OPENBARE WERKEN Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

februari 2017

Opdrachtgevers : Gemeente Smallingerland en Wetterskip Fryslân Project : Gemeentelijk Waterplan 2017-2020 Titel rapport : Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020 Status rapport : Definitief Projectleider : Date de Vries Auteur : Date de Vries In samenwerking met : Janco den Besten, Douwe de Haan, Ron van Wilpe, Wim Wierda, Douwe van der Laan, Johanna Miedema, Gerard Oosterwoud, Jolanda Alma, Richard Deelstra, Henk de Boer, Wietze Jans, Anke de Vries, Frank Schmitz, Cor Wemer, Sytske Paulusma

Datum : 15 februari 2017

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Inhoudsopgave

1. Inleiding 3 2. Waterplannen 2007-2016: een terugblik 10 3. Samenhang met andere beleidsplannen 14 4. Betrokkenheid 16 5. Hittestressonderzoek 20 6. Grondwateranalyse 25 7. Watervisie 28 8. Maatregelenprogramma 33

Bijlagen:

1. Projectbeschrijvingen 36 2. Watersysteembeschrijving 59 3. Viswatertypologie 61 4. Achtergronddocument grondwateranalyse 63 5. Resultaten grondwatermeetnet 73

2 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

1. INLEIDING

Iedere vier jaar wordt het waterbeleid in de gemeente Smallingerland geactualiseerd. Dit gebeurt in samenwerking tussen de Gemeente Smallingerland en Wetterskip Fryslân en wordt vastgelegd in het Gemeentelijk Waterplan. Het waterplan is geen verplicht plankader. Wat is het belang van waterbeleid en waterbeheer?

Iedereen heeft wel wat met water. We kunnen in en rondom vijvers, vaarten, kanalen en meren recreëren door bijvoorbeeld schaatsen, vissen, varen, zwemmen en spelen. Water kan het woongenot ook behoorlijk vergroten. Water kunnen we ook gebruiken als drinkwater, huishoudelijk water of om onze planten water te geven. Water heeft echter ook een mindere kant die we gelukkig niet al te vaak zien. Als die mindere kant van water wordt getoond, dan is het ook goed mis.

Dat hebben we recent nog gezien in delen van Nederland. In juni 2016 was het extreem nat. Een belangrijke oorzaak van de problemen was, naast de veranderende klimatologische omstandigheden, de grote hoeveelheid verharding waardoor het regenwater te snel werd afgevoerd. Door de snelle afvoer kon de riolering al het regenwater niet bergen en kwam het water op straat en in huizen te staan. Dergelijke gebeurtenissen maken duidelijk dat er goed moet worden nagedacht over het waterbeheer.

Het waterbeheer in Smallingerland kan middels de metafoor van een brug worden beschreven. Een brug verbindt de verschillende kanten van het water. Dat is de kern van het nieuwe Gemeentelijk Waterplan 2017-2020. De verschillende beleidsterreinen moeten samenkomen in het waterplan. Daarnaast geeft een brug uitzicht over het water en daarmee een overzicht van wat er speelt. Onderzoek en overleg zijn belangrijk om een goed zicht op het water te houden.

Een brug heeft pijlers als fundament. Zo is het ook met goed watermanagement en het waterplan. Het gaat om de fundamenten, de juiste bouwstenen. Een fundering met meerdere pijlers verdient de voorkeur vanuit de integraliteit. Hoe meer pijlers het waterplan ondersteunen, hoe groter het draagvlak en hoe breder de scope van het waterplan.

3 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

De pijlers van het waterplan zijn: leefbaarheid, beleving, ecologie en voorlichting.

Binnen het thema Leefbaarheid worden te natte tuinen en parken voorkomen waarbij veiligheid tegen hoog water van groot belang is. We willen zo lang mogelijk van onze leefomgeving genieten. We zien graag water met een goede uitstraling die past bij de omgeving. Water willen we zo lang mogelijk vasthouden op de plek waar het regenwater valt (zie bijlage 2: Watersysteembeschrijving). Projecten uit de vorige waterplannen die goed aansluiten bij de pijler leefbaarheid zijn o.a. de grondwateroverlastaanpak (naast drainage, grondverbetering ook de aanleg van vijvers bij de Gauke Boelensstraat en Jansoniusplein), de wijkgerichte waterplannen (Drait, Folgeren, Venen, Drachtstercompagnie), het baggerplan 2011-2020, de aanleg van de wateras en de nieuwe vijvers in de Bouwen, het vervangen van verharding door groen en het loskoppelen van een aantal sloten van de riolering.

4 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Aanleg nieuwe vijver in het kader van het Waterplan Folgeren

Vervangen van verharding door groenvakken op het Kyriat Onoplein

Ecologie gaat over de planten en dieren in onze leefomgeving. Binnen deze pijler is aandacht voor de waterkwaliteit, het waterleven en een groene omgeving. Ecologie is ook nauw verbonden met de pijlers leefbaarheid en beleving. Het Groen- en waterplan de Wiken,

5 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020 de aanleg van natuurvriendelijke oevers, de aanpak van de ecologische zone in de Drait en de aanleg vegetatiedaken zijn projecten die aansluiten bij de pijler ecologie.

Natuurvriendelijke oevers langs de Burmanialaan in Drachten

Een sedumdak (vegetatiedak) op een gedeelte van het gemeentehuis

6 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Beleving van het mooie water in Smallingerland is van groot belang. Zo zijn een hengeltje uitgooien, met de boot varen of met water spelen populair. Projecten uit het waterplan die de beleving van water vergroten, zijn de aanleg van de waterspeelvoorziening in het Drachtster centrum, de aanleg vissteigers en de aanleg waterspelen in Folgeren.

Spelen bij het water in de Folgeren

Naast natuurvriendelijke oevers is ook een vlonder aangelegd in de Wiken.

7 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Voorlichting is nodig om een brug te kunnen slaan naar de toekomst. Goed waterbeheer is nodig voor nu en vooral ook voor toekomstige generaties. Niet alleen de uitgevoerde projecten zijn van belang, maar ook hoe bewoners en toekomstige bewoners (schoolkinderen) omgaan met water. Door goede voorlichting te geven over bijvoorbeeld het gebruik van natuurvriendelijke onkruidbestrijding en de omgang met riool-, regen-, drink,- en oppervlaktewater kan veel worden bereikt. Acties uit het vorige waterplan die hier goed bij aansluiten, zijn de regentonactie (zie foto hieronder), de waterkalender en de waterlessen met bijbehorende sponsoracties op basisscholen.

De regentonacties waren een groot succes: 1.700 tonnen in 2008 en 1.300 tonnen in 2013!

Al deze projecten binnen de verschillende gemeentelijke waterplannen hebben bijgedragen aan een gezond, veilig en beleefbaar watersysteem. Er zijn ook andere ontwikkelingen in gang gezet of uitgevoerd waarbij de streefbeelden van de watervisie een belangrijke rol hebben gespeeld:

 Gebiedsontwikkeling rondom Oudega;  Waterfrontvisie Drachten;  Nieuwbouw in Boornbergum, De Tike, Houtigehage en Drachten (Vrijburgh en Suyderwijk);  Bedrijvenparken Noorderhogeweg en A7-Noord;  Peinder Mieden bij Opeinde;  Dorpsvernieuwingen Boornbergum en Rottevalle;  Ecoduiker bij Nijtap;  Leijen (waterspeelvoorzieningen en wandelroute);  Vegetatiedaken op het tienercentrum in het Slingepark en op het verlaagde en goed zichtbare middengedeelte van het multifunctioneel centrum in de Bouwen;  Herstructureringen de Bouwen en Noordoost;  Meer aandacht voor ecologie bij baggeren en hekkelen;  Baggeren van watergangen in combinatie met de aanleg van natuurvriendelijke oevers.

8 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Daarnaast is er in de periode 1998 tot 2016 92 ha verhard oppervlak afgekoppeld. Op deze plekken is het regenwater gescheiden van het afvalwater. In de oorspronkelijke situatie was dit verhard oppervlak aangesloten op de gemengde riolering. Voordelen van afkoppeling zijn een betere waterkwaliteit van het oppervlaktewater, minder pompuren van de rioolgemalen en een efficiëntere rioolwaterzuivering.

Doelstelling

Het waterplan is in 2016 en 2017 opgesteld en in de winterperiode 2016-2017 bestuurlijk vastgesteld door de besturen van de gemeente en het waterschap.

De doelstellingen van het waterplan zijn:

 Het vastleggen van een nieuwe watervisie en daarbij behorende streefbeelden en doelstellingen;  Vastleggen van nieuwe projecten en de daarvoor benodigde middelen om deze doelstellingen te bereiken;  Ervoor zorgdragen dat de benodigde middelen worden afgewogen bij het Beleidsplan 2018-2021;  Waterbeheer afstemmen op andere watergerelateerde plannen.

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt teruggeblikt op het vorige waterplan. Alle belangrijke aan het waterplan gerelateerde wetgeving en beleidsplannen worden in hoofdstuk 3 beschreven. In hoofdstuk 4 wordt de samenwerking binnen de projectgroep, de bewoners, wijkraden/dorpsbelangen en belangengroepen beschreven. Het hittestressonderzoek wordt beschreven in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 wordt de grondwateranalyse beschreven.

In hoofdstuk 7 wordt de nieuwe watervisie beschreven aan de hand van de streefbeelden en de ontwerprichtlijnen voor de inrichting van de openbare ruimte. Als naslagwerk wordt verwezen naar het rapport "Watersysteembeschrijving: achtergronddocument bij Smelne's Wetterwrâld, een gemeenschappelijke visie op het waterbeheer in Smallingerland" (Witteveen & Bos, juni 2005). Dit rapport heeft na afronding van het rapport "Gemeentelijk waterplan 2017-2020" nog steeds de status naslagwerk.

Op basis van de grondwateranalyse, hittestresskaart en de watervisie wordt een nieuw maatregelenprogramma voorgesteld in hoofdstuk 8.

9 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

2. WATERPLAN 2007-2016: EEN TERUGBLIK

In 2012 zijn de watervisie en het maatregelenprogramma in het kader van het Gemeentelijk Waterplan 2013-2016 vastgesteld. In 2007 is het eerste gemeentelijke waterplan vastgesteld. Hieronder worden in tabellen de afgeronde projecten per pijler beschreven. Enkele projecten zijn tijdens de besluitvorming van het Gemeentelijk Waterplan 2017-2020 nog in uitvoering.

Leefbaarheid

Waterplan Drait In de winterperiode 2016-2017 wordt aan de westkant van de Drait 6.000 m2 aan nieuwe vijvers met natuurvriendelijke oevers aangelegd in combinatie met vlinderheuvels, insectenhotel, regenwater- en infiltratieleidingen en een nieuw fietspad. Waterplan Folgeren Het parkje tussen de Nova Cura en de Excelsior is opnieuw ingericht met kruidenrijke heuvels, een insectenhotel en een nieuwe vijver. Er is circa 1.500 m2 nieuw wateroppervlak aangelegd. Alle gemeentelijke sloten in de wijk zijn gebaggerd. Waterplan Venen In de winterperiode 2016-2017 wordt aan de oostkant van de Venen een nieuwe vijver (700 m2) met natuuroevers aangelegd Waterplan Er is een goedkoop alternatief ontworpen en aangelegd voor de Drachtstercompagnie vervanging van de 80 m lange duiker onder de Smidswei. De sloot ten noorden van de Tsjerkebuorren heeft een afvoer via het regenwaterstelsel van It Heechfean gekregen. Deze maatregel wordt in de winter van 2016-2017 geëvalueerd. Door het baggeren van de sloten is de afvoer en de berging is weer op orde. Aanpak De grondwateroverlast is verminderd op zo'n 30 locaties door: grondwateroverlast bezanden, grondverbetering speelveldjes (Trisken, Swetten, Singels), aansluitpunt overtollig water uit een steeg (Singels), aanleg verzamelleiding voor grondwater (Wiken), peilverlaging in de winter (Trisken) en aanleg vijver Jansoniusstraat. Verharding Bij de Tjaarda-flat is 400 m2 verharding omgevormd naar gras en vervangen door oevertalud. Verder is aan de Hagewyk, de Opgang en de Dollard groen totaal 550 m2 verharding omgevormd naar gras en bomen. Aan het Kyriat Onoplein zijn twee plantenvakken vergroot en voorzien van zitelementen (100 m2). Binnen het waterplan de Drait wordt 300 m2 aan verharding opgeruimd en vervangen door gras. Aanleg wateras en In de Bouwen zijn de wateras aan het Burefen en de nieuwe vijvers vijvers de Bouwen aan de M.L. Kingsingel gerealiseerd. De wateras is een nieuwe open waterverbinding tussen het Reidingpark en het hoofdwatersysteem. Actualisatie diffuse Er is een beleidsnotitie vastgesteld. Het beleid rondom milieu- bronnenbeleid vriendelijke onkruidbestrijding wordt voortgezet en in de Breeduit wordt aandacht besteed aan het terugdringen van diffuse bronnen1. Baggerprogramma Er is een inschatting gemaakt van de kosten en hoeveelheden voor 2011-2020 het baggeren in de periode 2011-2020. De kosten van het baggeren van grondwaterregulerende en regenwaterbergende wateren wordt meegenomen in de rioolheffing. Waterverbinding In het kader van het GWP zou een onderzoek worden gedaan. Bouwen-Singels Binnen al lopende rioleringsprojecten is in de tussentijd echter een alternatieve waterverbinding aangelegd tussen de wijken. Loskoppelen sloten Op vijf locaties worden in de winterperiode 2016-2017 sloten van riolering losgekoppeld van de riolering en aangesloten op een regenwaterstructuur.

1 Diffuse bronnen zijn verontreinigingen die indirect in het oppervlaktewater of grondwater belanden, zoals vanuit de landbouw, de bebouwde omgeving (o.a. bestrijdingsmiddelen), het wegverkeer en de recreatievaart.

10 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Door integraal te ontwerpen, kan bij het ontwikkelen van een waterplan ook aan ecologie worden gedacht door vrijkomende grond uit vijvers her te gebruiken voor heuvels waarin een insectenhotel wordt verwerkt. Dit is bijvoorbeeld gedaan in het Waterplan Folgeren.

Ecologie

Aanleg In 2008 en 2016 is op een deel van het gemeentehuis (1.400 m2) vegetatiedaken een sedumdak aangelegd. Er is op het Singellandcollege een sedumdak aangelegd ter grootte van circa 350 m2. Bij de Friese Poort is een sedumdak op de fietsenstalling van 60 m2 aangelegd. Groen- en waterplan Over een lengte van 1,6 km is de walbeschoeiing verwijderd en de de Wiken oevers zijn grotendeels natuurvriendelijk ingericht door flauwe taluds te graven. De waterberging is met circa 1 ha vergroot. Natuuroevers Venen/ Er is 2,33 km natuurvriendelijke oever met een soortenrijk Singels/Noordoost waterplantenmengsel aangelegd in de Venen, de Singels, de Swetten, Lauwers/Zuiderhogeweg, de Drait, in het Noordoost en bij de Tjaarda. Passeerbaar maken Er is 150 m natuuroever aangelegd en drie amfibieënpoelen. De ecologische zone de route naar de ecoduiker is verbeterd en verder is de ecoduiker qua Drait passeerbaarheid verbeterd. Dit is vooral voor amfibieën en reptielen gunstig. Verbeteren water- Er zijn in Opeinde twee duikers (Ø 250 mm) aangelegd om de kwaliteit Opeinde doorstroming te bevorderen. Onderzoek Blauwe Uit onderzoek blijkt dat de waterkwaliteit, ecologie en het Dobbe waterprofiel toereikend zijn. Boppeste Het voormalige poldertje De Boppeste ten zuiden van Rottevalle Noorderhogeweg kan nu meer water bergen en de aan- en afvoer is verbeterd. Het gemaaltje kon door de maatregelen worden gesloopt. Daarnaast is de afwatering van Rottevalle naar Drachten sterk verbeterd door het verbreden van waterpartijen en de aanleg van natuuroevers. Brug Trisken In de winterperiode 2016-2017 wordt tussen de wijken de Trisken en de Drait in de fietsverbinding een brug over de westelijke ringvijver langs de Trisken aangelegd. Door deze brug wordt de doorstroming van deze vijver sterk verbeterd.

11 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

In het integrale Groen- en Waterplan de Wiken komen de pijlers ecologie, leefbaarheid en beleving mooi samen.

Beleving

Waterspeelplek Nabij de grote vijver aan de Frisia zijn klimpalen en keien in de Folgeren oever aangebracht. Verder is er een touwbrug naar het eiland aangelegd. Deze speelplek wordt inmiddels veel gebruikt door de buurtkinderen en de schoolkinderen. Uitbreiding Voor het overgrote deel van de wateren in de woonkernen is het hengelsport visrecht overgedragen van de gemeente naar de hengelsportvereniging. De mogelijkheden voor de hengelsport in de stadswateren zijn hierdoor uitgebreid. Haalbaarheidsstudie Er zijn drie nieuwe kanoroutes onderzocht: de Alde Geau bij vaarroutes Oudega, de route Oudega-Nijega-De Tike-De Leijen en de route Rottevalle-Drachtercompagnie. De kosten, kansen en knelpunten zijn beschreven. Er zijn geen financiële mogelijkheden om het plan tot uitvoering te brengen. Aanleg Er is een waterspeelvoorziening en een strandje met glijbaan waterspeelpark aangelegd in Parkwijk de Singels.

12 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

De aanleg van een nieuwe vijver om grondwateroverlast op te lossen kan prima samengaan met het verhogen van een stuk beleving. Aan de Jansoniusstraat zijn de pijlers leefbaarheid en beleving gecombineerd.

Voorlichting

Regentonacties Er is een succesvolle regentonactie gehouden in 2008 waarbij 1.700 tonnen zijn verstrekt. Tijdens de regentonactie zijn 1.300 folders over waterbeheer uitgedeeld. Gezien dit succes en omdat er veel vraag naar was, is de actie in 2013 herhaald. In 2013 was de actie wederom een succes en werden 1.300 tonnen verstrekt. Voorlichting en Acht scholen en totaal 1.200 kinderen hebben meegedaan aan de educatie scholen waterlessen en het bijbehorende sponsorevenement. Onderwerp van de waterlessen was het waterbeheer in Smallingerland en Gobabis. Tijdens de sponsorloop is geld ingezameld voor een sanitatieproject in de sloppenwijk van Gobabis. De waterlessen zijn gegeven door een medewerker van de gemeente. Voorlichting aan Er is een watermarkt gehouden waarbij informatie is verstrekt over bewoners het waterbeheer in de gemeente. Daarnaast zijn er artikelen in de Breeduit geplaatst. Tenslotte zijn er 3.700 waterkalenders verstuurd naar huishoudens die tijdelijk overlast hebben van een waterproject.

Bij het opstellen van de vorige waterplannen waren diverse medewerkers van de gemeente en het waterschap betrokken. Daarnaast zijn via bewonersavonden, een invulbonnenactie, een fotowedstrijd, een internetpanel en een enquête de bewoners van Smallingerland betrokken bij het waterplan. Tenslotte is gebruik gemaakt van de kennis van een aantal organisaties: Provincie Fryslân, It Fryske Gea, Dienst Landelijk Gebied, Watersportverbond, Hengelsportvereniging Voorwaarts, VAC Oost Fryslân, LTO Noord en de Landinrichtingscommissie.

13 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

3. SAMENHANG MET ANDERE BELEIDSPLANNEN

Sinds het vorige waterplan zijn er veel beleidsontwikkelingen en ontwikkelingen op het gebied van wetgeving geweest. Om inzicht te geven in de relaties tussen de belangrijkste watergerelateerde plannen en het gemeentelijk waterplan, is onderstaande figuur ter verduidelijking toegevoegd. Er worden verschillende categorieën plannen (gezamenlijk gemeente-waterschap, de gemeente, het waterschap, waterketenpartijen, Rijksoverheid en EU afzonderlijk) met verschillende kleuren aangegeven.

In het waterplan komen de watergerelateerde plannen samen en kunnen alle zaken op elkaar worden afgestemd. Plannen die een geringe invloed hebben op het waterplan, zijn niet in het schema opgenomen. Het gemeentelijk waterplan is een belangrijk uitgangspunt voor andere beleidskaders, bestemmingsplannen en gebiedsvisies. Andersom zijn die plannen een belangrijk uitgangspunt voor het gemeentelijk waterplan. Naast de in het schema beschreven plannen zijn er meer beleidsterreinen die ook binnen het waterplan aan de orde dienen te komen, zoals recreatie en communicatie. De belangrijkste ontwikkelingen ten opzichte van het vorige waterplan worden hieronder beschreven.

