Quick Scan Kinderopvangmarkt Leidsche Rijn

Voorbeeld van de rapportage van een marktonderzoek op wijkniveau naar de vraag naar kinderopvang

September 2011

In deze notitie wordt verslag gedaan van een quick scan van de kinderopvangmarkt op wijkniveau. In een markt waar regionaal en binnen gemeenten grote verschillen in vraag en aanbod bestaan, is onderzoek op wijkniveau nodig. Dat kan echter alleen als er op het gewenste schaalniveau demografische gegevens beschikbaar zijn.

Deze quick scan is uitgevoerd voor de wijk Leidsche Rijn (Utrecht), een snel groeiende wijk waar de markt van kinderopvang vrijwel in evenwicht is. Gebruik is o.a. gemaakt van gegevens van de gemeente Utreecht, die op subwijkniveau beschikbaar waren.

De rapportage bestaat uit een aantal onderdelen: eerst een korte introductie op het gebied, vervolgens worden demografische en sociaal-economische gegevens in kaart gebracht. Tot slot komt de aanbodzijde in het gebied aan bod met aantal kindplaatsen en worden kort conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. In de bijlagen zijn per subwijk de prognoses voor 2011-2014 opgenomen.

1. ALGEMENE INFORMATIE: LEIDSCHE RIJN

Leidsche Rijn is gelegen aan de westkant van Utrecht en is de grootste nieuwbouwlocatie van Nederland. De regio heeft landelijk gezien het grootste woningtekort. Tot 2025 worden er ca. 30.000 woningen gebouwd, naar verwachting voor ca. 80.000 bewoners. In januari 2009 is de 15.000e woning gebouwd en de ontwikkeling van woningen is dus over de helft. De nieuwbouwlocatie Leidsche Rijn omvat de aangrenzende wijken Leidsche Rijn en een deel van de wijk Vleuten-de Meern. Naast woonfuncties omvat het gebied ook werkgelegenheidsfuncties. Het is de bedoeling dat er uiteindelijk ook zo’n 40.000 mensen aan het werk kunnen in het gebied. Alle deelgebieden van Leidsche Rijn worden apart en gefaseerd ontwikkeld, zodat stedenbouwkundigen beter kunnen inspelen op trends en ontwikkelingen. De nieuwbouwlocatie is door spoor- en snelwegen geografisch sterk gescheiden van de rest van Utrecht en (in mindere mate) omliggende plaatsen. De spoorlijn Utrecht- Woerden doorsnijdt de nieuwbouwlocatie.

Wijk Leidsche Rijn De wijk Leidsche Rijn telde begin 2011 25.321 mensen. De wijk groeit uit naar zo’n 40.000 inwoners. Binnen de wijk worden de volgende subwijken onderscheiden: Terwijde/De Wetering, Het Zand, Leidsche Rijn Centrum (nog vrijwel geheel te ontwikkelen), Parkwijk/Langerak en Leidsche Rijn Zuid.

Public Result B.V. & AYIT Consultancy www.publicresult.nl & www.ayit.nl

Wijk Vleuten-de Meern Deze wijk telt ruim 40.000 inwoners en bestaat uit vier subwijken: de oude dorpskernen Vleuten/Haarzuilens en de Meern, en de nieuwe wijken Veldhuizen/Vleuterweide en Rijnenburg. De laatstgenoemde subwijk moet nog vrijwel geheel worden ontwikkeld (5.000-7.000 woningen vanaf 2013).

2. KERNGEGEVENS In tabel 1 is een aantal kerngegevens opgenomen van de wijken Leidsche Rijn en Vleuten de Meern. Er valt op dat het percentage werkzoekenden in de wijken lager ligt, net als het percentage huishoudens met bijstand. In Vleuten-de Meern ligt het aantal banen per 100 inwoners erg laag, in Leidsche Rijn hoger dan in Utrecht. Qua veiligheid scoren de beide wijken beter. Wat betreft participatie en sociale infrastructuur scoren de beide wijken rond het gemiddelde van Utrecht en dat geldt ook voor openbare ruimte & verkeer.

Tabel 1: kerngegevens Leidsche Rijn en Vleuten / de Meern 2007 en 2009

Bron: Gemeente Utrecht, 2011

Huidige leeftijdsopbouw In de database ‘WistUdata’ van de Gemeente Utrecht kan de bevolkingsopbouw per wijk worden bekeken, in de leeftijdscategorieën 0 t/m 3 en 4 t/m 11 jarigen (zie tabel 2). Er valt op dat anno 2011 er in de wijken relatief meer kinderen (onder de 18 jaar) wonen dan in vergelijking met de gehele stad Utrecht. Het percentage 18 t/m 24 jarigen is echter een stuk lager. Voor Vleuten-de Meern geldt ook dat het percentage 25 t/m 34-jarigen een stuk lager ligt. Het percentage 35 t/m 44-jarigen ligt in beide wijken hoger dan Utrecht. Voor Vleuten-de Meern ligt het percentrage 45+-ers ongeveer rond het gemiddelde van Utrecht. Voor Leidsche Rijn is dat lager.

