1

Przewodnik Solec-Zdrój i okolice

In and Around Solec-Zdrój

Więcej informacji More information 2 3 Nida N Biała Nida

Raków  Nagłowice 7 15 J.Chańcza 78   21  Kije 14   765 14 78  19 Szydłów  7   765 Staszów 10   73 17  756

768 Nida Pińczów 757 Wodzisław Mierzawa 23 Wschodnia 16 BUSKO-ZDRÓJ 766  767 Ważniejsze miejsca przedstawiane w przewodniku  oraz w portalu www.kurort24.pl: 21 16 Oleśnica  73 Places of interest presented in the guide and the site   www.kurort24.pl: Chroberz 21 9 776    973 Pacanów 79 zabytki architektury sakralnej 17   21 zabytkowe pałace, zamki 768i dwory 14 Solec-Zdrój inne zabytki architektury i muzeaDziałoszyce  79 12 73 znaleziska archeologiczne 770   22 Wiślica 771 776 Wisła cenne założenia parkowe Skalbmierz 768 Szczucin Nida  Odległości pomiędzy miejscowościam w km: 10 Distance between towns, kilometers:  21     776 22  

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 4 5

Solec-Zdrój i okolice – przewodnik dla kuracjuszy In and Around Solec-Zdrój – the guide for the spa visitors

Spis treści Przewodnik ten jest elementem projektu "Stworzenie portalu informa- [contents] cyjnego Uzdrowiska Świętokrzyskie" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regional- Wstęp – Introduction nego. Jest narzędziem informacji dla kuracjuszy, a jego celem jest pro- 7 Solec-Zdrój i okolice – spacery piesze – walking trails mocja uzdrowisk Busko-Zdrój i Solec-Zdrój. Uzupełnieniem treści tego 8 Spacerem przez uzdrowisko [Walking around Solec-Zdrój] przewodnika jest portal internetowy znajdujący się pod adresem: 8 Przez ziemie Tarnowskich [The Tarnowski Estate] www.kurort24.pl 15 Ponidzie [Ponidzie Country] 20 Wstęp [introduction] Projekt jest realizowany przez firmę: 21 Przyroda [Nature] „Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Rafał Kliś” 24 Historia [History] 28-100 Busko Zdrój, ul. Waryńskiego 31 28 Trasy rowerowe [Cycle Routes] e-mail: [email protected], tel. 41 378 78 78 33 Do Szczaworyża i Stopnicy [Towards Szczaworyż and Stopnica] 34 Trasy samochodowe [Car Routes] Wydawca/Publisher: Multimedialna Agencja Wydawnicza Appen 45 Białe miasteczka w łagodnym krajobrazie 05-806 Komorów, ul. Długa 4, 41 [White Towns in Gentle Landscape] www.appen.pl, e-mail: [email protected] 50 Wapień, siarka, piasek [Limestone, Sulphur, Sand] 53 Czerwony gotyk lessowych wzgórz [Red Ghotic of Loess Hills] Tekst: Sławomir Kubisa 63 Informacja Turystyczna [Tourist Information] Opracowanie graficzne i kartografia: Szymon Kubisa 71 Tłumaczenie: Katarzyna Reszka

Foto: Appen – oraz Wikipedia

Druk: Grafmar sp. z o.o., 36-100 Kolbuszowa Dolna, ul. Wiejska 43 www.grafmar.com.pl

Październik 2010

ISBN 978-83-926874-7-4

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 6 7

Solec-Zdrój

Ta niewielka, położona pośród pól i la- Solec is a picturesque village, lying sów, miejscowość to obdarzone wyjąt- amid fields and forests, which is also kowymi walorami uzdrowisko. Pierw- an attractive spa resort. The first baths sze łazienki wybudował tu już 1837 were built here in 1837 by the owner roku, ówczesny właściciel Solca, hrabia of Solec, count Godefroy, who exploit- Godefroy, wykorzystując bogate źró- ed the mineral rich waters that con- dła wód mineralnych z jonami chloru, tained chlorine, iodine, bromine and jodu, bromu i siarki. Zwłaszcza wyso- sulphur ions. The high concentration kie stężenie związków siarki sprawia, of sulphur compounds is what makes że jest to najsilniejsza woda lecznicza these waters best in and in Eu- w Polsce i w Europie. Specyficzny mi- rope for medicinal baths. The unique kroklimat okolicy oraz bliskość natu- microclimate in the region and being ralnej przyrody to dodatkowe czynniki close to the nature are also conducive sprzyjające skutecznej terapii. to effective treatment.

Obecne obiekty zdrojowe, w większo- The modern spa buildings were ści wybudowane zostały na początku erected mainly at the beginning of XX wieku – Sanatorium Świt i Jasna, the 20th century: the sanatoria „Świt” wille Prus oraz Irena oraz Łazienki łączy and „Jasna”, the villas „Prus” and „Irena”, zabytkowa aleja zdrojowa z ze starymi and the Baths. All of them are situated lipami, platanami, krzewami magnolii. along the historic spa avenue, deco- Odkryte w ostatnich latach w rejonie rated with old linden, plane trees and Solca nowe źródła mineralne posiada- magnolia bushes. The mineral springs ją niespotykane gdzie indziej w świecie recently discovered near Solec have stężenie siarkowodoru. Źródło „Malina” exceptionally high concentration of dało podstawę do budowy w Solcu hydrogen sulphide. With the discov- Zdroju nowoczesnego trzygwiazdko- ery of the „Malina” spring, a modern wego hotelu zdrojowego „Malinowy three-star spa hotel „Malinowy Zdrój” Zdrój” i znacznego wzrostu ilości przy- was built and the number of visitors jeżdżających tu kuracjuszy. increased.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 8 9 Spacerem 1 Sanatorium „Świt” Ten spacer zaczyna się przy sanatorium This walk starts at the sanatorium „Świt.” przez uzdrowisko „Świt”. Przy wejściu do Parku Zdrojowe- When you enter the Spa Park, your atten- Walking around Solec-Zdrój go zwraca uwagę niewielki stylowy bu- tion will be drawn to the small elegant dyneczek, w którym mieści się obecnie building that now houses the Spa Custom- Biuro Obsługi Klienta Uzdrowiska. Ten er Service. This park pavilion was built in Podłoża: asfalt, teren miejski. Surface conditions: asphalt, pavement. pawilon parkowy wzniesiony w 1910 1910 and used to serve as a porter’s lodge Długość 5 km, czas przejścia ok. 2 godzin. Distance: 5 km, time: ca 2 hours. roku i wykorzystywany jako portiernia, and a hairdressing salon. It fully preserved a także gabinet fryzjerski, zachował w its original appearance. The park itself was Ten spacer prowadzi najpierw przez Park The second trip takes you to Zdrojowy pełni swój oryginalny wygląd. Sam park created even earlier. It covers almost 14 hec- Zdrojowy z jego zabytkowymi willami do Park and the Baths, and then its route powstał nieco wcześniej. Na powierzchni tares and there are numerous plants grow- Łazienek, a stamtąd do lasu, na ścieżkę leads through the forest track. blisko 14 hektarów rosną świerki, topole, ing: spruces, poplars, birches, and some rare przyrodniczą. brzozy, a także gatunki rzadsze, jak stare species such as ancient limes, plane trees, On the way back the route runs around lipy, platany, modrzewie, sosny wejmut- larches, white pines, a Kentucky coffee tree W drodze powrotnej z lasu trasa kieruje the lake and back to Solec-Zdrój centre, ki, kłęk kanadyjski, magnolia. and a magnolia. się wokół zalewu z terenem rekreacyj- passing thorough St Nicholas Church, in nym i wraca do centrum Solca Zdroju mi- which you can admire e.g. a gravestone Istotą tego parku jest szeroka aleja ze The wide avenue is the central point of jając kościół pw. św. Mikołaja w którym, on which a magnate Samuel Zborowski szpalerem wysokich drzew, sprawiająca the park; it seems to be leading to some między innymi zobaczyć można rene- is depicted. wrażenie, jakby prowadziła do całkiem faraway place. There is a similar spot in the sansową płytę nagrobną przedstawiają- odległego celu. W uzdrowisku Ilidża pod resort „Ilidža” near Sarajevo – Velika Avenue, cą magnata Samuela Zborowskiego. Sarajewem, jest bardzo podobne miej- which leads to a beautiful park situated by sce – Velika Aleja, którą dochodzi się do the mouth of the Bosna river. The both av- 6 pięknego parku u źródeł rzeki Bosny. enues were probably built at the same time; 1 Obie powstały chyba w podobnym cza- at the beginning of 20th century pretty sim- Solec-Zdrój sie i na początku wieku XX widziały bar- ilar kinds of people were riding along them 2 dzo podobne towarzystwo w powozach in carriages and britzkas, heading for the

5

3

4

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 10 11 i bryczkach udające się do wód. Tamta waters. The avenue in Bosnia and Herze- jest niezwykle cenna solanka chlorko- able chloride-iodine-sodium-bromide- liczy sobie kilka kilometrów, tu na szczę- govina is a few kilometres long, but the wo-jodkowo-sodowo-bromkowo-siarcz- sulphide brine that is helpful in curing ście dochodzi się znacznie szybciej do one here is fortunately shorter so you can kowa, lecząca choroby narządów ruchu, rheumatic diseases, musculoskeletal dis- mineralnych źródeł i łazienek, ale po dro- get to the mineral springs and the baths reumatyczne, ortopedyczno-urazowe order, orthopaedic and post-traumatic dze, też mija się stylowe wille z początku much faster, passing period villas from the oraz choroby skóry. conditions and skin diseases. XX wieku. early 20th century along the way. Dalej, po lewej stronie alei, w cieniu Then, to the left of the park alley, there wielkiej magnolii stoi kolejna pamiątka is another villa, „Irena”, standing in the z czasów początków uzdrowiska w Sol- shadow of a large magnolia tree. It also 2 Park Zdrojowy cu – willa „Irena”, również związana z ro- remembers the beginnings of the health dziną Daniewskich. Kwitnąca magnolia, resort in Solec-Zdrój and was connected Pierwszą willą jest „Prus”, pierwotnie „Prus” is the first villa; originally it was the okrywająca na wiosnę kwiatami willę, with the Daniewski family. The blooming siedziba właścicieli uzdrowiska, rodziny residence of the owners of the health stała się głównym motywem graficznym magnolia whose flowers cover the villa in Daniewskich. Nazwa związana jest z ich resort, the Danielewski family. The name Solca-Zdroju. the spring, has become the main graphic herbem rodowym. Pokoje na piętrze refers to the family crest. The rooms on theme of Solec-Zdrój. służyły jako pokoje gościnne dla specjal- the first floor were for special guests in nych gości uzdrowiska. W sierpniu 1944 the spa. In August 1944, the German roku budynek zajęli Niemcy na kwaterę army occupied the building and used 3 Łazienki Zdrojowe dla dowództwa. Obecnie znajdują się it as the command headquarters. At tu mieszkania pracowników uzdrowiska present, the villa houses the flats for the Równolegle do głównej alei parko- Parallel to the main park avenue, a path oraz pokoje dla kuracjuszy. spa employees and the guest rooms for wej, biegnie po jej prawej stronie w leading to the Baths runs. Along the path the patients. kierunku Łazienek ścieżka, przy której there are several exercise stands of differ- Po przeciwnej stronie, na granicy po- co pewien czas pojawiają się stanowi- ent difficulty levels prepared for the spa między parkiem a polami, powstał w On the opposite side, between the park ska do ćwiczeń ruchowych o różnym patients. After a few minutes’ walk, the ostatnich latach czterogwiazdkowy and the fields, there is the Rehabilitation stopniu trudności – dostosowane do trees begin to thin out and you should hotel – Centrum Rehabilitacji i Odnowy and Wellness Centre „Malinowy Zdrój”, a potrzeb i możliwości kuracjuszy. Po be able to see the ponds in the park near Biologicznej „Malinowy Zdrój” z bogatą recently built four-star hotel with access kilku kolejnych minutach spaceru the Baths, created by swelling the Rzoska bazą zabiegową, rehabilitacyjno-ko- to numerous rehabilitation, cosmetic, drzewa przerzedzają się, a pomiędzy stream. smetyczną i rekreacyjno-sportową dla recreational and sports treatments. Its nimi przeświecają wodne powierzch- kuracjuszy. Jego największym atutem greatest merit is the extremely valu- nie stawów powstałych do ozdoby

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 12 13

5 Zalew rekreacyjny parku w rejonie Łazienek, poprzez A bit further, you will find a fine Baths pa- spiętrzenie niewielkiego strumienia vilion. Although time wasn’t kind to this Droga powrotna do centrum Solca pro- The way back to Solec centre runs Rzoska. place, which is visible when you look at wadzi obok malowniczo położonego na next to the beautifully situated at the the old architectural details, you can still skraju lasu zalewu soleckiego, który peł- edge of the forest Solec Reservoir. In Za chwilę pojawia się stylowy pawilon imagine its former splendour, especially if ni rolę zbiornika rekreacyjnego. W le- the summer, it functions as a guarded soleckich Łazienek. Choć czas nie był you sit on a bench somewhere between cie czynne jest tu kąpielisko strzeżone bathing beach with catering facilities. dla miejsca łaskawy i lepiej nie przy- the pond and a richly glazed front of the z piaszczystą plażą i glądać się zbyt dokładnie detalom sta- pavilion. The prints in the well-lighted zapleczem gastrono- Anglers can also rej architektury, to jednak przysiadłszy and full of ornamental plants Baths hall micznym. use the reservoir. It na odległej ławeczce, gdzieś pomiędzy can also stimulate your imagination. is connected with stawem a bogato oszklonym frontem Z zalewu korzystają Solec centre by a pawilonu, bardzo łatwo wyobrazić so- również wędkarze. direct road, which bie można dawny ruch i splendor tego Zalew łączy z cen- leads also to a mod- miejsca. Pomóc w tym mogą również trum Solca wygodna ern SPA hotel. grafiki umieszczone w pełnym światła, droga, z której jest dekoracyjnych roślin i zapachu siarko- również dojazd do „Malinowy Zdrój” wodoru holu budynku Łazienek. nowoczesnego ho- SPA is a four-star telu SPA. hotel with a rehabilitation and well- ness centre. It is especially famous „Malinowy Zdrój” SPA to czterogwiazd- for the very strong medicinal waters 4 Ścieżka przyrodnicza kowy hotel z centrum rehabilitacji i od- containing sulphur compounds. The nowy biologicznej, którego podstawą hotel opened in 2005 and it is certified Parkowa alejka pro- The park alley leads są wyjątkowo mocne wody lecznicze to meet to European standards for the wadzi na skraj lasu. to the edge of the ze związkami siarki. Otwarty w 2005 spa resort. It has 105 comfortable, lav- Tu należy skręcić forest. Turn here roku, posiada certyfikat potwierdza- ishly-equipped rooms for patients and w prawo, na za- right, to the west, jący spełnianie europejskich standar- a treatment centre for both rehabilita- chód, a po chwili, then, passing the dów dla ośrodka SPA. Dysponuje 105 tion and recreation. mijając narożnik Solec Reservoir, turn komfortowymi pokojami dla kuracju- zalewu soleckiego right again and take szy z bogatym wyposażeniem, a także skręcając w prawo, a woodland path wszechstronną bazę zabiegową, reha- wejść na wiodącą „The Health Resort bilitacyjną i rekreacyjną. przez las ścieżkę Trails” („Szlakami Uz- przyrodniczo-leśną dowiska”) prepared „Szlakami Uzdrowiska”, przygotowaną by Chmielnik Forestry Commission. przez Nadleśnictwo Chmielnik. The path is designed for hiking, cycling Ścieżka przystosowana jest do tury- and horse riding. On the route, there are styki pieszej, rowerowej i konnej. Na 5 stopping places with shacks and infor- jej trasie znajduje się pięć miejsc po- mation boards. The entire forest route is stojowych z szałasami i odpowiednimi about 3 km long. tablicami informacyjnymi. Cała trasa spaceru przez las liczy sobie około trzech kilometrów.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 14 15 6 Kościół pw. św. Mikołaja Przez ziemie Tarnowskich Ostatnim punktem spaceru jest ko- The last point on the route is the St The Tarnowski Estate ściół pw. św. Mikołaja. Zbudowany Nicholas Church. It was built just be- został przed samą II wojną światową, fore World War II, so it is not a historic nie jest więc budowlą zabytkową – ale building; however, inside the church, Podłoża: asfalt, droga gruntowa, W Zborowie wita najpierw przydrożna ka- w swoim wnętrzu przechowuje cenne precious relics from the old Gothic teren otwarty. Długość 15 km, czas pliczka, a zaraz potem pokazuje się stary pamiątki z dawnego gotyckiego ko- church are kept. przejścia ok. 5 godzin. park z zabytkowym pałacem Tarnowskich ściółka. i pobliskim stawem. Those are the 16th-century crucifix Trasa tej wycieczki prowadzi z centrum Jest to krucyfiks z XVI wieku w ołtarzu at the main altar and the Renaissance Solca-Zdroju na wschód, gdzie z drogi Powrót do Solca-Zdroju inną polną dro- głównym oraz renesansowa płyta na- tombstone of a magnate Samuel asfaltowej skręca w drogę polną prze- gą, przez piaszczyste wzgórza i otwartą grobna przedstawiająca magnata Sa- Zborowski, a famous exile, who was cinającą rozległe obniżenie pomiędzy przestrzeń po zachodniej stronie rzeczki muela Zborowskiego, słynnego banity, beheaded in the Wawel Castle court- Solcem a Zborowem, wzdłuż rzeczki Struga. którego ścięto mieczem na dziedzińcu yard for plotting against the king. Struga. Długi odcinek spaceru prowa- zamku wawelskiego za spiskowanie Zborowski had come from here, from dzi przez otwartą przestrzeń, w której Surface conditions: asphalt, pavement, przeciwko królowi. Zborowski pocho- Zborów near Solec-Zdrój. dobrze widać poprzez zieleń zabudo- country road. Distance: 15 km, time: dził właśnie stąd, ze Zborowa leżącego wania Solca-Zdroju, jak i zbliżające się ca 5 hours. tuż obok Solca-Zdroju. zabudowania Zborowa. This route leads eastwards from Solec- Zdrój centre. It turns off a tarmac road into a country lane which runs through Zborów the extensive depression in the land between Solec and 3 Zborów along the Struga river. A significant part of this route passes through the open space so the buildings in the towns are well visible.