Overdracht stedelijk waterbeheer

In november 2016 is een overeenkomst tussen het waterschap en de gemeente afgesloten waarin is beschreven dat het waterschap verantwoordelijk is voor het beheer en onderhoud van de stedelijke watergangen. Het onderhoud van de hoofdwatergangen, secundaire watergangen en vijvers wordt vanaf 2017 door de gemeente uitgevoerd en het waterschap geeft voor het onderhoud een vergoeding aan de gemeente.

Planning onderhoud oevers en beschoeiingen

Bij onderhoud van walbeschoeiingen kan in geval van genoeg ruimte worden gekozen voor vervanging van de walbeschoeiing door een natuurlijke en meer geleidelijke overgang van land naar water (de zgn. natuuroever). Het plan kan een meerwaarde voor de ecologie van het water opleveren en er kan geld worden bespaard doordat vervanging van beschoeiing niet langer nodig is. De afgelopen jaren zijn op verschillende locaties (Parkensnoer Noordoost, Ee, Project natuurvriendelijke oevers GWP 2013-2016) beschoeiingen vervangen door een natuurvriendelijke oever. De komende jaren worden meer walbeschoeiingen vervangen door natuurvriendelijke oevers.

14 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Waterbeheerplan 2016-2021/Vierde Waterhuishoudingsplan 2016-2021

Deze beleidsplannen van respectievelijk het waterschap en de provincie zijn in 2015 vastgesteld. Dit is gebeurd in samenwerking met de Friese gemeenten. De plannen bevatten belangrijke input voor het gemeentelijk waterplan zoals de planning van waterprojecten.

Overdracht vaarwegbeheer

Alle grote vaarwateren zijn vanaf 2014 in beheer en onderhoud bij de provincie. Alleen de kanoroutes, vaarwateren voor kleine motorboten (Tiksterfeart, opvaart Smalle Ee), havens (Drachten, Oudega, Smalle Ee en Rottevalle), ligoevers en vaarwater in woonwijken en kernen (Sanding, Drachtstervaart) blijven in onderhoud bij de gemeente. Daarnaast is de Oudegaastervaart niet overgedragen in verband met de Ontwikkelingsvisie Oudega.

Omgevingswet

De Omgevingswet is door de Eerste en Tweede Kamer vastgesteld en zal in 2018 in werking treden. Door de Omgevingswet vervalt een aantal “regels” die relevant zijn voor de uitvoeringspraktijk van het stedelijk waterbeheer en het beheer van de waterketen. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet vervalt de wettelijke planverplichting voor het Gemeentelijke Rioleringsplan (GRP) na 2020. Gemeenten en ook waterschappen zullen moeten anticiperen op het wegvallen van deze planverplichting. De komende jaren wordt dit verder uitgewerkt door de betrokken afdelingen binnen de gemeente en het waterschap.

Fries Bestuursakkoord Water

Met het Fries Bestuursakkoord Waterketen 2016-2020 zetten de waterketenpartijen (Friese gemeenten, Wetterskip Fryslân, Provincie Fryslân en Vitens) zich in voor een duurzame Friese waterketen. Hierbij ligt de nadruk op inspelen op toekomstige ontwikkelingen zoals klimaatverandering en bevorderen dat meer jongeren kiezen voor een technische opleiding in de watersector. Voor de uitvoering wordt het initiatief in de regio gelaten, want de uitvoering van maatregelen moet passen binnen de eigen plannen. Iedere waterketenpartner kiest zelf aan welke maatregelen men wil bijdragen middels ureninspanning en/of financiële bijdrage.

Op 17 november 2016 werd het FBWK door de waterketenpartijen ondertekend.

15 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

4. BETROKKENHEID

In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe is gecommuniceerd en samengewerkt bij de totstandkoming van het Gemeentelijk Waterplan 2017-2020.

Projectgroepoverleggen en raadplegen collega's

Het samenstellen van het Gemeentelijk Waterplan 2017-2020 is de verantwoordelijkheid van de projectgroep. Binnen de projectgroep werken het waterschap en de gemeente (disciplines water, riolering, groen, stedenbouw en duurzaamheid) samen. In vijf projectgroepoverleggen zijn projectideeën geformuleerd. Deze zijn door de projectgroep uitgewerkt tot een nieuwe watervisie en projectvoorstellen voor het maatregelenprogramma. De visie en het maatregelenprogramma zijn in concept door de projectgroep en een aantal collega's van verschillende disciplines (bouwzaken, communicatie, ruimte, recreatie, economische zaken, wijkbeheer, gebouwen, wateronderhoud, Regon, financiën, regiomanagement, sport en speelbeleid) beoordeeld.

Raadplegen andere organisaties

In oktober en november is er overleg geweest tussen een afvaardiging van de projectgroep en medewerkers van It Fryske Gea, de Friese Milieufederatie, de Hengelsportvereniging Voorwaarts Drachten en VAC Oost Fryslân. Andere watergerelateerde organisaties die bij de vorige waterplannen betrokken waren, zoals het Watersportverbond en de Watersportvereniging Drachten-Veenhoop, zijn door de sterk op de Friese Boezem en/of het buitengebied gerichte plannen betrokken bij de Waterfrontvisie Drachten in plaats van het gemeentelijk waterplan. Uit de overleggen zijn de volgende wensen naar voren gekomen die goed aansluiten bij onze eigen doelstellingen:

 Project "De Groene Loper" van It Fryske Gea en de Friese Milieufederatie;  Aanleg visvoorzieningen door de Hengelsportvereniging Voorwaarts Drachten.

Deze projecten zijn daarom opgenomen in het maatregelenprogramma en in bijlage 1

De Groene Loper

Fryslân en ook Smallingerland is rijk bedeeld met prachtige natuur en cultuurlandschappen. De unieke wadden, kleurige graslanden, meren en plassen, moerassen, paarse heide en bossen zijn er allemaal te vinden. Door haar natuurlijke verscheidenheid is Fryslân door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap uitgeroepen tot de mooiste provincie van Nederland. Daar zijn we trots op! Veel natuurgebieden en waardevolle cultuurlandschappen liggen dicht in de buurt van woonwijken, maar zijn soms lastig te bereiken. Het uitgangspunt binnen het project "De Groene Loper" is dat iedereen gemakkelijk toegang moet hebben tot deze natuurgebieden. Zo kun je vanuit je huis zo de natuur in zonder hiervoor de auto te hoeven pakken. De voordelen van groen in de woonwijk of in de buurt daarvan zijn:

 Een gezondere leefomgeving;  Een groene (natuurlijke) leefomgeving heeft een positieve invloed op de gezondheid, zowel geestelijk als fysiek. Investeren in groen leidt op termijn tot minder kosten in de zorg en ziekteverzuim;  De Groene Loper biedt goede mogelijkheden voor recreatie op korte afstand van de woonbuurten. Van wandelen tot fietsen, van fierljeppen tot schaatsen;  Doordat de Groene Loper aan een woongebied grenst, biedt dit goede mogelijkheden dit samen met bewoners te ontwikkelen;  Groen/water in de buurt zorgt voor een waardevermeerdering van 5-20% van een woning;  Door meer en toegankelijk groen in de buurt blijft de vraag naar woningen groter dan in gebieden waar geen groen in de buurt is.

16 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

De Groene Loper is een verbinding tussen de bebouwing (stad, dorp, zorginstelling, ziekenhuis) en een natuurgebied of cultuurlandschap. In deze verbindingszone kan en mag meer op het gebied van recreatie dan in een natuurgebied. Het is struinnatuur waar kinderen hutten bouwen, ravotten, waar je kunt vissen en honden worden uitgelaten. Enkele voorbeelden van Groene Lopers zijn:

 een nieuwe loopbrug of een tunnel die het natuurgebied verbindt met een woonwijk;  een wandelpad tussen de weilanden door vanaf de woonwijk tot aan het bos;  een voetpad van een zorginstelling naar een natuurgebied;  een voormalig landbouwgebied natuurlijk inrichten met recreatiemogelijkheden.

Een mooi voorbeeld van een Groene Loper in Drachten is de zone langs de rivier de Drait. Het toegankelijk maken van de bestaande verbinding langs de Drait onder de A7 door richting Beetsterzwaag voor fietsers en voetgangers zou een opwaardering van dit mooie gebied zijn. Door het openstellen van deze verbinding kunnen de mogelijkheden voor de bestaande 200 m verderop gelegen en voor fietsers en voetgangers toegankelijke onderdoorgang worden verbeterd.

Binnen het maatregelenprogramma wordt in samenhang met de Waterfrontvisie en de Nota Recreatie en Toerisme gezocht naar een geschikte invulling.

Aanleg Hengelsportvoorzieningen

Er wordt door hengelsporters veel gebruik gemaakt van de waterpartijen in Smallingerland. In Drachten zijn 4.000 leden aangesloten bij de plaatselijke hengelsportvereniging Voorwaarts Drachten. Om het aantal visstekken goed op peil te houden, zijn er wensen vanuit de hengelsportvereniging om het aantal vismogelijkheden uit te breiden. De voorzieningen worden aangelegd op nader door de gemeente en de hengelsportvereniging te bepalen plekken.

17 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Met 4.000 leden is Hengelsportvereniging Voorwaarts een grote vereniging binnen Drachten. Het aantal jeugdleden neemt de laatste jaren sterkt toe!

Raadplegen bewoners

In het vorige waterplan zijn bewoners geraadpleegd via een enquête. Er was een goede respons. Het waterbeheer leeft dus bij de bewoners. Projecten zoals Waterplan Folgeren, Waterplan Drait, Waterplan Drachtstercompagnie, Waterplan Venen en de regentonactie zijn mede door de reacties binnen de bewonersenquête opgenomen in het vorige waterplan.

Om bewoners niet nog een keer te benaderen via een enquête en de bijbehorende abstracte beleidsafwegingen, is er nu voor gekozen om de bewoners actief te betrekken bij het waterplan middels een aantal concrete opdrachten/vragen die op de eigen buurt/wijk/dorp gericht zijn. Op deze manier hebben we in juni 2016 via de Breeduit de bewoners benaderd over:

 het vervangen van verharding door groen in de eigen buurt;  de aanleg van nieuw oppervlaktewater (eventueel in combinatie met recreatieve mogelijkheden) in de eigen buurt.

Er zijn totaal twaalf ideeën binnengekomen. Daarvan zijn vier ideeën afkomstig van enkele personen en zodoende is het onduidelijk of er draagvlak in de buurt is. Verder zijn er vijf ideeën ingediend die inmiddels al uitgevoerd of meegenomen in onderhoudswerkzaamheden of andere plannen. De volgende ideeën zijn ingediend.

1. Uitgang: Hier is door de bewoners een plan voor een vijver bedacht. Dit idee wordt meegenomen in het maatregelenprogramma van dit waterplan; 2. Raadhuisplein: De bewoners hebben een idee om het bovenste parkeerdek van de oude parkeergarage te voorzien van meer beplanting. Dit idee wordt meegenomen in het maatregelenprogramma; 3. Sydwende: De bewoners komen met een idee om twee sloten met elkaar te verbinden. Dit idee wordt meegenomen in de baggerwerkzaamheden in de winter van 2017-2018;

18 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

4. Burefen/Hooiweg: Ontwerp van een vijver. De vijver is geprojecteerd op een plek die qua eigendom niet van de gemeente is en waar al andere plannen voor zijn. Verder is het niet duidelijk of er draagvlak in de buurt is. Daarom wordt het idee niet meegenomen in het waterplan; 5. Splitting: Idee van een bewoner om niet alleen de voorkanten van de woningen af te koppelen, maar ook de achterkanten. Dit wordt in de plannen voor de Splitting meegenomen. Voorafgaand aan de werkzaamheden worden bij de bezoeken aan de bewoners de mogelijkheden besproken; 6. Houtigehage: Een recent aangelegde drempel zorgt voor stagnatie in de waterafvoer. Deze drempel is recent aangepast waardoor het probleem al is opgelost; 7. Tjonger, Fivel en de Linde: Er wordt voorgesteld om op één van de grasvelden een grote vijver met speelvoorzieningen aan te leggen. Bij dit idee is het onduidelijk of er draagvlak in de buurt is. Daarom wordt het idee niet meegenomen in het waterplan; 8. Drachtstervaart: Er wordt voorgesteld om een inlaatvoorziening voor kleine boten te maken. Dit idee wordt meegenomen in de plannen van de watersportvereniging; 9. Folgeren: Er wordt voorgesteld om de vijvers in de Folgeren uit te baggeren vanaf de kant en om (gras)karpers uit te zetten. Het uitbaggeren vanaf de kant past niet binnen ons waterbeleid om gezonde oevervegetaties te realiseren en te beheren. De uitzet van (gras)karpers past niet binnen het beleid van het waterschap ten aanzien van visuitzet. Karpers kunnen namelijk een negatieve invloed hebben op de waterkwaliteit. Verder is het niet duidelijk of er draagvlak in de buurt is. Daarom wordt het idee niet meegenomen in het waterplan; 10. Singels: In een portfolio zijn een aantal ideeën getoond voor het veranderen van de structuur van een gebied in particulier eigendom. Het is niet duidelijk of er draagvlak in de buurt is en verder hebben de gemeente en het waterschap geen eigendommen in het gebied. Daarom worden de ideeën niet meegenomen in het waterplan; 11. Zuidkade/Moleneind: Twee drempels zorgen voor stagnatie in de waterafvoer. Deze drempels zijn recent aangepast; 12. Ee: Er wordt aangegeven door een bewoner om rekening te houden met de door de bewoner aangeplante (inheemse) waterplanten in de oeverzone. Dit wordt meegenomen in het wateronderhoud.

De suggesties die worden meegenomen in het waterplan zijn verder uitgewerkt in het maatregelenprogramma (hoofdstuk 8) en bijlage 1 (projectbeschrijvingen). De ideeën zijn via de mail en telefonisch ingediend bij de gemeente en in overleg met de bewoners verder uitgewerkt.

Raadplegen dorps- en wijkraden

In augustus en september 2016 hebben alle dorpsraden en wijkraden via de mail de gelegenheid gehad om mee te denken over plannen voor de periode 2017-2020. Vanuit de wijkraad van de Trisken zijn twee ideeën gekomen:

 Aanpak wateroverlast openbaar gebied ten westen van de Hanebalken en de westelijke ringvijver;  Aanpak grondwateroverlast fitnessveld nabij de Hanebalken.

In een overleg met de wijkraad zijn deze plannen verder uitgewerkt binnen dit waterplan.

19 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

5. HITTESTRESSONDERZOEK

Hittestress heeft een link met veel vakgebieden. De meest duidelijke link is er met de hoeveelheid verharding in een gebied en daarmee met het waterbeheer. De hoeveelheid verharding bepaalt namelijk de afvoersnelheid van regenwater. Daarom is het hittestress- onderzoek een belangrijk deelonderzoek binnen het waterplan. In dit hoofdstuk komt de achtergrond van het hittestressonderzoek, de methode van onderzoek en een bespreking van de resultaten aan de orde. Er is gekozen voor de kern Drachten, omdat er vanuit wordt gegaan dat de resterende kernen groener, ruimer en verkoelender zijn. Verder zijn alleen de woongebieden beschouwd, omdat daar door de bewoners de hittestress het meest wordt ervaren. Op bijvoorbeeld bedrijvenparken is dat minder het geval.

Achtergrond

De komende decennia gaat het klimaat veranderen. Het wordt gemiddeld warmer, de regenintensiteit van regenbuien zal toenemen, de lengte van regenperioden gaat toenemen en ook droogteperiodes zullen langer zijn. De klimaatscenario's laten verschillende beelden zien. De bandbreedte is 0,3-1,7 graden Celsius stijging (meest gunstige scenario) tot 2,6-4,8 graden Celsius stijging. In de toekomst kan het op hete zomerdagen oncomfortabel warm worden voor bewoners en de flora en fauna in delen van de steden. Deze hete plekken hebben ook grote invloed op de natuurlijke waterkringloop. De oorzaak van hete plekken in stedelijke kernen is de hoeveelheid verharding in verhouding tot het oppervlak water en groen en daarnaast de afwezigheid van schaduwobjecten.

De hoeveelheid verharding is van grote invloed op de waterhuishouding, maar ook op de leefbaarheid van een wijk. Die leefbaarheid wordt bepaald door de uitstraling van de buurt (o.a. verhouding groen/water/verharding), de omgevingstemperatuur en andere factoren. Op een hittestresskaart wordt in een kleurenschaal van groen naar rood aangegeven wat de temperatuur is op welke plek. De kaart levert belangrijke input voor het verbeteren van de leefomgeving door bijvoorbeeld het vervangen van verharding door groen.

Een groene voortuin geeft in de zomer veel verkoeling en trekt ook veel bijen en vlinders aan.

20 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Methode

Van alle beschikbare objecten in de kern Drachten is door RoyalHaskoningDHV een gebiedsdekkende kaart gemaakt voor de bewoonde gebieden. Elk van deze objecten heeft een verkoelend of verwarmend effect op de omgeving: een verwarmend effect door gebouwen en wegen en een verkoelend effect door water, plantsoen, bos en bomen. Alle plekken waarvoor vanuit de bronbestanden geen functie is gevonden, zijn aangemerkt als overig groen. De volgende objecten worden onderscheiden (tussen haakjes de scores per object: van verwarmend ++ via neutraal 0 naar verkoelend --):

 Wegen, gesloten verharding (++);  Wegen, open verharding (+);  Gebouwen (+);  Overig groen (0);  Plantsoen (-);  Bomen (-);  Bos (--);  Oppervlaktewateren (---).

De objecten beïnvloeden elkaar, afhankelijk van de afstand en de gegenereerde warmte. Daarom moet aan elk object een invloedsgebied worden toegekend, dat gerelateerd is aan de grootte van het object. Dit is gedaan met de volgende voorwaarden:

 Het invloedsgebied is even groot als de straal/omtrek zodat de grootte van het object in de berekening wordt meegenomen, waarbij: o Voor alle verkoelende objecten het effect tot 5x de straal/omtrek is; o Voor verwarmende objecten als wegen het effect tot 3x de straal/omtrek is; o Voor verwarmende objecten als gebouwen het effect tot 2x de straal/omtrek is.  Binnen het invloedsgebied de invloed afneemt met afstand tot het object.

Nadat elk element een waarde en een buffer heeft gekregen, wordt van alle overlappende buffers een gemiddelde genomen. Op deze manier blijft er één laag over met een verloop van verschillende kleuren/verschillende waarden. De exacte mate van wederzijdse beïnvloeding is bepaald op basis van theoretisch-wetenschappelijke achtergronden, maar geeft enkel relatieve verschillen tussen de objecten weer.

Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) heeft in 2014 klimaatscenario’s uitgebracht voor het voorspellen van het klimaat in Nederland. De scenario’s gaan uit van door de mens veroorzaakte wereldwijde klimaatverandering en geven o.a. een voorspelling voor het jaar 2050. In totaal zijn er vier scenario’s. Voor het scenario 2050 gaan we uit van een integrale opwarming van 11% volgens het meest extreme klimaatscenario van het KNMI. Hierdoor worden warmere delen iets meer warm dan koelere delen.

Resultaten

De resultaten van het onderzoek worden aan de hand van drie kaarten getoond:

 Referentiekaart: gemiddelde zomerse dag in 2016;  Tropische dag (30°C of hoger) in 2016;  Tropische dag (30°C of hoger) in 2050.

Hieronder worden de kaarten besproken. De kleuren geven de mate van relatieve verkoeling en verhitting weer op een schaal van blauw (meest verkoelend), via groen, geel (neutraal) naar oranje en rood (verwarmend). Blauwe, groene en in mindere mate gele plekken worden als aangename plekken ervaren. Oranje en rode gebieden zijn voor bewoners met

21 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020 gezondheidsrisico's plekken waar de negatieve gevolgen van opwarming kunnen worden ervaren.

Referentiekaart: gemiddelde zomerse dag in 2016

Als uitgangspunt wordt een gemiddelde zomerse dag genomen die 16 keren per jaar voorkomt. De doorrekening van deze situatie is in onderstaande kaart te zien.

In de referentiekaart zijn duidelijk de verkoelende groen- en waterstructuren te zien. De verharde en opwarmende wegenstructuren zijn ook duidelijk waar te nemen. Op een gemiddelde zomerse dag zullen vooral de wegen een verwarmend effect geven. Als wordt gekeken naar de kleuren dan is er op een gemiddelde zomerdag in 2016 niet sprake van een onprettige leefklimaat. De wegen zijn neutraal en de rest van het bewoond gebied kan worden geclassificeerd als verkoelend.

