Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016

Listopad, 2017 r.

Zamawiaj ący : Zarz ąd Powiatu Starogardzkiego Starostwo Powiatowe w Starogardzie Gda ńskim

ul. Ko ściuszki 17 083-200 Starogard Gda ński

Wykonawca:

Green Key Joanna Masiota - Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15 60-583 Pozna ń

www.greenkey.pl

Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016

Wła ściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska

Autor zy opracowania: mgr Joanna Kami ńska – Kierownik Zespołu Projektowego mgr Andrzej Karkowski – Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Wojciech Paj ąk – Specjalista ds. ochrony środowiska w ścisłej współpracy z pracownikami Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gda ńskim Listopad, 2017 r.

Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

SPIS TRE ŚCI

SPIS SKRÓTÓW ...... 5

SPIS SKRÓTÓW ...... 5

1. WST ĘP ...... 7

1.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE OPRACOWANIA ...... 7

1.2. OGÓLNE INFORMACJE STATYSTYCZNE O POWIECIE STAROGARDZKIM W LATACH 2015-2016 ...... 8

2. STAN ŚRODOWISKA I PRESJA ANTROPOGENICZNA W LATACH 2015-201612

2.1. ZASOBY WODNE ...... 12

2.1.1. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 26 2.1.2. Pozwolenia wodnoprawne ...... 28

2.2. POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEB ...... 28

2.2.1. Użytkowanie terenu ...... 28 2.2.2. Melioracje terenu ...... 29 2.2.3. Eksploatacja kopalin, rekultywacja gruntów ...... 30

2.3. PRZYRODA ...... 31

2.4. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 32

2.4.1. Infrastruktura grzewcza ...... 35

2.5. HAŁAS ...... 36

2.6. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 38

2.7. POWA ŻNE AWARIE i NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA ...... 38

2.8. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 41

3. OCENA REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ W OKRESIE OD STYCZNIA 2015 R. DO GRUDNIA 2016 R...... 42

3.1. ZASOBY WODNE ...... 42

3.2. POWIERZCHNIA ZIEMI: KOPALINY, GLEBY ...... 52

3.3. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 53

3.4. OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 57

3.5. MINIMALIZOWANIE UCI ĄŻ LIWEGO HAŁASU ...... 63

3.6. OCHRONA MIESZKANCÓW PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI . 68

3.7. PRZECIWDZIAŁANIE WYST ĘPOWANIU POWA ŻNYCH AWARII I INNYM ZAGRO ŻENIOM ŚRODOWISKA ...... 69

3.9. GOSPODAROWANIE ODPADAMI ...... 72

3 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

3.10. ZAGADNIENIE HORYZONTALNE EDUKACJA EKOLOGICZNA...... 77

3.11. TURYSTYKA ...... 83

4. OCENA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 86

4.1. OCENA WSKA ŹNIKOWA ...... 86

4.1.4. Podsumowanie wska źników ...... 89

4.2. ANALIZA FINANSOWA ...... 91

4.3. PODSUMOWANIE KO ŃCOWE ...... 105

SPIS TABEL ...... 107

SPIS WYKRESÓW ...... 108

4 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

SPIS SKRÓTÓW art. artykuł MB monitoring badawczy As arsen MD monitoring diagnostyczny b.d. brak danych Mg megagram / tona B(a)P benzo(a)piren Mn mangan

BZT 5 biochemiczne MO monitoring operacyjny zapotrzebowanie na tlen MPZP miejscowy plan

C6H6 benzen zagospodarowania Ca wap ń przestrzennego ChZT chemiczne msc miejska sie ć ciepłownicza zapotrzebowanie na tlen NFO ŚiGW Narodowy Fundusz Cd kadm Ochrony Środowiska CO tlenek w ęgla i Gospodarki Wodnej co centralne ogrzewanie NH 4 amoniak c.w.u. ciepła woda użytkowa Ni nikiel 3 3 dam tys. m NO 2 dwutlenek azotu dB decybel O2 tlen

DK droga krajowa O3 ozon DW droga wojewódzka OSP ochotnicza stra ż po żarna Dz. U. Dziennik Ustaw OZE odnawialne źródła energii Dz. Urz. Dziennik Urz ędowy OW ośrodek wczasowy / Fe żelazo wypoczynkowy GEC Gminna Energetyka Cieplna OWR ośrodek wczasowo- GIO Ś Główna Inspekcja Ochrony rehabilitacyjny Środowiska Pb ołów GJ gigad żul PEM promieniowanie GOSiR Gminny O środek Sportu elektromagnetyczne i Rekreacji PFU program funkcjonalno- GUS Główny Urz ąd Statystyczny użytkowy ha hektar PM 2,5 pył zawieszony zawieraj ący

HCO 3 wodorow ęglany cz ąstki mniejsze ni ż iuw indywidualne uj ęcie wody 2,5 mikrometrów JCW jednolita cz ęść wód PM 10 pył zawieszony zawieraj ący JCWP jednolita cz ęść wód cz ąstki mniejsze ni ż powierzchniowych 10 mikrometrów JCWPd jednolita cz ęść wód PM Ś Pa ństwowy Monitoring podziemnych Środowiska IOL instrukcja ochrony lasu PO Ii Ś Program Operacyjny jez. jezioro Infrastruktura i Środowisko KIP karta informacyjna POP program ochrony przyrody przedsi ęwzi ęcia PO Ś Program ochrony KSRG Krajowy System środowiska Ratowniczo-Ga śniczy poz. pozycja KZGW Krajowy Zarz ąd Gospodarki PPD poni żej potencjału dobrego Wodnej PPIS Pa ństwowy Powiatowy LGD lokalna grupa działania Inspektor Sanitarny PPK punkt pomiarowo-kontrolny

5 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PSD poni żej stanu dobrego PSSE Pa ństwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna PSP Pa ństwowa Stra ż Po żarna PZD Powiatowy Zarz ąd Dróg RDLP Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych RIPOK regionalna instalacja przetwarzania odpadów komunalnych RPO WP Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego RZGW Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej

SO 2 dwutlenek siarki SUW stacja uzdatniania wody temp. temperatura UE Unia Europejska ust. ust ęp uzzww urz ądzenie zbiorowego zaopatrzenia w wod ę WFO ŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Woj. Pom. Województwo Pomorskie ze zm. ze zmianami ZHP Zwi ązek Harcerstwa Polskiego ZKiW zakład kanalizacji i wodoci ągów zl. zlewnia ZMiUW Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ZSP zespół szkół podstawowych

6 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

1. WST ĘP

1.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE OPRACOWANIA

Niniejszy dokument dotyczy przyj ętej uchwał ą nr XXIII/179/2012 Rady Powiatu Starogardzkiego z dnia 21 grudnia 2012 r. Aktualizacji programu ochrony środowiska na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020 dla Powiatu Starogardzkiego. W oparciu o art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2017 r. poz. 519 ze zm.), organ wykonawczy powiatu sporz ądza co dwa lata raport z realizacji programu ochrony środowiska (zwany dalej „Raportem”), który przedstawia radzie powiatu. Po przedstawieniu Raportu radzie powiatu dokument ten ustawowo zostanie przekazany organowi wykonawczemu województwa. Opracowanie stanowi realizacj ę ustawowego obowi ązku i dotyczy okresu od dnia 1 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. Jest to ostatni Raport z realizacji PO Ś, który został przyj ęty jeszcze w roku 2012 i obejmował perspektyw ę krótkookresow ą do roku 2016. Zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r. poz. 1405 ze zm.) opracowany Raport podlega zamieszczeniu w Biuletynie Informacji Publicznej. Zakres niezb ędnych informacji, jakie zawiera Raport odpowiada tre ści przyj ętego Programu ochrony środowiska (zwanego dalej PO Ś). W dokumencie tym przedstawiane s ą post ępy z realizacji zada ń wytyczonych w Programie, zarówno w zakresie zada ń własnych Powiatu, jak i zada ń koordynowanych, monitorowanych. Porównanie uzyskanego obrazu ze stanem polityki ochrony środowiska powiatu starogardzkiego opisanym w PO Ś powinno da ć odpowied ź na pytanie, w jakim stopniu udało si ę zrealizowa ć przyj ęte zało żenia oraz przedsi ęwzi ęcia. Niniejszy Raport weryfikuje i ocenia wykonanie celów wyznaczonych w PO Ś w odniesieniu do działa ń podj ętych i zrealizowanych w latach 2015-2016. W PO Ś sformułowano cele ekologiczne na podstawie diagnozy i prognozy stanu środowiska, a tak że uwarunkowa ń polityki ekologicznej na tle głównych dziedzin rozwoju i zwi ązanych z nimi kierunków presji na środowisko. W „Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017- 2020” (PO Ś) wyznaczono jako cel nadrz ędny: ROZWÓJ GOSPODARCZY POWIATU STAROGARDZKIEGO PRZY ZACHOWANIU I OCHRONIE WARTO ŚCI PRZYROD- NICZYCH ORAZ RACJONALNEJ GOSPODARCE ZASOBAMI. W raportowanym Programie analizy podzielono tematycznie zgodnie z nast ępuj ącymi długoterminowymi celami ekologicznymi w zakresie ochrony i poprawy stanu środowiska w powiecie starogardzkim, które zostały uj ęte w PO Ś w nast ępuj ący sposób: 1. Kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. 2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści wód podziemnych. 3. Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju i hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, w tym systemu gospodarki odpadami komunalnymi, zapewniaj ącego osi ąganie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu.

7 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

4. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównowa żone u żytkowanie zasobów przyrodniczych. 5. Zrównowa żone wykorzystanie zasobów przyrodniczych w rozwoju turystyki. 6. Poprawa klimatu akustycznego poprzez obni żenie poziomu hałasu emitowanego do środowiska. 7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. 8. Minimalizacja skutków wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych oraz ograniczenie ryzyka ich wystąpienia. 9. Zrównowa żona gospodarka zasobami naturalnymi. 10. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych. 11. Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu oraz wzmocnienie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska.

Raport został opracowany na podstawie danych i informacji uzyskanych od jednostek, które były wskazane w PO Ś jako jednostki odpowiedzialne za realizacj ę celów ekologicznych w nim wytyczonych. W szczególno ści podstaw ą sporz ądzenia Raportu z realizacji PO Ś za lata 2015 - 2016 były: − sprawozdania z wykonania bud żetu powiatu oraz gmin, − dane statystyczne Głównego Urz ędu Statystycznego – Bank danych lokalnych, − dane sprawozdawcze od poszczególnych podmiotów, do których skierowano zapytania ankietowe, − informacje o stanie środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gda ńsku.

1.2. OGÓLNE INFORMACJE STATYSTYCZNE O POWIECIE STAROGARDZKIM W LATACH 2015-2016

W kolejnych tabelach zestawiono informacje wst ępne dotycz ące wysoko ści dochodów jednostki i jej wydatków, w tym poniesionych na ochron ę środowiska w okresie sprawozdawczym. Dla wszelkich analiz posłu żono si ę tak że rokiem 2014, rokiem ko ńcz ącym poprzedni Raport z PO Ś, tak aby przedstawi ć zawsze warto ść bazow ą analiz działa ń prowadzonych w dwóch latach sprawozdawczych, 2015-2016.

Tabela 1. Dochody Powiatu ogółem, w tym otrzymane dotacje w latach 2015-2016 [zł] Wyszczególnienie (zł) rok 2014 rok 2015 rok 2016 Dochody ogółem 120 863 260,27 122 819 601,27 124 685 184,10 Otrzymane dotacje 23 045 001,74 21 067 916,53 19 745 111,81 Finansowanie i współfinansowanie 2 255 139,87 1 555 700,87 797 454,55 programów i projektów unijnych Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015-2016

8 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Wykres 1. Dochody jednostki w latach 2014-2016 [zł] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016

Inwestycje proekologiczne generuj ą du że nakłady finansowe, st ąd wa żne jest dofinansowanie przedsi ęwzi ęć z innych źródeł, s ąsiednich samorz ądów, instytucji rz ądowych bądź programów krajowych i zagranicznych. Dotacje dla Powiatu Starogardzkiego stanowiły w ostatnich latach: − w roku 2014 – 19,07 % wszystkich dochodów, w tym 1,87 % wszystkich dochodów stanowiły dotacje w ramach finansowania i współfinansowania z programów i projektów unijnych, − w roku 2015 – 17,15 % wszystkich dochodów, w tym 1,27 % wszystkich dochodów stanowiły dotacje w ramach finansowania i współfinansowania z programów i projektów unijnych, − w roku 2016 – 15,84 % wszystkich dochodów, w tym 0,64 % wszystkich dochodów stanowiły dotacje w ramach finansowania i współfinansowania z programów i projektów unijnych.

Wykres 2. Procent otrzymanych dotacji, w tym dotacji w ramach finansowania ze środków unijnych Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016

W kolejnej tabeli zawarto natomiast informacje o dochodach samorz ądów gminnych i udziału dotacji w ogólnym bud żecie tych jednostek.

9 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 2. Dochody gmin ogółem, w tym otrzymane dotacje w roku wyj ściowym 2014 i w latach 2015-2016 [zł] Wyszczególnienie (zł) rok 2014 rok 2015 rok 2016 Dochody ogółem 400 399 274,78 402 660 689,52 502 616 300,31 Otrzymane dotacje 101 741 780,54 98 193 525,78 179 291 094,19 Finansowanie i współfinansowanie 19 253 960,19 16 180 636,05 7 437 397,13 programów i projektów unijnych Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015-2016

Wykres 3. Dochody gmin w latach 2014-2016 [zł] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016

Dotacje dla samorz ądów gminnych stanowiły w ostatnich latach: − w roku 2014 – 25,41 % wszystkich dochodów, w tym 4,81 % wszystkich dochodów stanowiły dotacje w ramach finansowania i współfinansowania z programów i projektów unijnych, − w roku 2015 – 24,39 % wszystkich dochodów, w tym 4,02 % wszystkich dochodów stanowiły dotacje w ramach finansowania i współfinansowania z programów i projektów unijnych, − w roku 2016 – 35,67 % wszystkich dochodów, w tym 1,48 % wszystkich dochodów stanowiły dotacje w ramach finansowania i współfinansowania z programów i projektów unijnych.

Wykres 4. Procent otrzymanych dotacji, w tym dotacji w ramach finansowania ze środków unijnych Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016

10 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 3. Wydatki Powiatu ogółem, w tym na ochron ę środowiska w roku wyj ściowym 2014 i w latach 2015-2016 [zł] Wyszczególnienie (zł) rok 2014 rok 2015 rok 2016 Wydatki ogółem 124 124 977,90 122 138 950,26 123 731 837,79 Wydatki na rolnictwo i łowiectwo 23 976,00 25 000,00 25 000,00 Wydatki na le śnictwo 856 832,20 555 028,84 497 879,06 Wydatki na transport i ł ączno ść 15 964 080,91 11 688 369,23 12 234 069,92 Wydatki na gospodark ę komunaln ą i ochron ę 360 961,83 222 720,71 336 640,45 środowiska Wydatki na gospodark ę mieszkaniow ą 223 913,54 2 988 484,92 273 139,35 Wydatki na bezpiecze ństwo i ochron ę 5 918 681,45 5 833 090,65 5 921 601,99 przeciwpo żarow ą Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016

Wykres 5. Wydatki powiatu starogardzkiego(samorz ądu), w tym na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środowiska w okresie sprawozdawczym [zł] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014, 2015-2016

Tabela 4. Wydatki gmin ogółem, w tym na ochron ę środowiska w roku wyj ściowym 2014 i w latach 2015-2016 [zł] Wyszczególnienie (zł) rok 2014 rok 2015 rok 2016 Wydatki ogółem 401 738 381,70 388 401 459,88 484 143 744,91 Wydatki na rolnictwo i łowiectwo 14 207 676,78 13 986 694,50 11 833 145,56 Wydatki na le śnictwo 1 132,68 757,14 1 677,47 Wydatki na transport i ł ączno ść 38 652 582,86 26 527 692,41 31 212 987,63 Wydatki na gospodark ę komunaln ą i ochron ę 18 350 053,79 16 634 479,50 17 910 147,58 środowiska Wydatki na gospodark ę mieszkaniow ą 4 666 606,44 5 609 240,47 5 853 797,43 Wydatki na bezpiecze ństwo i ochron ę 3 695 135,38 4 273 086,08 4 442 228,03 przeciwpo żarow ą Wydatki na turystyk ę 132 976,46 129 179,54 332 091,68 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016

11 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Wykres 6. Wydatki samorz ądów gminnych, w tym na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środowiska, w okresie sprawozdawczym [zł] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015-2016

2. STAN ŚRODOWISKA I PRESJA ANTROPOGENICZNA W LATACH 2015-2016

2.1. ZASOBY WODNE

Realizuj ąc plan Wojewódzkiego Programu Monitoringu Środowiska województwa pomorskiego, w roku 2015 i 2016 na terenie powiatu starogardzkiego prowadzono monitoring jako ści wód płyn ących. W 2015 roku na terenie powiatu starogardzkiego WIO Ś w Gda ńsku prowadził badania monitoringowe w dwóch punktach kontrolno-pomiarowych (PPK), które posłu żyły do oceny dwóch jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (JCWP) rzecznych. Badania monitoringowe jezior przeprowadzono na obszarze jeziora Sumi ńskiego, jeziora Kał ębie oraz jeziora Godziszewskiego. Jezioro to obj ęte jest monitoringiem reperowym (jezioro badane co roku). Wykaz badanych w 2015 roku reprezentatywnych punktów kontrolno-pomiarowych wód powierzchniowych rzecznych badanych na terenie powiatu zamieszczono w tabeli.

Tabela 5. PPK rzeczne badane w 2015 roku na terenie powiatu starogardzkiego Nazwa JCW Oceniana Km rzeki Odległo ść Nazwa na której ppk JCW od uj ścia od źródła Nazwa rzeki Punktu jest naturalna do ppk do ppk [km] zlokalizowany (TAK / NIE) Wierzyca od Wierzyca - Małej 80,7 90 Wierzyca TAK Czarnocin Wierzycy do Wietcisy Niechwaszcz Czarna Niechwaszcz 2,2 38,4 Niechwaszcz od Parzenicy NIE Woda, - Zawada do uj ścia Czersk Źródło: WIO Ś Gda ńsk

12 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 6. PPK jeziorne badane w 2015 roku na terenie powiatu starogardzkiego Oceniana JCW Nazwa JCW na której ppk Nazwa Punktu naturalna Gmina jest zlokalizowany (TAK / NIE) jez. Sumi ńskie Starogard Sumin Sumi ńskie (w zl. Wierzycy) TAK Gda ński PL01S0202_0001 jez. Godziszewskie – Godziszewo Godziszewskie TAK Skarszewy PL01S0202_0042 jez. Kał ębie – Radogoszcz Kał ębie TAK Osiek PL01S0202_3097 Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Tabela 7. Ocena stanu JCWP rzecznych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2015 r.

Nazwa ocenianej Nazwa 3.5)

jcw punktu (3.6) lub lub MB) STAN JCWP STAN EKOLOGICZNY Klasaelementów Klasaelementów Klasaelementów STAN CHEMICZNY STAN fizykochemicznych- hydromorfologicnych STAN / POTENCJAŁ STAN syntetyczneniesyntetyczne i specyficznezanieczyszczenia Programmonitoringu (MD, MO fizykochemicznych(grupa - 3.1 Klasaelementów biologicznych

Wierzyca od Małej Wierzyca - Wierzycy od MO I I II DOBRY DOBRY DOBRY Czarnocin Wietcisy

Niechwaszcz od Niechwaszcz MD II II PPD II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY Parzenicy do uj ścia - Zawada Obszarem zakreskowany oznacza, że dana jednolita cz ęść wód powierzchniowych nie jest naturalna (Wietcisa od Rutkownicy do uj ścia, Piesienica od dopływu z jeziora Semli ńskiego do uj ścia) Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Tabela 8. Ocena stanu JCWP jeziornych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2015 r. Ocena stanu/potencjału ekologicznego Klasa Ocena Klasa Substancje Stan/ Ocena stanu Nazwa JCWP elementów stanu elementów syntetyczne i potencjał chemicznego fizyko- JCWP biologicznych niesyntetyczne ekologiczny chemicznych Sumi ńskie (w zlewni III PSD dobry umiarkowany dobry ZŁY Wierzycy)

Godziszewskie II PSD dobry umiarkowany dobry ZŁY

Kał ębie IV PSD dobry słaby dobry ZŁY

Źródło: WIO Ś Gda ńsk

13 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

W 2016 roku na terenie powiatu starogardzkiego WIO Ś w Gda ńsku prowadził badania monitoringowe w siedmiu punktach kontrolno-pomiarowych, które posłu żyły do oceny takiej samej liczby JCWP rzecznych. Badania monitoringowe jezior przeprowadzono na obszarze jeziora Sumi ńskiego. Jezioro to obj ęte jest monitoringiem reperowym (jezioro badane co roku). Wykaz badanych w 2016 roku reprezentatywnych punktów kontrolno-pomiarowych wód powierzchniowych rzecznych badanych na terenie powiatu zamieszczono w tabeli.

Tabela 9. PPK rzeczne badane w 2016 roku na terenie powiatu starogardzkiego Oceniana Odległo ść Km rzeki Nazwa JCW na JCW Nazwa od źródła od uj ścia Nazwa rzeki której ppk jest naturalna Gmina Punktu do ppk do ppk zlokalizowany (TAK / [km] NIE) Wietcisa od Wietcisa - 0,4 44,2 Wietcisa Rutkownicy do NIE Skarszewy uj ście uj ścia Węgiermuca Starogard Węgiermuca od dopł. Gda ński/ 1,4 28,9 Węgiermuca TAK – uj ście * z Wysokiej do Pelplin (pow. uj ścia tczewski) Węgiermuca Węgiermuca od dopł. 13,9 16,4 Węgiermuca TAK Bobowo - Bobowo z Wysokiej do uj ścia Piesienica od Piesienica - dopł. z jez. Starogard Nowa Wie ś 1,2 22,1 Piesienica NIE Semli ńskiego Gda ński Rzeczna do uj ścia Piesienica z jez. Piesienica - Starogard 4,5 18,8 Piesienica Niedackim do TAK Piesienica Gda ński dopł. z jez. Semli ńskiego Dopływ z Kokoszków - Starogard Dopływ z Dopł. Starogard Gda ński 1,36 8,15 TAK Kokoszków z Kokoszków Gda ński (punkt kontrolny na rzece Kochanka) Wda od Wda – Wda Brzezianka do TAK Osiek Bł ędno ** Prusiny * punkt zlokalizowany na granicy dwóch powiatów ** punkt Wda-Bł ędna nie jest reprezentatywnym punktem dla JCWP Wda od Brzezianka do Prusiny. Ocen ę dla tej JCWP ma WIO Ś Bydgoszcz. WIO Ś Gda ńsk ma ocen ę tylko dla punktu Wda-Bł ędno zlokalizowanego na terenie powiatu starogardzkiego Źródło: WIO Ś Gda ńsk

14 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 10. PPK jeziorne badane w 2016 roku na terenie powiatu starogardzkiego Nazwa JCW, na której Oceniana JCW Nazwa Punktu Kod Punktu Gmina ppk jest zlokalizowany naturalna jez. Sumi ńskie - Sumi ńskie Starogard PL01S0202_0001 TAK Sumin (w zl. Wierzycy) Gda ński

Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Tabela 11. Ocena stanu JCWP rzecznych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2016 r.

