TÜBA Kültür Envanteri Dergisi 6/2007

Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006

Füsun TÜLEK*

ANAHTAR SÖZCÜKLER / KEYWORDS Höyük, kale, kale-saray, gözetleme kulesi, mağara, nekropol, mezarlık, kaya mezarı, antik yol, zemin mozaiği, su sistemi, işlik, obsidiyen Mound, castle, castle-palace, watch-tower, necropolis, cemetery, rock-carved tomb, ancient road, floor mosaic, water-system, olive pres, obsidian

ÖZET/ SUMMARY

Osmaniye il sınırları içindeki arkeolojik kültür In the 2006 the Archaeological Inventory in varlıklarının envanterlenmesiniamaçlayan the Province of Osmaniye Project (project no "Osmaniye ili Arkeolojik Kültür Varlıkları En­ A9) consisting of an inventory survey of arc¬ vanteri" başlıklı projenin (proje no: A9) arazi haeological monuments in the province of çalışması 2006 yılı yazında ilin ovalık kısmının Osmaniye was carried on mainly in the nort¬ (Çukurova) taranması ile başlamıştır. Çukuro­ heastern part of the Çukurova plain. The sur¬ va'nın kuzeydoğusuna rastlayan bu alanda ar¬ vey identified mounds yielding finds dating keolojik varlık olarak çoğunlukla höyük bulun¬ from the Neolithic and Early Bronze Age up to duğu görülmüş ve bunların büyük kısmı bel­ Medieval Islamic and Byzantine periods. gelenmiştir. Höyüklerde de çoğunlukla Neoli­ Finds form the survey based on geophysical tik, Kalkolitik ve ilk Tunç çağlarından Hellenis- evidence at Örenşehir, situated in the central tik ve Roma devirlerine, Ortaçağ'a, islamiye- distict of Osmaniye, pointed to the 2006 sur¬ tin ilk dönemlerine ve Bizans devrine ait ça¬ vey recorded numerous necropoleis, as well nak çömlek parçaları bulunarak belgelenmiş¬ as castles, watch-towers and a palace-castle tir. Ovanın, Merkez ilçe sınırları içinde kalan of Medieval ages. kısmında bulunan Örenşehir mevkiinde jeofi­ zik yöntem kullanılarak yapılan tarama çalış¬ masında elde edilen bulgular, burada Erken Ortaçağ'a ait bir kale-saray yapısının varlığını gösterir niteliktedir.

* Yrd. Doç. Dr. Füsun TÜLEK (Proje Yürütücüsü) / Kocaeli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Umuttepe Merkez Yerleşkesi, izmit- 41300 KOCAELİ

TÜBA-KED 6/2007 63 Füsun TÜLEK

GİRİŞ Osmaniye il sınırları içinde, yüzeyde saptanabilen nan suyun akıtıldığı sulama kanalları, gerek vaktiyle arkeolojik varlıkların belgelenmesi, önceki araştır­ bataklık olan kısımların kurutulması için açılmış su malarda elde edilmiş bilgilerin güncellenmesi ve bi­ kanalları ile adeta altüst edilmişti. Bu kanallar ağı ile rer taşınmaz kültür varlığı olarak TÜBA-TÜKSEK tam bir labirente dönüşmüş olan ve yoğun makineli Türkiye Kültür Envanteri Projesi kapsamında hazırla¬ tarım yapılan ovada, höyük şeklindeki yerleşimler, nan merkezi veritabanına kaydedilmesi amacıyla çoğunlukla tesviye edilerek nerdeyse yok edildikle¬ 2005 yılında başlatılan proje1, Kültür ve Turizm Ba­ rinden veya kanallar labirentinde görünmez durum¬ kanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlü­ da bulunduklarından ancak 1/25000 ölçekli haritalar, ğünün araştırma izni, Osmaniye Valiliğinin mali ve coğrafi bilgi sistemleri, muhtarlar ve DSİ mühendis­ TÜBA'nın bilimsel desteği ile 2006 yılında da devam leri yardımı ile bulunabilmişlerdir. Ayrıca, bölge hö­ etmiştir. yüklerine ilişkin olarak daha önce yapılan yayınların taranması da çalışmaya yardımcı olmuştur. 15 Haziran - 25 Temmuz 2006 tarihleri arasında Yrd. Doç. Dr. Füsun Tülek başkanlığında Kültür ve Turizm Höyüklerin koordinatlarının belirlenmesi, yükseklik Bakanlığı temsilcisi arkeolog Yeşim Ozan, arkeolog­ eğrilerinin çıkarılması çalışmaları yanı sıra sistema­ lar Ümit Çayır Böyükulusoy, Kadir Böyükulusoy, Fat¬ tik olarak çanak-çömlek kırıkları toplanmış; temizle¬ ma Doğan, mimarlık öğrencisi Ferhan Yalçın ve ta¬ nen ve numaralandırılan bu parçaların listeleri çıkar¬ rihçi Çağdaş Duran'dan oluşan bir ekiple 40 gün sü­ tılarak bir kısmının çizimi yapılmış ve bilimsel çalış¬ reyle çalışılmıştır. Ayrıca, 1-8 Temmuz tarihleri ara¬ malarının, dönemin çanak çömlekleri konusunda uz¬ sında Süleyman Demirel Üniversitesinden Yrd. Doç. manlaşan ekip üyelerince yapılmasına karar veril­ Dr. Veli Kara başkanlığında, öğretim görevlisi Cemi­ miştir. Aynı çalışma döneminde Kinet Höyükte arke¬ le Öztürk ve jeofizik mühendisliği öğrencilerinden olojik kazı yapmakta olan ekiple, bölge seramikleri¬ oluşan 5 kişilik ekip Örenşehir mevkiinde elektrik öz- ne ilişkin bilgi paylaşımı amacıyla Hatay'ın Dörtyol direnç yöntemiyle zemin taraması yapmışlardır. ilçesine bilimsel bir gezi gerçekleştirilmiştir. Çalışma sırasında, Osmaniye Valiliğinin projeye sağladığı bilgisayar ve GPS aleti gibi teknik donanım AYRINTILI ANLATIM kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan bu malzemeler Kadirli Kaymakamlığınca araştırmaya tahsis edilen Höyükler Osmaniye Kültür Envanteri Malzeme Deposuna kal¬ Güneyde Merkez ilçeden başlayıp kuzeye Kadirli ve dırılmıştır. Araştırmaya idari, maddi-manevi ve bi­ Sumbas ilçelerine yayılan, batıda Adana'nın Ceyhan limsel destek veren tüm kişi, kurum ve kuruluşlara ilçesi, doğuda Amanos Dağlarının etekleri ile sınırla¬ içtenlikle teşekkür ederiz. nan Çukurova'nın kuzeydoğusunda kalan arazinin büyük kısmı taranmış; konisini veya yükseltisini ko­ ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ, KAPSAMI VE ruyan 22 höyük belgelenmiştir. SAPTAMALAR Osmaniye'de belgelediğimiz höyüklerinin altısı M. V. Seton-Williams tarafından 1951 yılında bölgede YÖNTEM yapılan arkeolojik yüzey araştırması2 sırasında tes­ Osmaniye ilinde 2005 yılında başladığımız (bkz. s. 47) pit edilen (Seton-Williams 1954: 121) Tepesidelik, arkeolojik kültür varlıkları envanter çalışmasının Şemsi, Çatal, Kızıl, Mustafalı ve Yolaşan höyükleridir ikinci yılında (2006), yaşadığımız ulaşım sıkıntısı ne­ (Seton-Williams 1954: 152 vd). Topraktepe ve Taşlı 2 deniyle, yöntem değişikliğine gidilmiş; çalışma, her höyükleri Seton-Williams yayınında ziyaret edileme­ bir ilçenin idari sınırları esas alınarak bu sınırlar için¬ miş höyükler olarak listelenmektedir. Günümüzde deki tüm arkeolojik varlıkların taranması yerine, ola¬ Sumbas ilçesine bağlı Karaömerli köyünde bulunan naklarımız doğrultusunda Merkez ilçenin kuzeyinde Mustafalı Höyüğünü ise Prof. Dr. Halet Çambel 1946 kalan, daha çok Sumbas ve Kadirli ilçelerini kapsa¬ yılında ziyaret etmiştir (Bossert et al. 1946: 9). Bu yıl yan ovalık alanda sürdürülmüştür. Çukurova'nın bu envanterini yaptığımız 22 höyükten, özellikle Kara- bölümünde arkeolojik varlık olarak neredeyse yal¬ ömerli köyünün birkaç kilometre güneyinde kalan ve nızca höyüklerin bulunması, çalışmanın büyük kıs­ bugün Kadirli ilçesi arazisinde bulunanların önceden mını bir höyük külliyatı çalışmasına dönüştürmüş­ tespitine kaynaklarda rastlanmamaktadır. tür. Çalışmanın son 10 günlük kısmı Merkez ilçe ile Akçasaz Höyük Kadirli ilçesinin Kerimli köyü Yeşil¬ Kadirli ve Hasanbeyli ilçelerinde bulunan kale, burç, yurt mevkiinde, 34 m rakımda bulunan Akçasaz Hö¬ mozaikli alan gibi taşınmaz kültür varlıklarının bilgi yüğün (env. no: N35.A9.5/ lev. 1: res. 2) üzeri tarım ve belge güncellenmesi ile devam etmiştir. alanı yapılmak üzere tesviye edildiğinden günümüz¬ 2006 yılı envanter çalışmamızın büyük bölümünü de son derece yayvan formdadır. Yoğun tarım faali¬ gerçekleştirdiğimiz ovada sulu tarım yapıldığından yeti nedeni ile çoğu Roma devrine ait az sayıda piş­ arazi, gerek Aslantaş ve Berke barajlarından sağla- miş toprak kap kırığı ile mavi camdan bilezik parçası