Tropische dag in 2016

Geheel anders wordt de situatie op een tropische dag in 2016. Deze komt gemiddeld drie keer per jaar voor. Wat opvalt is dat de wegenstructuren, en dan met name de asfaltwegen, als verwarmend kunnen worden aangemerkt. Het centrum van Drachten kan ook als verwarmend worden aangemerkt. De bebouwing geeft over het algemeen een neutraler beeld. Wederom springen de groen- en waterstructuren er positiever uit met een licht verkoelend effect. De positieve invloed van de vegetatiedaken (bijvoorbeeld bij het gemeentehuis) zijn ook waar te nemen.

22 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Uit de kaart kan de conclusie worden getrokken dat er in 2016 al een opgave ligt om het bebouwd gebied groener en waterrijker te maken. Vooral het Drachtster centrum, de hoofdwegen door Drachten, de asfaltwegen in wijken als de Trisken, Folgeren, Drait en delen van de Singels (met name de Peppel) en in mindere mate de wegenstructuren in de resterende wijken geven een verwarmend effect.

In de wijken en langs de wegen kan door de aanplant van bomen en het vervangen van verharding door groen een verkoelend effect worden gehaald. In het centrum zou de aanplant van bomen en de aanleg van vegetatiedaken verkoelend kunnen werken.

Tropische dag in 2050

In vergelijking met de tropische dagen in 2016 zijn er op een tropische dag in 2050 weinig verkoelende plekken in Drachten aanwezig. Alleen de groene en waterrijke structuren als de randen van de Folgeren, de Wiken en de Trisken, Parkwijk de Singels en het riviertje de Drait zijn koele plekken. In alle wijken is sprake van opwarming. De asfaltwegen in de wijken en de hoofdwegen zijn hete plekken. De verwachting is dat er gemiddeld 7 van dergelijke dagen voorkomen in 2050.

23 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Als de situatie van een tropische dag in 2050 wordt bekeken, kan worden geconcludeerd dat er voor het hele bebouwde gebied van Drachten een opgave ligt. Voor het hele bebouwde gebied zal dan goed moeten worden bekeken of het woongebied niet groener kan door bijvoorbeeld actief de wijk in te gaan om tuinen te vergroenen, wegenstructuren waar mogelijk te versmallen, weinig gebruikte of niet meer functionele verharding om te vormen naar groen of water, meer oppervlaktewater aan te leggen en andere materialen te gebruiken voor de wegen.

Eindconclusie

Gezien de resultaten van de kaarten van de tropische dagen in 2016 en 2050 kan worden geconcludeerd dat er behoorlijk wat rode gebieden zijn te vinden binnen Drachten. Binnen de rode gebieden zullen oudere bewoners en bewoners met gezondheidsklachten problemen ondervinden. Vergroening van het woongebied van Drachten vermindert deze risico's waardoor de gevolgen van opwarming minder zullen worden ervaren door de bewoners en de regenwaterafvoer wordt vertraagd.

Het vergroenen van het stedelijk gebied, rekening houdend met het beeld van de hittestresskaarten, is een belangrijk uitgangspunt bij het samenstellen van het maatregelenprogramma. De meeste opwarming vindt plaats rondom de hoofdwegenstructuren (asfaltwegen) en het Drachtster centrum. In het Drachtster centrum wonen verhoudingsgewijs de meeste oudere bewoners. Als aandachtsgebieden binnen de rode gebieden kunnen daarom het Drachtster centrum en de asfaltwegen worden aangemerkt.

24 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

6. GRONDWATERANALYSE

In het Gemeentelijk Waterplan 2013-2016 is het eerste grondwaterplan uitgewerkt. In dit hoofdstuk wordt het eerste grondwaterplan geactualiseerd middels een nieuwe grondwateranalyse. Voor het achtergronddocument wordt verwezen naar bijlage 4 en het verbreed GRP. De effectiviteit van de maatregelen uit het vorige grondwaterplan komen bij de volgende grondwateranalyse in 2020 aan bod. Op dit moment zijn er nog te weinig meetgegevens om conclusies te trekken ten aanzien van de effectiviteit. Grondwateroverlast wordt in de gemeente Smallingerland als volgt gedefinieerd:

 Er is gedurende 2 maanden of langer een gemeten grondwaterstand hoger dan 0,5 m minus maaiveld in de peilbuizen van het grondwatermeetnet en;  Er zijn klachten in het gebied vanuit de klachtenregistratie van de gemeente zelf of de bewonersenquête of de gemeente (wegbeheer, groenbeheer).

Aan de grondwateranalyse liggen drie belangrijke gegevensbronnen ten grondslag:

 het grondwatermeetnet: meetperiode 2010-2016;  gegevens uit de bewonersenquête uit 2012 en andere klachtenbronnen;  beleidskaders ten aanzien van grondwaterplannen van andere gemeenten.

In 2010 en 2011 zijn totaal 38 peilbuizen geplaatst in de kernen Boornbergum, De Tike, Drachten, Drachtstercompagnie, Houtigehage, Nijega, Opeinde, Oudega en Rottevalle. In Drachten zijn in alle woonwijken en bedrijventerreinen peilbuizen geplaatst (zie kaart). Van iedere peilbuis zijn dagelijks de grondwaterhoogten ten opzichte NAP geregistreerd middels dataloggers. Om de drie maanden zijn deze dataloggers door het waterschap uitgelezen. In bijlage 5 zijn de resultaten van het grondwatermeetnet te zien in de vorm van grafieken.

Het grondwatermeetnet. In het blauw de peilbuislocaties en in het rood de woonkernen.

Conclusies uit meetgegevens

In de tabel op bladzijde 26 zijn per wijk en dorpskern de gegevens uit de enquête en het grondwatermeetnet naast elkaar gezet. De rode kleur in de tabel op bladzijde 26 geeft aan dat er grondwateroverlast is geconstateerd en groen dat er geen grondwateroverlast is geconstateerd. Voor wat betreft de meldingen uit de enquête is gekeken naar de spreiding van de meldingen. Komen er veel klachten verspreid over de wijk of het dorp voor, dan wordt de codering "rood" toegekend voor "wijk". Komen de klachten alleen op bepaalde locaties voor, dan wordt de codering "rood" toegekend voor "locatie". De gegevens vanuit de

25 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020 bewonersenquête dienen als bevestiging van resultaten uit het meetnet of als aandachtspunt. Wanneer meldingen uit de bewonersenquête niet overeenkomen met de metingen van het grondwatermeetnet, worden de meldingen als aandachtspunt aangemerkt (laatste kolom rood in tabel).

De gegevens uit het grondwatermeetnet zijn bepalend voor het nemen van maatregelen. Als er bij meer dan één peilbuis grondwateroverlast wordt aangetroffen, kan worden gesproken van wijkgerichte grondwateroverlast en krijgt het onderdeel "wijk" code "rood". Er wordt dan als maatregel een wijkgericht waterplan voorgesteld. Als er bij één buis per wijk of de dorpen Rottevalle, Opeinde en Oudega een overschrijding van de grondwaterstand wordt geconstateerd, is er sprake van lokale grondwateroverlast. In de wijken en de genoemde dorpen met één peilbuis is het gebied te groot en daarmee de dekking van het grondwatermeetnet te gering, om conclusies te trekken ten aanzien van wijk- of dorpsgerichte grondwateroverlast. In deze gebieden kan dus alleen lokale grondwateroverlast worden aangetoond met het grondwatermeetnet. In geval van lokale grondwateroverlast op basis van het grondwatermeetnet wordt een lokale aanpak van de grondwateroverlast voorgesteld. De lokale aanpak houdt in dat er lokale maatregelen worden getroffen, zoals aanleg drainage of grondverbetering.

Wijk/Dorp Aantal Wateroverlast Overlast Wijk- Lokale Aandachts- (enquêtes) (meetnet) buizen wijk lokaal wijk lokaal aanpak aanpak punt A7-Noord 1 - - - Bouwen 2 - - - Burmania 1 - - + Centrum 1 - C - Drachtstervaart 1 - - - Drait 2 - ZW - Fennepark 1 - - + Folgeren 2 - O/Z - Himsterhout 2 - - - Industriehaven 1 - - - Kantorenpark 1 - - - Noordoost 2 - - + Singels 3 - W/NW - Swetten 2 - C - Trisken 1 - - + Venen 1 - - + Vrijburgh 1 - - + Wiken 5 - ZO - Boornbergum 1 - - - De Tike 1 - - - De Veenhoop 0 - - - De Wilgen 0 - - - Drachtstercom. 1 - - - Goëngahuizen 0 - - - Houtigehage 1 - - - Kortehemmen 0 - - - Nijega 1 - - - Opeinde 1 - - + Oudega 1 - - - Rottevalle 1 - - + Smalle Ee 0 - - - - = geen actie/aandachtspunt; + = wel aandachtspunt; WP = Wijkplan; ZO = zuidoost; C = centrum; ZW = zuidwest; O/Z = oost en zuid; W/NW = west en noordwest.

26 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Per wijk of dorp is uit de tabel af te leiden of er maatregelen worden genomen. Dat kan grootschalig middels een wijkgericht waterplan (WP) als er sprake van grondwaterproblemen is in de wijk of het dorp op basis van de metingen uit het grondwatermeetnet en een bevestiging vanuit de bewonersenquête. Daarnaast kunnen er op locatieniveau een aantal overlastlocaties worden aangepakt waarbij de afkortingen duiden op het deel van de wijk. Is er geen grondwateroverlast volgens het meetnet, maar er zijn wel meldingen vanuit de enquête, dan wordt de wijk of het dorp aangemerkt als een aandachtspunt. Als de grondwaterstanden hoog blijven en er meerdere klachten komen uit deze gebieden, dan kan alsnog worden besloten om in de periode 2017-2020 maatregelen te treffen in deze gebieden. De financiële ruimte voor het nemen van deze maatregelen wordt gevonden in het versoberen van de voorgestelde lokale aanpak.

Conclusies:

 Er zijn geen grootschalige problemen, dus wijkgerichte plannen voor het oplossen van grondwaterproblemen zijn niet nodig;  Er wordt een lokale aanpak van grondwaterproblemen voorgesteld in het Drachtster Centrum, de Drait, de Folgeren, de Singels, de Swetten en de Wiken door bijvoorbeeld grondverbetering of beperkte aanleg drainage. Dit is in bijlage 1 uitgewerkt als project. De kosten zijn reeds gedekt binnen het verbrede rioleringsplan;  De wijken Burmania, Fennepark, Noordoost, de Trisken, de Venen en Vrijburgh en de dorpen Opeinde en Rottevalle worden aangemerkt als aandachtspunt.

Evaluatie grondwatermeet

De peilbuizen van het meetnet zijn voorzien van dataloggers (divers) om de grondwaterstand ten opzichte van NAP te registreren. De fabrikant garandeert een levensduur van ca. 8 jaar wat betekent dat de eerst geplaatste divers binnen één tot twee jaar vervangen dienen te worden. Ook zijn er veel problemen met de betrouwbaarheid van het gebruikte type diver.

Het waterschap test momenteel een nieuw type met een veel betere betrouwbaarheid. Dit nieuwe type is ook gemakkelijker uit te lezen. Om het meetnet toekomstbestendig en betrouwbaar te maken, dienen de huidige divers te worden vervangen door het nieuwe type. Daarnaast dient er rekening mee te worden gehouden dat gezien de leeftijd van het meetnet er een aantal buizen moeten worden vervangen.

Daarom wordt in hoofdstuk 8 en bijlage 1 het project 1.8 Grondwatermeetnet voorgesteld waarbinnen de divers worden vervangen alsmede enkele peilbuizen.

27 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

7. WATERVISIE 2017-2020

Inleiding

In 2012 is het Gemeentelijk Waterplan 2013-2016 opgesteld en bestuurlijk vastgesteld door de besturen van de Gemeente Smallingerland en Wetterskip Fryslân. Het waterplan bestond uit een watervisie en een maatregelenprogramma. De watervisie werd beschreven in een aantal streefbeelden per thema. De streefbeelden geven op hoofdlijnen weer hoe het water op een duurzame manier kan worden ingericht en beheerd. Hieronder wordt eerst ingegaan op wijzigingen en aanvullingen op de streefbeelden die golden in de periode 2013-2016. Daarna wordt een compleet overzicht gegeven van de streefbeelden die zullen worden gehanteerd in de periode 2017-2020.

De watervisie wordt als uitgangspunt gebruikt bij alle nieuwe ruimtelijke plannen. Verder is de watervisie uitgangspunt bij onderhoudsplannen, waaronder het hekkelen en baggeren van wateren. Daarnaast is de watervisie het uitgangspunt om in het kader van het waterplan een maatregelenprogramma vast te stellen.

Vervallen streefbeelden

In 2016-2017 is het Gemeentelijk Waterplan 2017-2020 opgesteld. Door de projectgroep is de watervisie uit 2012 getoetst aan het huidige beleid en nieuwe ontwikkelingen. Er zijn ten opzichte van het vorige Gemeentelijke Waterplan 2013-2016 twee streefbeelden vervallen. Het gaat om de volgende streefbeelden: a) Beperking oxidatie van veen door het niet verder verlagen van de waterstand; b) Streven naar opheffen 2.000 brandkranen en gebruik oppervlaktewater voor blussen.

De veenweidevisie heeft de oplossingsrichting onder punt a binnen het gemeentelijk waterplan overbodig gemaakt. Provinciale Staten van Fryslân stelden in januari 2015 de veenweidevisie vast. Deze visie geeft de gewenste ontwikkelingsrichting voor het Friese veenweidegebied aan met betrekking tot o.a. de hoogte van de oppervlaktewaterpeilen en de grondwaterstanden.

De afweging om 2.000 brandkranen op te heffen en gebruik te maken van oppervlaktewater voor het blussen (punt b) is door het instellen van de veiligheidsregio's bij de nieuwe veiligheidsregio komen te liggen. Deze veiligheidsregio heeft momenteel andere prioriteiten.

Nieuwe streefbeelden

Het strooien van zout in de winter kan de kwaliteit van het oppervlaktewater en het grondwater negatief beïnvloeden. Daarnaast kan het direct schade opleveren voor bomen en struiken. Veel beter zou het daarom zijn om te zoeken naar alternatieven door het strooien van zout, zoals bijvoorbeeld het aanleggen van verwarmde wegen. Dit wordt als nieuw streefbeeld meegenomen. De gemeente Smallingerland draagt kunst een warm hart toe.

28 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Kunst is uiteraard te vinden in de diverse musea, maar ook in de openbare ruimte. Vijvers zouden een mooie locatie kunnen zijn voor het tonen van kunst. Daarom wordt het combineren van water en kunst opgenomen als nieuw streefbeeld.

Zodoende worden er binnen het Gemeentelijke Waterplan 2017-2020 twee nieuwe streefbeelden geformuleerd:

 Als alternatief voor het gebruik van zout bij gladheidsbestrijding worden bij nieuwe wegen of reconstructies de mogelijkheden voor verwarmde wegen overwogen;  Water combineren met kunst.

Toevoegingen bij bestaande streefbeelden

Broekbossen zouden kunnen worden ingezet binnen het waterbeheer. Een broekbos is een bos waarvan de vegetatie sterk wordt bepaald door de (hoge) stand van het grondwater. De biodiversiteit in dergelijke bossen kan hoog zijn. Broekbossen komen van oudsher veel voor in drassige lage landen. De gebieden zijn uitermate geschikt voor de tijdelijke opvang van regenwater. Voor het stedelijk gebied ligt een wateropgave voor de komende decennia om het regenwater langer vast te houden om zo wateroverlast te voorkomen en om de draaiuren van de gemalen te beperken. Een broekbos kan ook voor een deel worden opengesteld voor het publiek door de aanleg van een pad.

Wereldwijd neemt de biodiversiteit af. Binnen Nederland is de biodiversiteit sinds 1990 het sterkst achteruitgegaan in Friesland. Door de schaalvergroting in de landbouw in het buitengebied en een toename van verharding en versobering van groenstructuren kan de biodiversiteit in onze gemeente ook afnemen. Daarom is het belangrijk om bij inrichtingsplannen aandacht te besteden aan biodiversiteit. Dit kan bijvoorbeeld door nuttige toepassingen van vrijgekomen grond (insectenhotels, vlinderheuvels) of aanleg van natuurvriendelijke oevers met verschillende dieptes.

Vanuit duurzaamheid is energiewinning uit afvalproducten wenselijk. De opgewekte energie zou voor verschillende doeleinden kunnen worden gebruikt. De opgewekte energie zou voor verschillende doeleinden kunnen worden gebruikt. Wat binnen onze mogelijkheden ligt, willen we graag benutten, zoals het aanwenden van hekkelafval voor biogas.

Bij nieuwe openbare gemeentelijke gebouwen of reconstructies van bestaande gebouwen worden platte daken deels al voorzien van vegetatiedaken. Daarmee heeft de gemeente het goede voorbeeld gegeven. Het zou wenselijk zijn dat er een stimuleringsregeling voor vegetatiedaken komt waar particulieren en bedrijven gebruik van kunnen maken. Verder willen we regenwaterbenutting in openbare gebouwen stimuleren en bevorderen.

Samenvattend worden bij een aantal streefbeelden ten opzichte van het vorige waterplan de volgende zaken toegevoegd:

 De mogelijkheden van boezemlanden zoveel mogelijk benutten. Toevoeging: de mogelijkheden voor broekbossen. Daarnaast de zinsnede " waarbij een toename van biodiversiteit en de recreatieve mogelijkheden van groot belang zijn" toevoegen;  Ecologische inrichting en beheer van oppervlaktewater waarbij migratiebarrières voor waterdieren zoveel mogelijk worden voorkomen. Toevoeging: "en een zo hoog mogelijke biodiversiteit wordt nagestreefd";  Baggeren conform baggerplan met daarbij aandacht voor hergebruik van baggerspecie. Toevoeging: Energiewinning uit baggerspecie en hekkelafval;  Bij nieuwe openbare gebouwen of reconstructies van bestaande openbare gebouwen worden de platte daken voorzien van vegetatiedaken en/of zonnepanelen. Toevoeging: Daarnaast worden eigenaren van gebouwen gestimuleerd om zelf vegetatiedaken aan te leggen.

29 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Streefbeelden

Aan de hand van de vier brugpijlers worden de streefbeelden hieronder beschreven. Met deze streefbeelden wordt een brug naar de toekomst geslagen zodat toekomstige generaties ook nog van ons mooie water kunnen genieten.

Leefbaarheid:

 Regenwater zo lang mogelijk vasthouden door voldoende oppervlaktewater te realiseren of water vast te houden in de bodem of op vegetatiedaken;  Zoveel mogelijk verhard oppervlak (op particulier terrein bovengronds) afkoppelen en op de riolering aangesloten sloten loskoppelen waarbij ook het nut en de noodzaak van verhardingen moet worden afgewogen;  Baggeren conform baggerplan met daarbij aandacht voor hergebruik van baggerspecie. Daarbij kan ook worden gedacht aan energiewinning uit baggerspecie of hekkelafval;  Grondwaterbeheer conform verbreed GRP en grondwateranalyse;  Voorkomen van waterverontreiniging door aanpak diffuse bronnen en puntbronnen;  Maalregimes van gemalen afstemmen op droogteperiodes.

De nieuwe Drachtstervaart zorgt naast een goede opvang van regenwater (Leefbaarheid) ook voor een grote toename van de beleving van het Drachtster centrum (Beleving).

Beleving:

 Versterken mogelijkheden beroeps- en recreatievaart en het ontwikkelen van nieuwe vaarverbindingen als onderdeel van het provinciaal vaarnetwerk;  Bij nieuwe plannen aandacht voor het recreatief gebruik van het water en de wateroever voor bijvoorbeeld waterspelen, varen, zwemmen en hengelsport;  Versterken en behouden structuren van veenvaarten en wijken;  Water combineren met kunst.

30 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Ecologie:

 Ecologische inrichting en beheer van oppervlaktewater waarbij migratiebarrières voor waterdieren zoveel mogelijk worden voorkomen en een zo hoog mogelijke biodiversiteit wordt nagestreefd;  Bij nieuwe openbare gemeentelijke gebouwen of reconstructies van bestaande openbare gemeentelijke gebouwen worden de platte daken voorzien van vegetatiedaken en/of zonnepanelen. Daarnaast worden bewoners en bedrijven gestimuleerd om zelf vegetatiedaken aan te leggen;  Er wordt naar gestreefd om bij nieuwe openbare gemeentelijke gebouwen of reconstructies van bestaande openbare gemeentelijke gebouwen de toiletten met regenwater door te spoelen;  De mogelijkheden voor de aanleg van boezemlanden en broekbossen worden zoveel mogelijk benut waarbij een toename van biodiversiteit en de recreatieve mogelijkheden van groot belang zijn;  Als alternatief voor het gebruik van zout bij gladheidsbestrijding worden bij nieuwe wegen of reconstructies de mogelijkheden voor verwarmde wegen overwogen.