4 When you get to Zborów, you will see a roadside shrine, and a moment later – an old park in which there is the Tarnowski’s palace and a pond.

Returning to Solec-Zdrój choose a different country- 1 2 side lane, leading through sandy hills and an open Solec-Zdrój space on the west side of the Struga river.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 16 17

1 Sanatorium "Jasna" 2 Obok Karnej Góry

Wycieczka zaczyna się w centrum The trip starts in Solec-Zdrój centre, at Spod sanatorium „Świt” trasa spaceru From the sanatorium” Świt „ the route Solca-Zdroju, przy skrzyżowaniu ulicy the 1 Maja / Kościuszko uintersection, prowadzi na wschód ulicą Kościuszki, leads through Kościuszko Street to 1 Maja z ulicą Kościuszki, przed budyn- in front of the sanatorium „Jasna”, built kierując się za znakami czerwonymi the east. Follow the red blazes on kiem sanatorium „Jasna”, wzniesionym in 1910. At the time when the health szlaku turystycznego pieszego Solec the Solec-Zdrój – Busko walking trail. w 1910 roku. W czasie kiedy uzdrowi- resort was managed by the Daniewski -Zdrój – Busko. We wsi Janów, w miej- When in Janów village the main as- skiem zarządzała rodzina Daniewskich, family, an elegant boarding house for scu gdzie główna droga asfaltowa phalt road turns to the south, take mieścił się tu elegancki pensjonat dla the patients was located in the villa. skręca na południe należy wybrać wą- the narrow country lane that runs be- kuracjuszy, po wojnie dobudowano The second floor was added after the ską dróżkę wiejską prowadzącą między tween the buildings towards the fields. II piętro, jednak o pierwotnym wyglą- World War II, but the architectural de- zabudowaniami w pola. Około dwustu About 200 metres from the junction of dzie przypominają wciąż zachowane tails still remind of the original look: metrów od rozwidlenia tych dróg, za these roads, just after a rivulet, on the detale architektoniczne, jak kształt the shape of the windows, the balco- niewielkim ciekiem wodnym, w lewo left there is a northbound dirt road okien, balkony i dekoracje na elewacji. nies and facade decorations. na północ odchodzi that leads straight to droga gruntowa, Zborów – a village Po przeciwnej stronie skrzyżowania, Opposite the intersection, the sana- prowadząca prosto lying 1,5 km away. częściowo skryty w zieleni krzewów torium „Świt” sits among trees and jak strzelił w kierun- i drzew, stoi budynek sanatorium shrubs. Thanks to the high tower the ku oddalonego o This walk is very re- „Świt”, którego ozdobą jest wysoka building stands out. In the sanatorium, półtora kilometra laxing – regardless stylowa baszta. Kiedyś mieściła się tu there used to be an auditorium, a ball- Zborowa. of the season. On sala teatralna i balowa, restauracja room, a restaurant with a disco as well your left, the fields z dansingiem, a także czytelnia, bilard as a reading room, pool and rooms for To bardzo relaksują- lean down to the i pokoje dla kuracjuszy. Obecnie po- the residents. Today, the number of the cy spacer – o każdej meadows near the większono ilość pokoi hotelowych dla guest rooms has increased and there porze roku. Po lewej stronie pola opa- Struga river that flows from Zborów kuracjuszy, są gabinety lekarskie, jest are doctors’ surgeries and a meeting dają w kierunku łąk nad rzeczką Strugą to Solec. On your right, there are large także sala na spotkania ogólne kura- room – also for evening parties. płynącą od Zborowa do Solca. Po pra- stretches of land – Karna Mountain. cjuszy i wieczorki taneczne. wej szerokie łany tworzą wyniesienie Clouds are floating across the sky, the Karnej Góry. Chmury płyną po niebie, fields of grain are rippling, the mead- zboża falują, łąki pachną ziołami, cel ows smell of herbs and your destina- wędrówki zbliża się bardzo szybko: za- tion is getting closer very quickly – nurzone w gęstej zieleni zabudowania Zborów with its buildings surrounded Zborowa. by lush greenery.

3 Zborów

Pierwsze na co zwraca się uwagę pod- The first thing that will attract your at- chodząc na wzniesienie w centrum tention when you go up the knoll in wsi, to zabytkowa figura przydrożna the village center is a historic roadside z białego wapienia. Pierwotnie ta wieś statue built of white limestone. Origi- należała do uposażenia klasztoru na nally, the village belonged to the mon- Świętym Krzyżu. Od XVI wieku stała się astery from the Holy Cross. In the 16th własnością rodziny Zborowskich, któ- century it was incorporated into the

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 18 19 rzy zbudowali tu siedzibę w stylu re- Zborowski’s estate and the family built 4 Do Solca nesansowym. Kolejnymi właścicielami here a Renaissance style residence. byli Tarnowscy. W XVIII wieku gospo- The Tarnowski were the next owners. Wysypana tłuczniem droga wspina się The rubble road climbs the small hill darstwo tutejsze wzbogaciło się o spi- In the 18th century a granary and dis- najpierw na szczyt niewielkiego wznie- and then gently goes down as a soft chlerz i gorzelnię. W roku 1803 doko- tillery were added to the local farm. In sienia, z którego opada jako miękka grassy path towards Solec. nano przebudowy pałacu, nadając mu 1803 the palace was rebuilt in a neo- trawiasta ścieżka długim łagodnym styl neoklasyczny. Powstał wówczas classical style. At that time a spacious stokiem w kierunku skrywającego się The landscape here is open, slightly rozległy park ze stawami oraz ogrodze- park with ponds, a fence and a period w kotlinie pomiędzy drzewami Sol- undulating and agricultural rather nie ze stylową bramą wjazdową. entrance gate were also built. ca. Otwarty, nieznacznie tylko pofa- than woody. In fact, it is typical of lowany, krajobraz the whole Niecka Obecnie w zespole Today, within the pal- rolniczy z niewielką Solecka, the area pałacowym mieści ace complex there is tylko ilością lasów between the Garb się Dom Pomocy a Welfare House and jest typowy dla całej Pińczowski in the Społecznej, wybu- some new facilities Niecki Soleckiej, ob- north, the Nida Val- dowano też nowe built for the resi- szaru rozpostartego ley in the west and pomieszczenia dla dents, but the pal- pomiędzy Garbem the Nadwiślańska pensjonariuszy, a ace itself isn’t used. Pińczowskim na pół- lowland in the south sam budynek pała- You can reach both nocy, Doliną Nidy na and in the east. cu stoi niewykorzy- the park and the zachodzie i Niziną stany. Do parku i pałacu można dostać palace either by the main gate, or by Nadwiślańską na południu i wscho- The bottom of this depression consists się albo główną bramą, albo dawną the former official gate from the south. dzie. Dno niecki tworzą warstwy wa- of the limestone and gypsum strata bramą reprezentacyjną od południa. There is also a picturesque pond sur- pieni litotamniowych i gipsów, osa- from the warm and shallow Miocene Od południa również przylega do pa- rounded by greenery situated to the dzonych w ciepłym i płytkim morzu sea, often covered with postglacial łacu malowniczy, otoczony zielenią south from the palace. mioceńskim, często pokryte utworami deposits. staw. polodowcowymi. Following the trail, we When you notice the first Trasą naszej wyciecz- walk from the south Na wysokości pierwszych guesthouses in Solec- ki okrążamy zespół around the palace pensjonatów Solca-Zdroju Zdrój, turn left in their pałacowy właśnie od complex, heading należy skręcić w ich kierun- direction and through południa, kierując się towards the pond ku w lewo, wchodząc do Żeroski Street enter Solec. w stronę stawu i da- and then to the west, Solca ulicą Żeromskiego. Turn right from 1 Maj lej na zachód, prze- crossing the bridge Po dojściu do ulicy 1 Maja Street, heading towards kraczając mostek over the Struga. Be- należy skierować się w the town centre and the na Strudze. Przed fore we get to the first prawo, w stronę centrum sanatorium „Jasna” where pierwszymi zabudowaniami wsi Zwie- buildings belonging to Zwierzyniec miejscowości i sanatorium the tour has begun. rzyniec odchodzi na południe droga village, there is a southbound dirt „Jasna” gdzie zaczęła się polna, zapewniająca wygodny spacer road. Take this road and comfortably wycieczka. powrotny w kierunku Solca-Zdroju. walk back in the direction of Solec- Zdrój.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 20 21 PONIDZIE

„Nigdzie tak pięknie nie śpiewają słowiki ani skowronki, nigdzie bzy nie mają woni tak miłej, nigdzie róża rankiem nie przyozdobi świata cudowniej”

– Adolf Dygasiński

Dolina Nidy w okolicach Pińczowa i miłek wiosenny - adonis vernalis, pokrywający na wiosnę żółtymi łanami łąki nad rzeką

Ponidzie jest krainą nizin nadrzecznych Ponidzie is a region of riverine lowlands and i łagodnych wzgórz wapiennych nad gentle limestone hills situated by the Lower dolną i środkową Nidą. Jej dolina rozcią- and Middle Nida. The Nida Valley stretches ga się niemal od Jędrzejowa na Północ- from Jędrzejów in the North-West to Korc- nym Zachodzie do Nowego Korczyna na zyn in the South-East where the Nida flows Południowym Wschodzie, miejsca gdzie into the . wody Nidy łączą się z wodami Wisły. The rural landscape here is undulating and To otwarty, niemal bezleśny i pofalowa- open, almost woodless. Since the Middle ny krajobraz rolniczy, w którym jedyny Ages the only local industry has been lime- przemysł stanowi od średniowiecza stone quarrying. Limestone is the material wydobycie wapieni. Z tego materiału used not only for the majority of the local zbudowana jest nie tylko większa część houses, temples and palaces but also for rozsianych pomiędzy wzgórzami małych the walls of the majestic Wawel Castle in miasteczek z ich świątyniami i pałacami Cracow. Nowadays the construction indus- ale również wiele murów na Zamku Wa- try relies more on another mineral found welskim w Krakowie. Współcześnie więk- in the area, namely gypsum extracted by szą rolę odgrywają dla budownictwa Dolina Nidy plant, the biggest of this kind gipsy, eksploatowane w największym in Poland. tego typu zakładzie w Polsce „Dolina The sunny limestone hillsides and loess Nidy”. gorges are covered with stenothermal grasses, typical of steppe areas, and the Wygrzane w słońcu zbocza suchych, adonis vernalis, with its characteristic yel- wapiennych wzgórz i wąwozów les- low flowers that appear along the valley

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 22 23 sowych porastają trawy ciepłolubne as one of the first harbingers of spring.. The stom Pasek, twórca zasłużonych dla Ponidzie was Adolf Dygasiński’s native re- charakterystyczne dla obszarów stepo- wetlands and fish ponds in the valley are literatury polskiej „Pamiętników”. Z Po- gion. This novelist and educationalist often wych, zaś rozległe dno doliny rzecznej habitat for water birds and are protected nidzia pochodził i opisywał je Adolf referred to it in his works. He was also a tu- tuż po zimie pokrywają łany żółtych by the programme „Natura 2000.” Since Dygasiński, pisarz i pedagog. Ostatnim tor of a famous painter, Jacek Malczewski. kwiatów miłka wiosennego, rośliny relatively recently orchards have been yet piewcą Ponidzia był przedwcześnie One of the most recent artists associated stanowiącej rodzaj symbolu Ponidzia. another element of the landscape of the zmarły Wojciech Belon, pieśniarz, poeta with Ponidzie until his untimely demise was Podmokłości i stawy rybne założone w eastern part of the region. From June to i kompozytor, założyciel i lider zespołu Wojciech Belon, singer, songwriter and a dolinie są siedliskiem wielu gatunków October this part of the -Tarnów high- Wolna Grupa Bukowina. poet, the founder and leader of the music ptaków wodnych, a ich siedliska objęte way turns into a kind of fruit and vegetable band Wolna Grupa Bukowina. są ochroną programu Natura 2000. Sto- market with stalls alongside the road. Dzięki gęstej sieci lokalnych dróg pro- sunkowo nowym elementem krajobra- wadzących przez tereny o niewielkich Ponidzie is perfect for a cycling tourism zu wschodniej części obszaru są sady, Fertile lands between Cracow and - na ogół różnicach wysokości obszar Po- and hiking, thanks to the dense local road a uczęszczana droga Kielce – Tarnów domierz were ultimately colonised in the nidzia nadaje się wyjątkowo dobrze do network and relatively flat terrain. An open staje się w okolicach Buska-Zdroju od reign of Casimir the Great, although there nie męczącej turystyki rowerowej, a tak- country with a meandering river, unique czerwca do października jarmarkiem had already been settlement sites on the że pieszej. Otwarty krajobraz z wijącą landscape, Gothic village churches built of owocowo warzywnym. Nida. It is possible that Wiślica was the się rzeką, osobliwości unikalnej przyro- the stone of Pińczów that carries the patina principal town in the Vistulans’ tribal state dy, gotyckie wiejskie kościółki z pokry- of age, peace and quiet – all this and much Łatwe do zagospo- that had existed since tego patyną wieków more waits for the darowania i żyzne 9th century, whereas kamienia pińczow- tourists on the Po- ziemie pomiędzy Nowy Korczyn became skiego, cisza i spokój nidzie trails. Krakowem a Sando- a centre of royal power – to wszystko i dużo mierzem skolonizo- whose importance was więcej czeka na tu- If you don’t have time wane zostały osta- second only to Cracow. rystę wędrującego for long walking tours, tecznie w czasach It was the residence of szlakami Ponidzia. we recommend car Kazimierza Wielkie- courtiers and knights tours to unique places go, choć znacznie where envoys were re- Dla tych, którzy nie such as Jędrzejów – wcześniej istniały ceived. dysponują czasem the town of the clocks, nad Nidą ośrodki osadnicze. Wiślica na długie wędrówki proponujemy trasy Szydłów – Polish Carcassonne, or The Euro- mogła być na przykład głównym gro- Nowy Korczyn was Jan Długosz’s home samochodowe prowadzące do miejsc pean Tale Centre in Pacanów. Another at- dem państwa Wiślan, istniejącego już town. He was a royal chronicler and later the tak wyjątkowych jak miasto zegarów traction is a tourist railway running through w IX wieku. Nowy Korczyn stał się na- founder of the belfry on the basilica and the – Jędrzejów, Szydłów – polskie Carcas- grassy plain of Nida from Jędrzejów to tomiast za Jagiellonów drugim po Kra- curates’ house in Wiślica. (picture Długosz) sonne, czy Europejskie Centrum Bajki Pińczów. kowie ośrodkiem władzy królewskiej, tu In 16th-century Pińczów there was also a w Pacanowie. Atrakcją jest również przebywał na zamku dwór i rycerstwo, plasterer Santi Gucci who ran a stonema- przemierzanie trawiastej równiny nad It is also worth visiting the Świętokrzyski tu przyjmowano posłów. son's workshop here and who became the Nidą turystyczną kolejką wąskotorową Health-Resorts in Busko-Zdrój and Solec- principal builder for the Polish kings and z Jędrzejowa do Pińczowa. Zdrój to sample the medicinal properties of Z Nowego Korczyna pochodził Jan aristocracy. Jan Chryzostom Pasek, the au- mineral waters. Długosz, kronikarz królewski, w Piń- thor of „The Memoirs” –an important work W każdym przypadku warto również czowie prowadził w XVI wieku warsztat of Polish literature lived in the region too. A skorzystać z leczniczych walorów wód kamieniarski przybyły z Italii murator one-time soldier under Hetman Czarniecki mineralnych Uzdrowisk Świętokrzy- Santi Gucci. Na wsi niedaleko Stopni- and a well-known adventurer he spent his skich – Buska-Zdroju oraz Solca-Zdroju. cy prowadził stateczne aż do śmierci, later years peacefully and respectfully in a ziemiańskie życie dawny żołnierz Czar- village near Stopnica. nieckiego i awanturnik – Jan Chryzo-

