Humisme voor gevorderden Afrikaanderplein 37a, entree via Educatieve tuin De Enk, Enk 182 Afrikaanderpark

Excursie natuurbeheer & ecologisch Open dag Bijenpark Maeterlinckweg onderhoud Ommoordse Veld Maeterlinckweg 81, naast kinderboerderij Kinderboerderij De Blijde Wei President De Kooij Wilsonweg Straatflora-excursie Oosterflank Metro Prinsenlaan (zuidzijde)

Vrijdag 9 september Rotterdam viert de zomer in Park 1943 Centrumwijktuinen-wandeling Park 1943, Delfshaven Wijkpark Het Oude Westen

Dinsdag 20 september Zaterdag 10 september Meewerken met de Tuinman (m/v) van 7-blad-festival in het Wollefoppenpark Creatief Beheer in R’dam Noord! Wollefoppenpark Noord

‘Plukdag’ in Park16Hoven Park16Hoven Terletweg, Vrijdag 23 september Wandeling naar Park Schoonoord en de Tuinieren op het Dakpark Willemstuin Iedere zaterdag Wijkpark Het Oude Westen, Delfshaven Clubhuis De Bolder, Zeilmakerstraat 59 # Zaterdag 24 september Zondag 11 september Eindelijk meewerken in het Kralingse bos Wandeling geschiedenis Ommoordse Veld Kralingse Bos, Heemtuin Kinderboerderij De Blijde Wei President Wilsonweg Zondag 25 september Zondagmiddagconcert De Blijde Wei Workshops in en met het groen in Tuin op Kinderboerderij De Blijde Wei, de Pier Bergse Linker Rottekade Lloydkade,

Yo!ga je mee? op het Dakpark Iedere zondag in september

Bovenaan de Watertrap van het Dakpark Op basis van donatie

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 7 #WERKCONFERENTIE - #LUCHT LUCHTKWALITEIT Er is veel te doen rondom luchtkwaliteit in de stad. Deze is op veel plaatsen nog slecht Op 5 april hielden we, in samenwerking te noemen, zeker als je uitgaat van de norm voor luchtkwaliteit die de Wereld Gezond - met 'Adem in Rotterdam' en het Stadslab heids Organisatie hanteert. Met name de invoering van een milieuzone voor vervui - Luchtkwaliteit, een werkconferentie over lende vrachtwagens en auto's leverde nogal wat discussie op in 2016. Vanwege het luchtkwaliteit. Hier zochten we naar de belang van dit onderwerp, organiseerden we in samenwerking met bewonersorganisa - grootste bijdragers aan vieze lucht, verza - ties een werkconferentie en een luchtexcursie tijdens het Stadsmakerscongres. melden we oplossingen en werkten we Ook gingen in samenwerking met 'Fietsen op Zuid’ aan de slag met een onderzoek aan een breed gedragen burgerbrief over fietsgebruik en gingen we op bezoek bij de bewonersactiegroepen in Antwerpen. richting de Tweede Kamer.

Sprekers en pitchers op de conferentie waren Johan Voerman (bureau Lucht van # DCMR Milieudienst Rijnmond), Olivier Beens (Milieudefensie) en Patricia Timmer - mans (Stadsontwikkeling gemeente Rotterdam). Ook bewonersactiegroep Adem in Rotterdam was vertegenwoor - digd. Adriaan Korthuis introduceerde de campagne 'Open Straten', terwijl Niels van Ham (stichting Rotterdamse Klassiekers) de bezwaren tegen en de kritiek op de Rotterdamse Milieuzone nog een keer op een rij zette. Marieke de Keijzer (Stadslab Luchtkwaliteit) vertelde over mogelijk groene en blauwe interventies om de lucht in de stad schoner te krijgen. Jos Merks (Houtstook.nl) zoomde in op de effecten van open haarden en houtkachels op de luchtkwaliteit. In de werkconferentie luchtkwaliteit werd hard gewerkt aan een gezamenlijke burgerbrief. (foto: Karin Oppelland)

8 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum komen met bewoners over fietsen. Als middel maakten we ook een korte video - film over fietsen, waarin bewoners aan het woord komen en wat aanleiding gaf om verder over te discussiëren.

@TREEWIFI Op 27 september presenteerden wij tij - dens een Citylab010-bijeenkomst ons plan voor TreeWiFi010. Het plan werd ook ge - presenteerd tijdens we het Stadsmakers - congres op 11 november aan wethouder Pex Langenberg van Milieu en Duurzaam - Met de excursie mobiliteit & luchtkwaliteit ook op bezoek op de ‘s Gravendijkwal heid. De sprekers gingen met de deelnemers in meten van de luchtkwaliteit door bewo - werksessies aan de slag. Hun doel was om ners. Na de excursie organiseerden we TreeWiFi is een ludieke manier waarop be - een breed gedragen 'burgerbrief' te schrij - bovendien een lunchdebat in de Schouw - woners de luchtkwaliteit meten. Het ven voor de Tweede Kamer. Ook waren er burg, waar ook wethouder mobiliteit Pex luchtmeetpunt is een vogelhuisje dat zich werksessies over 'Groene en blauwe inter - Langenberg bij aanschoof. via kleur de kwaliteit van de lucht in de di - venties', Verkeer en de Milieuzone, Hout - recte omgeving weergeeft. Het systeem is stook, en 'Open streets'. dusdanig ingericht dat bij goede lucht - kwaliteit gratis WiFi beschikbaar komt. In De Rotterdamse gemeentepolitiek was het plan voor de uitrol hiervan in Rotter - vertegenwoordigd door gemeenteraadsle - dam, dat wij indienden bij Citylab010, stel - den Jan Willem Verheij (VVD), Arno Bonte den we ook een campagne voor waarin (GroenLinks), Jeroen van der Lee (Partij bewoners direct betrokken worden bij het voor de Dieren), Thomas Weerdmeester Ook 2de kwamerlid Salima Belhaj (D66) meten van de luchtkwaliteit. Bovendien (SP) en burgerraadslid Mark de Boer fietste mee met de excursie luchtkwaliteit worden de resultaten ook zichtbaar via (ChristenUnie/SGP). De avond werd gepre - tijdens het Stadmakerscongres een website en app. senteerd door Suzanne Mulder van RTV Rijnmond. Na indiening kregen wij echter het ver - #FIETSEN zoek ons plan in te trekken, aangezien er Fietsen door de stad heeft de voorkeur onvoldoende budget zou zijn. Dit hebben boven de auto. Het is namelijk beter voor wij daarom gedaan en zijn van plan om #STADMAKERS- de luchtkwaliteit, de doorstroming van het het in 2017 opnieuw in te dienen. CONGRES verkeer en de gezondheid. Vrijdag 11 november presenteerde AIR het Stadmakerscongres, een bruisende werk - Al duizenden Rotterdammers pakken de plaats voor het stadmaken. Bijna duizend fiets naar werk en school. De gemeente stadsmakers uit heel Nederland kwamen probeert zoveel mogelijk te voldoen aan bij elkaar in de Rotterdamse Schouwburg. de eisen van de fietsers voor fietspaden en Op het programma stonden vele sprekers, stallingen nabij belangrijke OV-punten. talkshows, workshops en een flink aantal Maar zeker voor de kortere afstanden excursies door de stad. Voor dit pro - moet het fietsgebruik meer gestimuleerd gramma organiseerden wij (in samenwer - worden. Vandaar dat het Rotterdams Mi - king met Stadslab Luchtkwaliteit en Adem lieucentrum actief het fietsgebruik blijft Treewifi in Rotterdam) een excursie en debat over stimuleren. In 2016 ondersteunden wij mobiliteit en luchtkwaliteit in de stad. Dit daarom onder meer het project ‘Fietsen op deden wij met bewoners, deskundigen, Zuid’. wethouder Pex Langenberg en tweede ka - merlid Salima Belhaj. Dit programma is een samenwerking tus - #ANTWERPEN sen onderzoeksbureau DRIFT, de Fietsers - Zaterdag 21 augustus brachten we, samen met bewoners ’s Gravendijkwal, Adem in Tijdens onze excursie bezochten we de ’s bond, de gemeente en partners. Het wordt Rotterdam en Stadslab Luchtkwaliteit, een Gravendijkwal, waar plannen bestaan om gefinancierd door de gemeente Rotter - bezoek aan drie bewonersactiegroepen in met waternevel en groene planten de dam. Antwerpen. Het was een inspirerende en luchtkwaliteit te verbeteren. Ook bezoch - leerzame ervaring, vooral omdat de Ant - ten we de Witte de Withstraat (een straat Het Rotterdams Milieucentrum deed mee werpse organisaties zeer goed in staat die zich volgens sommigen leent voor aan de brainstormsessies over ‘ Fietsen op bleken burgers aan hen te binden. Zo wis - nieuwe autovrije zone) en krijgen we uit - Zuid’. Na deze sessies heeft het Milieucen - ten zij een zeer indrukwekkend aantal leg over de herinrichting van de Coolsin - trum een van de onderzoekers van DRIFT steunbetuigingen te krijgen voor een refe - gel. ondersteund bij het in contact komen met rendum over de ring rond Antwerpen. DCMR Milieudienst, TreeWiFi en Stadslab bewoners. We organiseerden ook kleine Luchtkwaliteit vertelden meer over het wijkbijeenkomsten om in gesprek te