Nazwa Nazwa ocenianej jcw punktu STAN JCWP STAN STAN CHEMICZNY STAN Programmonitoringu syntetyczneniesyntetyczne i specyficznezanieczyszczenia Klasaelementów biologicznych Klasaelementów fizykochemicznych Klasaelementów fizykochemicznych - / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN Klasaelementów hydromorfologicnych

Wietcisa od DOBRY Wietcisa - PONI ŻEJ Rutkownicy do MD II I II II I POWY ŻEJ ZŁY uj ście DOBREGO uj ścia DOBREGO

Węgiermuca od dopł. Węgiermuca PONI ŻEJ MD II I PSD II UMIARKOWANY ZŁY z Wysokiej do - uj ście DOBREGO uj ścia Węgiermuca do dopł. Węgiermuca BRAK MO II I PSD UMIARKOWANY ZŁY z Wysokiej do - Bobowo OCENY uj ścia Piesienica od Piesienica - dopł. z jez. Nowa Wie ś MO I I PPD UMIARKOWANY DOBRY ZŁY Semli ńskiego Rzeczna do uj ścia Piesienica z jez. Piesienica - BRAK Niedackim do MO II I PSD UMIARKOWANY ZŁY Piesienica OCENY dopł. z jez. Semli ńskiego Dopływ z Kokoszków - Starogard Dopł. Gda ński BRAK MO II I PSD UMIARKOWANY ZŁY z Kokoszków (punkt OCENY kontrolny na rzece Kochanka)

15 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Nazwa Nazwa ocenianej jcw punktu STAN JCWP STAN STAN CHEMICZNY STAN Programmonitoringu syntetyczneniesyntetyczne i specyficznezanieczyszczenia Klasaelementów biologicznych Klasaelementów fizykochemicznych Klasaelementów fizykochemicznych - / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN Klasaelementów hydromorfologicnych Wda od Wda - BRAK Brzezianka do MO III I II UMIARKOWANY ZŁY Bł ędno OCENY Prusiny Obszarem zakreskowany oznacza, że dana jednolita cz ęść wód powierzchniowych nie jest naturalna (Wietcisa od Rutkownicy do uj ścia, Piesienica od dopływu z jeziora Semli ńskiego do uj ścia) Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Tabela 12. Ocena stanu JCWP jeziornych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2016 r. Ocena stanu/potencjału ekologicznego

Ocena stanu Ocena stanu Nazwa JCWP Kod JCWP chemicznego JCWP Substancje ekologiczny syntetyczne i biologicznych stan/potencjał niesyntetyczne klasaelementów Klasaelementów fizykochemicznych

Sumi ńskie (w zlewni poni żej PLLW20697 III PSD dobry umiarkowany ZŁY Wierzycy) dobrego Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Nadzorem sanitarnym jezior, miejsc wykorzystywanych do k ąpieli w roku 2015 obj ęto przez PSSE 17 miejsc zwyczajowo wykorzystywanych do k ąpieli: jezioro Borzechowskie Wielkie przy O środku Wypoczynkowym „Jeziornik” w Borzechowie, jezioro Borzechowskie Wielkie przy O środku Wypoczynkowym „Neptun” w Borzechowie, jezioro Niedackie przy Ośrodku Wypoczynkowo – Szkoleniowo - Rehabilitacyjnym w Twardym Dole, jezioro Ocypel Wielki przy OWR „Jubilat” w Ocyplu, jezioro Ocypel Wielki przy Centrum Animacji Ksi ęż y Werbistów w Ocyplu, jezioro Ocypel Wielki przy OW „Metrix” w Ocyplu, jezioro Ocypel Wielki przy OW ZHP Warszawa Praga Południe w Ocyplu, jezioro Ocypel Wielki przy OW „Mleczarz” w Ocyplu, jezioro Lubichowskie w Lubichowie, jezioro Sztekli ńskie przy OW „Vida” w Szteklinie, jezioro Sztekli ńskie w Szteklinie, jezioro Trzechowskie przy Zaje ździe „Ren” w Iwicznie, jezioro Płaczewskie w Płaczewie, jezioro Kał ębie przy Centrum Rehabilitacyjno-Rekreacyjnym „Dobry Brat” w Dobrym Bracie, jezioro Kał ębie przy ul. Rybackiej w Osieku, jezioro Czarne przy ul. Wczasowej w Osieku i jezioro Borówno Wielkie przy O środku Wypoczynkowym w Borównie. Organizatorzy miejsc zwyczajowo wykorzystywanych do k ąpieli prowadzili wewn ętrzn ą kontrol ę jako ści wody z akwenów przeznaczonych do k ąpieli, zgodnie

16 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016 z uzgodnionym z Inspektorem Sanitarnym harmonogramem pobierania próbek wody do bada ń i systematycznie przekazywali PPIS sprawozdania z ich bada ń celem wydania oceny bie żą cej. Jako ść wody odpowiadała wymaganiom sanitarnym. Nie stwierdzono nieprawidłowo ści w tym zakresie. Stan sanitarny pla ż równie ż nie budził zastrze żeń. W 2016 roku nadzorem sanitarnym obj ęto 16 miejsc wykorzystywanych do k ąpieli: 1. Jezioro Borzechowskie Wielkie przy OW „Jeziornik” w Borzechowie, 2. Jezioro Borzechowskie Wielkie przy OW „Neptun” w Borzechowie, 3. Jezioro Niedackie przy WSR w Twardym Dole, 4. Jezioro Ocypel Wielki przy OWR „Jubilat” w Ocyplu, 5. Jezioro Ocypel Wielki przy Centrum Animacji Ksi ęż y Werbistów w Ocyplu, 6. Jezioro Ocypel Wielki przy OW „Metrix” w Ocyplu, 7. Jezioro Ocypel Wielki przy OW ZHP Warszawa Praga południe w Ocyplu, 8. Jezioro Ocypel Wielki przy OW „Mleczarz” w Ocyplu, 9. Jezioro Lubichowskie w Lubichowie, 10. Jezioro Sztekli ńskie w Szteklinie, 11. Jezioro Sztekli ńskie przy OW „Vida” w Szteklinie, 12. Jezioro Płaczewskie w Płaczewie, 13. Jezioro Kał ębie przy Centrum Rehabilitacyjno-Rekreacyjnym „Dobry Brat” w Dobrym Bracie, 14. Jezioro Kał ębie przy ul. Rybackiej w Osieku, 15. Jezioro Czarne przy ul. Wczasowej w Osieku, 16. Jezioro Borówno Wielkie. Badania laboratoryjne w roku 2016 tak że nie wykazały nieprawidłowo ści w jako ści wody. Stan sanitarny pla ż równie ż nie budził zastrze żeń.

W roku 2015 WIO Ś w Gda ńsku prowadził badania wód podziemnych w jednym otworze badawczym w Starogardzie Gda ńskim w ramach monitoringu operacyjnego. WIO Ś odnotował IV klas ę jako ści wód podziemnych je żeli chodzi o ocen ę jako ściow ą oraz dobry stan chemiczny wód. W roku 2016 monitoring krajowy prowadzony był przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy w trzech otworach badawczych na terenie powiatu starogardzkiego.

17 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 13. Ocena jako ści wód podziemnych w roku 2016 ci ci ci ci ci ci ci ci ś ś ś ś niki niki

Wska źnik ź ź

Ko ńcowa Przyczyna II klasy jako II V klasyjako V III klasy III jako IV klasy jako IV ci wska - ci wska - ń ń klasa zmiany klasy ń ń ś ś e e e e jako ści jako ści ęż ęż ęż Jednostka ęż organiczne niki fizyczno-chemiczne w niki fizyczno-chemiczne w niki fizyczno-chemiczne w niki fizyczno-chemiczne w niki fizyczno-chemiczne ź ź ź ź

JCWPd Rodzaj Klasa jako Klasa jako Gmina Miejscowo ść 172 monitoringu zakresie st zakresie st zakresie st zakresie st Wska Wska Wska Wska

tylko Fe (geogeniczne pochodzenie) Skarszewy i O (pomiar monitoring 2 (gm. Bo żepole HCO , w zró żnico- 28 diagno- 3 Fe, O - - III - II miejsko- Królewskie Mn, Ca 2 wanych styczny wiejska) warunkach środowiskowych) w III klasie jako ści tylko Fe (geogeniczne pochodzenie) Skarszewy i O (pomiar monitoring 2 (gm. Bo żepole HCO , w zró żnico- 28 diagno- 3 Fe, O - - III - II miejsko- Królewskie Mn, Ca 2 wanych styczny wiejska) warunkach środowiskowych) w III klasie jako ści

Lubichowo monitoring NH 4, Fe, (gm. Wda 28 diagno- temp, - - - II - II - wiejska) styczny Mn Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Jako ść wód podziemnych badana jest tak że przez zarz ądców uj ęć wód oraz Powiatow ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczn ą w Starogardzie Gda ńskim. W 2015 r. pod nadzorem Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Starogardzie Gda ńskim były 44 urz ądzenia zbiorowego zaopatrzenia wod ę i 16 indywidualnych uj ęć wody. Obowi ązek zapewnienia nale żytej jako ści dostarczanej wody ci ąż ył na: − 2 przedsi ębiorstwach wodoci ągowo - kanalizacyjnych: Przedsi ębiorstwo Wodoci ągowo-Kanalizacyjne „Star-Wik” Starogard Gda ński (Starogard Gda ński), Gminne Wodoci ągi i Kanalizacja Sp. z o.o. Skarszewy (Skarszewy, Pogódki, Bo żepole Królewskie, Czarnocin, Godziszewo, Ko źmin, Szczodrowo, , ), − 4 jednostkach organizacyjnych gmin: Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Czarnej Wodzie (), Zakład Gospodarki Miejskiej w Skórczu (Skórcz), Gminny Zakład Usług Komunalnych w Jabłowie (Sumin, Jabłowo, Kokoszkowy, Kr ąg, Trzci ńsk, D ąbrówka, Klonówka), Zakład Komunalny Gminy Zblewo (Zblewo, Jezierce, Borzechowo, Mały Bukowiec, Cis), − 7 Urz ędach Gmin: Bobowo (Bobowo), Kaliska (Kaliska, Cieciorka), Lubichowo

18 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

(Lubichowo, Ocypel, Osowo Le śne, Zelgoszcz, Zielona Góra, Wda), Osiek (Osiek), Osieczna (Osieczna, Klaniny, Zimne Zdroje, Długie), Skórcz (Barło żno, P ączewo, Wolental), Sm ętowo Graniczne (Sm ętowo Graniczne, Le śna Jania), − 1 Stowarzyszeniu: Stowarzyszenie na Rzecz Zaopatrzenia w Wod ę i Rozwoju Wsi, Szlachta, ul. 3 Maja 32 (Osówek), − 16 wła ścicielach indywidualnych uj ęć wody. − Gminny Zakład Usług Komunalnych w Jabłowie dostarczał wod ę mieszka ńcom miejscowo ści Brze żno, Rywałd, Szp ęgawsk i Zduny zakupion ą od Kooperol Sp. z o.o. w Zdunach.

Tabela 14. Indywidualne uj ęcia wody Nazwa urz ądzenia wodoci ągowego Wła ściciel/ administrator urz ądzenia Chor ągiew Stołeczna ZHP Hufiec Praga Południe, Ośrodek Kolonijny Hufiec ZHP w Ocyplu Warszawa, ul. Wał Mi ędzeszy ński Przedsi ębiorstwo Turystyczno Handlowo Usługowe Ośrodek wypoczynkowy VIDA w Szteklinie VIDA-TOUR, Szteklin, os. Le śne 44 Gmina Osieczna Ulkem Donerproduktion sp. z o.o. Osieczna, Ulkem Donerproduktion sp. z o.o. w Osiecznej ul. Wybudowanie 4A Gmina Osiek Centrum Rehabilitacyjno-Rekreacyjne DOBRY Centrum Rehabilitacyjno-Rekreacyjne DOBRY BRAT BRAT, Dobry Brat 12 Gmina miejska Skórcz Iglotex S.A. Iglotex S.A. Skórcz, ul. Le śna 2 Gmina miejska Starogard Gda ński Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA ul. Pelpli ńska 19 Destylarnia SOBIESKI S.A. Destylarnia SOBIESKI S.A. ul. Skarszewska 1 Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych, Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych ul. Skarszewska 7 Fabryka Mebli Okr ętowych FAMOS sp. z o.o. Fabryka Mebli Okr ętowych FAMOS sp. z o.o. ul. Gda ńska 37 Zakład Produkcyjno Handlowo Usługowy POLMET, Zakład Produkcyjno Handlowo Usługowy POLMET ul. Krasickiego 7 Gmina wiejska Starogard Gda ński Kooperol sp. z o.o. Kooperol sp. z o.o., Zduny 40 A Investment Trading Consulting sp. z o. o. Investment Trading Consulting sp. z o. o. w Skarszewach Mleczarnia Skarszewy sp. z o.o. Mleczarnia Skarszewy s p. z o.o. ul. Dworcowa 4

Gmina Zblewo

Ośrodek Wypoczynkowy JEZIORNIK RK TOURIST Rafał Kiedrowski, Wiele, w Borzechowie ul. D ąbrowska 3

19 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Nazwa urz ądzenia wodoci ągowego Wła ściciel/ administrator urz ądzenia Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Przedsi ębiorstwo Handlowo Usługowe BROKER Rehabilitacyjny w Twardym Dole Starogard Gda ński, ul. Derdowskiego 4 Katarzyna i Krzysztof Langowscy sp. jawna, Ośrodek NEPTUN w Borzechowie Borzechowo, ul. Wczasowa 30 Źródło: PSSE Starogard Gda ński

W roku 2015, w próbkach wody pobranych z nadzorowanych urz ądze ń wodoci ągowych, odnotowano przypadki ponadnormatywnych warto ści parametrów: mętno ści – 8 urz ądzeniach zbiorowego zaopatrzenia w wod ę (dalej uzzww) i 2 indywidualnych uj ęciach wody (dalej iuw); manganu – 11 uzzww i 3 iuw; żelaza – 5 uzzww; jonu amonowego – 1 uzzww i 3 iuw; bakterii grupy coli – 3 uzzww i 3 iuw; Enterokoki – 1 uzzww; ogólna liczba mikroorganizmów w 22± 2 0C po 72 h – 1 uzzww i 4 iuw.

Tabela 15. Zanotowane przekroczenia w roku 2015 Nazwa urz ądzenia gmina Przekroczone warto ści parametrów wodoci ągowego uzzw Zielona Góra Lubichowo mętno ść zzww Zelgoszcz Lubichowo mętno ść uzzww Wda Lubichowo mętno ść , mangan, żelazo iuw O środek Kolonijny Hufiec Lubichowo mangan, bakterie grupy coli ZHP w Ocyplu iuw O środek wypoczynkowy Lubichowo mętno ść , mangan, jon amonowy VIDA w Szteklinie uzzww Długie Osieczna mętno ść , mangan

iuw Ulkem Donerproduktion 0 Osieczna bakterie grupy coli, olm w 22± 2 C po 72 h sp. z o.o. w Osiecznej uzzww Osiek Osiek olm w 22± 2 0C po 72 h uzzww Skarszewy Skarszewy bakterie grupy coli, Enterokoki uzzww Nowy Wiec Skarszewy mętno ść , mangan, żelazo iuw Investment Trading jon amonowy, Skarszewy 0 Consulting sp. z o. o. olm w 22± 2 C po 72 h iuw Iglotex S.A. Skórcz mangan iuw Fabryka Mebli Okr ętowych bakterie grupy coli, Starogard Gda ński 0 FAMOS sp. z o.o. olm w 22± 2 C po 72 h iuw Zakład Produkcyjno Starogard Gda ński mętno ść Handlowo Usługowy POLMET iuw Destylarnia SOBIESKI S.A. Starogard Gda ński jon amonowy uzzww Sumin Starogard Gda ński bakterie grupy coli uzzww Jabłowo Starogard Gda ński mętno ść , mangan, żelazo uzzww Kokoszkowy Starogard Gda ński mangan uzzww Kr ąg Starogard Gda ński mętno ść , mangan, żelazo uzzww Trzci ńsk Starogard Gda ński mangan uzzww D ąbrówka Starogard Gda ński mętno ść , mangan, żelazo, bakterie grupy coli

20 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Nazwa urz ądzenia gmina Przekroczone warto ści parametrów wodoci ągowego uzzww Klonówka Starogard Gda ński jon amonowy iuw Kooperol sp. z o.o. Starogard Gda ński olm w 22± 2 0C po 72 h uzzww Jezierce Zblewo mangan uzzww Borzechowo Zblewo mangan uzzww Cis Zblewo mangan Źródło: PSSE Starogard Gda ński

Warto ść przekrocze ń parametrów organoleptycznych i fizykochemicznych nie stwarzała istotnego zagro żenia dla zdrowia ludzi, zatem nie wprowadzono ogranicze ń dotycz ących jej spo życia. Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Starogardzie Gda ńskim w roku 2015, nało żył decyzj ą administracyjn ą obowi ązek doprowadzenia jako ści wody do wymaga ń okre ślonych dla wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi, na Gminny Zakład Usług Komunalnych w Jabłowie (uzzww Kr ąg, Trzci ńsk, D ąbrówka, Kokoszkowy); Gmin ę Lubichowo (uzzww Wda) i Iglotex S.A. (indywidualne uj ęcie wody). Decyzja została wykonana w przypadku urz ądze ń: Kr ąg, Trzci ńsk i Iglotex S.A. Post ępowanie nie zostało zako ńczone w sprawie nieprawidłowej jako ści wody produkowanej z uj ęć : D ąbrówka, Kokoszkowy i Wda. W 2015 r. zako ńczone zostało post ępowania egzekucyjne wobec Gminnego Zakładu Usług Komunalnych w Jabłowie, wszcz ęte w 2014 roku w sprawie wody podawanej z urz ądzenia Jabłowo. Wła ściciel uj ęcia wody Investment Trading Consulting sp. z o.o. w Skarszewach, w zwi ązku z wykazaniem w pobranych próbkach wody nieprawidłowo ści, zdecydował o podł ączeniu zakładu do urz ądzenia zbiorowego zaopatrzenia w wod ę Skarszewy, na czas realizacji działa ń naprawczych. Do ko ńca 2015 r. działania nie zostały zako ńczone. Inspektor Sanitarny na podstawie sprawozda ń z bada ń laboratoryjnych próbek wody pobranych w 2015 r. z wyznaczonych punktów poboru próbek wody, stanowi ących punkty monitoringowe jako ści wody dla poszczególnych urz ądze ń wodoci ągowych oraz w oparciu o analiz ę działa ń naprawczych podejmowanych przez producentów wody, dokonał oceny jako ści wody podawanej z nadzorowanych urz ądze ń wodoci ągowych i stwierdził: - przydatno ść wody do spo życia przez ludzi z 41 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i 15 indywidualnych uj ęć wody, - warunkow ą przydatno ść wody do spo życia przez ludzi z 3 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę – Dąbrówka, Kokoszkowy, Wda oraz 1 indywidualnego uj ęcia wody – Investment Trading Consulting sp. z o.o. w Skarszewach.

W 2016 roku nadzorem sanitarnym PSSE obejmował 63. Obowi ązek zapewnienia nale żytej jako ści dostarczanej wody odbiorcom ci ąż ył na: • 2 przedsi ębiorstwach wodoci ągowo-kanalizacyjnych; • 4 jednostkach organizacyjnych gmin; • 7 gminach; • 1 stowarzyszeniu; • 18 przedsi ębiorcach.

21 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

W 2016 roku z 21 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i 12 indywidualnych uj ęć wody, pobrane próbki wody nie wykazały odchyle ń od obowi ązuj ących norm. Do tej grupy nale żą urz ądzenia: zbiorowego zaopatrzenia w wod ę - Bobowo (), Czarna Woda (Czarna Woda), Kaliska, Cieciorka, Piece (), Osowo Le śne, Zelgoszcz (gmina Lubichowo), Osieczna, Klaniny (gmina Osieczna), Skarszewy, Bo żepole Królewskie, Czarnocin, Ko źmin, Nowy Wiec, Szczodrowo, Junkrowy (gmina Skarszewy), Pączewo (gmina Skórcz), Starogard Gda ński (gmina Miejska Starogard Gda ński), Jabłowo (gmina Starogard Gda ński), Mały Bukowiec, Cis (); oraz indywidualne uj ęcia wody - Ośrodek Wypoczynkowy „Vida” Szteklin (gmina Lubichowo), Centrum Rehabilitacyjno-Rekreacyjne Dobry Brat (gmina Osiek), ITC sp. z o. o. Skarszewy, Mleczarnia Skarszewy sp. z o.o. Skarszewy (gmina Skarszewy), Destylarnia „Sobieski” S.A., Polpharma S.A., FMO „Famos” sp. z o. o., ZPHU Polmet, Browar Kociewski (gmina miejska Starogard Gda ński), O środek Wypoczynkowy Jeziornik Borzechowo, O środek Szkoleniowo –Wypoczynkowo- Rehabilitacyjny Twardy Dół, Browar Czarna Owca Semlin (gmina Zblewo). Analiza próbek wody pobranych w ci ągu roku z 24 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i 6 indywidualnych uj ęć wody, nie zawsze potwierdzała spełnienie wymaga ń sanitarnych wyznaczonych dla wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi. Nieprawidłowo ści stwierdzano w wodzie podawanej z urz ądze ń: zbiorowego zaopatrzenia w wod ę - Lubichowo, Ocypel, Wda, Zielona Góra (gmina Lubichowo), Długie, Zimne Zdroje, Osówek (gmina Osieczna), Osiek (gmina Osiek), Godziszewo, Pogódki (gmina Skarszewy), Skórcz (gmina miejska Skórcz), Wolental, Barło żno (gmina Skórcz), Sm ętowo Graniczne, Le śna Jania (gmina Sm ętowo Graniczne), D ąbrówka, Klonówka, Kokoszkowy, Kr ąg, Sumin, Trzci ńsk (gmina Starogard Gda ński), Zblewo, Jezierce, Borzechowo (gmina Zblewo) oraz indywidualne uj ęcia wody - Ulkem Dönerproduktion sp. z o.o. (gmina Osieczna), O środek Opieki Całodobowej „Remedium” Mirowo Du że (gmina Skarszewy), Iglotex S.A. (gmina miejska Skórcz), Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych (gmina miejska Starogard Gda ński), Kooperol sp. z o. o. (gmina Starogard Gda ński), Cukiernia Piekarnia Zblewo (gmina Zblewo). Najcz ęstsz ą przyczyn ą kwestionowania jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi to przekroczenia warto ści dopuszczalnych dla parametrów organoleptycznych i fizykochemicznych, takich jak: m ętność , jon amonowy, mangan i żelazo. Z danych wynika, że: • przekroczenie dopuszczalnych warto ści m ętno ści stwierdzono w wodzie podawanej z 6 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę: Lubichowo, Ocypel (gmina Lubichowo), D ąbrówka, Klonówka, Sumin, Trzci ńsk (gm. Starogard Gda ński) i 3 indywidualnych uj ęć wody: Ulkem Dönerproduktion sp. z o.o. (gm. Osieczna), Ośrodek Opieki Całodobowej „Remedium” Mirowo Du że (gmina Skarszewy), Cukiernia Piekarnia Zblewo (gmina Zblewo).Podwy ższone warto ści m ętno ści z 8 urz ądze ń wodoci ągowych kształtowały si ę na poziomie od 1,5-4,2 NTU i mie ściły si ę w zakresie warto ści tzw. progowych. Natomiast woda z uj ęcia „Remedium”, w czerwcu i lipcu zawierała m ętno ść bardzo wysok ą, znacznie powy żej progu akceptowalno ści – 12,9 i 15 NTU. • przekroczenie dopuszczalnych warto ści jonu amonowego stwierdzono w wodzie podawanej z 3 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę: Klonówka, Kr ąg (gmina Starogard Gda ński), Pogódki (gmina Skarszewy) i 1 indywidualnego uj ęcia wody: Kooperol sp. z o. o. Zduny. Podwy ższone warto ści jonu amonowego z 2 urz ądze ń wodoci ągowych mie ściły si ę w zakresie warto ści progowych od 0,89-1,43 mg/l/.