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 24 25

Nida jest rzeką nizinną, meandrującą po widens up to 6 km while the river slows szerokim, na około trzech kilometrów, dnie down and branches, only to merge to- doliny pośród łąk i pastwisk. Na północ gether again before Garb Pińczowski. PRZYRODA Nature od Pińczowa dolina rozszerza się do sześciu kilometrów, rzeka zwalnia bieg This is so called ‘inland delta’ – unique i rozchodzi się na szereg odrębnych od- in Poland. Within an area of less than 20 Dolina Nidy stanowi część Niecki Mie- The Nida Valley belongs to Niecka Mie- nóg, które płyną wąskimi strumieniami square metres, about 150 bird species chowskiej, będącej rozległym obniżeniem chowska, which is a vast depression przez podmokłe zagłębienie by znowu are found, among them the lesser spot- pomiędzy Wyżyną Krakowsko-Często- between Kraków-Częstochowa Upland połączyć się przed Garbem Pińczow- ted eagle, the white-tailed eagle and chowską a Wyżyną Kielecką. Najbardziej and Kielce Upland. The Nida valley and skim w jedno koryto. the corncrake. The marsh-water birds charakterystyczne elementy rzeźby Garb Pińczowski (a chain of long hills aren’t rare here either: grey herons, terenu to sama dolina Nidy oraz Garb between Pińczów and Busko) are the To miejsce to unikalna w Polsce tak zwa- ruffs, cranes and others. In addition, the Pińczowski, system podłużnych wzgórz most distinctive features of the lie of the na delta śródlądowa gdzie na obszarze area is also an important stopover point biegnących pomiędzy Pińczowem a Bu- land. The routes of both forms run from kilkunastu kilometrów kwadratowych, for the birds migrating southwards from skiem. north-west to south-east so they are pokrytym bagnami, podmokłymi łąka- Poland. similar to the basic geological structure mi i rozlewiskami, występuje około 150 Obie formy mają przebieg zgodny z kie- of this region. gatunków ptaków, bocianem czarnym, Carbonate rocks are what gives the re- runkiem Północny Zachód – Południowy orlikiem krzykliwym i bielikiem, a także gion its distinctive character. They had Wschód, naśladując w ten sposób pod- The Nida is a lowland river. It meanders derkaczem i wiele innych ptaków wod- formed in hot climate at the bottom of a stawowy układ budowy geologicznej along the valley floor, which is approx. no-błotnych. Między innymi są to cza- shallow Miocene sea and are composed tego regionu. 3 km broad. To the north of Pińczów, it ple siwe, bataliony, żurawie. To miejsce of limestone, marlstone and gypsum. jest też ważnym punktem odpoczynku ptaków wędrujących z Polski na połu- The crystallisation of gypsum is on dis- dnie. play in a number of exposures that were created due to exploitation of resources. Wyjątkowy charakter przyrodzie tego What is more, there are protected areas obszaru nadają także powszechne tu including the biggest gypsum cavern in skały węglanowe powstałe w warun- Poland, the 280 metres long Skorocice kach gorącego klimatu na dnie płyt- Cave. kiego morza mioceńskiego, składające się nie tylko z miękkich wapieni i mar- It is a unique example of gypsum karst; gli ale również gipsu – czyli węglanu other karst landforms that can be seen wapnia z dodatkiem związków siarki. here include: sinkholes, springs and blind valleys. There are also interesting Charakterystyczne krystalizacje gipso- plants growing over the hill and gorge we oglądać można w wielu odsłonię- sides, i.e. xerophyte grass and numer- ciach poeksploatacyjnych zaś miejsca ous protected species: the linum hirsu- o szczególnych walorach przyrodni- tum (a kind of flax), the pheasant’s eye czych objęte zostały ochroną. Należy (the plant symbolising Ponidzie), the do nich największa w Polsce jaskinia snowdrop anemone, the scorzonera w utworach gipsowych – jaskinia purpurea, the stipa capillata and the Skorocicka o długości 280 metrów. To arabis recta. unikalny przejaw krasu gipsowego,

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 26 27

którego innymi śladami są również leje Of all the rivers in Poland the Nida is kręgowiec wodny z zachowaną struną In the „Skorocice” reserve near Busko- krasowe, wywierzyska i ślepe dolin- considered to be the richest in fish. Its grzbietową. Zdrój, there is a gypsum gorge where ki. Wapienne i gipsowe wzgórza oraz catch includes the two predatory fish you will see interesting karst landforms zbocza wąwozów porastają murawy of record size: a 128-centimetre pike Niedaleko Pińczowa mają nad rzeką and for instance Poland’s biggest gyp- kserotermiczne o charakterze stepo- and 109-centimetre zander. And if swoje siedliska bobry, spotyka się rów- sum cavern. Also, rare and protected wym. Występuje tu również szereg you’re lucky, you might find another nież wydry. Jest wiele gatunków flory plant species can be found here. chronionych roślin takich jak: len wło- rare and protected fish – the brook i fauny które w zbliżonym do natural- chaty, miłek wiosenny (symbol roślin- lamprey (a primitive water vertebrate nego krajobrazie przetrwały i są objęte The „Owczary” reserve near Busko- ny Ponidzia), zawilec wielokwiatowy, that has a notochord). szczególną ochroną w formie rezerwa- Zdrój. This is a basin with watercourse wężymord stepowy, ostnica włosowa- tów przyrody wchodzących w skład into which a salty sulphate-chloride ta, gęsiówka uszkowata. Near Pińczów you can come across Zespołu Parków Krajobrazowych Po- spring flows. Here you will find rare beavers and otters. There are many nidzia z Nadnidziańskim Parkiem Kra- halophile plants. The other reserves in Nida jest określana mianem najbar- other animal and plant species that jobrazowym, Szanieckim Parkiem Kra- Ponidzie are the „Grabowiec” Reserve, dziej rybnej rzeki w Polsce. Na niej are protected in the Ponidzie Ladscape jobrazowym i Kozubowskim Parkiem the flora reserve „Przęślin” and the właśnie padły krajowe rekordy dwu Park Complex. The complex consists of Krajobrazowym. steppe reserve „Góry Wschodnie” („The ryb drapieżnych o jakich marzą węd- the Nida Landscape Park, the Szaniec Eastern Mountains”). karze – szczupaka – 128 cm oraz san- Landscape Park and the Kozubów Rezerwat "Skorocice” w pobliżu Bu- dacza – 109 cm. Żyje tu również taka Landscape Park. ska-Zdroju obejmuje gipsowy wąwóz niezwykła rzadkość jak minóg strumie- skalny z interesującymi zjawiskami niowy, objęty ochroną prymitywny krasowymi, z największą w Polsce ja- skinią w skałach gipsowych. Występują tu również rzadkie i chronione gatunki roślin.

Rezerwat „Owczary” w pobliżu Bu- ska-Zdroju. Jest to podmokła kotlinka z ciekiem wodnym zasilanym przez słone siarczanowo-chlorkowe źródło. Występują tu rzadkie rośliny słonolub- ne. Pozostałe rezerwaty Ponidzia to: Rezerwat „Grabowiec”, Rezerwat flory- styczny „Przęślin”, Rezerwat stepowy „Góry Wschodnie”.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 28 29

dawnych mieszkańców Ponidzia, a tak- a 30-35-years-old woman who died in że wierną rekonstrukcję twarzy kobiety the second half of the first century BC. zmarłej w wieku 30-35 lat w drugiej po- History łowie I w. p.n.e. There is also a Slav settlement in HISTORIA Stradów, one of the largest of its kind in Natomiast z osadnictwem słowiańskim Poland. The settlement covered 25 hec- Instytut Archeologii Uniwersytetu War- For many years the Institute of Archeol- związane jest jedno z największych tares (250 000 square metres) and was szawskiego prowadzi od wielu dziesię- ogy at the Warsaw University has been w Polsce grodzisko plemienne w Stra- inhabited by several hundred people. cioleci badania osadnictwa celtyckiego conducting a research into the Celtic dowie. Grodzisko wraz z podgrodziami It is considered to have been a major w Pełczyskach. Udokumentowane zna- settlements in Pełczyska. It has been zajmowało obszar około 25 hektarów, centre in the Vistulans’ tribal state in leziska świadczą o istnieniu w tej miej- discovered that the first colonisation of a mieszkało w nim zapewne kilkaset 9th – 11th centuries, yet it diminished scowości osad już 7 500 lat temu. Przez thisland began over 7500 years ago and osób. Uważa się, że było ono ważnym in importance as Wiślica gained greater ostatnie trzy stulecia ery starożytnej during the last three centuries of antiq- ośrodkiem państwa Wiślan, pomiędzy significance. Wiślica, as the capital of Pełczyska były najbogatszą osada cel- uity Pełczyska was the richest Celtic set- IX a XI wiekiem. Jego znaczenie zmniej- the castellany, soon became one of the tycką w Małopolsce. tlement in the . szyło się po ustanowieniu kasztelanii most important towns in Poland under państwa piastowskiego w pobliskiej the Piast dynasty. There was a trading Ilustrująca to ekspozycja znajduje się w If interested, you can visit the exhibition Wiślicy. Wiślica, jako siedziba kasztela- route from the Czech state (known as Pałacu Wielopolskich w Chrobrzu gdzie organised by the Centre of Ponidzie Cul- nii stała się wkrótce jednym z najważ- Bohemia) through Cracow and San- ma swoją siedzibę Ośrodek Dziedzic- tural Heritage and Agrarian Tradition in niejszych grodów państwowych za domierz to Kievan Rus’, thanks to which twa Kulturowego i Tradycji Rolnej Po- the Wielopolski’s palace in Chroberz. Piastów. U podnóża zamku Nidę prze- the town underwent rapid develop- nidzia. Na ekspozycji obejrzeć można The exhibits include artefacts from kraczał szlak handlowy z Czech przez ment and knight villages began to be wiele przedmiotów kultury materialnej Ponidzie and a facial reconstruction of Kraków w kierunku Sandomierza i dalej built. na Ruś Kijowską. Rosnący strumień lu- dzi i towarów wpływał na szybki rozwój The loess lands along the Vistula were podgrodzia. Wokół zaczęły powstawać the oldest rural settlements in the Less- wsie rycerskie. er Poland. Originally, the agriculture here was dominated by animal breed- Terytoria lessowe wzdłuż górniej Wisły ing: horses, cattle and sheep, while spe- i lewych jej dopływów to najstarsze cial importance was attached to har- tereny osadnictwa rolnego w Małopol- ness and riding horses. Pasturing was sce. Pierwotną formą tutejszego rolnic- serfs’ duty. However, there was no good twa była hodowla: koni, bydła i owiec. model for an effective cultivation. Szczególne znaczenie miała w tym czasie hodowla koni, zarówno do za- For this reason local landowners in- przęgu jak i pod wierzch. Pasterstwem vited Western monks and founded zajmowała się ludność niewolna lecz monasteries as centres for both reli- dla szybkiego rozwijania uprawy rol- gion and science. Thus the following nej zabrakło właściwych wzorców. orders were founded: a Cistercian ab- bey in Jędrzejów, Knights of the Order Dlatego książęta zaczęli sprowadzać of St John of Jerusalem’s monastery in z zachodu Europy mnichów i tworzyć Zagość and the Norbentines’ convent fundacje klasztorne nie tylko dla sze- in Busko. In the monastic gardens some

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 30 31

rzenia wiary ale i szerzenia wiedzy. innovative farming methods and agri- pochodził materiał wykorzystany do dom. Casimir the Great also founded a W Jędrzejowie powstało opactwo cy- cultural implements were adopted. budowy jędrzejowskiego klasztoru number of brick churches in the cen- stersów, w Zagości klasztor joannitów, i innych budowli na Ponidziu – między tral Lesser Poland, namely in Wiślica, w Busku klasztor norbertanek. Nowo The Cistercian estates were usually innymi kościoła w Imielnie. Stopnica, Chęciny, Zagość and Stary utworzone gospodarstwa klasztorne situated valleys by the rivers and it was Korczyn. Nowy Korczyn got to be the zastosowały nowoczesne metody i na- common for them to have mills and Po odrodzeniu się Królestwa Polskie- biggest centre in the region; here, the rzędzia uprawy roli i harmonizowania watermills. The water energy was used go, zaczęły powstawać nowe zamki royal court often resided and the knight różnych rodzajów działalności rolni- e.g. in cloth production. The Cistercians – Nowy Korczyn, Stopnica, Wiślica. tournaments used to take place. czej i rzemieślniczej. were also the first to make use of the A zamek w niedalekich Chęcinach stał building stone deposits. They mined for się najpotężniejszą warownią w Kró- In the following years, the gentry were W posiadłościach cystersów, zakła- the blocks of limestone from Okrąglica lestwie. Kazimierz Wielki był również growing rich and extended their lands danych z reguły właśnie w dolinach Mountain in Skowronno village, which fundatorem licznych murowanych at the king’s expense. The Oleśnicki niewielkich rzek, standardem stały się is a nature reserve today. The mon- świątyń w środkowej Małopolsce – family became especially prominent. młyny wodne i przemysłowe, gdzie astery in Jędrzejowice, the church in w Wiślicy, Stopnicy, Chęcinach, Zago- They owned the estate around Pińczów energię wody wykorzystywano na Imielno and other buildings in Ponidzie ści, Starym Korczynie. Największym which later passed to The Myszkowski przykład do produkcji sukna. Cystersi were built of this material. ośrodkiem regionu staje się Nowy family and eventually grew to be the jako pierwsi sięgnęli też po tutejsze Korczyn, gdzie często przebywa dwór Pińczów Entail. zasoby kamienia budowlanego, wydo- The rebirth of the Kingdom of Poland królewski i odbywają się zjazdy rycer- bywając bloki wapienne między inny- led to the emergence of new castles, stwa.Bogacąca się szlachta powiększa When the Republic of Poland collapsed mi z wyrobiska na górze Okrąglicy, we such as Nowy Korczyn, Stopnica and w kolejnych wiekach swoje posiadło- and the period of the Partitions of Po- wsi Skowronno, gdzie obecnie znajdu- Wiślica. A castle in Chęciny became ści kosztem domeny królewskiej. Naj- land commenced, these lands passed je się rezerwat przyrody. Stąd właśnie the largest stronghold in the King- większego znaczenia nabiera rodzina to Austria and then to Russia, with the Oleśnickich, do których należą dobra Vistula forming as the border. General wokół Pińczowa, z których później po- Marian Langiewicz fled across the Vis- wstanie w rękach Myszkowskich – Or- tula from Opatowiec to Ujście Jezuickie dynacja Pińczowska. after the January Uprising in 1863, of which Ponidzie was also part. Moreo- Po upadku Rzeczpospolitej ziemie ver, Józef Piłsudski fought here along- te przejściowo należą do Austrii, zaś side Brigade I of the Polish Legions in ostatecznie wchodzą w skład zaboru 1914 and 1915. rosyjskiego z granicą na Wiśle. Przez Wisłę z Opatowca do Ujścia Jezuickie- In September 1939, the Kraków Army go ucieka generał Marian Langiewicz was advancing along the Vistula head- po zakończeniu kilkumiesięcznej kam- ing to the east towards lines of defence. panii powstania styczniowego, prowa- The German motorised columns tried dzonej na szlaku wiodącym również to encircle the Cracow Army proceed- przez Ponidzie. Walczy tu również, ing from Pińczów to Staszów. Then, najpierw w 1914 roku, a potem w roku a long bloody battle took place near 1915 Józef Piłsudski z Pierwszą Bryga- Busko; it was one of the most important dą Legionów Polskich. battles fought in in the Kielce region in September 1939. We wrześniu 1939 roku zarówno po- łudniowym jak i północnym brzegiem