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 9 #KOLENUIT? #GROENECONFERENTIE010 De Groene Conferentie op 13 december 2016 ging volledig over kolen. We sloten aan bij een discussie in Rotterdam over kolen - warmte, aangewakkerd door het Rotterdams Klimaatinitiatief. Tijdens de avond stonden twee zaken centraal: het gebruik van kolenwarmte voor de stadsverwarming en wanneer de kolen - centrales op de Maasvlakte moeten sluiten. Hierbij speelden op de achtergrond het klimaatakkoord van Parijs en het nationale #energieakkoord voor de beperking van broeikasgassen.

Het was een spannend debat tussen Hans Schoenmakers (direc - teur van de kolencentrale van Uniper), vertegenwoordigers van de vakbonden en ondernemingsraden, Vatan Huezer (actiegroep Rotterdams Klimaatinitiatief), Willem Wiskerke (klimaatcampag - nevoerder van Greenpeace) en de kamerleden Eric Smaling (SP), Remco Dijkstra (VVD), Jan Vos (PvdA) en Samuel Schampers (frac - tievoorzitter D66 Rotterdam) én de aanwezigen in de zaal.

De conferentie in BAR in Het Schieblock werd uitstekend geleid door Suzanne Mulder (RTV Rijnmond) en bezocht door ruim 160 geïnteresseerden. Kamerleden, kolencentrale directeuren, actie - voerders en bewoners aan het woord tijdens de Groeneconferentie (foto’s Karin Oppelland) https://youtu.be/tFDzWcmyldg 10 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum De Groenevogel vrijwilligerprijs ging in 2016 naar Lex Stello en Jaap Faber (foto Karin Oppelland)

#GROENEVOGEL Ook dit jaar werden tijdens de Groene Conferentie twee prijzen uitgereikt: De Groen Vogel (de groene vrijwilligersprijs voor de groenste vrijwilliger(s)) en de prijs voor de groenste ‘overheidsdienaa r’ .

De Groene Vogel ging naar twee ontvangers die zich vooral binnen hun buurt verdienstelijk hadden ge - maakt: Lex Stello (voorzitter van de Vereniging van Eigenaren van VVE de Delft en Jaap Faber (voorzitter van Huurdersvereniging IJsselmonde). Beide zijn De Groenepluim ging dit jaar naar wet - namelijk zeer actief voor energiebesparing. houder Pex Langenberg van duurzaam - # heid (foto: Karin Oppelland) #GROENEPLUIM De prijs voor de groenste overheidsdienaar ging in 2016 naar Pex Langenberg, wethouder Duurzaamheid. Volgens het Milieucentrum is Langenberg met name voor luchtkwaliteit verder gegaan dan zijn voorgan - gers. Richting een gezonde stad zette hij grote stappen: eerst met de milieuzone voor vrachtwagens, en later met de milieuzone voor bepaalde types personenauto’s en bestelwagens.

Een druk bezochte Groeneconferentie dit jaar over kolenwarmte en kolencentrales (foto’s Karin Oppelland]

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 11 #DAKAKKER Bovenop het Schieblock vind je Nederlands eerste en grootste oogstbare dak: de DakAkker. Hier verbouwen we groenten, fruit en kruiden en houden we honingbijen. De DakAkker is bovendien de grootste dakboerderij van Europa waar direct met grond op dak wordt gewerkt.

De DakAkker functioneert als proefopstel - eerste Stadsinitiatief. De DakAkker wordt ling om te experimenteren met verschil - beheerd door Wouter Bauman en een lende groene daken. De akker valt enthousiaste groep vrijwilligers. bovendien geregeld in de prijzen. Zo be - stempelde reisgids The Lonely Planet de De DakAkker is onderdeel van het DakAkker als ‘must see’. Ook was de Da - CoBRoH-netwerk, een internationale uit - kAkker Top 10-finalist bij de competitie wisseling tussen dakboerderijen in de ‘Daag de stad van de toekomst uit’ tijdens steden Kopenhagen, Brussel, Rotterdam de Nederlandse Innovation Expo 2016, en Hong Kong. De basis voor dit netwerk werd hij uitgeroepen tot ‘the best green werd gelegd tijdens onze conferentie ‘Wij #tourism solution’ en won de akker in 2012 Willen Groen’, dat plaatsvond in 2014 op Kinderen van Rotterdamse scholen kunnen in een speciale juryprijs van de Green Buil - de DakAkker. Dakennie aan de slag als echte dakboeren ding Award. Het bijzondere groene dak (foto: Karin Oppelland) trekt daarnaast elk jaar meer bezoekers en Voor kinderen van Rotterdamse basisscho - verschijnt steeds vaker in de landelijke en len werd het educatieprogramma ‘Daken - Eind 2015 startten we vanuit de DakAkker mondiale media. nie’ ontwikkeld. In het schooljaar 2015 - met een nieuw dak. De Dakgaard moet 2016 ontvingen we zo’n 1200 kinderen een boomgaard worden op het dak van Het landbouwdak werd in 2012 door ar - op het dak. We willen bovendien een vast het voormalige Hofpleinstation. Er wer - chitectenbureau ZUS, het Milieucentrum onderdeel worden van het Rotterdamse den daarom 150 fruitbomen geplant, die en Binder groene&dak ontwikkeld als on - basispakket voor de Natuur– en Milieu - sindsdien beheerd worden door de vrijwil - derdeel van de Luchtsingel, Rotterdams educatie. ligers van de DakAkker.

@D_akkers Biologisch fruit, groenten, bloemen en kruiden worden geteeld op de DakAkker. Ook houden we honing - bijen in de bijenkasten. Bistro ‘Op het Dak’, gelegen op het dak, maakt in de menu’s gebruik van de verse oogst van de DakAkker. De hier ge - kweekte groenten en fruit worden ook geleverd aan lokale restaurants. Dit maakt de DakAkker tot een goed voorbeeld van het toevoegen van groene duurzame waarde aan gast - vrijheid.

De DakAkker is een van de initiatie - ven in de stad om de voeten van Rotterdammers droog te houden. Bij hevige regenval houdt het dak zo’n 60.000 liter overtollig water vast. De dakboerderij biedt ook ruimte aan experimenten met verschillende soorten groene daken (zoals het Slimdak) die een spilfunctie vervul - len in de klimaatbestendigheid van de stad.

De DakAkker is de de grootste dakboerderij van Europa waar direct met grond op dak wordt gewerkt (foto: Karin Oppelland).

12 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 13 #HETDAKOP DakAkker Ostergro in Kopenhagen is ook lid Onze publieksactiviteiten op de DakAkker van het CoBRoH-netwerk van rooftopfarms vormden een onderdeel van stedelijke evenementen zoals de Dag van de Archi - tectuur, Verborgen Tuinen, Rotterdamse Dakendagen en de Groene Infodaken van Gemeente Rotterdam.Tijdens deze evene - menten was de DakAkker vrij toegankelijk, waarbij dakboeren uitleg gaven over de dakboerderij.

