Analisis Terjemahan Perkataan Budaya Berkaitan Makanan Dan
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Jurnal Dunia Pendidikan e-ISSN: 2682-826X | Vol. 2, No. 3, 17-31, 2020 http://myjms.moe.gov.my/index.php/jdpd Analisis Terjemahan Perkataan Budaya Berkaitan Makanan dan Minuman dalam Buku Bergambar Bijak Si Katak Bijak ke Bahasa Jepun (A Translation Analysis of Food and Drink-related Cultural words in Bijak Si Katak Bijak Picturebook into Japanese) Mazlan Ahmad1*, Wan Rose Eliza Abdul Rahman1, Anis Shahirah Abdul Sukur1 1 Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan, Universiti Sains Malaysia, 11800 Pulau Pinang, Malaysia *Pengarang Koresponden: [email protected] Accepted: 15 September 2020 | Published: 30 September 2020 _________________________________________________________________________________________ Abstrak: Makanan dan minuman adalah unsur penting dalam sesebuah budaya. Akan tetapi unsur penting ini juga boleh mengundang pelbagai kontroversi jika diterjemahkan dengan pemahaman yang salah atau kurang tepat. Justeru itu, kertas kerja ini bertujuan menyenaraikan perkataan budaya berkaitan makanan dan minuman dan mengenal pasti kaedah terjemahan yang digunakan penterjemah bagi menangani masalah terjemahan perkataan budaya berkaitan makanan dan minuman. Kajian ini hanya membincangkan perkataan budaya berkaitan makanan dan minuman yang terdapat dalam teks Bijak Si Katak Bijak karya Sasterawan Negara, Siti Zainon Ismail yang telah diterjemahkan ke bahasa Jepun. Kajian ini berbentuk kualitatif dengan mengaplikasikan kaedah analisis kandungan. Sebanyak 28 data dikenal pasti dan dianalisis oleh pengkaji. Hasil kajian menunjukkan penterjemah cenderung menggunakan kaedah terjemahan penggantian kata dalam bahasa sasaran secara meminjam dengan memberikan transliterasi mengikut ejaan bahasa sasaran dan meminjam dengan memberikan padanan yang terhampir dalam bahasa sasaran. Walau bagaimanapun, kaedah terjemahan ini telah menimbulkan masalah kerana terdapat padanan yang diberikan kurang bersesuaian. Dapatan kajian ini dapat memberikan kefahaman baru tentang masalah terjemahan yang berlaku dalam terjemahan bahasa Melayu ke bahasa Jepun dan membantu penterjemah secara amnya supaya dapat mengurangkan kesilapan dalam proses terjemahan. Kata kunci: budaya, makanan dan minuman, terjemahan, buku bergambar, bahasa Jepun Abstract: Food and drink are important elements in a culture. But this important element can also invite various controversies if translated wrongly or inaccurately. Therefore, this paper aims to list culture specific words related to food and drink and identify the translation methods used by translators to address problems in translating these cultural items. This study only discusses food and drink related terms found in the text Bijak Si Katak Bijak written by the National Laureate Siti Zainon Ismail which has been translated into Japanese. This study employs the content analysis method and is qualitative in nature. A total of 28 data were identified and analyzed. The results show that translators tend to use the word substitution method to translate these words into the target language in the form of borrowing via providing transliteration according to the spelling of the target language and borrowing via providing the closest match in the target language. However, this method of translation has caused problems because some of the given matches are inappropriate. These findings may provide a new understanding on the translation problems occurring in Malay 17 Copyright © 2020 ASIAN SCHOLARS NETWORK - All rights reserved Jurnal Dunia Pendidikan e-ISSN: 2682-826X | Vol. 2, No. 3, 17-31, 2020 http://myjms.moe.gov.my/index.php/jdpd translation into Japanese and help translators in general to reduce errors in the translation process. Keywords: culture, food and drink, translation, picture book, Japanese _________________________________________________________________________ 1. Pengenalan Peningkatan minat terhadap bidang makanan pada peringkat global masa kini secara tidak langsung meningkatkan bahan terjemahan teks berkaitan makanan seperti buku masakan, program rancangan masakan di televisyen, label makanan, laman web berkenaan makanan termasuklah platform media sosial (Chiaro et al., 2015). Kepopularan program rancangan masakan di televisyen seperti rancangan Masterchef menyebabkan rancangan ini diterjemahkan dan diadaptasi ke dalam pelbagai budaya sasaran seluruh dunia (Chiaro et al., 2015). Hal ini menuntut penterjemah berkerja keras dan pantas dalam melakukan aktiviti penterjemahan kerana perkembangan pesat bidang dan kajian dalam penterjemahan makanan. Selain itu, makanan dan minuman sangat dekat dengan budaya tertentu dan penterjemahan perkataan berkaitan makanan bukanlah senang untuk dikendalikan dan diatasi tetapi tidak mustahil untuk diterjemahkan (Garzone, 2017). Jadi, sebelum kerja-kerja penterjemahan dijalankan, penterjemah perlu menitikberatkan budaya yang ada di sebalik perkataan berkaitan makanan yang ada dalam teks sumber sebelum dialihkan menjadi teks sasaran supaya kesilapan dapat dielakkan. Oleh yang demikian, kertas kajian ini akan menganalisis terjemahan perkataan budaya berkaitan makanan dan minuman untuk memahami kaedah yang bersesuaian yang boleh diaplikasikan oleh penterjemah dalam mengendalikan teks terjemahan perkataan budaya berkaitan makanan dan minuman. 