Tabel 2: bevolkingsopbouw Leidsche Rijn, Vleuten-de Meern en Utrecht (2011) Leidsche Vleuten- Utrecht Rijn De Meern 0 t/m 3 jarigen 9,7 % 7,9 % 5,8 % 4 t/m 11 jarigen 14,2 % 13,6 % 8,7 % 12 t/m 17 jarigen 5,2 % 6,6 % 4,9 % 18 t/m 24 jarigen 5,5 % 5,6 % 14,1 % 25 t/m 34 jarigen 20,0 % 12,6 % 20,9 % 35 t/m 44 jarigen 23,2 % 21,0 % 16,0 % 45 t/m 54 jarigen 10,8 % 13,2 % 11,4 % 55 t/m 64 jarigen 6,2 % 8,4 % 8,4 % 65 t/m 79 jarigen 4,3 % 8,4 % 7,1 % 80-plussers 1,0 % 2,5 % 2,7 % Bron: WistUdata, Gemeente Utrecht

3. PROGNOSES Vanwege het karakter van de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern (sterke groei want deels nog in aanbouw) verdient de bevolkingsprognose bijzondere aandacht. Ook hierbij is gebruik gemaakt van de database van de Gemeente Utrecht, omdat hier per wijk een prognose kan worden bekeken.

De resultaten zijn weergegeven in tabel 3 en de figuren 1 t/m 3. Het totaalbeeld (figuur 1) van Leidsche Rijn en Vleuten- de Meern laat zien dat de bevolkingsgroepen 0 t/m 3 jaar en 4 t/m 11 jaar groeien. Echter, dit verschilt per subwijk. Er zijn subwijken waar over de gehele periode bezien sprake is van groei, subwijken waar over de gehele periode bezien sprake is van daling en subwijken waar sprake is van een groei, maar later een daling of een explosieve groei zichtbaar is (b.v. als gevolg van oplevering nieuwe woningen). Tevens verschilt dit nog per subwijk en leeftijdscategorie.

Op basis van het totaalbeeld van de prognose kan dus in elk geval tot 2025 een toenemende vraag naar KDV en BSO te verwachten zijn (zie tabel 3 en figuur 2-3).

Tabel 3: totaal van 0 t/m 11 jarigen in de subwijken van Leidsche Rijn en Vleuten- de Meern prognose 0 t/m 3 jarigen prognose 4 t/m 11 jarigen 2011 2015 2020 2025 2011 2015 2020 2025 Leidsche Terwijde, De Wetering 857 838 771 634 1.166 1.585 1.662 1.532 Rijn Het Zand 741 954 929 624 751 1.194 1.503 1.402 Leidsche Rijn Centrum 18 226 1.152 889 19 224 1.281 1.763 Parkwijk, Langerak 888 780 654 627 1.586 1.603 1.424 1.259 Leidsche Rijn-zuid 5 17 236 197 10 24 204 392 Vleuten- de Vleuten, Haarzuilens 338 400 862 606 879 890 1.351 1.468 Meern Veldhuizen, Vleuterweide 2.319 2.227 1.527 1.298 3.451 4.247 3.688 2.832 De Meern 659 589 591 569 1.327 1.477 1.536 1.478 Rijnenburg 6 10 11 1.408 28 20 24 1.575 Totaal 5.831 6.041 6.733 6.852 9.217 11.264 12.673 13.701 Bron: WistUdata, Gemeente Utrecht

Figuur 1: prognose 0 t/m 11 jarigen in de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern

16.000 14.000

12.000

10.000

8.000 prognose 0 t/m 3 jarigen prognose 4 t/m 11 jarigen 6.000 4.000

2.000

0 2011 2015 2020 2025

Figuur 2: prognose 0 t/m 3-jarigen per subwijk van de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern

2500 Terwijde, De Wetering

2000 Het Zand

1500 Leidsche Rijn Centrum e.o Parkwijk, Langerak 1000

Leidsche Rijn-zuid 500

Vleuten, Haarzuilens 0 2011 2015 2020 2025 Veldhuizen, Vleuterweide prognose 0 t/m 3 jarigen

Figuur 3: prognose 4 t/m 11-jarigen per subwijk van de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern 4.500 Terwijde, De Wetering 4.000 3.500 Het Zand 3.000 Leidsche Rijn Centrum 2.500 e.o 2.000 Parkwijk, Langerak 1.500 Leidsche Rijn-zuid 1.000

500 Vleuten, Haarzuilens 0 2011 2015 2020 2025 Veldhuizen, Vleuterweide prognose 4 t/m 11 jarigen

Afkomst Uit een onderzoek van het CBS blijkt dat het gebruik van kinderopvang (zowel dagopvang als BSO) onder Marokkaanse en Turkse bevolkingsgroepen een stuk lager ligt. Daarom is het ook van belang te kijken naar de bevolkingssamenstelling van de wijk Leidsche Rijn (zie tabel 4). Hieruit valt op te maken dat ongeveer twee derde van de bewoners autochtoon is. Eén derde is allochtoon, waarvan iets minder dan één derde van westerse afkomst. De Marokkanen en Turken vormen in totaal ongeveer 13% van de bevolking in de wijk. Vleuten-de Meern is een meer autochtone wijk, opvallend is dat het percentage Westerse tweede generatie-immigranten niet veel lager is.