64 TÜBA-KED 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006

bulunmuştur. N35.A9.1/ lev. 2: res. 13) tarım yapılmaktadır. Araştır¬ AygirHöyük. Kadirli ilçesi Azaplı köyünün 700 m ku­ mamız sırasında höyükte, İlk Tunç Çağına, MÖ 2. zeybatısında konumlu Aygir Höyük (env. no: binyıla, Hellenistik, Roma ve Bizans devirlerine ait N36.A9.49/ lev. 1: res. 4) büyük ölçüde tesviye edil­ pişmiş toprak kap kırıkları bulunmuştur. miş durumdadır ve üzerinde tarım yapılmaktadır. Kızılhöyük. Kadirli ilçesi Kerimli köyü güneyindeki Höyükte, Tunç Çağına tarihlenen çanak çömlek par¬ Kızılhöyük mevkiinde, 37 m rakımda konumlu Kızıl- çalarının yanı sıra çok sayıda sırlı boyalı çanak çöm¬ höyük'ün (env. no. N35.A9.2/ lev. 3: res. 16) batı kıs¬ lek kırıkları bulunmuştur. mından kuzey-güney doğrultusunda toprak bir köy yolu geçmektedir (Seton-Williams 1954. 161). Hö¬ Azaplı Höyük. Kadirli ilçesi Azaplı köyünün 500 m yükte Kalkolitik ve İlk Tunç çağlarına, MÖ 2. binyıla, güneyinde, 54 m rakımda, kurutma kanalının batı­ Demir Çağına, Hellenistik ve Roma devirlerine ait sında konumlu Azaplı Höyük (env. no. N36.A9.48/ kap parçaları bulunmuştur. lev. 1: res. 5), üstünde yoğun tarım yapılmakta olan yayvan formlu bir höyüktür. Kızılömerli Höyüğü. Sumbas ilçesinin Kızılömerli kö¬ Çatal Höyük Kadirli ilçesinin Karabacak köyünde, yü merkezinde, 69 m rakımda bulunan Kızılömerli Osmaniye-Kadirli karayolunun batısında, 45 m ra­ Höyüğünün (env. no. N36.A9.46/ lev. 2: res. 15) eski kımda konumlu Çatal Höyük (env. no. N36.A9.39/ ismi "Frengili Höyük"tür. Höyük üzerinde halen kul¬ lev. 5: şek 4-5.), konik formunu korumaktadır. Üzerin¬ lanılan ve içinde eski Türk mezarları da bulunan bir de tarım yapılan ve anız yakılan höyüğün tepesinde mezarlık vardır. Höyükten, araştırmamız sırasında İlk kaçak kazı çukuru bulunmaktadır. Höyükte, Son Tunç ve Demir çağlarına ait çanak çömlek parçaları Tunç Çağına, MÖ 2. binyıla, Hellenistik ve Roma de­ toplanmıştır. virlerine ait pişmiş toprak kap kırıkları bulunmuştur. Mustafalı Höyüğü. Sumbas ilçesi Küçükçınar köyün¬ Çiyanlı Höyük Kadirli ilçesi Aşağıçayanlı köyü Kaşı- de, 78 m rakımda konumlu olan Mustafalı Höyüğü kulak mevkiinde, 26 m rakımda bulunan Çiyanlı Hö¬ (env. no. N35.A9.10/ lev. 3: res. 19) konik formunu yük (env. no. N35.A9.13/ lev. 1: res. 1) iyice tesviye korumaktadır (Seton-Williams 1954. 165). Eteklerin¬ edilmiş durumdadır. Bulunan az sayıdaki çanak de tarım yapılmakta olan höyükten Son Kalkolitik, İlk çömlek parçası arasında Tunç Çağına tarihlenen ör¬ Tunç, Orta Tunç çağları, Demir Çağı ve Roma devri nekler vardır. gibi çeşitli dönemlere ait çok sayıda ve nitelikli piş­ miş toprak kap kırıkları bulunmuştur. Devletsiz Höyük. Kadirli ilçesi Aşağıçayanlı köyü gü­ neybatısında, "Binbaşının Çiftliği"ne ait arazi içinde, Nal Höyük. Kadirli ilçesi Kerimli köyü güneyinde, Af­ 30 m rakımda bulunan Devletsiz Höyük (env. no. şar Çiftliği karşısında Nalhöyük mevkiinde, 36 m ra­ N35.A9.12/ lev. 1: res. 6), üzerinde tarım yapılan son kımda bulunan Nal Höyük (env. no. N35.A9.4/ lev. 3: derece yayvan formlu bir höyüktür. Araştırmamız sı¬ res. 18) büyük oranda tesviye görmüştür. Höyükte rasında 7-8 adet obsidiyen aletin yanı sıra bir kısmı Neolitik, Son Kalkolitik ve Tunç çağlarına ait çanak Tunç Çağına ve çoğu Neolitik Çağa ait olmak üzere çömlek parçaları bulunmuştur. çanak çömlek kırıkları bulunmuştur. Osmaniye'deki Narlı Höyük. Sumbas ilçesi Kızılömerli köyünün 1 höyükler arasında obsidiyen buluntu veren nadir km batısında, 54 m rakımda bulunan Narlı Höyük yerleşimlerden biri olmasının yanı sıra obsidiyen (env. no. N35.A9.9/ lev. 3: res. 20) yayvan formdadır aletlerin ve Neolitik çanak çömlek parçalarının en ve çok fazla tesviye görmüştür. Höyükte bulunan taş fazla bulunduğu höyüktür. aletlerin ve çanak çömlek parçalarının en eski örnek¬ Hindaplı Höyük. Sumbas ilçesi Reşadiye köyünde, leri Kalkolitik Çağa aittir, höyükte ayrıca Tunç Çağı¬ 66 m rakımda konumlu Hindaplı Höyük (env. no. na, Demir Çağına, Hellenistik ve Roma devirlerine N36.A9.45/ lev. 1: res. 7), üzerinde tarım yapılan son ait pişmiş toprak kap parçaları da görülmektedir. derece yayvan formlu bir höyüktür. Höyükte envan¬ Taşçıkan Höyük. Kadirli ilçesi Azaplı köyü arazisinde ter çalışmamız sırasında, Son Kalkolitik ve İlk Tunç yer alan Taşçıkan Höyük (env. no. N36.A9.47/ lev. 4: çağlarına, MÖ 2. binyıl ve Demir Çağına ait çanak res. 23) köyün 800 m kuzeydoğusunda, sulama ka¬ çömlek parçalarının yanı sıra çok sayıda yeşil sırlı nalının doğu tarafındadır. Araştırmamız sırasında seramik kırığı bulunmuştur. höyükten, çakmaktaşı dilgi, İlk Tunç Çağına ve MÖ 2. Hünnaplı Höyük. Kadirli ilçesi Hacıhaliloğlu köyü ile binyıla, Hellenistik ve Roma devirlerine ait pişmiş Kerimli köyü arasında bulunan su kanalının güne¬ toprak kap parçaları, daha sonraki devirlere ait yeşil yinde Hünnaplı Höyük mevkiinde, 57 m rakımda bu¬ sırlı seramik örnekleri ile beraber daha yakın dönem lunan Hünnaplı Höyük (env. no. N35.A9.8/ lev. 2: res. yerleşimine işaret olabilecek lüle/pipo parçası da bu­ 9) konik formunu korumaktadır. Kuzeyi makilik olan lunmuştur. höyükte tarım yapılmaktadır. Taşlı Höyük 1. Kadirli ilçesi Yukarıbozkuyu köyü ara­ Karahöyük. Kadirli ilçesinin Kerimli köyün kuzeyin¬ zisinde, 70 m rakımda bulunan Taşlı Höyük 1 (env. de, su sifonu ile sulama kanalı arasındaki 45 m ra¬ no. N36.A9.44/ lev. 2: şek. 1, lev. 4: res. 24, lev. 5: şek. kımlı arazide konumlu Karahöyük'te (env. no. 2-3), üzerinde tarım yapılmasına karşın formunu ko-