22 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

W przypadku urz ądze ń Klonówka i Kooperol sp. z o. o. cz ęść próbek wody pobranych z tych urz ądze ń wykazywała warto ści powy żej warto ści progowych: 1,61 - 1,89 mg/l (Klonówka) i 1,71-2,15 mg/l (Kooperol sp. z o. o.). • przekroczenie dopuszczalnych warto ści manganu stwierdzono w wodzie podawanej z 8 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę Wda (gmina Lubichowo), Długie, Zimne Zdroje (gm. Osieczna), Godziszewo (gm. Skarszewy), D ąbrówka, Klonówka, Kokoszkowy, Sumin (gmina Starogard Gda ński) i 1 indywidualnego uj ęcia wody – Iglotex S.A. Skórcz (gmina Miejska Skórcz). Podwy ższone warto ści m ętno ści z 3 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę (Godziszewo, Sumin, Zimne Zdroje) kształtowały si ę na poziomie 73,1 – 99,6 µg/l i mie ściły si ę w zakresie warto ści tzw. progowych. W przypadku urz ądze ń: D ąbrówka, Długie, Klonówka, Kokoszkowy, Wda i Iglotex S.A., cz ęść próbek pobranych z tych urz ądze ń potwierdzały przekroczenia tego zakresu. Badania wi ększo ści próbek wykazywały warto ści od 101 do 155 µg/l oraz 314 µg/ z Iglotexu S.A. Stwierdzono te ż mangan o warto ści 456 µg/l w jednej próbce wody pobranej z punktu monitoringowego jako ści wody wyznaczonego dla urz ądzenia D ąbrówka – Publicznej Szkoły Podstawowej w D ąbrówce. Stwierdzona warto ść manganu przekroczyła zalecan ą przez Światow ą Organizacj ę Zdrowia (WHO) warto ść opart ą na kryteriach zdrowotnych 400 µg/l. Powtórne badanie wykonane nast ępnego dnia, po podj ęciu działa ń naprawczych przez Gminny Zakład Usług Komunalnych w Jabłowie, w tym samym punkcie czerpalnym wykazało zgodno ść z norm ą dla tego parametru. • przekroczenie dopuszczalnych warto ści żelaza stwierdzono w wodzie podawanej z 3 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę: D ąbrówka, Klonówka, Sumin (gmina Starogard Gda ński). Podwy ższona warto ść żelaza tylko w wodzie z uj ęcia Sumin mie ściła si ę w zakresie warto ści progowych – 256 µg/l. Badania wi ększo ści próbek pobranych z pozostałych dwóch urz ądze ń wykazywały wartości przekraczaj ące ten zakres 355-833 µg/l. Z danych wynika, że cz ęść próbek wody pobranych z 18 urz ądze ń wodoci ągowych kwestionowana były z uwagi na: 1. stwierdzenie obecno ści bakterii grupy coli: • dotyczy 13 urz ądze ń wodoci ągowych: Długie, Osówek (gm. Osieczna), Skórcz (Miasto Skórcz), Wolental i Barło żno (gmina Skórcz), D ąbrówka, Klonówka, Kokoszkowy, Sumin, Trzci ńsk (gmina Starogard Gda ński), Zblewo, Jezierce, Borzechowo (gm. Zblewo); • 2 indywidualnych uj ęć wody: „Remedium” Mirowo Du że (gmina Skarszewy), Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Starogardzie Gda ńskim (gmina miejska Starogard Gda ński); 2. stwierdzenie obecno ści Enterokoków: • dotyczy 1 urz ądzenia zbiorowego zaopatrzenia w wod ę - Zielona Góra (gmina Lubichowo); 3. podwy ższon ą ogóln ą liczb ę mikroorganizmów w 22 oC : • dotyczy 3 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę: Sm ętowo Graniczne, Le śna Jania (gmina Sm ętowo Graniczne), Klonówka (gmina Starogard Gda ński).

Kontrolne badania próbek wody pobranych z urz ądze ń: Długie, Osówek, Skórcz, Wolental, Barło żno, Kokoszkowy, Trzci ńsk, Zblewo, Jezierce, Borzechowo, Zielona Góra, Sm ętowo Graniczne, Le śna Jania, Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych, nie

23 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016 potwierdziły zanieczyszczenia bakteriologicznego. Zatem mo żna uzna ć, że zanieczyszczenie miało charakter incydentalny. Zastosowano dodatkowe środki ostro żno ści, z powodu wykrycia w próbce wody pobranej z punktu monitoringowego jako ści wody urz ądzenia wodoci ągowego Zielona Góra – budynku mieszkalnego – Enterokoków - wska źnika zanieczyszczenia kałowego wody. Gmina Lubichowo w porozumieniu z Inspektorem Sanitarnym wprowadziła bezwzgl ędny zakaz spo żywania tej wody w stanie surowym do czasu zako ńczenia bada ń kontrolnych próbek wody pobranych z wielu innych punktów czerpalnych. Osoby korzystaj ące z wody podawanej z ww. uj ęcia zostali poinformowani o konieczno ści jej gotowania przed spo życiem. Analiza laboratoryjna kwestionowanej próbki wykluczyła obecno ść bakterii grupy coli i Escherichia coli. W przypadku urz ądze ń wodoci ągowych: Klonówka, D ąbrówka, Sumin, O środek Opieki Całodobowej „Remedium”, bakterie grupy coli wykryto zarówno w próbkach wody, pobranych zgodnie z ustalonym na 2016 rok harmonogramem, jak i w kontrolnych badania powtórnych wykonanych dodatkowo w innych punktach monitoringowych jako ści wody wyznaczonych dla tych urz ądze ń. Warto ści te kształtowały si ę nast ępuj ąco: Klonówka 1-3 jtk; Dąbrówka 1-38 jtk, Sumin – 1-26 jtk. Z tego powodu na czas prowadzonych przez Gminny Zakład Usług Komunalnych w Jabłowie działa ń naprawczych, stacje uzdatniania wody, w porozumieniu z Inspektorem Sanitarnym zostały wyłączone, a odbiorcom podawano wod ę z innych uj ęć : Kooperol sp. z o. o. (Klonówka) i Starogard Gda ński (D ąbrówka, Sumin). Podobne działanie podj ął przedsi ębiorca prowadz ący O środek Opieki Całodobowej „Remedium”. Do czasu uzyskania pozytywnych wyników bada ń do przygotowywania posiłków oraz higieny ciała wykorzystywana była woda konfekcjonowana. W obieg wprowadzono tak że naczynia jednorazowego u żytku. Badania próbek wody kwestionowanych pod k ątem bakteriologicznym wykluczyły obecno ść Entrerokoków (za wyj ątkiem Zielonej Góry) i Escherichia coli skorelowanych z bakteriami termotolerancyjnymi z grupy coli – wska źników charakterystycznych dla zanieczyszczenia wody mikroflor ą jelitow ą ludzi i zwierz ąt, stwarzaj ącą realne zagro żenie dla ludzi pij ących wod ę zawieraj ącą te drobnoustroje. Ponadto nie odnotowano sygnałów o uci ąż liwo ściach zdrowotnych osób pij ących wod ę z przedmiotowych urz ądze ń w okresie, kiedy stwierdzono przekroczenia wska źników mikrobiologicznych jako ści wody: bakterii grupy coli, Enterokoków, olm w 22oC. Zatem nale ży uzna ć, że nie miały one negatywnego wpływu na ich zdrowie. Wszystkie zanieczyszczenia mikrobiologiczne udało si ę w mo żliwie krótkim czasie wyeliminowa ć. Inspektor Sanitarny w zwi ązku ze stwierdzeniem przekrocze ń dopuszczalnych warto ści dla parametrów fizykochemicznych prowadził post ępowania administracyjne wobec 4 producentów wody w celu poprawy jej jako ści podawanej z 5 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i 2 indywidualnych uj ęć wody. Post ępowania prowadzone były wobec: − Gminnego Zakładu Usług Komunalnych w Jabłowie i dotyczyły urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę: D ąbrówka (w zakresie: m ętno ści, manganu i żelaza); Klonówka (w zakresie: m ętno ści, jonu amonowego, manganu i żelaza); Kokoszkowy (w zakresie manganu); Trzci ńsk (w zakresie m ętno ści). W przypadku 3 urz ądze ń: Dąbrówka, Kokoszkowy, Trzci ńsk post ępowania zostały zako ńczone. Natomiast termin wykonania obowi ązku doprowadzenia jako ści wody do norm sanitarnych wody podawanej z urz ądzenia Klonówka upływa z dniem 28 lutego 2017 roku. − Gminy Osieczna i dotyczyło urz ądzenia zbiorowego zaopatrzenia w wod ę Długie (w zakresie manganu). Termin wykonania obowi ązku doprowadzenia jakości wody do

24 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

norm sanitarnych z ww. urz ądzenia upływa z dniem 28 lutego 2017 roku. − Kooperolu sp. z o.o. w Zdunach w zakresie jonu amonowego. Post ępowanie zako ńczone. − Ośrodka Opieki Całodobowej „Remedium” w Mirowie Du żym w zakresie m ętno ści. Post ępowanie zako ńczone. Podsumowuj ąc, Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w 2016 roku stwierdził: a) przydatno ść wody do spo życia do spo życia przez ludzi z 56 urz ądze ń (89 % z ogółu) • 41 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę: Bobowo, Czarna Woda, Kaliska, Cieciorka, Piece, Lubichowo, Ocypel, Osowo Le śne, Zelgoszcz, Zielona Góra, Wda, Osieczna, Klaniny, Zimne Zdroje, Osówek, Osiek, Skarszewy, Czarnocin, Bo żepole Królewskie, Pogódki, Godziszewo, Junkrowy, Ko źmin, Nowy Wiec, Szczodrowo, Skórcz, Barło żno, P ączewo, Wolental, Starogard Gda ński, Jabłowo, Kokoszkowy, Kr ąg, Trzci ńsk, Sm ętowo Graniczne, Le śna Jania, Borzechowo, Jezierce, Zblewo, Cis, Mały Bukowiec; • 15 indywidualnych uj ęć wody: OW „Vida” Szteklin, Ulkem Donerproduktion sp. z o.o., CRR Dobry Brat s. c., ITC Skarszewy sp. z o. o., Mleczarnia Skarszewy sp. z o.o., Ośrodek Opieki Całodobowej „Remedium”, Iglotex S.A., Polpharma S.A., Destylarnia „Sobieski” S.A., FMO „Famos” sp. z o. o., ZPHU Polmet, Browar Kociewski, OW Jeziornik Borzechowo, OSWR Twardy Dół, Browar Czarna Owca Semlin; b) warunkow ą przydatno ść wody do spo życia przez ludzi z 7 urz ądze ń • z 4 urz ądze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę: Długie, D ąbrówka, Klonówka, Sumin; • z 3 indywidualnych uj ęć wody: Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych, Kooperol sp. z o.o., Piekarnia Cukiernia Zblewo.

Na terenie powiatu znajduj ą si ę nast ępuj ące zamkni ęte składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Skórczu, w Zblewie, w Strychu gm. Kaliska, w Bobrowcu gm. Sm ętowo Graniczne, w Bietowie gm. Lubichowo, w Skarszewach, w Osówku gm. Osieczna, w Osieku, w Linowcu gm. Starogard Gda ński. Ponadto znajduje si ę czynne składowisko komunalne w ramach RIPOK Stary Las Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. „Stary Las”. Na podstawie analizy wyników monitoringu dla składowiska w Starym Lesie przekazanych do WIO Ś w 2015 i 2016 roku ustalono, że: - na podstawie przeprowadzonych bada ń wnioskuje si ę, że wody podziemne w rejonie składowiska sklasyfikowano jako wody I (bardzo dobrej) oraz II (dobrej) klasy jako ści wód. - przeprowadzone badania wód powierzchniowych nie wykazały istotnych ró żnic w jako ści omawianych wód powierzchniowych pomi ędzy dolnym a górnym biegiem rzeki Piesienicy. Nie stwierdzono równie ż ponadnormatywnych zawarto ści zanieczyszcze ń, a wody nale ży okre śli ć jako bardzo dobrej jako ści. W IV kwartale 2015 r. badania monitoringowe rozszerzono o badania wód dopływaj ących z jeziora Semli ńskiego. Stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej zawarto ści ogólnego węgla organicznego. Stan chemiczny wód dopływaj ących z jeziora Semli ńskiego nale ży okre śli ć jako poni żej dobrego. - na podstawie przeprowadzonych bada ń nale ży stwierdzi ć, że oczyszczone wody odciekowe pobrane w 2015 i 2016 roku nie wykazały ponadnormatywnych zawarto ści zanieczyszcze ń. Ponadto na podstawie raportów z monitoringu z zamkni ętych składowisk odpadów

25 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016 przeprowadzonych w 2016 roku: - w miejscowo ści Skórcz gm. Skórcz, - w miejscowo ści Zblewo gm. Zblewo, - w miejscowo ści Bobrowiec gm. Sm ętowo Graniczne, - w miejscowo ści Strych gm. Kaliska, - w miejscowo ści Bietowo gm. Lubichowo, - w miejscowo ści Skarszewy gm. Skarszewy, - w miejscowo ści Osiek gm. Osiek na podstawie przepro wadzonych bada ń wnioskuje si ę, że wody podziemne w rejonie składowisk sklasyfikowano jako wody I (bardzo dobrej) oraz II (dobrej) klasy jako ści wód.

2.1.1. Gospodarka wodno -ściekowa

Dł ugo ść sieci wodoci ągowej na terenie powiatu w 2014 r. wynosiła 1 107,1 km. W roku 2015 przybyło 44,4 km sieci, a w roku 2016 – 20,9 km wodoci ągu (daje to przyrost w ci ągu ostatnich dwóch lat o 65,3 km nowej sieci). Wraz ze wzrostem długo ści wodoci ągu zwi ększa si ę ilo ść i długo ść przył ączy wodoci ągowych, co szczegółowo zostało pokazane tak że w kolejnej tabeli. Rozwój sieci wodoci ągowej powoduje zwi ększenie zu życia wody. Szczegóły wszystkich wska źników pokazuje tabela.

Tabela 16. Roz wój sieci wodoci ągowej i zu życie wody Wska źnik dot. sieci wodoci ągowej Jednostka 2014 2015 2016 długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 1 107,1 1 151,5 1 172,4 ilo ść przył ączy wodoci ągowych szt. 19 534 19 846 20 209 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągow ej osoba 116 040 116 266 b.d. odsetek ludno ści przył ączonej do sieci % 91,2 91,3 b.d. zu życie wody na potrzeby gospodarki narodowej 3 dam 7 116,2 7 868,9 8 074,3 i ludno ści w ci ągu roku zu życie wody na potrzeby przemysłu dam 3 2 709 3 584 3 793 zu życie w ody na potrzeby eksploatacji sieci 3 dam 4 407,2 4 284,9 4 281,3 wodoci ągowej woda dostarczona gospodarstwom domowym dam 3 3 786,5 3 712,2 3 550,2 zu życie wody na 1 mieszka ńca m3 55,9 61,8 63,4 zu życie wody w gospodarstwach domowych 3 m 29,7 29,2 27,9 ogółem na 1 mieszka ńca udział przemysłu w zu życiu wody ogółem % 38,1 45,5 47,0 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2014 -2016

Wykres 7. Zu życie wody pobranej z sieci wodoci ągowej [dam 3] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2014 -2016

26 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Wykres 8. Długo ść sieci wodoci ągowej [km] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2014 -2016

Wyj ściowo, długo ść sieci kanalizacyjnej w 2014 r. wynosiła 501,9 km. W roku 2015 przybyło 23,4 km sieci, a w roku 2016 – 2,1 km kanalizacji. Inwestycje zw iązane z rozwojem sieci kanalizacyjnej spowodowały wzrost ilo ści mieszka ńców korzystaj ących z oczyszczalni ścieków. Szczegóły rozwoju systemu kanalizacji i odprowadzania ścieków pokazuje tabela i wykresy.

Tabela 17. Rozwój sieci k analizacyjnej i odprowadzanie ścieków Wska źnik dot. sieci kanalizacyjnej Jednostka 2014 2015 2016 długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 501,9 525,3 527,4 ilo ść przył ączy kanalizacyjnych szt. 9 540 9 849 9 988 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej osoba 78 165 79 402 b.d. odsetek ludno ści przył ączonej do sieci % 61,4 62,4 b.d. ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ścieków osoba 88 278 88 335 89 429 ścieki bytowe odprowadzone sieci ą kanalizacyjn ą dam 3 - 2 605,3 2 600,6 ścieki odprowadzone dam 3 2 810,0 2 909,0 3 086,0 BZT 5 kg/rok 20 045 21 048 25 750 ChZT kg/rok 211 208 206 359 275 114 zawiesina ogólna kg/rok 34 384 33 312 53 115 azot ogólny kg/rok 24 479 33 647 66 209 fosfor ogólny kg/rok 1 698 4 175 3 095 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 20 14-2016

Wykres 9. Długo ść sieci kanalizacyjnej [km] Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2014 -2016

27 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Wykres 10 . Ilo ść odprowadzonych ładunków zanieczyszcze ń w oczyszczonych ściekach [kg/rok] Źródło: GUS, Bank Danych Lo kalnych 2014-2016

2.1.2. Pozwolenia wodnoprawne

Starosta Starogardzki oraz Marszałek Województwa Pomorskiego czy Dyrektor RZGW w Gda ńsku wydaj ą pozwolenia wodnoprawne na zrzut oczyszczonych ścieków, wprowadzanie wód opadowych do wód i do ziemi. Odpowied nie zapisy w pozwoleniach pozwalaj ą na sukcesywne ograniczanie negatywnego wpływu zanieczyszcze ń obszarowych, ścieków komunalnych i deszczowych na wody powierzchniowe i podziemne. Na bie żą co, lub zgodnie z wnioskami przedsi ębiorców, za po średnictwem wydany ch pozwole ń dotycz ących korzystania ze środowiska (np. poprzez pobór wód) nast ępuje tak że ograniczenie nieprawidłowego wykorzystania zasobów naturalnych poprzez zmiany w pozwoleniach i dostosowanie ich do rzeczywistych potrzeb.

2.2. POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEB

2.2.1. Użytkowanie terenu

Stan zagospodarowania gruntów na terenie powiatu nie utrzymuje si ę na stałym poziomie, co pokazuje kolejna tabela. W odniesieniu do terenów u żytkowanych rolniczo, analizuj ąc rok 2015 i 2016, to w roku 2016 przybyło 202 ha gruntów ornych, 15 ha ł ąk, 11 ha pastwisk oraz 5 ha gruntów rolnych zabudowanych. Ubyło natomiast ł ącznie 2 ha sadów i 13 ha gruntów pod rowami. Analizuj ąc z kolei powierzchni ę terenów zabudowanych , to w stosunku do roku 2015, w roku 2016 przybyło 23 ha terenów mieszkani owych, 11 ha terenów przemysłowych.

28 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 18. Zmiany powierzchni gruntów w okresie sprawozdawczym Powierzchnia (ha) 2014 2015 2016

grunty orne 50 209 50 063 50 265 sady 412 405 403 łąki trwałe 7 504 7 453 7 468 pastwiska trwałe 3 383 3 360 3 371 grunty rolne zabudowane 1 435 1 418 1 423 grunty pod stawami 35 37 37 grunty pod rowami 509 505 492 grunty zadrzewione i zakrzewione - - 464 na u żytkach rolnych nieu żytki 2 463 2 456 2 460

tereny mieszkaniowe 1 399 1 496 1 519 tereny przemysłowe 289 304 315 tereny inne zabudowane 349 351 357 tereny zurbanizowane niezabudowane 428 392 240 (lub w trakcie zabudowy) tereny rekreacji i wypoczynku 117 149 147 tereny komunikacyjne - drogi 2 970 2 958 2 885 tereny komunikacyjne - kolejowe 539 531 530 tereny komunikacyjne - inne 1 1 1 użytki kopalne 36 35 35 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014, Starostwo Powiatowe w Starogardzie Gda ńskim 2015-2016 (powierzchnia ewidencyjna)

Ochrona powierzchni ziemi i gleb jest regulowana na poziomie lokalnym poprzez uchwalane przez samorz ądy gminne MPZP. Na poziomie tego aktu prawa miejscowego mo żliwe jest ograniczanie odrolnienia gruntów chronionych, przeznaczanie pod działalno ść rolnicz ą obszarów o cennych zasobach gleb i dopuszczanie na mniej zasobnych np. funkcji mieszkaniowych. Nie da si ę jednak całkowicie utrzyma ć w funkcji rolniczej gruntów prywatnych i ka żdego roku nast ępuje ich wył ączanie z produkcji rolniczej.

2.2.2. Melioracje terenu

Innym typem działa ń zwi ązanych z ochron ą powierzchni ziemi i wła ściwym użytkowaniem gleb s ą melioracje, czyli działania maj ące na celu utrzymanie po żą danej wilgotno ści gleb lub jej osuszanie, co ma tak że swoje odzwierciedlenie na terenach użytkowanych rolniczo, czy te ż tam gdzie rozwija si ę zabudowa. Starosta Starogardzki posiada kompetencje w zakresie nadzoru nad utrzymaniem urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych (rowy i drenowanie) na terenie powiatu. Ich bezpo średnim utrzymaniem zajmuj ą si ę natomiast spółki wodne oraz wła ściciele gruntów zmeliorowanych. Natomiast kompetencje w zakresie utrzymania wód oraz urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych (kanały, wały przeciwpowodziowe, przepompownie, rolnicze zbiorniki wodne, budowle i urz ądzenia pi ętrz ące) nale żą do Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Województwa Pomorskiego. Od roku 2015 zwi ększyła si ę powierzchnia zmeliorowanych gruntów obj ętych utrzymaniem.