De nieuwe vijver aan de Gauke Boelensstraat draagt bij aan de Leefbaarheid (opvang regenwater), Beleving (verfraaiing woonbuurt) en Ecologie (ecologische inrichting).

Voorlichting:

 De voorlichting ten aanzien van waterbeheer op scholen continueren;  Voorlichting aan bewoners via de Breeduit en internet.

Ontwerprichtlijnen

Naast de streefbeelden van de watervisie zijn in het kader van het programma van eisen voor de inrichting van de openbare ruimte ontwerprichtlijnen beschreven. Om nieuwe inrichtingsplannen en herstructureringen op een voor duurzaam waterbeheer goede manier in te richten, worden de volgende richtlijnen voor de inrichting van het water voorgesteld:

31 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

 Het voorkomen van watergangen met aan weerszijden particuliere eigendommen;  Minimaal één zijde grenzend aan obstakelvrij openbaar gebied;  Het benutten van bestaande laagtes als logische plek voor watergangen;  Aanwezige kwel benutten om zo de mogelijkheden voor kwelafhankelijke plantensoorten te bevorderen ;  Liever meerdere watergangen dan één of twee hele grote vijverpartijen. Dit zorgt voor een betere regulering van de grondwaterstand;  Mogelijkheden creëren om oppervlaktewater te laten circuleren;  Rekening houden met fluctuatie waterpeil 0,20 m - 0,30 m op basis van een natuurlijk peilverloop ('s winters hoge waterstanden en 's zomers lage waterstanden);  Een gesloten waterkringloop toepassen: zo weinig mogelijk gebiedsvreemd water inlaten;  Wateroppervlak  10% van het verharde oppervlak in ruimtelijke plannen;  Waterdiepte  1,0 m (rekening houden met flora en fauna)2;  Bodembreedte  0,50 m;  Breedte waterlijn  2,00 m in verband met voorkomen verlanding;  Bij voorkeur oevers natuurlijk inrichten conform de volgende punten:  Talud oevers flauwer dan 1:5. De overgang van land naar water zo flauw mogelijk. Harde oevers bemoeilijken de migratie van dieren van land naar water en andersom;  Gebruik gebiedseigen waterplanten. Bij voorkeur een mengsel van waterplanten gebruiken en het inplanten van riet achterwege laten;  Diepe plekken ( 1,20 m) waar vissen tijdens vorstperioden kunnen overwinteren en bij hoge watertemperaturen de beschikking hebben over zuurstofrijk water;  Indien duikers en peilverschillen in watersystemen nodig zijn, werk dan zoveel mogelijk met ecoduikers en vistrappen om de migratie van waterdieren te handhaven;  Inrichting op basis van de viswatertypologie (zie bijlage 3).  Bij voorkeur geen steil talud in combinatie met een plasberm3 toepassen. Indien een plasberm wordt toegepast, breedte plasberm  1,50 m1, diepte plasberm  0,30 m;  Obstakelvrije onderhoudsstroken:  Bij talud flauwer dan 1:5, breedte  2,50 m te rekenen vanaf waterlijn;  Bij talud steiler dan 1:5, breedte  2,50 m te rekenen vanaf insteek.  Obstakelvrije onderhoudsstroken toepassen:  Waterbreedte  7,50 m, onderhoudsstrook aan 1 zijde;  Waterbreedte  7,50 m, onderhoudsstrook aan 2 zijden of voldoende laadplekken voor een maaiboot.  Schouwstrook in overleg met waterschap benutten als wandel- of fietspad;  Indien onderhoudsstroken niet mogelijk of niet afdoend, kan maaiboot worden toegepast. In dat geval gelden de volgende uitgangspunten:  Waterbreedte  5,00 m ( 0,90 m diep in het midden);  Doorvaarthoogte bruggen en duikers  0,90 m; bij boezemwateren  1,20;  Vrije doorvaartbreedte bruggen, duikers  2,50 m;  Vermijden kleine eenheden;  Opnemen plekken om hekkelafval te lossen+  Stuwen in ecologische zones uitrusten met vis- en faunapassages.

Daarnaast zijn er ook nog meer specifieke ontwerprichtlijnen voor riolering (huisaansluitingen, hoofdriolen, inspectieputten, kolken, putten, goten) wadi's en drainage. Voor deze ontwerprichtlijnen wordt verwezen naar het programma van eisen voor de inrichting van de openbare ruimte.

2 Dit is een wens van de gemeente. 3 Een plasberm is een ondiep gedeelte water van ongeveer 1 meter breed langs oevers. De planten die erin groeien kunnen de oever beschermen.

32 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

8. MAATREGELENPROGRAMMA

Met de vier brugpijlers als fundament en de bouwstenen hittestresskaart en grondwateranalyse is toegewerkt naar de watervisie in hoofdstuk 7. Om de streefbeelden in de watervisie uit te werken tot uitvoeringsmaatregelen, wordt in dit hoofdstuk het maatregelprogramma uitgewerkt. Om tot de maatregelen te komen is er overleg gevoerd binnen de projectgroep en zijn daarnaast belangenorganisaties, bewoners (buurtopdracht) en dorps- en wijkraden betrokken. Daarnaast is gebruik gemaakt van kennis van medewerkers van het waterschap en de gemeente. Het grondwatermeetnet, het grondwaterplan, de hittestresskaart en de watervisie vormen eveneens een belangrijke basis voor het maatregelenprogramma.

Het in dit hoofdstuk beschreven maatregelenprogramma is in lijn met de vorige maatregelenprogramma's. De focus ligt wederom op waterberging, natuuroevers, grondwateraanpak, vergroenen, beleving en communicatie.

Voorgestelde projectenlijst en planning

De projectgroep stelt voor om de projectenlijst en planning op de volgende pagina in overweging te nemen. De projectenlijst sluit aan bij de vier brugpijlers. In bijlage 1 (projectbeschrijvingen) worden de projecten beschreven. In de projectenlijst worden het projectnummer, de projectnaam, de kosten, de financier(s), de kostendekking en de jaarplanning genoemd. De projectnummers bestaan uit twee cijfers gescheiden door een stip. Het eerste cijfer is de pijler (1. Leefbaarheid, 2. Ecologie, 3. Beleving en 4. Voorlichting). Het tweede cijfer is het volgnummer binnen de pijler. Verder worden de kosten per participerende partij beschreven. De belangrijkste kostendragers zijn de gemeente, het waterschap en derden waaronder subsidieverstrekkers en organisaties uit de klankbordgroep. De kostendekking voor de kosten van de gemeente wordt met afkortingen weergegeven: AR = algemene reserves en VR = verbrede rioolheffing/reserves riolering. Kosten die in groen zijn aangegeven, zijn al gedekt in gereserveerde middelen. In het rood zijn de kosten van de gemeente aangegeven en in blauw van het waterschap.

33 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020 Projectnummer Projectnaam (k€) Project Kosten Aandeel gemeente (k€) Dekking gemeente waterschap Kosten (k€) Kosten (k€) derden 2017 (k gemeente en waterschap in Nog te dekken kosten door 2018 (k€) gemeente en waterschap in Nog te dekken kosten door 2019 gemeente en waterschap in Nog te dekken kosten door 2020 (k€) gemeente en waterschap in Nog te dekken kosten door ( k€ €) )

4

1.1 Waterplan Drait 200 100 VR 100 0 0 0 10 90 10 90 1.2 Waterplan Venen 150 125 VR 25 0 0 0 125 0 25 1.3 Waterplan Trisken 150 100 VR 50 0 0 100 0 0 50 1.4 Waterplan Singels 150 100 VR 50 0 0 0 100 0 50 1.5 Vergroenen 150 150 AR 0 0 0 150 0 0 Drachtster centrrum 1.6 Aanleg broekbos 125 75 AR 50 0 0 0 75 0 50 1.7 Aanpak 200 200 VR 0 0 50 50 50 50 grondwateroverlast 1.8 Grondwatermeetnet 25 25 VR 0 0 0 25 0 0 1.9 Operatie Steenbreek 60 45 AR 15 0 0 15 15 15 5 5 5 1.10 Stresstest Fryslân 3 3 AR 0 0 0 3 0 0 2.1 Aanleg natuuroevers 150 150 VR 0 0 0 150 0 0

2.2 Aanleg vegetatiedaken 150 150 AR 0 0 0 50 50 50 2.3 Stimuleringsregeling 120 120 AR 0 0 0 40 40 40 vegetatiedaken 2.4 Regenwaterbenutting 60 60 AR 0 0 0 20 20 20 2.5 De Groene Loper 100 100 AR 0 0 0 100 0 0 2.6 Amfibievriendelijke kolk 0 0 - 0 0 0 0 0 0 2.7 Drinkwatertappunten 60 45 AR 0 15 0 15 15 15 3.1 Waterspeelapp 0 0 - 0 0 0 0 0 0 3.2 Aanleg vissteigers 35 7 AR 0 28 0 0 0 7 3.3 Waterbeleefroute 2 2 AR 0 0 0 2 0 0 4.1 Regentonactie 25 25 AR 0 0 0 25 0 0 4.2 Waterbeheerapp 2 1 AR 1 0 0 1 0 0 1 4.3 Waterbeleving Naturij 4 2 AR 2 0 0 2 0 0 2 Kosten 1.921 Gereserveerd -200 Te dekken kosten 1.721 1.385 293 43 0 756 590 332 Gemeente: Nog te dekken kosten (verbrede rioolheffing) 0 275 235 90 Gemeente: Nog te dekken kosten (algemene reserves) 0 423 215 147 Wetterskip Fryslân: Nog te dekken kosten 0 58 140 95

Er wordt voorgesteld om deze lijst van projecten te laten vaststellen door de besturen van het waterschap en de gemeente. De kosten van het maatregelenprogramma bedragen € 1,92 miljoen. De gemeente heeft € 200.000 van deze programmakosten gedekt middels bestaande projectbudgetten. De te dekken kosten voor het programma bedragen dan € 1,72

4 HSV Voorwaarts, Sportvisserij Nederland, Producent amfibiekolken, Sponsoren drinkwatertappunten

34 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020 miljoen. De kosten voor derden bedragen € 43.000. Daarmee komen de kosten voor de gemeente en het waterschap op € 1.721.000. Daarvan draagt Wetterskip Fryslân € 293.000. De gemeente gaat € 1.385.000 bijdragen. Hieronder is de berekening samengevat.

Kosten (€)

Kosten van het maatregelenprogramma 1.921.000 Reeds gereserveerde middelen vanuit de gemeente 200.000

Te dekken kosten van het maatregelenprogramma 1.721.000

Kosten voor derden 43.000

Te dekken kosten van het maatregelenprogramma 1.678.000 voor gemeente en waterschap

Kosten voor waterschap 293.000

Totale nettokosten van het maatregelenprogramma 1.385.000 voor gemeente

Van deze kosten wordt voorgesteld om € 600.000 te dekken uit de verbrede rioolheffing (reserves riolering) en € 785.000 te dekken uit algemene reserves.

Kostenverdeling waterschap-gemeente

Voor een deel van de projecten worden de kosten verdeeld tussen de gemeente en het waterschap. Het waterschap betaalt mee aan projecten waarbij het watersysteem wordt verbeterd op basis van de trits vasthouden-bergen-afvoeren en een verbetering van de waterkwaliteit. Werkzaamheden die hieronder vallen, zijn: voorbereidingswerkzaamheden, graven van watergangen, herprofileren van watergangen, aanleg van natuurvriendelijke oevers (als onderdeel van nieuwe watergangen), verbreden watergangen, verbeteringen in het doorstroomprofiel van watergangen en de aanleg van duikers/kunstwerken. Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap.

Voor alle projecten die uitgevoerd worden met een partner geldt dat voor de start de kostenverdeling en andere financiële afspraken in een document worden vastgelegd. Wanneer dit afwijkt van hetgeen in het waterplan is vastgelegd, zal het project worden heroverwogen en opnieuw worden voorgelegd in een advies aan het college/raad, waterschapsbestuur of een eventueel ander bestuursorgaan, wanneer de kosten niet gedekt kunnen worden binnen de totale beschikbaar gestelde financiële kaders.

35 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

BIJLAGE 1: PROJECTBESCHRIJVINGEN

Projectnummer 1.1 Waterplan Drait en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, ecologie en beleving. Aanleiding Er is veel grondwateroverlast in de Drait en er is gebrek aan bergingsruimte voor regenwater. De aanleg van nieuwe waterpartijen vermindert de overlast van beide problemen. Daarom wordt voorgesteld om nieuwe watergangen in de wijk aan te leggen. De watergangen worden aangelegd met natuurvriendelijke oevers. Natuurlijke oevers bieden veel verschillende habitats voor planten en dieren en zorgen voor een betere waterkwaliteit. Aan de noordwestkant van de Drait wordt in het voorjaar van 2017 een nieuwe open waterstructuur aangelegd. Aansluitend op deze structuur zal aan de zuidwestkant van de wijk een vergelijkbare structuur worden aangelegd. Doelstellingen Het creëren van ruimte voor nieuw water voor regen- en grondwaterberging. Synergie  De gebruiksmogelijkheden van de groenstructuur nemen toe;  Belevingswaarde van de wijk neemt toe;  Mindere opwarming van de woonwijk;  Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren;  Hogere biodiversiteit. Projectfasering 1. Structuurvisie, ontwerptekening en raadplegen wijk; 2. Flora- en faunaonderzoek en geohydrologisch onderzoek; 3. Bestek, vergunningen en aanbesteding; 4. Uitvoering. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Wetterskip Fryslân (fase 1-4);  Wijkraad (fase 1, 3 en 4). Maatregelen  Aanleg van vijvers met natuurvriendelijke oevers;  Verwijderen en aanbrengen bomen en beplanting. Beleidskader(s) Hittestresskaart, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Gemeentelijk Rioleringsplan, Wegbeheer. Procedures  Betrekken wijk en terugkoppeling;  In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2019 - 31 december 2020. Personele inzet Gemeente Smallingerland (500 uren); Wetterskip Fryslân (150 uren). Gerelateerde Afkoppelprojecten, wegbeheer, rioolbeheer, groenbeheer. werkzaamheden Kosten € 200.000 Kostendekking  Gemeente Smallingerland (reserves riolering): € 100.000;  Wetterskip Fryslân: € 100.000. Kostenafrekening Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap. Voorlichting/ Er worden drie inloopavonden georganiseerd voor bewoners. Communicatie Daarnaast worden bewoners middels de Breeduit geïnformeerd. Parallel worden gesprekken gevoerd met de wijkraad.

36 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.2 Waterplan Venen en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, ecologie en beleving. Aanleiding Er is de afgelopen jaren veel afgekoppeld in de Venen. Voor al dat afgekoppelde regenwater is waterberging in de vorm van vijvers en sloten nodig. Vanuit de buurtopdracht hebben buurtbewoners van de Uitgang een idee ingediend bij de gemeente en het waterschap om een nieuwe vijver aan te leggen. De voorgestelde vijver voorziet in die behoefte. Dit idee kan worden gecombineerd met rioleringswerkzaamheden die voor 2019 staan gepland. In 2019 wordt een gescheiden rioolstelsel aangelegd in de Uitgang (vervolg op de werkzaamheden in 2016). De rioolvervanging biedt kansen om de weg te verleggen en het groen opnieuw in te richten. Door een verruiming van het groen en een vermindering van de verharding, ontstaat ruimte voor de aanleg van een vijver. Doelstellingen 1. Verminderen regenwateroverlast; 2. Realiseren waterberging in de vorm van nieuw oppervlaktewater (vijver). Synergie  De gebruiksmogelijkheden van de groenstructuur nemen toe;  Belevingswaarde van de wijk neemt toe;  Mindere opwarming van de woonwijk;  Minder verharding;  Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren;  Hogere biodiversiteit. Projectfasering 1. Ontwerptekening en raadplegen wijk; 2. Flora- en faunaonderzoek en geohydrologisch onderzoek; 3. Bestek, vergunningen en aanbesteding; 4. Uitvoering. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Wetterskip Fryslân (fase 1-4);  Wijkraad (fase 1, 3 en 4). Maatregelen  Aanleg vijvers (met natuurvriendelijke oevers);  Verwijderen en aanbrengen bomen en beplanting. Beleidskader(s) Hittestresskaart, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan, Wegbeheer. Procedures  Betrekken wijk en terugkoppeling;  In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2019 - 31 december 2019. Personele inzet Gemeente Smallingerland (150 uren); Wetterskip Fryslân (50 uren). Gerelateerde Afkoppelproject Uitgang, wegbeheer, rioolbeheer, groenbeheer. werkzaamheden Kosten € 150.000 Kostendekking  Gemeente Smallingerland (reserves riolering): € 125.000;  Wetterskip Fryslân: € 25.000. Kostenafrekening Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap. Voorlichting/ Er worden twee inloopavonden georganiseerd voor bewoners. Communicatie Daarnaast worden bewoners middels de Breeduit geïnformeerd. Parallel worden gesprekken gevoerd met de wijkraad.

37 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.3 Waterplan Trisken en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, ecologie en beleving. Aanleiding Het parkje in de Trisken, ten westen van de wijk, is erg nat door een hoge grondwaterstand. Vanuit de buurtopdracht heeft de wijkraad van de Trisken een idee ingediend bij de gemeente en het waterschap om de bestaande vijvers en sloten aan de westkant van de wijk uit te breiden om zo meer waterberging te creëren. Deze vijvers en sloten liggen deels in en nabij het parkje.

Door de vijvers en sloten te verruimen, ontstaat meer waterberging en zal de grondwaterstand positief worden beïnvloed. De laatste jaren zijn er verschillende kleine initiatieven genomen om het parkje te verbeteren (natuurontwikkeling, waterhuishouding, sport). Om deze initiatieven beter te verbinden en te versterken, wordt voorgesteld om in het parkje aan de westkant van de wijk de waterhuishouding te verbeteren, rekening houdende met andere belangen en wensen. Doelstellingen 1. Oplossen wateroverlast; 2. Uitbreiden bestaande vijvers en sloten en aanleg nieuwe vijvers. Synergie  De gebruiksmogelijkheden van de groenstructuur nemen toe;  Belevingswaarde van de wijk neemt toe;  Mindere opwarming van de woonwijk;  Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren;  Hogere biodiversiteit. Projectfasering 1. Structuurvisie, ontwerptekening en raadplegen wijk; 2. Flora- en faunaonderzoek en geohydrologisch onderzoek; 3. Bestek, vergunningen en aanbesteding; 4. Uitvoering. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Wetterskip Fryslân (fase 1-4);  Wijkraad (fase 1, 3 en 4). Maatregelen  Aanleg vijvers met natuurvriendelijke oevers;  Verwijderen en aanbrengen bomen en beplanting. Beleidskader(s) Hittestresskaart, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan, Wegbeheer. Procedures  Betrekken wijk en terugkoppeling;  In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2018. Personele inzet Gemeente Smallingerland (250 uren); Wetterskip Fryslân (75 uren). Gerelateerde Afkoppelprojecten, wegbeheer, rioolbeheer, groenbeheer. werkzaamheden Kosten € 150.000 Kostendekking  Gemeente Smallingerland (reserves riolering): € 100.000;  Wetterskip Fryslân: € 50.000. Kostenafrekening Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap. Voorlichting/ Er worden twee inloopavonden georganiseerd voor bewoners. Communicatie Daarnaast worden bewoners middels de Breeduit geïnformeerd. Parallel worden gesprekken gevoerd met de wijkraad.