Tabel 4: afkomst bewoners Leidsche Rijn en Vleuten – de Meern(2011) Kenmerk Leidsche Vleuten – Totaal twee Rijn de Meern wijken Aantal inwoners 25.321 41.353 66.674 Autochtonen 65,5 % 80 % 74,5 % Allochtonen 34,5 % 20 % 25,5 % Westers 9,4 % 7,9 % 8,5 % Marokkaans 7,5 % 3,6 % 5,1 % Turks 5,4 % 1,6 % 3,0 % Surinaams / Antilliaans 5,8 % 3,4 % 4,3 % Overig niet-westers 6,5 % 3,5 % 4,6 % 1e generatie 15,4 % 8,2 % 10,9 % 1e generatie westers 3,7 % 2,7 % 3,1 % 1e generatie niet-westers 11,7 % 5,5 % 7,9 % 2e generatie 19,1 % 11,8 % 14,6 % 2e generatie westers 5,6 % 5,2 % 9,2 % 2e generatie niet-westers 13,4 % 6,6 % 5,4 % Bron: WistUdata, Gemeente Utrecht

Sociaal-economische gegevens Naast demografische gegevens en prognoses, is het voor de marktverkenning kinderopvang relevant te kijken naar sociaal-economische eigenschappen van de bevolking in Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern. CBS Statline kan deze gegevens op gemeenteniveau weergeven, de database van de Gemeente Utrecht op wijkniveau. De gegevens zijn in tabel 5 weergegeven. Ze laten zien dat de wijk Leidsche Rijn t.o.v. de gemeente Utrecht over het algemeen gemiddeld tot beter scoort. Het percentage werkzoekenden, bijstandsgerechtigden, uitkeringsontvangers, laag opgeleiden en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen is lager t.o.v. de hele gemeente Utrecht. Het percentrage hoog opgeleiden ligt ongeveer gelijk, maar het percentage werkloosheidsuitkeringen is iets hoger. Dit kan invloed uitoefenen op de vraag naar kinderopvang, omdat hoger opgeleiden gemiddeld vaker gebruik maken van kinderopvang. Wel kan het zo zijn dat wellicht door werkloosheid de vraag vermindert.

De wijk Vleuten-de Meern kent procentueel minder werkzoekenden, bijstandsgerechtigden, uitkeringsontvangers, arbeidsongeschiktheids- en werkloosheidsuitkeringen dan de hele stad Utrecht, maar het percentage hoog opgeleiden ligt lager. Vooral het percentage middelbaar opgeleiden ligt hoger in Vleuten – de Meern.

Tabel 5: sociaal-economische eigenschappen bevolking Leidsche Rijn en Utrecht

Werk en inkomen Leidsche Rijn Vleuten- Utrecht de Meern werkzoekenden 2010 2,9 % 2,4 % 4,3 % 2011 3 % 2,3 % 3,3 % bijstandsgerechtigden 2010 1,5 % 1,0 % 3,6 % 2011 1,8 % 1,1 % 3,7 % uitkeringsontvangers 2010 8,6 % 8,3 % 11,5 % 2011 - - - arbeidsongeschiktheidsuitkeringen 2010 4,8 % 5,4 % 6,1 % 2011 - - - werkloosheidsuitkeringen 2010 2,4 % 2,0 % 2,1 % 2011 2,4 % 2,0 % 2 % laag opgeleiden 2010 18,6 % 21,7 % 19,3 % 2011 - - - middelbaar opgeleiden 2010 25,3 % 34,4 % 23,9 % 2011 - - - hoog opgeleiden 2010 56 % 43,9 % 56,9 % 2011 - - - Bron: WistUdata, Gemeente Utrecht.

Tabel 6: inkomen in Leidsche Rijn en Vleuten- de Meern (2008) Leidsche Rijn Vleuten-De Meern Utrecht huishoudens met een laag inkomen 4,8 % 4,1 % 8,55 % gem.best.hhink. 1-persoonshuishouden (x 1.000 euro) 24,8 22,7 21,47 gem.best.hhink. paar met kinderen (x 1.000 euro) 50 52 50,39 gem.best.hhink. paar zonder kinderen (x 1.000 euro) 45,3 42,4 41,47 gem.best.hhink. eenoudergezin (x 1.000 euro) 28 29,8 27,73 Bron: WistUdata, Gemeente Utrecht.