29 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 19. Melioracje na terenie na terenie powiatu Powierzchnia gruntów zmeliorowanych Powierzchnia obj ęta Długo ść rowów (ł ącznie gruntów ornych utrzymaniem melioracyjnych Rok i u żytków zielonych) [ha] [ha] [km]

2015 27 373,0 1 221,5 1 227,8

2016 27 373,0 1 471,9 1 227,8

Źródło: ZMiUW Gda ńsk

2.2.3. Eksploatacja kopalin, rekultywacja gruntów

Starosta Starogardzki, wspólnie z Marszałkiem Województwa w swoich kompetencjach posiada tak że działania zwi ązane z eksploatacj ą kopalin, a Starosta z rekultywacj ą gruntów. Podkre śli ć nale ży, że organ ten pełni funkcje administracyjno – kontrolne, a wszelkie działania inwestycyjne le żą po stronie u żytkowników gruntów. W powiecie wydobycie surowców post ępuje sukcesywnie.

Tabela 20. Wykaz wydanych koncesji przez Marszałka Województwa oraz Starost ę Starogardzkiego w latach 2015-2016 Nr decyzji Obszar, lokalizacja, rodzaj data wydania Przedsi ębiorca Powierzchnia kopaliny data obowi ązywania DRO Ś- ŻWIROWNIA NOWE G.7422.2.43.2016 IV, gm. Skarszewy, 2 GOŁ ĘBIEWKO Sp. z o.o. Sp. k. 61 981 m 03.11.2016 r. piaski i żwiry Demlin 97, 83-209 Godziszewo 03.11.2026 r. DRO Ś- G.7422.2.11.2016 PPU AGROPOM Sp. z o.o. Godziszewo I, gm. Skarszewy, 2 280 028 m 18.03.2016 r. ul. Gda ńska 8, 83-120 Wielgłowy piaski i żwiry 31.12.2056 r. DRO Ś- PUH ”TRANSFER” Niedzielscy G.7422.2.15.2015 Mirowo XII, gm. Skarszewy, 2 Sp. J., ul. Starogardzka 4, 29 726 m 15.07.2015 r. piaski i żwiry 83-250 Skarszewy 01.09.2035 r. DRO Ś- PUH ”TRANSFER” Niedzielscy G.7422.2.3.2016 Mirowo XIII, gm. Skarszewy, 2 Sp. J., ul. Starogardzka 4, 125 812 m 04.04.2016 r. piaski i żwiry 83-250 Skarszewy 22.04.2036 r. Roboty ziemne i drogowe OS.6522.2.2016 Andrzej Tworek Zielona Góra III, 2 25.04.2016 r. 11 521 m ul. Szkolna 18, kruszywa naturalne - piaski 25.04.2021 r. 83-224 Borzechowo Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Starostwo Powiatowe w Starogardzie Gda ńskim

Rekultywacj ę gruntów prowadzi si ę w miar ę jak grunty te staj ą si ę zb ędne całkowicie, cz ęś ciowo lub na okre ślony czas do prowadzenia działalno ści przemysłowej oraz ko ńczy si ę w terminie do 5 lat od zaprzestania tej działalno ści, dlatego te ż jest ona przeprowadzana sukcesywnie przez przedsi ębiorców, gdy zło ża zostaj ą wyeksploatowane. W latach 215-2016 wydano 3 decyzje o ustaleniu kierunku rekultywacji dla poni ższych terenów: - w roku 2015 w m. Demlin gmina Skarszewy – teren o pow. 17,3217 ha;

30 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

- w roku 2016 w m. Demlin gmina Skarszewy – teren o pow. 6,24 ha; - w roku 2016 w m. Mirowo gmina Skarszewy – teren o pow. 4,0625 ha. W roku 2016 uznano za zrekultywowany teren w m. Szczodrowo gmina Skarszewy o powierzchni 2,13 ha.

2.3. PRZYRODA

W powiecie w okresie sprawozdawczym stan terenów zieleni urz ądzonej oraz obszarów obj ętych formami ochrony przyrody przedstawia kolejna tabela.

Tabela 21. Powierzchnia i ilo ść obszarów prawnie chronionych, terenów zieleni urz ądzonej oraz lasów w roku wyj ściowym i w okresie sprawozdawczym Wyszczególnienie Jednostka 2014 2015 2016 obszary prawnie chronione ha 57 100,62 57 100,62 57 100,62 ogółem rezerwaty przyrody ha 420,90 422,10 422,10 obszary chronionego ha 57 055,00 57 055,00 57 055,00 krajobrazu użytki ekologiczne ha 79,32 79,32 79,32 pomniki przyrody szt. 115 112 112 tereny zieleni urz ądzonej ha 112,21 110,23 115,49 ilo ść nasadzonych drzew szt. 959 688 1 071 ilo ść nasadzonych krzewów szt. 2 799 2 113 3 718 ilo ść wyci ętych drzew szt. 892 669 445 ilość wyci ętych krzewów szt. 189 112 1 101 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016

W okresie obj ętym raportem powierzchnia obszarów przyrodniczych prawnie chronionych na terenie powiatu starogardzkiego nie ulega zmianom. Udział obszarów przyrodniczych prawnie chronionych w powierzchni powiatu jest wysoki. Wśród najwa żniejszych form ochrony przyrody powołanych na terenie powiatu, zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm.) mo żna zaliczy ć: a) obszary Natura 2000: − obszar specjalnej ochrony ptaków Bory Tucholskie PLB220009, − obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Krzewiny PLH040022, − obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Dolina Wierzycy PLH220094, − obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Sandr Wdy PLH040017, − obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Szczodrowo PLH220101, − obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Zielenina PLH220065, − obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty Gr ądy nad Jeziorami Zdu ńskim i Szp ęgawskim PLH220067, b) rezerwaty przyrody: Krzywe Koło w P ętli Wdy, Zdrójno, Jezioro Udzierz, Czapli Wierch, Brz ęczek, c) obszary chronionego krajobrazu: Borów Tucholskich, Doliny Wierzycy, Doliny Wietcisy, d) użytki ekologiczne – 13 obszarów, e) pomniki przyrody – na koniec roku 2016 – 112 pomników.

31 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

W roku 2015 zaktualizowano tylko akt prawny powołujący rezerwat przyrody Zdrójno, nast ąpiła aktualizacja i weryfikacja granic i powierzchni obszaru. Zniesiono cztery pomniki przyrody, w gminie Lubichowo były to 3 drzewa (d ąb w miejscowo ści Wdecki Młyn – wywrot oraz dwie lipy w miejscowo ści Wdecki Młyn – jedno drzewo przewrócone na drugie, zagro żenie bezpiecze ństwa, na dz. ewid. 206/13) oraz jeden pomnik na terenie gminy wiejskiej Skórcz (d ąb w m. Zaj ączek, dz. ewid. 18/1, wywrot). Powołano natomiast jeden pomnik przyrody na terenie gminy wiejskiej Starogard Gda ński – dąb szypułkowy w m. Kokoszkowy dz. ewid. 168/26. Obszar powiatu starogardzkiego charakteryzuje si ę wysokim wska źnikiem lesisto ści si ęgaj ącym 42,2 %. Administracyjnie lasy stanowi ące własno ść Skarbu Pa ństwa s ą administrowane przez nadle śnictwa Starogard, Kaliska, Lubichowo i Kolbudy. Nadle śnictwa Starogard, Kaliska oraz Lubichowo nadzoruj ą ponadto lasy niestanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa, na podstawie porozumie ń podpisanych ze Starost ą Starogardzkim. W ostatnich dwóch latach nie dokonano żadnych zalesie ń. Wśród terenów zieleni urz ądzonej zwi ększyła si ę powierzchnia tych obszarów w gminie Czarna Woda, Lubichowo, w gminie miejskiej Skórcz oraz Starogard Gda ński i w gminie Sm ętowo Graniczne (od roku 2014 o 3,28 ha).

2.4. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Wst ępem do oceny zrealizowanych działa ń b ędzie analiza stanu jako ści powietrza. Omówienie tego zagadnienia zostało oparte na danych z Pa ństwowego Monitoringu Środowiska prowadzonego przez WIO Ś w Gda ńsku. W województwie pomorskim ocen ę jako ści powietrza wykonuje si ę w dwóch strefach, Aglomeracji Trójmiejskiej (Gda ńsk, Gdynia, Sopot) oraz w strefie pomorskiej (pozostała cz ęść województwa). starogardzki nale ży do strefy pomorskiej. W tabeli poni żej zestawiono klasyfikacj ę poszczególnych zanieczyszcze ń w strefie pomorskiej w latach 2015-2016. Klasa A oznacza brak przekrocze ń poziomu dopuszczalnego, docelowego oraz dopuszczalnej cz ęsto ści przekrocze ń, klasa C oznacza przekroczenia poziomu dopuszczalnego, docelowego czy dopuszczalnej cz ęsto ści przekrocze ń. W roku 2015 w strefie pomorskiej zostały przekroczone: dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń średniodobowego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, średnioroczny poziom dopuszczalny (faza II) pyłu zawieszonego PM2,5, poziom celu długoterminowego dla ozonu oraz dopuszczalne warto ści benzo(a)pirenu. W 2016 roku w strefie pomorskiej sytuacja poprawiła si ę pod wzgl ędem zmniejszenia do poziomów dopuszczalnych emisji poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5.

32 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 22. Klasyfikacja strefy pomorskiej ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia w latach 2015-2016 Klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarze strefy pomorskiej Rok Pb, oceny SO 2 NO 2 CO C6H6 PM10 PM2,5 As, B(a)P O3 Cd, Ni A A 2015 A A A A C A C (C1 ) (D2 ) A 2016 A A A A C A A C (D2 ) Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Na terenie powiatu zlokalizowane s ą trzy punkty pomiarowe jako ści powietrza (pomiary prowadzone s ą przez WIO Ś oraz Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA):

- w m. Starogard Gda ński – pomiary automatyczne zanieczyszcze ń: SO 2, NO 2, PM10,

CO, C 6H6,

- Skórcz – pomiary pasywne SO 2, NO 2, C 6H6,

- Skarszewy - pomiary pasywne SO 2, NO 2, C 6H6.

Poni żej przedstawiono szczegółowe wyniki bada ń na stacjach pomiarowych zlokalizowanych na terenie powiatu starogardzkiego. W Starogardzie Gda ńskim notowano przekroczenia dla pyłu zawieszonego PM10. Na podstawie modelowania matematycznego okre ślono, że w powiecie w roku 2015 powierzchnia nara żona na ponadnormatywn ą emisj ę tego zanieczyszczenia wynosi 3,0452 km 2, a zagrożonych w niej mo że by ć nawet 18 000 mieszka ńców powiatu (obszar pokrywa si ę ze zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą). Natomiast w roku 2016 powierzchnia nara żona na ponadnormatywn ą emisj ę pyłu zawieszonego PM10 wynosi 4,07 km 2, a zagro żonych w niej mo że by ć nawet 18 862 mieszka ńców powiatu (zwi ększenie wzgl ędem roku 2015). 1

Tabela 23. Wyniki pomiarów jako ści powietrza w powiecie starogardzkim 2015 i 2016 Rodzaj Warto ść pomiaru Stacja pomiarowa Rodzaj wska źnika Norma pomiaru 2015 2016 dwutlenek siarki Starogard Gda ński średnia roczna [µg/m 3] 4 4 40 (Zakłady automatyczny Farmaceutyczne Polpharma SA) max. 1h [µg/m 3] 55 52 350 ul. Lubichowska średnia roczna [µg/m 3] 7 - 40 pasywny Skórcz max. mc [µg/m 3] 16 - - średnia roczna [µg/m 3] 15 - 40 pasywny Skarszewy max. mc [µg/m 3] 27 - - dwutlenek azotu Starogard Gda ński średnia roczna [µg/m 3] 13 14 40 (Zakłady automatyczny Farmaceutyczne Polpharma SA) max. 1h [µg/m 3] 411 213 200 ul. Lubichowska

1 Źródło: WIO Ś w Gda ńsku, Roczna ocena jako ści powietrza atmosferycznego w województwie pomorskim, Raport za 2015 rok, Raport za 2016 rok (https://www.gdansk.wios.gov.pl/monitoring/289-oceny-jakosci- powietrza.html)

33 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Rodzaj Warto ść pomiaru Stacja pomiarowa Rodzaj wska źnika Norma pomiaru 2015 2016 średnia roczna [µg/m 3] 11 - 40 pasywny Skórcz max. mc [µg/m 3] 18 - - średnia roczna [µg/m 3] 17 - 40 pasywny Skarszewy max. mc [µg/m 3] 26 - - tlenek w ęgla Starogard Gda ński średnia roczna [µg/m 3] 420 409 - (Zakłady automatyczny Farmaceutyczne 3 Polpharma SA) max. 8h [µg/m ] 2 411 2 809 10 000 ul. Lubichowska benzen Starogard Gda ński (Zakłady automatyczny Farmaceutyczne średnia roczna [µg/m 3] 1 4 5 Polpharma SA) ul. Lubichowska pasywny Skórcz średnia roczna [µg/m 3] 4 - 5 pasywny Skarszewy średnia roczna [µg/m 3] 3 - 5 pył zawieszony PM10 Starogard Gda ński średnia roczna [µg/m 3] 39 42 40 (Zakłady max. 24h [µg/m 3] 142 - 50 automatyczny Farmaceutyczne cz ęsto ść przekrocze ń Polpharma SA) st ęż enia dobowego 76 101 35 ul. Lubichowska (liczba dni) Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Zagro żenie pozostałymi zanieczyszczeniami, nie badanymi na terenie powiatu okre ślone zostało za pomoc ą modelowania matematycznego. W wyniku analizy, obszar 26,88174032 km 2 na terenie powiatu został wskazany jako nara żony na przekroczenia dopuszczalnych norm benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 (st ęż enia średnioroczne B(a)P przekraczaj ą poziom docelowy 1 ng/m 3). Na to zanieczyszczenie nara żonych mo że by ć 51 600 mieszka ńców w skali całego obszaru powiatu starogardzkiego. Badania z roku 2016 wskazuj ą, że na ponadnormatywn ą emisj ę benzo(a)pirenu s ą nara żone takie gminy jak: Gmina miejska Starogard Gda ński, Gmina Skarszewy, Gmina miejska Skórcz, Gmina Czarna Woda, Gmina Kaliska, Gmina Lubichowo, Gmina Osiek, Gmina wiejska Skórcz, Gmina Sm ętowo Graniczne, Gmina wiejska Starogard Gda ński oraz Gmina Zblewo. 2 W zwi ązku z zanotowanymi przekroczeniami zanieczyszcze ń, takich jak pył zawieszony PM2,5, pył zawieszony PM10 oraz benzo(a)piren dla całej strefy pomorskiej opracowane zostały nast ępuj ące programy ochrony powietrza: - Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej na lata 2015 – 2020 z perspektyw ą na lata nast ępne okre ślony ze wzgl ędu na przekroczenie dopuszczalnego poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM2,5. Program został przyj ęty przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwał ą Nr 158/XIII/15 z dnia 26.10.2015 r. (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2015 r. poz. 4369). - Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy

2 Źródło: WIO Ś w Gda ńsku, Roczna ocena jako ści powietrza atmosferycznego w województwie pomorskim, Raport za 2015 rok, Raport za 2016 rok (https://www.gdansk.wios.gov.pl/monitoring/289-oceny-jakosci- powietrza.html)

34 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

benzo(a)pirenu. Program został przyj ęty przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwał ą Nr 753/XXXV/13 z 25.11.13 r. (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2013 r. poz. 4710). - aktualnie obowi ązuje Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)piranu przyj ęty uchwał ą Sejmiku Województwa Pomorskiego Nr 353/XXXIII/17 z dnia 27.03.17 r. w sprawie okre ślenia aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)piranu (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2017 r. poz. 1327).

2.4.1. Infrastruktura grzewcza

W powiecie rozwija si ę tak że system gazowniczy i ciepłowniczy. Od roku 2014 wzrosła rozdzielcza sie ć gazownicza, z 167,168 km do 171,780 km w roku 2015 3, co daje 4,612 km. Od roku 2014 zwi ększyła si ę tak że ilo ść przył ączy gazowych, w roku 2015 do sieci przył ączonych było 4 444 budynków (o 62 wi ęcej ni ż w roku 2014), z czego do mieszka ń było to 4 197.

Tabela 24. Stopie ń rozwoju sieci gazowej Sie ć gazowa Jednostka 2014 2015 długo ść czynnej sieci ogółem w m m 180 713 185 325 długo ść czynnej sieci przesyłowej w m m 13 545 13 545 długo ść czynnej sieci rozdzielczej w m m 167 168 171 780 czynne przył ącza do budynków ogółem szt. 4 382 4 444 (mieszkalnych i niemieszkalnych) czynne przył ącza do budynków mieszkalnych szt. 4 135 4 197 odbiorcy gazu gosp. 13 028 13 084 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem gosp. 4 427 4 384 zużycie gazu w tys. m 3 tys.m 3 5 655,8 5 667,8 zu życie gazu na ogrzewanie mieszka ń w tys. m 3 tys.m 3 4 313,7 4 323,3 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2015, brak danych za rok 2016

Tendencja jest oczywi ście równie ż pozytywna w zakresie ilo ści odbiorców gazu, w roku 2014 było to 13 028 gospodarstw, a w roku 2015 ju ż 13 084, z czego w roku 2015, 4 384 gospodarstwa ogrzewały mieszkania gazem. Wzrasta zu życie gazu w uj ęciu ogólnym, z 5 655,8 tys.m 3 w roku 2014, do 5 667,8 tys.m 3 w roku 2015. Je żeli chodzi natomiast o system ciepłowniczy, od roku 2014 wzrosła długo ść sieci cieplnej, z 43,8 km do 49,6 km w roku 2015 4, co daje 5,8 km. Zmniejszyła si ę sprzeda ż energii cieplnej, na co wpływ miało zmniejszenie zużycia ciepła w budynkach publicznych, prawdopodobnie dzi ęki przeprowadzanym termomodernizacjom.

3 brak danych GUS za rok 2016 4 brak danych GUS za rok 2016

35 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 25. Stopie ń rozwoju sieci ciepłowniczej Sie ć ciepłownicza Jednostka 2014 2015 sprzeda ż energii cieplnej w ci ągu roku ogółem GJ 399 156,0 395 692,0 sprzeda ż energii cieplnej w budynkach mieszkalnych GJ 236 898,5 245 095,0 sprzeda ż energii cieplnej w budynkach u żyteczno ści GJ 162 257,5 150 597,0 publicznej długo ść sieci cieplnej przesyłowej km 43,8 49,6 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2015, brak danych za rok 2016

2.5. HAŁAS

Ocen ę jako ści klimatu akustycznego warto przeprowadzi ć na bazie analizy monitoringu hałasu. Zakłady posiadaj ące pozwolenia zintegrowane na korzystanie ze środowiska przesyłaj ą okresowe wyniki pomiarów hałasu w środowisku. W okresie od 2015 do 2016 roku pomiary wykonały i przekazały do WIO Ś w Gda ńsku Elektrociepłownia Starogard Sp. z o.o. w Starogardzie Gda ńskim, Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA w Starogardzie Gda ńskim oraz SW – SOLAR Czarna Woda Sp. z o.o. w Czarnej Wodzie. Pomiary hałasu w środowisku wykonane przez laboratoria akredytowane na granicy terenów podlegaj ących ochronie akustycznej wykazały, że s ą dotrzymane dopuszczalne poziomy hałasu. W zakładzie STEICO Sp. z o.o. w Czarnej Wodzie przeprowadzono kontrol ę sposobu korzystania ze środowiska. W czasie kontroli wykonano pomiary hałasu w środowisku, nie stwierdzono przekraczania przez zakład dopuszczalnych poziomów hałasu zarówno w porze nocnej, jak i w porze dziennej. W okresie od 2015 roku do 2016 roku WIO Ś w Gda ńsku nie wykonywał pomiarów hałasu komunikacyjnego (drogowego i kolejowego) na terenie powiatu starogardzkiego. W zwi ązku z badaniami monitoringowymi WIO Ś i zarz ądców dróg z lat wcze śniejszych i zanotowanymi przekroczeniami dopuszczalnych norm emisji hałasu, zostały na ich podstawie opracowane programy ochrony środowiska przed hałasem: − Program ochrony środowiska przed hałasem na lata 2015 – 2019 z perspektyw ą na lata nast ępne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, poło żonych wzdłu ż odcinków dróg wojewódzkich oraz wzdłu ż odcinków dróg krajowych, wojewódzkich i gminnych na terenie miasta Słupsk, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, okre ślone wska źnikami

hałasu L DWN i L N (w kontek ście drogi wojewódzkiej nr 222, odcinek Starogard Gda ński, granica miasta – Jabłowo), − Program ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013-2017 z perspektyw ą na lata nast ępne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, poło żonych wzdłu ż odcinków dróg krajowych i ekspresowych, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, okre ślone wska źnikami

hałasu L DWN i L N (w kontek ście odcinka drogi krajowej nr 22 Odcinek Zblewo – Malbork), − Program ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013 – 2017 z perspektyw ą na lata następne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, poło żonych wzdłu ż linii kolejowych, których eksploatacja powoduje

ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, okre ślone wska źnikami hałasu L DWN

i LN (w kontek ście odcinka linii kolejowej nr 131, gmina Sm ętowo Graniczne).

36 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Podczas wskazanych bada ń na drogach oceniono, że najcz ęś ciej notowano przekroczenia w granicach 10-15 dB od górnej granicy dopuszczalnej w odniesieniu do dróg oraz w granicach do 5 dB przy linii kolejowej. Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku w roku 2016 wykonał dla wybranych odcinków dróg wojewódzkich mapy akustyczne, które przekazał WIO Ś, dla dróg krajowych mapy akustyczne s ą w fazie opracowywania. W ramach realizacji bada ń na cele sporz ądzenia map akustycznych dla dróg wojewódzkich zebrano dane, które przedstawiaj ą liczb ę mieszka ńców zagro żonych ponadnormatywn ą emisj ą hałasu wzdłu ż badanej drogi wojewódzkiej nr 222, które zaprezentowano w kolejnych tabelach.