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 32 33

Wisły przemieszczały się oddziały Armii In July and August 1944, the guerrilla Kraków, odchodzące na wschód, na ko- groups managed to temporarily elimi- lejne linie obrony. Niemieckie kolumny nate German police stations between zmotoryzowane usiłowały oskrzydlić Nowy Korczyn and Pińczów and they Armię Kraków – od północy posuwając fought a number of successful battles się od Pińczowa na Staszów. W rejonie with the Wehrmacht. This period when Buska miała miejsce kilkunastogodzin- the region was liberated from the Ger- na krwawa bitwa – jedna z najwięk- man occupation is known as the Re- szych na Kielecczyźnie we wrześniu public of Pińczów. 1939 roku. In the latter half of the 20th century, the W lipcu i sierpniu 1944 roku na dużym process of utilising natural resources in obszarze Ponidzia pomiędzy Nowym the region intensified. "Dolina Nidy", a Trasy rowerowe Korczynem a Pińczowem, oddziałom building materials manufacturer that Cycle rides partyzanckim udało się przejściowo uses gypsum stone from its own mine, usunąć wszelkie posterunki niemieckie is the largest enterprise in the area and i stoczyć zwycięskie potyczki z Wehr- enjoys nation-wide recognition. machtem. Ten kilkutygodniowy prolog Istniejąca wokół Solca gęsta sieć lokal- There are many quiet country lanes wyzwolenia spod okupacji niemieckiej, New mineral springs and health infra- nych, utwardzonych dróg, daje wiele in Solec-Zdrój area giving a number nosi miano Republiki Pińczowskiej. structure were developed in Busko- możliwości wycieczek rowerowych. My of opportunities to ride on a bicycle. Zdrój and Solec-Zdrój. The spa resorts zachęcamy szczególnie do skierowania We propose direction Szczaworyż and Ostatnie pół wieku to coraz bardziej in the Świętokrzyskie Voivodeship are się na północ, w kierunku Szczaworyża Stopnica where you may see not only intensywne wykorzystywanie natural- becoming more and more popular eve- i Stopnicy, z uwagi na krajobrazy i za- nice landscape but also interesting his- nych zasobów regionu. Największym ry year and their fine reputation grows. bytki, które chcemy przedstawić. torical places. przedsięwzięciem gospodarczym, a jednocześnie rozpoznawalną do- brze w kraju marką jest „Dolina Nidy”, wytwórnia materiałów budowlanych w oparciu o miejscowe złoża gipsu.

W Busku-Zdroju oraz Solcu-Zdroju udostępnione zostały nowe źródła mineralne i rozbudowana została in- frastruktura lecznicza. Uzdrowiska Świętokrzyskie z roku na rok przyjmują coraz większą liczbę kuracjuszy i umac- niają stale swoja dobrą markę.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 34 35 Do Szczaworyża i Stopnicy 1 Zborów Towards Szczaworyż and Stopnica Drogą lokalną Solec-Zdrój – Stopnica Take the local northbound Solec-Zdrój należy skierować się na północ, gdzie – Stopnica road. The first stop at the pierwszą miejscowością na trasie jest route is Zborów village and the historic Długość 15 km, wycieczka na 2–3 godziny, Distance 15 km, time 2-3 hours, trail marked wieś Zborów z zabytkowym pałacem Tarnowski Palace. szlak oznakowany (oprócz Grochowisk), (Expect for Grochowiska), hard surface lane, Tarnowskich. nawierzchnie wyłącznie twarde, teren płaski. flat land. Originally, the village belonged to the Pierwotnie ta wieś należała do uposa- monastery from the Holy Cross. In the 3 Szczaworyż żenia klasztoru na 16th century it was Świętym Krzyżu. incorporated into the 5 Stopnica Od XVI wieku sta- Zborowski’s estate 2 ła się własnością and the family built rodziny Zborow- here a Renaissance skich, którzy zbu- style residence. The dowali tu siedzibę Tarnowski were the 4 Busko-Zdrój w stylu renesan- Staszów next owners. In the sowym. Kolejnymi 18th century a gra- właścicielami byli nary and distillery Kików Tarnowscy. W XVIII were added to the wieku gospodarstwo tutejsze wzboga- local farm. In 1803 the was rebuilt in a ciło się o spichlerz i gorzelnię. W roku neoclassical style. At that time a spa- 1803 dokonano przebudowy pałacu, cious park with ponds, a fence and a 1 Zborów nadając mu styl neoklasyczny. Powstał period entrance gate were also built. wówczas również rozległy park ze sta- wami oraz ogrodzenie ze stylową bra- Today, within the palace complex there mą wjazdową. is a Welfare House and some new facili- Solec-Zdrój ties built for the residents, but the pal- Obecnie w zespole pałacowym mieści ace itself isn’t used. You can reach both się Dom Pomocy Społecznej, wybu- the park and the palace either by the Ta widokowa trasa biegnie lokalnymi This scenic route runs through local tarmac dowano też nowe pomieszczenia dla main gate, or by the former official gate drogami asfaltowymi przez północną roads on the north part of Niecka Solecka pensjonariuszy i sam budynek pałacu from the south. There is also a pictur- część Niecki Soleckiej oraz południo- and the south slopes of Pińczowski Up- stoi niewykorzystany. Do parku i pa- esque pond surrounded by greenery we stoki Garbu Pińczowskiego. heaval. łacu można dostać się albo główną situated to the south from the palace. bramą albo dawną bramą reprezenta- Daje okazję poznania nie tylko cieka- It is a chance to admire beautiful landscapes cyjną od południa. Od południa rów- wych krajobrazów ale również intere- and great architectural monuments such nież przylega do pałacu malowniczy, sujących zabytków architektury jakimi as the 19th-century Tarnowski's Palace in otoczony zielenią staw. są: pałac Tarnowskich w Zborowie z XIX Zborów, a 17th-century church in Szczaworyż wieku, kościół z XVII wieku w Szczawo- and ancient buildings in Stopnica: a medi- ryżu i zabytki Stopnicy – średniowiecz- eval parish church and the monastery of the na fara i klasztor o.o. sercanów. Powrót Priests of the Sacred Heart. The way back drogą asfaltową bezpośrednio ze Stop- leads through a tarmac road from Stopnica nicy, przez Zborów do Solca-Zdroju. to Zborów and then to Solec-Zdrój.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 36 37

2 Sułkowice

Ze Zborowa trasa prowadzi dalej na From Zborów the route leads further ce – Tarnów, przy której od czerwca and vegetables from the local fields północny-zachód lokalnymi droga- to the north-west along the local as- do września kwitnie handel owocami and orchards are being sold along its mi asfaltowymi, przez Pułanki, Kików phalt roads, through Pułanki, Kików i warzywami pochodzącymi z miej- route. However, it the white church on i Sułkowice do Szczaworyża. Począt- and Sułkowice towards Szczaworyż. scowych sadów i pól. Główną uwagę a slight hill that is the centre of atten- kowo jedzie się po płaskiej równinie At first, you’ll go across a flat plain przyciąga jednak eksponowana na tion. This is the church dedicated to wzdłuż szpaleru drzew ale w okolicy between the rows of trees, but as you niewielkim wzniesieniu biała sylwet- St James the Great, which was built Sułkowic krajobraz zaczyna się zmie- approach Sułkowice, the landscape ka kościoła pw. św. Jakuba Starszego, in 1618 but some of its elements are pochodzącego z roku 1618, a zawiera- examples of the 15th-century archi- jącego elementy architektury z wieku tecture. Today’s mortuary chapel used XV. Obecna kaplica przedpogrzebowa to be a presbytery. The building was to tak zwana stara plebania, budynek erected in 16th century, but some ele- pochodzący z XVI wieku i również za- ments are even older. The church pre- wierający w sobie elementy znacznie cincts and the church itself have been starsze. Sam kościół i całe otoczenie beautifully renovated and surrounded wzgórza kościelnego są pięknie odno- by greenery, thanks to the efforts of wione i zagospodarowane zielenią – the local parish priest and devoted pa- staraniem tutejszego proboszcza oraz rishioners. ofiarnych parafian In the church there is the painting of niać, a droga wspina się na spore changes and the road climbs into the W kościele znajduje się obraz Matki Our Lady of Szczaworyż, which has an wzniesienie, z którego szczytu widać w rather high hill, from which you can Boskiej Szczawory- interesting history. kotlinie wieże kościoła w Szczaworyżu. see the valley with the the bell tower skiej, którego historia It used to belong Grzbietem tego wzniesienia biegnie of the church in Szczaworyż. There is jest niezwykła. Kiedyś to the Camaldolese szlak pieszy ze znakami czerwonymi a walking trail marked with red blazes należał on do braci monks from the z Buska-Zdroju do Solca-Zdroju. Cha- which runs along the hill ridge from kamedułów z klaszto- monastery on top rakterystyczne dla tej okolicy są sady Busko-Zdrój to Solec-Zdrój. Cherry or- ru na górze Chełmi- of Chełmica. During wiśniowe. chards are characteristic of this area. cy. Podczas najazdu the Swedish invasion szwedzkiego obraz the painting was Po dojechaniu do ruchliwej drogi Kiel- Once you reach the busy Kielce – został dla większego moved to the church ce – Tarnów należy skręcić nią w lewo Tarnów road, turn left and carefully bezpieczeństwa prze- in Szczaworyż for i ostrożnie przejechać niecały kilometr ride along the almost 1 km stretch of niesiony do kościoła w Szczaworyżu, its greater safety. The painting sur- do Szczaworyża. this road until you reach Szczaworyż. gdzie przetrwał wojnę podczas gdy vived the war but the monastery was Szwedzi nie tylko zniszczyli klasztor, ale detroyed and the monks killed by też zamordowali zakonników. O dra- the Swedish army. The World War II is matycznych dniach ostatniej wojny also commemorated here; in the local 3 Szczaworyż przypominają natomiast na pobliskim cemetery there is a monument and cmentarzu pomnik i zbiorowe groby mass graves of 121 soldiers from 22nd Szczaworyż to niewielka miejscowość Szczaworyż is a small town situated 121 żołnierzy 22 Dywizji Piechoty Gór- Mountain Infantry Division who were położona u podnóża kuesty gipsowej on a gypsum cuesta 7 km to the east skiej poległych w bitwie pod Broniną 9 killed in the battle of Bronina on Sep- w odległości 7 kilometrów od Buska- of Busko Zdrój. The busy road that września 1939 roku. tember 9, 1939. Zdroju w kierunku wschodnim. Prze- crosses the town leads from Kielce chodzi przez nią ruchliwa droga Kiel- to Tarnów and, in the summer, fruit

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 38 39

4 Kików

Droga powrotna ze Szczaworyża pro- Return from Szczaworyż using the Gotycki kościół farny pw. św. App. Pio- been fighting in the campaigns under wadzi tą samą trasą – przez Sułkowice same route, through Sułkowice to Ki- tra i Pawła w Stopnicy ufundowany hetman Stefan Czarniecki. do Kikowa. ków. został przez króla Kazi- mierza Wielkiego w 1349 The Gothic parish church W Kikowie warto zwrócić uwagę na In Kików, treasured roadside shrines roku, jako jeden z kościo- dedicated to St Peter and cenne kapliczki i figury przydrożne – and statues are worth seeing. The fi- łów pokutnych, które król St Paul in Stopnica was jedna z najstarszych stoi nad stawem, gure of Christ as the Man of Sorrows wzniósł jako zadośćuczy- founded by King Casimir to figura Jezusa Frasobliwego z 1686 standing over the pond is one of the nienie za zabójstwo Mar- the Great in 1349. It was roku. Są też w okolicy oldest – from 1686. In cina Baryczki. Budowla one of the penitential inne, nieco młodsze, nie the region there are also jest dokładnym odbiciem churches which the king zawsze w tak dobrym other statues, somewhat Bazyliki kolegiackiej w erected to recompense stanie. younger, but not always Wiślicy i stanowi przykład for the killing of the in such good condition. tak zwanego gotyku nad- Marcin Baryczka. The con- Przed samą miejscowo- wiślańskiego. Najcennej- struction looks just like ścią należy skręcić w lewo, Just before you reach szym zabytkiem kościoła the collegiate Basilica in na północ, wjeżdżając na the town, turn left to jest umieszczone w pre- Wiślica and is an example wzniesienie Kamiennej the north, climbing Ka- zbiterium gotyckie antepedium z po- of so-called Wiślica Gothic style. The Góry, z której rozciąga się mienna Mountain, where dobizną Kazimierza Wielkiego. Świąty- most precious element of the church is daleki widok na płaskie you can admire a distant nia po niemal całkowitym zniszczeniu the gothic altar frontal with a bas-relief dno Niecki Soleckiej. view over the flat floor podczas walk w 1944 roku została od- of King Casimir the Great. of Niecka Solecka in the budowana. distance. After being destroyed Odbudowany został during World War II, również zniszczony the church and the 5 Stopnica przez Niemców ze- Sacred Heart Fathers’ spół klasztorny o.o. monastery complex Stopnica to miasteczko z dawnym ro- Stopnica is a town with a long history. It sercanów, ufundowa- were rebuilt. The dowodem. Prawa miejskie uzyskała was granted a town charter by Casimir ny przez Krzysztofa monastery complex od Kazimierza Wielkiego w roku 1362. the Great in 1362. The King founded Ossolińskiego w 1639 had been founded by Król Kazimierz wybudował tu również here also a church, hospital and a de- roku. W jego murach Krzysztof Ossoliński kościół, szpital oraz obronny zamek. W fensive castle. In the next century, an- pochowana zosta- in 1639; it is the place kolejnym wieku miasto dało Krakowo- other important figure came from here ła matka Jana Chryzostoma Paska, a where Jan Chryzostom Pasek’s mother wi kolejną postać – Jana ze Stobnicy, to Cracow – Jan of Stobnica, a profes- prawdopodobnie również on sam. Nie and probably Pasek himself were bur- profesora Akademii Krakowskiej, filo- sor at the Cracow Academy, philoso- odbudowano jedynie przyklasztorne- ied. Only the minster dedicated to St zofa, przyrodnika i geografa. pher, naturalist and geographer. go kościoła pw. św. św. Marii Magdale- Mary Magdalene and St Francis has ny i Franciszka. never been rebuilt. Na wsi niedaleko Stopnicy prowadził Jan Chryzostom Pasek, the author of stateczne aż do śmierci, ziemiańskie „The Memoirs” – an important work życie dawny żołnierz Czarnieckiego in Polish literature, lived in the region i awanturnik – Jan Chryzostom Pasek, too, in a village near Stopnica. He end- twórca zasłużonych dla literatury pol- ed his days leading here a peaceful life, skiej „Pamiętników”. different from the times when he had

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 40 41

Białe miasteczka w łagodnym krajobrazie White Towns in Gentle Landscape

Długość 80 km, trasa całodniowa, dobre Distance 80 km, all day trip, main roads. drogi krajowe i wojewódzkie.