TÜBA-KED 6/2007 65 Füsun TÜLEK

rumuştur. Höyük üzerinden Son Kalkolitik Çağa ve Tescilini talep etmediğimiz höyükte Son Kalkolitik, Tunç Çağına ait çanak çömlek parçaları ile birlikte İlk Tunç ve Demir çağlarına ait nitelikli çanak çömlek ağırşaklar ve çok sayıda sırlı seramik parçası bulun­ parçaları bulunmuştur. muştur. Nekropoller ve kutsal alanlar Taşlı Höyük 2. Sumbas ilçesi Karaömerli köyünün 3 km batısında, Gözbaşı Deresi ile sulama kanalı ara­ Bölgede, ana kayaya oyulmuş trapez ağızlı çok sayı¬ sında, 97 m rakımda konumlu Taşlı Höyük 2 (env. da mezarın toplandığı yerler antik nekropoller olarak no. N35.A9.11/ lev. 4: res. 25) konik formunu koru¬ belirmektedir. Hollice Tepe, Mağaralı Tepe, Gâvur- maktadır. Orta ve Son Tunç çağları, MÖ 2. binyıl, De¬ köy Tepe ve Semailhöyük Tepe 2006 yılında tespit mir Çağı çanak çömlek parçalarının yanı sıra höyük¬ ettiğimiz antik mezarlıklardır. te Hellenistik ve Roma devirlerine ait bol miktarda Mağaralı Tepe. Merkez ilçeye bağlı Kırmıtlı köyü ya¬ kap parçası (lev. 4: res. 26), yok denecek kadar az sa­ kınındaki Kırmıtlı Höyüğün (env. no. N36.A9.18) ku¬ yıda da yeşil sırlı seramik bulunmuştur. zeybatısındaki düz ovada konumlu Mağaralı Tepe Taşlı Höyük 3. Kadirli ilçesi Tozlu köyünün kuzeyin­ (env. no. N36.A9. 41/ lev. 3: res. 17), doğu-batı doğ- de bulduğumuz ve yöre halkı tarafından "Taşlı Hö­ rultulu ve iki sırtlı bir tepedir. Tepenin doğu sırtının yük" adıyla bilinen höyüğün (env. no. N35.A9.14/ doruğunda üç gözlü bir mağara ve sırt üstünde yu¬ lev. 4: res. 27) daha önce tescillenmiş İspir Höyük ol¬ varlak kuyu şeklinde, halen tilki yuvası olan, zama¬ ması muhtemeldir3. Sumbas ve Savrun çayı kanalla¬ nında mezar ya da sarnıç olabilecek çukurlar bulun¬ rının arasında yer alan höyükte tarım faaliyeti yapıl¬ maktadır. Batı sırtının batı ve güneybatı yamacını mış, verimsiz ve kurumuş ekin tarlada bırakılmıştır. çevreleyen trapez ağızlı çok sayıda kaya mezar gö¬ Buluntu taraması yapılamamıştır. rülmüştür. Ayrıca batı sırtın doruğunda, dik kayaya oyulmuş kaya mezar; güneybatı eteğinde, beşik to¬ Tepesidelik Höyük. Kadirli ilçesinin Kerimli köyü ba¬ nozlu ikiz mezar ve önündeki açıklıkta mozaikli alan tısındaki Tepesidelik mevkiinde 29 m rakımda, köye bulunmuştur. 1 metrelik kısmı görülen mozaik be­ kuş uçuşu 1 km uzaklıkta bulunan Tepesidelik Höyü¬ yaz, siyah ve kırmızı renkte yaklaşık 1 cm'lik taşlar­ ğün (env. no. N35.A9.7/ lev. 4: res. 28) batı yarısı dan oluşan geometrik (dama motifli) desenlidir. Ya­ tümden tesviye edilmiştir. Höyükte Kalkolitik Çağ ile lın geometrik desenine karşın iyi işçiliklidir. Tonoz¬ İlk ve Son Tunç çağlarına ait çanak çömlek parçaları lu mezarları çevreleyen duvarın bu mozaikli alanı da bulunmuştur. kapsadığı ve mozaiğin ölü gömme ile ilgili bu alanı Tevekli Höyük. Kadirli ilçesi Kerimli köyü Teveklihö- süslediği düşünülebilir. Mağaralı Tepe, Prehistorik yük mevkiinde bulunan Tevekli Höyüğün (env. no. çağlardan başlayıp Orta Bizans dönemine kadar ölü N35.A9.6) batı kısmı sulama kanalı açılırken yok ol¬ gömme alanı olarak kullanılmış bir nekropol ve ölü muştur, tepesinden yol geçmekte, doğu kısmı ise gömme kültü ile ilgili bir açıkhava kutsal alan olma¬ düzlenmiş ve tarım yapılmaktadır. Höyük üzerinde lıdır. profilli büyük mimari parçalar bulunmaktadır. "Te- Hollice Tepe Nekropolü. Merkez ilçe Kırmacılı köyü vekli Zincarı" adıyla da bilinen höyüğün doğu uzan­ Tülücüler Mahallesinde, Hollice Tepenin eteklerinde tısından, araştırmamız sırasında Hellenistik devir so­ yerleşik nekropol alanında (env. no. N36.A9.40/ lev. nuna ve Roma devrine ait pişmiş toprak kap parça­ 1: res. 8), özellikle tepenin batı kısmında bulunan ları toplanmıştır. mezarlar, köy evlerinin arka bahçelerine bitişik du­ Topraktepe Höyüğü. Kadirli ilçesi Yalnızdut köyün­ rumdadır. Ana kayaya oyulmuş, trapez ağızlı bu ka­ de, Yalnızdut ve Aşağıbozkuyu köyleri arasındaki ya mezarları, Bakû-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı Projesi ovada, su kanalının doğusunda, Taşlı Höyük I'in ku¬ kazıları kapsamında araştırılan ovanın Adana il sınır¬ zeybatısında konumlu Topraktepe Höyüğü (env. no. ları içinde kalan kesiminde bulunan Yüceören Nek- N36.A9.50) Vahapoğlu Çiftliği arazisi içindedir. Hö­ ropolü mezarları ile aynılık göstermektedir (Şenyurt yük 2004 yılında petrol boru hattı (Bakû-Tiflis-Cey- et al. 2006. 29-127). Hollice Tepenin 1 km kadar ku¬ han Boru Hattı) çalışmaları sırasında tescillenmiş- zeybatısında, Damyeri mevkiinde, defineciler tara¬ tir4. Höyükte Son Kalkolitik, İlk Tunç çağları ve Roma fından kazılarak temizlenmiş bulduğumuz Damyeri devrine ait kap parçaları bulunmuştur. Ayrıca, höyük Kestel Mezarı/ Damyeri Kaya Mezarının (env. no. tepesinde konuşlu bulunan Vahapoğlu Çiftliğine ait N36.A9.37) plan tipi Yüceören mezarları ile aynıdır. boş çiftlik evinin ağılında ahşap direklere kaide göre­ Yüceören Nekropolünde kazılan 16 mezarın hemen vi gören Korint sütun başlıkları belgelenmiştir. hemen tümü araştırmamızda saptadığımız mezarlar gibi kaya zemine oyulmuştur; birkaç basamakla ini­ Yolaşan Höyük. Kadirli ilçesi Kerimli köyü Aşağı Ma­ len dromos, trapez şekilli mezar ağzına ulaşmakta ve hallesinde, Kızılhöyük ile Nal Höyük arasında bulu­ mezar içinde çoğunlukla orta sahını üç taraftan me¬ nan Yolaşan Höyüğün (env. no. N35.A9.3/ lev. 4: res. zar odacıklarıyla çevrelenen mezarların özelliğini 30) tam üzerinde, Kerimli köyünden Kızılhöyük ya¬ göstermektedir. nından geçerek gelen yol vardır. İyice düzlenmiş hö¬ yük arazisinde yoğun tarım faaliyeti yapılmaktadır. Gâvurköy Nekropolü. Sumbas ilçesi Alibeyli köyü

