Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
TÜBA Kültür Envanteri Dergisi 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006 Füsun TÜLEK* ANAHTAR SÖZCÜKLER / KEYWORDS Höyük, kale, kale-saray, gözetleme kulesi, mağara, nekropol, mezarlık, kaya mezarı, antik yol, zemin mozaiği, su sistemi, işlik, obsidiyen Mound, castle, castle-palace, watch-tower, necropolis, cemetery, rock-carved tomb, ancient road, floor mosaic, water-system, olive pres, obsidian ÖZET/ SUMMARY Osmaniye il sınırları içindeki arkeolojik kültür In the 2006 the Archaeological Inventory in varlıklarının envanterlenmesiniamaçlayan the Province of Osmaniye Project (project no "Osmaniye ili Arkeolojik Kültür Varlıkları En A9) consisting of an inventory survey of arc¬ vanteri" başlıklı projenin (proje no: A9) arazi haeological monuments in the province of çalışması 2006 yılı yazında ilin ovalık kısmının Osmaniye was carried on mainly in the nort¬ (Çukurova) taranması ile başlamıştır. Çukuro heastern part of the Çukurova plain. The sur¬ va'nın kuzeydoğusuna rastlayan bu alanda ar¬ vey identified mounds yielding finds dating keolojik varlık olarak çoğunlukla höyük bulun¬ from the Neolithic and Early Bronze Age up to duğu görülmüş ve bunların büyük kısmı bel Medieval Islamic and Byzantine periods. gelenmiştir. Höyüklerde de çoğunlukla Neoli Finds form the survey based on geophysical tik, Kalkolitik ve ilk Tunç çağlarından Hellenis- evidence at Örenşehir, situated in the central tik ve Roma devirlerine, Ortaçağ'a, islamiye- distict of Osmaniye, pointed to the 2006 sur¬ tin ilk dönemlerine ve Bizans devrine ait ça¬ vey recorded numerous necropoleis, as well nak çömlek parçaları bulunarak belgelenmiş¬ as castles, watch-towers and a palace-castle tir. Ovanın, Merkez ilçe sınırları içinde kalan of Medieval ages. kısmında bulunan Örenşehir mevkiinde jeofi zik yöntem kullanılarak yapılan tarama çalış¬ masında elde edilen bulgular, burada Erken Ortaçağ'a ait bir kale-saray yapısının varlığını gösterir niteliktedir. * Yrd. Doç. Dr. Füsun TÜLEK (Proje Yürütücüsü) / Kocaeli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Umuttepe Merkez Yerleşkesi, izmit- 41300 KOCAELİ TÜBA-KED 6/2007 63 Füsun TÜLEK GİRİŞ Osmaniye il sınırları içinde, yüzeyde saptanabilen nan suyun akıtıldığı sulama kanalları, gerek vaktiyle arkeolojik varlıkların belgelenmesi, önceki araştır bataklık olan kısımların kurutulması için açılmış su malarda elde edilmiş bilgilerin güncellenmesi ve bi kanalları ile adeta altüst edilmişti. Bu kanallar ağı ile rer taşınmaz kültür varlığı olarak TÜBA-TÜKSEK tam bir labirente dönüşmüş olan ve yoğun makineli Türkiye Kültür Envanteri Projesi kapsamında hazırla¬ tarım yapılan ovada, höyük şeklindeki yerleşimler, nan merkezi veritabanına kaydedilmesi amacıyla çoğunlukla tesviye edilerek nerdeyse yok edildikle¬ 2005 yılında başlatılan proje1, Kültür ve Turizm Ba rinden veya kanallar labirentinde görünmez durum¬ kanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlü da bulunduklarından ancak 1/25000 ölçekli haritalar, ğünün araştırma izni, Osmaniye Valiliğinin mali ve coğrafi bilgi sistemleri, muhtarlar ve DSİ mühendis TÜBA'nın bilimsel desteği ile 2006 yılında da devam leri yardımı ile bulunabilmişlerdir. Ayrıca, bölge hö etmiştir. yüklerine ilişkin olarak daha önce yapılan yayınların taranması da çalışmaya yardımcı olmuştur. 