1 3 Kurozwęki Trasy samochodowe Chmielnik 2 Szydłów Car routes Staszów 4

Przygotowaliśmy kilka propozycji wycie- We present several suggestions for car czek samochodowych, pozwalających na trips around the Ponidzie, to help you get pełne poznanie Ponidzia, dziedzictwa jego acquainted with its heritage and nature. przyrody i kultury. Zabytki średniowiecz- Medieval architeture, the gypsum karst nej architektury, rezerwaty krasu gipso- reserves, wild birds sanctuary around the wego, wodne ostoje ptaków, piękne parki, fish ponds, beautiful parks, bisons and Stopnica bizony i arabskie konie – to wszystko zoba- arab horses – all this to be visited and en- czyć można w okolicach Buska-Zdroju. joyed in the vicinity of Busko-Zdrój. 6 Pacanów 5

Ziemie Krakowska i Sandomierska to histo- The Cracow and disctricts were ryczne serce Polski Piastów i Jagiellonów. at the heart of Piast and Jagiellonian Poland. Pomiędzy królewską i książęcą Wisłą a bi- The trading routes running here along the skupimi Górami Świętokrzyskimi, na uro- Vistula river acquired special significance dzajnych lessach rosły rycerskie, a potem when Casimir the Great had turned to Ru- szlacheckie majątki ziemskie i niewielkie, thenia. The lands between the royal area of malownicze miasteczka budowane z miej- Vistula and bishops’ Holy Cross Mountains scowego, jasnego kamienia. became home to the estates of the knights and gentry and and this was where a number Stylowa architektura oraz łagodny of picturesque small towns started to grow. i pozbawiony przemysłowych akcen- tów krajobraz sprawiają, że bardzo Nowadays the richness of period architec- łatwo jest tu podróżować i w czasie ture and the unspoilt nature of the area en- i w przestrzeni – a dodatkowo również able you to travel in time and space and even w świecie baśni. taste a bit of a fairytale world.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 42 43

1 Chmielnik W pobliżu chmiel- Near the Chmielnik To niewielkie miasteczko gdzie krzy- This small town at the crosswards of nickiego rynku square market there żują się drogi Kielce – Tarnów oraz Kielce-Tarnówroutes and Jędrzejów- znajduje się jeszcze is another historic Jędrzejów – Sandomierz ma bardzo Sandomierz routes has a special place jedna zabytkowa building – a brick syn- szczególny kontekst in history. Here, budowla związana agogue built in 1633- historyczny, tutaj 18 on March 18, 1241 z wielowiekową hi- 34, and located in what marca 1241 wojska Polish troops failed storią miasteczka – was than the centre of polskie usiłowały to halt the advanc- to murowana syna- a Jewish quarter. After bezskutecznie za- ing Tatar army which goga wzniesiona w the Arians had been trzymać pochód ta- a few day later cap- latach 1633 – 34, pośrodku ówczesnej expelled from Chmielnik, Jews began tarski, który dopro- tured Kraków and dzielnicy żydowskiej. Żydzi zaczęli od- to play a siginficant part in the life of the wadził do zdobycia decisively defeated grywać w Chmielniku znaczną rolę po town and grew in numbers (in the 19th w kilka dni później Polish troops in the przepędzeniu stąd arian, dochodząc and 20th century they constituted 80% Krakowa, a zakoń- battle of Legnica. do 80% ogółu mieszkańców w XIX i XX of the population of Chmielnik). czył się ostateczną klęską wojsk pol- Along the route to Szydłów, a memorial wieku. skich pod Legnicą, gdzie zginął Henryk obelisk has been raised. Pobożny. Przy trasie na Szydłów znaj- duje się pamiątkowy obelisk. The large market square in Chmiel- nik has an original 19th-century layout Obszerny rynek w Chmielniku ma ory- and it is surrounded by well-preserved 2 Szydłów ginalny XIX-wieczny układ. Otaczają tenement houses. The oldest historical go dobrze zacho- building in Chmielnik W Szydłowie jest co zwiedzać. Uwagę There is no shortage of interesting wane kamieniczki is a beautiful small zwraca przede wszystkim doskonale za- places to see in Szydlow. Perhaps the kupieckie i czynszo- church dedicated to chowany system murów miejskich z Bra- most attractive of them is the network we. Najstarszym za- the Holy Trinity situ- mą Krakowską z XIV wieku – jedyny taki of old city walls with „Brama Krakows- bytkiem Chmielnika ated in place of the w Polsce centralnej. ka” gates dating from the 14th century. jest piękny, niewielki former settlement, It is the only example of such architec- kościółek św. Trójcy Old Chmielnik. To Kazimierz Wielki otoczył ture to be found in central położony na miej- murami powstałe za Wła- Poland. scu dawnej osady The church dates dysława Łokietka miasto – Starego Chmielni- from the early 16th i zbudował tu zamek, a także The walls around the town ka. Kościół pocho- century, but some of kościół pw. św. Władysława. (which itself had been dzi z początku XVI its elements are older, Fundacja tego kościoła była founded during the reign of wieku lecz budowla from 14th century. częścią królewskiej pokuty King Ladislaus I) were erect- zawiera elementy Today’s parish church za śmierć kanonika Marcina ed by King Casimir the Great starsze, pochodzące dedicated to the Im- Baryczki (podobnie powstały who also build a castle and a z wieku XIV. Obecny maculate Conception świątynie w Stopnicy, Zago- church dedicated to St Ladi- kościół parafialny of the Blessed Virgin ści, Wiślicy i Sandomierzu). slaus. The latter was build pw. Niepokalanego Mary dates from the by King Casimir as part of poczęcia Najświęt- late 18th century; its W Szydłowie dodatkowo, his penance for the death of szej Marii Panny pochodzi z końca XVIII Baroque frontage stands at the foot of król mający romans z Żydówką Esterką, canon Marcin Baryczka (and so were the wieku, jego barokowy fronton zamyka the main street in Chmielnik. ufundował jedną z pierwszych w Polsce churches in Stopnica, Zagość, Wiślica and główną ulicę Chmielnika. synagogę. Sandomierz. The Szydłów synagogue,

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 44 45

Kościół pw. św. Wła- one of the first syn- kiem obszerną siedzibą z głównym odically, was quite large. The main dysława to budowla agogues in Poland, budynkiem mieszkalnym ustawionym residential building is perpendicular gotycka z czerwo- was also founded prostopadle do murów obronnych. to the defensive walls. The crushed- nej cegły z wykorzy- by the King Casimir Piętrowa budowla z kamienia łama- stone construction is decorated with staniem piaskowca following his love- nego ozdobiona fake battlements, do detali architek- affair with a Jewish została po częścio- though initially it tonicznych. Wznie- woman, Esterka. wej rekonstrukcji was supposed to siona w 1355 roku The St Ladislaus pseudoblankami, be covered with a na miejscu wcze- church is a red brick ale pierwotnie mu- gable roof. In one śniejszego kościoła Gothic building with siała być nakryta of the corners there drewnianego. Prze- sandstone details, dwuspadowym da- was a cylindrical budowana wielokrotnie odzyskała go- erected in 1355 in place of the old wood- chem. W jednym z tower.foundations tycki wygląd w XX wieku. Zabytkowe en church. It was rebuilt many times and narożników budyn- have survived to wyposażenie kościoła jest dość skrom- regained its Gothic appearance only in ku znajdowała się this day. ne. Warto zwrócić uwagę na późnore- the 20th century. Antique furnishing of cylindryczna wieża, po której zacho- nesansowy ołtarz główny z XVII wieku, the church is rather modest. Note the wały się jedynie fundamenty. Opposite the castle courtyard, in place w którym znajdują się późnogotyckie late Renaissance altar from the 17th cen- of a former corner tower, a strong- rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem tury adorned with late Gothic sculptures Po przeciwnej stronie zamkowego room was built in the 16th century. i św. Jana Ewangelisty z początku XVI of Madonna and Child and of St John the dziedzińca, na miejscu dawnej wieży Today it is the home of the Regional wieku, barokowe obrazy św. Kazimie- Evangelist from the early 16th century, narożnej, w murach zbudowano w XVI Museum. There are three themed rza i Floriana oraz XIX-wieczny obraz Baroque paintings of St Casimir and St wieku skarbczyk, tu mieści się obecnie displays arranged with the help of Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Florian, and a 19th-century painting of Muzeum Regionalne. Prezentowane the Świętokrzyski Museum in Kielce the Madonna and Child. są w nim trzy eks- and focusing on Wybudowany przez Kazimierza Wiel- pozycje tematyczne geology, archaeol- kiego zamek królewski, choć wyko- The royal castle erected by Casimir dotyczące geologii, ogy and history of rzystywany tylko okresowo, był cał- the Great, although used only peri- archeologii i histo- Szydłów and its sur- rii okolic Szydłowa roundings. przygotowane z pomocą Muzeum The exhibits include Świętokrzyskiego w traditional artifacts Kielcach. used and produced by local craftsmens: Są tu pokazane zabytki obrazujące locks, iron padlocks, Gothic bricks, as pracę miejscowego rzemiosła – zamki, well as various militaria: a 17th-century kłódki żelazne, cegły gotyckie, a także knight’s armour, spurs, swords, cannon militaria: XVII-wieczna zbroja rycerska, shells and many other. ostrogi, szable, pociski armatnie i wiele innych. The synagogue in Szydłów was built between 1534 – 1564. Its narrow high- Synagoga w Szydłowie zbudowana zo- ly-placed windows suggest a defensive stała w latach 1534 – 1564 i jest jedną character of the building. The Gothic z najstarszych w Polsce. Ze swoimi wą- structure was built of crushed stone, skimi i wysoko umieszczonymi oknami just like the royal castle; the butterfly ma charakter bóżnicy obronnej. Ten roof is hidden behind battlements and

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 46 47 gotycki budynek wymurowany został late Gothic attic wall. The two-metre 3 Kurozwęki podobnie jak zamek królewski z ka- thick walls are additionally reinforced mienia łamanego, a jego pogrążony with massive buttresses. Według legendy założycielem Kuro- Legend has it that the town of dach przesłaniają mur z blankami oraz zwęk był czeski rycerz – Poraj Sławni- Kurozwęki was founded by a Czech późnogotycka attyka. Dwumetrowej A wooden annex adjoins the building kowic, brat św. Wojciecha. W końcu XIV knight Poraj Sławnikowic, a brother grubości mury wzmocnione są dodat- from the west; this is women’s gallery wieku powstał tu jeden z pierwszych of St Adalbert. At the end of 14th cen- kowo masywnymi skarpami. with four small windows overlooking zamków murowanych w Polsce, wybu- tury one of the first stone castles in the interior of the synagogue. Inside, dowany przez Dobiesława, kasztelana Poland was built here by Dobiesław, a Od zachodu przylega do budynku there is a late Renaissance stone Torah krakowskiego, na siedzibę rodu Kuro- castellan of Cracow, as the seat of the drewniana przybudówka – babiniec ark from the early 17th century. zwęckich. Kurozwęki clan. otwarty do wnętrza synagogi czterema małymi okienkami. The renovated syna- Z zamku tego In the following We wnętrzu znajdu- gogue houses an poprzez kolejne centuries, the cas- je się późnorenesan- exhibition of Judai- rozbudowy i mo- tle was repeatedly sowy, rzeźbiony w ca featuring, among dernizacje w nastę- rebuilt and mod- kamieniu Aron ha- others, yads, Torah pujących po sobie ernised so that the kodesz z początku scrolls, bronze reliefs stuleciach powstał present palace is XVII wieku. depicting scenes obecny pałac, łą- an unprecedented from the Old Testa- czący w sposób combination archi- W odrestaurowa- ment. There is also bezprecedenso- tectural styles and nym budynku sy- a four-metre high wy wszystkie style fashions of consec- nagogi prezentowana jest wystawa statue of „Moses” by Gustav Zemła. i idee architektury od średniowiecza utive periods from Middle Ages to the judaików – są tu jady, zwoje Tory, The Centre for Culture in Szydłów, the po wiek XX. 20th century. płaskorzeźby z brązu przedstawiające administrator of this place, organises sceny ze Starego Testamentu – i wie- also temporary exhibitions of sculp- Pałac otoczony jest parkiem, urządzo- The palace is surrounded by a park le innych. W synagodze znajduje się tures and paintings. ny na początku XIX wieku z pomocą designed by a Czech artist and gar- również 4-metrowa rzeźba „Mojżesz” sprowadzonego z Czech artysty – den designer Jan Zalauf at the begin- autorstwa Gustawa Zemły. Centrum ogrodnika, Jana ning of the 19th Kultury w Szydłowie, które jest gospo- Zulaufa. Ptaszarnia, century. The aviary, darzem tego obiektu organizuje tu oranżeria, stawy, orangery, ponds, także okresowe wystawy rzeźby i ma- strumienie, trawni- streams, lawns and larstwa. Kolejny cenny zabytek Szydło- ki i drzewa budziły trees were often wa to gotycki Kościół pw. Wszystkich podziw zaprasza- admired by guests Świętych, pochodzący z przełomu XIV nych gości. and visitors. i XV wieku. W jego wnętrzu odkryto po ostatniej wojnie fragmenty polichro- W Kurozwękach While in Kurozwęki mii z końca XIV wieku. warto też odwie- consider visiting dzić kościół pw. św. Rocha z XVIII wie- the St Roch church from the 18th ku, oraz zespół klasztorny wznoszony century and the monastery complex od XV wieku. whose construction began in the 15th century. Znajduje się tu również stadnina koni arabskich oraz hodowla bizonów ame- There is also an Arabian horse stud rykańskich. farm and an American bison farm.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information

48 49

4 Staszów fialny pw. św. Bartłomieja, nad którego portico the date „1342” is inscribed. After Ozdobą staszowskiego rynku jest A beautiful town hall with arcades is the portykiem widnieje data 1342. Kościół numerous alterations, the church has piękny ratusz z podcieniami. Jest też pride of the market square in Staszów. It w trakcie wielokrotnych przebudów lost its original Gothic features, except on świadectwem wielkości tutejszego reflects the greatness of the local craft zatracił swoje pierwotne cechy gotyc- for the massive buttresses that support handlu i rzemiosła rozwijającego się and trade growing here since the mid- kie za wyjątkiem masywnych przypór, the walls of the nave. But the Mannerist od połowy XVI wieku, kiedy 16th century when thanks wspierających ściany nawy. Wyjątko- style of the Teczyński family chapel of Hieronim Łaski uzyskał dla to Hieronim Łaski’s efforts wą wartość nadaje Our Lady of the Ro- Staszowa prawo do organi- Staszów gained the right to mu natomiast ma- sary gives a unique zowania jarmarków. Wkrót- organise fairs. Shortly after- nierystyczna kapli- value to the church. ce powstały tu cechy tkaczy, wards the guilds of weavers, ca Tęczyńskich pw. The chapel was kuśnierzy, krawców i czapni- furriers, tailors and capmak- Matki Boskiej Ró- built by masons of ków, a w kolejnym stuleciu ers formed. In the next centu- żańcowej, wzniesio- Pińczów in the early miasto rozsławiły wyrabiane ry the town became famous na przez muratorów 17th century. w tutejszych manufakturach for the so-called „staszówki”, pińczowskich na po- szable – słynne „staszówki” i.e. locally manufactured czątku XVII wieku. używane między innymi swords that were used, for przez wojska Sobieskiego example, by the Sobieski pod Wiedniem. army duering the seige of Vienna. 5 Pacanów W XVIII wieku Staszów stał się własno- In the 18th century Staszów was taken ścią Czartoryskich, którzy ukończyli over by the Czartoryski family, who com- Historia Pacanowa trwa co najmniej The history of Pacanów goes back budowę ratusza z wieżą zegarową. pleted the construction of the town hall od roku 1109 kiedy to biskup krakow- at least to 1109, when the bishop of Wybrukowano wówczas rynek i głów- with a clock tower. The market square ski Maur wyświęcił pierwszą świątynię Cracow, Maur, consecrated the first ne ulice miasta. and the main streets were paved at that i erygował parafię. W następnym wie- church and founded the parish. In time. The most important historical build- ku osada uzyskała the next century, Największym zabytkiem miasta jest ing in town is the St Bartholomew parish prawa miejskie i the settlement was położony w pobliżu rynku kościół para- church near the market square. Over its rozwijała się szybko granted town sta- jako prywatne mia- tus and started to sto handlowe na rapidly develop as skrzyżowaniu dwu a private merchant ważnych szlaków town situated at handlowych: po- the intersection of między Krakowem important trading i Sandomierzem, routes: between oraz Kielcami a Tarnowem i Węgrami, Cracow and Sandomierz, and between a także w bliskim sąsiedztwie dwo- Kielce and Tarnów/Hungary, as well as ru królewskiego i zjazdów rycerstwa in close proximity to the royal court i szlachty odbywających się w niedale- and to the conventions of chivalry and kim Nowym Korczynie. nobility held in nearby Nowy Korczyn. The importance of the town was con- Znaczenie miasteczka potwierdza firmed by its place on the map of East- umieszczenie go na mapie obszaru ern Europe published in Rome 1508.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 50 51