66 TÜBA-KED 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006

Gâvurköy mevkiinde bulunan Gâvurköy Nekropo- defineci kazıları ile ortaya çıkmış durumdadır. Defi¬ lünde (env. no. N36.A9.52) diğer nekropollerde ol¬ neci çukurlarında bulunan çanak çömlek kırıkları Ro¬ duğu gibi trapez ağızlı kaya mezarı ve yuvarlak ağız¬ ma devrine tarihlidir. Vayvaytaşı Tepesi Gözetleme lı kuyu mezarlar bulunmuştur. Ayrıca, mezar taşları­ Kulesi, Hemite Kale ile Bodrum Kaleyi görmektedir. nın yerleştirildiği oyuklara da rastlanmıştır. Doruktaki yerleşim alanının küçüklüğü, bu yapının bir kale değil gözetleme ve haberleşme kulesi oldu¬ Semailhöyük Tepe Nekropolü. Sumbas ilçesi Alibey- ğunu göstermektedir. Kulenin doğu kısmında 2 böl¬ li köyünde, Gâvurköy Nekropolünün kuş uçuşu 500 meli bir yapının duvar kalıntıları gözlenmektedir. metre güneyinde bulunan Semailhöyük Tepe (env. no. N36.A9.51) Kadirli Sumbas ilçeleri sınırında, Karaburç. Hasanbeyli ilçesi merkezinde 752 metre ovanın bitip arazinin yükselmeye başladığı noktada rakımda konumlu Karaburç (env. no. N37.A9.2) ner- bir höyükmüşçesine yükselen tepededir. Hiç çanak deyse tümden yıkılmış, sadece 3 metre yüksekliğe çömlek kırığı bulunamayan tepenin üzerinde, yöre sahip tek bir duvarı ayakta kalmıştır. Evlerle çevrili halkının kuyu mezar olarak tanımladığı yuvarlak çu¬ olan burç duvarı ancak uzaktan ayırt edilebilmekte¬ kurlar ile özenle işlenmiş blok taşlarla örülü büyücek dir. Robert W. Edwards, yapıyı küçük bir gözetleme bir su havuzunu andıran, kare formunda bir başka kulesi olarak tanımlamaktadır (Hild ve Hellenkemper çukur bulunmaktadır. Buranın bir nekropolden ziya¬ 1990. 409; Edwards 1987. 147). de, tepenin hemen arkasında, kuzeyinde kalan Gâ- Savranda Kalesi. Hasanbeyli ilçesi Kalecik köyü ara¬ vurköy nekropolü ile ilintili bir açıkhava kutsal alanı zisinde 652 metre rakımda konumlu Savranda Kale¬ olması muhtemeldir. si (env. no. N36.A9.57/ lev. 3: res. 21) yuvarlak planlı Aleçik Kestel Mezarları. Merkez ilçe Kazmaca köyü 12 adet burcu ve 8 metre yüksekliğindeki sur duvar¬ Aleçik mevkiinde 164 m rakımda, Aleçik Tonozlu Ya¬ ları ile son derece sağlam ayakta durmaktadır. Kale¬ pısının (env. no. N36.A9.7/ bkz. s. 50) 10 m doğusun­ ye her iki yanı iki yuvarlak kuleli ana kapıdan giril¬ da saptanan, ana kayaya oyulmuş trapez ağızlı me¬ mektedir. Kalecik Baraj Gölüne hâkim manzarası ve zarlar tarafımızdan Aleçik Kestel Mezarları (env. no. konumlu olduğu tepe üstünde görüntüsü mükem¬ N36.A9.55) olarak adlandırılmıştır. meldir (Hild ve Hellenkemper 1990. 396; Edwards 1987. 216-220). Vayvaytaşı Tepesi Kuyu Mezarları. Merkez ilçenin Kırmacılı köyü Tülücüler Mahallesinde, Vayvaytaşı Karafrenk Kalesi. Hasanbeyli ilçesi Uğurlu mahalle¬ Tepesi Gözetleme Kulesinin (env. no. N36.A9.61) sinde 1180 metre rakımda konumlu bulunan Karaf- güney eteğinde, 262 metre rakımda 3 adet kuyu tipi renk Kalesi (env. no. N37.A9.3/ lev. 2: res. 12) 10.70 x mezar (env. no. N36.A9. 62) bulunmaktadır. Ana ka¬ 11 metre ölçülerinde kare planlıdır. Her bir köşesin¬ yaya oyulan bu mezarların ağızları yuvarlaktır ve de¬ de birer yuvarlak burcu bulunan kalenin batıya ba¬ rinleştikçe genişleyen silindirik bir forma sahiptir. kan kapısı da bir çift yuvarlak burç ile korunmaktadır Mezarların üçünün de içi açılmış ve soyulmuştur. (Hild ve Hellenkemper 1990. 289; Edwards 1987. 155). Kalenin plan tipinin Bizans ve Arap sınır kalele¬ Kale ve kuleler rini anıştırdığını ifade eden Robert W. Edwards yapı¬ Ovalık Kilikya bölgesi kaleleri çoğunlukla Toroslar'ın nın Arap kaynaklarında geçen al-Kanisha as-Sawda sarp kaya oluşumlu tepeleri üzerine konumludur. olabileceğini belirtmektedir. Kale içine vaktiyle yapı¬ Özellikle, Amanos Dağlarına, "Kilikya Kapıları"na5 lan köy evi betonarme olarak genişletilmişse de kul¬ doğru giden ve ovadan geçen yolu koruyan kaleler, lanılmamaktadır. Kalenin kuzey duvarı kısmen çök¬ etkileyici birer kartal yuvası görünümündedir. Bu ka¬ müştür, diğer kısımlarda da statik sorunu bulunmak¬ lelerin ve bu yol üstü gözetleme kulelerinin hemen tadır. Kale duvarlarının acilen onarımı gerekmekte¬ tümü belgelenmiş ve çeşitli bilimsel çalışmalara ko­ dir. nu olmuştur. Bununla birlikte, kesintisiz yerleşime Kalealtı Kalesi. Kadirli ilçesi Koçlu köyü Çimcik Ma¬ sahne olan, çok sık el değiştiren ve uzun dönem Ro¬ hallesinin Kocalar (Kale) mevkiinde, 523 metre ra¬ ma, Part, Pers, Bizans, Arap ve Haçlı ordularının sı¬ kımlı bir tepe üzerinde konumlu bulunan 25 x 35 nır bölgesi ve savaş alanı olan bir bölgede bulunan metre ebadındaki Kalealtı Kalesinin (env. no. bu kaleler, tarih boyunca çeşitli dönemlerde imar ve M36.A9.2/ lev. 2: res. 10) duvarları 8 metre yüksekli- onarım gördüklerinden, her döneme ait kültürel bir ğindedir. İç giriş kapısı ve ikâmet edilen ana burcu damga taşımaktadırlar ve bu nedenle her birini ilk (donjon) sağlam ayakta duran kalenin içinde bir de inşa eden kültürü tanımlamak akademisyenler için kilise bulunmaktadır (Alkım 1959. 63. harita 3). oldukça güçtür (Müller-Wiener 1966; Hellenkemper Toprakkale. Toprakale ilçesinde, D-400 ve D-817 ka­ 1976; Edwards 1987; Hild ve Hellenkemper 1990). rayollarının kavşağında, 65 metre rakımda, bir Tunç Vayvaytaşı Tepesi Gözetleme Kulesi (env. no. Çağı höyüğü üstünde konumlu Toprakkale (env. no. N36.A9.61/ lev. 5: res. 33-34) Merkez ilçe Kırmacılı N36.A9.56/ lev. 4: res. 29), yaklaşık 105 x 65 metre köyü Tülücüler Mahallesinin 2 km kuzeybatısında, boyutlarındaki bir iç kale ve onu çevreleyen bir dış 321 metre rakımlı Vayvaytaşı Tepesinde bulunmak¬ kaleden oluşmaktadır. Duvarları bazalt blok taşlarla tadır. Tepede kuruduvar tekniğinde yapı duvarları örülü kalenin, iç kale ve dış kale olarak düzenlenmiş