38 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.4 Waterplan Singels en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, ecologie en beleving. Aanleiding Er is in de wijk de Singels de laatste jaren veel regenwater afgekoppeld van de riolering. Al het afgekoppelde regenwater dient te worden geborgen in vijvers en sloten. Het waterschap heeft aangegeven dat de bestaande structuur in de wijk de Singels de komende jaren niet meer toereikend zal zijn. Daarom wordt voorgesteld om de hoofdwatergang aan de Fabriciuslaan en de Reidingweg uit te breiden naar een vijver met natuurvriendelijke oevers. Doelstellingen 1. Uitbreiden bergings- en afvoercapaciteit van het watersysteem in de Singels; 2. Uitbreiden bestaande hoofdwatergang tot vijver. Synergie  De gebruiksmogelijkheden van de groenstructuur nemen toe;  Belevingswaarde van de wijk neemt toe;  Mindere opwarming van de woonwijk;  Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren;  Hogere biodiversiteit. Projectfasering 1. Ontwerptekening en raadplegen wijk; 2. Flora- en faunaonderzoek en geohydrologisch onderzoek; 3. Bestek, vergunningen en aanbesteding; 4. Uitvoering. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Wetterskip Fryslân (fase 1-4);  Wijkraad (fase 1, 3 en 4). Maatregelen  Uitbreiden hoofdwatergang tot vijver met natuurvriendelijke oevers;  Verwijderen en aanbrengen bomen en beplanting. Beleidskader(s) Hittestresskaart, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan, Wegbeheer. Procedures  Betrekken wijk en terugkoppeling;  In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2019 - 31 december 2019. Personele inzet Gemeente Smallingerland (250 uren); Wetterskip Fryslân (75 uren). Gerelateerde Afkoppelprojecten, wegbeheer, rioolbeheer, groenbeheer. werkzaamheden Kosten € 150.000 Kostendekking  Gemeente Smallingerland (reserves riolering): € 100.000;  Wetterskip Fryslân: € 50.000. Kostenafrekening Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap. Voorlichting/ Er worden twee inloopavonden georganiseerd voor bewoners. Communicatie Daarnaast worden bewoners middels de Breeduit geïnformeerd. Parallel worden gesprekken gevoerd met de wijkraad.

39 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.5 Vergroenen Drachtster Centrum en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, ecologie en beleving. Aanleiding Uit het hittestressonderzoek blijkt uit de resultaten van de kaarten van de tropische dagen in 2016 en 2050 dat het met het oog op de toekomst wenselijk is om het woongebied van Drachten te vergroenen. Een aantal jaren geleden is het Drachtster centrum en het Raadhuisplein opnieuw ingericht naar grote tevredenheid van o.a. het winkelend publiek. Toch zou een deel van het publiek een groenere uitstraling zien. Deze wens sluit goed aan bij de uitkomsten uit het hittestressonderzoek. Verder zijn er ideeën van aanwonenden om het Raadhuisplein groener te maken. Een deel van de verharding zouden we kunnen verwijderen en daarna kunnen vervangen door een mooie groene inrichting. Dit zou bijvoorbeeld kunnen worden gedaan met plantenbakken, klimaatbomen of plantvakken. Dit heeft veel voordelen. De omgeving wordt groener, er vindt minder opwarming plaats en de afvoer van regenwater wordt vertraagd. Doelstellingen Vertraging van de afvoer van regenwater. Synergie  Een groenere en meer prettige leefomgeving;  Mindere opwarming van de woonwijken;  Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren;  Hogere biodiversiteit. Projectfasering 1. Verder uitwerken plannen van aanwonenden en aanvullende ideeën; 2. Plan maken om verharding te vervangen door groen; 3. Aanbesteding; 4. Uitvoering. Betrokkenen Gemeente Smallingerland, Wetterskip Fryslân, aanwonenden Maatregelen Vergroenen Raadhuisplein volgens plannen van gemeente en van bewoners in kader van buurtopdracht. Een deel van de verharding verwijderen en vervangen door plantenbakken, klimaatbomen en plantvakken. Beleidskader(s) Hittestresskaart, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan, Wegbeheer. Procedures  Verder uitwerken plannen bewoners en de uitwerking van de plannen terugkoppelen aan de bewoners.  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2018. Personele inzet Gemeente Smallingerland (150 uren); Wetterskip Fryslân (25 uren). Gerelateerde Raadhuisplein, groenbeheer, inrichtingsplannen Drachtster werkzaamheden centrum. Kosten € 150.000 Kostendekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 150.000;

Kostenafrekening - Voorlichting/ Plannen worden ontwikkeld in overleg met bewoners en er wordt Communicatie gecommuniceerd via de Breeduit.

40 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.6 Aanleg broekbos en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, ecologie en beleving. Aanleiding Voor het stedelijk gebied ligt een wateropgave voor de komende decennia om het regenwater langer vast te houden en afgekoppeld regenwater te bergen om zo wateroverlast te voorkomen en om de draaiuren van de gemalen te beperken. Vaak wordt gekozen voor de aanleg van vijvers voor de opvang van regenwater, Een andere vorm van waterberging is een broekbos. Een broekbos is een bos waarvan de vegetatie sterk wordt bepaald door de (hoge) stand van het grondwater. Broekbossen komen van oudsher veel voor in drassige lage landen. De gebieden zijn uitermate geschikt voor de tijdelijke opvang van regenwater. Een broekbos kan ook voor een deel worden opengesteld voor het publiek door de aanleg van een pad. Een broekbos kan met weinig onderhoud in stand worden gehouden. Op kleine schaal is de toepassing van broekbos haalbaar. Op een grotere schaal is de toepassing van broekbos niet haalbaar, omdat het vaak niet in een bebouwde omgeving of in een woonwijk past. Daarom worden de broekbossen vaak aangelegd aan de rand van een kern of in het buitengebied. Doelstellingen Aanleg van een broekbos voor de tijdelijke opvang van regenwater. Synergie  Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren;  Hogere biodiversiteit;  Toename recreatieve mogelijkheden. Projectfasering  In overleg met omwonenden bepalen welke locatie het meest geschikt is;  Plan maken In overleg met omwonenden;  Aanbesteding en uitvoering broekbos. Betrokkenen Gemeente Smallingerland, Wetterskip Fryslân, aanwonenden, pachters. Maatregelen  Afgraven grond;  Verbreden van watergangen;  Aanplanten elzen en wilgen;  Aanbrengen paden. Beleidskader(s) Pachtovereenkomsten, groenbeleid, Watervisie, Flora- en Faunawet. Procedures  Uitwerking van plannen in overleg met bewoners. Verder moet er een onderzoek naar de flora en fauna plaatsvinden;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2019 - 31 december 2019. Personele inzet Gemeente Smallingerland (400 uren); Wetterskip Fryslân (25 uren). Gerelateerde Groenbeheer, wateronderhoud, onderhoud door pachters. werkzaamheden Kosten € 125.000 Kostendekking  Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 75.000;  Wetterskip Fryslân: € 50.000. Kostenafrekening Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap. Voorlichting/ Plannen worden ontwikkeld in overleg met bewoners en er wordt Communicatie gecommuniceerd via de Breeduit.

41 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.7 Grondwateraanpak en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid en beleving Aanleiding Uit het grondwatermeetnet blijkt dat er lokale grondwaterproblemen in het Drachtster Centrum, de Drait, de Folgeren, de Singels, de Swetten en de Wiken zijn. Deze grondwateroverlast kan worden aangepakt door grondverbetering of beperkte aanleg drainage. Vaak is grondverbetering (verbeteren toplaag en doorprikken keileemlaag) kosteneffectief de beste oplossing. Doelstelling De grondwaterstanden in de genoemde wijken mogen niet langer dan 2 maanden 0,5 m minus maaiveld bedragen. Projectfasering 1. Onderzoek in de wijk naar de probleemlocaties en de oorzaken; 2. Ontwerptekening; 3. Geohydrologisch onderzoek; 4. Bestek, vergunningen en aanbesteding; 5. Uitvoering. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-5);  Wetterskip Fryslân (fase 1-5);  Wijkraden (fase 1, 2, 4 en 5). Maatregelen  Drainage aanleggen;  Grondverbetering. Beleidskader(s) Wet gemeentelijke watertaken, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan. Procedures  Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 april 2017 - 31 december 2020. Personele inzet  Gemeente Smallingerland: 400 uren;  Wetterskip Fryslân: 50 uren. Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande sloten. werkzaamheden Kosten Totale kosten: € 200.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland (verbrede rioolheffing): € 200.000. Kostenafrekening - Voorlichting/ Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd. Communicatie

42 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.8 Grondwatermeetnet en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid en voorlichting Aanleiding In 2010 en 2011 zijn er in totaal 38 peilbuizen geplaatst in alle dorpskernen en alle woonwijken en industriegebieden binnen Drachten. Deze buizen zijn voorzien van dataloggers (divers) om de grondwaterstand ten opzichte van NAP te registreren. De dataloggers registreren elk uur de grondwaterstanden en worden om de drie maanden uitgelezen door iemand van het waterschap. De fabrikant garandeert een levensduur van circa 8 jaar wat betekent dat de eerst geplaatste divers binnen één tot twee jaar vervangen dienen te worden. Ook zijn er problemen met de betrouwbaarheid van het gebruikte type diver. Het waterschap test momenteel een nieuw type die een betere betrouwbaarheid heeft en gemakkelijker is uit te lezen. Om het meetnet toekomstbestendig en betrouwbaar te maken, dienen de huidige divers te worden vervangen door het nieuwe type. Daarnaast dient er rekening mee te worden gehouden dat gezien de leeftijd van het meetnet er een aantal buizen moeten worden vervangen. Doelstelling Vervanging van alle divers binnen het meetnet samen met het vervangen van een aantal peilbuizen om het meetnet betrouwbaarder en toekomstbestendig te maken. Projectfasering 1. Inventariseren welke buizen wanneer zijn geplaatst; 2. Overleg met waterschap; 3. Planning en fasering maken; 4. Uitvoering. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Wetterskip Fryslân (fase 1-4). Maatregelen Het vervangen van de divers in het meetnet. Beleidskader(s) Wet gemeentelijke watertaken, Watervisie, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan. Procedures De levering van de divers wordt aanbesteed. Projectperiode 1 april 2018 - 30 september 2018. Personele inzet  Gemeente Smallingerland: 100 uren;  Wetterskip Fryslân: 25 uren. Gerelateerde Toekomstig beheer van de peilbuizen. werkzaamheden Kosten Totale kosten: € 25.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland (reserves riolering): € 25.000. Kostenafrekening - Voorlichting/ Gedurende het project vindt er overleg plaats tussen de Gemeente Communicatie Smallingerland en het Wetterskip Fryslân.

43 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.9 Actie Steenbreek en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, beleving, ecologie en voorlichting. Aanleiding Uit het hittestressonderzoek blijkt uit de resultaten van de kaarten van de tropische dagen in 2016 en 2050 dat het met het oog op de toekomst wenselijk is om het woongebied van Drachten te vergroenen. De landelijke stichting Operatie Steenbreek biedt gemeenten een activiteitenpakket aan waarmee zij in de eigen gemeente bewoners en ondernemers kunnen inspireren en enthousiasmeren om hun eigen tuin te vergroenen. Het doel van de actie Operatie Steenbreek is om de burgers te enthousiasmeren om hun tuin te vergroenen. De negatieve gevolgen van verstening worden daarbij onder de aandacht gebracht. Denk hierbij aan het verminderen van de biodiversiteit en aan klimaatverandering. Minder groen in de tuin betekent minder vogels, insecten en andere dieren. Tijdens de hoosbuien, waar we steeds vaker mee te maken hebben, neemt een verharde tuin geen regenwater op, waardoor de druk op het riool enorm wordt en er snel wateroverlast ontstaat.. Burgers die hun tuin vergroenen, leveren een bijdrage aan wateropvang en geven een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid van hun buurt. Maar liefst 40% van het stedelijke oppervlak is in bezit van particulieren. De campagne richt zich op dit moment vooral op het veranderen van een mindset. Doelstellingen 1. Afvoer van regenwater vertragen; 2. Minder afvoer van regenwater naar de rioolwaterzuivering; 3. Burgers stimuleren om de tuin te vergroenen. Synergie 1. Een groenere en meer prettige leefomgeving; 2. Mindere opwarming van de woonwijken; 3. Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren; 4. Kennis delen met andere gemeenten op het gebied van de Groene Stad; 5. Meedoen in het landelijke netwerk van de "Vitale Groen Stad". Projectfasering 1. Zoeken partners; 2. Afsluiten convenant tussen partners; 3. Meedoen aan acties. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-3);  Wetterskip Fryslân (fase 1-3). Maatregelen Meedoen aan acties van Stichting Operatie Steenbreek. Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan, Wegbeheer. Procedures - Projectperiode 1 april 2017 - 31 december 2020. Personele inzet  Gemeente Smallingerland: 300 uren;  Wetterskip Fryslân: 100 uren. Gerelateerde Afkoppelprojecten, wegbeheer, rioolbeheer, watervisie. werkzaamheden Kosten Totale kosten: € 60.000. Kostendekking  Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 45.000;  Wetterskip Fryslân: € 15.000. Kostenafrekening Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap. Voorlichting/ Communicatieacties worden uitgevoerd in het kader van het Communicatie convenant tussen de partners en de landelijke acties.

44 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 1.10 Stresstest Fryslân en projectnaam Brugpijlers Leefbaarheid, ecologie, beleving en voorlichting. Aanleiding In het kader van het Fries Bestuursakkoord Waterketen 2017-2020 (FBWK2) is geconstateerd dat er in de toekomst problemen op het gebied van hittestress en wateroverlast vallen te verwachten in Fryslân. Dit beeld wordt ook bevestigd door het hittestressonderzoek binnen ons gemeentelijk waterplan (zie hoofdstuk 5). Daarom is in het kader van het FBWK2 het project "Stresstest Fryslân" opgezet. Op basis van de ruimtelijke adaptatie worden de risico´s van overstroming, hevige neerslag, droogte of hittestress in beeld gebracht aan de hand van stresstests. Daarnaast worden de kansen in beeld gebracht voor water- en klimaatrobuust ontwerpen. Er wordt een gezamenlijk toekomstbeeld ontwikkeld en er wordt een strategie ontwikkeld om dat op de beste manier te bereiken. Er worden uitsplitsingen gemaakt voor stad en platteland en voor acuut en op de langere termijn. De stresstest wordt ondersteund door het Van Hall Instituut te Leeuwarden. De kosten worden gedragen door de Friese gemeenten en het waterschap. Doelstellingen In beeld brengen van risico´s van overstroming, hevige neerslag, droogte of hittestress binnen de Friese gemeenten. Synergie Samenwerking met Friese gemeenten. Projectfasering 1. In beeld brengen risico's aan de hand van stresstests; 2. In beeld brengen van kansen voor water- en klimaatrobuust ontwerpen; 3. Ontwikkelen van een gezamenlijk toekomstbeeld en strategie. Betrokkenen Gemeente Smallingerland, Wetterskip Fryslân, Friese Gemeenten. Maatregelen Uitvoeren stresstests voor overstroming, hevige neerslag, droogte of hittestress binnen de Friese gemeenten. Beleidskader(s) Hittestresskaart, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan, Wegbeheer. Procedures - Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2018. Personele inzet Gemeente Smallingerland (50 uren); Wetterskip Fryslân (25 uren). Gerelateerde - werkzaamheden Kosten € 3.000 Kostendekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 3.000;

Kostenafrekening - Voorlichting/ Binnen het project wordt intensief samengewerkt door de Friese Communicatie gemeenten en het waterschap. Er wordt gecommuniceerd via de Breeduit over de uitkomsten.

45 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 2.1 Aanleg natuuroevers en projectnaam Brugpijlers Ecologie, leefbaarheid en beleving. Aanleiding In een aantal oudere woonwijken is te weinig berging in het watersysteem. Een uitbreiding van de bergingscapaciteit van de vijvers is gewenst. Verder zijn de oevers van deze vijvers soms nog steil en/of met walbeschoeiing uitgevoerd. Voor de waterberging en de natuurlijke overgang van land naar water zijn natuurlijke oevers beter. Uit een eerste verkenning in het kader van het gemeentelijk onderhoud van de walbeschoeiing blijkt dat de walbeschoeiing op een aantal locaties aan vervanging toe is. Door de aanleg van natuurlijke oevers neemt de bergingscapaciteit van het oppervlaktewater in bestaande wijken toe en neemt bovendien de natuur- en belevingswaarde toe. Door natuurvriendelijke oevers te graven neemt de waterberging gemiddeld met 5 m2 per strekkende meter toe. Hierdoor neemt ook de bergingscapaciteit voor regenwater toe. Doelstellingen 1. Uitbreiden bergingscapaciteit van het oppervlaktewater; 2. Natuurlijke overgang tussen land en water realiseren; 3. Verbeteren waterkwaliteit door aanleg natuurlijke oevers. Synergie  Opwaardering van de leefomgeving doordat de waterpartijen een uitstraling krijgen die hoog wordt gewaardeerd door de bewoners;  Toename biodiversiteit. Projectfasering 1. Ontwerptekening; 2. Onderzoeken (flora en fauna, bodemonderzoek); 3. Bestek, vergunningen, aanbesteding en uitvoering. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Wetterskip Fryslân (fase 1 en 3);  Wijk- en dorpsraden (fase 1 en 3). Maatregelen  Aanleg natuurvriendelijke oevers aan de Rien, Haverstuk, Warren, Burefen en Langewyk (1,5 km) en daarmee samenhangend een uitbreiding van de bergingscapaciteit van het oppervlaktewater in bestaande wijken met een 0,5 hectare;  Aanplant waterplanten op genoemde locaties. Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Onderhoudsplan kaden en oevers. Procedures  Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;  In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 september 2017 - 31 mei 2018. Personele inzet  Gemeente Smallingerland: 200 uren;  Wetterskip Fryslân: 25 uren. Gerelateerde Baggerwerkzaamheden 2018, Onderhoud groen en sloten, werkzaamheden Onderhoud walbeschoeiing Kosten Totale kosten: € 150.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland: (reserves riolering): € 150.000; Kostenafrekening Na afloop van het project vindt op basis van werkelijk gemaakte kosten afrekening plaats tussen de gemeente en het waterschap. Voorlichting Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd.

46 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 2.2 Aanleg vegetatiedaken en projectnaam Brugpijlers Ecologie, leefbaarheid, beleving en voorlichting. Aanleiding Door klimaatveranderingen is de kans op wateroverlast groter geworden, omdat bij hevige regenval veel water in één keer de riolering en de sloten in stroomt. Daarom is de ambitie om regenwater langer vast te houden op de plek waar het valt. Een mogelijkheid is de toepassing van vegetatiedaken. Vegetatiedaken vertragen de afvoer van regenwater. Andere voordelen van vegetatiedaken zijn: isolatie van warmte en geluid, goede beheersing van klimaat in zomer en winter, de dakconstructie gaat langer mee, een habitat voor planten en dieren en minder opwarming van de versteende stadsomgeving. In het kader van de vorige waterplannen zijn vegetatiedaken aangelegd op openbare gemeentelijke gebouwen. Mede gezien de resultaten uit het hittestressonderzoek (zie hoofdstuk 5) zetten we deze lijn de komende jaren voort. We willen minimaal de lijn van het vorige waterplan (0,5 hectare dakoppervlak van bestaande openbare gemeentelijke gebouwen voorzien van een sedumdak) voortzetten. Doelstellingen 1. Meer goede voorbeelden van vegetatiedaken realiseren; 2. Vertraging van de regenwaterafvoer realiseren; 3. Minder regenwater naar rioolwaterzuivering. Synergie 1. Isolatie van warmte en geluid van gebouwen; 2. Goede klimaatbeheersing van gebouwen in zomer en winter; 3. De dakconstructie van een gebouw gaat langer mee; 4. Een habitat voor planten en dieren; 5. Minder opwarming van de versteende stadsomgeving. Projectfasering 1. Inventarisatie mogelijkheden vegetatiedaken; 2. Het aanleggen van 5.000 m2 sedumdaken op bestaande openbare gebouwen. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Besturen van stichtingen (bijvoorbeeld scholen). Maatregelen Het aanleggen van 5.000 m2 sedumdaken op bestaande openbare gebouwen. Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Nota Duurzame Ontwikkeling. Procedures  Betrekken stichtingbesturen en aanwonenden en terugkoppeling;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2020. Personele inzet Gemeente Smallingerland: 300 uren. Kosten Totale kosten: € 150.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 150.000. Kostenafrekening - Voorlichting/ Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd. Communicatie

47 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 2.3 Stimuleringsregeling vegetatiedaken en projectnaam Brugpijlers Ecologie, leefbaarheid en beleving. Aanleiding Door klimaatveranderingen is de kans op wateroverlast groter geworden, omdat bij hevige regenval veel water in één keer de riolering en de sloten in stroomt. Daarom is de ambitie om regenwater langer vast te houden op de plek waar het valt. Een mogelijkheid is de toepassing van vegetatiedaken. Andere voordelen van vegetatiedaken zijn: isolatie van warmte en geluid, goede beheersing van klimaat in zomer en winter, de dakconstructie gaat langer mee, een habitat voor planten en dieren en minder opwarming van de versteende stadsomgeving. In het kader van de vorige waterplannen zijn vegetatiedaken aangelegd op openbare gebouwen. Mede gezien de resultaten uit het hittestressonderzoek (zie hoofdstuk 5) wordt dit voortgezet (project 2.2) en daarnaast willen we graag bewoners en bedrijven de kans bieden om zelf aan de slag te gaan met de vergroening van de eigen daken. Daarom wordt er een stimuleringsregeling ingesteld om bewoners en bedrijven te stimuleren om een vegetatiedak aan te leggen. De gemeente geeft een tegemoetkoming van 25% van de kosten met een nader te bepalen maximum per aanvraag. Doelstellingen 1. Vertraging van de regenwaterafvoer realiseren; 2. Minder regenwater naar rioolwaterzuivering; 3. Bedrijven en bewoners middels een regeling stimuleren om vegetatiedaken aan te leggen. Synergie 1. Isolatie van warmte en geluid van gebouwen; 2. Goede klimaatbeheersing van gebouwen in zomer en winter; 3. De dakconstructie van een gebouw gaat langer mee; 4. Een habitat voor planten en dieren; 5. Minder opwarming van de versteende stadsomgeving. Projectfasering 1. Opzetten stimuleringsregeling (voorwaarden, juridische aspecten, voorlichting); 2. Aankondiging actie (oktober 2017); 3. Start actie (januari 2018); 4. Afronding actie na bereiken subsidieplafond of einde actieperiode (december 2020). Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Bewoners;  Bedrijven. Maatregelen Het aanleggen van circa 0,8 ha sedumdaken door bewoners en bedrijven op de eigen gebouwen. Beleidskader(s) Watervisie, Nota Duurzame Ontwikkeling. Procedures  Aankondigen acties;  Opstellen actievoorwaarden;  Voorstellen toetsen aan bouwvoorschriften. Projectperiode 1 april 2017 - 31 december 2020. Personele inzet Gemeente Smallingerland: 350 uren. Kosten Totale kosten: € 120.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 120.000. Kostenafrekening - Voorlichting/ In de Breeduit wordt de actie aangekondigd in oktober 2017. In Communicatie januari 2018 wordt in de Breeduit aandacht besteed aan de start van de actie. Vervolgens worden bewoners iedere 3 maanden geattendeerd op de actie.

