The Republic of Turkey
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. GENELKURMAY BAŞKANLIĞI ANKARA ARŞİV BELGELERİYLE ERMENİ FAALİYETLERİ 1914-1918 CİLT I - VIII BELGE İÇERİK - DİZİN ARMENIAN ACTIVITIES IN THE ARCHIVE DOCUMENTS 1914-1918 VOLUMES I - VIII DOCUMENT CONTENTS - INDEX Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları ANKARA GENELKURMAY BASIMEVİ 2008 T.C. GENELKURMAY BAŞKANLIĞI ANKARA ARŞİV BELGELERİYLE ERMENİ FAALİYETLERİ 1914-1918 CİLT I - VIII BELGE İÇERİK - DİZİN ARMENIAN ACTIVITIES IN THE ARCHIVE DOCUMENTS 1914-1918 VOLUMES I - VIII DOCUMENT CONTENTS - INDEX Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları ANKARA GENELKURMAY BASIMEVİ 2008 YAYIN KURULU / PUBLICATION COMMITTEE Yayına Hazırlayan / Editor Dr. Öğ. Alb. Ahmet TETİK İngilizce Çeviri ve Sayfa Düzeni / English Translation and Page Design Uzm. Yusuf Serdar DEMİRTAŞ Belge İçerik ve Çeviri / Document Research and Transcription Uzm. Sema DEMİRTAŞ Uzm. İbrahim ÇAĞLAR Uzm. Mahmut Yüksel CANBAZ Düzelti / Redaction Uzm. Yasemin TAŞCI Belge Ayırım / Document Classification Uzm. Nuri BAYRAK Veri Hazırlama / Data Processing Nuray ÇALIŞKAN GENELKURMAY BASIMEVİ YAYIN NUMARASI: 2008/33 SUNUŞ Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918 belge yayın, bilimsel araştırmalar için kaynak eser olarak hazırlanmıştır. Birinci Dünya Harbinde, Osmanlı Devleti’nin bir iç güvenlik probleminin belgelerini bu özet dizin ve sekiz ciltte bulmak mümkün olacaktır. Cephenin gerisinde meydana gelen iç tehdit olayları, asayişin bozulması, güvenlik zafiyetine sebep olan saldırılar ve alınan tedbirler bu dönemin öne çıkan faaliyetleridir. Vatandaşların ferdî hak ve hürriyetlerinin korunması, dış kaynaklı tahriklere karşı tedbirlerin alınması, zorunlu olarak alınan kararların uygulanması, uygulamada karşılaşılan sorunlar, bunların çözümlenmesi için gösterilen gayretler anılan dönemde Devlet idarecilerini meşgul eden başlıca konular olmuştur. Terörün acımasız ve insafsız saldırılarının hedefi olan vatandaşlar, yasal partilerin devlet aleyhine giriştikleri yasadışı eylemler, dış bağlantılar, gizli örgütlenmeler, propagandalar, vatandaşlara örgüt adına uygulanan baskılar belgelerle ortaya konulmaktadır. Diğer taraftan Devletin “kerim ve koruyucu” vasfıyla vatandaşlarına yönelik - savaşın bütün ağır şartlarına rağmen - ekonomik, mali ve sağlık alanındaki iyileştirme tedbirleri de belgelerde yer almaktadır. Bu kitap, sekiz ciltte yer alan belgelerin içerik özetleri ve her cildin dizinini içeren bir anahtar larak hazırlanmıştır. Böylece belgelerin bütünü hakkında bilgi edinmenin yanı sıra belgelerden dizin yardımıyla da yararlanmak kolaylaşacaktır. “Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918” meseleyi farklı yönleriyle yansıtan bir belgesel olma niteliğiyle önemli bir boşluğu dolduracağı değerlendirilmektedir. Ziya GÜLER Hava Korgeneral ATASE ve Dent. Başkanı PRESENTATION The documentary publication Armenian Activities in the Archive Documents 1914-1918 is published as a source book for the academia. Finding of some of the reflections of a problem of inner security in the Ottoman State during the First World War is facilitated in this brief summary and index of the eight-volume series. Perturbing incidents taking place in the rear echelons are internal threats, deterioration of public order, assaults impeding security and the measures taken are the prominent activities of the time. Defending of the personal rights and freedom of the citizens, taking of measures against foreign fomentations, implementing of the coercively taken measures, problems encountered in their applications, and the efforts spent for solutions were the major challenging issues for the administrators of the State. Citizens as the targets of atrocious and merciless terror, illegal activities of the legal parties against the state, foreign relations, forming of secret organizations, propagandas, and the intimidation of the public in the name of the organizations are all put forward in the documents. The measures the State took for the economic, financial welfare and for the development of well-being of the citizens - despite the prevailing grave conditions of war - in its capacity as “munificent and protective” entity are reflected in the documents. This book is prepared as a key to the contents of the documents presented in this eight-volume series. Moreover, acquisition of an overall information on the documents is hereby rendered easy with the brief contents of the documents and the index. Its is our conviction that the Armenian Activities in the Archive Documents 1914-1918, as a documentary, has filled an important gap by reflecting the truth from a different perspective. Ziya GÜLER Lieutenant General (Air) Chief of ATASE ve Dent. Directorate İÇİNDEKİLER / CONTENTS Belge İçerik .............................................................................................1 CİLT - I .............................................................................................3 CİLT - II .............................................................................................7 CİLT - III .............................................................................................13 CİLT - IV .............................................................................................19 CİLT - V .............................................................................................23 CİLT - VI .............................................................................................29 CİLT - VII .............................................................................................34 CİLT - VIII .............................................................................................43 Document Contents 51 VOLUME - I .............................................................................................53 VOLUME - II .............................................................................................56 VOLUME - III .............................................................................................61 VOLUME - IV .............................................................................................65 VOLUME - V .............................................................................................68 VOLUME - VI .............................................................................................71 VOLUME - VII .............................................................................................75 VOLUME - VIII .............................................................................................80 Dizin / Index .............................................................................................85 III ARŞİV BELGELERİYLE ERMENİ FAALİYETLERİ 1914 - 1918 (Cilt I - VIII) BELGE İÇERİK - DİZİN CİLT - I S.No: Tarihi İçeriği 1 25.05.1914 Şam’daki 73’üncü Alay 1’inci Tabur’dan Binbaşı Ragıp Bey’in evindeki hizmet eri Kilisli Ador Kuyumcuyan’ın, Hınçakyan Komitesi Kilis Şubesi Başkanı Agop Basmacıyan’a yazdığı 25 Mayıs 1914 tarihli mektup. 2 08.01.1913 Hınçakyan Komitesi Kilis Şubesi tutanak ve karar defterlerinden tercümeler. 3 13.09.1914 Erzurum Valiliği’nin, Pasinler’deki Ermeni köylerinin durumunu incelemek üzere gönderilen görevlinin raporu hakkında 3’üncü Ordu’ya verdiği bilgi. 4 13.09.1914 Erzurum Valiliği’nin 3’üncü Ordu Komutanlığı’na Pasinler’deki Ermeni köylerinde oturanlar hakkında verdiği bilgiler. 5 13.09.1914 Erzurum Valiliği’nin, Pasinler’deki Ermeni köylerinin durumunu incelemek üzere gönderdiği Sivil Memur Mehmet Nuri Bey’in raporu. 6 18.09.1914 Bitlis Valisi Mustafa Bey’in gelen Ermeni aydınlarının, Türk ordusunun ilerlemesi veya geri çekilmesi halinde takınacakları tavırlar ve alacakları tertibat hakkındaki istihbarat raporu. 7 09.10.1914 Diyarbakır Valiliğinin, Diyarbakırlı Mardirosyan Setrak’a ait bazı önemli evrak ve mektuplar hakkında İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi Soruşturma Heyeti Başkanlığı’na gönderdiği raporlar. 8 03.11.1914 Dışişleri Bakanlığının, doğu sınırındaki ve Romanya’daki Ermenilerin durumu hakkında Harbiye Nezareti’ne gönderdiği raporlar. 9 25.02.1915 5’inci Kolordu Komutanlığının Develi’deki bazı Ermenilerin bomba imali ile bombaları kilise ile okul gibi yerlerde saklamalarına dair Harbiye Nezareti’ne gönderdiği rapor. 10 26.02.1915 Adana Valiliği ile 4’üncü Ordu Komutanlığının Dörtyol Ermenileri hakkında hazırladıkları raporlar. 11 04.03.1915 Ermeniler tarafından katledilen ve mezalime uğrayan, bugün Van ili Özalp ilçesi Sarıköy ve Tepedam köyleri halkına ait isim listeleri. 3 12 1915 Zeytûn olayı ve Zeytûn Ermenileri hakkında 4’üncü Ordu Komutanlığı ve İçişleri Bakanlığına verilen bilgiler. 13 25.03.1915 İskenderun Mürettep Mevki 1’inci Alay Komutanlığının İskenderun’daki Ermenilerin, Ermeni propagandasına yönelik çalışmalarına dair Başkomutanlığa gönderdiği yazı. 14 25.03.1915 Emniyet Genel Müdürlüğünün Tekirdağ ve Çorlu’daki Ermenilerin yasa dışı faaliyetlerine dair Genel Karargâh İstihbarat 2’nci Şube Müdürlüğüne gönderdiği rapor. 15 14.04.1915 10’uncu Kolordunun Ermeni Taşnaksütyun Cemiyetinin Sivas’taki gizli faaliyetleri hakkında Başkomutanlığa gönderdiği rapor. 16 20.04.1915 Osmanlı Devletince hazırlanması düşünülen ve Ermenilerin yaptıkları mezalime ait “Kırmızı Kitap” hakkında Başkomutanlık ve Dışişleri Bakanlığı arasındaki yazışmalar. 17 (1915) Erzurum, Muş, Bitlis, Van ve Kars gibi yerlerdeki Ermenilerin Türk ordusu hakkındaki gizli faaliyetlerine dair, Şükrü Bey’in Van’dan Başkomutanlığa gönderdiği ayrıntılı rapor. 18 22.04.1915 22 Nisan 1915’te Hasankale’den Başkomutanlığa gönderilen ve Ermeni iddialarının gerçek