TÜBA-KED 6/2007 67 Füsun TÜLEK

olması, dış kale surlarında beşgen burçların varlığı Kabartması (env. no. N36.A9.59) Karatepe kazı bir Bizans yapısına işaret etmekteyse de kalenin ilk başkanı Bossert tarafından yayınlanmıştır (Bossert yapıldığı tarih kesin değildir. Toprakkale, "Kilikya 1950. 122-125). Günümüze iyi durumda kalmış olan Kapıları"ndan geçerek İç Anadolu'yu Çukurova'ya kaya kabartmasının önünde Devlet Su İşleri tarafın¬ bağlayan anayol üzerinde kurulmuş olduğundan, dan açılan su kanalı bulunmaktadır. bölgeye ilişkin tarihi kaynakların çoğunda adına rastlanır. Kalenin, ilk olarak 786 yılında Abbasi Hali¬ İşlikler fesi Harun Reşit zamanında yapılmış ve sonra Bi­ Aleçik Üzüm İşliği. Merkez ilçeye bağlı Kazmaca kö­ zans ve Memlûklar zamanında esaslı değişikliklere yünün Aleçik mevkiinde, asfalt yolun güneyinde 171 maruz kalmış olması mümkündür. m rakımda bulunan Aleçik Üzüm İşliği (env. no. Bodrum Kale. Merkez ilçeye bağlı Kesmeburun kö¬ N36.A9.53/ lev. 1: res. 3) şıra akıtma hazneli ve birkaç yünde, Hierapolis Kastabala antik kenti sınırları için¬ gözlüdür. Şıranın toplandığı, kayaya oyulmuş hazne de, sütunlu caddenin kuzeyinde, 207 metre rakımda kaçak kazı sonucu ortaya çıkmış durumdadır. yer alan Bodrum Kale (env. no. N36.A9.60) yaklaşık Aleçik Zeytinyağı İşliği. Aleçik Üzüm İşliğinin 300 35 metre yüksekliğindeki bir kaya kütlesinin üzerin¬ metre güneydoğusunda Aleçik mevkiinde bulunan de konumludur (Hild 1990. 293; Edwards 1987. 137). göletin yakınında, 159 metre rakımda, büyük bir çam Hemite Kale. Merkez ilçeye bağlı Gökçedam köyün¬ ağacının dibinde bulunan Aleçik Zeytinyağı İşliğinin de, yaklaşık 70 metre yüksekliğinde bir kaya kütlesi (env. no. N36.A9.54) bir duvarı kaçak kazı sonucu or­ üzerinde, 79 metre rakımda konumlu Hemite Kale¬ taya çıkmış durumdadır. Bu duvara ait tek halkalı nin (env. no. N36.A9.58) duvarları ve içindeki yapılar kurdele bezekli bir pişmiş toprak levha bulunmuştur. kısmen yıkık durumdadır, kuzeydoğu burcu üstünde Bu levha, bölgede bugüne değin bulunmuş dalga yer alan balkonlu konut kısmı ise ayakta durmakta¬ desenli duvar örgü kiremitlerinden boyut ve bezeme dır (Edwards 1987. 123). açısından farklılık göstermektedir. Üçharnup Üzüm İşliği. Merkez ilçeye bağlı Kırmacılı Antik yol köyünün Tülücüler Mahallesi kuzeyinde, Damyeri Kalealtı Yolu/ AntikGöksun Yolu. Kadirli ilçesine mevkiinin 500 metre kuzeydoğusundaki Üçharnup bağlı Koçlu köyünün Çimcik Mahallesinde, Kadirli il¬ mevkiinde 190 metre rakımda, Üçharnup Üzüm İşli­ çesinden kuzeydoğuya yönelen ve Kalealtı Kalesi ğinin (env. no. N36.A9.38) ana kayaya oyulmuş bü¬ yakınından geçip kuzeye doğru devam eden Kaleal- yük dikdörtgen bir teknesi ve doğu kenarında yine tı Yolu/ Antik Göksun Yolu (env. no. N36.A9.4), Sav- ana kayaya oyulmuş yuvarlak bir haznesi bulunmak­ run Çayının bir kolunu bir köprü ile aşıp kuzeybatıya tadır. Bu hazneye şıra akmasını sağlayan bir oluk da yönelir. Bu yol Bahadır Alkım tarafından bölgede ya¬ gözlenmiştir. pılan araştırmalar6 sonucu hazırlanan haritada 5 Vayvaytaşı Tepesi Zeytinyağı İşliği. Merkez ilçeye no'lu yol olarak gösterilmiştir (Alkım 1959. 63). Bu­ bağlı Kırmacılı köyünün Tülücüler Mahallesi kuzey¬ gün kullanılmayan yol çok iyi korunagelmiştir, ancak batısındaki Vayvaytaşı Tepesinin güneydoğu eteğin­ yolun Savrun Çayı üzerinden geçişini sağlayan köp­ de, 192 metre rakımda bir zeytinyağı işliği (env. no. rü yıkılmış, kullanılmaz durumdadır. N36.A9. 36) saptanmıştır. Ana kaya üzerinde sapta­ Su sistemi nan bir oyuntu, işliğe ait yuvarlak zeytinyağı taşının yerleştirilebileceği boyuttadır ayrıca yine ana kaya­ Nergis Su Havuzu. Merkez ilçeye bağlı Kazmaca kö¬ ya oyulmuş bir de yağ akıtma oluğu bulunmaktadır. yünün Nergis Mahallesinde, mahallenin 159 m ra­ kımlı batı sırtındaki iki adet su havuzundan Veli Lö- Mozaikli yapılar koğlu tarlasından bulunanı Nergis Su Havuzu (env. no. N36.A9.43) belgelenmiştir. 4.85 x 5.00 m ebadın- Yanıkkışla Mozaikli Alanı. Hasanbeyli ilçesi Yanıkkış- daki havuz, işlenmiş kesme taşlarla 0.85 - 1.00 m ka­ la köyü Yalangoz mevkiinde 2004 yılında tescil edil¬ lınlığında duvar örgülü ve kare şekillidir. Nergis Su- miş olan Yanıkkışla mozaiğinin bir bazilikaya (env. yolundan (env. no. N36.A9.29) sifonlarla alınan su, no. N37.A9.1/ lev. 5: res. 31) ait olduğu ve yapının bu sırttaki iki havuzdan ve pişmiş toprak künklerle apsisinde derin bir kaçak kazı çukuru açıldığı, mozai¬ oluşturulan kapalı su sisteminden geçirilerek Hiera- ğin en az üç kısımdan kaçak kazı çukurlarıyla parça¬ polis Kastabala antik kentinin doğu çıkışındaki su landığı ve art arda dizilmiş olarak yürüyen hayvan fi¬ taksim yerine ulaştırılmış olmalıdır. Havuzun ağzı gürlerinin betimlendiği mozaik panonun 4 metrelik köylüler tarafından doldurulmuştur. kısmının itina ile kesilip çıkartılmış olduğu gözlem­ lenmiştir. Kaya kabartması Mağaralı Tepe. Merkez ilçeye bağlı Tecirli Beldesin¬ Hemite Hitit Kabartması. Merkez ilçeye bağlı Gökçe- de Kırmıtlı köyünün kuzeybatısındaki Mağaralı Tepe¬ dam köyünde bulunan kabartma, ilk defa Karatepe de (env. no. N36.A9.41) saptadığımız mozaikli alan kazı ekibi tarafından tespit edilmiş ve Hemite Hitit için bkz. s. 66.