Tabela 26. Zestawienie liczby ludno ści nara żonej na hałas od dróg wojewódzkich – wska źnik LDWN i LDWN (poziom hałasu długookresowy poziom dzienno- wieczorno-nocny obliczony dla wszystkich pór w roku) Liczba ludno ści w setkach nara żona na hałas od dróg

wojewódzkich – wska źnik L DWN Nr drogi Pikieta ż 50-55 55-60 60-65 65-70 70-75 <50 dB >75 dB dB dB dB dB dB 222 41,118 46,208 181,8 33,7 17,7 13,3 8,2 0 0 Źródło: WIO Ś w Gda ńsku

Tabela 27. Zestawienie liczby ludno ści nara żonej na hałas od dróg wojewódzkich – wska źnik LN i LN - poziom długookresowy- poziom nocny obliczony dla wszystkich pór nocy w roku Liczba ludno ści w setkach nara żona na hałas od dróg wojewódzkich – wska źnik L N Nr drogi Pikieta ż <50 55-60 60-65 65-70 70-75 50-55 dB >75 dB dB dB dB dB dB 222 41,118 46,208 228,2 16,5 5,2 5,0 0 0 0 Źródło: WIO Ś w Gda ńsku

Dopuszczalne poziomy hałasu regulowane s ą przez rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112) i na tej podstawie samorz ądy w opracowywanych MPZP wyznaczyły obszary chronione akustycznie. W MPZP okre śla si ę dopuszczalne warto ści emisji hałasu, opieraj ąc si ę o wytyczne Rozporz ądzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, grupuje si ę funkcje o zbli żonej emisji hałasu, tak aby nie miesza ć funkcji mieszkaniowej z produkcyjn ą. Naruszenia dopuszczalnych norm przez podmioty działaj ące na danym terenie kontrolowane s ą przez WIO Ś, a w przypadku narusze ń starosta ma prawo nało żyć na dany podmiot decyzj ę określaj ącą dopuszczalny poziom hałasu. Kontrol ą warunków wydanych decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu zajmuje si ę WIO Ś, który posiada ustawowe uprawnienia do nakładania administracyjnych kar pieni ęż nych w przypadkach potwierdzonych kolejnymi pomiarami narusze ń ustalonej emisji hałasu do środowiska.

37 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

2.6. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Normy środowiskowe w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 1952, poz. 1883). Za monitoring emisji pól elektromagnetycznych odpowiada WIO Ś w Gda ńsku. Punkty monitoringu są tak rozlokowane, by obejmowały trzy obszary: - centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tys. (45 punktów pomiarowych w województwie), - pozostałe miasta (45 punktów pomiarowych), - tereny wiejskie (45 punktów pomiarowych). Pomiary wykonuje si ę w cyklu trzyletnim. W ka żdym roku z wymienionych obszarów realizuje si ę pomiary w 15 punktach pomiarowych. Po trzech latach nast ępuje powrót do uprzednio wyznaczonych punktów pomiarowych. W ten sposób uzyskiwane s ą dane porównawcze pozwalaj ące okre śli ć zmiany i kierunki zmian na przestrzeni lat. Pomiary te maj ą na celu obserwacj ę poziomów nat ęż eń pola elektromagnetycznego w obszarach dost ępnych dla ludno ści. St ąd punkty w sieci tego monitoringu wyznacza si ę tak, aby wyeliminowa ć bezpo średni wpływ od takich urz ądze ń (pomiar wykonuje si ę przynajmniej w odległo ści wi ększej ni ż 100 m od źródła). W tabeli poni żej przedstawiono wyniki pomiarów PEM w sieci monitoringu WIO Ś w Gda ńsku w latach 2015-2016 w powiecie starogardzkim.

Tabela 28. Wyniki pomiarów PEM Miejsce pomiaru Lokalizacja Nat ęż enie pola [V/m] Starogard Gda ński / 2015 ulica Kopernika 0,48 Starogard Gda ński / 2016 ulica Pomorska 0,25 Zblewo / 2016 ulica Chojnicka 0,30 Osiek / 2015 okolice ulicy Słowia ńskiej 0,11 Poziom dopuszczalny 7,00 Źródło: WIO Ś Gda ńsk

Działalno ść Inspekcji Ochrony Środowiska w tym zakresie polegała tak że na dokonywaniu kontroli dokumentacyjnych, polegaj ących na analizie bada ń wielko ści emisji pól elektromagnetycznych do wykonania których zobowi ązani s ą wła ściciele tego typu instalacji. W roku 2015 nie wykonywano takich kontroli, w roku 2016 było ich 13.

2.7. POWA ŻNE AWARIE i NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA

Powiat starogardzki nale ży do obszarów o średnim stopniu zagro żenia, co wynika głownie z jego uprzemysłowienia, du żej liczby gospodarstw rolnych, znacznej powierzchni obszarów le śnych, charakteru zabudowy oraz nat ęż enia przewozu materiałów niebezpiecznych zwi ązanych z transportem drogowym i kolejowym. Na terenie powiatu starogardzkiego istniej ą zakłady mog ące by ć przyczyn ą powa żnej awarii:

38 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

- o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej – Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA w Starogardzie Gda ńskim (wykorzystywane substancje: chlor, amoniak, chlorowodór), - o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej – Destylarnia Sobieski S.A. w Starogardzie Gda ńskim (substancja stwarzaj ąca zagro żenie – alkohol etylowy). Oprócz prowadzonej działalno ści przemysłowej, istotnym źródłem zagro żenia s ą wypadki i awarie w transporcie kolejowym i drogowym materiałów niebezpiecznych. W tym przypadku najbardziej zagro żone s ą linie kolejowe – magistrala Śląsk – Porty, przebiegaj ąca przez teren gminy Sm ętowo Graniczne i linia nr 203 – Kostrzy ń, prowadz ąca przez miasto Starogard Gda ński, a tak że drogi o najwi ększym nat ężeniu ruchu tego typu przewozów: droga krajowa nr 22 i drogi wojewódzkie nr 214 i 222. Do stale aktualnych innych miejsc mog ących by ć przyczyn ą zagro żenia dla środowiska na terenie jednostki wymieni ć nale ży tak że inne zagro żenia: a) przedsi ębiorstwa o profilu produkcyjnym (w tym posiadaj ące pozwolenia zintegrowane) oraz podmioty zajmuj ące si ę magazynowaniem odpadów (w tym niebezpiecznych), b) tereny stacji paliw, obszary składowe, c) gazoci ąg wysokiego ci śnienia oraz stacje redukcyjno-pomiarowe gazu ziemnego. W celu zapobiegania tego typu awariom konieczne jest utrzymanie odpowiedniego stanu dróg, wła ściwe planowanie przestrzenne oraz odpowiednie przygotowanie jednostek ratowniczych do interwencji oraz samych podmiotów gospodarczych. Jednostk ą odpowiedzialn ą bezpo średnio za minimalizowanie skutków awarii, zagro żeń jest Stra ż Po żarna. Krajowy System Ratowniczo – Ga śniczy stanowi integraln ą cz ęść organizacji bezpiecze ństwa wewn ętrznego w powiecie, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia i środowiska naturalnego. Na terenie powiatu starogardzkiego zlokalizowane s ą nast ępuj ące jednostki ochrony przeciwpo żarowej: 1) Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Starogardzie Gda ńskim, 2) Zakładowa Stra ż Po żarna Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA w Starogardzie Gda ńskim, 3) Ochotnicze Stra że Po żarne - łączna ilo ść 59. W roku 2015 roku wzmocniono system wł ączaj ąc do systemu KSRG OSP Zielona Góra. Natomiast w roku 2016 uległy rozwi ązaniu: OSP Fr ąca, OSP Stara Jania, OSP Rynkówka, OSP Grabowo. Powstała nowa jednostka Zakładowej Ochotniczej Stra ży Po żarnej przy zakładach STEICO Sp. z o.o. w Czarnej Wodzie. W 2016 roku jednostki ochrony przeciwpo żarowej powiatu starogardzkiego interweniowały podczas 1 563 zdarze ń, co stanowi wzrost do roku 2015 o 7,34 %. W latach 2015-2016 WIO Ś w Gda ńsku, który prowadzi wykaz zdarze ń maj ących charakter powa żnych awarii, nie zanotował takich zdarze ń na terenie powiatu starogardzkiego. W ramach działa ń prewencyjnych, maj ących zapobiec powstaniu powa żnej awarii prowadzi si ę szkolenia dla pracowników samorz ądowych oraz stra żaków. W 2015 r. w Starogardzie Gda ńskim odbyły si ę ćwiczenia sprawdzaj ące zewn ętrzny plan operacyjno-ratowniczy na terenie Zakładów Farmaceutycznych Polpharma SA. Doskonalono umiej ętno ści współdziałania słu żb ratowniczych w sytuacji wyst ąpienia powa żnej awarii, posługiwanie si ę dost ępnymi metodami rozpoznawania substancji

39 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016 niebezpiecznej, uruchamianie systemu alarmowania i ł ączno ści w powiadamianiu jednostek, jak i likwidacji źródła zagro żenia i skutków zdarzenia. W ćwiczeniach uczestniczyło 27 samochodów po żarniczych, 81 stra żaków z: − Komendy Powiatowej Policji, − Stra ży Miejskiej, − Kociewskiego Centrum Zdrowia. Dodatkowo corocznie prowadzone s ą ćwiczenia stra żaków Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Starogardzie Gda ńskim na terenach publicznych i w obiektach u żyteczno ści publicznej oraz zakładach produkcyjnych. W roku 2015 przeprowadzono przez PSP 14 ćwicze ń w takich miejscach jak: − Centrum Logistyczne NETTO w Kopytkowie, − Zakład Meblowy Fast S.A. w Skórczu, − Zakład Utylizacji „Stary Las” Sp. z o.o., − Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy w Starogardzie Gda ńskim, − Areszt Śledczy w Starogardzie Gda ńskim, − Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych – Oddział Psychiatrii S ądowej, − lasy Nadle śnictw Starogard, Kaliska i Lubichowo, − Zakład Gerdins Cable Systems Sp. z o.o. w Starogardzie Gda ńskim, − Zakład IZOLEX Sp. z o.o. w Skarszewach, − Zakład AKOMEX Sp. z o.o. w Starogardzie Gda ńskim, − jezioro Płaczewo, − rzeka Wierzyca w Starogardzie Gda ńskim. Natomiast w roku 2016 przeprowadzono 14 ćwicze ń na obiektach powiatu starogardzkiego: − Fabryka Mebli Okr ętowych FAMOS Sp. z o.o. w Starogardzie Gda ńskim, − STEICO Sp. z o.o. w Czarnej Wodzie, − Zakład AKOMEX Sp. z o.o. w Starogardzie Gda ńskim, − Zakład IGLOTEX SA w Skórczu, − Centrum Rehabilitacyjno – Lecznicze MEDPHARMA w Nowej Wsi Rzecznej, − Grodzisko Owidz, − lasy Nadle śnictw Starogard, Kaliska i Lubichowo, − Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych – Oddział Psychiatrii S ądowej − Areszt Śledczy w Starogardzie Gda ńskim, − jezioro Niedackie, jezioro Płaczewo, rzeka Wierzyca. Pa ństwowa Stra ż Po żarna przeprowadziła równie ż 2 kontrole w zakładach stwarzaj ących zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, tj.: − w Zakładach Farmaceutycznych Polpharma SA w Starogardzie Gda ńskim (zakład o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej), − w Destylarni Sobieski S.A. w Starogardzie Gda ńskim (zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej).

40 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

2.8. GOSPODARKA ODPADAMI

Według danych GUS w roku 2016 wytworzono w Powiecie 47 tys. Mg odpadów z sektora gospodarczego (z wył ączeniem odpadów komunalnych), o 7,8 tys. Mg wi ęcej ni ż w roku 2015.

Tabela 29. Gospodarowanie odpadami pozakomunalnymi w okresie sprawozdawczym Odpady wytworzone w ci ągu roku Jednostka 2014 2015 2016 ogółem tys. t 41,3 39,2 47,0 poddane odzyskowi tys. t 4,1 4,6 4,4 unieszkodliwione razem tys. t 0,3 0,7 0,5 unieszkodliwione termicznie tys. t 0,2 0,5 0,3 przekazane innym odbiorcom tys. t 36,9 33,9 42,1 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2014-2016

Gospodarka odpadami na terenie Powiatu to nie tylko odpady pochodzenia gospodarczego. Uzupełnieniem s ą odpady komunalne. Powiat starogardzki nale ży administracyjnie do Południowego Regionu gospodarki odpadami. Na terenie tego regionu funkcjonuj ą nast ępuj ące RIPOK: - RIPOK Nowy Dwór – Zakład Zagospodarowania Odpadów Nowy Dwór Sp. z o.o., Nowy Dwór 35, 89-620 Chojnice (w latach 2015-2016 nie przyjmował odpadów komunalnych z terenu powiatu), - RIPOK Stary Las – Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. „Stary Las”, Stary Las 9, 83-200 Starogard Gda ński, - RIPOK Przechlewo – Zakład Gospodarki Komunalnej, ul. Mły ńska 44b, 77-320 Przechlewo (w latach 2015-2016 nie przyjmował odpadów komunalnych z terenu powiatu), - RIPOK Gostomie - Zakład Komunalny Gminy Ko ścierzyna, Gostomie, 83-400 Ko ścierzyna, - RIPOK Kos-Eko - Miejskie Przedsi ębiorstwo Infrastruktury „KOS-EKO” Sp. z o.o., ul. Markubowo 7, 83-400 Ko ścierzyna (w latach 2015-2016 nie przyjmował odpadów komunalnych z terenu powiatu). Znajduj ący si ę na terenie powiatu Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych „Stary Las” Sp. z o.o. jest Regionaln ą Instalacj ą Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK), co oznacza, że ma mo żliwo ść przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkanego, przez co najmniej 120 tys. mieszka ńców oraz spełnia wymagania najlepszej dost ępnej techniki lub technologii. W ramach Zakładu funkcjonuj ą m.in. sortownia, instalacja biologicznego przetwarzania odpadów, kompostownia, punkt przerobu odpadów wielkogabarytowych oraz rozdrabniania gruzu, kwatera składowa, kwatera mineralizacji oraz podczyszczalnia ścieków. Instalacja przyjmuje około 60 tys. ton odpadów rocznie. Kolejne tabele zawieraj ą zestawienie dotycz ące sektora komunalnego w okresie sprawozdawczym.

41 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 30. Informacje o zebranych zmieszanych odpadach komunalnych na terenie powiatu Wska źnik 2014 2015 2016 ilo ść zebranych odpadów komunalnych 41 129,32 29 316,07 28 485,56 ogółem (Mg) ogółem na 1 mieszka ńca (kg) 323,0 230,3 223,7 w tym z gospodarstw domowych (Mg) 36 458,49 26 186,96 25 069,49 odpady z gospodarstw domowych 286,3 205,7 196,9 przypadaj ące na 1 mieszka ńca (kg) odpady komunalne zebrane podczas likwidacji 5 22,4 35,3 8,9 dzikich wysypisk - w ci ągu roku (Mg) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych 2014-2016

W prawidłowo rozwijaj ących si ę gminnych systemach gospodarowania odpadami komunalnymi, udział zmieszanych odpadów komunalnych powinien stopniowo male ć na rzecz frakcji zbieranych selektywnie. W okresie sprawozdawczym kontynuowano dostosowywanie gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. W okresie sprawozdawczym kontynuowano działania i inicjatywy o charakterze analityczno-planistycznym, projektowym i edukacyjnym, których celem była realizacja systemu. Ponadto poszczególne gminy powiatu zajmuj ą si ę organizacj ą funduszy (w formie dotacji) dla mieszka ńców powiatu na zadania zwi ązane z demonta żem i unieszkodliwieniem wyrobów zawieraj ących azbest. Zakaz stosowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz konieczno ść unieszkodliwienia tych wyrobów powoduje, że co roku powstaj ą tego typu odpady.

3. OCENA REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ W OKRESIE OD STYCZNIA 2015 R. DO GRUDNIA 2016 R.

3.1. ZASOBY WODNE

W celu ochrony zasobów wodnych nale ży zadba ć o zaspokojenie potrzeb mieszka ńców i dostarczenie im odpowiedniej ilo ści oraz jako ści wody pitnej przy jednoczesnym wzro ście świadomo ści mieszka ńców w celu zmniejszenia zu żywania wody w gospodarstwach domowych i przedsi ębiorstwach, gdzie woda wykorzystywana jest na cele produkcyjne. Mo żliwe jest to dzi ęki modernizacji infrastruktury technicznej odpowiedzialnej za dostarczanie i oczyszczanie wód oraz przeciwdziałaniu zanieczyszczaniu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez działania inwestycyjne (rozwój sieci kanalizacyjnej i deszczowej), informacyjne oraz administracyjne. Stan jako ści wód powierzchniowych i podziemnych potwierdza zasadno ść przeprowadzania wszelkich inwestycji zwi ązanych z rozbudow ą systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej, modernizacji oczyszczalni ścieków, gdy ż stale, od wielu lat notuje si ę przekroczenia dopuszczalnych norm w ramach jednolitych cz ęś ci wód.

5 ze wzgl ędu na brak danych GUS za rok 2016, uwzgl ędniono dane z gminy Starogard Gda ński, która wydatkowała środki na likwidacj ę takich miejsc w roku 2016

42 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

W okresie sprawozdawczym jednostka samorz ądowa oraz inne jednostki okre ślone w PO Ś wydatkowały nast ępuj ące środki na inwestycje w zakresie kontynuacji kanalizowania obszaru oraz innych działa ń zwi ązanych z ochron ą zasobów wodnych, utrzymaniem urz ądze ń melioracyjnych oraz ochron ą przed powodzi ą.

43 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 31. Ocena wykonania celu ekologicznego Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych (gospodarka wodno-ściekowa, korzystanie z wód, melioracje) Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Gda ńsku Przeprowadzono weryfikacj ę wód wra żliwych na azotany pochodzenia rolniczego. 2015 r. – 79 950,00 W latach 2015-2016 wykonano zadania z zakresu utrzymania wód i ochrony przeciwpowodziowej: a) hakowanie ro ślinno ści wodnej z koryta rzeki Wierzycy w km 93+470 ÷ 101+090 (odcinek od dopływu rzeki Wietcisy do mostu a) 2015 r. – 21 000,00 drogowego Pogódki – ), b) 2016 r. – 42 500,00 b) hakowanie ro ślinno ści wodnej z koryta rzeki Wierzycy w km 93+470 ÷ 101+090 (odcinek od dopływu rzeki Wietcisy do mostu c) 2016 r. – 32 595,00 drogowego Pogódki – Jaroszewy), c) usuni ęcie ok. 30 zatorów z powalonych drzew w m. Klonówka. W latach 2015-2016 RZGW w Gda ńsku brało czynny udziału w opracowaniu aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły oraz Planu zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły (za opracowanie obu tych dokumentów odpowiadał Prezes KZGW). Ponadto: a) przeprowadzono strategiczn ą ocen ę oddziaływania na środowisko projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Dolnej Wisły, a) 2015 r. – 48 706,00 b) w roku 2015 opracowano projekt Planu utrzymania wód w regionie wodnym Dolnej Wisły i przeprowadzono strategiczn ą ocen ę b) 2015 r. – 216 000,00 oddziaływania na środowisko. Z dniem 1 stycznia 2017 r. weszło w życie Rozporz ądzenie Dyrektora RZGW w Gda ńsku z dnia 29 grudnia 2016 r. w sprawie przyj ęcia Planu utrzymania wód w regionie wodnym Dolnej Wisły, c) wydano rozporz ądzenie Dyrektora RZGW w Gda ńsku z dnia 16 listopada 2016 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły. W roku 2015 RZGW przekazało Staro ście mapy zagro żenia powodziowego opracowane dla terenu powiatu, które maj ą słu żyć działania w planowaniu przestrzennym. administracyjnie Przeprowadzenie w roku 2015 8 kontroli gospodarowania wodami, a w roku 2016 2 kontroli. Kontrol ą obj ęto osoby fizyczne i osoby prawne w zakresie kontroli korzystania z wód, utrzymania wód oraz urz ądze ń wodnych, przestrzegania warunków ustalonych działania administracyjne w decyzjach wydanych na podstawie ustawy Prawo wodne. Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Gda ńsku 2015 r.: 2015 r. a) konserwacja bie żą ca rzek i kanałów - 142,4 km (bie żą ca: okoszenia, hakowania, wycinka zakrzacze ń), a) 461 117,01 b) konserwacja gruntowna rzek i kanałów – 3,7 km (gruntowna: odmulenia i umocnienia). b) 148 013,09

2016 r.: 2016 r. a) konserwacja bie żą ca rzek i kanałów - 142,4 km (bie żą ca: okoszenia, hakowania, wycinka zakrzacze ń), a) 702 066,43 b) konserwacja gruntowna rzek i kanałów – 3,7 km (gruntowna: odmulenia i umocnienia). b) 82 352,79

44 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Gmina Miejska Starogard Gda ński Budowa kanalizacji sanitarnej i modernizacja oczyszczalni ścieków w Starogardzie Gda ńskim (dot. ulic: Prusa, Heweliusza, Rolna, 2015 r. – 1 470 558,46 Hermanowska, Sychty). Budowa kanalizacji sanitarnej - ul. Poziomkowa - Malinowa. 2016 r. - 535 615,93

Gmina Wiejska Starogard Gda ński 2015 r. – 10 000,00 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. 2016 r. – 12 000,00 Gmina Kaliska

2015 r.: a) budowa sieci kanalizacji sanitarnej dla miejscowo ści Cieciorka, D ąbrowa, Iwiczno – przygotowanie dokumentacji (zadanie a) 2015 r. – 122 231,27 będzie realizowane w latach 2017-2019). 2016 r. – 154 424,64 2016 r.: b) 2016 r. – 6 200,00 b) rozbudowa ruroci ągu tłocznego odprowadzaj ącego ścieki oczyszczone do Kanału Czarnowodzkiego. 2015 r. - 60 393,57 Modernizacja oczyszczalni ścieków i doposa żenie w niezb ędn ą infrastruktur ę. 2016 r. – 31 850,46 2015 r. – 6 000,00 Udzielanie dofinansowania na budow ę przydomowych oczyszczalni ścieków. 2016 r. – 2 682,05 Odwodnienie ul. Sosnowej w Kaliskach. 2015 r. – 16 625,74

Zadania zrealizowane w latach 2015-2016: a) 2015 r. – 40 589,37 a) bie żą ce utrzymanie sieci wodoci ągowej i infrastruktury poboru wód, w tym: remonty przył ączy, pompy do studni, regeneracja 2016 r. – 16 661,89 wodomierzy, modernizacja hydroforni, usuwanie awarii, badania wody, usuwanie awarii na SUW, zakup wodomierzy, b) 2015 r. – 12 014,00 b) rozbudowa sieci wodoci ągowo-kanalizacyjnej w gminie, c) 2015 r. – 13 956,68 c) monitoring uj ęcia wody w Cieciorce, d) 2015 r. – 19 172,17 d) budowa studni gł ębinowych (dotacja dla 4 mieszka ńców), e) 2016 r. – 16 019,49 e) budowa przył ącza wodoci ągowego do hydroforni w Piecach, f) 2016 r. - 18 413,81 f) budowa odcinka sieci wodoci ągowej w m. Studzienice, g) 2016 r. – 22 343,15 g) budowa odcinka sieci wodoci ągowej w m. Płociczno, h) 2016 r. – 22 249,47 h) budowa studni pomiarowych na sieci wodoci ągowej.