48 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 2.4 Regenwaterbenutting en projectnaam Brugpijlers Ecologie, leefbaarheid, beleving en voorlichting. Aanleiding In Nederland is het gemiddelde drinkwatergebruik per inwoner 120 liter per persoon per dag voor huishoudelijke doeleinden. Voor het overgrote deel wordt dit gebruikt voor toepassingen waar eigenlijk helemaal geen drinkwater noodzakelijk is. Voor die toepassingen is regenwater ook te gebruiken. Het milieu wordt hierdoor minder belast, omdat het regenwater niet tot drinkwater gezuiverd hoeft te worden en vervolgens over lange afstanden getransporteerd moet worden. Het gebruiken van regenwater voor bijvoorbeeld toiletspoeling is dus duurzaam en zodoende zouden wij het graag toepassen in openbare gemeentelijke gebouwen. Daarom wordt voorgesteld om in de jaren 2018, 2019 en 2020 een aantal openbare gemeentelijke gebouwen te voorzien van een systeem om toiletten door te spoelen met regenwater. Onderdeel van het project zou ook het door drie technasium-leerlingen gepresenteerde idee zijn om op een andere manier regenwater op te vangen en te benutten. Doelstellingen 1. Vertraging van de regenwaterafvoer realiseren; 2. Minder regenwater naar rioolwaterzuivering; 3. Het goede voorbeeld geven aan bedrijven en bewoners door om regenwater te gebruiken voor toiletspoeling. Synergie  Aansluiting bij duurzaamheidsevenementen in het kader van de Nota Duurzame Ontwikkeling;  Minder oppompen en zuivering van drinkwater bij de drinkwaterdistributie. Projectfasering 1. Inventarisatie mogelijkheden regenwaterbenutting; 2. Het aanleggen van een systeem voor regenwaterbenutting in zes openbare gemeentelijke gebouwen. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);  Bewoners;  Bedrijven. Maatregelen Bij een aantal openbare gemeentelijke gebouwen een systeem aanleggen om toiletten door te spoelen met regenwater. Beleidskader(s) Watervisie, Nota Duurzame Ontwikkeling. Procedures  Betrekken beheerders gebouwen;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2020. Personele inzet Gemeente Smallingerland: 200 uren. Kosten en dekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 60.000. Voorlichting/ In de Breeduit wordt aandacht besteed aan het project. Verder Communicatie worden door stickers of informatieborden bezoekers van toiletten geattendeerd op het doorspoelen van het toilet met regenwater.

49 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 2.5 De Groene Loper en projectnaam Brugpijlers Ecologie, leefbaarheid en beleving. Aanleiding Fryslân en ook Smallingerland is rijk bedeeld met prachtige natuur en cultuurlandschappen. De unieke wadden, kleurige graslanden, meren en plassen, moerassen, paarse heide en bossen zijn er allemaal te vinden. Door haar natuurlijke verscheidenheid is Fryslân door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap uitgeroepen tot de mooiste provincie van Nederland. Daar zijn we trots op! Veel natuurgebieden en waardevolle cultuurlandschappen liggen dicht in de buurt van woonwijken, maar zijn soms lastig te bereiken. Het uitgangspunt binnen het project "De Groene Loper" is dat iedereen gemakkelijk toegang moet hebben tot deze natuurgebieden. Zo kun je vanuit je huis zo de natuur in zonder hiervoor de auto te hoeven pakken. It Fryske Gea en de Friese Milieufederatie treden op als projecttrekkers. Zij gaan verder het project uitwerken. Uitgangspunt bij alle projecten is de aanleg van nieuw water of het verbeteren van bestaande watergangen. De locaties worden nog nader verkend, waarbij de aanpak van de locatie nabij de rivier de Drait en onderdoorgang onder de A7 prioriteit heeft. Deze locatie is ook in de Waterfrontvisie genoemd als potentiële recreatieve route. Doelstellingen Het meer beleefbaar maken van natuurgebieden in en rondom de stad en daarbij kansen aangrijpen om de waterhuishouding te verbeteren. Synergie  Een gezondere leefomgeving;  Positieve invloed op de gezondheid;  Waardevermeerdering van woningen;  Door meer en toegankelijk groen in de buurt is de vraag naar woningen groter. Projectfasering Dit wordt gedurende het project door de trekkers It Fryske Gea en de Friese Milieufederatie verder uitgewerkt. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland;  It Fryske Gea (trekker);  Friese Milieufederatie (trekker);  Bewoners. Maatregelen De maatregelen worden in de planperiode verder uitgewerkt door de betrokken partijen. Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Nota Duurzame Ontwikkeling, Nota recreatie en Toerisme, Waterfrontvisie Drachten. Procedures Als de gemeente goedkeuring heeft gegeven aan het door It Fryske Gea en de Friese Milieu Federatie uitgewerkte plan, kan het plan worden aanbesteed. Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2018. Personele inzet Gemeente Smallingerland: 50 uren. Kosten Totale kosten: € 100.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 100.000. Kostenafrekening - Voorlichting/ Bewoners worden via inloopavonden betrokken bij de maatregelen Communicatie en middels de Breeduit geïnformeerd.

50 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 2.6 Amfibievriendelijke kolken en projectnaam Brugpijlers Ecologie, leefbaarheid en beleving. Aanleiding In Nederland komen jaarlijks grote aantallen amfibieën in straatkolken terecht. Dit gebeurt tijdens de voorjaarstrek tussen de winter- en zomerverblijfplaatsen en de voortplantingswateren, in de zomer en de herfst. In de late zomer en de herfst betreft het vooral juveniele dieren die na hun metamorfose het land optrekken op zoek naar een geschikt leefgebied. Naast amfibieën komt een niet gering aantal kleine zoogdieren ook in de kolken terecht. Waar volwassen amfibieën, als ze tenminste niet in een hoge waterkolom terecht komen, nog dagen- of wekenlang kunnen overleven, sterven zoogdieren al heel snel. Vaak door verdrinking.

In een eerder stadium heeft de Gemeente Smallingerland onderzoek gedaan naar het probleem. Er komen inderdaad amfibieën in de kolken terecht. Er zijn destijds ook proeven gedaan met zelfgemaakte roosters. Deze bleken niet te werken, omdat de op de bestaande putten aangebrachte roosters zorgen voor verstoppingen of werden vernield door de straatveegmachines. Binnen dit project willen we in samenwerking met een fabrikant/leverancier van straatkolken bekijken of er een robuuste kolk kan worden ontworpen die goed toepasbaar is in de Smallingerlandse situatie en die effectief is ten aanzien van de amfibieën. Doelstellingen Het ontwerpen, installeren en monitoren van amfibievriendelijke kolken en straatputten. Synergie Betere leefomstandigheden amfibieën. Projectfasering  Ontwerp van een amfibievriendelijke kolk in samenwerking met een fabrikant/leverancier;  Installeren van de kolken op plekken waar veel amfibietrek plaatsvindt (op basis van inventarisatiegegevens);  Monitoring door een natuurorganisatie. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland;  Natuurorganisaties (bijvoorbeeld IVN de Wâlden);  Fabrikant/leverancier van amfibieroosters/amfibievriendelijke kolken. Maatregelen Het ontwerpen, installeren en monitoren van amfibievriendelijke kolken en straatputten. Beleidskader(s) Watervisie, Verbreed GRP. Procedures - Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2018. Personele inzet Gemeente Smallingerland: 200 uren. Kosten De kosten worden gedragen door een fabrikant/leverancier. Kostendekking - Kostenafrekening - Voorlichting/ In de Breeduit wordt informatie gegeven over het project bij Communicatie aanvang, over de aanleg en tijdens en na de monitoring.

51 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 2.7 Drinkwatertappunten en projectnaam Brugpijlers Ecologie, leefbaarheid, beleving en voorlichting Aanleiding Water is in Nederland overal aanwezig en water drinken levert een positieve bijdrage aan de preventie van overgewicht. Wanneer twee drinkmomenten op een dag worden vervangen door water, is er al veel winst te boeken. De meeste aandacht voor water gaat nu via de scholen. Eind 2012 zijn er drie openbare drinkwaterpunten aangelegd. Dit was op verzoek van de betrokken bewoners in de wijk en de school. Deze drinkwaterpunten worden in de zomer intensief gebruikt. Door in te zetten op een gezonde leefomgeving, worden inwoners van onze gemeente verleid tot gezond gedrag. De wens is dan ook uitgesproken om meer openbare drinkwaterpunten te openen in de gemeente op plaatsen waar dit in een behoefte voorziet, of waar veel jongeren komen. Een aantal gezonde scholen, die actief zijn in het stimuleren van een gezonde leefstijl, hebben de gemeente benaderd met de vraag een waterpunt te plaatsen. Al deze scholen zijn op een integrale manier bezig met het thema voeding en bewegen. Zij willen het drinken van water op een structurele manier stimuleren en inbedden in het schoolbeleid.

Hoewel de aanleg van drinkwatertappunten buiten de gebruikelijke scope van het waterplan ligt, is er wel samenhang met het aspect water en de waterketen. Dit deelbudget zal in afwijking van de overige deelbudgetten beschikbaar worden gesteld binnen het programma Sociaal domein en onder het mandaat van de betrokken vakafdeling vallen. Doelstellingen Het nuttigen van drinkwater door jongeren stimuleren. Synergie  Minder afval van (fris)drankflesjes;  Jongeren zijn meer in beweging. Projectfasering  Contact met scholen;  Zoek geschikte locatie;  Aanleg voorziening. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland;  Sponsoren;  Scholen. Maatregelen De aanleg van 2 drinkwatertappunten per jaar (totaal 6). Beleidskader(s) Watervisie Procedures - Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2020. Personele inzet Gemeente Smallingerland: 100 uren. Kosten Totale kosten: € 60.000. Kostendekking  Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 45.000;  Sponsoren: € 15.000. Kostenafrekening Er worden zes bedrijven gezocht die voor 25% van de kosten een sponsorbijdrage geven. Voorlichting/ In de Breeduit wordt informatie gegeven over het project bij de Communicatie aanvang en de aanleg.

52 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 3.1 Waterspeelapp en projectnaam Brugpijlers Beleving en leefbaarheid Aanleiding Uit de bewonersenquête uit 2012 kwam naar voren dat er behoefte is aan nieuwe waterspeelplekken. De oevers van de vijvers lenen zich goed voor recreatief medegebruik. Er is ter plekke ook goed toezicht mogelijk. Er zijn de afgelopen jaren veel waterspeelplekken aangelegd. Daarnaast zijn de Drachtster parken mooi opgeknapt en worden heel positief beoordeeld door de gebruikers. Niet alle waterspeelplekken zijn goed vindbaar of bekend bij de mogelijke gebruikers. Omdat we graag iedereen meer willen laten bewegen en omdat we ons mooie water beter zichtbaar willen maken, is het belangrijk om de waterspeelplekken goed zichtbaar te maken. Via de website www.bewegenindrachten.nl en een app zijn verschillende bewegingsmogelijkheden in Drachten (skeelerbaan, skatebaan, basketbal, voetbal) goed vindbaar op een kaart. Het zou wenselijk zijn om deze app uit te breiden met de waterspeelplekken. Zo zijn mooie beweegplekken aan het water voor de gebruikers goed te vinden, zoals de speelplek in de Folgeren (touwbrug, klimpalen) en het blotevoetenpad in Vrijburgh, Doelstelling Het zichtbaar en vindbaar maken van de waterspeelplekken. Synergie 1. Meer gebruik van de vijvers en de oevers; 2. Kinderen leren meer over de leefomgeving en het buitenleven; 3. Kinderen krijgen gezonde beweging. Projectfasering 1. Inventariseren van bestaande waterspeelplekken; 2. Uitbreiden bestaande app. Betrokkenen Gemeente Smallingerland. Maatregelen Zie projectfasering. Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Beleidsplan Sport en Bewegen. Procedures Geen Projectperiode 1 april 2017 - 1 juni 2017. Personele inzet Gemeente Smallingerland: 50 uren. Gerelateerde Geen. werkzaamheden Kosten Geen kosten. Kostendekking Geen. Voorlichting/ De vernieuwde app wordt verwerkt op de website van Communicatie www.bewegenindrachten.nl en in juni 2017 vermeld in de Breeduit. Dit wordt ieder jaar twee keer herhaald.

53 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 3.2 Aanleg vissteigers en projectnaam Brugpijlers Beleving. Aanleiding Er wordt door hengelsporters veel gebruik gemaakt van de waterpartijen in Smallingerland. Om het aantal visstekken goed op peil te houden, zijn er wensen vanuit de hengelsportvereniging om het aantal vissteigers uit te breiden. Graag dragen wij bij aan deze plannen door voor 20% bij te dragen aan de uitvoering van deze plannen. De vissteigers worden aangelegd op nader door de gemeente en de hengelsportvereniging te bepalen plekken bij de Eastersanding. Dit is reeds voorgesteld in de onlangs vastgestelde Waterfrontvisie. Doelstelling Verbeteren vismogelijkheden in Smallingerland. Synergie Meer gebruik van de vijvers en de oevers. Projectfasering 1. Onderzoeken (flora en fauna, bodemonderzoek); 2. Ontwerptekening vissteigers; 3. Bestek, vergunningen, aanbesteding en aanleg vissteigers. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-3);  Wetterskip Fryslân (fase 2,3);  Hengelsportvereniging Voorwaarts Drachten (fase 1-3). Maatregelen De aanleg van zeven vissteigers bij de Eastersanding. Beleidskader(s) Waterfrontvisie, Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Grondwaterplan, Onderhoudsplan kaden en oevers. Procedures  Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;  In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;  Omgevingsvergunning voor de aanleg van de steigers;  Aanbesteding van het uitvoeringswerk. Projectperiode 1 april 2020 - 1 oktober 2020. Personele inzet  Gemeente Smallingerland: 75 uren;  Wetterskip Fryslân: 10 uren. Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande sloten, aanleg werkzaamheden natuuroevers. Kosten Totale kosten: € 35.000. Kostendekking  Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 7.000;  HSV Voorwaarts: € 12.000;  Subsidie Fonds verbetering sportvismogelijkheden (Sportvisserij Nederland): € 16.000. Kostenafrekening Na afloop van het project wordt afgerekend op basis van werkelijk gemaakte kosten. Voorlichting/ Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd. In overleg Communicatie met de hengelsportvereniging worden de plekken voor de vissteigers bepaald.

54 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 3.3 Waterbeleefroute Fryslân en projectnaam Brugpijlers Beleving, leefbaarheid en voorlichting Aanleiding In het kader van het Fries Bestuursakkoord Waterketen 2017-2020 (FBWK2) is het project "Waterbeleefroute Fryslân" uitgewerkt. In 2018 worden veel bezoekers verwacht in het jaar van de Culturele Hoofdstad. Het biedt de mogelijkheid om deze bezoekers mee te nemen in het waterverhaal van deze regio. Het hoofddoel van de waterbeleefroute vanuit het FBWK2 is het vergroten van het waterbewustzijn en een bijdrage leveren aan de voorlichting en educatie op het gebied van de waterketen. Daarnaast is er door de link met de Culturele Hoofdstad belangrijke spin-off in de vorm van het toeristisch en recreatief sterker maken van de regio en het vergroten van de economische betekenis van de Friese watersector. Alle regio’s kennen bijzondere gebieden die het waterverhaal vertellen. Het waterverhaal is in Fryslân zichtbaar in vele facetten: denk aan de geschiedenis van het waterbeheer, de huidige inspanningen i.v.m. waterkwaliteit en klimaatadaptatie en de toekomstige ontwikkelingen door innovatie op technologisch en ruimtelijk vlak. Er worden aantrekkelijke routes ontwikkeld die in ieder geval over water en (fiets)weg gevolgd kunnen worden. De kosten worden gedragen door de Friese gemeenten en het waterschap. Doelstelling Het vergroten van het waterbewustzijn en een bijdrage leveren aan de voorlichting en educatie op het gebied van de waterketen. Synergie 1. Het toeristisch en recreatief sterker maken van de regio; 2. Het vergroten van de economische betekenis van de Friese watersector. Projectfasering Er worden aantrekkelijke routes ontwikkeld die in ieder geval over en maatregelen water en (fiets)weg gevolgd kunnen worden. Betrokkenen Gemeente Smallingerland, Wetterskip Fryslân, Friese Gemeenten Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Nota Recreatie en Toerisme, Waterfrontvisie Drachten. Procedures - Projectperiode 1 januari 2018 - 31 december 2018. Personele inzet Gemeente Smallingerland (50 uren); Wetterskip Fryslân (25 uren). Gerelateerde - werkzaamheden Kosten € 2.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 2.000;

Voorlichting/ De communicatie wordt door de projectorganisatie binnen het Communicatie FBWK2 verzorgt.

55 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 4.1 Regentonactie en projectnaam Brugpijlers Voorlichting, ecologie, beleving en leefbaarheid. Aanleiding In 2008 heeft de gemeente Smallingerland een regentonactie gehouden. Het was een groot succes, want er werden 1.700 tonnen besteld. In 2013 werd de actie herhaald en wederom was het een succes: er werden 1.300 tonnen opgehaald. De laatste jaren heeft de gemeente veel aanvragen gekregen voor een nieuwe regentonactie. Het zou dus mooi zijn om wederom een regentonactie te houden in het kader van het gemeentelijk waterplan. Bewoners met een krappe beurs moeten daarbij ook mogelijkheden hebben om mee te doen. Sinds de vorige regentonactie is de Wet Markt en Overheid in werking getreden. Conform deze wet is de oude opzet van de regentonactie niet meer mogelijk. Daarom wordt gekozen voor een subsidieregeling. Bewoners kunnen een regenton kopen bij een in de Gemeente Smallingerland gevestigd bedrijf en krijgen bij inlevering van de bon 50% van de kosten als subsidie via de gemeente terug tot een nog nader te bepalen maximum. De actie loopt tot het moment dat er totaal € 25.000 subsidie is verstrekt. Dat is naar schatting ongeveer 1.000 regentonnen. Doelstelling(en) 1. Bewustwording van de nuttige toepassingen van regenwater; 2. Bewustwording van de verkwisting van schoon drinkwater; 3. Bewustwording van het energieverbruik om drinkwater schoon te maken, rioolwater te zuiveren en te transporteren. Synergie 1. Besparing van drinkwater voor bewoners. Dit kan oplopen tot zo'n 7.000 liter per gezin (40 liter water voor de tuin per dag in het zomerhalfjaar); 2. Bij de vorige regentonacties deden circa 2.000 gezinnen mee (totaal ruim 3.000 tonnen). Door het regenwater her te gebruiken, leveren deze gezinnen, in geval van een verbeterd gescheiden stelsel, een bijdrage aan het terugdringen van de hoeveelheid regenwater richting de zuivering. Projectfasering 1. Opzetten en publiceren subsidieregeling; 2. Afhandelen subsidies. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1 en 3);  Leveranciers (fase 2). Maatregelen Subsidieregeling opzetten en afhandelen subsidies. Beleidskader(s) Watervisie Procedures - Projectperiode 1 november 2017 - 31 december 2020 (einddatum: einde budget). Personele inzet Gemeente Smallingerland: 150 uren. Gerelateerde Aansluiting bij duurzaamheidsevenementen in het kader van de werkzaamheden Nota Duurzame Ontwikkeling. Kosten Totale kosten: € 25.000. Kostendekking Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 25.000. Voorlichting/ Bewoners worden middels de Breeduit en via dorps- en wijkkranten Communicatie geïnformeerd over de actie.