68 TÜBA-KED 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006

Kale-saray yüklüğü ve pervasızlığı ürkütücü boyuttadır. Telko- van Höyükte 2005 yılında yaptığımız çalışmada (bkz. Örenşehir. Merkez ilçeye bağlı Alahanlı köyünün 2 s. 51), höyüğün kuzey eteğinde, kepçe ile girilerek iki km kuzeyinde, Yaveriye köyü sınırları içinde yer alan ayrı büyük çukur açıldığı gözlemlenmişti. Bu çukur­ Örenşehir (env. no. N36.A9.42), pafta 16 parsel lardan bulduğumuz pişmiş toprak Hellenistik devir 1474'te, D-400 karayolunun yaklaşık 1 km kuzeyin¬ figürinleri, Osmaniye'de yaptığımız arkeolojik yüzey de, ovada, 80 m rakımda konumludur. Araziye ku- araştırması sırasında bulduğumuz ilk ve tek örnek¬ zey-güney doğrultusunda oturan, kareye yakın plan¬ lerdi ve Adana Arkeoloji Müzesine envanterlik eser lı yapı yaklaşık 200 x 250 m boyutlarındadır. Yapının olarak teslim edilmişti. 2006 yılı yaz aylarında yine bulunduğu alan, komşu tarlalardan 1.20 m yüksek­ aynı höyükte belgelediğimiz kaçak kazı faaliyeti ise likte olup 1 metre genişliğinde moloztaş ve Horasan tarifi mümkün olmayan hunharlıktadır; höyüğün te¬ harcı örgülü duvarlarla çevrilidir. Yapının kuzeydoğu pesinde 2 metre genişlikte, yaklaşık 20 metre derin­ burcunun ayakta kalan duvarlarının yüksekliği yakla¬ likte bir kuyu kazılarak adeta bir krater oluşturulmuş­ şık 2 metre kadardır. tur. Kaçak kazı öyle derine inmiştir ki, volkanik for­ Alanda bulunan, aralarında az sayıda sırsız pişmiş masyondan oluşan ana kaya bile oyulmuş ve define­ toprak çömlek kırığı da göze çarpan kap parçalarının ciler dışarı kahverengi volkanik toprak atmışlardır. çoğunluğu sırlı boyalı seramiklere aittir. Bu seramik Aynı şekilde, tescilli olan ve güvenlik altına alınmış parçalarının bir kısmının 12. ve 13. yüzyıla tarihli ye¬ bulunan Yanıkkışla Mozaiğinin (bkz. s. 51) uzun dik¬ rel yapım kaplar ve Port Simeon üretimi, sgrafitto dörtgen panosunun 4 metrelik kısmı defineciler tara¬ tekniğinde yeşil sırlı Bizans seramikleri olduğu, di­ fından özenle kesilip götürüldüğü için artık yerinde ğer kısmının ise sırsız ve yeşil sırlı - sarı boyalı vb. gi­ yoktur. bi ayırt edici özelliklere sahip Erken İslam seramikle­ ri olduğu görülmüştür. TURİZM POTANSİYELİ 2006 yılında yapılan jeofizik çalışması, "total stati¬ on" ile yapılan arazi ölçümünü ve coğrafik konum¬ Bir kale-saray olarak tanımlanan Örenşehir (bkz. s. 52) landırma bilgilerini desteklemiş ve duvarların toprak Ortaçağ'ın başlarına ait bir yapıdır. D-400 karayolu­ altında kalan uzantısını ve kalınlığını belgelemiştir nun yakınında oluşu, bu kale-sarayı turistik turlar (Kara ve Öztürk 2006. 1). için son derece kolay ulaşılabilen önemli bir uğrak noktası haline getirmektedir. Yapının kazı ve resto¬ 1960-1980'li yıllarda yöre gençlerinin ve definecile¬ rasyon çalışmaları ile ortaya çıkarılması gerekmekte¬ rin ilgisini çeken ve yörede Ortaçağ yapısı olarak bi¬ dir. Öte yandan Savranda Kalesi, yine D-400 karayo¬ linen bu yapı ilk kez 1890 yılında R. Heberdey ve A. lunun güneyinde, hemen yakınında bulunmaktadır. Wilhelm tarafından bir Roma lejyon istasyonu (cas- Son derece sağlam sur duvarları ile dikkat çeken bu trum) olarak tanımlanmış (Heberdey ve Wilhelm yapı da özenli bir temizlik ve restorasyon çalışması¬ 1896. 24); F. Hild ise buranın İlk Bizans dönemine ait na ihtiyaç duymaktadır. Bugüne değin onarılıp iç ve bir askeri tesis olabileceğini düşünmüştür (Hild ve dış turizme kazandırılmamış olması şaşırtıcıdır. Hellenkemper 1990. 252). Seramiklerin ön inceleme¬ si, yapının plan analojileri, Doğu Kilikya'nın Orta- 2006 yılındaki çalışmamız sırasında belgelediğimiz çağ'ın başlarına ilişkin tarihi ve bu dönemde bölge­ bu iki yapı, diğer yapı ve yerleşimlerle (Hierapolis de yaşamış medeniyetlerin coğrafi, stratejik, askeri Kastabala antik kenti, Babaoğlan Kalesi ve Karatepe imar faaliyetleri göz önüne alındığında bu yapının Hitit Yazlık Sarayı) aynı şekilde turistik uğrak nokta¬ Erken İslam mimarisini yansıtan bir Emevi kale-sara- ları olarak rahatlıkla değerlendirilebilecek durumda¬ yı olması muhtemeldir. dırlar.

Antik yerleşim SONUÇ Araştırmamız sırasında, Kadirli ilçesi Koçlu köyü 2006 yaz aylarında 40 günlük bir çalışma ile yürüttü¬ Gölyeri mevkiinde 811 metre rakımda, köy muhtarı­ ğümüz Osmaniye İli Arkeolojik Kültür Varlıklar En¬ nın arazisinde pişmiş toprak kap parçaları bulduğu­ vanter Projesi son derece verimli geçmiş, uzun dö­ muz alan, bir antik yerleşim (Gölyeri Antik Yerleşi¬ nemde değerlendirilebilecek bol malzeme vermiştir. mi) olarak M36.A9.1 envanter numarası ile veritaba- 2005 ve 2006 yıllarında Osmaniye'nin Düziçi, Hasan- nına kaydedilmiştir. Burada varlığından bahsedilen beyli, Kadirli, Sumbas ilçelerinde ve Merkez ilçesin¬ duvar örgüleri ve diğer tüm bulgular, dozerle yapı¬ deki çalışmalar 2007 yılında da sürdürülerek, kalan lan yol çalışması esnasında yok olmuştur. eksikler tamamlanacak, Bahçe ve Toprakkale ilçele¬ rinin envanter amaçlı olarak taranmasına başlana¬ KAÇAK KAZI / TAHRİBAT caktır. Ayrıca, belgelenen ve bilgileri güncellenen ar¬ Bölgede bulunan höyüklerin hemen tümü, yıllar keolojik varlıkların tescilli olmayanlarının birer arke¬ içinde birçok kere kazılmış olmasına karşın, yakın za­ olojik kültür varlığı olarak tescil edilmesi çalışmaları¬ manda açıldığı anlaşılan kaçak kazı çukurlarının bü- na ağırlık verilecektir.

TÜBA-KED 6/2007 69 Füsun TÜLEK

NOTLAR

1. Osmaniye İli Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Eylül 2004 tarihinde, 111 numara ile tescil kaydı dü­ Projesinin (TÜBA-TÜKSEK proje no. A9) 2005 yılı zenlenmiş ve höyük I. ve III. derece arkeolojik "sit" çalışmaları için bkz. s. 47 vd. alanı ilan edilmiştir. 2. Seton-Williams'ın araştırmasında Şemsi ve Mustafa- 5. Kilikia Kapılarından Amanos Dağları üzerinde bulu¬ lı höyükleri, Şamşin ve Mustafa Ali'nin Höyüğü ola¬ nan ikisi Aslanlıbel Kapısı ve Belen Geçidi. rak adlandırılmaktadır. 6. Uluğ Bahadır Alkım, 1947 yılından başlayarak Antito­ 3. Araştırmamız sırasında Tozlu köyünde, 3 Nisan 1986 ros Dağlarının güneybatı bölgesinde arkeolojik araş­ tarihinde 41/2172 tescil numarasıyla ve İspir Höyük tırmalar yapmış; Anadolu'nun bu kesimindeki tarihi adıyla kayıtlı höyüğün özelliklerine sahip başka bir yol şebekesini incelemiştir; Karatepe'nin kuzey ve höyük bulunamamıştır. Bu nedenle, bu höyüğün güney ile olan ilişkisini saptamak ve Karatepe'nin 1986 yılında tescillenmiş İspir Höyük olduğunu dü­ çağdaşı başka ören yerlerinin mevcut olup olmadığı¬ şünmekteyiz. nı öğrenmek amacıyla kimi zaman Karatepe kazı ku¬ 4. 603 ada 18 parselde bulunan Topraktepe Höyüğü rulu üyeleri ile daha sonraları da yalnız olarak araş­ için, Adana Kültür Varlıklarını Koruma Kurulunca 30 tırmalar yapmıştır.