Europy Wschodniej wydanej w Rzymie In 1502 the town successfully resisted 6 Stopnica w 1508 roku. W roku 1502 miasteczko the attack of the Tatars, who crossed zdołało obronić się przed Tatarami, the Vistula and reached Łagów. Pierwsza wzmianka o Stopnicy (Stob- Stopnica, or Stobnica, was mentioned którzy przekroczyli Wisłę, sięgając Ła- nicy) pochodzi od Jana Długosza for the first time by Jan Długosz as gowa. A beautiful church dedicated to Saint i dotyczy roku 1103, kiedy tutejszy he referred to the parish priest from Martin of Tours bears traces of the proboszcz Baldwin powołany został na Stobnica, Baldwin, being appointed Pięknym świadectwem historii Pacano- history of Pacanów. It was built in the biskupstwo krakowskie. Prawa miej- as bishop of Cracow in 1103. Sto- wa jest kościół pw. św. Marcina z Tours, second half of 13th century. Repeat- skie Stopnica uzyskała od Kazimierza pnica was granted town charter by wybudowany w II edly rebuilt and Wielkiego w roku Casimir the Great in połowie XIII wieku. extended (e.g. a 1362, król wybu- 1362. The King also Choć wielokrotnie Renaissance side dował tu również founded a church, odbudowywany i chapel was added kościół, szpital hospital and a de- rozbudowywany in 1633), it retained oraz obronny za- fensive castle here. – renesansowa ka- some fragments of mek. W następnym In the next century, plica boczna z 1633 the walls of the ear- wieku miasto dało another native of roku – zachował ly-Gothic church. Krakowowi kolej- Stobnica became w swoim obrębie Since 1615 it has ną postać – Jana an important figure fragmenty murów been a place of ze Stobnicy, profe- in Cracow. He was kościoła wczesnogotyckiego. Od roku worship of the Christ in Agony while sora Akademii Kra- Jan of Stobnica, a 1615 jest to miejsce kultu Pana Jezusa in September 2009 the Pope Benedict kowskiej, filozofa, professor at the Cra- Konającego zaś od września 2009 ko- XVI elevated the church to the rank of przyrodnika i geo- cow Academy, phi- ściół nosi tytuł bazyliki mniejszej nada- minor Basilica. In the 20th century Pa- grafa. Na wsi nie- losopher, naturalist ny przez papieża Benedykta XVI. canów became known to all the chil- daleko Stopnicy and geographer. Jan dren in Poland as a prowadził statecz- Chryzostom Pasek, W XX wieku Paca- place where goats ne aż do śmierci, the author of „The nów stał się znany are shod hand- ziemiańskie życie Memoirs” – an im- wszystkim dzie- somely. Nowadays, dawny żołnierz portant work of Pol- ciom w Polsce jako in the 21st century Czarnieckiego ish literature, lived miejsce gdzie pięk- it is gaining popu- i awanturnik – Jan Chryzostom Pasek, in the region too. A one-time soldier nie kują kozy, Zaś larity thanks to the twórca zasłużonych dla literatury pol- under Hetman Czarniecki and a well- w wieku XXI staje recently opened Eu- skiej „Pamiętników”. known adventurer, he spent his later się znany dzięki ropean Tale Centre. years peacefully and respectfully in a powstałemu tu Each year the mod- Gotycki kościół farny pw. św. App. Pio- village near Stopnica. Europejskiemu Centrum Bajki. Nowo- ern multimedia museum of tales and tra i Pawła w Stopnicy ufundowany zo- czesne multimedialne muzeum bajek fables entertains and teaches more stał przez króla Kazimierza Wielkiego The Gothic parish church dedicated bawi i rokrocznie uczy rosnące rzesze and more children. w 1349 roku, jako jeden z kościołów to St Peter and St Paul in Stopnica was Dzieci. pokutnych, które król wzniósł jako za- founded by King Casimir the Great in dośćuczynienie za zabójstwo Marcina 1349. It was one of the „penitential” Baryczki. Budowla jest dokładnym od- churches which the king was made biciem Bazyliki kolegiackiej w Wiślicy to erect as a penance for the killing i stanowi przykład tak zwanego goty- of Marcin Baryczka. The construction ku nadwiślańskiego. Najcenniejszym looks just like the collegiate Basilica in zabytkiem kościoła jest umieszczone Wiślica and is an example of so-called w prezbiterium gotyckie antepedium Wiślica Gothic style. The most precious

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 52 53 z podobizną Kazi- element of the Wapień, siarka, piasek mierza Wielkiego. church is the goth- ic altar frontal with Limestone, sulphur and sand Świątynia po niemal a basrelief of King całkowitym znisz- Casimir the Great. czeniu podczas walk Destroyed during w 1944 roku została World War II, the Długość 50 km, trasa całodniowa, dobre Distance 50 km, all day trip, main roads. odbudowana. Od- church and the Sa- drogi lokalne. budowany został cred Heart Fathers’ również zniszczo- monastery com- ny przez Niemców plex were rebuilt. zespół klasztor- The monastery Busko-Zdrój ny o.o. sercanów, complex had been 1 Szczaworyż ufundowany przez founded by Krzysz- Krzysztofa Ossoliń- tof Ossoliński in skiego w 1639 roku. 1639; it is the place W jego murach po- where Jan Chryzos- chowana została tom Pasek’s mother 7 Dobrowoda Zborów matka Jana Chryzo- and probably Pasek 2 stoma Paska, a prawdopodobnie rów- himself were buried. The only place 6 Piasek nież on sam. Nie odbudowano jedynie not to have been rebuilt is the minster 3 Solec-Zdrój przyklasztornego kościoła pw. św. św. dedicated to St Mary Magdalene and Wielki Marii Magdaleny i Franciszka. St Francis. 5 Strożyska Wełnin

Nowy Korczyn 4

Wycieczka zaczyna się od odwiedzenia The trip starts in Szczaworyż where we visit Szczaworyża z pięknym kościołem na wzgó- a beautiful church on the hill and the grave rzu i żołnierskimi mogiłami z września 1939 of soldiers who died in September 1939. roku. Kolejnym miejscem jest zespół pałaco- Then we proceed to the palace complex in wy w Zborowie w pięknej wiejskiej okolicy. Zborów. There is also Solec-Zdrój, situated Pośród pól i lasów położony jest też Solec- among the fields and forests. The town is Zdrój, miejsce które warto poznać ze wzglę- worth visiting because of its history and du na ciekawą historię i zupełnie nowe moż- innovative medical facilities. Further to the liwości lecznicze. Jeszcze dalej na południe, north lies a former royal residence of Nowy w miejscu gdzie Nida wpada do Wisły, leży Korczyn. On the way back we can admire 3 Nowy Korczyn, dawna siedziba królewska. beautiful medieval churches built of white W drodze powrotnej do Buska-Zdroju zoba- hewn limestone; these are in Strożyska, Pi- czyć można trzy piękne średniowieczne ko- asek Wielki and Dobrowoda. ścioły z białego ciosanego wapienia – w Stro- żyskach, Piasku Wielkim i Dobrowodzie.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 54 55

1 Szczaworyż mnik i zbiorowe groby 121 żołnierzy who were killed in the battle of Broni- 22 Dywizji Piechoty Górskiej poległych na on September 9, 1939. Szczaworyż to niewielka miejscowość Szczaworyż is a small town situated w bitwie pod Broniną 9 września 1939 położona u podnóża kuesty gipsowej on a gypsum cuesta 7 km to the east roku. w odległości 7 kilometrów od Buska- of Busko Zdrój. The busy road that Zdroju w kierunku wschodnim. Prze- crosses the town leads from Kielce to chodzi przez nią ruchliwa droga Kiel- Tarnów and, in the summer, fruit and ce – Tarnów, przy której od czerwca vegetables from the local fields and or- 2 Zborów do września kwitnie handel owocami chards are being sold along its route. i warzywami pochodzącymi z miej- The main point of interest is, however, Ze Szczaworyża, kierując się na Sułko- From Szczaworyż head towards scowych sadów i pól. Główną uwagę the while church on the hillside. This wice i Kików, jedzie się wąską lokalną Sułkowice and Klików. Take a local przyciąga jednak is the church dedi- drogą pośród wiśniowych sadów. narrow road that runs along cherry eksponowana na cated to St James orchards. niewielkim wznie- the Great, built in Pierwotnie ta wieś należała do uposa- sieniu biała sylwet- 1618 but some of żenia klasztoru na Świętym Krzyżu. Od Originally, the village belonged to the ka kościoła pw. św. its elements are ex- XVI wieku stała się własnością rodzi- monastery from the Holy Cross. In the Jakuba Starszego, amples of the 15th- ny Zborowskich, którzy zbudowali tu 16th century it was incorporated into pochodzącego century architec- siedzibę w stylu renesansowym. Ko- the Zborowski’s estate and the fam- z roku 1618, a zawie- ture. The present lejnymi właścicielami byli Tarnowscy. ily built a Renaissance style residence rającego elementy mortuary chapel W XVIII wieku gospodarstwo tutejsze here. The Tarnowski family were the architektury z wieku used to be a pres- wzbogaciło się o spichlerz i gorzelnię. next owners. In the 18th century a XV. Obecna kaplica przedpogrzebowa bytery. The building was erected in the W roku 1803 dokonano przebudowy granary and distillery were added to to tak zwana stara plebania, budynek 16th century, but some elements are pałacu, nadając jej styl neoklasyczny. the local farm. In 1803 the palace was pochodzący z XVI wieku i również za- even older. The church precincts and Powstał wówczas również rozległy rebuilt in a neoclassical style. At that wierający w sobie elementy znacznie the church itself have been beautifully park ze stawami oraz ogrodzenie ze time a spacious park with ponds was starsze. Sam kościół i całe otoczenie renovated and covered with greenery stylową bramą established and a wzgórza kościelnego są pięknie odno- thanks to the efforts of the local parish wjazdową. fence with a period wione i zagospodarowane zielenią – priest and the devoted parishioners. entrance gate built. staraniem tutejszego proboszcza oraz Obecnie w zespole ofiarnych parafian. Inside the church there is a painting pałacowym mieści Today, within the of Our Lady of Szczaworyż, which has się Dom Pomocy palace complex W kościele znajduje się obraz Matki an interesting history. It used to be- Społecznej, wybu- there is a Welfare Boskiej Szczaworyskiej, którego hi- long to the Camaldolese monks from dowano też nowe House and some storia jest niezwykła. Kiedyś należał the monastery on top of Chełmica. pomieszczenia dla new residential on do braci kamedułów z klasztoru During the Swedish invasion the pensjonariuszy quarters, but the na górze Chełmicy. Podczas najazdu painting was moved to the church in i sam budynek pałacu stoi niewykorzy- palace itself is not used. You can reach szwedzkiego obraz został dla większe- Szczaworyż for safety. The painting stany. Do parku i pałacu można dostać both the park and the palace either go bezpieczeństwa przeniesiony do survived the war but the monastery się albo główną bramą albo dawną by the main gate, or by the former of- kościoła w Szczaworyżu, gdzie prze- was destroyed and the monks slaugh- bramą reprezentacyjną od południa. ficial gate from the south. There is also trwał wojnę podczas gdy Szwedzi nie tered by the Swedish army. The World Od południa również przylega do pa- a picturesque pond surrounded by tylko zniszczyli klasztor, ale też zamor- War II is also commemorated here; in łacu malowniczy, otoczony zielenią greenery situated to the south from dowali zakonników. O dramatycznych the local cemetery there is a monu- staw. the palace. dniach ostatniej wojny przypominają ment and mass graves of 121 soldiers natomiast na pobliskim cmentarzu po- from 22nd Mountain Infantry Division

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 56 57

3 Solec-Zdrój w rejonie Solca nowe źródła mineralne magnolia bushes. The mineral springs posiadają niespotykane gdzie indziej recently discovered near Solec have Ta niewielka, położona pośród pól i la- Solec – a picturesque village, lying w świecie stężenie siarkowodoru. Źró- exceptionally high concentration of sów, miejscowość to obdarzone wyjąt- amid fields and forests – is also an at- dło „Malina” dało hydrogen sulphide. kowymi walorami uzdrowisko. Pierw- tractive spa resort. The first baths were podstawę do budo- With the discov- sze łazienki wybudował tu już 1837 built here in 1837 by the owner of wy w Solcu-Zdroju ery of the „Malina” roku, ówczesny właściciel Solca, hrabia Solec, count Godefroy, who exploited nowoczesnego spring, a modern Godefroy, wykorzystując bogate źró- the mineral rich waters that contained trzygwiazdkowego three-star spa hotel dła wód mineralnych z jonami chloru, chlorine, iodine, bromine and sulphur hotelu zdrojowego „Malinowy Zdrój” jodu, bromu i siarki. Zwłaszcza wyso- ions. The high concentration of sul- „Malinowy Zdrój” was built and the kie stężenie związków siarki sprawia, phur compounds is what makes these i znacznego wzro- number of visitors że jest to najsilniejsza woda lecznicza waters most potent spa waters not stu ilości przyjeż- increased. w Polsce i w Europie. Specyficzny mi- only in Poland but also in the whole dżających tu kura- kroklimat okolicy oraz bliskość natu- of Europe. The unique microclimate in cjuszy. ralnej przyrody to dodatkowe czynniki the region and the closeness to nature sprzyjające skutecznej terapii. are also beneficial to health. 4 Nowy Korczyn Obecne obiekty zdrojowe, w większo- The modern spa buildings were ści wybudowane zostały na początku erected mainly at the beginning of Przejeżdżając przez Nowy Korczyn nie In Nowy Korczyn a Gothic-Renaissance XX wieku – Sanatorium "Świt' i "Jasna", the 20th century: the sanatoria „Świt” sposób nie zwrócić uwagi na gotycko- church dedicated to the Holy Trinity Wille "Prus" oraz "Irena" łączy z Łazien- and „Jasna”, the villas „Prus” and „Irena”, renesansową bryłę kościoła pw. św. will attract your attention. The town kami zabytkowa aleja zdrojowa Ze and the Baths. All of them are situated Trójcy, której widok, nawet przypad- was founded by Bolesław V the Shy in starymi lipami, platanami, krzewami along the historic spa avenue, deco- kowemu turyście, zdradza historyczną 1258 and thanks to trade it underwent magnolii. Odkryte w ostatnich latach rated with old linden, plane trees and rolę tego miejsca. rapid develop- Miasto, lokowane ment. The town już w 1258 roku gained political przez Bolesława importance when Wstydliwego, szyb- King Casimir the ko rozwijało się Great chose it to dzięki handlowi, a built a royal cas- od czasu, kiedy Ka- tle. zimierz Wielki zbu- dował tutaj zamek During the reign królewski, zyskało of the Jagiellon- również znaczenie ian dynasty it was polityczne. the residence of courtiers and knights where envoys were received and Za Jagiellonów często przebywał tu where politics was shaped. Nowy Ko- dwór, tu zjeżdżało się najpierw rycer- rczyn became a centre of royal power stwo, a potem szlachta. Tu przyjmowa- whose importance was second only to no posłów i zajmowano się polityką. Cracow. In the 20th century, Nowy Ko- Nowy Korczyn stał się drugim po Kra- rczyn reappeared on the pages of his- kowie ośrodkiem władzy królewskiej. tory as the 1st Polish Legions’ Infantry W XX wieku Nowy Korczyn pojawił Regiment under Józef Piłsudski fought