15 Haziran - 25 Temmuz 2006 tarihleri arasında Yrd. Doç. Dr. Füsun Tülek başkanlığında Kültür ve Turizm Höyüklerin koordinatlarının belirlenmesi, yükseklik Bakanlığı temsilcisi arkeolog Yeşim Ozan, arkeolog eğrilerinin çıkarılması çalışmaları yanı sıra sistema lar Ümit Çayır Böyükulusoy, Kadir Böyükulusoy, Fat¬ tik olarak çanak-çömlek kırıkları toplanmış; temizle¬ ma Doğan, mimarlık öğrencisi Ferhan Yalçın ve ta¬ nen ve numaralandırılan bu parçaların listeleri çıkar¬ rihçi Çağdaş Duran'dan oluşan bir ekiple 40 gün sü tılarak bir kısmının çizimi yapılmış ve bilimsel çalış¬ reyle çalışılmıştır. Ayrıca, 1-8 Temmuz tarihleri ara¬ malarının, dönemin çanak çömlekleri konusunda uz¬ sında Süleyman Demirel Üniversitesinden Yrd. Doç. manlaşan ekip üyelerince yapılmasına karar veril Dr. Veli Kara başkanlığında, öğretim görevlisi Cemi miştir. Aynı çalışma döneminde Kinet Höyükte arke¬ le Öztürk ve jeofizik mühendisliği öğrencilerinden olojik kazı yapmakta olan ekiple, bölge seramikleri¬ oluşan 5 kişilik ekip Örenşehir mevkiinde elektrik öz- ne ilişkin bilgi paylaşımı amacıyla Hatay'ın Dörtyol direnç yöntemiyle zemin taraması yapmışlardır. ilçesine bilimsel bir gezi gerçekleştirilmiştir. Çalışma sırasında, Osmaniye Valiliğinin projeye sağladığı bilgisayar ve GPS aleti gibi teknik donanım AYRINTILI ANLATIM kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan bu malzemeler Kadirli Kaymakamlığınca araştırmaya tahsis edilen Höyükler Osmaniye Kültür Envanteri Malzeme Deposuna kal¬ Güneyde Merkez ilçeden başlayıp kuzeye Kadirli ve dırılmıştır. Araştırmaya idari, maddi-manevi ve bi Sumbas ilçelerine yayılan, batıda Adana'nın Ceyhan limsel destek veren tüm kişi, kurum ve kuruluşlara ilçesi, doğuda Amanos Dağlarının etekleri ile sınırla¬ içtenlikle teşekkür ederiz. nan Çukurova'nın kuzeydoğusunda kalan arazinin büyük kısmı taranmış; konisini veya yükseltisini ko ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ, KAPSAMI VE ruyan 22 höyük belgelenmiştir. SAPTAMALAR Osmaniye'de belgelediğimiz höyüklerinin altısı M. V. Seton-Williams tarafından 1951 yılında bölgede YÖNTEM yapılan arkeolojik yüzey araştırması2 sırasında tes Osmaniye ilinde 2005 yılında başladığımız (bkz. s. 47) pit edilen (Seton-Williams 1954: 121) Tepesidelik, arkeolojik kültür varlıkları envanter çalışmasının Şemsi, Çatal, Kızıl, Mustafalı ve Yolaşan höyükleridir ikinci yılında (2006), yaşadığımız ulaşım sıkıntısı ne (Seton-Williams 1954: 152 vd). Topraktepe ve Taşlı 2 deniyle, yöntem değişikliğine gidilmiş; çalışma, her höyükleri Seton-Williams yayınında ziyaret edileme bir ilçenin idari sınırları esas alınarak bu sınırlar için¬ miş höyükler olarak listelenmektedir. Günümüzde deki tüm arkeolojik varlıkların taranması yerine, ola¬ Sumbas ilçesine bağlı Karaömerli köyünde bulunan naklarımız doğrultusunda Merkez ilçenin kuzeyinde Mustafalı Höyüğünü ise Prof. Dr. Halet Çambel 1946 kalan, daha çok Sumbas ve Kadirli ilçelerini kapsa¬ yılında ziyaret etmiştir (Bossert et al. 1946: 9). Bu yıl yan ovalık alanda sürdürülmüştür. Çukurova'nın bu envanterini yaptığımız 22 höyükten, özellikle Kara- bölümünde