56 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 4.2 Waterbeheerapp en projectnaam Brugpijlers Voorlichting en beleving Aanleiding Ons stedelijk watersysteem zit ingewikkeld in elkaar. Om de betrokkenheid en het begrip van de bewoners ten aanzien van het stedelijk waterbeheer te vergroten, zou het wenselijk zijn om meer te laten zien van het watersysteem. Bij veel bewoners en andere belanghebbenden ontbreekt vaak het inzicht in de complexiteit en het hoe en waarom. Waarom zijn er bijvoorbeeld peilverschillen? Wat doen gemalen? Wat zijn stuwen? Waar staan die allemaal? Waar bevinden zich sedumdaken? Om het watersysteem van Drachten op een overzichtelijke manier te tonen aan publiek, is een app van het Smallingerlandse waterbeheer een goed bruikbaar instrument. Binnen de app kan de gebruiker/bewoner zien wat de stromingsrichting van het oppervlaktewater is, wat de peilen zijn en waar de stuwen, gemalen en sedumdakken zich bevinden. Door op de locaties te klikken, kan achtergrondinformatie worden verkregen. Onderdeel van het plan is om een school voor voortgezet onderwijs in Drachten te benaderen om een app te maken. Doelstellingen  Het Drachtster watersysteem presenteren aan de bevolking;  De bewoners betrekken bij het watersysteem. Synergie  De betrokkenheid van de scholen;  De toekomstige generatie leren over duurzaam waterbeheer;  Goed toepasbaar voor studiedoeleinden. Projectfasering 1. Benaderen scholen en uitleg geven aan project; 2. Inleidende lessen geven over waterbeheer; 3. Ontwerpproces; 4. Maken van de app. Betrokkenen  Gemeente Smallingerland (trekker);  Wetterskip Fryslân;  School voor voortgezet onderwijs. Maatregelen Het laten maken van de app van ons watersysteem wordt door een school voor voortgezet onderwijs in Drachten opgepakt. Beleidskader(s) Watervisie. Projectperiode 1 september 2017 - 1 maart 2018. Personele inzet  Gemeente Smallingerland: 150 uren;  Wetterskip Fryslân: 25 uren. Kosten Totale kosten: € 2.000. Kostendekking  Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 1.000;  Wetterskip Fryslân: € 1.000. Kostenafrekening Na afloop van het project wordt afgerekend op basis van werkelijk gemaakte kosten. Voorlichting/ Er wordt in juli 2018 een eindpresentatie gehouden door de Communicatie betrokken scholieren voor de wethouder. Daarnaast wordt er gecommuniceerd over de app via de Breeduit. Dit wordt ieder jaar twee keer herhaald.

57 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Projectnummer 4.3 Waterbeleving Naturij en projectnaam Brugpijlers Voorlichting, beleving en ecologie Aanleiding De kinderen van nu zijn de generatie van de toekomst. Wat we nu onze kinderen bijbrengen over bijvoorbeeld duurzaam waterbeheer, is een investering in een duurzame toekomst voor het waterbeheer. In Drachten is de Naturij al jaren een enorme publiekstrekker. Er komen ook veel schoolkinderen op bezoek om leeropdrachten op het gebied van natuur en milieu uit te voeren en verder kunnen kinderen gebruik maken van de speeltuin, de verkeerstuin en de kinderboerderij. Daarnaast is er ook een grote diversiteit aan natuurtypen te vinden. Zo zijn er verschillende typen vijvers, poelen en sloten die allemaal een unieke planten- en dierensoortenrijkdom herbergen. Daar kunnen kinderen veel van leren! De inrichting en het onderhoud staan op een goed peil. Hier en daar kan de natuurwaarde nog verder worden vergroot door waterplanten toe te voegen in de oeverzones. Verder zou het wenselijk zijn om via apps en opdrachten de kinderen nog beter te betrekken bij de verschillende watertypen. De apps en opdrachten dienen als aankleding van een waterbeleefroute. Daarom wordt voorgesteld om de medewerkers van de Naturij een plan te laten uitwerken om de waterbeleving verder te vergroten en bij te dragen aan watereducatie. Onderdeel van het plan is om een school voor voortgezet onderwijs in Drachten te benaderen om een app te maken. Omdat we het doorgeven van de kennis op het gebied van duurzaam waterbeheer aan toekomstige generaties belangrijk vinden, stellen we voor om voor deze doeleinden een subsidie beschikbaar te stellen. Doelstellingen Kinderen leren wat het belang van duurzaam waterbeheer is en er wordt kennis overgedragen over het waterleven in de vijvers, poelen en sloten. Synergie  Toename van biodiversiteit van oever en omgeving;  Uitbreiding mogelijkheden binnen de Naturij. Projectfasering 1. Plan maken; 2. Aanbrengen waterplanten; 3. Maken apps en uitwerken opdrachten bij waterpartijen. Betrokkenen  Naturij (trekker fase 1-3);  Gemeente Smallingerland (fase 1-3);  Wetterskip Fryslân (fase 1 en 3);  School voor voortgezet onderwijs (fase 3). Maatregelen  Op enkele locaties aanbrengen waterplanten;  Apps en opdrachten maken als aankleding waterbeleefroute. Beleidskader(s) Watervisie Procedures - Projectperiode 1 april 2017 - 1 juli 2018. Personele inzet  Gemeente Smallingerland: 100 uren;  Wetterskip Fryslân: 20 uren. Gerelateerde Aanleg natuuroevers (project 2.1) werkzaamheden Kosten Totale kosten: € 4.000 Kostendekking  Gemeente Smallingerland (algemene reserves): € 2.000;  Wetterskip Fryslân: € 2.000. Kostenafrekening Na afloop van het project wordt afgerekend op basis van werkelijk gemaakte kosten. Voorlichting/ Via de Breeduit wordt ieder jaar tweemaal aandacht besteed aan de Communicatie waterbeleefroute bij de Naturij.

58 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

BIJLAGE 2: WATERSYSTEEMBESCHRIJVING

Watersystemen Onder een watersysteem wordt een gebied verstaan met een sterke interne samenhang tussen het oppervlaktewater, het ondiepe grondwater en de aangrenzende omgeving. De watersystemen zijn begrensd door het gebied te nemen dat in natte tijden op een bepaald punt op de boezem afwatert. Op basis van deze criteria is in het waterhuishoudingsplan van de provincie Fryslân een indeling van oppervlaktewatersystemen opgenomen. Deze indeling is overgenomen door Wetterskip Fryslân. De indeling sluit goed aan bij de problematiek van integraal waterbeheer, waarbij de samenhang tussen oppervlaktewater en ondiep grondwater erg belangrijk is. In de onderstaande afbeelding zijn de watersystemen in Smallingerland op kaart weergegeven.

Kenmerken van de watersystemen In tabel 2.1. worden de hoofdkenmerken van de watersystemen weergegeven voor met name het deel van het betreffende watersysteem dat is gelegen binnen de gemeente Smallingerland.

Watersysteem Relatieve Bodemtype Kwel/infiltratie Keileem ondieper hoogteligging dan 3 m Alde Feanen Laag Veen Lichte kwel of Nee infiltratie De Leijen-Burgumermar Hoog Zand Infiltratie en kwel Overwegend wel Offerhaus Laag Veen Infiltratie en kwel Overwegend wel Benedenloop Laag Veen Lichte kwel of Oostelijk deel wel, Koningsdiep infiltratie westelijk deel niet Bovenloop Koningsdiep Hoog Zand Overwegend kwel Overwegend wel Benedenloop Boorne Laag Veen Lichte infiltratie Nee Haulerwijksevaart Hoog Zand Infiltratie Overwegend wel

59 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Samenhang tussen de watersystemen De hoogtes in Smallingerland variëren van 5 m + NAP in het oosten tot 1,5 m - NAP aan de westzijde. De stromingsrichting van het oppervlaktewater is overwegend van oost naar west gericht. Verder is van belang dat er geen uitwisseling van water plaatsvindt tussen de zeven watersystemen. Er vindt per watersysteem alleen uitwisseling van water plaats met het boezemsysteem. Het boezemsysteem is belangrijk voor de uitwisseling van water, berging, natuur, scheepvaart en recreatie. De waterkwaliteit van het boezemsysteem wordt bepaald door de invloed van een veel groter stroomgebied dan alleen Smallingerland en is daardoor vanuit Smallingerland slechts beperkt te beïnvloeden. In stedelijk gebied is vooral de samenhang tussen waterketen en watersysteem van belang. De waterketen wordt wel eens gedefinieerd als: ‘alles wat door buizen gaat’.

In onderstaand schema is weergegeven wat de interacties tussen watersysteem en waterketen zijn. De richting van de pijltjes geeft daarbij de richting van de waterstroom aan. Voor het onverhard oppervlak wordt de neerslag via infiltratie in de bodem aan het grondwater toegevoegd. De stroming van grondwater naar oppervlaktewater vindt plaats door ontwatering en kwel. Op plekken waar het oppervlaktewaterpeil hoger is dan de grondwaterstand kan ook infiltratie optreden. Vanuit de waterketen vindt onttrekking van grond- en oppervlaktewater plaats ten behoeve van de waterwinning voor drinkwater, landbouw en industrie. Na gebruik komt het water vervolgens als afvalwater terecht in de riolering. Vanuit de riolering vindt lozing van al of niet gezuiverd afvalwater plaats op het oppervlaktewatersysteem.

De afvoer van neerslag op verhard oppervlak via de riolering leidt tot snelle piekafvoeren, waardoor overstort van ongezuiverd rioolwater op het oppervlaktewatersysteem kan optreden. De lozing van ongezuiverd rioolwater dient zoveel mogelijk voorkomen te worden. Vanuit duurzaamheid zijn daarom aspecten als regenwaterbenutting, vegetatiedaken, verharding vervangen door groen en het afkoppelen van verhard oppervlak van de riolering van belang voor de verbetering van de interactie tussen waterketen en watersysteem.

60 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

BIJLAGE 3: VISWATERTYPOLOGIE

De gemeente Smallingerland en Wetterskip Fryslân maken in het waterplan gebruik van viswatertypen om het streefbeeld voor verschillende fysische, chemische en hydromorfologische kenmerken van het watersysteem te beschrijven. De keuze voor vis is niet zonder reden: visgemeenschappen raken aan alle facetten van het waterbeheer. Voor de communicatie met derden is het handig dat iedereen vissen kent en dat het daardoor een aansprekend symbool is voor de Watervisie.

De volgende 5 viswatertypen van zoete wateren worden in Nederland onderscheiden:

 Brasem-Snoekbaars: troebel, plantenarm water;  Blankvoorn-Brasem: troebel of helder plantenarm water;  Snoek-Blankvoorn: helder matig plantenrijk water;  Rietvoorn-Snoek: helder en zeer plantenrijk water;  Zeelt-Kroeskarper: zeer helder en zeer plantenrijk water.

Sportvisserij Nederland (voorheen de OVB) heeft afbeeldingen gemaakt van deze viswatertypen. Hieronder worden de twee sprekende voorbeelden van viswatertypen in Smallingerland weergegeven. Boven is het viswatertype Brasem-Snoekbaars weergegeven en onder het Smallingerlandse streefbeeld Rietvoorn-Snoek.

61 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Het voorkomen van oevervegetatie is sterk bepalend voor het voorkomen van een viswatertype. De verhouding tussen wateroppervlakte en oeveroppervlakte is onder meer bepalend voor het haalbare viswatertype. De gewenste watertypen geven het maximaal haalbare viswatertype aan dat kan worden nagestreefd en geven dus een richting aan. In tabel 1 zijn de kenmerken voor de viswatertypen beschreven.

Viswatertype Gemiddelde Aandeel Aandeel Voedselrijkdom diepte (cm) oevervegetatie waterplanten (%) (%) Brasem- > 100 < 10 < 10 zeer voedselrijk Snoekbaars Blankvoorn- > 100 < 10 > 10 voedselrijk Brasem Snoek-Blankvoorn > 80 > 10 > 10 voedselrijk Rietvoorn-Snoek > 80 > 20 > 20 matig voedselrijk Zeelt-Kroeskarper < 80 > 25 > 25 voedselrijk

Voor de beschoeide of brede watergangen (breder dan circa 20 meter) speelt de oever een ondergeschikte rol. In deze wateren wordt vaak het viswatertype brasem-snoekbaars aangetroffen. Het streefbeeld is blankvoorn-brasem wat kan worden bereikt door een betere waterkwaliteit en het ontwikkelen van waterplanten. Voor smallere watergangen en wateren met een natuurlijke oever geldt het streefbeeld ruisvoorn-snoek. Dit vereist matig voedselrijk water met voldoende diepte en veel water- en oeverplanten. Het onderscheid met de beide overige viswatertypen ligt vooral in de plantenrijkdom en de voedselrijkdom (snoek- blankvoorn) en de voedselrijkdom en waterdiepte (zeelt-kroeskarper).

62 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

BIJLAGE 4: ACHTERGRONDDOCUMENT GRONDWATERANALYSE

Aan de grondwateranalyse liggen drie belangrijke gegevensbronnen ten grondslag:

 het grondwatermeetnet: meetperiode 2010-2016;  gegevens uit de bewonersenquête uit 2012 en andere klachtenbronnen;  beleidskaders ten aanzien van grondwaterplannen van andere gemeenten.

Hieronder wordt eerst ingegaan op de definitie van grondwateroverlast. Daarna wordt het grondwatermeetnet beschreven en worden kort de grondwaterspecifieke zaken uit de enquête opgesomd.

Definitie grondwateroverlast

Het begrip grondwateroverlast is het startpunt om te bepalen of er wel of niet maatregelen worden uitgevoerd om overlastsituaties aan te pakken. Wanneer spreken we echter van grondwateroverlast? Er is landelijk geen norm voor grondwateroverlast. Iedere gemeente kan dit invullen op basis van eigen ambitie en lokale omstandigheden. Om te bepalen of er wel of niet sprake is van grondwateroverlast, zijn de volgende twee parameters van belang:

 de maximaal gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG);  de maximale aaneengesloten periode waarin de maximaal gemiddeld hoogste grondwaterstand wordt overschreden (T).

Boven een bepaalde grondwaterstand zal er sprake zijn van overlast. Als de grondwaterstand beneden deze waarde is, mag worden aangenomen dat wegcunetten, tuinen en kruipruimtes voldoende droog zijn. Als de grondwaterstand tijdelijk hoger is, bijvoorbeeld enkele dagen, dan zal nog niet direct overlast worden ervaren. Daarom is het van belang om ook de periode van overschrijding van de maximaal toelaatbare grondwaterstand te bekijken. Er zijn inmiddels een aantal gemeenten die een vastgesteld grondwaterplan hebben. Deze grondwaterplannen zijn doorgenomen waarbij is gekeken naar de definitie van grondwateroverlast. De inventarisatie is te zien in de onderstaande tabel.

Gemeente GHG T Bijzonderheden (meter minus (d/j) maaiveld Almelo 0,5-0,9 - Normen voor wegen/plantsoenen Amersfoort 0,5-0,9 - Normen voor wegen/plantsoenen Breda 0,5-0,7 - Normen voor wegen Gouda 0,6-0,7 - Normen voor hele gebied Hoogeveen 0,8 35 Normen voor wegen/plantsoenen Leeuwarden 0,3-0,7 14 Geen aanvullende normen Ooststellingwerf - - Geen grondwatermeetnet. Opsterland - - Geen grondwatermeetnet. Tytsjerksteradiel - - Geen grondwatermeetnet. Utrecht 0,7 -kruin weg 5 Normen voor wegen/plantsoenen Weststellingwerf 0,3-0,7 30 Minder dan 30 dagen water in kruipruimte. Enkele dagen natte tuinen.

Gemiddeld spreken de meeste gemeenten van grondwateroverlast als de grondwaterstand wordt overschreden binnen een bandbreedte van 0,5 - 0,8 minus maaiveld. Veel gemeenten nemen niet de tijdsduur in ogenschouw. Alleen Hoogeveen en Weststellingwerf hebben hier een norm voor gedefinieerd. Deze bandbreedtes geven een beeld van hoe andere gemeenten het begrip grondwateroverlast hanteren.

63 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Kunnen we deze bandbreedtes hanteren voor Smallingerland? Deze vraag kunnen we niet direct bevestigend beantwoorden. Er moet namelijk ook worden gekeken naar de oorzaak van de grondwateroverlast. Veel voorkomende oorzaken van grondwateroverlast zijn:

 De aanwezigheid van slecht doorlatende keileem, klei of veen in de bodem. Op de slecht doorlatende laag blijft regenwater dat de grond intreedt tijdelijk staan. Zand heeft grotere doorlatendheden. In Smallingerland is op veel plaatsen helaas een slecht doorlatende keileemlaag aanwezig die lokaal sterk verschilt qua dikte. Hoe dikker de laag, des te langer blijft het grondwater staan boven de keileemlaag;  Het ontbreken van ontwateringsvoorzieningen in de oudere wijken in combinatie met ondoorlatende bodemlagen leidt vaak tot grondwateroverlast. In Drachten hebben we ook een aantal oudere wijken waar weinig oppervlaktewater aanwezig is. Hoe minder ontwateringsvoorzieningen aanwezig zijn, des te hoger is de opbolling van de grondwaterspiegel.

Als op deze manier wordt gekeken naar vergelijkbare gemeenten, dan passen de gemeenten Hoogeveen, Leeuwarden, Ooststellingwerf, Opsterland, Tytsjerksteradiel, Utrecht en Weststellingwerf bij de Smallingerlandse situatie. Deze gemeenten hanteren gemiddeld een bandbreedte van 0,5 - 0,8 meter minus maaiveld. Drie van deze gemeenten hebben geen meetnet en hanteren geen normen. Als wordt gekeken naar landelijke handreikingen (Wareco, "Grondwaterplan Almelo") waarbinnen een geadviseerde grondwaterstand van 0,20 m onder de kruipruimtebodem wordt gehanteerd, dan worden de volgende adviezen gegeven (zie ook het onderstaande schema): de bovenkant van de vloerpeilen ligt tenminste 0,15 m boven het maaiveld en kruipruimtes zijn 0,50 m diep.

Bij een vloerdikte van 0,20 m resulteert dit in een hoogst toelaatbare grondwaterstand van 0,75 m minus maaiveld. Dit wordt in alle nieuwe plannen binnen Smallingerland al gehanteerd. In de oude wijken ligt dit anders. Daar zullen kruipruimtes deels gevuld kunnen zijn met grondwater. Mits er goede bouwkundige maatregelen zijn getroffen (vloer- en kruipruimte-isolatie), hoeft dit niet tot problemen te leiden. Een natte kruipruimte leidt dus niet direct tot overlast in woningen.

In verband met de ligging van kabels en leidingen (boven de hoogst optredende grondwaterstand), opdooi en stabiliteitsverlies, wordt een hoogst toelaatbare grondwaterstand onder woonstraten van 0,70 meter beneden straatpeil gehanteerd. Dit toetsingscriterium mag tijdens natte perioden tijdelijk overschreden worden. Voor de hoogst toelaatbare grondwaterstand bij parkeerplaatsen wordt 0,50 meter beneden straatpeil aangehouden. Dit in verband met de ligging van kabels en leidingen, opdooi en stabiliteitsverlies, maar met een minder intensief gebruik dan openbare wegen. In verband met de benodigde bewortelingsdiepte van bomen en struiken bedraagt de gewenste maximale grondwaterstand in tuinen en plantsoenen 0,50 meter minus maaiveld. Daarnaast is het van belang dat de grondwaterstand weinig fluctueert.

