BAZI GAGEA TÜRLERİNİN KARYOLOJİSİ Gözdenur GÜNEŞ
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BAZI GAGEA TÜRLERİNİN KARYOLOJİSİ Gözdenur GÜNEŞ YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEMMUZ 2013 ANKARA Gözdenur GÜNEŞ tarafından hazırlanan “BAZI GAGEA TÜRLERİNİN KARYOLOJİSİ” adlı bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak uygun olduğunu onaylarım. Prof. Dr. Fatma ÜNAL ………………………………. Tez Danışmanı, Biyoloji Anabilim Dalı Bu çalışma, jürimiz tarafından oy birliği ile Biyoloji Anabilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Prof. Dr. Cafer SEVİMAY ………………………………. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Fatma ÜNAL ………………………………. Biyoloji Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Deniz YÜZBAŞIOĞLU ………………………………. Biyoloji Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Tez Savunma Tarihi: 05/07/2013 Bu tez ile G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu Yüksek Lisans derecesini onamıştır. Prof. Dr. Şeref SAĞIROĞLU ………………………………. Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü TEZ BİLDİRİMİ Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana ait olmayan her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm. Gözdenur GÜNEŞ iv BAZI GAGEA TÜRLERİNİN KARYOLOJİSİ (Yüksek Lisans Tezi) Gözdenur GÜNEŞ GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Temmuz 2013 ÖZET Gagea Salisb. (Liliaceae) cinsi tek yıllık geofitlerden oluşmaktadır. Yayılışı Avrasya’nın subtropikal ve ılıman bölgeleriyle sınırlı olan bu cins, donmuş topraklarda ve tropikal iklimlere sahip bölgelerde dağılım göstermemektedir. Gagea Salisb. genelde bir Avrasya cinsi olup, Kuzey Afrika’da sadece birkaç türle temsil edilmektedir. Bu cins en az 275 tür içermektedir ve bu nedenle Liliaceae familyası içindeki en büyük cinslerden birisidir. Türkiye’de bu cinse ait 25 tür (27 takson) mevcut olup, bunlardan iki tanesi endemiktir. Bu çalışmada, Gagea Salisb. cinsine ait 5 farklı türün karyolojik özellikleri detaylı olarak incelenmiştir. Bütün taksonlarda temel kromozom sayısı x=12’dir. İncelelen taksonlar ve kromozom sayıları; Gagea reticulata (Pallas) Schultes & Schultes fil.’ın üç farklı lokalite örneği (hepsinde 2n=2x=24), Gagea bulbifera (Pallas) Schultes & Schultes fil.’nın iki farklı lokalite örneği (her ikisinde de 2n=4x=48), Gagea bohemica (Zauschn) Schultes & Schultes fil. (2n=2x=48), Gagea granatellii (Parl.) Parl. (2n=4x=48) ve Gagea taurica Steven. (2n=2x=24)’dır. Bu taksonların detaylı karyotipik özellikleri ve asimetri indeksleri ilk defa bu çalışmada belirlenmiştir. Bilim Kodu : 203.1.048 Anahtar Kelimeler : Gagea Salisb., Gagea reticulata, Gagea bulbifera, Gagea bohemica, Gagea granatellii, Gagea taurica, karyotip, Türkiye Sayfa Adedi : 49 Tez Yöneticisi : Prof. Dr. Fatma ÜNAL v KARYOLOGY OF SOME GAGEA SPECIES (M. Sc. Thesis) Gözdenur GÜNEŞ GAZİ UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES July 2013 ABSTRACT Gagea Salisb. (Liliaceae) genus consists of small perennial geophytes. It’s distribution is restricted to the temperate and subtropical regions of Eurasia and does not extend into any areas with either a tropical climate or permafrost. Gagea Salisb. is an Eurasian genus with a few species in North Africa. This genus comprises at least 275 species and it is one of the largest genus amongst the Liliaceae. This genus have 25 species (27 taxa) in Turkey and two of them are endemic. In this study, detailed karyological characteristics of five species of the genus Gagea Salisb. (Liliaceae) were examined. The basic chromosome number is x=12 in all taxa. The taxa investigated and their chromosome numbers are; Gagea reticulata (Pallas) Schultes & Schultes fil. from three different localities (they are all 2n=2x=24), Gagea bulbifera (Pallas) Schultes & Schultes fil. from two different localities (both are 2n=4x=48), Gagea bohemica (Zauschn) Schultes & Schultes fil. (2n=2x=48), Gagea granatellii (Parl.) Parl. (2n=4x=48) and Gagea taurica Steven. (2n=2x=24). Detailed karyological characteristics and asymmetry index of these taxa were determined for the first time. Science Code : 203.1.048 Key Words : Gagea Salisb., Gagea reticulata, Gagea bulbifera, Gagea bohemica, Gagea granatellii, Gagea taurica, karyotype, Turkey Page Number : 49 Supervisor : Prof. Dr. Fatma ÜNAL vi TEŞEKKÜR Tez çalışmalarım boyunca bilgi ve desteğini benden esirgemeyen, değerli fikirlerinden yararlandığım, her zaman örnek aldığım ve alacağım saygıdeğer tez danışmanım Prof. Dr. Fatma ÜNAL’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Bitki materyallerini araziden toplayan ve çalışmalarım süresince bana destek olan değerli hocam Yard. Doç. Dr. Mehtap TEKŞEN’e bütün yardımları için minnetimi ve teşekkürlerimi sunarım. Bizlerle pozitifliğini, çalışma azmini ve kıymetli