@OPHETDAK In februari is de bistro ‘Op het dak’ ge - opend. Deze eetgelegenheid serveert ont - bijt en lunch en is geopend van woensdag Op de Hofbogen wordt een deel van ting van CoBRoH, een samenwerkingsver - tot en met zondag. ‘Op het dak’ oogst Station Hofplein door Binder groen en dak band tussen de dakboerderijen in Kopen - dagelijks producten van de DakAkker en en het Rotterdams Milieucentrum omge - hagen, Brussel, Rotterdam en Hong Kong. serveert deze in de bistro. toverd tot de Dakgaard: een fruitboom - Het netwerk wil via de Europese Hori - gaard naar een ontwerp van ZUS. zon2020-subsidie tot verdere kennisuit - www.ophetdak.com Vrijwilligers van de DakAkker snoeien en wisseling komen en zijn expertise Op het dak oogsten de fruitbomen. In februari snoei - verbreden. De basis voor dit netwerk werd den zij de de appel- en perenbomen; ter - gelegd tijdens het minisymposium over Op het dak wijl in juni de pruimen- en kersenbomen groene daken, dat plaatsvond op de aan de beurt waren. In september plukten DakAkker in 2014. zij twee tassen met appels en aantal peer - #GREENTOURISMSOLU - tjes. In de nabije toekomst komen de Cobroh vruchten van de Dakgaard op de dagkaart TIONS bij de restaurants in de Hofbogen. @CobrohEU Ter gelegenheid van de Global Green Des - Voor de aanleg en de aanpak ontving de tinations Day (Ljubljana, 27-28 september Dakgaard de landelijke Heemprijs. 2016) werd een wedstrijd uitgeschreven voor de selectie van de beste ‘10 Green Dakgaard Tourism Solutions’. DakAkker kwam in die top 10 terecht. @Dakgaarden

@DAKGAARDEN @COBROH Kristiaan Skaarup, initiatiefnemer Naast de DakAkker op Het Schieblock is er De internationale samenwerking van dak - van de DakAkker in Kopenhagen een soortgelijk initiatief op de Luchtsingel. boerderijen is verstevigd door de oprich - (foto: Karin Oppelland)

Vrijwilligers aan de slag op de Dakgaard, een boomgaard op het voormalige station Hofplein.

14 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum #Persophetdak Nederlands Dagblad 1 juni 2016 Artikel in Chinees Magazine: https://helanonline.cn/article/15441 OPEN Rotterdam Rob’s Grote Tuinverbouwing SBS6 Eigen Huis en Tuin RTL4 Bioscope, Huismagazine van De groene Passage Foodkrant Rotterdam Stadstuinieren magazine, editie juli 2016 De ORF (Oostenrijkse TV)

Dakakker in Top 10 Sustainable Tourism Solutions: http://www.resilientrotterdam.nl/dakakker-in-top-10-green- tourism-solutions/ NRC #Hetdakop https://www.nrc.nl/nieuws/2016/02/26/ontbijten-en-lunchen- Excursies & rondleidingen op-de-dakakker-1592515-a112278 Blog Michiel haas Hogere Agrarische School http://michielhaas.nl/dakakker-is-grootste-dakboerderij-europa/ Knippenberg College Finalist Challenge Stad van de Toekomst Willem de koning Academie http://challengestad.nl/ Delegatie Barcelona vanuit Gemeente Rotterdam Innovation Expo Amsterdam Design academy Eindhoven http://bit.ly/2o2uCWw Waterschap Lek en Linge 4 x KRO NCRV tv programma Binnenstebuiten INTEREG https://www.facebook.com/Dakakker/photos/a.4640106436444 Ministerie Infrastructuur en Milieu 22.115347.462317593813727/1174773539234792/?type=3&th Stichting Vriendentuinen Achterhoek eater Wageningen universiteit via La Ventana Lonely Planet Tuinclub de Moerbei http://bit.ly/2o2HAn4 Hoogheemraadschp Schieland en Krimpenerwaard Het Klokhuis, NPO2 tv programma Tuinclub Lien van Wageningen Technische Universiteit Dresden Thomas More hogeschool 3x Albeda Collega Maassluis University Natural Resources and Life Siences Vienna Urbanisten University of Copenhagen www.dakakker.nl Green Ribbon Commission Boston www.beesonline.nl Nationaal groenfonds Hammons School of Architecture Promotiefilmpje DakAkker: Hogeschool Rotterdam Dsign Denemarken https://youtu.be/t_vZmLFNGMw Wonen Zuid heerlen DakAkkers Tuinclub Roosendaal DRIFT @D_akkers PvdA Landelijk Wageningen Universiteit Vrijwilligers Museum Overschie Shelter Academy Food Cluster Rotterdam Van Hall Larenstein 3 x Indonesische studenten Humanistisch café NUFFIC Universiteit van Amsterdam Urban Planning Parfum boemboem Wellant Collega Dordrecht T Mobile Waterschap Peel en Maasvallei Manchester School of Architecture Guller Guller architecten VPS beheerder Schieblock

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 15 #DAKENNIE @CHALLENGESTAD Dakennie is een programma voor basisscholen over de thema’s stadslandbouw, water en gezond voedsel. Het programma werd in 2013 ontwikkeld, in samenwerking met onderwijzers en kin - deren van basisscholen. In het programma worden de kinderen even dakboeren.

Ze kunnen zaaien, oogsten en planten. Ook maken ze vogelver - schrikkers, bijenhotels en zaadbommen en gaan zij op speurtocht met de snuffelkaart.

Vorige jaren kwamen de zaden voor de zaadbommen recht - streeks uit de Heemtuin op de DakAkker. Zo maken wij het de kinderen mogelijk om bij te dragen aan de biodiversiteit. @Drukte bij de DakAkkertent waar ook het Slimdak010 werd getoond In 2015-2016 ontvingen we ruim 1200 kinderen op de DakAkker. (foto Karin Oppelland) #In 2016 was dit bezoek goed voor zo’n dertig schoolklassen. Bo - vendien was ons programma voor 2016 al na drie dagen na de aankondiging helemaal volgeboekt. Er is dus overduidelijk veel animo bij de scholen.

In het voorjaar van 2016 konden wij ons programma uitvoeren In 2015 drong de DakAkker met het plan ‘2 hectare DakAkker’ dankzij de subsidie vanuit de afdeling Sport en Cultuur. Voor het door tot de finale van de landelijke innovatiewedstrijd ‘Chal - schooljaar 2016-2017 is opnieuw subsidie aangevraagd. We stre - lenge Stad van de Toekomst’. ven er daarnaast naar om opgenomen te worden in het basisaan - bod voor Natuur- en Milieueducatie. Het plan werd daarom in een periode van een half jaar door vele experts onder de loep genomen. De tien genomineerde plannen Dakennie promotiefilm: werden op 14 april tijdens de grote innovatie-expo in Amsterdam https://youtu.be/kEmZA-PpJJs gepresenteerd. De DakAkker presenteerde hier ook voor het eerst het Slimdak een weerbericht – en sensor gestuurd groendak. We waren zeer vereerd om uit honderden inzendingen geselecteerd Dakennie op Cineac TV: te worden voor de beste tien innovatieve projecten.Een deskun - https://youtu.be/dEJoqGzxPYc dige jury, onder voorzitterschap van Daan Roosgaarde, koos uit - eindelijk voor het plan van Hemel(s)water. De publieksprijs ging naar Bluecity010. www.dakakker.nl @Dakakker

Ook staatsecretaris Sharon Dijksma kwam een kijkje nemen bij onze DakAkkertent (foto: Karin Oppelland)

www.challengestad.nl Ook in 2016 honderden kinderen op de DakAkker van Rotterdamse basisscholen. @Challengestad

16 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum @SLIMDAK010

Het Slimdak010 is een weer- en sensorgestuurd dak dat inspeelt op piekbuien en zorgt voor waterberging. Deze innovatie is ont - wikkeld door Optigroen en in samenwerking met ons gelan - ceerd. Het is de bedoeling dat dit retentiedak komend jaar als testsite wordt aangelegd op het dak van het dakpaviljoen op de DakAkker.

