Pro Memorie 08(2006)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
00 omslag 8.1:omslag PM 01-03-2016 14:00 Pagina 2 PRO MEMORIE PRO Inhoud Pro Memorie 8 (2006), aflevering 1 Redactioneel S. Faber 1 Artikelen D.W. de Mildt en Nederland en zijn Duitse oorlogsmisdadigers 3 J.P. Meihuizen Koen Aerts Genade voor ter dood veroordeelden tijdens de zuiveringen na de Tweede Wereld- Pro Memorie oorlog in België: een vorstelijk prerogatief? 53 P Sjoerd Faber Doodstraf en gratie in Nederland (1945-1952) 67 Michiel Decaluwe Recht kennen om het te omzeilen: gerechtelijke huwelijksstrategieën in de Zuidelijke Nederlanden in de vijftiende eeuw 72 Jos Monballyu De repressie van bendecriminaliteit door de soeverein-baljuw van Vlaanderen in het midden van de zestiende eeuw 82 M P.L. Nève Een surnumerair in toga: Laurent Nouwen (1903-1997) 115 C.J.H. Jansen en G.C.J.J. van den Bergh (1926-2005) 135 B.H. Stolte Bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden Recensies E.C. Coppens (red.), Secundum Ius. Opstellen aangeboden aan prof. mr. P.L. Nève (J.H.A. Lokin) 143; C.J.H. Jansen, jaargang 8 (2006) J.M. Smits en L.C. Winkel (red.), 16 juristen en hun filosofische inspiratie (D. Venema) 144; R. Lesaffer, Inleiding tot de Europese rechtsgeschiedenis (G. Martyn) 148; A.Fl. Gehlen en P.L. Nève (red.), Het notariaat in de Lage Landen (ca. aflevering 1 1250-1842). Opstellen over de geschiedenis van het notariaat in de Lage Landen vanaf de oorsprong tot in de negentiende eeuw (G. Martyn) 154; T. Hesselink-van der Riet en W. Kohl (red.), De heerlijkheid Bevervorde/Beverförde in Twente. Oor- konden en Regesten in het Nederlands en het Duits 1329-1575. Kort overzicht van beleningen, verkopen en registers 1251-1561 (P. van Peteghem) 158; R. Feenstra, Histoire du droit savant (13e-18e siècle). Doctrines et vulgarisation par incunables (G. Martyn) 160; M. Vrolijk, Recht door gratie. Gratie bij doodslagen en andere delicten in Vlaanderen, Holland en Zeeland (1531-1567) (G. Martyn) 162; J.F.A. Wassink, Van stad en buitenie. Een institutionele studie van rechtspraak en bestuur in Weert 1568-1795 (H. van de Mortel) 167; A. Pitlo, De zeventiende en achttiende eeuwse notarisboeken. Een verhande- ling over Notarisboeken, Notarisambt en Notarieel recht onder de Republiek der Verenigde Nederlanden (algeh. bew. door A.Fl. Gehlen) (B. Duinkerken) 169; G.Chr. Kok, In dienst van het recht. Uit de geschiedenis van het Gerechtshof ’s-Gra- venhage en de daaraan vooraf gegane hoven (1428-heden) (C.J.H. Jansen) 176; B.D. van der Velden, ‘Waar gaan we heen met het Fries?’ Het gebruik van de Friese taal in het juridische en het bestuurlijk verkeer in de laatste twee eeuwen (A. Feitsma) 179; Th.J. Clarenbeek, Cumulatief register op de bijdragen gepubliceerd in het Militair Rechtelijk Tijdschrift in de jaren 1905-2002 (S.W.P.C. Braunius) 182 Signalementen 183 8-1 (2006) Over de auteurs van de artikelen 188 Stichting tot uitgaaf der bronnen van het Oud-Vaderlandse Recht (ovr) Uitgeverij Verloren bv te Hilversum 00 omslag 8.1:omslag PM 01-03-2016 14:00 Pagina 1 Pro Memorie. Bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden Kopij-aanwijzingen Redactie Uitgever T.J. Veen†, initiator en eerste hoofdredacteur Uitgeverij Verloren P.L. Nève (RU en UvT), erelid Postbus 1741 De bijdragen zijn bij voorkeur gesteld in de spelling van 1995. E.C. Coppens (RU), secretaris 1200 BS