KISALTMALAR

AS Anatolian Studies. Journal of the British Institute TIB Tabula ImperiiByzantini. Österreichischen Akade- of Archaeology at Ankara. London. mie der Wissenschaften. Vienna. Belleten Belleten. Türk Tarih Kurumu. Ankara.

KAYNAKÇA

ens. (Geographica Historica 1). Bonn. ALKIM, U. Bahadır 1959 "Güney-batı Antitoros Bölgesinde Eski Bir Yol Şe­ HILD, Friedrich, Hansgerd HELLENKEMPER bekesi" Belleten XXIII/89: 59-76. 1990 Kilikien und Isaurien. (Österreichischen Akademi- BOSSERT, Th. Helmuth e der Wissenschaften, Philosophisch-historische Klasse, Denkschriften 215; TIB 5). Vienna. 1950 "Reisen in Kilikien", Orientalia 19: 122-125, res. 10. KARA, Veli ve Cemile ÖZTÜRK BOSSERT, Th. Helmuth, U. Bahadır ALKIM ve Halet 2006 "Osmaniye ili Örenşehir mevkiinde 2006 yılında ÇAMBEL yapılan jeofizik çalışması raporu". (yayınlanmamış 1947 Karatepe, Kadirli ve Dolayları. ikinci Ön Rapor. (is­ rapor: TÜBA-TÜKSEK proje no: A9, Türkiye Bilim­ tanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Önas- ler Akademisi, istanbul) ya Kültürlerini Araştırma Enstitüsü Yayınlar 3). is¬ MÜLLER-WIENER, Wolfgang tanbul: istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. 1966 Castles of the Crusaders. New York: McGraw- Hill. EDWARDS, Robert W. 1987 The fortifications of Armenian Cilicia. Washington SETON-WILLIAMS, M.V D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Col¬ 1954 "Cilician Survey" AS 4: 121-174. lection. ŞENYURT, S. Yücel, Atakan AKÇAY ve Yalçın KAMIŞ HEBERDEY Rudolf ve Adolf WILHELM 2006 Yüceören. Doğu Ovalık Kilikya'da Bir Hellenistik - 1896 Reisen in Kilikien. Ausgeführt 1891 und 1892 im Roma Nekropolü/ Yüceören. A Hellenistic and Ro­ Auftrage der kaiserlichen Akademie der Wissens- man Necropolis in Eastern Cilicia Pedias. (Gazı chaften. (Denkschriften der Kaiserlichen Akade­ Üniversitesi Arkeolojik Çevre Değerleri Araştırma mie der Wissenschaften in Wien, Philosophisch- Merkezi, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hat¬ historische Klasse 44.6). Vienna, Österreichische tı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları 1 / Gazi Uni¬ Akademie der Wissenschaften. versity Research Centre for Archaeology, Baku- HELLENKEMPER, Hansgerd Tbilisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Project Publicati¬ ons of Archaeological Salvage Excavations 1). An­ 1976 Burgen der Kreuzritterzeit in der Grafschaft Edes- kara. Gazi Üniversitesi Arkeolojik Çevre Değerleri sa und im Königreich Kleinarmenien: Studien zur Araştırma Merkezi. Historische Siedlungsgeographie Südost-Kleinasi-

70 TÜBA-KED 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006

EK 1: OSMANİYE İLİ ARKEOLOJİK KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERİ 2006

Env. no. Adı İlçesi Köyü Mevkii Türü ıv ıo/* An nı - Vayvaytaşı Tepesi Merkez Kırmacılı T " ı •• •• 1 VI Jl 1 II askeri tesis N36.A9.61 Tülücüler Mahallesi, Gözetleme Kulesi Vayvaytaşı Tepesi ıv lor* A n fi Vayvaytaşı Tepesi Merkez Kırmacılı Tülücüler Mahallesi, kaya mezarı N36.A9.62 Kuyu Mezarları Vayvaytaşı Tepesi altı N36.A9. 36 Vayvaytaşı Tepesi Merkez Kırmacılı Tülücüler Mahallesp Vayvaytaşı işlik Zeytinyağı İşliği Tepesi güneydoğu eteği N36.A9.37 Damyeri Kestel Mezarı Merkez Kırmacılı Tülücüler Mahallesi, Damyeri kaya mezarı mevkii N36.A9.38 Üçharnup Üzüm İşliği Merkez Kırmacılı Tülücüler Mahallesi, Üçharnup işlik mevkii N36.A9.39 Çatal Höyük Kadirli Karabacak höyük N36.A9.40 Hollice Tepe Nekropolü Merkez Kırmacılı Tülücüler Mahallesi, Hollice Tepe kaya mezarı N35.A9.1 Karahöyük Kadirli Kerimli höyük N35.A9.2 Kızılhöyük Kadirli Kerimli Kızılhöyük mevkii höyük N35.A9.3 Yolaşan Höyük Kadirli Kerimli Aşağı Mahalle, Yolaşan Höyük höyük mevkii Mor An A Nal Höyük l/udi ,1i Kerimli Afşar Çiftliği karşısı, Nalhöyük mevkii höyük N35.A9.4 Kadirli Mor AO C Akçasaz Höyük l/udi ,1i Kerimli Yeşilyurt mevkii höyük Kadirli Mor AO C Tevekli Höyük l/udi ,1i Kerimli Teveklihöyük Mahallesi höyük N35.A9.6 Kadirli Mor AO "7 Tepesidelik Höyük l/udi ,1i Kerimli Tepesidelik mevkii höyük Kadirli MOC AO A 1 Mağaralı Tepe Merkez Kırmıtlı nekropol N36.A9.41 MOC AO /10 Örenşehir Merkez Alahanlı Örenşehir mevkii askeri tesis N36.A9.42 MOC AO AO Nergis Su Havuzu Merkez Kazmaca Nergis Mahallesi, Veli Lökoğlu tarlası su yapıları N36.A9.43 MOC AO A A Taşlı Höyük 1 l/udi ,1i Yukarıbozkuyu höyük N36.A9.44 Kadirli MOC AO 0 Hünnaplı Höyük l/udi ,1i Hacıhaliloğlu Hünnaplı Höyük mevkii höyük Kadirli MOC AO O Narlı Höyük Sumbas Kızılömerli höyük N35.A9.9 MOC AO 1 O Mustafalı Höyüğü Sumbas Küçükçınar höyük N3b.A9.I0 MOC AO 71C Hindaplı Höyük Sumbas Reşadiye höyük N36.A9.4b MOC AO AC Kızılömerli Höyüğü Sumbas Kızılömerli höyük N36.A9.46 MOC AO A~ı Taşçıkan Höyük l/udi ,1i Azaplı höyük N36.A9.47 Kadirli MOC AO 4 0 Azaplı Höyük l/udi ,1i Azaplı höyük N36.A9.4o Kadirli MOC AO 710 Aygir Höyük l/udi,li Azaplı höyük N36.A9.49 Kadirli MOC AO 1 1 "T n. 1 ı Llnwi'ils- O Sumbas Karaömerli höyük N3b.A9.11 laşlı Höyük 2 MOC AO 1 O Devletsiz Höyük l/udi ,1i Aşağıçayanlı Binbaşının Çiftliği höyük N3b.A9.12 Kadirli MOC AO 1 O Çiyanlı Höyük l/udi ,1i Aşağıçayanlı Kaşıkulak mevkii höyük N3b.A9.13 Kadirli MOC AO 1 Tl Taşlı Höyük 3 l/udi,li Tozlu höyük N3b.A9.14 Kadirli MOC AO CO Topraktepe Höyüğü Kadirlı/„d; ,ii Vahapoğlu Çiftliği höyük N36.A9.b0 MOC AO C1 Semailhöyük Tepe Nekropolü Sumbas Alibey nekropol N36.A9.b1 MOC AO CO Gâvurköy Nekropolü Sumbas Alibeyli Gâvurköy mevkii nekropol N36.A9.b2 MOC AO CO Aleçik Üzüm İşliği Merkez Kazmaca A 1 „ n i 1, işlik N36.A9.b3 Aleçik MOC AO C/l Aleçik Zeytinyağı İşliği Merkez Kazmaca Aleçik mevkii işlik N36.A9.b4 MOC AO CC Aleçik Kestel Mezarları Merkez Kazmaca kaya mezarı N36.A9.bb N36.A9.b6 Toprakkale Toprakkale kale N37.A9.1 Yanıkkışla Mozaikli Alanı Hasanbeyli Yanıkkışla Yalangoz mevkii bazilika N37.A9.2 Karaburç Hasanbeyli kale N37.A9.3 Karafrenk Kalesi Hasanbeyli Uğurlu Mahallesi kale N36.A9.b7 Savranda Kalesi Hasanbeyli Kalecik kale M36.A9.1 Gölyeri Antik Yerleşimi Kadirli Koçlu Gölyeri mevkii sığ yerleşim