Er worden ook voorzieningen getroffen zodat bezoekers van de DakAkker via een trap en platform kunnen kijken op het Slim - dak010. Voor dit plan is subsidie aangevraagd bijCitylab010. Ook zoeken we de samenwerking met de waterschappen. Onze cen - trale stelling hierbij is dat de oplossing voor de wateropgave van de stad op de daken ligt. @ www.milieucentrum.rotterdam.nl/site/ nieuw-stadsinitiatief-het-slimdak/

Slimdak @Slimdak010

Slimdak is weerbericht en sensor gestuurd en uitgerust met Het Slimdak boven het dakpaviljoen op het Schiekblock een smartflowcontrol (tekening: Optigroen) (ontwerp bureau ZUS)

De jury van @Challengestad, onder voorzitterschap van Daan Roosgaarde, krijgt uitleg over @Slimdak010

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 17 Ook in 2016 weer nieuwe milieucoaches opgeleid (foto’s: Karin Oppelland)

In 2016 werden drie milieucoachcursus - sen georganiseerd van ieder vier bijeen - #ENERGIE komsten. Er werden twee Via energiebesparing in de bestaande bouw zijn grote slagen te maken voor duurzaam - milieucoachcursussen georganiseerd waar heid. Energiebesparing blijft de beste en snelste manier om de uitstoot van broeikas - 27 bewoners aan meededen. Daarnaast gassen te verminderen. Wij vinden het belangrijk dat het verhaal over was er een ‘train-de-trainer’-cursus met energiebesparing en verduurzaming van de woningen door bewoners zelf wordt 20 deelnemers. Deze cursus ontstond opgepakt en uitgedragen. Sinds 2009 organiseren we daarom programma’s met en omdat milieucoaches behoefte hadden voor bewoners en leiden we bewoners op tot milieucoach. In 2016 werd voor het eerst aan een vervolgcursus, zodat zij zelf Winterklaar georganiseerd, waarin we acht duurzame bewonersprojecten letterlijk in nieuwe milieucoaches konden opleiden. beeld brachten. De projecten werden gepresenteerd tijdens het energiecafé.

wegviel. Een poging om bij gebiedscom - #Milieucoach @OPZUINIG missies financiering los te krijgen, liep op In 2009 startte het Milieucentrum de cur - De cursus Milieuco#ach bestaat uit vier bij - niets uit, ondanks dat er voldoende steun sus tot Milieucoach. Sindsdien zijn er meer eenkomsten. Na afloop ontvangen de vanuit de bewoners was voor de cursus als dan driehonderd Rotterdammers opgeleid deelnemers het certificaat Milieucoach. bewonersinitiatief. De prioriteit van de ge - tot milieucoach. Deze bewoners geven in De cursus is vooral gericht op praktische biedscommissies ligt helaas niet bij duur - hun eigen tips om energie te besparen. De milieu - zaamheid of energiebesparing. In 2015 en netwerk coaches organiseren na de cursus kleine 2016 konden wij dankzij een bijdrage uit voorlichting informatiebijeenkomsten in hun eigen het programma Duurzaam een herstart over en netwerken. Ze gebruiken hierbij de E.kof - maken. Er werden daarom weer cursussen handvatten fer, een koffer vol demonstratiematerialen georganiseerd en voorlichtingen gegeven. voor energie - (ledlampen, waterbesparende douchekop - besparing. pen, radiatorfolie), de besparingsladder, Sommige milieucoaches ontpopten zich besparingsquiz en de tips van onze als ware milieu-ambassadeurs en gingen In 2014 GroeneKlusjesMan (die ook te vinden zijn binnen hun buurt, wooncomplex of VvE strandde het op www.opzuinig.nl). aan de slag met energiebesparing. De project, aan - spin-off van de milieucoachcursussen was gezien zowel Een deel van de milieucoaches organiseert daardoor groter dan verwacht. In samen - de financie - op eigen initiatief voorlichtings-bijeen - werking met ‘VvE’s met Energie’ zetten wij ring van de komsten in eigen kring. Dit zijn meestal cursussen op over energiebesparing en stad als van kleine bijeenkomsten bij mensen thuis, in duurzame energie, waarbij het accent lag diverse deel - het buurthuis of bij een vereniging. De op het proces binnen de VvE’s. gemeenten coaches waren ook te vinden op markten en evenementen met infostands.

18 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum In 2016 bereikten de milieucoaches 997 bewoners met besparingstips. Niet alle gecertificeerde milieucoaches koppelen hun activiteiten terug aan ons. Daarnaast starten milieucoaches ook initiatieven binnen hun Vereniging van Eigenaren of huurderscomité. Het aantal bereikte be - woners is dus vele malen groter.

www.opzuinig.nl

#ENERGIECAFE010 Na een pauze van twee jaar werd in 2016 weer een Energiecafé georganiseerd. Deze vond plaats op 5 november in De Nieuwe Banier en werd druk bezocht. Er waren workshops (VvV’s met energie, combina - ties op het dak, isoleren, zonnestroom, groene daken en ‘rekenen met energie), Energiecafé010 werd weer druk bezocht (foto’s Karin Oppelland) discussie, de Winterklaarschaal werd uit - gereikt, en een nieuwe lichting milieucoa - ches ontving haar certificaten. Ook deden Huurdersvereniging IJsselmonde. Tijdens te gaan met duurzame energie en ener - we de opZuinig-quiz live. Het Energiecafé het Energiecafé op 5 november ontvingen giebesparing. In de genomineerde com - is daarnaast de terugkomdag voor be - de winnaars de ‘winterklaarschaal’ en een plexen voor de Winterklaarschaal gingen staande milieucoaches. geldbedrag van € 500. bewoners aan de slag met isolatie, zonne- Ook in 2016 weer nieuwe milieucoaches opgeleid (foto’s: Karin Oppelland) energie, led-verlichting in de openbare Door het laten zien van goede voorbeel - ruimte, maar ook met gedrag en kleine in - den wil het Milieucentrum bewoners mo - vesteringen. Ook brachten de bewoners tiveren en inspireren om ook aan de slag vaak een proces op gang binnen de vereni - ging dat leidde tot grote ingrepen.

#Winterklaarschaal De acht genomineerden www.winterklaar010.nl voor de Winterklaarschaal:

Huurdersvereniging IJsselmonde met De Groene Tuin IJsselmonde #WINTERKLAAR010 (complex van Woonbron) Voor Winterklaar brachten we acht bewo - #PIETJEBELLDUURZAAM Pietje Bell Duurzaam is een Rotterdams tv- nersinitiatieven in beeld via een korte vi - Huurdersgroep van de PWS blokken programma over duurzaamheid, gemaakt deofilm ze deden mee aan een competitie in (complex van Vestia) # tussen duurzame en energieke bewoners - door het Rotterdams Milieucentrum en Ci - neac TV. In 2016 was het programma ie - initiatieven Een deskundige jury (onder Bewonersverenging de Bazelbuurt dere vrijdag te zien bij de lokale omroep leiding van Mieke Weterings van ge - (eigenaar bewoners) meente Den Haag) koos twee ‘winnaars’ Open Rotterdam TV. In de serie ‘Winter - klaar010‘ laat Pietje Bell zien hoe bewo - uit. Dit werden de VvE het Zuiderterras en VVE De Delft in Delfshaven ners aan de slag gaan met op de Mullerpier energiebesparing, isolatie en duurzame energie. De uitzendingen zijn ook op You - VVE het Zuiderterras Tube te zien en via sociale media ver - aan het Zuidplein spreid. Blijstroom-bewonerscooperatie uit #TV Blijdorp Pietje Bell Duurzaam zond in 2016 46 pro - gramma’s van 15 minuten uit die 24 keer Huurderscomite Noordsingel/Rem - per dag werden herhaald (in totaal 1104 brandtstraat, een gemengd complex uitzendingen). De uitzendingen gingen met eigenaren en huurders van over Winterklaar en andere onderwerpen, Havensteder zoals duurzaamheid, milieu en de tips van de Groene Klusjesman. De Winterklaarschaal ging dit jaar naar de VVE De bewonersgroep in de Schieveen - Zuiderterras en de Vestiahuurders van de PWS- straat, eigenaar bewoners en blokken (foto Karin Oppelland). huurders Vestia

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 19 #

#COMMUNICATIE #LANDELIJK Goede communicatie met de achterban, burgers, beleidsmakers en politiek is voor het Rotterdams Milieucentrum van groot belang. Het Milieucentrum is actief op sociale #Milieucentrum media via een flink aantal Twitter-accounts en Facebookpagina’s. Bovendien beheren In 2015 overlegden de directeuren van de we een aantal websites (zie voor een overzicht bijlage 4). vier grootstedelijke Milieucentra (Amster - dam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) @GROENE_AGENDA #SOCIALEMEDIA vier keer met elkaar. Zij wisselden infor - De Groene Agenda is de groene uitagenda Naast de websites matie uit en bespraken mogelijke samen - voor de regio Rotterdam. De agenda is te www.milieucentrum.rotterdam.nl en werkingsprojecten. Ieder jaar bezoeken vinden op de website, Facebook, Twitter en www.groeneagenda.nl heeft het Milieu - we met alle medewerkers van de vier mi - Instagram. De kanalen presenteren veel centrum websites die gericht zijn op speci - lieucentra ook een van de vier steden. Dit groene activiteiten in de regio Rijnmond fieke doelgroepen, zoals www.dakker.nl , jaar was Den Haag aan de beurt. en verbinden de groene gebieden rond de www.opzuinig.nl en www.rotterdamse- stad met de mensen. parken.nl (vanuit het Parkenoverleg). Speciaal voor jongeren werd in 2007 de www.groeneagenda.nl website www.iederslucht.nl gestart. Groene Agenda