In tabel 6 zijn enkele inkomensgegevens weergegeven. Het percentage huishoudens met een laag inkomen ligt in beide wijken een stuk lager dan in de stad Utrecht. Het gemiddeld besteedbaar inkomen van de verschillende typen huishoudens verschilt echter nauwelijks van het gemiddelde van Utrecht. Uitzondering is er voor het gemiddeld besteedbaar inkomen van een huishouden zonder kinderen in Leidsche Rijn, dat ligt per jaar zo’n € 4.000 hoger dan gemiddeld in Utrecht.

4. AANBOD KINDEROPVANG

Via de website ‘Landelijk register kinderopvang’ (www.landelijkregisterkinderopvang.nl) is een overzicht te maken van kinderopvangorganisaties in Nederland. In bijlage 1 is een figuur opgenomen dat weergeeft hoe het aanbod in de wijk Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern is verdeeld. De locaties bieden gezamenlijk

ruim 2.200 kindplaatsen BSO aan en ruim 1.800 kinderdagopvangplaatsen aan (zie tabel 7). Daarnaast zijn er nog eens bijna 1.000 kindplaatsen bij gastouders.

Tabel 7: Aantal kindplaatsen BSO, KDV en gastouders BSO KDV Gastouder Vleuten- de Meern 1.326 999 594 Leidsche Rijn 900 828 402 Totaal 2.226 1.827 996 Bron: Landelijk register kinderopvang

5. GEBRUIK VAN KINDEROPVANG Via de website www.prognosekinderopvang.nl kan per gemeente het gebruik van (formele en informele) kinderopvang in beeld worden gebracht. Daarnaast is het mogelijk een prognose weer te geven van de ontwikkeling van het gebruik van kinderopvang per gemeente. Daarbij kan een keuze worden gemaakt tussen hoge, gemiddelde en lage prijelasticiteit.

Tabel 8: gebruik kinderopvang gemeente Utrecht 0 t/m 3 jaar 4 t/m 11 jaar Jaar Kinderdag- Gastouder- Buitenschoolse Gastouder- opvang opvang opvang opvang 2007 53% 8% 20% 3% 2008 56% 13% 23% 4% 2009 60% 14% 27% 5% 2010 64% 9% 30% 3% Bron: www.prognosekinderopvang.nl

De gegevens van tabel 8 geven aan dat zo’n tweederde van de kinderen in de leeftijdscategorie 0 t/m 3 jaar in de Gemeente Utrecht gebruik maakten van kinderopvang in 2010. Voor de leeftijdscategorie 4 t/m 11 jaar ligt dat lager; daar wordt er door 30% van de kinderen gebruik gemaakt van formele opvang. In beide leeftijdscategorieën is sinds 2007 een groei te zien in het gebruik. Gastouderopvang heeft in 2010 t.o.v. 2009 in populariteit ingeboet. In uren per kind gaat het bij de formele opvang 0 t/m 3 jaar om 1075 uur per jaar per kind. Bij buitenschoolse opvang ligt dit met 433 uur een stuk lager.

In tabel 9 en 10 is het aantal kinderen en kindplaatsen gerelateerd aan ontwikkelingen van het gebruik van kinderopvang en weergegeven voor hoge en lage prijselasticiteit. Dit kan uiteindelijk doorberekend worden in vraag- en aanbodsaldi. Er valt op dat alleen voor kinderdagopvang (0 t/m 3-jarigen) de vraag naar reguliere kinderopvang groter is dan het reguliere aanbod in aantal kindplaatsen. De bandbreedte tussen lage en hoge prijselasticiteit is bij reguliere kinderopvang groter dan bij gastouderopvang. Omdat de daadwerkelijke prijselasticiteit van kinderopvang in de beide gebieden in dit onderzoek niet exact te bepalen is, kan er gezegd worden dat het tekort aan reguliere KDV-plaatsen ergens tussen de 168 en 137 ligt en het overschot aan BSO-kindplaatsen in 2011 tussen de 251 en 317.

Tabel 9: Vraag en aanbod kinderopvang in Leidsche Rijn en Vleuten- de Meern bij lage prijelasticiteit (2011) 2011 Gebruik 1 Kindplaatsen Aanbod Saldi benodigd Lage aantal Regulier Gast- Regul Gast- Reguli Gast- Regul Gast- totaal prijselasticiteit ouder ier ouder er ouder 2 ier ouder 0 t/m 3 jarigen 5.831 3.790 408 1.995 215 1.827 449 -168 + 234 + 66 4 t/m 11 jarigen 9.217 2.765 184 1.975 132 2.226 547 + 251 + 415 + 666

Tabel 10: Vraag en aanbod kinderopvang in Leidsche Rijn en Vleuten- de Meern bij hoge prijelasticiteit (2011) 2011 Gebruik 3 Kindplaatsen Aanbod Saldi benodigd Hoge aantal Regulier Gast- Regul Gast- Reguli Gast- Regul Gast- totaal prijselasticiteit ouder ier ouder er ouder 4 ier ouder 0 t/m 3 jarigen 5.831 3.732 408 1.964 215 1.827 450 -137 + 235 + 98 4 t/m 11 jarigen 9.217 2.673 184 1.909 132 2.226 547 + 317 + 415 + 732 In bijlage 3 zijn bovenstaande tabellen per subwijk te vinden, welke tevens zijn doorgerekend van 2011 t/m 2014 5 voor zowel hoge als lage prijselasticiteit.

6. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

Bovenstaande analyse en bewerking mondt uit in een aantal conclusies, welke in deze paragraaf worden weergegeven per subwijk en leeftijdsgroep. Vervolgens wordt een globaal beeld geschetst van de situatie nu en in de nabije toekomst in de twee wijken samen.

Per subwijk - 0 t/m 3 jarigen 2011-2014 Wanneer er gekeken wordt naar KDV in de subwijken, valt t/m 2014 het volgende op:

Er is een tweetal subwijken waar anno 2011 een vrij groot aanbodtekort is bij lage prijselasticteit: Het Zand / Parkwijk / Langerak6 en Veldhuizen / Vleuterweide. In geval van een hoge prijselasticiteit is het tekort kleiner. Tot en met 2014 zullen deze tekorten blijven, maar wel in grootte afnemen. Er zijn bij lage prijselasticiteit met name aanbodoverschotten in Terweijde / de Wetering en De Meern, welke bij hoge prijselasticiteit en naarmate de tijd vordert, groter zullen worden.

Wanneer er gekeken wordt naar gastouderopvang voor 0 t/m 3-jarigen in de subwijken, valt t/m 2014 het volgende op:

1 niet gecorrigeerd voor overlap (ouders / kinderen die gebruik maken van KDV/BSO én gastouder) 2 het landelijk register specificeert kindplaatsen bij gastouders niet naar leeftijdsgroep. De factor is hier gebaseerd op het percentage plaatsen KDV / BSO t.o.v. het totaal van deze twee typen kinderopvang in Leidsche Rijn en Vleuten- de Meern (i.e. 44,7% KDV en 55,3% BSO). 3 niet gecorrigeerd voor overlap (ouders / kinderen die gebruik maken van KDV/BSO én gastouder) 4 het landelijk register specificeert kindplaatsen bij gastouders niet naar leeftijdsgroep. De factor is hier gebaseerd op het percentage plaatsen KDV / BSO t.o.v. het totaal van deze twee typen kinderopvang in Leidsche Rijn en Vleuten- de Meern (i.e. 44,7% KDV en 55,3% BSO). 5 De prognose van welk deel van de kinderen gebruik maakt van kinderopvang op www.prognosekinderopvang.nl reikt tot en met 2014, vandaar dat de berekening niet voor een langere tijdsperiode is doorgevoerd. 6 Vanwege de postcode-indeling in de betreffende wijken zijn de subwijken Het Zand en Parkwijk / Langerak (welke beiden dezelfde postcode hebben) in deze analyse als één meegenomen.

Er is in 2011 in vrijwel alle subwijken spraken van een aanbodoverschot van gastouderopvang, zowel bij hoge als bij lage prijselasticiteit. Deze saldi blijven t/m 2014 nagenoeg gelijk.

Voor 0 t/m 3 jarigen kan geconcludeerd worden dat in een tweetal subwijken (Veldhuizen / Vleuterweide en Het Zand / Parkwijk / Langerak) een constant aanbodtekort is van kindplaatsen in de reguliere kinderopvang. Dit tekort is zo groot dat het niet wordt opgevangen door de gastouderopvang in de subwijken. In totaal nemen de aanbodoverschotten voor 0 t/m 3 jarigen toe t/m 2014, met een lichte daling bij lage prijselasticiteit in 2012.

Per subwijk - 4 t/m 11 jarigen t/m 2014 Wanneer er gekeken wordt naar BSO in de subwijken, valt t/m 2014 het volgende op:

In 2011 is in Veldhuizen / Vleuterweide zowel bij hoge als bij lage prijselasticiteit een aanbodtekort BSO van meer dan 100 kindplaatsen. Bij een lage prijselasticiteit zal dit tekort in 2014 zijn toegenomen tot bijna 150 plaatsen. Bij een hoge prijselasticiteit neemt het tekort af tot ca. 30 plaatsen. Bovendien zal het in 2011 kleine aanbodtekort in Leidsche Rijn Centrum toenemen tot 15- 32 plaatsen. In 2011 is er bij lage prijselasticiteit sprake van vrij grote aanbodoverschotten BSO in Terweijde / De Wetering en Vleuten / Haarzuilens. Ook De Meern kent een aanzienlijk aanbodoverschot. Bij een hoge prijselasticiteit zijn de overschotten groter en deze overschotten zullen hoe dan ook groter worden in de periode t/m 2014.

Wanneer er gekeken wordt naar gastouderopvang voor 4 t/m 11 jarigen in de subwijken, valt t/m 2014 het volgende op:

Er is in 2011 in geen enkele subwijk een aanbodtekort. Met name in Veldhuizen / Vleuterweide; Terweijde / de Wetering en Het Zand / Parkwijk / Langerak is er een aanbodoverschot. In mindere mate is dat er in Vleuten / Haarzuilens en de Meern. Wanneer de ontwikkeling t/m 2014 wordt bekeken zal het overschot aan kindplekken voor 4 t/m 11 jarigen bij gastouders bij hoge en lage prijselasticiteit weinig uiteen lopen. In beide gevallen is er een lichte daling van het overschot te verwachten.

