I T.C. ÇAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KAMU
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. ÇAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KAMU HUKUKU ANABİLİM DALI VÜCUT KRİYOPREZERVASYONUNUN HUKUKİ VE ETİK UYGULANABİLİRLİĞİ KAPAK TEZİ YAZAN Hasan CAN Danışman: Prof. Dr. Halis DOKGÖZ (Mersin Üniversitesi) Jüri Üyesi: Prof. Dr. Ahmet HİLAL (Çukurova Üniversitesi) Jüri Üyesi: Dr. Öğr. Üyesi Mustafa ŞİMŞEK (Çağ Üniversitesi) YÜKSEK LİSANS TEZİ MERSİN / MAYIS 2020 i ONAY T.C. ÇAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ’NE 20182021 numaralı öğrencimiz olan HASAN CAN tarafından hazırlanan “VÜCUT KRİYOPREZERVASYONUNUN HUKUKİ VE ETİK UYGULANABİLİRLİĞİ” başlıklı bu tez çalışması jüri üyelerimiz tarafından OY BİRLİĞİ ile KAMU HUKUKU Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Enstitü Müdürlüğünde Kalan Asıl Sureti İmzalıdır Üniv. Dışı – Asıl Jüri Üyesi - Tez Danışmanı - Jüri Başkanı: Prof. Dr. Halis DOKGÖZ (Mersin Üniversitesi) Enstitü Müdürlüğünde Kalan Asıl Sureti İmzalıdır Üniv. İçi – Asıl Jüri Üyesi: Dr. Öğr. Üyesi Mustafa ŞİMŞEK (Çağ Üniversitesi) Enstitü Müdürlüğünde Kalan Asıl Sureti İmzalıdır Üniv. Dışı – Asıl Jüri Üyesi: Prof. Dr. Ahmet HİLAL (Çukurova Üniversitesi) Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım. Enstitü Müdürlüğünde Kalan Asıl Sureti İmzalıdır 20/05/2020 Doç. Dr. Murat KOÇ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndaki hükümlere tabidir. ii İTHAF İnsanoğlunun çözüm bulamadığı ölüm gerçeğini aşmaya yönelik yapmış oldukları bilimsel çalışmalarından dolayı değerli Cryonics camiasına… iii ETİK BEYANI Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Yazım Kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında; Tez içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, Tüm bilgi, belge, değerlendirme ve sonuçları bilimsel etik ve ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, Tez çalışmasında yararlandığım eserlerin tümüne uygun atıfta bulunarak kaynak gösterdiğimi, Kullanılan verilerde ve ortaya çıkan sonuçlarda herhangi bir değişiklik yapmadığımı, Bu tezde sunduğum çalışmanın özgün olduğunu, bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını kabullendiğimi beyan ederim. Enstitü Müdürlüğünde Kalan Asıl Sureti İmzalıdır 20/05/2020 Hasan CAN iv TEŞEKKÜR Bu çalışmanın temelindeki ana düşünce: herkesin yaşadığı hayatın değerli olduğu ve yaşamın yaşamaya değer olduğu gerçeğidir. Tez çalışmamın bütün aşamalarında benden bilgi, birikim ve desteğini esirgemeyen ve bana yol gösteren dayım Op. Dr. İsmet ERAT ve saygıdeğer arkadaşlarım Arş. Gör. Özkan DURNA, Av. Mustafa ERSÖNMEZ, Av. Muhammet KARABIYIK, Arş. Gör. Ünal KÜÇÜK, Av. Hakan Tutar, Fehmi Enes EREN, Plt. Taha ÖZDEM ve Psk. Görkem ALGAN’a, Cryonics konusundaki mevcut bilgi birikimine ulaşmamızdaki katkılarından dolayı cryonicsin entelektüel öncüsü Robert C. W. ETTINGER, Cryonics camiası ve özellikle Alcor Life Extension Foundation’a ‘’2210-A Genel Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programı’’ kapsamında şahsımı bursiyer olarak onurlandıran TÜBİTAK’a (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) Yüksek lisans eğitimim sırasında ışıklarından yararlandığım bütün hocalarıma ve özellikle, Prof. Dr. Arif KÖKTAŞ’a Dr. Öğr. Üyesi Selen SERDER KARAAĞAÇ’a Dr. Öğr. Üyesi Tarık Polat İŞOĞLU’na Sosyal Bilimler Enstitüsü görevlilerine, tüm sınıf arkadaşlarıma ve özellikle tez yazım süresince bilgisi ve tecrübesiyle desteğini hiç eksik etmeyen ve her zaman yol gösteren saygı değer danışman hocam, Prof. Dr. Halis DOKGÖZ’e Teşekkürü borç bilirim. Mersin, 2020 Hasan CAN v ÖZET VÜCUT KRİYOPREZERVASYONUNUN HUKUKİ VE ETİK UYGULANABİLİRLİĞİ Hasan CAN Yüksek Lisans Tezi, Kamu Hukuku Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Halis DOKGÖZ Mayıs 2020, 332 sayfa Vücut kriyoprezervasyonu (cryonics), yasal ölüm ilanı yapılmış insanların geleceğin tıbbi ilerlemelerine eriştirilmesi suretiyle yeniden hayata getirilmelerinin amaçlandığı, deneysel bir tıbbi prosedürdür. Ölüm sonrası süreçte doğal şartlarda ceset üzerinde gözlemlenen postmortem değişimlerin önüne geçilmesi ve cesedin belirsiz bir süre boyunca muhafazasının (hücresel boyutta) sağlanabilmesi için metabolizma aktivitelerinin askıya alınması amacıyla ultra düşük sıcaklıklar (-196 oC) kullanılmaktadır. 