@Groene_Agenda Ook twitterde het Milieucentrum veelvul - Op bezoek in Den Haag bij de Urbanfarmers dig op de accounts @milieucentrum, @mi - lieudivers @opzuinig @Duurzamestad, @RMCOURANT @d_akkers, @Dakgaarden @Parken010 en #RecyclingNetwerk Het Recycling Netwerk is een coalitie van De Rotterdamse Milieucourant (RM-cou - @Vvesmetenergie. Daarnaast plaatsten (milieu)organisaties die zich inzetten voor rant) is een digitale nieuwsbrief die we we regelmatig Facebook-updates op de duurzaam beheer van afval en grondstof - naar 2300 e-mailadressen sturen. De cou - pagina’s Rotterdams Milieucentrum, Da - fen. Wij zijn hier als lokale organisatie ac - rant is gericht op mensen met belangstel - kAkkers, Dakgaard, opZuinig, Rotterdamse tief lid van. De coalitie volgt de beleids– en ling voor natuur en milieu en biedt vooral Milieuvoorlichters, Klimaatonderwijs010, politieke ontwikkelingen en speelt hier – Rotterdamse onderwerpen aan. De RM- Groene Agenda en Rotterdamse VvE’s met indien nodig – op in. Dit jaar lag de focus courant biedt aan het Milieucentrum en energie. onze achterban ook een mogelijkheid om op het behoud van statiegeld op grote standpunten en activiteiten bekend te plastic flessen en het uitbreiden van het maken. statiegeldsysteem. http://recyclingnetwerk.org

20 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Bijlagen werkverslag Rotterdams Milieucentrum 2016 #

1. #ACHTERBAN 2. #CONTACT 3. #GROEPENGELDEN 4. #ORGANISATIE 5. HITS VISITORS LIKES FOLLOWERS 5.1 #DOMEINNAMEN 5.2 #YOUTUBE 6. #UREN

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 21 Bijlage 1 #ACHTERBAN

De bij het Rotterdams Milieucentrum aangesloten groepen en 54. Rotterdamse Bond van Volkstuinders/RBVV initiatieven. 55. Stichting SCRAP 56. Stichting Rotte-Verband 1. De Bomenridders 57. Stichting Natuurbescherming Vlinderstrik 2. Stichting Ark 58. Vogels op Zuid 3. Stichting Van de Boer 59. Wijknatuurteam Alexanderpolder 4. Stichting Pro Groen 60. Wijktuingroep 5. Stichting Natuur Cultuur en Bewegen 61. PIW 6. KNNV Rotterdam 62. 3VO Rotterdam 7. Het Groenpunt 63. Anti Bulderbaan Comité 8. Recyclicity/2012 Architecten 64. ROVER Vereniging van Reizigers Openbaar Vervoer (afd. Rot - 9. Stichting Studio Hergebruik terdam e.o.) 10. Stichting Owaze 65. Bewonersgroep Bergpolder Blijdorp 11. Zweth Front 66. Stichting Afri (Jongerenorganisatie Zuid) 12. Atalanajongeren 67. Marokkaanse Vereniging Centrum Noord (MVCN) 13. Werkgroep Woonmilieu 68. Stichting voor vernieuwing en participatie 14. Weidevogelgroep Schieveen 69. Dona Daria, werkgroep binnengroen, buitengroen 15. Vogelklas Karel Schot 70. Parkenoverleg (overlegplatform) 16. Vogelasiel De Houtsnip 71. Ommoordseveld Open en Groen 17. Vogel, vleermuizen en vlinderwerkgroep Noordrand 72. Stichting Aquarius 18. Vereniging Natuur en Milieubescherming Noordrand 73. Natuurspeelplaats Ruige Plaat 19. Ambrosiusgilde Rotterdam 74. Euroster, Rotterdamse weer- en sterrenkundegroep 20. Arboretum 75. Platform Regioparken Rottemeren A13/A16 21. Arboretum Trompenburg 76. Blijstroom 22. Bewoners Tegen Vliegtuigoverlast (BTV) 77. Stichting Energie Transitie Rotterdam (SER010) 23. Botanische Tuin Kralingen 78. Vliegwiel Hillevliet 24. Natuur in Kaart 79. Actiegroep Rijnmond Greenpeace 25. Bewonerorganisatie , werkgroep wijktuinen 80. Groep van de Zeroplastikweek 26. Dierenbescherming Rijnmond 81. Stichting ’n bries 27. Egelopvang Odilia 82. Groenpool Noord 28. Werkgroep Eschpolder 83. Stichting BroodNodig 29. Fietsersbond, afd. Rotterdam 84. Stichting Youth Food Movement Rotterdam 30. Stichting Gezond Overschie 85. Greenpeace actiegroep Rotterdam 31. Greenpeace regio Rijnmond 86. Rotterdams Klimaatinitiatief 32. Vereniging Tegen Milieubederf 87. Pit 010 33. IVN Rotterdam 88. Stichting de DakAkker 34. Werkgroep Kerk en Milieu 89. Adem in Rotterdam 35. Stichting Landschapsonderhoud Rotterdam 90. GroenPool Noord 36. Milieudefensie, afdeling Rotterdam 91. Bewonersgroep Schieveenstraat (Klimaatstraat) 37. Natuurpad 38. Moeras IJsclubstraat 39. NIVON Rotterdam 40. Aktiegroep Het Oude Westen 41. Ecoteam Insulinde 42. Wijkorgaan , wijktuinengroep 43. Stichting Natuurlijk Zuiderpark 44. Werkgroep Rotterdams wandelpadennetwerk 45. Tunesisch Forum/Arabische Milieuacademie 46. Werkgroep MilieuDivers 47. Stichting So Mi Tan 48. De Speeldernis, natuurspeeltuin 49. Stichting Behoud Zestienhovensepark 50. Rotterdamse Duurzaamheidsclub 51. Samenwerkende Bewonersorganisaties 52. VTV Tuinderslust 53. Wereldnatuurfonds Rotterdam