Voor 4 t/m 11 jarigen kan geconcludeerd worden dat in 2011 in de meeste subwijken reeds een aanbodoverschot aanwezig is en in enkele wijken al vrij groot is. In een drietal zeer kleine subwijken is er een klein aanbodtekort, maar dit is verwaarloosbaar gezien het lage aantal kinderen dat daar woonachtig is. Bij een lage prijselasticiteit zullen de aanbodoverschotten zijn afgenomen en de aanbodtekorten zijn toegenomen in 2014. Bij een hoge prijselasticiteit zal het aanbodtekort in Leidsche Rijn centrum zijn toegenomen maar ook dan is de subwijk nog niet dichtbevolkt. In totaal zal daarom bij een hoge prijselasticiteit het aanbodoverschot toegenomen zijn in 2014 ten opzichte van 2011.

Totaalbeeld van de twee wijken t/m 2014 Uit bovenstaande analyse kan geconcludeerd worden dat het huidige aanbod over zijn geheel genomen afdoende zal zijn gezien de vraagontwikkeling naar kinderopvang in de periode 2011-2014 voor Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern samen. Bij een lage prijselasticiteit zal het aanbodoverschot voor de leeftijdscategorie 4 t/m 11 jarigen eerst toenemen maar later afnemen. Voor de leeftijdscategorie 0 t/m 3- jarigen is dat precies andersom. Bij een hoge prijselasticiteit verloopt de ontwikkeling van de saldi minder grillig: voor beide leeftijdscategorieën zal de groei van het aanbodoverschot afnemen (zie figuren 4 en 5).

Figuur 4: ontwikkeling vraag- en aanbodsaldo KDV en gastouderopvang voor 0 t/m 3 jaar voor de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern, bij hoge en lage prijselasticiteit 350

300

250

200 Laag 150 Hoog 100

0 2011 2012 2013 2014

Figuur 5: ontwikkeling vraag- en aanbodsaldo BSO en gastouderopvang voor 4 t/m 11 jaar voor de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-de Meern, bij hoge en lage prijselasticiteit 1.000 900 800 700 600 500 laag 400 hoog 300 200 100 0 2011 2012 2013 2014

Kanttekening bij bovenstaande conclusies is dat deze puur op demografische cijfers zijn gebaseerd. De ontwikkeling op het gebied van de lasten voor kinderopvang, arbeidsparticipatie, opleidingsniveau, werkgelegenheid en inkomen en de ontwikkelingen van huishoudens met allochtone achtergrond zijn hierbij niet meegenomen. Naast cijfermatige analyse speelt natuurlijk per organisatie en gezin ook nog een aantal andere factoren mee, zoals voorkeuren voor informele of formele opvang en profiel, reisafstand en kwaliteit van de kinderopvang en faciliteiten.

Bijlage 1: Locaties KDV en BSO in Leidsche Rijn (wit) en Vleuten- de Meern (blauw)

= kinderdagopvang = buitenschoolse opvang

Bijlage 2: Wijken en subwijken van Utrecht

Bron: Gemeente Utrecht, 2010

Bijlage 3: prognose voor gebruik van kinderopvang 2011-2014 per subwijk voor hoge en lage prijselasticiteit

2011 - lage prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5.831 3.790 408 1.995 215 1.827 449 -168 234 66 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 857 557 60 293 32 386 79 93 48 141 Het Zand en Parkwijk / Langerak 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.629 1.059 114 557 60 367 102 -190 42 -148 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 18 12 1 6 1 75 0 69 -1 68 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 338 220 24 116 12 136 58 20 45 66 Veldhuizen, Vleuterweide 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.319 1.507 162 793 85 446 158 -347 73 -275 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 659 428 46 225 24 417 52 192 28 219 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 6 4 0 2 0 0 0 -2 0 -2 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 9.217 2.765 184 1.975 132 2.226 547 251 415 666 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.166 350 23 250 17 365 97 115 80 195 Het Zand en Parkwijk / Langerak 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.337 701 47 501 33 495 124 -6 91 85 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 19 6 0 4 0 0 0 -4 0 -4 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 879 264 18 188 13 405 70 217 58 274 Veldhuizen, Vleuterweide 4 t/m 11 jarigen (BSO) 3.451 1.035 69 740 49 614 193 -126 143 18 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.327 398 27 284 19 347 63 63 44 107 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 28 8 1 6 0 0 0 -6 0 -6