Hilversum G. Donker www.verloren.nl Het gebruik van ‘tussenkopjes’ wordt aanbevolen. Nieuwe alinea’s springen links in. Citaten moeten tussen S. Faber (VU), voorzitter e-mail: [email protected] enkele aanhalingstekens worden geplaatst, citaten binnen citaten tussen dubbele. Grotere citaten worden aan- D. Heirbaut (Universiteit Gent) gegeven door na een regel wit het hele citaat een tab te laten inspringen. Citaten die niet in de Nederlandse, Duit- F. Keverling Buisman (Gelders archief, UvA) se, Franse of Engelse taal zijn gesteld, dienen vergezeld te gaan van een vertaling. R. Lesaffer (UvT, KU Leuven) G. Martyn (Universiteit Gent) In de tekst wordt naar de noten verwezen door de nootcijfers, in superscript na de afsluitende punt of E. Put (RA Leuven, KU Leuven) (punt)komma te plaatsen. C.H. van Rhee (UM) De namen van boeken en tijdschriften worden gecursiveerd, de titels van artikelen moeten tussen enkele aanhalingstekens worden geplaatst. Behalve in de boekaankondigingen en de recensies hoeft de naam van de Redactieadres Nederland Redactieadres België uitgever niet te worden vermeld. Parklaan 10, 2011 KV Haarlem Prof.dr. D. Heirbaut Voorbeelden artikel: Tel.: +31(0)23-5314150 Universiteit Gent, – E.C. Coppens, ‘Het Lam Gods zijdelings verkocht’, in: Pro Memorie 1 (1999), p. 19-40; aldaar p. 37. E-mail: [email protected] faculteit der rechtsgeleerdheid – A.Fl. Gehlen, ‘Visis actis. Eerste bevindingen bij de openlegging van het gerechtelijk archief der Luikse com- Universiteitsstraat 4, B-9000 Gent missarissen-deciseurs te Maastricht (1632-1794)’, in: E.C. Coppens (red.), Honoris causa. Opstellen aangeboden Tel. +32(0)9-2646840 aan prof.mr. O. Moorman van Kappen (Rechtshistorische reeks van het Gerard Noodt Instituut, nr. 42; Nijme- E-mail: [email protected] gen 1999), p. 49-60; aldaar p. 50. Voorbeelden boek: Pro Memorie wordt uitgegeven voor rekening van de Stichting tot uitgaaf der bronnen van het Oud-Vaderland- – P.L. Nève, Schets van een geschiedenis van het notarisambt in het huidige België tot aan de Franse wetgeving (Rechtshis- se Recht. Het is een in twee afleveringen per jaar verschijnend Nederlands-Vlaams rechtshistorisch tijdschrift torische reeks van het Gerard Noodt Instituut, nr. 34; Nijmegen 1995), p. 120. dat gratis wordt toegezonden aan alle contribuanten van de Stichting OVR. – Peter R. Boomsma, Kneppelfreed. Gevecht om de taal met wapenstok en waterkanon (Franeker 1998), p. 35. Voor meer informatie over de Werken, uitgegeven door de Stichting OVR, over Pro Memorie en over de leer- Voorbeelden recensie: stoel ‘oud-vaderlands recht’, thans bezet door prof.dr. F. Keverling Buisman: www.rechten.unimaas.nl/ovr – Caspar van Heel, [recensie van:] Alphons van den Bichelaer, Het notariaat in stad en Meierij van ’s-Hertogenbosch ... (1306-1531) (1998), in: Pro Memorie 1 (1999), p. 165-168; aldaar p. 166. Contribuant van OVR (en daarmee abonnee van Pro Memorie) wordt men door op genoemde website te klikken – Luk Burgelman, [recensie van:] Jean-Pierre Nandrin, La justice de paix à l’aube de l’indépendance de la Belgique op ‘aanmelding’, of door een bericht naar prof.dr. E.C. Coppens, Postbus 9049, 6500 KK Nijmegen (E-mail: 1832-1848 (1998), in: Pro Memorie 1 (1999), p. 175-177; aldaar p. 177. [email protected]). Voorbeelden van vermelding van reeds eerder aangehaalde literatuur: – Coppens, ‘Het Lam Gods’, p. 30. Contribuantenadministratie: – Gehlen, ‘Visis actis’, p. 53. Stichting OVR – Boomsma, Kneppelfreed, p. 40. Gelders archief – Nève, Schets van een geschiedenis, p. 125, of: Markt 1, 6811 CG Arnhem – Nève, Schets geschiedenis notarisambt, p. 125. Tel.: +31(0)26-3521600 – Van Heel, recensie Van den Bichelaer, p. 167. Fax: +31(0)26-3521699 – Burgelman, recensie Nandrin, La justice de paix, p. 176. E-mail: [email protected] Postgiro in Nederland 20430 Illustraties worden op prijs gesteld. Indien het artikel van afbeeldingen wordt voorzien, graag duidelijke foto’s Postrekening in België 000-0142199-94 aanleveren, de onderschriften op een apart blad opnemen. Onderschriften en illustraties moeten worden voor- zien van een nummer. Op de uitdraai dient in de marge te worden aangegeven waar de betreffende illustratie Jaarcontributie: ¤25,– moet komen. Losse nummers: de prijs wordt per aflevering vastgesteld. De prijs van dit nummer is ¤15,–. Door de redactie aanvaarde kopij geldt als drukklare tekst. Wijzigingen, anders dan verbetering van zetfouten, ISSN 1566-7146 kunnen de auteur in rekening worden gebracht. 01 redactioneel 1-2 23-06-2006 09:41 Pagina 1 Redactioneel In het aanbod voor dit eerste nummer van 2006 tekende zich al snel een cluster af: de be- rechting van oorlogsmisdadigers in België en in Nederland na de Tweede Wereldoorlog. Het woord ‘berechting’ is hier gebruikt in ruime zin: recht doen. Dat moet ook wel, want zoals de drie eerste bijdragen laten zien waren hier niet alleen doodstraffen en andere zware sancties van belang, maar ook gratiëring. Het is interessant om te zien hoe de term berech- ting een rol speelt bij de behandeling van het Nederlandse wetsontwerp ‘strafbeschikkin- gen’ (29 849), dat momenteel bij de Eerste Kamer ligt, namelijk in verband met de vraag of de daarin geformaliseerde zelfstandige strafbevoegdheid van het Openbaar Ministerie niet in strijd is met de Grondwet. In de overige bijdragen komen weer diverse onderwerpen en tijdperken aan bod, waar- onder ook het belastingrecht. De recensies, waarvan er enkele de naam besprekingsartikel verdienen, nemen ditmaal een relatief ruime plaats in. We zijn de auteurs ervan zeer dank- baar voor hun inspanningen Beide, diversiteit én concentratie op een bepaalde thematiek, blijven wij met Pro Memorie nastreven. In 2007 of 2008 hoopt de redactie een themanummer uit te brengen dat evenals Prominenten kijken om (PM 6.1-2) ruime verspreiding zal krijgen. Voor het volgende nummer staan al weer een aantal bijdragen op stapel, waaronder een interview in de reeks ‘Rechts- historici in de Lage Landen’. Haarlem, 06-06-’06 Sjoerd Faber 01 redactioneel 1-2 23-06-2006 09:41 Pagina 2 02 mildt ea 3-52 23-06-2006 09:42 Pagina 3 Dick de Mildt en Joggli Meihuizen Nederland en zijn Duitse oorlogs- misdadigers* Inleiding Getalsmatig vormt de berechting van Duitse oorlogsmisdadigers in Nederland niet veel meer dan een voetnoot bij de nationale justitiële afrekening met het oorlogsverleden. In het middelpunt daarvan bevonden zich de Nederlandse politieke, militaire en economi- sche collaborateurs. In de zomer van 1945 zaten ongeveer 100.000 van hen gevangen in een honderddertigtal interneringskampen verspreid over heel Nederland.1 In de daarop- volgende zes jaar werden circa 16.000 van hen voor uiteenlopende delicten voor de straf- rechter gebracht en grotendeels veroordeeld.2 Daarvan was nog geen 2% Duitser.