45 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Gmina Miejska Skórcz 2015 r.: a) przebudowa kanalizacji sanitarnej w targowisku miejskim w Skórczu, a) 2015 r. - 93 692,44 b) budowa kanalizacji sanitarnej przy ul. Chmielnej, b) 2015 r. - 29 166,71 2016 r.: c) 2016 r. - 34 529,38 c) budowa kanalizacji sanitarnej, ul. Czere śniowa, d) 2016 r. - 11 326,17 d) budowa kanalizacji sanitarnej, ul. Nowy Świat, e) 2016 r. - 128 768,09 e) modernizacja przepompowni ścieków ul. Pomorska. 2016 r.: a) 2016 r. - 106 853,15 a) budowa kanalizacji ul. Wysoka i ul. 27 Stycznia, b) 2016 r. - 1 937,01 b) udro żnienie i naprawa sieci kanalizacji deszczowej. 2015 r. – 5 869,00 Utrzymywanie koryta rzeki Szorycy. 2016 r. – 9 914,40 Gmina Wiejska Skórcz Rozbudowa kolektora sanitarnego Północ w m. Czarnylas. 2015 r. - 1 135 600,00 2015 r. - 16 800,00 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. 2016 r. - 17 000,00 2015-2016 Rozbudowa sieci wodoci ągowej w m. Czarnylas i P ączewo. 217 600,00 Wykonanie dokumentacji modernizacji uj ęcia wody wraz z przebudow ą hydroforni Barło żno. 2016 r. – 113 000,00 Przebudowa 2 studni gł ębinowych na uj ęciu wody w Wolentalu. 2016 r. – 39 908,88 Gmina Sm ętowo Graniczne Zadania zrealizowane w latach 2015-2016: a) 2015 r. – 180 290,52 a) budowa kanalizacji sanitarnej - ul. Okr ęż na, Sm ętowo Graniczne, b) 2015 r. – 29 592,46 b) budowa kanalizacji deszczowej – ul. Słoneczna i ul. Lipowa, 2016 r. – 180 810,00 c) bie żą ce prace na oczyszczalni ścieków i utrzymanie sieci kanalizacyjnej, c) 2015 r. – 302 149,47 d) rozbudowa biologicznych oczyszczalni ścieków w miejscowo ściach Stara Jania, Le śna Jania oraz Lalkowy (dokumentacja 2016 r. – 375 444,48 projektowa, analiza), d) 2015 r. – 35 322,00 e) budowa kolektora zrzutowego ścieków oczyszczonych z oczyszczalni ścieków w Kopytkowie wraz z przepompowni ą 2016 r. - 31 119,00 i wyposa żeniem, e) 2015 r. - 1 791 705,61 f) budowa kanalizacji sanitarnej w Sm ętowie Granicznym – Centrum (dokumentacja projektowa), f) 2015 r. - 34 440,00 g) budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowo ści Kopytkowo, g) 2015 r. - 8 192,54 h) rozbudowa przył ącza do sieci kanalizacyjnej w miejscowo ści Sm ętowo Graniczne ul. Ogrodowa (dokumentacja projektowa). h) 2016 r. - 984,00

46 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2015 r. – 2 000,00 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. 2016 r. – 2 000,00 Zadania zrealizowane w latach 2015-2016: a) 2015 r. – 223 451,22 a) budowa sieci wodoci ągowej z przył ączami w miejscowo ści Stara Jania, b) 2015 r. – 348 068,78 b) utrzymanie infrastruktury wodoci ągowej, stacji uzdatniania wody i sieci wodoci ągowej, bie żą ca konserwacja, usuwanie awarii, 2016 r. – 322 240,05 c) rozbudowa sieci wodoci ągowej w miejscowo ści Rynkówka i Kamionka, c) 2015 r. – 18 903,50 d) budowa sieci wodoci ągowej wraz z przył ączami w miejscowo ści Stara Jania (Wybudowania) oraz budowa kanalizacji sanitarnej d) 2015 r. – 414 404,85 w miejscowo ści Sm ętowo Graniczne ul. Okr ęż na, e) 2016 r. - 2 999,99 e) budowa sieci wodoci ągowej w miejscowo ści Le śna Jania i Rynkówka (koncepcja). 2015 r. - 29 830,61 Wykonywanie bie żą cych prac melioracyjnych. 2016 r. - 47 049,45 Gmina Zblewo 2015 r. - 194 222,64 Rozbudowa systemu kanalizacyjno wodoci ągowego (sie ć kanalizacyjna sie ć w m. Zblewo, ul. Sportowa, Pinczyn). 2016 r. - 251 365,47 Wykonanie dokumentacji projektowej budowy odcinka sieci kanalizacji sanitarnej z przył ączami i przepompowni ą od ul. Gajowej do 2016 r. – b.d. ul. Nowodworskiej w miejscowo ści Pinczyn. Zadania zrealizowane w latach 2015-2016: a) projekt budowlany budowy odcinka sieci wodoci ągowej z przył ączami w miejscowo ści Bytonia, b) wykonanie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej przy ul. Sportowej (dz. ew. nr 890) oraz na działkach ew. nr 2015-2016 – b.d. 887/5 i 1459/8 w miejscowo ści Zblewo oraz w m. Pinczyn, c) wykonanie sieci wodoci ągowej w miejscowo ści Miradowo na działkach ew. nr 27, 78/5. 2015 r.: 2015 r. a) doko ńczenie kanalizacji sanitarnej na ul. Pinczy ńskiej i na ul. Suche Bagno w Zblewie, budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacji a) 457 191,68 sanitarnej na Osiedlu Przy Rondzie w Pinczynie, b) brak danych b) remont i budowa sieci wodoci ągowej Bytonia-Cis, w tym przebudowa istniej ącej sieci, c) brak danych c) rozpocz ęcie wymiany uszkodzonego lub niesprawnego uzbrojenia sieci wod-kan, d) brak danych d) wykonanie dokumentacji projektowej budowy odcinka sieci wodoci ągowej na terenie zamkni ętym PKP w miejscowo ści Bytonia. 2016 r.: 2016 r. a) wykonanie otworu zast ępczego nr 2A i urz ądze ń do poboru wody ww. otworem studziennym oraz likwidacj ą otworu nr 2 na a) 75 030,00 terenie uj ęcia wiejskiego w m. Borzechowo, b) 135 300,00 b) monta ż urz ądze ń do uzdatniania wody na stacji uzdatniania wody w m. Borzechowo, c) 29 520,00 c) opracowanie dokumentacji projektowej i wykonawczej przebudowy stacji uzdatniania i rozbudowy uj ęcia wody w m. Jezierce, d) 18 450,00 d) opracowanie dokumentacji projektowej rozbudowy stacji uzdatniania wody w m. Borzechowo.

47 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Przebudowa przepustu drogowego w Lipiej Górze. Usuni ęcie awarii na ruroci ągu odprowadzaj ącym wody z jeziora Ostrowite do rzeki Wdy. Odtworzenie odcinka rowu melioracyjnego w Semlinie, od drogi powiatowej do cieku otwartego odprowadzającego wody z jeziora 2015-2016 – b.d. w Lipiej Górze do jeziora Semli ńskiego. Wykonanie ekspertyzy hydrologicznej dotycz ącej okre ślenia charakteru koryta ł ącz ącego jezioro Ostrowite z rzek ą Wd ą, w Małym Bukowcu. Gmina Lubichowo Przej ęcie odcinka sieci kanalizacyjnej wraz z przepompowni ą (Lubichowo, ul. Sosnowa). 2015 r. – 5 000,00 2016 r.: 2016 r. a) modernizacja przepompowni ścieków PS-2 (Lubichowo, ul. Słoneczna), a) 67 983,00 b) modernizacja przepompowni głównej ścieków w oczyszczalni, b) 25 930,00 c) wymiana sita b ębnowego i praski do skratek w oczyszczalni ścieków, c) 78 720,00 d) zakup pompy do przepompowni ścieków PS-3 (Lubichowo, ul. Dworcowa), d) 8 500,00 e) zakup pompy do zbiornika ścieków dowo żonych (oczyszczalnia ścieków). e) 6 980,00 2015 r.: 2015 r. a) rozbudowa wodoci ągu Mo ściska, a) 74 907,44 b) opracowanie dokumentacji rozbudowy wodoci ągu Lubichowo Wybudowanie (Morawy), b) 27 400,00 c) opracowanie dokumentacji rozbudowy wodoci ągu Lubichowo Wybudowanie, Wilcze Błota, c) 15 800,00 d) opracowanie dokumentacji budowy sieci wodoci ągowej – Mermet, d) 27 675,00 e) opracowanie dokumentacji budowy sieci wodoci ągowej – Smolniki, e) 30 627,00 f) przej ęcie odcinków sieci wodoci ągowej (Lubichowo – ul. Sosnowa i ul. Polna), f) 13 000,00 g) zakup pompy na uj ęcie wody w m. Zelgoszcz, g) 7 305,69 h) zakup pompy na uj ęcie wody w m. Lubichowo, h) 9 000,00 i) budowa sieci wodoci ągowej w miejscowo ściach Zelgoszcz, Zielona Góra i Lipinki Królewskie. i) 413 090,51

48 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2016 r.: 2016 r. a) opracowanie dokumentacji rozbudowy wodoci ągu Lubichowo Wybudowanie, a) 9 900,00 b) opracowanie dokumentacji rozbudowy wodoci ągu Zelgoszcz Wybudowanie, b) 22 632,00 c) opracowanie dokumentacji rozbudowy wodoci ągu Ocypel Redanse, c) 27 198,00 d) opracowanie dokumentacji modernizacji hydroforni w Lubichowie, d) 39 360,00 e) uzgodnienia projektów budowlanych wodoci ągowych, e) 2 636,71 f) rozbudowa wodoci ągu Lubichowo Wybudowanie (Morawy), f) 180 149,54 g) rozbudowa wodoci ągu Wilcze Błota, g) 10 568,29 h) zakup pompy na uj ęcie wody w Lubichowie, h) 6 341,46 i) zakup pompy na uj ęcie wody w Zielonej Górze, i) 4 959,35 j) zakup przecinaka spalinowego (hydrofornia Lubichowo), j) 3 902,44 k) zakup spr ęż arki (hydrofornia Ocypel), k) 4 491,87 l) zakup agregatu – hydrofornia Zielona Góra. l) 37 548,21 Konserwacja „rowu burzowego” – ręczne odmulenie dna rowu, wykoszenie twardych porostów z dna cieku i ze skarp oraz ich uporz ądkowanie. 2015 r. – 23 268,32 Konserwacja „Zelgoszczówki” - mechaniczne odmulenie dna rowu oraz rekultywacja urobku wraz z rozplantowaniem ziemi. 2016 r. - 25 481,85 Remont przepustów we Wdzie oraz odnowienie barierek ochronnych na przepustach. Gmina Czarna Woda Modernizacja przepompowni ścieków PS-3 przy ul. Wi śniowej. 2016 r. – 40 098,00 Wykonanie projektu rozbudowy sieci wodoci ągowej na terenach letniskowych w Demlinie. 2015 r. – 9 000,00 Konserwacja gruntowna rzeki Strugi Lubiki na odcinku poło żonym w Lubikach Małych (mechaniczne hakowanie ro ślinno ści w dnie 2015-2016 – b.d. i okoszenie skarp) oraz konserwacja bie żą ca urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych poło żonych na terenach gminnych. Gmina Osiek 2015 r. – 46 409,85 Bie żą ce prace inwestycyjne zwi ązane z utrzymaniem i eksploatacj ą oczyszczalni ścieków. 2016 r. – 33 531,98 Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Osiek – Wycinki. 2016 r. – 29 198,00 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. 2016 r. – 6 000,00 2015 r. – 2 926,37 Bie żą ce prace na sieci wodoci ągowej, monitoring, zakup wodomierzy, usuwanie awarii. 2016 r. – 7 880,03 Wykonanie studni i przył ącza wodoci ągowego w OSP Bukowiny. 2015 r. – 30 415,00 Wykonanie studium wykonalno ści dla projektu Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Osiek – Wycinki. 2016 r. – 29 198,00 Gmina Skarszewy Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków przy budynku komunalnym w Bo żympolu Królewskim. 2016 r. – 16 500,00

49 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2015 r. – 15 000,00 Bie żą ce utrzymanie sieci kanalizacji deszczowej. 2016 r. – 15 000,00 Budowa kanalizacji deszczowej oraz nawierzchni ul. Bukowej i Sosnowej w Skarszewach. 2016 r. – 277 350,00 Rozbudowa sieci wodoci ągowej na Osiedlu Pólko. 2016 r. – 49 699,00 Oczyszczenie odcinka rzeki Wietcisy oraz zagospodarowanie rozlewiska przy ul. Mły ńskiej. 2016 r. – 63 000,00 Gmina Osieczna Bie żą ce utrzymanie sieci wodoci ągowej, usuwanie awarii, remont instalacji uzdatniania wody w Długim, monitoring uj ęć wód, kontrola 2015 r. – 28 732,57 jako ści wód. 2016 r. – 21 964,37 Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Czarnej Wodzie Modernizacja przepompowni ścieków PS-3 w Czarnej Wodzie (monta żu pompy zatapialnej oraz wymiana wyposa żenia 2016 r. - 40 098,00 technologicznego). STAR - WIK Spółka z o.o. Starogard Gda ński Działania prowadzone w latach 2015-2016 (przej ęte środki trwałe): a) 2015 r. – 2 439,02 a) monitoring wizyjny, b) 2016 r. – 3 563,73 b) system kamer na studni nr 8, c) 2016 r. – 4 462,00 c) studnia 1 uj ęcie wody Żabno, d) 2016 r. – 1 975,36 d) studnia 2 uj ęcie wody Żabno, e) 2016 r. – 12 321,00 e) budynek hydroforni. Sie ć wodoci ągowa - działania prowadzone w latach 2015-2016 (przej ęte środki trwałe, inwestycje): 2015 r.: a) ul. Bociania, ul. M. Skłodowskiej, Os. Derdowskiego, ul. Traugutta, ul. Świ ętoja ńska, ul. Kochanki, ul. Heweliusza, ul. Rogali, ul. Bohaterów Getta, ul. Zachodnia, ul. Lubichowska, monitoring sieci wodoci ągowych, 2015 r. – 1 920 530,27 2016 r.: 2016 r. – 1 695 001,64 b) ul. Pawia, ul. Wybickiego, ul. Droga Owidzka, ul. Ko ściuszki, ul. Świ ętoja ńska, budynek stacji wodoci ągowej Żabno, sie ć wodoci ągowa Żabno, wodoci ąg Rokocin – Nowa Wie ś, ul. Kopernika, ul. Kalinowskiego, ul. Powsta ńców Warszawskich, ul. Jagiełły. Sie ć kanalizacyjna - działania prowadzone w latach 2015-2016 (przej ęte środki trwałe, inwestycje): 2015 r.: 2015 r. – 1 618 088,09 a) ul. Ko ściuszki, ul. Pelpli ńska, ul. Jabłowska, przepompownia ścieków, Os. Derdowskiego, ul. Traugutta, 2016 r. – 292 494,17 2016 r.: b) ul. Dmowskiego, ul. Andersa, ul. Pawia, ul. Południowa, ul. Ko ściuszki.

50 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Oczyszczalnia ścieków - działania prowadzone w latach 2015-2016 (przej ęte środki trwałe, inwestycje): 2015 r.: 2015 r. – 62 712,33 a) separator – płuczka piasku, 2016 r. – 300 018,96 2016 r.: b) próbopobierak, automatyczna stacja do poboru próbek cieczy, waga samochodowa, stacja zlewcza ścieków, dmuchawa. Fabryka Mebli Okr ęgowych FAMOS Sp. z o.o. Prowadzenie bilansu wodno-ściekowego, zmniejszenie energii cieplnej i wody z uj ęcia gł ębinowego, systematyczny monitoring jako ści środki własne wody do spo życia i ścieków. Źródło: ankiety i materiały przekazane przez jednostki realizuj ące

51 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

3.2. POWIERZCHNIA ZIEMI: KOPALINY, GLEBY

Zmiany środowiska w zakresie zasobów powierzchni ziemi to wynik eksploatacji kopalin. Na terenie powiatu czynnie prowadzona jest eksploatacja kopalin. Jednocze śnie prowadzona jest stopniowa rekultywacja gruntów. Działania zwi ązane z ochron ą powierzchni ziemi i gleb to nie tylko prawidłowo prowadzone działania zwi ązane z rekultywacj ą gruntów, ale równie ż planowanie przestrzenne, gdzie grupowane s ą odpowiednie typy zabudowy i u żytkowania terenu koresponduj ące z uwarunkowaniami przyrodniczymi. Są to równie ż działania zwi ązane z edukacj ą rolników dotycz ącą ochrony gleb i prawidłowego stosowania nawozów. Zadania organizacyjne w tym zakresie realizowane s ą w gminach powiatu na bie żą co. Rozpowszechnianiem i wdra żaniem informacji w śród rolników zajmuje si ę głównie O środek Doradztwa Rolniczego. Badaniem gleb u żytkowanych rolniczo zajmuje si ę natomiast Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza, która regularnie przeprowadza badania w ramach indywidualnych zlece ń wła ścicieli gruntów. Kolejna tabela zawiera zestawienie działa ń podejmowanych w okresie sprawozdawczym w zakresie ochrony zasobów powierzchni ziemi i gleb.

Tabela 32. Ocena wykonania celów ekologicznych Zrównowa żona gospodarka zasobami naturalnymi oraz Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Gmina Zblewo

Uczestnictwo wraz z Zakładem Utylizacji Odpadów Komunalnych w Starym działania Lesie w przegl ądach wiosennym i jesiennym zrekultywowanego składowiska administracyjne odpadów w Zblewie.

Realizowano porozumienie z Okr ęgow ą Stacj ą Chemiczno – Rolnicz ą w Gda ńsku w zakresie wykonania oznacze ń laboratoryjnych 2015 – b.d. w dostarczonych próbkach glebowych z u żytków rolnych odczynu i zasobno ści gleb w przyswajalny fosfor, potas i magnez.

Pomorski O środek Doradztwa Rolniczego w Gda ńsku W latach 2015-2016 w zakresie zapobiegania zanieczyszczeniom gleb, ochrony gleb przed erozj ą i zakwaszeniem oraz odkwaszania gleb prowadzono poni ższe szkolenia:

2016 r.: - Barło żno – szkolenie, 17 uczestników - Brze źno Wielkie – szkolenie, 12 uczestników - Sumin – szkolenie, 12 uczestników - Bolesławowo – szkolenie, 18 uczestników działania - Zblewo – szkolenie, 19 uczestników administracyjne - Zblewo – szkolenie, 30 uczestników - Bobowo– szkolenie, 21 uczestników - Sumin – szkolenie, 14 uczestników - Bolesławowo – szkolenie, 19uczestników - Brze źno Wielkie – szkolenie, 14 uczestników - Bobowo – szkolenie, 17 uczestników - Iwiczno – szkolenie, 14 uczestników.

52 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2015 r.: - Zblewo – szkolenie, 60 uczestników - Le śna Jania – szkolenie, 14 uczestników - Bolesławowo – szkolenie, 20 uczestników - Brze źno Wielkie – szkolenie, 17 uczestników - Osiek – szkolenie, 10 uczestników działania - Grabowo – pokaz, 7 uczestników administracyjne - Osiek – szkolenie, 11 uczestników - Zblewo – szkolenie, 45 uczestników - Mirotki – szkolenie, 11 uczestników - Pączewo – szkolenie, 12 uczestników - Bobowo – szkolenie, 40 uczestników - Bolesławowo – szkolenie, 39 uczestników. Źródło: ankiety i materiały przekazane przez jednostki realizuj ące

3.3. ZASOBY PRZYRODNICZE

Ochrona zieleni, czyli jej utrzymanie, piel ęgnacja, nasadzenia, nale ży głównie do zada ń własnych gmin. Jednostki w okresie sprawozdawczym wydatkowały środki na bie żą ce utrzymanie terenów zieleni b ędących w ich kompetencjach. Gminy w swoich planach zagospodarowania przestrzennego prowadz ą lokaln ą polityk ę utrzymania terenów biologicznie czynnych poprzez wła ściwe określanie wymogów w MPZP, zakładanie rozwoju terenów rekreacyjnych, nowe nasadzenia zieleni, zarówno jako projekty indywidualne, jak i w ramach projektów drogowych i tworzenie nowych miejsc zadrzewie ń i zakrzewie ń, tak że przy głównych ci ągach komunikacyjnych, jako naturalna izolacja dla zanieczyszcze ń komunikacyjnych. W zapisach planów umieszcza si ę informacje na temat procentowego udziału tego typu zieleni na terenie działki. Zarz ądcy dróg na bie żą co podczas modernizacji ci ągów komunikacyjnych dbaj ą o zazielenienie pasów komunikacyjnych i prowadz ą utrzymanie zieleni. Działania polegaj ą na piel ęgnacji krzewów, żywopłotów oraz drzew zlokalizowanych w pasach drogowych (ci ęcie, strzy żenie oraz formowanie krzewów, żywopłotów, ci ęcia techniczne drzew oraz usuwanie odrostów z pni). Nadle śnictwa prowadz ą gospodark ę le śną na terenie lasów stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, natomiast Starosta Starogardzki sprawuje nadzór nad lasami niestanowi ącymi własno ści Skarbu Pa ństwa poło żonymi w granicach administracyjnych powiatu (za po średnictwem porozumie ń z poszczególnymi nadle śnictwami). Kolejna tabela zawiera wykaz wyszczególnionych wa żniejszych działa ń.