2. Ulasan Kajian Lepas Proses terjemahan melibatkan penghantaran maklumat-maklumat kebudayaan yang terkandung dalam bahasa sumber ke dalam bahasa sasaran (Ainon, 1985). Proses penghantaran maklumat-maklumat kebudayaan ini perlu dilakukan dengan baik oleh penterjemah untuk meningkatkan kefahaman silang budaya. Budaya makanan misalnya sangat sensitif dan ekspresi penting kepada kebudayaan kebangsaan (Newmark, 1988) dan terjemahan teks berkaitan perkataan kebudayaan makanan ini boleh mengundang salah faham sekiranya tidak ditangani dengan baik. Walaupun terjemahan perkataan berkaitan makanan dan minuman bukanlah senang untuk dikendalikan dan diatasi, tetapi hal ini tidak mustahil untuk diterjemahkan (Garzone, 2017). Dalam hal ini, Ainon (1985) telah mengutarakan masalah padanan perkataan budaya berkaitan makanan iaitu perkataan pulut kuning yang diterjemahkan ke bahasa inggeris sebagai yellow rice. Warna yellow tidak melambangkan apa-apa makna dan keistimewaan pada masyarakat Inggeris, terjemahan yellow rice secara literal akan menyebabkan masyarakat tidak faham akan fungsi pulut kuning dan pentingnya dalam budaya Melayu. Begitu juga kalau perkataan pulut kuning ini diterjemahkan secara literal ke bahasa Jepun sudah pasti masyarakat Jepun juga tidak akan memahami akan peranan pulut kuning dan keistimewaannya dalam masyarakat Melayu. 18 Copyright © 2020 ASIAN SCHOLARS NETWORK - All rights reserved Jurnal Dunia Pendidikan e-ISSN: 2682-826X | Vol. 2, No. 3, 17-31, 2020 http://myjms.moe.gov.my/index.php/jdpd Kajian Noraziah (2014) yang memfokuskan kepada persamaan dan perbezaan leksikal budaya Melayu dan Perancis daripada segi semantik mendapati bahawa tidak semua leksikal budaya dalam bahasa Melayu dapat diterjemahkan ke dalam bahasa Perancis kerana ketiadaan padanan yang sepadan. Penterjemah berhadapan dengan masalah menterjemah perkataan-perkataan budaya yang berkait rapat dengan kehidupan seharian masyarakat Melayu seperti makanan orang Melayu. Contohnya padi, beras, emping, puyu dan sebagainya. Hal ini menimbulkan kekangan kepada penterjemah kerana ruang lingkup budaya Melayu berbeza dengan bahasa dan budaya masyarakat Perancis. Dapatan ini sama dengan Pogadaev (2015, 2016) yang berpengalaman menterjemah buku bahasa Melayu ke bahasa Rusia. Pogadaev mendapati ciri-ciri khas budaya dan gambaran di sebuah kampung Melayu amat sukar untuk diterjemahkan. Hal ini demikian kerana realiti kehidupan seharian di kampung sangat asing dan tidak diketahui oleh pembaca sasaran iaitu pembaca di Rusia. Keadaan iklim, persekitaran luar bandar di Rusia yang berbeza dengan Malaysia menyulitkan penterjemah mencari padanan yang sepadan bagi perkataan-perkataan budaya seperti kuih koci, rendang dan ketupat. Perkataan kuih koci, rendang dan ketupat menurut beliau tidak mungkin dapat diterjemahkan setepatnya ke bahasa Rusia. Selain itu, Tarek Atallah (2016) yang mengkaji terjemahan karya sastera novel Charles Dicken iaitu Oliver Twist ke dalam bahasa Arab turut mendapati kesukaran dalam menterjemah perkataan budaya seperti nama makanan dan minuman. Penterjemah didapati menterjemahkan dengan menggunakan kaedah terjemahan terus iaitu seperti peminjaman, pinjam terjemah dan terjemahan literal. Dapatan kajian beliau juga menunjukkan kecenderungan penterjemah menggunakan kaedah terjemahan terus ini bertujuan untuk menjadikan perkataan budaya dalam teks terjemahan tersebut tidak menyimpang jauh daripada teks asal walaupun perkataan-perkataan tersebut tidak kenali oleh pembaca sasaran. Funada (2016) pula yang mengkaji karya terjemahan sastera Indonesia ke bahasa Jepun telah menyenaraikan dan menghuraikan beberapa kesukaran yang dihadapi oleh penterjemah. Salah satu kesukaran yang dinyatakan beliau adalah kesukaran menterjemah nama masakan dan minuman, misalnya ketidakwujudan perkataan ‘nasi goreng’ di Jepun. Tiga kaedah dicadangkan oleh beliau dalam mengatasi masalah ini, iaitu menggantikan kata itu ke dalam bahasa Jepun dengan /nasi goren/(ナシ ゴレン), menjelaskan makna kata itu dengan memberikan huraian nasi yang digoreng dengan daging ayam, sayur dan telur, dan ditambah sambal, bawang putih dan kicap manis, dan menggunakan padanan /nasi goren/ (ナシ ゴ レン) dengan diberikan nota tambahan pada hujung teks. Funada (2016) turut menambah bahawa kesukaran menterjemahkan perkataan