22 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Bijlage 2 #CONTACT

Contacten met bewonersgroepen, duur - Stichting kracht van de vrouw zame initiatieven, “groene groepen” uit Vrouwenorganisatie op Zuid MONA LISA (ex cleo patria) de stad. Variërend van een telefoontje tot Ondersteuning op verzoek Vrouwenorgansiatie in IJsselmonde het meedenken en mee organiseren van Uitvoering: Mohamed Hacene De vrouwenstudio’s van Cleopatria heb - activiteiten in willekeurige volgorde. ben haar activiteiten moeten stoppen. Een Stichting BRASA actieve groep vrouwen in IJsselmonde Cineac TV Kaapverdische groep ging zelfstandig verder onder de naam Lokale wijkgerichte tv-zender Ondersteuning op het gebied van energie - Mona Lisa. Hierin ook een groot aantal mi - Cineac TV maakt laagdrempelige pro - besparing voorlichting lieucoaches. Wij ondersteunden hen bij de gramma’s maakt voor de Rotterdamse wij - Uitvoering: Mohamed Hacene doorstart, met name rond de thema’s ken. De programma’s worden door zo’n energiebesparing en duurzaamheid. honderd vrijwilligers gemaakt. Het milieu - Groep Rotterdamse milieuvoorlichters Uitvoering: Mohamed Hacene centrum ondersteunt Cineac TV door het Jongeren milieuvoorlichters/vrijwilligers stimuleren van meer programma’s over In totaal wordt een groep van 250 Rotter - Buurtvaders Feijenoord milieu, stadsnatuur en duurzaamheid en damse milieuvoorlichters ondersteund Organisatie van vaders in de wijk Feijen - door de vrijwilligers milieubewuster te met persoonlijke coaching en begeleiding, oord maken. materialen uitleen (zoals laptoppen, be - Advies en voorlichtingen milieu, duur - www.cineacmilieu.tv en www.cineac.tv amer en audiovisuele apparatuur), bijeen - zaamheid en energiebesparing. Uitvoering: Mohamed Hacene komsten en terugkomdagen. In 2016 op Uitvoering: Mohamed Hacene een lager pitje dan voorgaande jaren. SVVP Uitvoering: Mohamed Hacene Milieucoaches Jongerenorganisatie op Rotterdam Zuid op De door ons opgeleide Milieucoaches in Islamitische leest geschoeid. Botanische Tuin Afrikaanderplein diverse wijken konden het gehele jaar De Stichting voor Vernieuwing en Partici - Groen initiatief op zuid door een beroep doen op ondersteuning patie is binnen haar organisatie druk bezig Advisering bij oprichting nu als zelfstan - bij het organiseren van voorlichtingen. om natuur en milieu als reguliere onder - dige organisatie een achterbangroep. Uitvoering: Mohamed Hacene werpen van de stichting te krijgen. Uitvoering: Mohamed Hacene Uitvoering: Mohamed Hacene Bewoners binnenterrein De Arend in de Stichting welzijn Noord/vrouwen van Mo - Wellant College zaiek Bewonersgroep ‘groene duimen project’ Het Wellant College Kralingen is een Welzijnsorganisatie in Rotterdam Noord Duurzaam binnenterrein ooit geïnitieerd groene opleiding dat zich meer wil profile - Er is een warme band tussen Mozaïek en door de bewoners ism het milieucentrum ren in Rotterdam. het milieucentrum ook in 2016 in het kader van de “groene duimen”. Wij adviseren over werving van jongeren Uitvoering: Mohamed Hacene Maandelijke overleg over alle zaken rond en brengen de schoolleiding in contact het binnenterein. Ook het groene en duur - met andere voor het onderwijs relevante Luafrostyle Max zame aspect. groene organisaties in de stad. Kaap Verdische vrouwengroep in Rotter - Uitvoering: Mohamed Hacene Uitvoering: Mohamed Hacene dam West. Maken van recycling sierraden. Ondersteuning bij verdere ontwikkeling Moslimkrant Noord+ en bedrijfsvoering. Digitale krant gericht op de moslimge - Welzijnsstichting in Noord (intussen opge - Uitvoering: Angelique Vandevenne meenschap in Rotterdam. heven) Moslimkrant heeft met ons gespard over Een aantal groepen van noord+ die in het De nieuwe banier diverse milieuthema’s, afspraken gemaakt kader van milieudivers zijn bereikt zijn in - Het wijkgebouw de Banier. over diverse artikelen in 2017. dividueel nog in contact met het RMC. In het wijgebouw zijn diverse milieucoa - Uitvoering: Mohamed Hacene Uitvoering: Mohamed Hacene ches actief (na-ijleffect van opZuinig-cam - pagne ) Rotterdamse Munt Stichting AFRI Uitvoering: Mohamed Hacene Stadslandbouwproject op Rotterdam Zuid Jongerenorganisatie op zuid Op verzoek van het Rotterdamse Munt Ondersteuning op het gebeid van Havensteder werving van vrijwilligers via onze sociale milieu/duurzaamheid. Huurdersgroep in Vreewijk media kanalen. Ook is er nagedacht over www.stichtingafri.nl Bewoners van een complex van informatie een vaste kracht. Uitvoering: Mohamed Hacene voorzien, milieucoachcursus en energiebe - Uitvoering: Mohamed Hacene sparingtips ism woningcorporatie Haven - steder. Uitvoering: Mohamed Hacene

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 23 Huurdersraad Vestia Milieucoaches in Noord Adem in Rotterdam Landelijke huurdersorganisatie Actieve milieucoach in Rotterdam Noord Bewonersactiegroep rond luchtkwaliteit Deelname met informatie en voorlichting Ondersteuning milieucoachinitiatief, voor - Organisatie werkconferentie, excursies, aan de eerste landelijke huurdersdag op lichtingsbijeenkomsten burgerbrief aan de 2de kamer 12 november waar ook zeer veel Rotter - Uitvoering: Mohamed Hacene Uitvoering: Emile van Rinsum damse huurders aan deelnamen. Uitvoering: Mohamed Hacene Stichting JOG Stichting Rotterdamse Klassiekers Jongeren organsiatie in Hoogvliet, Belangenorganisatie van “oldtimers’ en Huurdersplatform Vestia Noord jong geleerd oud gedaan. ‘youngtimers’. Huurdersorganisatie in Rotterdam Noord Advies en ondersteuning. Organisatie werkconferentie, excursies, Ondersteuning met name gericht op duur - Uitvoering: Mohamed Hacene burgerbrief aan de 2de kamer zaamheid en energiebesparing Uitvoering: Emile van Rinsum Uitvoering: Emile van Rinsum Dock Opbouwwerk/welzijnswerkorgansiatie. Stadslab Luchtkwaliteit RET Kleiweg Bespreking over Fietsen op Zuid Bewonersgroep rond luchtkwaliteit Bewonersgroep Uitvoering: Mohamed Hacene Organisatie werkconferentie, excursies, Groep bewoners vroegen bijstand over de burgerbrief aan de 2de kamer sloop en nieuwbouw van remise kleiweg Rotterdams Klimaatinitiatief Uitvoering: Emile van Rinsum Uitvoering: Mohamed Hacene Actiegroep tegen kolenwarmte en voor duurzame energie Carnissetuin 010-cheerleaders Meedenken over een campagne, advies Bewonersgroep wijktuin Jongerenclub op Zuid. Aktie clubkas en mi - Uitvoering: Emile van Rinsum Advies en morele steun lieu recycling kleine flesjes Uitvoering: Emile van Rinsum Uitvoering: Mohamed Hacene Stichting ’n bries Theatergezelschap. Bespreken projectplan Vogel – Vleermuis – en Vlinderwerkgroep Paperclip-groep Uitvoering: Angelique Vandevenne Noordrand Bewoners van de Paperclip, woongebouw Actieve stadsnatuurgroep op Rotterdam Zuid. Draagvlak creëren Groenpoel Noord Plaatsing van diverse berichten op sociale voor meer groen bij paperclip met bewo - Bewoners zelfwerkzaamheid project in media en in de Groene Agenda ners (vooral op het dak van paperclip). Rotterdam Noord. Uitvoering: Angelique Vandevenne Uitvoering: Mohamed Hacene Financiele ondersteuning, advies en info - kraam tijdens burendag De Bomenridders Fietsen op zuid Uitvoering: Emile van Rinsum en Angelique Actief burgerinitiatief ter bescherming Fietsen op zuid is een project van o.a. Vandevenne van de stadsbomen DRIFT die probeert meer Rotterdammers Afstemming reactie op de omgevingswet (op zuid) aan het fietsen te krijgen. Stichting BroodNodig Uitvoering: Emile van Rinsum, Ondersteunen onderzoek, bewonerscon - Citylab010 project gericht op broodafval. Wouter Bauman tacten, werving bewoners op Zuid Strategie en coaching Uitvoering: Mohamed Hacene Uitvoering: RMC team Bewoners Tegen Vliegtuiglawaai Actief burgerinitiatief rond vliegtuinla - Buurthuis Ziani Stichting Youth Food Movement waai en ontwikkelingen Rotterdam The Marokkaanse vereniging in Rotterdam Jongeren organisatie met ‘food’ als thema Hague Airport. Noord Advies via mail, opstart samenwerking. Afstemming reacties op uitbreidingsplan - Ondersteuning en advies Uitvoering: Angelique Vandevenne nen en plaatsen van berichtgeving op so - Uitvoering: Mohamed Hacene ciale media en in de RMcourant Greenpeace actiegroep Rotterdam Uitvoering: Emile van Rinsum Trefpunt Rotterdamse afdeling van Greenpeace lan - Ontmoetingsplaats voor delijk. Ondersteuning, meepraten, - den - Fietsersbond/ROVER bewoners op zuid. Bijeenkomst over ken en – doen en faciliteren. Landelijke organisaties met lokale afdeling opZuinig!, energiebesparing en Uitvoering: Angelique Vandevenne Advies en ondersteuning van de organisa - fietsen op zuid tie van het mobiliteitsdebat op 23 april. Uitvoering: Mohamed Hacene Pit01 Uitvoering: Emile van Rinsum Welzijnsorganisatie in o.a. . Stichting BUKET Milieucoachcursus en ondersteuning Mi - ZUS architecten Een Turkse stichting op zuid. lieucoaches Mede initiatiefnemer DakAkker Bijeenkomst over fietsen op zuid Uitvoering: Angelique Vandevenne en Mo - Dakakker en Dakgaard voortgang, over - Uitvoering: Mohamed Hacene hamed Hacene dracht, communicatie, bistro, dekkings - graad randelementen. Meerdere DRIFT Vereniging Milieudefensie & Milieufede - bijeenkomsten Onderzoeksbureau gelieerd aan de Eras - ratie Zuid Holland Uitvoering: Wouter Bauman mus universiteit Landelijke en provinciele NGO’s Onderzoekster ondersteunen bij het on - Beroepsschrift vergunningverlening derzoek naar Fietsen op zuid VOPAK Uitvoering: Mohamed Hacene Uitvoering: Emile van Rinsum