53 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 33. Ocena wykonania celu ekologicznego Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównowa żone u żytkowanie zasobów przyrodniczych Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Nadle śnictwo Starogard Prowadzenie monitoringu stanu gatunków i siedlisk prowadzony jest zgodnie z zapisami IOL oraz w oparciu o POP. 2015 r. – 1 500,00 Zadanie jest wykonywane w ramach czynno ści słu żbowych corocznie. 2016 r. – 1 500,00 Ochrona gatunkowa i rezerwatowa. 2015 r. – 7 500,00 2015 r. – 1 267 582,00 Realizacja r ębni zgodnie z i w ramach planu urz ądzania lasu. 2016 r. – 1 217 745,00 2015 r. – 1 111 725,19 Działania w celu ochrony lasów przed zwierzyn ą. 2016 r. – 750 987,86 2015 r. – 36 399,00 Monitorowanie oraz ograniczanie wyst ępowania szkodników owadzich w lasach na podstawie obowi ązków wynikaj ących z IOL. 2016 r. - 38 343,03 Prowadzenie ochrony przeciwpo żarowej (dy żury przeciwpo żarowe w Punkcie Alarmowo-Dyspozycyjnym, obserwacja terenu 2015 r. – 140 000,00 z dostrzegalni przeciwpo żarowej w Le śnictwie Boroszewo; utrzymanie punktów czerpania wody, dojazdów po żarowych, baz sprz ętu 2016 r. – 140 000,00 ppo ż. oraz pasów przeciwpo żarowych). Budowa lub przebudowa dojazdów po żarowych, dostosowanie dojazdów po żarowych do wymaga ń Instrukcji ochrony przeciwpo żarowej 2015 r. – 1 388 297,00 lasu. 2016 r. – 771 653,00 Likwidacja dzikich wysypisk, zbieranie, utylizacja odpadów, montowanie szlabanów le śnych, naprawy w ramach prac konserwatorskich 2015 r. – 92 315,52 w turystyce. 2016 r. – 999 196,63 Nadle śnictwo Kaliska Realizacja trzech projektów restytucji gatunków chronionych ro ślin zielnych, cisa i jarz ębu brekinii. W ramach tych projektów gatunki s ą 2015 r. – 9 400,00 produkowane w szkółce Miradowo i wprowadzane do drzewostanów na całym terenie nadle śnictwa i RDLP Gda ńsk. 2016 r. – 14 100,00 2015 r.: 2015 r. a) nowe grodzenia na powierzchni 90,6 ha, a) 181 600,00 b) naprawa uszkodzonych grodze ń na powierzchni 65,3 ha, b) 28 700,00 c) przed spałowaniem i zgryzaniem zabezpieczano uprawy na powierzchni 116,3 ha. c) 32 800,00

2016 r.: 2016 r. a) nowe grodzenia na powierzchni 61,0 ha, a) 121 100,00 b) naprawa uszkodzonych grodze ń na powierzchni 121,1 ha, b) 100 900,00 c) przed spałowaniem i zgryzaniem zabezpieczano uprawy na powierzchni 67,0 ha. c) 28 400,00 2015 r. – 20 900,00 Monitorowanie oraz ograniczanie wyst ępowania szkodników owadzich w lasach w ramach czynno ści gospodarczych w nadle śnictwie. 2016 r. – 28 400,00

54 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Wyposa żenie, utrzymanie, eksploatacja, sprz ętu ppo ż., prognozowanie, monitoring stanu zagro żenia ppo ż., zało żenie pasów p-po ż., 2015 r. – 128 840,58 utrzymanie pasów p-po ż, utrzymanie punktów obserwacyjnych, punktów ł ączno ści alarmowej, prowadzenie patroli, gaszenie, dogaszanie 2016 r. – 152 257,46 po żarzysk, monta ż tablic informacyjnych i ostrzegawczych. 2015 r. – 66 500,00 Usuwanie odpadów z terenów za śmieconych na terenach le śnych. 2016 r. – 89 200,00 Nadle śnictwo Lubichowo Ochrona lasów przed zwierzyn ą - grodzenie siatk ą le śną (tak że konserwacja), palikowanie sadzonek, pakułowanie, smarowanie 2015 r. – 394 973,00 repentolami, wykładanie drzew ogryzowych dla zwierzyny. 2016 r. – 401 792,00 Powiat Starogardzki Pokrycie kosztów prowadzenia nadzoru nad lasami niestanowi ącymi własno ści Skarbu Pa ństwa (na podstawie porozumienia 2015 r. – 167 058,00 Nadle śniczym Nadle śnictw Kaliska, Lubichowo, Starogard). 2016 r. - 175 690,00 Zlecenie wykonania aktualizacji klasyfikacji gruntów oraz opracowanie dokumentacji geodezyjno-kartograficznej i rozliczenie klasyfikacji gruntów wg wykazu rozbie żno ści z uproszczonych planów urz ądzania lasu na terenie powiatu starogardzkiego stosownie do umowy 2015 r. – 58 790,48 Nr OS.272.1.2015 zawartej w dniu 8 czerwca 2015 r. Zakup oznaczników do cechowania drewna w lasach nadzorowanych. 2016 r. – 1 082,40 2015 r. - 600,00 Zakup sadzonek drzew na akcj ę „Drzewko za makulatur ę”. 2016 r. - 400,00 2016 r.: a) wykonanie zadrzewienia i zakrzewienia działki stanowi ącej własno ść powiatu przy ul. Paderewskiego 11 w Starogardzie 2016 r. Gda ńskim (Zespół Szkół Zawodowych), a) 1 478,00 b) wykonanie zadrzewienia i zakrzewienia działki stanowi ącej własno ść powiatu przy ul. Balewskiego 1 w Starogardzie Gda ńskim b) 48 369,00 (Kociewskie Centrum Zdrowia).

Zakup ro ślin na inicjatyw ę lokaln ą pt, „Kociewie - tradycja i przyszło ść w kalejdoskopie zdarze ń, dwa wieki edukacji na Kociewiu 1816 - 2016 r. – 299,81 2016”. Gmina Miejska Starogard Gda ński

Zachowanie warto ści przyrodniczych i krajobrazowych korytarza ekologicznego doliny Wierzycy przez ochron ę bioró żnorodno ści oraz 2015 r. – 77 490,00 ukierunkowanie wykorzystania tego obszaru. 2016 r. – 14 000,00

Gmina Kaliska Utrzymanie terenów zielonych poprzez: koszenie terenów zielonych, zakup krzewów ozdobnych i artykułów do piel ęgnacji, wykonywanie 2015 r. – 21 792,07 opinii dotycz ących wycinki drzew, zakup ro ślin ozdobnych. 2016 r. – 11 041,08

55 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Gmina Miejska Skórcz 2015 r. – 25 354,44 Utrzymanie terenów zielonych. 2016 r. – 50 748,77 Gmina Wiejska Skórcz 2015 r. - 3 800,00 Utrzymanie zieleni w gminie. 2016 r. – 3 113,86 Gmina Sm ętowo Graniczne

Udział w akcji „Drogi dla Natury”, szkolenia, nasadzenia 70 szt. lip w pasie drogowym drogi gminnej Bobrowiec - Kopytkowo. 2016 r. – 2 000,00 2015 r. – 11 851,37 Utrzymanie zieleni w gminie. 2016 r. – 11 076,26 Gmina Czarna Woda Prowadzenie uzupełniaj ących nasadze ń przed budynkiem Urz ędu Miejskiego przy ul. ul. Słowackiego. Urz ądzenie terenu zielonego przy skateparku. Przeprowadzenie zabiegów ochronnych na skwerach przy ul. Słowackiego i Mickiewicza. 2015 r. - 16 757,24 Wykonanie ci ęć piel ęgnacyjnych drzew i krzewów, koszenie trawników. Nasadzenia ro ślin na skwerze przy ul. Starogardzkiej. Gmina Lubichowo Utrzymanie zieleni w gminie - koszenie traw, nasadzenia (Ocypel, Lubichowo, Wda, Bietowo, Zelgoszcz i Szteklin), zagospodarowanie 2015 r. – 12 788,81 skwerków przy u. Dworcowej w Lubichowie oraz konserwacja ławek parkowych. 2016 r. - 17 887,95 Gmina Skarszewy 2015 r. – 15 404,00 Utrzymanie terenów zielonych. 2016 r. – 27 000,00 Pa ństwowa Stra ż Po żarna w Starogardzie Gda ńskim Posadzenie w le śnictwie Kochanki 2 tys. drzewek w ramach akcji „100 milionów drzew do 2017 roku”. środki własne Fabryka Mebli Okr ęgowych FAMOS Sp. z o.o.

Ochrona zieleni i przyrody poprzez coroczne nowe nasadzenia drzewek wokół zabudowy techniczno-produkcyjnej obiektu fabryki. środki własne Źródło: materiały zebrane podczas ankietyzacji jednostek

56 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

3.4. OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Głównymi działaniami naprawczymi prowadzonymi w okresie sprawozdawczym, a maj ącymi na celu realizacj ę zało żeń Programu ochrony powietrza dla strefy pomorskiej i nie tylko były działania maj ące na celu ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych, termomodernizacje budynków u żyteczno ści publicznej i komunalnych, działania zmierzaj ące do modernizacji i rozbudowy systemów gazowniczych i ciepłowniczych oraz działania ukierunkowane na ograniczenie emisji liniowej, poprzez modernizacj ę i rozbudow ę infrastruktury drogowej. Prowadzone remonty dróg maj ą swoje uzasadnienie w poprawie stanu jako ści powietrza, gdy ż zmniejszaj ą emisj ę wtórn ą do powietrza pyłów na ci ągach komunikacyjnych oraz emisj ę zanieczyszcze ń pochodz ących ze środków transportowych (wi ększa płynno ść jazdy – mniejsze spalanie). Zarz ądcy dróg prowadzili zaplanowane inwestycje, co przyczynia si ę do realizacji programu naprawczego programu ochrony powietrza w zakresie modernizacji układu komunikacyjnego celem zmniejszenia emisji liniowej. Ka żdego roku prowadzone s ą inwestycje maj ące na celu ograniczenie emisji zanieczyszcze ń, ale cel ten jest tak że realizowany poprzez działania organizacyjne, uchwalanie MPZP przez samorz ądy gminne. Wprowadzane s ą w nich zapisy dotycz ące ochrony powietrza np. dotycz ące stosowania wył ącznie ekologicznych paliw gwarantuj ących zmniejszenie emisji gazu ziemnego, oleju opałowego lekkiego, stosowanie energii elektrycznej, energii odnawialnej oraz podł ączanie do sieci ciepłowniczej. Wiele z gmin powiatu starogardzkiego w okresie sprawozdawczym było w trakcie opracowania planu gospodarki niskoemisyjnej. Celem tego planu jest okre ślenie, na podstawie analizy aktualnego stanu w zakresie zu życia energii i emisji gazów cieplarnianych oraz zanieczyszcze ń powietrza, działa ń zmierzaj ących do redukcji zu życia energii, zwi ększenia wykorzystania źródeł odnawialnych oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszcze ń powietrza wraz z ocen ą ich efektywno ści ekologicznej, okre śleniem kosztów i mo żliwych źródeł finansowania.

Z przeprowadzonych inwestycji w okresie sprawozdawczym wymieni ć nale ży te najwa żniejsze:

57 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 34. Ocena wykonania celu ekologicznego Kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł)

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku

Kontrola dotrzymywania przez podmioty korzystaj ące ze środowiska standardów emisyjnych na terenie powiatu. -

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie środki własne powiatu. Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku

Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie środki własne powiatu.

Powiatowy Zarz ąd Dróg w Starogardzie Gda ńskim Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak powiatu. w rozdziale 3.5. Powiat Starogardzki

Termomodernizacja głównego budynku szkoły w Skórczu. 2015 r. – 149 676,23

Likwidacja dwóch pieców w I Liceum Ogólnokształc ącym w Starogardzie Gda ńskim – podł ączenie do sieci ciepłowniczej. 2015 r. - 6 000,00

Wymiana kotła c.o. w Sm ętowie Granicznym i automatycznych podajników paliwa do pozostałych kotłów (Skórcz, Sm ętowo Graniczne) – 63 360,00 zmiana paliwa na brykiet drzewny.

Zakup nowoczesnych, niskoemisyjnych nowych autobusów (15 sztuk) w ramach zadania pn. Rozwój komunikacji publicznej oraz 2016 r. - 1 890 730,90 wdro żenie energooszcz ędnych i niskoemisyjnych rozwiąza ń w transporcie publicznym.

Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak powiatu (działanie PZD). w rozdziale 3.5.

58 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł)

Gmina Miejska Starogard Gda ński Modernizacja źródeł energii cieplnej w budynkach mieszkalnych (udział w konkursie WFO ŚiGW "Czyste powietrze Pomorza"). Wymieniono stare ogrzewanie lub instancj ę c.w.u. na: 2015 r.: - 15 kotłów gazowych, - 3 nieruchomo ści podł ączono do sieci ciepłowniczej, - 1 pomp ę ciepła do ogrzewania wody. 2016 r. – 177 000,00 2016 r.: - 45 kotłów gazowych, - 1 nieruchomo ść podł ączono do sieci ciepłowniczej, - 1 pomp ę ciepła do ogrzewania wody, - 1 kolektor słoneczny do ogrzewania wody. Modernizacja dachu Urz ędu Miasta Starogard Gda ński. 2015 r. - 306 354,32 Modernizacja cz ęś ci dachu hali im. Podolskiego. 2016 r. - 182 128,72 Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy miejskiej. w rozdziale 3.5. Wprowadzenie ulgi gminnej, która uprawnia do przejazdów bezpłatnych komunikacja miejsk ą: „pasa żer, b ędący wła ścicielem lub współwła ścicielem samochodu osobowego – ka żdego roku w dniu obchodów Europejskiego Dnia bez Samochodu oraz we wszystkie brak poniedziałki całego roku – na podstawie wa żnego dowodu rejestracyjnego pojazdu, którego pasa żer jest wła ścicielem lub współwła ścicielem z dokumentem to żsamo ści.” Gmina Wiejska Starogard Gda ński 2015 r. – 25 000,00 Wymiana kotłów centralnego ogrzewania na ekologiczne (dotacje dla mieszka ńców). 2016 r. – 50 000,00 2015 r. – 14 000,00 Dotacje dla mieszka ńców na monta ż instalacji solarnych i pomp ciepła. 2016 r. – 14 000,00 Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy wiejskiej. w rozdziale 3.5. Gmina Kaliska Opracowanie i przyj ęcie Programu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Kaliska. 2015 r. – 15 796,45 Dofinansowanie wymiany źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych indywidualnych. 2015 r. – 640 217,37 Remonty dróg gminnych. 2016 r. – 820 851,96 Warsztaty dla mieszka ńców z zakresu efektywno ści energetycznej „Wł ącz si ę Kociewie”.

59 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5. Gmina Miejska Skórcz Opracowanie Programu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Skórcz na lata 2016-2020. 2016 r. – 17 835,00 Termomodernizacja Budynku Przychodni Zdrowia w Skórczu. 2015 r. – 203 298,17 Modernizacja kotłowni c.o. w ZSP w Skórczu. 2016 r. – 7 880,00 Modernizacja CO w lokalu P ączewo 118a/2. 2016 r. – 1 781,89 Docieplenie budynku przy ul. Głównej 28, remont kominów i wymiana okien. 2015 r. – 202 698,17 Remont dachu na budynku przy ul. 27 Stycznia 4. 2016 r. – 47 739,00 Wymiana stolarki okiennej w budynku remizy OSP. 2016 r. – 4 652,17 Remont dachu na budynku przy ul. 27 Stycznia (sala gimnastyczna). 2016 r. – 9 192,44 Opracowanie programu funkcjonalno - użytkowego dla zadania „Instalacja ognisk fotowoltaicznych i pomp ciepła (SUW, oczyszczalnia 2016 r. – 21 525,00 ścieków, Zespół Szkół Publicznych, projektowany budynek przedszkola). Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5. Gmina Wiejska Skórcz Wykonanie dokumentacji na termomodernizacj ę budynków szkolnych. 2016 r. – 39 360,00 Wymiana systemu grzewczego w Publicznej Szkole Podstawowej Barło żno. 2015 r. - 50 000,00 Likwidacja nieefektywnego pieca oraz remont instalacji CO w lokalu P ączewo 118a/2. 2016 r. – 2 100,00 Modernizacja budynku PSP W. Bukowiec. 2016 r. – 96 555,00 Remont dachu budynku Czarnylas 22. 2015 r. – 32 653,45 Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5. Gmina Sm ętowo Graniczne Opracowanie projektu pn. Zielona energia dla Kociewia – kompleksowa termomodernizacja ZKiW w Sm ętowie Gr. z wykorzystaniem 2015 r. – 14 446,00 ogniw słonecznych. Budowa wewn ętrznej instalacji gazowej oraz zbiornika na gaz w Le śnej Jani (remizo - świetlica). 2016 r. – 26 000,00 Remont dachu budynku socjalnego w Lalkowach. 2016 r. – 22 140,00 Modernizacja budynku w Ko ścielnej - wymiana starego kotła w ęglowego na nowy zasilany automatycznie, termomodernizacja budynku, 2015 r. – 774 749,82 monta ż 4 kolektorów słonecznych do podgrzewania c.w.u., docieplenie ścian, dachu, wymiana okien. Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5.

60 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł)

Gmina Osieczna Opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej. 2016 r. – b.d. Wymiana pokrycia dachu w budynku poszkolnym Klaniny 38. 2015 r. – 35 424,00 Modernizacja budynku świetlicy wiejskiej w Zimnych Zdrojach – wymiana pokrycia dachowego. 2016 r. – 39 764,00 Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5. Budowa ciągu pieszo-jezdnego Szlachta o długo ści 265,00 m. 2015 r. – 105 683,51 Gmina Zblewo Zamontowanie kolektorów słonecznych w 4 szkołach (w Bytoni, Zblewie, Pinczynie i Kleszczewie Ko ścierskim) oraz wymiana tradycyjnego o świetlenia na LEDowe. 2015 r. – 985 378,54 Wymiana pieca z w ęglowego na pelet w ZSP w Borzechowie oraz wymiana pieca olejowego na pelet w ZSP w Bytoni. Monta ż centralnego ogrzewania wraz z przył ączem gazowym w świetlicy wiejskiej w miejscowo ści Jezierce. brak danych Remont dachu w budynku Karolewo 26. Wymiana okien w budynku w m. Pinczyn, ul. Sportowa 10. 2015 r. – 42 000,00 Drobne naprawy okien i drzwi w budynkach komunalnych. Wykonanie stolarki okiennej i drzwiowej dla potrzeb OSP Zblewo. Modernizacja instalacji centralnego ogrzewania w budynku OSP 2016 r. Zblewo. brak danych Wymiana stolarki okiennej: 1 okna w Miradowie 20, 2 okien w Pinczynie, ul. Sportowa 10, 2 okien w Karolewie 26, 5 okien oraz 3 drzwi zewn ętrznych w Zblewie, ul. Ko ścielna 7. 2016 r. – 40 352,75 Remont poszycia dachowego w Zblewie, ul. Główna 39. Remont cz ąstkowy poszycia dachowego w Semlinie 45. Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5. Gmina Lubichowo Opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej na terenie gminy Lubichowo. 2015 r. – 39 729,00 Wymiana pieca i instalacji c.o. w budynku komunalnym przy ul. Zblewskiej 32 w Lubichowie. 2016 r. – 37 499,10 Zakup pieca c.o. na ekogroszek do świetlicy w Bietowie. 2015 r. - 7 500,00 Zakup pieca c.o. na ekogroszek do świetlicy w Ocyplu. 2015 r. - 9 200,00 Modernizacja źródeł ciepła – demonta ż 3 pieców w ęglowych (dotacja z WFO ŚiGW w Gda ńsku, w ramach konkursu „Czyste powietrze 2016 r. – 32 200,00 Gminy Lubichowo”). Remont stra żnic: OSP Wda, OSP Ocypel i OSP Lubichowo, wymiana okien w budynkach remiz OSP Zielona Góra i OSP Ocypel, remont 144 457,21 elewacji budynku remizy OSP Zielona Góra.

61 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5. Gmina Czarna Woda Remont dachu na budynku mieszkalnym przy ul. Dworcowej 4 w Czarnej Wodzie. 2015 r. – 136 958,63 Remont dachu budynku mieszkalnego przy ul. Mickiewicza 16 w Czarnej Wodzie. 2015 r. – 29 112,97 Wymiana 4 szt. drzwi zewn ętrznych oraz 18 okien w budynku o środka zdrowia. 2015 r. – 31 520,00 Modernizacja wej ścia do szkoły z wymian ą panelu drzwiowego w Zespole Szkół Publicznych w Czarnej Wodzie. 2015 r. – 44 299,90 Budowa dróg umo żliwiaj ących zmniejszenie nat ęż enia ruchu, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg na terenie koszty jak gminy. w rozdziale 3.5. Gmina Skarszewy Docieplenie ściany budynku świetlicy wiejskiej w Bo żympolu Królewskim. 2015 r. – 7 975,00 Remont dachu w budynku przy ul. Jeziornej w Pogódkach. 2015 r. – 72 000,00 Wymiana poszycia dachowego w OSP Szczodrowo. 2015 r. – 2 900,00 Wymiana poszycia dachowego na budynku komunalnym przy ul. Ko ścielnej 10 w Skarszewach. 2016 r. – 46 500,00 Wykonanie audytów energetycznych dla obiektów u żyteczno ści publicznej jako niezb ędnych prac przygotowawczych do inwestycji termo 2015 r. – 45 150,00 modernizacyjnych (ZSP w Pogódkach i Godziszewie, filia Demlin, PSP Szczodrowo, Urz ąd Miejski, GOSiR). Opracowanie dokumentacji modernizacji instalacji CO budynków u żyteczno ści publicznej (ZSP w Pogódkach i Godziszewie, filia Demlin, 2015 r. - 20 000,00 PSP Szczodrowo, Urz ąd Miejski, GOSiR). 2016 r. - 37 564,00 Gmina Osiek Wymiana dachu na budynku komunalnym w Lisówku. 2015 r. – 113 090,89 Rozbudowa i termomodernizacja budynków szkolnych. 2015 r. – 5 166,00 Zakłady ciepłownicze Podł ączenia budynków do sieci ciepłowniczej na terenie powiatu. Działanie jest realizowane przez przedsi ębiorstwa ciepłownicze działaj ące na terenie powiatu: Gminna Energetyka Cieplna Sp. z o.o. środki własne Skarszewy, GPEC Starogard Sp. z o.o., Elektrociepłownia Starogard Sp. z o.o. Modernizacja cyklonu na Cyklofiltr typu ICF jako urz ądzenie odpylaj ące w GPEC Starogard Gda ński. 2015 r. – 2 000 000,00 Likwidacja kotłowni indywidualnych i podł ączenia do msc: w roku 2015 – 1,035 MW, w roku 2016 – 0,845 MW (nowe przył ącza, sie ć, 2015 r. - 1 517 880,00 węzły cieplne) przez GPEC Starogard Gda ński. 2016 r. - 1 125 919,24 Budowa odpylacza dla kotła KR-60 przez GEC Skarszewy. 2016 r. – 698 037,80 Polska Spółka Gazownictwa, Oddział w Gda ńsku Rozbudowa i modernizacja sieci dystrybucyjnej gazowej na terenie powiatu. środki własne Źródło: dane ankietowe od jednostek wskazanych w harmonogramie realizacyjnym

62 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

3.5. MINIMALIZOWANIE UCI ĄŻ LIWEGO HAŁASU

Remonty i przebudowy ci ągów komunikacyjnych maj ą na celu popraw ę stanu nawierzchni, a tym samym zmniejszenie emisji hałasu. W okresie sprawozdawczym, zarz ądcy dróg prowadzili bie żą ce remonty. Dopuszczalne poziomy hałasu regulowane s ą przez rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112) i na tej podstawie samorz ądy gminne w opracowywanych MPZP wyznaczały obszary chronione akustycznie, na których dopuszczalna jest okre ślona emisja hałasu. Wszelkie działania inwestycyjne s ą tak że podporz ądkowane wytycznym programów ochrony środowiska przed hałasem. Podmioty działaj ące na tym terenie kontrolowane s ą przez WIO Ś, a w przypadku narusze ń Starosta Starogardzki ma prawo wyda ć decyzj ę okre ślaj ącą dopuszczalny poziom hałasu. W okresie sprawozdawczym nie zachodziła taka konieczno ść .