arkeolojik varlık olarak neredeyse yal¬ ömerli köyünün birkaç kilometre güneyinde kalan ve nızca höyüklerin bulunması, çalışmanın büyük kıs bugün Kadirli ilçesi arazisinde bulunanların önceden mını bir höyük külliyatı çalışmasına dönüştürmüş tespitine kaynaklarda rastlanmamaktadır. tür. Çalışmanın son 10 günlük kısmı Merkez ilçe ile Akçasaz Höyük Kadirli ilçesinin Kerimli köyü Yeşil¬ Kadirli ve Hasanbeyli ilçelerinde bulunan kale, burç, yurt mevkiinde, 34 m rakımda bulunan Akçasaz Hö¬ mozaikli alan gibi taşınmaz kültür varlıklarının bilgi yüğün (env. no: N35.A9.5/ lev. 1: res. 2) üzeri tarım ve belge güncellenmesi ile devam etmiştir. alanı yapılmak üzere tesviye edildiğinden günümüz¬ 2006 yılı envanter çalışmamızın büyük bölümünü de son derece yayvan formdadır. Yoğun tarım faali¬ gerçekleştirdiğimiz ovada sulu tarım yapıldığından yeti nedeni ile çoğu Roma devrine ait az sayıda piş arazi, gerek Aslantaş ve Berke barajlarından sağla- miş toprak kap kırığı ile mavi camdan bilezik parçası 64 TÜBA-KED 6/2007 Osmaniye Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması 2006 bulunmuştur. N35.A9.1/ lev. 2: res. 13) tarım yapılmaktadır. Araştır¬ AygirHöyük. Kadirli ilçesi Azaplı köyünün 700 m ku mamız sırasında höyükte, İlk Tunç Çağına, MÖ 2. zeybatısında konumlu Aygir Höyük (env. no: binyıla, Hellenistik, Roma ve Bizans devirlerine ait N36.A9.49/ lev. 1: res. 4) büyük ölçüde tesviye edil pişmiş toprak kap kırıkları bulunmuştur. miş durumdadır ve üzerinde tarım yapılmaktadır. Kızılhöyük. Kadirli ilçesi Kerimli köyü güneyindeki Höyükte, Tunç Çağına tarihlenen çanak çömlek par¬ Kızılhöyük mevkiinde, 37 m rakımda konumlu Kızıl- çalarının yanı sıra çok sayıda sırlı boyalı çanak çöm¬ höyük'ün (env. no. N35.A9.2/ lev. 3: res. 16) batı kıs¬ lek kırıkları bulunmuştur. mından kuzey-güney doğrultusunda toprak bir köy yolu geçmektedir (Seton-Williams 1954. 161). Hö¬ Azaplı Höyük. Kadirli ilçesi Azaplı köyünün 500 m yükte Kalkolitik ve İlk Tunç çağlarına, MÖ 2. binyıla, güneyinde, 54 m rakımda, kurutma kanalının batı Demir Çağına, Hellenistik ve Roma devirlerine ait sında konumlu Azaplı Höyük (env. no. N36.A9.48/ kap parçaları bulunmuştur. lev. 1: res. 5), üstünde yoğun tarım yapılmakta olan yayvan formlu bir höyüktür. Kızılömerli Höyüğü. Sumbas ilçesinin Kızılömerli kö¬ Çatal Höyük Kadirli ilçesinin Karabacak köyünde, yü merkezinde, 69 m rakımda bulunan Kızılömerli Osmaniye-Kadirli karayolunun batısında, 45 m ra Höyüğünün (env. no. N36.A9.46/ lev. 2: res. 15) eski kımda konumlu Çatal Höyük (env. no. N36.A9.39/ ismi "Frengili Höyük"tür. Höyük üzerinde halen kul¬ lev. 5: şek 4-5.), konik formunu korumaktadır. Üzerin¬ lanılan ve içinde eski Türk mezarları da bulunan bir de tarım yapılan ve anız yakılan höyüğün tepesinde mezarlık vardır. Höyükten, araştırmamız sırasında İlk kaçak kazı çukuru bulunmaktadır. Höyükte, Son Tunç ve Demir çağlarına ait çanak çömlek parçaları Tunç Çağına, MÖ 2. binyıla, Hellenistik ve Roma de toplanmıştır. virlerine ait pişmiş toprak kap kırıkları bulunmuştur. Mustafalı Höyüğü. Sumbas ilçesi Küçükçınar köyün¬ Çiyanlı Höyük Kadirli ilçesi Aşağıçayanlı köyü Kaşı- de, 78 m rakımda konumlu olan Mustafalı Höyüğü kulak mevkiinde, 26 m rakımda bulunan Çiyanlı Hö¬