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 58 59 się ponownie na kartach historii, kie- here against the Russian offensive in 5 Strożyska dy podczas obrony 1914. Piłsudski’s przed ofensywą head-quarters were Kolejny gotycki kościół znajduje się we There is another Gothic church in rosyjską w 1914 located in Nowy wsi Strożyska, przy drodze w kierunku Strożyska village, along the road to roku toczyły w tym Korczyn. Wiślicy. To kościół pw. Wniebowzięcia Wiślica. This is the church dedicated to rejonie walki od- NMP ufundowany w roku 1378 przez the Assumption of the Blessed Virgin działy formowane- The oldest monu- Michała ze Strożysk. Dość potężna, Mary, founded by Michał of Strożyska go właśnie I Pułku ment in Nowy Ko- opięta przyporami nawa z kamienia in 1378. The massive nave, surrounded Piechoty Legionów rczyn is a red brick ciosanego pochodzi by buttresses built Polskich dowodzo- Gothic church z XIV wieku, podob- of crushed stone nego przez Józefa dedicated to St Sta- nie jak masywna and a colossal, Piłsudskiego, które- nislaus, belonging wieża o trzech kon- three- storey tower go sztab i kwatera to the Franciscan dygnacjach. are both 14th-cen- mieściła się w No- monastery com- tury constructions. wym Korczynie. plex. The church Świątynia położo- was founded in na na niewielkiej Situated on a gen- Najstarszym zabyt- 1257 by Bolesław wyniosłości pełniła tle hill the church kiem Nowego Kor- the Shy and his też kiedyś funk- used to have a de- czyna jest zbudo- wife St Kinga, and cje obronne o czym świadczą otwo- fensive function, which is indicated wany z czerwonej in the 14th cen- ry strzelnicze w wieży. Według Jana by the presence of embrasures in the cegły gotycki ko- tury extended by Długosza znajdowała się tu również tower. According to Jan Długosz, there ściół pw. św. Stani- Casimir the Great. wikarówka oraz szkoła – co mówi z ko- was also a presbytery and a school. It sława wchodzący w The architecture of lei o liczebności i zasobności tutejszej reveals how populous the local parish skład klasztornego the 16th-century parafii w średnio- must have been in zespołu pofrancisz- Gothic- Renais- wieczu. the Middle Ages. kańskiego. Kościół sance church dedi- został ufundowany cated to the Holy Do wnętrza świątyni You can enter the w 1257 przez Bole- Trinity is complete- wiodą przez przed- church through sława Wstydliwego ly different. Due to sionek pod wieżą one of the two i jego żonę św. Kin- its unusual propor- dwa ostrołukowe ogival portals. gę, a rozbudowany tions the building portale, nad jednym Over one of them w XIV wieku przez is dominated by a znich widnieje tar- there is a shield Kazimierza Wielkiego. steep copper roof. cza z herbem Pół- with the Półkozic kozic. Wyposażenie wnętrza pochodzi coat of arms. The church furnishings Całkiem odmienną architekturę posia- głównie z XVIII wieku – to barokowy come mainly from the 18th century: a da jasny gotycko-renesansowy kościół krucyfiks i rokokowy ołtarz główny. baroque crucifix and rococo altars (the pw. św. Trójcy zbudowany w XVI wieku. high altar and the side altar dedicated Charakterystyczne proporcje budowli W pobliżu kościoła stoi figura przy- to Virgin Mary). sprawiają, że w jego sylwetce domi- drożna z 1696 roku oraz niewielka ka- nują pokryte miedzianą blachą połacie pliczka. Near the church a roadside statue from stromych dachów. 1696.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 60 61

6 Piasek Wielki husyckiego w Polsce. Co do odważnej in Poland ended. Speaking of coura- walki to warto wspomnieć, że z Piasku geous fights, Jerzy Grudzień, a great Nazwa miejscowości trafnie oddaje The name of the village (Great Sand) pochodzi nasz wielki mistrz bokserski Polish boxing champion, also came charakter okolicy – w krainie lessowych reflects the character of this area –a – Jerzy Grudzień. from Piasek. czarnoziemów pojawia się oto wielka large stretch of sand was brought onto połać piasku pozostawionego tu przez this loess black land by a glacier. The lodowiec. Historyczne znaczenie tego historical importance of the place is 7 Dobrowoda miejsca wskazuje kościół pw. św. Kata- demonstrated by the church dedicat- rzyny Aleksandryjskiej wybudowany ed to St Catherine of Alexandria, built Wieś Dobrowoda należała w średnio- In the Middle Ages Dobrowoda vil- pierwotnie w roku 1340. Wielokrotnie in 1340. Later on, it was renovated and wieczu do biskupów krakowskich lage belonged to the Bishops of Cra- odnawiany i przebudowywany, zacho- rebuilt many times but some traces of władających ziemiami wokół Gór cow who ruled the lands around the wał ślady swojej przeszłości – między its origin have remained, e.g. a Gothic- Świętokrzyskich. Tu zbudowali swoją Świętokrzyskie Mountains. Once Nowy innymi gotyckorenesansowy portal Renaissance portal between the pres- podróżną siedzibę blisko Nowego Kor- Korczyn became a royal residence and pomiędzy prezbiterium a zakrystią, bytery and the sacristy adorned with czyna kiedy stał się on rezydencją kró- a centre for important meetings and z herbami Jastrzębiec i Warmia, nale- the Jastrzębiec and Warmia coats of lewską, miejscem spotkań i uroczysto- state celebrations the bishops build żących do dawnych arms of the former ści państwowych. a residence in właścicieli Piasku, owners of Piasek: Po tamtym dworze Dobrowoda, in a Gnoińskich i Zbo- the Gnoiński and ślad nie pozostał convenient vicinity rowskich. Zborowski families. ale wieś szczyci się of Nowy Korczyn. i tak wyjątkową No trace remains Wcześniej jeszcze Earlier, Piasek Wiel- pamiątką po bisku- of that estate but Piasek Wielki na- ki belonged to the pach. To murowany there is another leżał do Melsztyń- Melsztyński family; kościółek pod we- monument remind- skich i oni sprawili, because of them zwaniem św. Marii ing of the bishops. że nazwa ta prze- the village went Magdaleny, piękny It is a brick church szła do historii. Tutaj bowiem właśnie down in the history of Poland. Spytko dzięki doskonałym proporcjom i nie- dedicated to St Mary Magdalene, Spytko III Melsztyński, zwolennik husy- III Melsztyński was a supporter of the zwykłej prostocie oraz bieli surowego beautiful thanks to good proportions, tów dążący do ograniczenia wpływów Hussites seeking to reduce the influ- wapienia. magnificent simplicity and the white- biskupa krakowskiego Zbigniewa Ole- ence of Zbigniew Oleśnicki, who – as ness of limestone. śnickiego, sprawującego po śmierci the bishop of Cracow – had assumed Ten otoczony niskim kamiennym mur- Władysława Jagiełły rządy Rzeczypo- authority of the Polish state after the kiem gotycki kościółek z ciosanego This Gothic church built of crushed spolitej – zebrał swoich stronników death of King Władysław Jagiełło. wapienia powstał w drugiej połowie limestone is surrounded by a low aby uderzyć na Nowy Korczyn gdzie Here Melsztyński rallied his follow- XIV wieku, a w kolejnych wiekach był stone wall and was erected in the rezydował biskup. Wojska królewskie ers to strike Nowy Korczyn where the rozbudowywany – dostawiono kruch- second half of the 14th century. Dur- pokonały jednak oddziały Spytka, on bishop resided. However, the royal tę i kaplicę Matki Boskiej. Na ścianach ing the following centuries it was ex- sam poniósł śmierć w mężnej wal- army defeated Spytek’s troops and he zewnętrznych znaleźć można frag- tended - a vestibule and a Chapel of ce. Jak pisze Jan Długosz „Ciało jego was killed. As Jan Długosz writes: „his menty dawnych gotyckich inskrypcji Our Lady were added. On the outer przez trzy dni, obnażono do naga, le- naked corpse lied for three days in the oraz płaskorzeźby Zaś nad wejściem walls there are fragments of ancient żało w tem miejscu, gdzie go zabito, place where he had been killed until, zwraca uwagę portal z herbem Łodzia. Gothic inscriptions, while over the aż wreszcie z rozkazu króla wydano on the king’s order, it was handed over W pochodzącym z XVIII wieku ołtarzu entrance a portal with the Łodzia coat je żonie Beatryxie, która się z płaczem to Sputko’s wife Beatrix, who had been głównym znajduje się obraz przed- of arms attracts one’s attention. At the o nie dopraszała, i pochowano w ko- crying for it, and was buried in the stawiający Chrystusa na krzyżu, pod 18th -century high altar you will find a ściele parochialnym wsi Piasek”. W ten parish church in Piasek village.” Thus którym klęczy rozpaczająca św. Maria painting depicting Christ on the cross sposób skończyła się historia ruchu the history of the Hussite move- ment Magdalena. We wnętrzu znajduje się before which Saint Mary Magdalene is

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 62 63 wiele innych cennych zabyt- kneeling. Inside, there are ków, jak chrzciel- many other valuable relics Czerwony gotyk lessowych nica gotycka, renesansowa such as a Gothic stone bap- Red Ghotic of Loess Hills płyta nagrobna, obrazy i epi- tismal font, a Renaissance wzgórz tafia. W sąsiedztwie kościoła tombstone, paintings and w ogrodzie stoi wymagająca epitaphs. In the garden next pilnej renowacji kapliczka to the church there is a small Długość 90 kilometrów, całodniowa Distance: 90 km, all day trip, main roads. z XVII wieku. 17th-century chapel in need wycieczka lokalnymi drogami. do miejsc, This route will take you to the places of urgent restoration. które można nazwać matecznikiem cen- that used to be a bastion of central Piast tralnej dzielnicy Polski piastowskiej. Poland.

Wiślica 1 SOLEC -ZDRÓJ

Kolosy 7

6 Kazimierza Wielka 5 2 Opatowiec 4 Rogów Bejsce 3

Wycieczka zaczyna się od zwiedzenia średnio- The trip begins by exploring medieval wiecznej Wiślicy, gdzie najlepiej skorzystać Wiślica. It is advisable to engage a tour z usług przewodnika zapewnianego przez guide from the local museum. After cross- miejscowe muzeum. Po przekroczeniu Nidy ing the Nida, the route runs through gen- trasa biegnie łagodnymi wzgórzami dalej na tle hills southwards to Opatowiec, which południe, w kierunku Opatowca założonego was founded by the Benedictines from przez benedyktynów z Tyńca. Z Opatowca Tyniec. Opatowiec is near Rogów, both jest niedaleko do Rogowa, również nad Wisłą, situated on the Vistula. A 20th-century w którym XX-wieczny kościół swą gotycką Gothic church embodies the atmosphere formą oddaje wiernie klimat tego pełnego of Rogów, a town filled with forgotten zagubionej historii miejsca. Poprzez lessowe history. Then we follow a northbound wzgórza i doliny wiedzie na północ droga do road leading through loess hills and val- Bejsc, gdzie odnaleźć można dwa wybitne leys to Bejsce, where you will find two i zaskakujące zabytki architektury – a następ- major architectural monuments. Finally, nie do Kazimierzy Wielkiej. we arrive in Kazimierza Wielka.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 64 65

1 Wiślica szono zbiór regulacji prawa karnego i Together with the statute of Piotrków Dzięki legendzie o plemieniu Wiślan, The name „Wiślica” is stronly associ- cywilnego, nazwany statutami wiślicki- for Greater Poland, it was the first writ- którego książę przyjął chrzest od Wiel- ated with the prehistory of the Polish mi. Łącznie ze statutami piotrkowskimi ten code in Poland. komorawian na sto lat state. That’s mainly be- dla Wielkopolski stanowiły one pierw- przed Mieszkiem – a cause of two factors. sze w Polsce kodeksy pisane. Casimir the Great was the founder of także dzięki niezwy- First, the legend about the Basilica of the Birth of the Blessed kłemu dziełu sztuki ro- the Vistulan tribe Kazimierz Wielki był fundatorem wiślic- Virgin Mary in Wiślica built in 1350. mańskiej, słynnej płycie (Wiślanie) says that kiej bazyliki Narodzenia Najświętszej This impressive and beautiful build- wiślickiej nazwa Wiślica their prince accepted Marii Panny, wzniesionej w 1350 roku. ing, with its large red roof looming kojarzona jest mocno Christianity from Great Ta imponująca i piękna budowla, której over today’s Wiślica, is the oldest and z pradziejami państwa Moravia state – a hun- wielki czerwony dach dominuje nad the biggest two-aisle church in Po- polskiego. Ta płyta dred years before dzisiejszą Wiślicą to najstarszy i naj- land. Three massive pillars divide the posadzkowa odkryta Mieszko. Second, the większy dwunawowy kościół w Polsce. interior into two parts and support the została w podziemiach famous Romanesque Jego gotyckie, ostrołukowe sklepienie Gothic ogival vault. wiślickiej bazyliki, w Slab of Orants is locat- wsparte jest na pozostałościach po ed here. This floor slab trzech potężnych The church is wczesnośredniowiecz- was discovered in ba- filarach dzielących always open for nym kościele. Niezwy- silica vaults among the wnętrze na dwie those wishing to kły w tym czasie na ziemiach polskich remains of the early-medieval church. części. pray and reflect – choć dość oczywisty w tym regionie, The floor had been made of gypsum on the passage of materiał zastosowany do wykonania mass, the material which although Kościół jest stale time Once inside posadzki, to jastrych wylewany z masy quite obvious in this region was not otwarty do sku- you may even gipsowej. Na nim wy- generally used in Po- pionej modlitwy i observe swallows ryte zostały elemen- land in those days. Its refleksji nad płyną- as they gracefully ty dekoracyjne oraz surface is engraved cym czasem, a wy- hover below the przedstawienia figural- with decorative mo- soko pod białymi white arches of ne z przyciągającymi tifs and human figures łukami sklepienia ścigają się bezgłośnie the ceiling. Next to the church a mas- wzrok postaciami osób engrossed in prayer, jaskółki. Obok kościoła niemal równie sive redbrick bell tower rises almost as oddających się żarliwej one them is believed wysoko wznosi się masywna dzwon- high as the church. Jan Długosz was modlitwie, w których to be Duke Henry of nica z czerwonej cegły, ufundowana the founder of both the bell tower and rozpoznaje się księcia Sandomierz. A copy of przez Jana Długosza, dzięki któremu the house built in 1460 for the canons Henryka Sandomier- the Slab is on show in powstał również w roku 1460 dom dla and curates, today called Jan Długosz skiego i jego najbliż- the Wielopolski Palace kanoników i wikariuszy kolegiaty, nazy- House. szych oraz otoczenie. in Chroberz. wany obecnie Domem Długosza. Kopię płyty wiślickiej It houses an exhibition of the Regional zobaczyć można w Pa- The original is esti- Prezentowana jest tu ekspozycja Mu- Museum in Wiślica, which can be visit- łacu Wielopolskich w Chroberzu. mated to have been created between zeum Regionalnego w Wiślicy, którą ed – along with other historical places 1175 – 1177. In 1347 the congress of the obejrzeć można – wraz z innymi hi- in Wiślica – only when accompanied Za czas powstania tego dzieła sztuki nobility and clergy of Lesser Poland storycznymi miejscami Wiślicy – tylko by an official guide from the Museum. uznaje się lata 1175 –1177. W 1347 roku was held here; in the presence of King z przewodnikiem zapewnianym przez Contact: tel (+48) 41 379 2164 odbył się tu zjazd możnych i ducho- Casimir the Great. The convent an- Muzeum. Kontakt: telefon 041 379 21 or (+48) 502 634 495. wieństwa Małopolski z udziałem króla nounced a code of civil and criminal 64 lub 502 634 495. Kazimierza Wielkiego, na którym ogło- laws, the so called „Statute of Wiślica”.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 66 67