24 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Oxfam NOVIB Bijenpark Maeterlinckweg Landelijke organisatie Contact over groepengelden en activiteit Mogelijkheden Dakakker concept te ge - tijdens Rotterdamse parkenmaand bruiken in ander landen. Uitvoering: Wouter Bauman Uitvoering: Wouter Bauman Ommoordse Veld open en groen Melkschuur Natuurmonumenten Parkenoverleg bijeenkomsten Overleg met Gemeente Rotterdam en Uitvoering: Wouter Bauman Voorzitter werkgroep Kralingse Bos. Mogelijkheden besproken voor ontsluiting Natuur Cultuur en Bewegen groene routes de stad uit. Parkenoverleg bijeenkomsten advies over Uitvoering: Wouter Bauman Het Park bij de Euromast Uitvoering: Wouter Bauman Bamboe dome Hofbogen bv Wijkpark het oude Westen Meerdere ontmoetingen over Festival op Parkenoverleg, advies het dak van de Hofbogen Uitvoering: Wouter Bauman Uitvoering: Wouter Bauman Tuin op de Pier Vrijwilligersgroep Kralingse bos Parkenoverleg, advies en contacten met Parkenoverleg en andere parkzaken ambtenaar Uitvoering: Wouter Bauman Uitvoering: Wouter Bauman

Cis van Draanen Park 1943 Delfshaven Vogelbescherming/Stadsvogeladviseur Parkenoverleg en advies Rotterdam Uitvoering: Wouter Bauman Afspraak, mail en bel contact over vogels in de stad en de cursus Stadsvogeladvi - Zuiderpark seur en tuinvogelconsulent. Advies, communicatie nieuwsbrief en par - Uitvoering: Wouter Bauman kenoverleg Uitvoering: Wouter Bauman Permablitz Permaculture Rotterdam via meetup.com met 15 personen Bewonersorganisatie Blijdorp Meerdere ontmoetingen met Dino Johan - Excursie Vroesenpark, advies en parken - nes over de permacultuur grondverbete - overleg ring en mulch actie op de Dakakker Uitvoering: Wouter Bauman Uitvoering: Wouter Bauman

VELT Rotterdam Landelijke organisatie met lokale afdeling Contact over stadslandbouw in en groene zaken in Rotterdam Uitvoering: Wouter Bauman

Blue city 010 Initiatief circulaire economie Mogelijkheden huisvesting en Dakakker op Tropicana Uitvoering: Wouter Bauman

Wollefoppengroen en co Bewonersinitiatief Parkenoverleg en andere parkzaken Uitvoering: Wouter Bauman

Groep Georganiseerde buurtbewoners de Esch Voornemens bouw derde stadsbrug stede - lijk verkeersplan, ontwikkelingen getijden - park de Esch Uitvoering: Wouter Bauman

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 25 Bijlage 3 #GROEPENGELDEN

(in willekeurige volgorde, het betreft hier kleine bijdragen van tussen de €250 (werkgeld) tot maximum €1.500 (projectgeld))

Werkgeld 2016: Bewoners tegen Vliegtuiglawaas (BTV) Stichting Bijenpark Groene Groei IVN Rotterdam De Bomenridders Stichting behoud Vlinderstrik Groenpool Noord

Projectgeld 2016: Adem in Rotterdam Groenpool Noord Cineac (Milieu) TV Stichting Aquarius Saldo010 Groenegroei platform Carnissetuin Stichting Bijenpark Stichting Groen en Duurzaam Rotterdam Groene Stad Stichting behoud Vlinderstrik IJsselmonde, Groene Tuin VVE VVE de Delft Bewonersgroep PWS blokken Rotterdams Klimaat Initiatief Stichting de DakAkker Rotterdams Parkenoverleg Fietsersbond/ROVER Rotterdam

26 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Bijlage 4 #ORGANISATIE

Vestiging: Schiekade 189 (unit 302) 3013 BR Rotterdam Tel. 010-465 64 96 e.mailadres algemeen: [email protected]

Bestuursleden in 2016: Patrick van Klink secretaris (voorzitter) Sanne Castro (penningmeester) Rob Lathouwers vertegenwoordiger achterbanorganisaties Huib Poortman vertegenwoordiger achterbanorganisaties Karin Oppelland Wiel Senden

Bijzondere functies 2016: Marius Huender (voorzitter Parkenoverleg)

Personeel in 2016: Emile van Rinsum, directeur, beleidsterreinen klimaat, energie en lucht 32 uur e.vanrinsum@ Mohamed Hacene, beleidsterreinen milieu en diversiteit 24 uur m.hacene@ Wouter Bauman, beleidsterreinen stadsnatuur en ruimte 28 uur w.bauman@ Angelique Vandevenne, beducatie, energiebesparing 16 uur a.vandevenne@

Stagiaires: Merel Jana Kroes stagiaire Kraaybeekerhof academie 2 maanden

Accountant: Humphrey Reket, Hills Accountants en Adviseurs

Boekhouding: Michael Hazeleger, Hills Accountants en Adviseurs

Projectmedewerkers in 2016: Frans Vermeer, website, webmaster, digitale opdrachten Joost van Tour, productie Klimaatstraatfeest, Groene Conferentie Mimi Slauerhoff, opZuinig, trainer van de trainers en milieucoaches Eva Bes, trainer opZuinig, milieucoaches Marie Jose Ooms, trainer, opZuinig milieucoaches Anna Maria Carbonaro, trainer opZuinig milieucoaches Layla Hacene, trainer, opZuinig milieucoaches

Drukwerk en vormgeving: Argus, www.argus-rotterdam.nl

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 27 Bijlage 5 #HITS VISITORS LIKES FOLLOWERS www.milieucentrum.rotterdam.nl Bijlage 5.1 Gemiddeld in 2016: 170.164 hits per maand Gemiddeld in 2016: 18.664 visits (bezoekers) per maand #DOMEINNAMEN Gemiddeld in 2016: 1.119.495 pagina’s bekeken per maand www.degroeneagenda.nl www.groeneagenda.nl www.milieudivers.nl Gemiddeld in 2016: 151.395 hits per maand www.dakakker.nl Gemiddeld in 2016: 14.007 bezoekers per maand www.dakakkers.nl www.milieuvriendelijkstetuin.nl www.rotterdamseparken.nl www.atalantajongeren.nl Gemiddeld in 2016: 51.918 hits per maand www.klimaatwant.nl Gemiddeld in 2016: 5.614 bezoekers per maand www.klimaatwand.nl www.koopregionaleproducten.nl www.iederslucht.nl www.koopregionaleprodukten.nl Gemiddeld in 2016: 45.837 hits per maand www.rotterdamserondjes.nl Gemiddeld in 2016: 3.365 bezoekers per maand www.rotterdamseklimaatactie.nl www.rotterdamclimateaction.nl www.beesonline.nl www.stadslandgebouw.nl Gemiddeld in 2016: 12.259 hits per maand Gemiddeld in 2016: 1.773 bezoekers per maand Bijlage 5.2 Twitter en facebook #YOUTUBE Twitter @Milieucentrum volgers: 5.229 Pietje bell Duurzaam: Twitter @Duurzamestad volgers:5.722 https://www.youtube.com/ Twitter @D_akkers volgers:3.553 playlist?list=PLMv8tYalSHLKm8t10_A-DSQgUuSoRvKGM Twitter @opZuinig volgers: 919 Twitter @Parken010 : 708 Cineac Milieu TV - Rotterdams milieuvoorlichters 2011: Twitter @Vvesmetenergie : 332 http://youtu.be/joV4q66kiHo Facebook likepagina Rotterdams Milieucentrum :2.584 Facebook likepagina DakAkkers : 4.226 Vrouwen van Noord+ krijgen een milieucoach-certificaat: Facebook likepagina Opzuinig :185 http://youtu.be/mGuBu8L1N3g Facebook likepagina Rotterdams Milieuvoorlichters :194 Facebook likepagina Groene Agenda :1.451 opZuinig! de GroeneKlusjesMan op YouTube: Facebook likepagina Rotterdamse Parken : 670 http://www.youtube.nl/opzuinig Facebook likepagina Klimaatonderwijs010 : 258 Zo kunnen we niet verder gaan – Casuel (clip FlexM): http://youtu.be/UgfVR6GZqbQ

Stroomt Naar Jou, videoclip – Flex M: http://youtu.be/kjZxQfTUL2g

Sneaky Biggs - “Weet Wat Je Doet” (clip Flex M): http://youtu.be/5lca6cFAI6o

Uitzendingen van FLEX M TV: http://www.youtube.com/user/FLEXproNL

Videoclip, Rotterdam heeft schone lucht nodig: http://www.iederslucht.nl

Uitzendingen van FLEX M TV, ook op: http://www.milieucentrum.rotterdam.nl/flex

28 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Bijlage 6 #UREN

RMC Emile van Rinsum ......