1960'lı yılların başındaki ilk çalışmalardan bu yana kriyoprezervasyon uygulaması teorik bir konseptten buz oluşumunu ortadan kaldırmak için acil tıbbi prosedürleri ve modern vitrifikasyon teknolojilerini kullanan, kanıta dayalı bir uygulama haline gelmiştir. Vücut kriyoprezervasyonu prosedürü, dünya genelinde British Columbia eyaleti (Kanada) haricinde hiçbir bölgede hukuken düzenleme altına alınmadığından dolayı, ilgili eyalet dışında genel olarak kanun boşluğu olan bir konudur. Vücut kriyoprezervasyonunu yasaklayan doğrudan bir norm olmadığından dolayı şu ana kadar mahkemelerde dava konusu olan durumlar, mevcut hukuk kurallarına ve suç tiplerine göre değerlendirilerek çözümlenmiştir. Hukuk ve etik biliminin değişen sosyal şartlara göre şekilleneceği göz önüne alındığında zamanla çeşitli düzenlemelerin kanun koyucular tarafından benimsenmesi muhtemeldir. Çalışmada, süreç içerisindeki teknolojik ilerlemelerle birlikte gelişerek popülaritesini arttıran ve beraberinde de tartışmaların merkezinde kalan ilgili tıbbi prosedür ‘’Vücut Kriyoprezervasyonunun Hukuki ve Etik Uygulanabilirliği’’ başlığı altında incelenmiştir. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır: Birinci bölüm ‘’ölüm ve postmortem değişimler’’; ikinci bölüm ‘’ceset üzerinde tasarruf yöntemleri’’; üçüncü vi bölüm ‘’kriyoprezervasyon’’; dördüncü bölüm ‘’hukuki açıdan kriyoprezervasyon’’ ve beşinci bölüm ‘’etik açıdan kriyoprezervasyon’’. Anahtar Kelimeler: Ölüm, Vücut, Ceset üzerinde tasarruf, Kriyoprezervasyon, Cryonics. vii ABSTRACT LEGAL AND ETHICAL APPLICABILITY OF BODY CRYOPRESERVATION Hasan CAN Master Thesis, Department of Public Law Thesis Supervisor: Prof. Dr. Halis DOKGÖZ May 2020, 332 pages Body cryopreservation (cryonics), is an experimental medical procedure aimed at bringing legally declared people back to life by bringing them to the medical advances of the future. Ultra-low temperatures (-196 oC) are used to prevent post-mortem changes observed on the corpse under natural conditions in the post-mortem period and to suspend metabolism activities in order to maintain the body (cellular size) for an indefinite period of time. Since the early studies in the early 1960s, cryopreservation practice has become an evidence-based practice that uses emergency medical procedures and modern vitrification technologies to eliminate ice formation from a theoretical concept. Since the body cryopreservation procedure is not legally regulated in any region except for the state of British Columbia (Canada) worldwide, it is an issue with a general gap outside the relevant state. Since there is no direct norm that prohibits body cryopreservation, the cases that have been the subject of litigation in courts so far have been analyzed according to existing legal rules and crime types. Considering that law and ethics science will be shaped according to changing social conditions, it is likely that various regulations will be adopted by lawmakers over time. In the study, the related medical procedure, which has increased in popularity with the technological advances in the process, and which has been at the center of the discussions, has been examined under the title of "Legal and Ethical Applicability of Body Cryopreservation". The study consists of five chapters: The first chapter is "death and postmortem changes"; the second part is ''disposal methods on the corpse''; the viii third part is ''cryopreservation''; the fourth part is ''legal aspect of cryopreservation'' and the fifth part is ''ethical aspect of cryopreservation''. Keywords: Death, Body, Disposal of corpse, Cryopreservation, Cryonics. ix İÇİNDEKİLER Sayfa No: KAPAK ............................................................................................................................. i ONAY ............................................................................................................................... ii İTHAF ............................................................................................................................. iii ETİK BEYANI ............................................................................................................... iv TEŞEKKÜR .................................................................................................................... v ÖZET .............................................................................................................................. vi ABSTRACT .................................................................................................................. viii İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... x KISALTMALAR .......................................................................................................... xx TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................ xxi ŞEKİLLER LİSTESİ ................................................................................................. xxii EKLER LİSTESİ ....................................................................................................... xxiii GİRİŞ ..............................................................................................................................