2 Opatowiec postać legionisty. Na cokole widnieje „To Józef Piłsudski on the 80th anni- dedykacja: „Józefowi Piłsudskiemu versary of his first battles in the Kielce Historia Opatowca sięga jedenastego The history of Opatowiec goes back to w 80-tą rocznicę jego pierwszych bo- region – The People, Opatowiec Sep- wieku, kiedy powstała tu wieś, a na- the 11th century, when a village, and jów na Kielecczyźnie – Społeczeństwo, tember 25, 1994.” stępnie miasto należące do opactwa then a town owned by the Benedic- Opatowiec 25.IX.1994”. benedyktynów z Tyńca. Za czasów tines of Tyniec were founded. During Bolesława Wstydliwe- the reign of Bolesław I go opaci założyli w the Brave, the abbots 3 Rogów nim klasztor domini- formed a Dominican kanów, po którym pa- monastery here A Jeszcze w XX wieku w Rogowie istnia- In the 20th century Rogów still had miątką jest kościół pw. church dedicated to St ło wiele pamiątek z długiej historii tej many relics of its long history, above św. Jakuba Starszego, James the Great sur- miejscowości – przede wszystkim mo- all a larch manor house, an impres- wzniesiony pod koniec vived to these days. It drzewiowy dwór, piękny okaz dawnego sive example of old Polish buildings. XV wieku na miejscu was built at the end budownictwa polskiego z rzeźbą zdobio- It was decorated with 17th-century pierwszego kościoła of the 15th century in nych pieców z początku XVII wieku i wie- carved stoves and many other antique pw. św. Jacka z 1283 place of the first St Hya- loma innymi zabytkowymi elementami furnishings collected by the Hinko, roku. Świątynia została cinth church from 1283. wyposażenia zgromadzonymi przez Hiń- Firlej, Wielopolski , Wodzicki, Potulicki, przebudowana w stylu In the mid-17th century czów, Firlejów, Wielopolskich, Wodzic- Ogiński families – the subsequent barokowym w połowie the church was rebuilt kich, Potulickich, Ogińskich – kolejnych owners and inheritors of the estate. XVII wieku. Kościół po- in Baroque style. It is właścicieli i dziedziców majątku. Dwór The manor house was destroyed in łożony jest na skarpie located on the banks uległ zniszczeniu w 1944 roku, pozostały 1944; only neo-Renaissance tower, the wiślanej. Rozciąga się przed nim płaska of the Vistula. From here you can see po nim obecnie jedynie neorenesansowa ruins of the farm buildings and a park perspektywa Powiśla Tarnowskiego Powiśle Tarnowskie and the outlines of baszta, ruiny zabudowań gospodarczych survived the war. z przymglonym zarysem gór na dale- the mountains far in the south. You are i otaczający całość kim południu. Otwarte wnętrze zapra- invited to come in and pray. The decor park. In 1934, a historic sza do modlitwy. Świątynia ma wystrój of the church is Baroque with a touch wooden church barokowy z pozostawioną odrobiną of Gothic austerity. W 1934 roku spłonęła from the mid-18- surowości gotyku. zabytkowa świątynia th century burned Every year in July, a great horse show drewniana z połowy down and a new Każdego roku w lipcu na błoniach nad- is organised on the riverside common XVIII wieku i na jej one was built in its wiślańskich w Opatowcu odbywa się z in Opatowiec and it is always very well- miejscu zbudowano place – the present udziałem licznej publiczności wiel- attended. During these shows horse- obecny kościół pw. church dedicated ka końska rewia, na której hodowcy breeders from Ponidzie and Lesser Nawiedzenia Marii to the Visitation. z Ponidzia i całej Małopolski prezen- Poland present their horses to a group Panny. W przeciwieństwie do wielu cha- Unlike many other constructions from tują najpierw swoje konie w gronie of experts, and then performances of rakterystycznych budowli z czerwonej the late 19th and early 20th centuries, fachowców, a następnie trwają popi- lancers, stunt riders and coachmen be- cegły z przełomu XIX i XX wieku, jego it wasn’t build of red brick but is more sy ułanów, kaskaderów i woźniców. gin. At the horse fair, you can buy virtu- neogotycka z nazwy sylwetka jest bar- like a neo-Gothic replica of a medieval Na końskim jarmarku można kupić ally everything, from a whip or cowboy dziej repliką prawdziwych średniowiecz- churches of the Ponidzie. Yet another wszystko począwszy od bata, kowboj- hat to harness and a living horse. There nych świątyń z terenu Ponidzia. Inny jesz- 18th century wooden church, which skiego kapelusza po uprząż i żywego is also a ferry crossing from Opatowiec cze drewniany kościółek z XVIII wieku, served as a cemetery chapel has recently wierzchowca. Z Opatowca prowadzi to Ujście Jezuickie. At the ferry port, pełniący rolę kaplicy cmentarnej, został been renovated and moved to the open przeprawa promowa do Ujścia Jezu- the monument of a legionary stands. niedawno odnowiony i przeniesiony na air ethnographic museum of Kielce re- ickiego. Na przystani stoi na pomniku The inscription on the pedestal reads: teren skansenu wsi kieleckiej w Tokarni. gion in Tokarnia.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 68 69

4 Bejsce 5 Kazimierza Wielka

Wiejski krajobraz okolic Bejsc przypomina A rural landscape of Bejsce region re- Jadąc od Nowego Korczyna przez Bej- If you go from Nowy Korczyn through pogórze karpackie. Kręta droga opada i minds us of the Carpathian foothills. A sce do Kazimierzy Wielkiej zauważa Bejsce to Kazimierza Wielka, you will wznosi się między wzgórzami i dolinkami, winding road turns up and down the się, jak w krajobrazie mijanych miejsco- no doubt notice how the landscape a dostatnio wyglądające wsie toną w buj- hills and valleys, while attractive vil- wości biel ustępuje miejsca czerwieni, and architecture change: white gets nej zieleni i kwiatach. Same Bejsce leżą na lages are covered in lush greenery and ściany z ciosanych białych wapieni replaced by red and instead of the północnych skłonach wzniesień opadają- bloom. As for Bejsce, the village lies on ustępują czerwonym ścianom z wypa- walls of white crushed limestone there cych ku Kazimierzy Wielkiej. Historia tego the northern slopes leading down to lanej cegły – zarów- are red walls of miejsca ma 10 wieków. Pierwszy pisemny Kazimierza Wielka. The history of this no w budowlach fired brick, in both przekaz z nazwą miejscowości pochodzi place is 10 centuries long. The first writ- z dawnych wieków, old and modern z 1063 roku. Kolejnymi właścicielami tu- ten source mentioning the name of the jak i współczesnych. buildings. That’s tejszych dóbr były dobrze znane rody Fir- village dates from 1063. The village was Bo po tej stronie because there are lejów, Potockich, Sanguszków, na koniec subsequently owned by the well-known Nidy zamiast obna- no limestone hills należały do rodzin families; the Firlej, Po- żonych wzgórz wa- and quarries on this Badeni i Byszewskich. tocki, Sanguszko, and piennych i kamie- side of the Nida. Marcin Badeni, póź- finally the Badeni and niołomów mamy Instead there are niejszy minister spra- Byszewski. Marcin doliny wypełnione brickyards and val- wiedliwości Królestwa Badeni Martin, later iłami krakowieckimi i cegielnie. A tak- leys full of Krakowiec clays. And there’s Polskiego, wybudo- Minister of Justice of że grubą, rozległą pokrywę lessową also a thick loess cover of fertile soil. wał tu w roku 1802 the Polish Kingdom, z urodzajnymi ziemiami i od najdaw- The area has always been one of the klasycystyczny pałac, in 1802 built a clas- niejszych czasów największą gęstością mostly populated. Evidence has been którego sylwetka jest sical palace here. It zaludnienia. Są dowody na obecność found that some settlements were niezwykle podobna resembles the Belve- osadnictwa na tych terenach na 6000 present in these areas 6000 years BC. do sylwetki warszawskiego Belwederu. dere in Warsaw. Both buildings had been lat przed naszą erą. In the 14th century Architektem obu tych budowli był Jakub designed by the same architect, Jakub W XIV wieku wieś Kazimierza village Kubicki, a Belweder powstał dziesięć lat Kubicki, but the Belvedere was erected Kazimierza stała się became a fam- później po pałacu w Bejscach. 10 years later than the palace in Bejsce. rodową siedzibą ily residence of the rodu Kazimierskich, Kazimierski while Stołeczne skojarzenia architektoniczne It is not the only example of architec- zaś pod koniec XVIII in the late 18th cen- mają w Bejscach znacznie dłuższą trady- tural resemblance of the capital. The St wieku należała do tury it belonged to cję. Świadkiem długiej historii Bejsc jest Nicholas church in Bejsce was founded Łubieńskich. Hra- the Łubieński fam- kościół pw. św. Mikołaja, ufundowany w in the14th century by Ostasz Firlej. The bia Łubieński wy- ily. This is where XIV wieku przez Ostasza z Firlejów. Obec- present building contains architectural budował tu jedną Earl Łubieński built na budowla zawiera w sobie elementy elements built in different periods from z pierwszych w Królestwie Polskim cu- one of the first sugar factories in the architektoniczne powstałe w różnych the Gothic through the Renaissance to krowni przyczyniając się do szybkiego Polish Kingdom, thus contributing to epokach od gotyku przez renesans po ba- the Baroque. One of them is the chapel wzrostu cywilizacyjnego miejscowości the rapid development of the village rok. Jednym z nich jest kaplica pw. NMP, of the Blessed Virgin Mary – a burial i całego regionu. and the whole region. stanowiąca kaplicę grobową Mikołaja i chapel of Mikołaj and Elżbieta Firlej – Elżbiety Firlejów, niezwykle podobna z which bears a very strong resemblance Zakład stał się pod koniec XIX wieku In the late 19th century the factory kolei do Kaplicy Zygmuntowskiej na Wa- to the Sigismund’s Chapel of the Wawel spółką akcyjną, której prezesem został became a public company with Ju- welu. To jedna z najpiękniejszych kaplic Cathedral. This is one of the most beauti- Julian Tołłoczko. Na początku XX wie- lian Tołłoczko as a chairperson. In the renesansowych w Polsce. ful Renaissance chapels in Poland. ku obok fabryki Tołłoczko zbudował early 20th century, next to the fac- według projektu Tomasza Stryjeńskie-

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 70 71 go obszerną willę w stylu północno- tory, Tołłoczko built a spacious villa włoskim, zwaną tutaj pałacem. Tomasz designed by Tomasz Stryjeński in the Informacja Turystyczna Stryjeński stworzył w Kazi- north-Italian style,. Tomasz Tourist information mierzy jeszcze jedno swoje Stryjeński’s work in Kazimi- dzieło – zamienił starą wie- erza did not end with the żę przemysłową, w której villa – he also converted an Kurozwęki Szydłów z karbidu produkowano old industrial tower into a Centrum Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej gaz na potrzeby cukrowni – period medieval tower. To- w Kurozwękach, ul. Zamkowa 3 w Szydłowie, ul. Targowa 3 na stylową basztę średnio- day the tower houses the tel. +48 15 866 74 07 tel. +48 41 354 53 13 wieczną. Obecnie mieści Museum of the Kazimierza www.bizony.com www.szydlow.pl się w niej Muzeum Ziemi District. Kazimierskiej. Busko-Zdrój Muzeum Regionalne w Wiślicy However, an authentic and Centrum Informacji Turystycznej ul. Plac Solny 32, 28-160 Wiślica Autentycznym i obecnie currently the oldest monu- w Busku-Zdroju, al. Mickiewicza 22 tel. 41 379 21 64, kom. 500 730 443 najstarszym zabytkiem ment in Kazimierza Wielka tel. +48 41 370 10 22 www.muzeum.wislica.pl Kazimierzy Wielkiej jest is the church dedicated www.busko.travel [email protected] natomiast kościół pw. Pod- to the Raising Aloft of the kontakt: mgr Gabriela Kiełtyka, wyższenia Krzyża Świętego Holy Cross, built 1633 and Chmielnik mgr Wojciech Sołtysiak z 1633 roku, przebudowa- rebuilt in the years 1894 – Punkt Informacji Turystycznej ny w latach 1894–1895. 1895 w Chmielniku, ul. 13 Stycznia 17 Muzeum Ziemi Buskiej tel. +48 41 354 47 26 Al. Mickiewicza 7, 8-100 Busko-Zdroj www.chmielnik.com tel. 41 378 71 91

Nowy Korczyn Muzeum Regionalne w Szydłowie 6/7 Sokolina i Punkt Informacji Turystycznej ul. Szkolna 8, 28-225 Szydłów w Nowym Korczynie, ul. Rynek 16 tel. 41 354 53 13, www.szydlow.pl Wracając z Kazimierzy Wielkiej w kie- Returning from Kazimierza towards tel. 511 299 988 runku Wiślicy i Buska Zdroju warto Wiślica and Busko Zdrój, you will enjoy Świętokrzyska Federacja Agroturystyki i przejechać przez te dwie niewielkie stopping off at another two villages: Pacanów Turystyki Wiejskiej „Ziemia Świętokrzyska” miejscowości. W Sokolinie znajduje się Sokolina and Kolosy. In Sokolina there Punkt Informacji Turystycznej ul. Chopina 15/3, 25-356 Kielce barokowy kościół pw. św. Michała Ar- is a baroque church dedicated to St w Pacanowie, ul. Szkolna 25 tel. 15 832 01 16, 15 832 01 17 chanioła z XVII wieku. Warto tu zwrócić Michael dated on 17th century. Pay at- Tel. +48 41 376 50 79 www.agroturystyka-swietokrzyskie.pl uwagę na piękne wielobarwne witraże tention to the beautiful high multicol- www.stolica-bajek.pl w wysokich oknach. oured stained-glass windows. Buskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Solec-Zdrój „Relax” w Busku-Zdroju W Kolosach prze- In Kolosy a small Urząd Gminy w Solcu-Zdroju Punkt informacyjny: Grażyna Korepta, trwał naromiast nie- Arian church sur- ul. Partyzantów 8A tel. +48 41 378 47 68, 692 425 376 wielki zbór ariański, vived to these days tel. +48 41 377 60 49 z 1659 roku. Budy- and has retained an www.solec-zdroj.pl neczek zachował authentic baroque autentyczny baro- portal, and stone kowy portal z her- tablet with the Szre- bem Szreniawa. niawa coat of arms.

Więcej informacji More information Więcej informacji More information 72

Portal www.kurort24.pl stworzony został z myślą o kuracju- szach planujących odwiedzenie lub odwiedzających uzdrowiska świętokrzyskie: Busko-Zdrój i Solec-Zdrój. W portalu znajdziecie wiele informacji na temat oferty sanatoryjnej tych uzdrowisk, przedstawionej przejrzyście poprzez konkretne profile lecznicze. Istnieje również możliwość uzyskania szczegółowej informacji na temat leczenia, zadając pytanie w poradniku kuracjusza, a także podzielenia się własnymi doświadczeniami poprzez forum dyskusyjne.

Interaktywne plany Buska-Zdroju i Solca-Zdroju pomogą w wy- szukaniu potrzebnych informacji na temat położenia sanato- riów, hoteli, pensjonatów i wszelkich innych miejsc przydatnych w trakcie pobytu.

W portalu znajduje się także interaktywna rozszerzona wersja niniejszego przewodnika. Przewodnik interaktywny "PONIDZIE" jest dostępny również na telefon komórkowy z przeglądarką stron www. Odwiedź zatem koniecznie stronę www.kurort24. pl

For more information about Busko-Zdrój, Solec-Zdrój and Poni- dzie country visit the site: www.kurort24.pl

Więcej informacji More information