64 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Als naar de voorgaande criteria (bandbreedtes andere gemeenten, de aanwezigheid van keileem, landelijke adviezen, problematiek rondom kruipruimtes) word gekeken, kan grondwateroverlast in Smallingerland als volgt worden gedefinieerd:

 Er is gedurende 2 maanden of langer een gemeten grondwaterstand hoger dan 0,5 m minus maaiveld in de peilbuizen van het grondwatermeetnet en;  Er zijn klachten in het gebied vanuit de klachtenregistratie van de gemeente zelf of de bewonersenquête of de gemeente (wegbeheer, groenbeheer).

De maximaal toelaatbare grondwaterstand in onze gemeente ligt aan de onderkant van de bandbreedtes van de meeste gemeenten. Bij deze grondwaterstand is er sprake van de ondergrens voor drooglegging van plantsoenen, parken, tuinen en parkeerplaatsen. De grondwaterstand van 0,5 m minus maaiveld is hoger dan de ondergrens van 0,7 m minus maaiveld. De wegen in Smallingerland zijn echter voorzien van cunetdrainage. Zodoende is het waarschijnlijk dat er bij deze grondwaterstand nog geen schade zal optreden aan wegen en nutsvoorzieningen. Bij de grondwaterstand van 0,50 m minus maaiveld kan tussen de 5 en 10 cm water in de kruipruimte komen te staan. Als dit een korte tijd het geval is, is er geen sprake van overlast. Gedurende langere perioden kan dit wel leiden tot overlast. Dit geldt ook voor de wegen. Daarom wordt een minimale periode van 2 maanden geadviseerd.

Aangezien op een locatie met een hoge gemeten waterstand niet altijd grondwateroverlast wordt ervaren, is een bevestiging vanuit de bewonersenquête (grondwaterklachten) ook van belang. Andersom geldt dat uiteraard ook: klachten die niet kunnen worden onderbouwd door een grondwatermeting, worden niet als grondwateroverlast gedefinieerd. Daarom wordt voorgesteld om een grondwateroverlastdefinitie te hanteren waarbij een maximaal toelaatbare grondwaterstand wordt overschreden in combinatie met een bevestiging vanuit de bevolking. Wanneer aan deze criteria wordt voldaan, worden maatregelen voorgesteld. Locaties die aan één van de criteria voldoen, zijn aandachtspunten.

Maatregelen om grondwateroverlast op te lossen

Als wordt gekozen voor het nemen van maatregelen om grondwateroverlast op te lossen, dienen de verschillende mogelijkheden te worden afgewogen. Daarbij is het van belang om de principes van grondwaterstroming te bekijken. Daarom wordt kort ingegaan op de

grondwaterstroming in bebouwd gebied (zie onderstaande illustratie). Als in bovenstaande figuur de opbolling te hoog wordt, zal grondwateroverlast optreden. De opbolling (h) van de grondwaterspiegel is afhankelijk van een aantal factoren:

 de diepte en de dikte van de ondoorlatende laag;  de doorlaatfactoren van de verschillende bodemlagen;  de afstanden tussen de ontwateringsvoorzieningen (drainage, sloten).

2 8k2 Dh  4k1h De wet van Hooghoudt laat dit in een formule zien: q  L2 65 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020 met q de intreesnelheid van regenwater in de bodem (m3/dag/ha) k1, k2 doorlaatfactoren voor respectievelijk bodemlaag boven en onder de ontwateringsvoorziening h opbolling boven ontwateringsvoorziening D afstand tussen ontwateringsvoorziening en ondoorlatende laag L afstand tussen de ontwateringsvoorzieningen

Deze formule laat zien dat een grote afstand tussen de ontwateringsvoorzieningen (L) een lagere intreesnelheid van regenwater in de bodem (q) tot gevolg heeft en daarmee samenhangend een hoog grondwaterpeil (peil in ontwateringsvoorziening + h). Door het aanleggen van ontwateringsvoorzieningen als drainagebuizen, watergangen, infiltratiebuizen of infiltratiekratten wordt de opbolling (h) van de grondwaterspiegel (zie figuur) en daarmee samenhangend de ontwateringsdiepte verlaagd. Dit zal leiden tot minder grondwateroverlast.

In geval van grondwateroverlast kunnen een aantal maatregelen worden beschreven. Niet elke maatregel is overal gewenst. Kiezen voor de goedkoopste oplossing is niet altijd een goede oplossing als wordt gekeken naar de effectiviteit van de maatregel of bijvoorbeeld het beheer en onderhoud in de toekomst. Kosteneffectiviteit en financiële doelmatigheid zijn daarom belangrijke begrippen. Maatregelen zijn kosteneffectief en financieel doelmatig wanneer er een redelijke verhouding is tussen de mate van doelbereik en de mate van de kosten van de maatregelen. In de onderstaande tabel krijgen de verschillende maatregelen per criterium een score van zeer gunstig (++) tot zeer ongunstig (--). De scores zijn gebaseerd op ervaringen met eerdere projecten en ervaringen uit andere gemeenten. Deze tabel wordt gebruikt om per locatie de meest kosteneffectieve maatregel te formuleren.

regenwaterberging Kosteneffectiviteit 30 cm te verlagen grondwaterstand grondwaterstand Effect verlaging Mogelijkheden verstoppingen Ruimtebeslag onderhoud Kosten om Beheer en Beleving Kans op

Maatregel

Toepassen van grondverbetering - + - -- ++ + + - Drains en spoelputten aanleggen + - 0 - ++ - -- - Graven van sloten en vijvers ++ 0 + ++ -- ++ ++ ++ Aanleg infiltratiebuizen 0 - - ++ ++ 0 0 - Aanleg infiltratiekrat 0 -- - + ++ 0 - -

Bij drainagevoorzieningen dient nog te worden opgemerkt dat in Smallingerland ijzerrijk grondwater aanwezig is. Dit kan leiden tot verstoppingen in de drains. Dit is een belangrijk aandachtspunt bij het beheer. Tenslotte is de maatregel "afvoeren naar de riolering" buiten beschouwing gelaten, omdat er dan sprake is van het overbelasten van de riolering en onnodig verpompen en zuiveren van schoon water.

Grondwatermeetnet

In 2010 en 2011 zijn totaal 38 peilbuizen geplaatst in de kernen Boornbergum, De Tike, Drachten, Drachtstercompagnie, Houtigehage, Nijega, Opeinde, Oudega en Rottevalle. In Drachten zijn in alle woonwijken en bedrijventerreinen peilbuizen geplaatst (zie kaart).

66 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Van iedere peilbuis zijn dagelijks de grondwaterhoogten ten opzichte NAP geregistreerd middels dataloggers. Om de drie maanden zijn deze dataloggers door het waterschap uitgelezen. Op de kaart zijn de meetlocaties te zien. De locaties zijn bepaald op basis van de volgende criteria:

 locaties waar geen open water in de buurt is;  locaties waar grondwateroverlast recent is opgelost.

Eerder in dit hoofdstuk werd duidelijk dat ontwateringsvoorzieningen zoals watergangen van groot belang zijn voor een goede regulering van de grondwaterstand. Als veel watergangen aanwezig zijn met een goede ontwateringsdiepte zal er geen grondwateroverlast optreden. In kernen die gelegen zijn in het buitengebied en vaak in een gebied met veel watergangen, zal naar verwachting weinig grondwateroverlast optreden. Als er grondwateroverlast optreedt, zal naar het waterpeil in de sloten moeten worden gekeken en niet naar de aanleg van meer ontwaterende voorzieningen. Opname in het grondwatermeetnet van kernen die in een gebied met veel watergangen liggen is dus niet zinvol. Zo vallen kernen als De Veenhoop, Goëngahuizen, Kortehemmen en Smalle Ee buiten het grondwatermeetnet, omdat de grondwaterhoogte bijna volledig wordt beïnvloed door het oppervlaktewaterpeil van alle sloten in de kern.

In bijlage 5 zijn de resultaten van het grondwatermeetnet te zien in de vorm van grafieken. De ten opzichte van NAP gemeten grondwaterstanden zijn omgerekend naar grondwaterstanden ten opzichte van maaiveld.

Klachten uit de bewonersenquête

Aangezien op een locatie met een hoge gemeten waterstand niet altijd grondwateroverlast wordt ervaren, is een bevestiging vanuit de bewonersenquête (grondwaterklachten) ook van belang. In de enquête die in 2012 onder 450 bewoners werd gehouden, kwamen de volgende zaken naar voren:

 De meeste grondwateroverlast onder de geënquêteerden voor wat betreft tuinen vindt plaats in de Wiken, de Drait, de Trisken en Oudega;  Voor wat betreft kruipruimtes zijn dat de Folgeren, de Trisken, de Wiken en de Drait;  Volgens de geënquêteerden komt in de Trisken, de Drait en de Wiken grondwateroverlast in de parken en speeltuinen het meest voor;  Verspreid over de hele gemeente komt op een aantal locaties lokale grondwateroverlast voor. Op sommige plekken gaat het om incidentele meldingen.

67 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Conclusies grondwateranalyse

De in bijlage 5 getoonde grondwaterstanden van het grondwatermeetnet, alsmede de verspreidingsgegevens uit de enquête, liggen ten grondslag aan de conclusies. Daarbij is de eerder beschreven definitie van grondwateroverlast gehanteerd en zijn de gegevens uit de maatregelentabel op bladzijde 25 gebruikt. Daarnaast is ook gebruik gemaakt van neerslaggegevens die gedurende de meetperiode zijn verzameld.

In de tabel op bladzijde 70 zijn per wijk en dorpskern de gegevens uit de enquête en het grondwatermeetnet naast elkaar gezet. De rode kleur geeft aan dat er grondwateroverlast is geconstateerd en groen dat er geen grondwateroverlast is geconstateerd. Voor wat betreft de meldingen uit de enquête is gekeken naar de spreiding van de meldingen. Komen er veel klachten verspreid over de wijk of het dorp voor, dan wordt de codering "rood" toegekend voor "wijk". Komen de klachten alleen op bepaalde locaties voor, dan wordt de codering "rood" toegekend voor "locatie". De gegevens vanuit de bewonersenquête geven geen aanleiding om maatregelen te nemen. Zij dienen als bevestiging van resultaten uit het meetnet of als aandachtspunt. Wanneer meldingen uit de bewonersenquête niet overeenkomen met de metingen van het grondwatermeetnet, worden de meldingen als aandachtspunt aangemerkt (laatste kolom rood in tabel).

De gegevens uit het grondwatermeetnet zijn bepalend voor het nemen van maatregelen. Als er bij meer dan één peilbuis grondwateroverlast wordt aangetroffen, kan worden gesproken van wijkgerichte grondwateroverlast en krijgt het onderdeel "wijk" code "rood". Er wordt dan als maatregel een wijkgericht waterplan voorgesteld. Als er bij één buis per wijk of de dorpen Rottevalle, Opeinde en Oudega een overschrijding van de grondwaterstand wordt geconstateerd, is er sprake van lokale grondwateroverlast. In de wijken en de genoemde dorpen met één peilbuis is het gebied te groot en daarmee de dekking van het grondwatermeetnet te gering, om conclusies te trekken ten aanzien van wijk- of dorpsgerichte grondwateroverlast. In deze gebieden kan dus alleen lokale grondwateroverlast worden aangetoond met het grondwatermeetnet. In geval van lokale grondwateroverlast op basis van het grondwatermeetnet wordt een lokale aanpak van de grondwateroverlast voorgesteld.

68 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Wijk/Dorp Aantal Wateroverlast Overlast Wijk- Lokale Aandachts- (enquêtes) (meetnet) buizen wijk lokaal wijk lokaal aanpak aanpak punt A7-Noord 1 - - - Bouwen 2 - - - Burmania 1 - - + Centrum 1 - C - Drachtstervaart 1 - - - Drait 2 - ZW - Fennepark 1 - - + Folgeren 2 - O/Z - Himsterhout 2 - - - Industriehaven 1 - - - Kantorenpark 1 - - - Noordoost 2 - - + Singels 3 - W/NW - Swetten 2 - C - Trisken 1 - - + Venen 1 - - + Vrijburgh 1 - - + Wiken 5 - ZO - Boornbergum 1 - - - De Tike 1 - - - De Veenhoop 0 - - - De Wilgen 0 - - - Drachtstercom. 1 - - - Goëngahuizen 0 - - - Houtigehage 1 - - - Kortehemmen 0 - - - Nijega 1 - - - Opeinde 1 - - + Oudega 1 - - - Rottevalle 1 - - + Smalle Ee 0 - - - - = geen actie/aandachtspunt; + = wel aandachtspunt; WP = Wijkplan; ZO = zuidoost; C = centrum; ZW = zuidwest; O/Z = oost en zuid; W/NW = west en noordwest.

Per wijk of dorp is uit de tabel af te leiden of er maatregelen worden genomen. Dat kan grootschalig middels een wijkgericht waterplan (WP) als er sprake van grondwaterproblemen is in de wijk of het dorp op basis van de metingen uit het grondwatermeetnet en een bevestiging vanuit de bewonersenquête. Daarnaast kunnen er op locatieniveau een aantal overlastlocaties worden aangepakt waarbij de afkortingen duiden op het deel van de wijk. Is er geen grondwateroverlast volgens het meetnet, maar er zijn wel meldingen vanuit de enquête, dan wordt de wijk of het dorp aangemerkt als een aandachtspunt. Als de grondwaterstanden hoog blijven en er meerdere klachten komen uit deze gebieden, dan kan alsnog worden besloten om in de periode 2017-2020 maatregelen te treffen in deze gebieden. De financiële ruimte voor het nemen van deze maatregelen wordt gevonden in het versoberen van de voorgestelde lokale aanpak.

69 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Conclusies:

 Er zijn geen grootschalige problemen, dus wijkgerichte plannen voor het oplossen van grondwaterproblemen zijn niet nodig;  Er wordt een lokale aanpak van grondwaterproblemen voorgesteld in het Drachtster Centrum, de Drait, de Folgeren, de Singels, de Swetten en de Wiken door bijvoorbeeld grondverbetering of beperkte aanleg drainage. Dit is in bijlage 1 uitgewerkt als project. De kosten zijn reeds gedekt binnen het verbrede rioleringsplan;  De wijken Burmania, Fennepark, Noordoost, de Trisken, de Venen en Vrijburgh en de dorpen Opeinde en Rottevalle worden aangemerkt als aandachtspunt.

Bespreking resultaten

De keuze voor de wijken en dorpen waar de grondwateroverlast lokaal wordt aangepakt of worden aangemerkt als aandachtspunt, wordt hieronder nader toegelicht.

Burmania

In het vorige waterplan is een buurtonderzoek uitgevoerd. Er zijn maatregelen getroffen en in het beheer is het doorspuiten van een drainageleiding opgenomen. De komende vier jaren worden benut om te kijken wat het effect is van deze maatregelen. Daarom wordt de wijk als aandachtspunt aangemerkt.

Centrum

Zowel het grondwatermeetnet als de bewonersenquête bevestigen lokale grondwateroverlast. Daarom worden binnen het waterplan lokale grondwatergerichte maatregelen getroffen.

Drait

In het noordwesten van de wijk wordt in de winterperiode 2016-2017 een nieuwe waterstructuur aangelegd die als berging voor regenwater kan dienen en daarnaast voor de nabije omgeving een regulerende functie ten aanzien van het grondwater heeft. De peilbuis in deze hoek van de wijk geeft hoge grondwaterstanden aan en er zijn veel klachten uit deze hoek van de wijk. Daarom wordt voorgesteld om lokaal in het aangrenzende zuidwestelijke deel van de wijk grondwatergerichte maatregelen te nemen.

Fennepark

In het Fennepark wordt door een aantal bewoners grondwaterklachten gemeld. Dit beeld wordt niet bevestigd door het grondwatermeetnet. Er wordt voorgesteld om het Fennepark als aandachtspunt te classificeren.

Folgeren

Centraal in de wijk zijn grondwatergerichte maatregelen genomen in het kader van het vorige waterplan. Lokaal in het oosten en het zuiden van de wijk wordt grondwateroverlast gemeld. Binnen het grondwatermeetnet zijn op deze locaties ook hoge waarden gemeten. Derhalve wordt voorgesteld om lokaal maatregelen te treffen.

Noordoost

Zowel het grondwatermeetnet als de bewonersenquête laten hetzelfde beeld zien: grondwateroverlast komt verspreid over de hele wijk voor. Er is echter recent heel veel geïnvesteerd in de wijk in het kader van de herstructurering. Binnen die investeringen was ook veel ruimte voor de aanleg van nieuw oppervlaktewater, grondverbetering en drainage.

70 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Zodoende wordt voorgesteld om de komende jaren in de gaten te houden hoe de grondwaterstand zich ontwikkeld en daarom wordt de wijk Noordoost als aandachtspunt aangemerkt.

Singels

Zowel het grondwatermeetnet als de bewonersenquête bevestigen lokale grondwateroverlast in het noordwestelijke en westelijke deel van de wijk. Daarom wordt binnen het waterplan op die plekken lokale grondwatergerichte maatregelen getroffen.

Swetten

In het vorige waterplan zijn grondwatergerichte maatregelen genomen in het zuidelijke deel van de wijk. Zowel het grondwatermeetnet als de bewonersenquête bevestigen lokale grondwateroverlast in het centrale deel van de wijk. Daarom worden binnen het waterplan in het centrale deel grondwatergerichte maatregelen getroffen.

Trisken

Het grondwatermeetnet en de bewonersenquête bevestigen grondwateroverlast. Er zijn binnen het vorige waterplan maatregelen voorgesteld die in het winterseizoen van 2016-2017 worden uitgevoerd. Daarna kan pas worden bekeken of de maatregelen effect hebben gehad. Het voorstel is daarom om de Trisken aan te merken als aandachtspunt.

Venen

In de Venen wordt door een aantal bewoners grondwaterklachten gemeld. Dit beeld wordt niet bevestigd door het grondwatermeetnet. Er wordt voorgesteld om de Venen als aandachtspunt aan te merken.

Vrijburgh

In Vrijburgh worden binnen het grondwatermeetnet hoge grondwaterstanden gemeten. Er zijn echter geen klachten bekend van bewoners. Er wordt voorgesteld om de Vrijburgh als aandachtspunt aan te merken.

Wiken

Binnen de Wiken worden over de hele wijk hoge grondwaterstanden gemeten binnen het grondwatermeetnet. Dit beeld wordt echter alleen bevestigd middels de bewonersenquête voor het zuidoostelijke deel. Daarom wordt voorgesteld om binnen het waterplan in het zuidoostelijke deel van de Wiken grondwatergerichte maatregelen getroffen.

Opeinde

In Opeinde worden binnen het grondwatermeetnet hoge grondwaterstanden gemeten. Er zijn echter geen klachten bekend vanuit de bewonersenquête. Er wordt voorgesteld om de Opeinde als aandachtspunt aan te merken.

Rottevalle

In de peilbuis in Rottevalle worden hoge grondwaterstanden gemeten. Er zijn echter geen klachten bekend vanuit de bewonersenquête. Er wordt voorgesteld om de Rottevalle als aandachtspunt aan te merken.

71 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Evaluatie grondwatermeet

De peilbuizen van het meetnet zijn voorzien van dataloggers (divers) om de grondwaterstand ten opzichte van NAP te registreren. De fabrikant garandeert een levensduur van ca. 8 jaar wat betekent dat de eerst geplaatste divers binnen één tot twee jaar vervangen dienen te worden. Ook zijn er veel problemen met de betrouwbaarheid van het gebruikte type diver.

Het waterschap test momenteel een nieuw type met een veel betere betrouwbaarheid. Dit nieuwe type is ook gemakkelijker uit te lezen. Om het meetnet toekomstbestendig en betrouwbaar te maken, dienen de huidige divers te worden vervangen door het nieuwe type. Daarnaast dient er rekening mee te worden gehouden dat gezien de leeftijd van het meetnet er een aantal buizen moeten worden vervangen.

Daarom wordt in hoofdstuk 8 en bijlage 1 het project 1.8 Grondwatermeetnet voorgesteld waarbinnen de divers worden vervangen alsmede enkele peilbuizen.

72 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

BIJLAGE 5: RESULTATEN GRONDWATERMEETNET

In 2010 geplaatste peilbuizen

In 2011 geplaatste peilbuizen

73 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

Peilbuizen uit meetnet Wetterskip Fryslân

74 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

75 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

76 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

77 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

78 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

79 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

80 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

81 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

82 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

83 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

84 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

85 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

86 Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2017-2020

87