M9fi AQ 9 IxdIUdlLI IxdieSI Kadirli ÇIIIICİMmrıA/ IVIdMdlieSur n ur 11 oI o IxOCdldı Kurulul rıııevAi mor/^ıı ı/ / kale IxdUl 1 M ıKoçl\oçı uu Kale mevkii M36.A9.3 Kalealtı Zeytinyağı İşliği Kadirli Koçlu Kalealtı mevkii işlik M36.A9.4 Antik Göksun Yolu Kadirli Koçlu antik yol N36.A9.bo Hemite Kale Merkez Gökçedam kale N36.A9.b9 Hemite Hitit Kabartması Merkez Gökçedam kaya resmi N36.A9.60 Bodrum Kale Merkez Kesmeburun

TÜBA-KED 6/2007 71 Füsun TÜLEK

Levha 1

Res. 1. Tesviye edilerek iyice düzletilmiş Res. 2. Üzeri tesviye edilerek tarım alanına olan Çiyanlı Höyük (env. no: N35.A9.13), dönüştürülen Akçasaz Höyük (env. no: Kadirli ilçesi Aşağıçayanlı köyü. N35.A9.5) Kadirli ilçesi Kerimli köyü.

Res. 3. Birkaç gözlü şıra akıtma haznesi Res. 4. Büyük ölçüde tesviye edilmiş, halen mevcut Aleçik Üzüm işliği (env. no: üzerinde tarım yapılmakta olan Aygir Höyük N36.A9.53), Merkez ilçe Kazmaca köyü. (env. no: N36.A9.49) Kadirli ilçesi Azaplı köyü.

Res. 5. Üzerinde tarım yapılmakta olan Res. 6. Binbaşının Çiftliğine ait arazide Azaplı Höyük (env. no: N36.A9.48) Kadirli bulunan Devletsiz Höyük (env. no: ilçesi Azaplı köyü. N35.A9.12), Kadirli ilçesi, Aşağıçayanlı köyü.

Res. 7. Son derece yayvan formlu Hindaplı Res. 8. Hollice Tepe Nekropolündeki (env. Höyük (env. no: N36.A9.45), Sumbas ilçesi no: N36.A9.40) mezarlardan biri. Merkez Reşadiye köyü. ilçe Kırmacılı köyü, Tülücüler Mahallesi.

72 TÜBA-KED 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006

Levha 2

Res. 9. Konik formunu koruyan Hinnaplı Höyük (env. no: N35.A9.8), Kadirli ilçesinde Hacıhaliloğlu köyü ile Kerimli köyü arasında.

Res. 10. 523 metre rakımlı bir tepe üzerinde Res.11. Hasanbeyli ilçe merkezinde 752 bulunan Kalealtı Kalesi (env. no: M36.A9.2), metre rakımda, evlerle çevrili Karaburç Kadirli ilçesi Koçlu köyü. (env. no: N37.A9.2).

Res.12. Arap kaynaklarında geçen Res.13. Karahöyük (env. no: N35.A9.1) al-Kanisha as-Sawda olduğu sanılan Kadirli ilçesi Kerimli köyü. Karafrenk Kalesi (env. no: N37.A9.3) Hasanbeyli ilçesi Uğurlu Mahallesi.

Şek. 1. Taşlı Höyük 1'de (env. no: Res.15. Üzerinde, halen kullanılan bir N36.A9.44) bulunan kap parçaları. mezarlığın bulunduğu Kızılömerli Höyüğü (env. no: N36.A9.46) Sumbas ilçesi Kızılömerli köyü.

TÜBA-KED 6/2007 73 Füsun TÜLEK

Levha 3

Res.16. Batı kenarından yol geçen Res.17. Doğu sırtının doruğunda üç ağızlı Kızılhöyük (env. no: N35.A9.2), Kadirli bir mağara bulunan Mağaralı Tepede (env. ilçesi Kerimli köyü. no: N36.A9. 41) çok sayıda kaya mezarının saptandığı nekropol, Merkez ilçe.

Res.18. Büyük ölçüde tesviye edilmiş Nal Res.19. Konik formunu koruyan Mustafalı Höyük (env. no: N35.A9.4), Kadirli ilçesi Höyüğü (env. no: N35.A9.10), Sumbas Kerimli köyü. ilçesi Küçükçınar köyü.

Res.20. Çok fazla tesviye görmüş, yayvan Res.21. 652 metre rakımda yer alan son formlu Narlı Höyük (env. no: N35.A9.9), derece sağlam olarak günümüze kadar Sumbas ilçesi Kızılömerli köyü. ayakta kalmış Savranda Kalesi (env. no: N36.A9.57), Hasanbeyli ilçesi Kalecik köyü.

Res.22. Merkez ilçenin, Örenşehir mevki¬ inde, Süleyman Demirel Üniversitesinden Yrd. Doç. Dr. Veli Kara başkanlığında, öğ¬ retim görevlisi Cemile Öztürk ve Jeofizik Mühendisliği öğrencilerinden oluşan bir ekip tarafından yapılan jeofizik çalışması burada Ortaçağ başlarına ait bir kale-saray yapısının varlığını ortaya koydu.

74 TÜBA-KED 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006

Levha 4

Res. 23. Yanından sulama kanalı geçen Res. 24. Üzerinde tarım yapılmasına karşın Taşçıkan Höyük (env. no: N36.A9.47), konik formunu koruyan Taşlı Höyük 1 (env. no: Kadirli ilçesi Azaplı köyü. N36.A9.47), Kadirli ilçesi Yukarıbozkuyu köyü.

Res. 25. Taşlı Höyük 2 (env. no: Res. 26. Taşlı Höyük 2'de (env. no: N35.A9.11), Sumbas ilçesi Karaömerli N35.A9.11) bulunan pişmiş toprak kap köyü. parçaları.

Res. 27. 1986 yılında ispir Höyük adıyla Res. 28. Yarısı tümden tesviye edilen tescil edildiğini düşündüğümüz Taşlı Tepesidelik Höyük (env. no: N35.A9.7), Höyük 3 (env. no: N35.A9.14), Kadirli Kadirli ilçesi Kerimli köyü. ilçesi Tozlu köyü.

Res. 29. Bir Tunç Çağı höyüğü üzerinde, Res. 30. Kadirli ilçesi Kerimli köyü Aşağı 65 metre rakımda yer alan Toprakkale Mahallesinde Yolaşan Höyüğün (env. no: (env. no: N36.A9.56), Toprakkale ilçesi. N35.A9.3) tam üzerinden geçen köy yolu.

TÜBA-KED 6/2007 75 Füsun TÜLEK

Levha 5

Res. 31. Hasanbeyli ilçesi Yanıkkışla Res.32. Yanıkkışla mozaiğinin bulunduğu köyü, Yalangoz mevkiinde bulunan ve bir yapıda ve mozaikte tahribata yol açan bazilikaya (env. no: N37.A9.1) ait olduğu kaçak kazı çukurlarından biri. düşünülen zemin mozaiği.

Res. 33. Merkez ilçe Kırmacılı köyü Res. 34. Vayvaytaşı Tepesi Gözetleme Tülücüler Mahallesinde bulunan Kulesinin (env. no: N36.A9.61) defineci Vayvaytaşı Tepesi Gözetleme Kulesi kazıları sonucu açığa çıkan duvarları. (env. no: N36.A9.61).

Şek. 2. Taşlı Höyük 2 yükselti eğrili çizimi. Şek. 3. Taşlı Höyük 2 güney cepheden (env. no: N36.A9.89). görünüş. (env. no: N36.A9.89).

76 TÜBA-KED 6/2007