2011 - hoge prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5.831 3.732 408 1.964 215 1.827 450 -137 235 98 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 857 548 60 289 32 386 79 97 48 145 Het Zand en Parkwijk / Langerak 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.629 1.043 114 549 60 367 102 -182 42 -140 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 18 12 1 6 1 75 0 69 -1 68 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 338 216 24 114 12 136 58 22 45 67 Veldhuizen, Vleuterweide 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.319 1.484 162 781 85 446 158 -335 73 -262 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 659 422 46 222 24 417 52 195 28 223 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 6 4 0 2 0 0 0 -2 0 -2 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 9.217 2.673 184 1.909 132 2.226 547 317 415 732 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.166 338 23 242 17 365 97 123 80 203 Het Zand en Parkwijk / Langerak 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.337 678 47 484 33 495 124 11 91 101 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 19 6 0 4 0 0 0 -4 0 -4 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 879 255 18 182 13 405 70 223 58 281 Veldhuizen, Vleuterweide 4 t/m 11 jarigen (BSO) 3.451 1.001 69 715 49 614 193 -101 143 42 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.327 385 27 275 19 347 63 72 44 116 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 28 8 1 6 0 0 0 -6 0 -6

2012 - lage prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5.895 3.832 413 2.017 217 1.827 449 -190 232 42 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 855 556 60 293 32 386 79 94 48 141 Het Zand en Parkwijk / Langerak 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.659 1.078 116 568 61 367 102 -201 41 -160 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 61 40 4 21 2 75 0 54 -2 52 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 6 4 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 332 216 23 114 12 136 58 22 45 68 Veldhuizen, Vleuterweide 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.328 1.513 163 796 86 446 158 -350 72 -278 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 647 421 45 221 24 417 52 196 28 224 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 7 5 0 2 0 0 0 -2 0 -3 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 9.823 2.652 196 1.894 140 2.226 547 332 407 738 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.291 349 26 249 18 365 97 116 78 194 Het Zand en Parkwijk / Langerak 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.461 664 49 475 35 495 124 20 89 109 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 54 15 1 10 1 0 0 -10 -1 -11 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 877 237 18 169 13 405 70 236 58 294 Veldhuizen, Vleuterweide 4 t/m 11 jarigen (BSO) 3.744 1.011 75 722 53 614 193 -108 139 31 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.361 367 27 262 19 347 63 85 44 128 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 25 7 1 5 0 0 0 -5 0 -5

2012 - hoge prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5.895 3.478 354 1.831 186 1.827 449 -4 263 259 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 855 504 51 266 27 386 79 121 52 173 Het Zand en Parkwijk / Langerak 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.659 979 100 515 52 367 102 -148 49 -99 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 61 36 4 19 2 75 0 56 -2 54 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 6 4 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 332 196 20 103 10 136 58 33 47 80 Veldhuizen, Vleuterweide 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.328 1.374 140 723 74 446 158 -277 85 -192 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 647 382 39 201 20 417 52 216 31 247 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 7 4 0 2 0 0 0 -2 0 -2 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 9.823 2.456 196 1.754 140 2.226 547 472 407 879 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.291 323 26 231 18 365 97 134 78 213 Het Zand en Parkwijk / Langerak 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.461 615 49 439 35 495 124 56 89 145 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 54 14 1 10 1 0 0 -10 -1 -10 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 877 219 18 157 13 405 70 248 58 306 Veldhuizen, Vleuterweide 4 t/m 11 jarigen (BSO) 3.744 936 75 669 53 614 193 -55 139 85 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.361 340 27 243 19 347 63 104 44 148 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 25 6 1 4 0 0 0 -4 0 -5

2013 - lage prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5.951 3.630 417 1.911 219 1.827 449 -84 230 146 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 868 529 61 279 32 386 79 107 47 155 Het Zand en Parkwijk / Langerak 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.718 1.048 120 552 63 367 102 -185 39 -146 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 98 60 7 31 4 75 0 44 -4 40 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 7 4 0 2 0 0 0 -2 0 -3 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 331 202 23 106 12 136 58 30 46 75 Veldhuizen, Vleuterweide 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.297 1.401 161 737 85 446 158 -291 74 -218 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 624 381 44 200 23 417 52 217 29 246 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 8 5 1 3 0 0 0 -3 0 -3 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10.330 2.686 207 1.918 148 2.226 547 308 399 707 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.397 363 28 259 20 365 97 106 77 182 Het Zand en Parkwijk / Langerak 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.569 668 51 477 37 495 124 18 87 105 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 91 24 2 17 1 0 0 -17 -1 -18 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 11 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 868 226 17 161 12 405 70 244 58 302 Veldhuizen, Vleuterweide 4 t/m 11 jarigen (BSO) 3.962 1.030 79 736 57 614 193 -122 136 14 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.408 366 28 261 20 347 63 86 43 129 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 24 6 0 4 0 0 0 -4 0 -5