fikir ve bilgilerini paylaşan, her zaman desteğini gördüğüm kıymetli hocam Prof. Dr. Deniz YÜZBAŞIOĞLU’na sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Laboratuvarda çok uzun süreler birlikte çalıştığım bütün arkadaşlarıma ve sevgili aileme, iyi, kötü bütün zamanlarımda yanımda oldukları ve bütün yardımları için ayrı ayrı teşekkür ederim. Bu çalışma, TÜBİTAK tarafından 109T950 No’lu projeyle desteklenmiştir. Maddi katkılarından dolayı TÜBİTAK’a da çok teşekkür ederim. vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET........................................................................................................................... iv ABSTRACT ................................................................................................................. v TEŞEKKÜR ................................................................................................................ vi İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... vii ÇİZELGELERİN LİSTESİ ......................................................................................... ix ŞEKİLLERİN LİSTESİ ............................................................................................... x RESİMLERİN LİSTESİ ............................................................................................. xi SİMGELER VE KISALTMALAR ............................................................................ xii 1. GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 2. GENEL BİLGİLER ................................................................................................. 3 2.1. Sistematikte Kullanılan Sitogenetik Karakterler ............................................... 3 2.2. Kromozom Sayısı ve Morfolojisi ...................................................................... 3 2.3. Karyotip Analizleri ............................................................................................ 6 2.4. Gagea Salisb. Cinsinde Yapılan Sitolojik Araştırmalar .................................... 6 3. MATERYAL VE METOT ...................................................................................... 9 3.1. Materyal ............................................................................................................. 9 3.1.1. Gagea Salisb. cinsinin genel özellikleri .................................................. 9 3.2. Metot ............................................................................................................... 11 3.2.1. Metafaz hücrelerinin elde edilmesi ....................................................... 11 3.2.2. Karyotip analizleri ................................................................................. 11 4. ARAŞTIRMA BULGULARI ................................................................................ 15 4.1. Gagea confusa Terracc.. .................................................................................. 15 4.2. Gagea fibrosa (Desf.) Schultes & Schultes fil. .............................................. 16 viii Sayfa 4.3. Gagea villosa (Bieb.) Duby var. villosa.. ........................................................ 16 4.4. Gagea bithynica Pascher... .............................................................................. 17 4.5. Gagea bohemica (Zauschn) Schultes & Schultes fil..... .................................. 18 4.6. Gagea reticulata (Pallas) Schultes & Schultes fil..... ...................................... 19 4.6.1. Gagea reticulata (Pallas) Schultes & Schultes fil. (MT 2437). 19 4.6.2. Gagea reticulata (Pallas) Schultes & Schultes fil. (MT 2391) 21 4.6.3. Gagea reticulata (Pallas) Schultes & Schultes fil. (MT 2461) 23 4.7. Gagea bulbifera (Pallas) Schultes & Schultes fil..... ....................................... 24 4.7.1. Gagea bulbifera (Pallas) Schultes & Schultes fil. (MT 2417) 24 4.7.2. Gagea bulbifera (Pallas) Schultes & Schultes fil. (MT 2433) 27 4.8. Gagea granatellii (Parl.) Parl..... ..................................................................... 29 4.9. Gagea taurica Steven..... ................................................................................. 30 4.10. Gagea graeca (L.) Terracc...... ...................................................................... 32 5.TARTIŞMA VE SONUÇ ....................................................................................... 34 KAYNAKLAR .......................................................................................................... 46 ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................... 49 ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 3.1. Karyolojik olarak incelenen Gagea taksonları………………...............10 Çizelge 3.2. Sentromerlerin Yerine Göre Kromozomların Adlandırılması................13