Code Activiteiten / Projecten ...... Totaal 101 2016 Groepenondersteuning ...... 85,5 102 2016 Groene Agenda ...... 31 103 2016 Websites en social media ...... 190 104 2016 RM-courant ...... 72 105 2016 Klimaat en Luchtkwaliteit (beleidsterrein) ...... 198,5 106 2016 Afval en recycling (beleidsterrein) ...... 25,5 107 2016 Groen (beleidsterrein) ...... 9 108 2016 Ruimte/RO (beleidsterrein) ...... 36,5 109 2016 Dierenwelzijn en Stadsnatuur (commissie) ...... 37,3 110 2016 Groene Conferentie ...... 46,5

Subtotaal ...... 731,8

Projecten 201 2016 RMV Jongeren ...... 0 202 2016 Opzuinig ...... 114,5 203 2016 Cineac Milieu TV ...... 2 204 2016 Parkenoverleg ...... 14 205 2016 Winterklaar ...... 131,5 206 2016 Operatie Steenbreek ...... 2 207 2016 Dakakker ...... 230 208 2016 Stook je Rijk ...... 5 209 2016 VVE’s met energie ...... 1,5 210 2016 Dakennie ...... 13,5

Subtotaal ...... 514

Organisatie 301 Team ...... 88,5 302 Directie ...... 57,5 303 Bestuur ...... 18 304 Personeelszaken ...... 28 305 Boekhouding ...... 130 306 Werkplan ...... 38,5 307 Jaar/eindverslag ...... 63,2 308 Basiskennis/vaardigheden ...... 10,4 309 Telefoondienst ...... 20,6 310 Opruimen ...... 53 311 Ziek ...... 9 312 Vrij/vakantie ...... 196,5 313 Dokters en tandarts bezoek ...... 0 314 Interne organisatie ...... 8 315 Archief ...... 8,8

Subtotaal ...... 730

Totaal ...... 1975,8

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 29 RMC Mohamed Hacene

Code Activiteiten / Projecten ...... Totaal 101 2016 Groepenondersteuning ...... 105 102 2016 Groene Agenda ...... 0 103 2016 Websites en social media ...... 92 104 2016 RM-courant ...... 0 105 2016 Klimaat en Luchtkwaliteit (beleidsterrein) ...... 106 106 2016 Afval en recycling (beleidsterrein) ...... 0 107 2016 Groen (beleidsterrein) ...... 7 108 2016 Ruimte/RO (beleidsterrein) ...... 0 109 2016 Dierenwelzijn en Stadsnatuur (commissie) ...... 0 110 2016 Groene Conferentie ...... 14

Subtotaal ...... 324

Projecten 201 2016 RMV Jongeren ...... 75 202 2016 Opzuinig ...... 273 203 2016 Cineac Milieu TV ...... 121 204 2016 Parkenoverleg ...... 0 205 2016 Winterklaar ...... 187 206 2016 Operatie Steenbreek ...... 0 207 2016 Dakakker ...... 46 208 2016 Stook je Rijk ...... 0 209 2016 VVE’s met energie ...... 0 210 2016 Dakennie ...... 0

Subtotaal ...... 702

Organisatie 301 Team ...... 20 302 Directie ...... 2 303 Bestuur ...... 0 304 Personeelszaken ...... 0 305 Boekhouding ...... 0 306 Werkplan ...... 27 307 Jaar/eindverslag ...... 32 308 Basiskennis/vaardigheden ...... 2 309 Telefoondienst ...... 30 310 Opruimen ...... 4 311 Ziek ...... 0 312 Vrij/vakantie ...... 138 313 Dokters en tandarts bezoek ...... 0 314 Interne organisatie ...... 0 315 Archief ...... 0

Subtotaal ...... 255

Totaal ...... 1281

30 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum RMC Wouter Bauman

Code Activiteiten / Projecten ...... Totaal 101 2016 Groepenondersteuning ...... 396 102 2016 Groene Agenda ...... 15 103 2016 Websites en social media ...... 16,5 104 2016 RM-courant ...... 0 105 2016 Klimaat en Luchtkwaliteit (beleidsterrein) ...... 0 106 2016 Afval en recycling (beleidsterrein) ...... 0,5 107 2016 Groen (beleidsterrein) ...... 14,5 108 2016 Ruimte/RO (beleidsterrein) ...... 12 109 2016 Dierenwelzijn en Stadsnatuur (commissie) ...... 0 110 2016 Groene Conferentie ...... 1

Subtotaal ...... 455,5

Projecten 201 2016 RMV Jongeren ...... 0 202 2016 Opzuinig ...... 0 203 2016 Cineac Milieu TV ...... 0 204 2016 Parkenoverleg ...... 68,5 205 2016 Winterklaar ...... 0 206 2016 Operatie Steenbreek ...... 0 207 2016 Dakakker ...... 627 208 2016 Stook je Rijk ...... 0 209 2016 VVE’s met energie ...... 0 210 2016 Dakennie ...... 9

Subtotaal ...... 704,5

Organisatie 301 Team ...... 48,25 302 Directie ...... 0 303 Bestuur ...... 0 304 Personeelszaken ...... 0 305 Boekhouding ...... 15,75 306 Werkplan ...... 0 307 Jaar/eindverslag ...... 0 308 Basiskennis/vaardigheden ...... 2,5 309 Telefoondienst ...... 41,5 310 Opruimen ...... 8,5 311 Ziek ...... 25 312 Vrij/vakantie ...... 161 313 Dokters en tandarts bezoek ...... 0 314 Interne organisatie ...... 28,5 315 Archief ...... 0

Subtotaal ...... 331

Totaal ...... 1491

Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 31 RMC Angelique Vandevenne

Code Activiteiten / Projecten ...... Totaal 101 2016 Groepenondersteuning ...... 9 102 2016 Groene Agenda ...... 133 103 2016 Websites en social media ...... 83 104 2016 RM-courant ...... 0 105 2016 Klimaat en Luchtkwaliteit (beleidsterrein) ...... 0 106 2016 Afval en recycling (beleidsterrein) ...... 0 107 2016 Groen (beleidsterrein) ...... 0 108 2016 Ruimte/RO (beleidsterrein) ...... 0 109 2016 Dierenwelzijn en Stadsnatuur (commissie) ...... 0 110 2016 Groene Conferentie ...... 31

Subtotaal ...... 256

Projecten 201 2016 RMV Jongeren ...... 2,5 202 2016 Opzuinig ...... 72 203 2016 Cineac Milieu TV ...... 0 204 2016 Parkenoverleg ...... 4 205 2016 Winterklaar ...... 24,25 206 2016 Operatie Steenbreek ...... 0 207 2016 Dakakker ...... 61,75 208 2016 Stook je Rijk ...... 2 209 2016 VVE’s met energie ...... 0,5 210 2016 Dakennie ...... 149,5

Subtotaal ...... 316,5

Organisatie 301 Team ...... 23,5 302 Directie ...... 0 303 Bestuur ...... 5 304 Personeelszaken ...... 0 305 Boekhouding ...... 0 306 Werkplan ...... 0 307 Jaar/eindverslag ...... 0 308 Basiskennis/vaardigheden ...... 0 309 Telefoondienst ...... 35,5 310 Opruimen ...... 22 311 Ziek ...... 80 312 Vrij/vakantie ...... 77,5 313 Dokters en tandarts bezoek ...... 0 314 Interne organisatie ...... 72 315 Archief ...... 0

Subtotaal ...... 315,5

Totaal ...... 888

32 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 34 Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum Werkverslag 2016 | Rotterdams Milieucentrum 35 ROTTERDAMS MILIEUCENTRUM VOOR EEN #GEZONDE & @DUURZAME STAD!