2013 - hoge prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 5.951 3.392 357 1.785 188 1.827 449 42 261 303 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 868 495 52 260 27 386 79 126 52 178 Het Zand en Parkwijk / Langerak 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.718 979 103 515 54 367 102 -148 48 -101 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 98 56 6 29 3 75 0 46 -3 43 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 7 4 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 331 189 20 99 10 136 58 37 47 84 Veldhuizen, Vleuterweide 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.297 1.309 138 689 73 446 158 -243 86 -157 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 624 356 37 187 20 417 52 230 32 262 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 8 5 0 2 0 0 0 -2 0 -3 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10.330 2.376 207 1.697 148 2.226 547 529 399 928 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.397 321 28 230 20 365 97 135 77 212 Het Zand en Parkwijk / Langerak 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.569 591 51 422 37 495 124 73 87 160 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 91 21 2 15 1 0 0 -15 -1 -16 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 11 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 868 200 17 143 12 405 70 262 58 320 Veldhuizen, Vleuterweide 4 t/m 11 jarigen (BSO) 3.962 911 79 651 57 614 193 -37 136 99 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.408 324 28 231 20 347 63 116 43 159 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 24 6 0 4 0 0 0 -4 0 -4

2014 - lage prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 6.009 3.665 421 1.929 221 1.827 449 -102 228 125 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 856 522 60 275 32 386 79 111 48 159 Het Zand en Parkwijk / Langerak 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.731 1.056 121 556 64 367 102 -189 38 -151 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 153 93 11 49 6 75 0 26 -6 20 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 8 5 1 3 0 0 0 -3 0 -3 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 361 220 25 116 13 136 58 20 44 64 Veldhuizen, Vleuterweide 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.285 1.394 160 734 84 446 158 -288 74 -214 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 603 368 42 194 22 417 52 223 30 253 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 12 7 1 4 0 0 0 -4 0 -4 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10.796 2.807 216 2.005 154 2.226 547 221 393 614 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.494 388 30 277 21 365 97 88 75 163 Het Zand en Parkwijk / Langerak 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.678 696 54 497 38 495 124 -2 86 84 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 148 38 3 27 2 0 0 -27 -2 -30 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 12 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 881 229 18 164 13 405 70 241 58 299 Veldhuizen, Vleuterweide 4 t/m 11 jarigen (BSO) 4.109 1.068 82 763 59 614 193 -149 134 -15 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.453 378 29 270 21 347 63 77 42 120 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 21 5 0 4 0 0 0 -4 0 -4

2014 - hoge prijselasticiteit gebied aantal gebruik gebruik benodigde benodigde aanbod reguliere aanbod saldo reguliere saldo totaal kinderen reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang in gastouder in kinderopvang Gastouder saldo kinderopvang reguliere gastouder kindplaatsen kindplaatsen kinderopvang (jan 2011) totaal 0 t/m 3 jarigen (KDV) 6.009 3.365 361 1.771 190 1.827 449 56 259 315 3543 Terweijde, de Wetering 0 t/m 3 jarigen (KDV) 856 479 51 252 27 386 79 134 52 186 3544 Het Zand en Parkwijk / 0 t/m 3 jarigen (KDV) 1.731 969 104 510 55 367 102 -143 47 -96 Langerak 3541 Leidsche Rijn centrum e.o. 0 t/m 3 jarigen (KDV) 153 86 9 45 5 75 0 30 -5 25 3545 Leidsche Rijn Zuid 0 t/m 3 jarigen (KDV) 8 4 0 2 0 0 0 -2 0 -3 3451, 3455 Vleuten, Haarzuilens 0 t/m 3 jarigen (KDV) 361 202 22 106 11 136 58 30 46 76 3452, 3453 Veldhuizen, 0 t/m 3 jarigen (KDV) 2.285 1.280 137 673 72 446 158 -227 86 -141 Vleuterweide 3454 De Meern 0 t/m 3 jarigen (KDV) 603 338 36 178 19 417 52 239 33 272 3546 Rijnenburg 0 t/m 3 jarigen (KDV) 12 7 1 4 0 0 0 -4 0 -4 totaal 4 t/m 11 jarigen (BSO) 10.796 2.375 216 1.697 154 2.226 547 529 393 922 3543 Terweijde, de Wetering 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.494 329 30 235 21 365 97 130 75 206 3544 Het Zand en Parkwijk / 4 t/m 11 jarigen (BSO) 2.678 589 54 421 38 495 124 74 86 160 Langerak 3541 Leidsche Rijn centrum e.o. 4 t/m 11 jarigen (BSO) 148 33 3 23 2 0 0 -23 -2 -25 3545 Leidsche Rijn Zuid 4 t/m 11 jarigen (BSO) 12 3 0 2 0 0 0 -2 0 -2 3451, 3455 Vleuten, Haarzuilens 4 t/m 11 jarigen (BSO) 881 194 18 138 13 405 70 267 58 324 3452, 3453 Veldhuizen, 4 t/m 11 jarigen (BSO) 4.109 904 82 646 59 614 193 -32 134 102 Vleuterweide 3454 De Meern 4 t/m 11 jarigen (BSO) 1.453 320 29 228 21 347 63 119 42 161 3546 Rijnenburg 4 t/m 11 jarigen (BSO) 21 5 0 3 0 0 0 -3 0 -4