W tabeli 35 zostały wyszczególnione najwa żniejsze działania podejmowane w latach 2015-2016 dotycz ące ograniczenia emisji hałasu.

63 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 35. Ocena wykonania celu ekologicznego Poprawa klimatu akustycznego poprzez obni żenie poziomu hałasu emitowanego do środowiska Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku środki własne Kontrole zakładów planowane i interwencyjne (szczegóły w rozdziale 2.6.). w ramach PM Ś Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

2016 r.: − m. Zblewo – odnowa nawierzchni DK 22 na skrzy żowaniu z DW nr 214 od km 305+250 do km 306+492 (z wył ączeniem odcinka od km 306+040 do km 306+262), środki własne − m. Zblewo – odnowa nawierzchni na skrzy żowaniu z DW nr 214 - Miradowo od km 306+800 do km 310+620.

Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku

Dokonano nasadze ń zieleni izolacyjnej wzdłu ż dróg wojewódzkich: - 2015 r.: 42 drzewa, środki własne - 2016 r.: 148 drzew.

2015 r.: - modernizacja drogi wojewódzkiej 222 przed m. Jabłówko (odbudowa konstrukcji nawierzchni bitumicznej). 2016 r.: − modernizacja drogi wojewódzkiej w mie ście Starogard Gda ński – na odcinku Rondo Solidarno ści - Jabłowo - sk. z DW 229 - Jabłowo - Autostrada A 1 – Ropuchy, środki własne − modernizacja drogi wojewódzkiej 214 odc. W. Bukowiec – sk. Drewniaczki (nakładka bitumiczna tzw. „du ża łata”), − modernizacja drogi wojewódzkiej 214 odc. m. Zelgoszcz (odnowa nawierzchni metod ą „slurry seal”), − modernizacja drogi wojewódzkiej 222 i 229 (przebudowa na odc. Starogard Gda ński - Jabłowo – Ropuchy A1, zako ńczenie robót pa ździernik 2017).

Budowa ście żki rowerowej w ramach modernizacji dróg wojewódzkich DW 222 i DW 229. środki własne

Powiatowy Zarz ąd Dróg w Starogardzie Gda ńskim

64 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2015 r.: 2015 r. a) remont nawierzchni drogi powiatowej nr 2733G (nakładka bitumiczna), a) 200 000,00 b) przebudowa drogi powiatowej nr 2711G na odcinku od skrzy żowania z DW nr 222 w Starogardzie Gda ńskim do skrzy żowania b) 4 230 786,42 z drog ą powiatow ą nr 2712G Starogard – Kote że – Sucumin, c) 412 473,00 c) budowa drogi powiatowej nr 2721G (utwardzenie mas ą mineralno-bitumiczn ą), d) 2 376 342,84 d) przebudowa dróg powiatowych metod ą slurry seal. 2016 r. 2016 r.: a) 552 703,51 a) przebudowa drogi powiatowej nr 2701G ul. Dworcowej w m. Czarna Woda, b) 2 503 539,54 b) ulepszenie nawierzchni metod ą slurry seal, c) 2 499 989,47 c) przebudowa mostu nad rzek ą Wd ą w ci ągu drogi powiatowej nr 2733G w m. Młynki, d) 139 726,15 d) przebudowa chodnika przy drodze powiatowej nr 2207G ul. Gda ńska w m. Skarszewy, e) 23 370,00 e) przebudowa chodnika przy drodze powiatowej nr 2729G w m. Rynkówka, f) 161 130,00 f) przebudowa chodnika przy drodze powiatowej nr 2727G w m. Fr ąca, g) 22 755,00 g) przebudowa chodnika przy drodze powiatowej nr 2730G w m. Sm ętowo Graniczne, h) 54 182,77 h) przebudowa chodnika przy drodze powiatowej nr 2704G w m. Radziejewo, i) 339 022,99 i) budowa chodnika w granicach drogi powiatowej nr 2703G w m. Semlin, Kleszczewo Ko ścierskie w gminie Zblewo, j) 314 000,00 j) budowa chodnika w m. Pinczyn na drodze powiatowej nr 2702G.

Powiat Starogardzki

Akcja Europejski Tydzie ń Zrównowa żonego Transportu (zakup kamizelek i opasek odblaskowych). 2015 r. - 1 917,50

Gmina Miejska Starogard Gda ński 2016 r. – 600 000,00 Przebudowa skrzy żowania ul. Pelpli ńskiej (DW 222) z ul. Jabłowsk ą w Starogardzie Gda ńskim. (dotacja samorz ądu województwa) 2015 r. – 8 595 712,77 Poprawa stanu technicznego dróg. 2016 r. – 6 633 124,26 Gmina Kaliska 2015 r. – 306 237,66 Poprawa stanu technicznego dróg. 2016 r. – 599 345,22 Gmina Miejska Skórcz

65 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2015 r. 2015 r.: a) 16 629,00 a) remont ul. Norwida, b) 49 358,46 b) remont dojazdu do cmentarza ul. Spokojna, c) 19 456,32 c) remont chodnika przy ul. Starogardzkiej, d) 14 499,67 d) przebudowa chodnika przy ul. Pomorskiej.

2016 r.: 2016 r. a) remont nawierzchni jezdni ul. Starogardzkiej, a) 22 632,00 b) remont przej ścia pieszego przy ul. Ogrodowej, b) 28 884,82 c) przej ście przy Przychodni (ul. Główna - ul. Asnyka). c) 18 138,56 Gmina Wiejska Skórcz 2015 r. - 561 000,00 Budowa dróg gminnych. 2016 r. - 1 045 000,00 Gmina Sm ętowo Graniczne 2015 r. – 2 000,00 Nasadzenia zieleni izolacyjnej w pasach drogowych dróg gminnych. 2016 r. – 2 000,00 2015 r.: − remont drogi gminnej w miejscowo ści Bobrowiec, 2015 r. – 207 562,50 − remont drogi gminnej w miejscowo ści Le śna Jania, − czyszczenie dróg gminnych. 2016 r.: - remont drogi gminnej w miejscowo ści Stara Jania, 2016 r. – 507 620,75 - remont dróg gminnych w miejscowo ści Sm ętowo Graniczne: ul. Lipowa, Wałowa, Wybudowania, Słoneczna, Sportowa, - remont drogi gminnej w miejscowo ści Lalkowy, - remont drogi gminnej w miejscowo ści Bobrowiec, - czyszczenie dróg gminnych. Gmina Zblewo 2015 r. – 1 471 701,37 Utwardzanie dróg gminnych asfaltem. 2016 r. – 1 415 784,91 Gmina Lubichowo 2015 r. - 1 429 409,65 Budowa i utrzymanie dróg gminnych. 2016 r. - 138 713,25

66 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Gmina Czarna Woda 2015 r. – 11 900,00 Projekt ci ągu pieszo-rowerowego na odcinku od drogi krajowej do Zespołu Szkół Publicznych w Czarnej Wodzie. 2016 r. - 36 500,00 Budowa ci ągu pieszo – jezdnego ulicy Wi śniowej w Czarnej Wodzie. 2015 r. – 311 850,00 2015 r. – 39 050,00 Budowa i utrzymanie dróg gminnych. 2016 r. – 119 457,00 Gmina Osiek Budowa i utrzymanie dróg gminnych. 2016 r. - 20 785,97 Gmina Skarszewy 2015 r. - 617 837,59 Budowa i utrzymanie dróg gminnych. 2016 r. – 1 288 211,00 Opracowanie dokumentacji projektowo - technicznej budowy ście żki rowerowej na trasie Skarszewy - Kr ąg. 2016 r. – 85 300,00 Gmina Osieczna 2015 r. – 65 717,55 Budowa i utrzymanie dróg gminnych. 2016 r. – 36 176,25 Fabryka Mebli Okr ęgowych FAMOS Sp. z o.o. 2016 r.: − zainstalowano ekrany d źwi ękochłonne przy urz ądzeniach odpylaj ących, środki własne − dokonywano regularnych przegl ądów i konserwacji wszystkich elementów instalacji zakładowych mog ących emitowa ć hałas do środowiska. Źródło: na podstawie danych ankietowych zebranych od jednostek wskazanych w harmonogramie realizacyjnym

67 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego

za lata 2015-2016 Green Key

3.6. OCHRONA MIESZKANCÓW PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI

Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega przede wszystkim na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych poziomów tych pól. Prawo ochrony środowiska nakłada na podmioty prowadz ące instalacje emituj ące pola elektromagnetyczne obowi ązek wykonywania pomiarów poziomów tych pól w środowisku oraz przekazywanie wyników wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska i pa ństwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. Ponadto podmioty prowadz ące te instalacje zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie zgłoszenia instalacji wytwarzaj ących pola elektromagnetyczne dokonuj ą ich zgłoszenia wła ściwym organom ochrony środowiska, tj. staro ście lub odpowiednio prezydentowi, burmistrzowi lub wójtowi. Równie ż miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego mog ą wskazywa ć tereny, na których zabrania si ę lokalizacji instalacji emituj ących pola elektromagnetyczne. W kolejnej tabeli zawarto zestawienie działa ń organizacyjnych i inwestycyjnych zwi ązanych z ochron ą mieszka ńców przed promieniowaniem poprzez monitoring środowiska i modernizacj ę infrastruktury energetycznej.

Tabela 36. Ocena wykonania celu ekologicznego Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku Prowadzenie monitoringu promieniowania elektromagnetycznego. w ramach środków Badania w latach 2015-2016 nie wykazały przekrocze ń dopuszczalnych norm. własnych Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gda ńsku Przyjmowanie sprawozda ń z pomiarów pól elektromagnetycznych i ich analiza / działanie pod k ątem wyst ępowania warto ści pomiarów wyników ponadnormatywnych. administracyjne Powiat Starogardzki Przyjmowanie przez Starost ę Starogardzkiego zgłosze ń nowych instalacji brak / działanie powoduj ących emisj ę pól elektromagnetycznych oraz zmian w ju ż istniej ących administracyjne instalacjach. operator energetyczny Energa Operator SA zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska wykonała w ramach środków badania pól elektromagnetycznych na potrzeby ochrony środowiska. Wyniki własnych pomiarów mieszcz ą si ę w normie. Działania podejmowane przez ENERGA Operator: a) wymiana kabli SN niesieciowanych na kable sieciowane – 5,482 km, 2015-2016 b) wymiana przewodów linii napowietrznych SN „gołych” na niepełno a) 41 958,00 izolowane – 27,129 km, b) 1 808 370,00 c) wymiana przewodów linii napowietrznych nn „gołych” na izolowane – c) 96 305,00 1,928 km, d) 45 575,00 d) wymiana transformatorów rozdzielczych - program antrystratowy – 3 szt. Źródło: na podstawie danych ankietowych zebranych od jednostek wskazanych w harmonogramie realizacyjnym

68 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

3.7. PRZECIWDZIAŁANIE WYST ĘPOWANIU POWA ŻNYCH AWARII I INNYM ZAGRO ŻENIOM ŚRODOWISKA

Za kontrol ę podmiotów korzystaj ących ze środowiska na terenie powiatu oraz mieszka ńców odpowiedzialny jest m.in. WIO Ś w Gda ńsku, który na bie żą co kontroluje sposób przestrzegania przepisów prawa oraz warunków udzielonych pozwole ń. Działania kontrolne i interwencyjne prowadzi tak że PSP oraz Policja. Nie s ą to kontrole dotycz ące tylko zagro żeń zwi ązanych z powa żnymi awariami, ale z szeroko poj ętą ochron ą środowiska i zapobieganiem nadzwyczajnym zagro żeniom środowiska. W latach 2015-2016 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku przeprowadził na terenie powiatu starogardzkiego 202 kontrole, w tym 73 kontrole w terenie, pozostałe to kontrole na dokumentach. Z 73 kontroli w terenie, 45 to kontrole planowe i 28 to kontrole pozaplanowe, w tym 13 kontroli interwencyjnych. Z 202 kontroli, 34 kontrole to kontrole z naruszeniami. Podmiotom, którym w trakcie kontroli wykazano naruszenia przepisów prawa czy też obowi ązków w decyzjach administracyjnych wydano zarz ądzenia pokontrolne lub decyzje administracyjne. W latach 2015-2016 wydano 24 zarz ądzenia pokontrolne i 55 decyzji administracyjnych. Działalno ść kontrolna to dział zada ń prewencyjnych maj ących na celu zapobieganie zagro żeniom. Wa żne s ą jednak tak że działania inwestycyjne zwi ązane z dofinansowaniem na przykład stra ży po żarnej. Powiat, jak i samorz ądy gminne co roku dofinansowuj ą stra ż po żarn ą w zakresie zakupu odpowiedniego sprz ętu ratowniczego, który ma minimalizowa ć skutki środowiskowe w przypadku wyst ąpienia awarii. Kolejna tabela zawiera zestawienie najwa żniejszych działa ń podejmowanych w okresie sprawozdawczym.

69 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 37. Ocena wykonania celu ekologicznego Minimalizacja skutków wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych oraz ograniczenie ryzyka ich wystąpienia Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Powiat Starogardzki Przekazano PSP w Starogardzie Gda ńskim doposa żenie wielofunkcyjnego zestawu ratowniczego i sprz ęt medyczny. środki własne 2015 r. – 19 982,16 Zakup sorbentów do usuwania skutków ska żeń środowiska. 2016 r. – 29 990,72 Gmina Miejska Starogard Gda ński Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2016 r. – 11 956,00 Gmina Kaliska 2015 r. – 47 533,01 Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2016 r. – 77 618,16 Gmina Miejska Skórcz 2015 r. – 12 229,86 Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2016 r. – 9 229,04 2015 r. – 10 500,00 Dofinansowanie zakupu samochodu dla Posterunku Policji w Skórczu. 2016 r. – 9 000,00 Gmina Wiejska Skórcz 2015 r. – 34 431,94 Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2016 r. – 1 500,00 Gmina Sm ętowo Graniczne Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2015 r. – 5 500,00 Budowa wie ży alarmowej przy budynku OSP Sm ętowo Graniczne. 2016 r. – 129 131,20 Zakup u żywanego samochodu specjalnego po żarniczego dla OSP Kamionka. Gmina Zblewo Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2015 r. – 20 734,00 Zakup nowego samochodu po żarniczego. Gmina Lubichowo 2015-2016 Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 111 298,31 Dofinansowanie zakupu samochodu po żarniczego dla OSP Wda. 2016 r. – 10 000,00

70 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Gmina Skarszewy 2015 r. - 5 378,00 Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2016 r. – 4 927,00 Dofinansowanie zakupu samochodu ga śniczego dla OSP w Szczodrowie. 2016 r. – 405 450,00 Gmina Osiek 2015 r. - 41 161,59 Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2016 r. - 32 881,80 Gmina Osieczna 2015 r. – 19 591,95 Dofinansowanie jednostek OSP na zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego. 2016 r. – 20 289,72 Pa ństwowa Stra ż Po żarna w Starogardzie Gda ńskim Przeprowadzono 2 kontrole w zakładach stwarzaj ących zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej tj.: - w Zakładach Farmaceutycznych Polpharma SA w Starogardzie Gda ńskim (zakład o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii działania przemysłowej), administracyjne - w Destylarni Sobieski S.A. w Starogardzie Gda ńskim (zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej). 2015 r. – 93 502,04 Zakup sprz ętu po żarniczego i ratowniczego, sprz ętu do ratownictwa wodnego dla jednostki PSP w Starogardzie Gda ńskim. 2016 r. – 15 000,00 Zakup samochodów po żarniczych dla jednostki PSP w Starogardzie Gda ńskim. 2015 r. - 80 000,00 Przekazanie jednostkom OSP samochodów ga śniczych oraz sprz ętu ratowniczo - ga śniczego: OSP Bobowo, OSP Skórcz, OSP - Siwiałka, OSP Sm ętowo Graniczne, OSP Osieczna, OSP Wielki Bukowiec, OSP Skarszewy, OSP Czarna Woda, OSP Zielona. Przekazanie dotacji finansowej przy współudziale Zarz ądu Powiatowego Zwi ązku Ochotniczych Stra ży Po żarnych RP w Starogardzie 2015 r. – 428 100,00 Gda ńskim dla jednostek OSP wł ączonych do KSRG. 2016 r. – 526 515,00 Dofinansowanie zakupu samochodów ratowniczo-ga śniczych dla OSP Szczodrowo, OSP Sucumin i OSP Czarna Woda oraz środki własne dofinansowanie zakupu sprz ętu ratowniczo – ga śniczego dla ochotniczych stra ży po żarnych. Fabryka Mebli Okr ęgowych FAMOS Sp. z o.o. działania Przeprowadzana jest systematyczna symulacja ćwicze ń po żarowych i ewakuacyjnych na terenie spółki. administracyjne Źródło: jednostki wskazane w harmonogramie realizacyjnym

71 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego

za lata 2015-2016 Green Key

3.9. GOSPODAROWANIE ODPADAMI

W gospodarce odpadami mo żna wydzieli ć trzy zasadnicze grupy zada ń: - planowanie gospodarki odpadami, - zarz ądzanie i organizowanie usług, - monitoring i kontrola.

Planowanie gospodarki odpadami: Dla osi ągni ęcia celów zało żonych w polityce ekologicznej pa ństwa i wdra żania hierarchii post ępowania z odpadami oraz zasady blisko ści, a tak że utworzenia w kraju zintegrowanej sieci instalacji gospodarowania odpadami, spełniaj ących wymagania ochrony środowiska, opracowuje si ę krajowy plan gospodarki odpadami oraz wojewódzkie plany gospodarki odpadami.

Zarz ądzanie i organizowanie usług: Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, która okre śla zadania gminy oraz obowi ązki wła ścicieli nieruchomo ści dotycz ące utrzymania czysto ści i porz ądku, a tak że warunki udzielania zezwole ń podmiotom świadcz ącym usługi w zakresie obj ętym regulacj ą ustawy. Do podstawowych obowi ązków gmin w zakresie gospodarki odpadami nale ży: 1. utrzymanie czysto ści i porz ądku w gminach. 2. obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi oraz zapewnienie budowy instalacji do gospodarowania odpadami komunalnymi. 3. zapewnienie selektywnej zbiórki odpadów. 4. zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych, utrzymywanie czysto ści i porz ądku na przystankach komunikacyjnych, których wła ścicielem lub zarz ądzaj ącym jest gmina oraz które s ą poło żone na jej obszarze przy drogach publicznych bez wzgl ędu na kategori ę tych dróg.

Równie ż ustawa o odpadach zawiera wiele zapisów dotycz ących praw i obowi ązków jednostek samorz ądu terytorialnego w obszarze gospodarki odpadami. W szczególno ści nale ży podkre śli ć udział starostów w procedurze administracyjnej dotycz ącej reglamentowania usług zwi ązanych z powstawaniem i gospodarowaniem odpadami. Do zada ń starostów nale ży m.in.: − wydawanie decyzji nakładaj ących na sprawców wypadków obowi ązki dotycz ące gospodarowania odpadami z wypadków, w tym obowi ązek przekazania ich wskazanemu posiadaczowi odpadów, − wydawanie pozwole ń na wytwarzanie odpadów w zwi ązku z eksploatacj ą instalacji; − wydawanie zezwole ń na zbieranie i przetwarzanie oraz transport odpadów w zakresie wynikaj ącym z przepisów prawa.

Monitoring i kontrola: Informacje o ilo ści wytwarzanych odpadów oraz ich zagospodarowaniu gromadzone są w systemie Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Monitoring gospodarki odpadami dotyczy nie tylko monitorowania składowisk odpadów komunalnych, ale równie ż działalno ści podmiotów gospodarczych funkcjonuj ących w obszarze gospodarki odpadami.

72 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Jednym z podstawowych zada ń starostów w kontek ście ochrony środowiska jest prowadzenie kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść zwi ązan ą z wytwarzaniem odpadów i gospodarowaniem odpadami.

Kolejna tabela zawiera wyszczególnienie najwa żniejszych działa ń realizowanych w okresie sprawozdawczym zwi ązanych z gospodarowaniem odpadami.

73 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 38. Ocena wykonania celu ekologicznego Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju i hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, w tym systemu gospodarki odpadami komunalnymi, zapewniaj ącego osi ąganie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Powiat Starogardzki Prowadzenie wraz z WIO Ś kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania - odpadów dla zapewnienia skutecznej egzekucji prawa na terenie powiatu. Stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawieraj ących surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorz ądów oraz konsekwentne egzekwowanie obowi ązków w zakresie odzysku i recyklingu odpadów odbieranych z terenu powiatu. - Zadanie jest realizowane wspólnie z organizacjami odzysku i zakładami prowadz ącymi skup surowców wtórnych, a tak że przez Urz ąd Marszałkowski oraz GIO Ś. Gmina Miejska Starogard Gda ński Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 29 351,00 - 2015 - 41,61 Mg, 2016 r. – 41 132,00 - 2016 - 14,676 Mg. Gmina Wiejska Starogard Gda ński 2015 r. – 10 000,00 Likwidacja dzikich wysypisk. 2016 r. – 10 000,00 Coroczna realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania 2015 r. – 20 000,00 azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy. 2016 r. – 20 000,00 Gmina Kaliska 2015 r. – 87 138,50 Składki na rzecz Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. – 183 470,40 2015 r. – 1 586,70 Monitoring wysypiska śmieci. 2016 r. – 7 035,60 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 23 863,65 - 2015 - 41,61 Mg, 2016 r. – 6 893,10 - 2016 - 14,676 Mg.

74 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Gmina Miejska Skórcz 2015 r. – 58 652,50 Składki na rzecz Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. – 122 629,20 Monitoring składowiska odpadów. 2015 r. – 1 678,95 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 4 564,24 - 2015 – 6,54 Mg, 2016 r. – 18 126,93 - 2016 – 24,29 Mg. Gmina Wiejska Skórcz 2015 r. – 10 247,02 Wpłata do Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. – 145 312,00 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. - 10 247,00 - 2015 – 19,9 Mg, 2016 r. - 16 987,00 - 2016 – 24,8 Mg. Gmina Sm ętowo Graniczne 2015 r. – 2 709,50 Roczne składki na rzecz Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. – 227 805,80 2015 r. – 3 014,85 Monitoring zrekultywowanego wysypiska odpadów w Bobrowcu. 2016 r. – 4 298,85 2015 r. – 4 944,60 Zakup koszy na odpady. 2016 r. - 4 944,60 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 12 347,31 - 2015 – 39,697 Mg, 2016 r. – 10 015,00 - 2016 – 33,946 Mg. Gmina Zblewo Rada Gminy podj ęła decyzj ę o opuszczeniu Zwi ązku Gmin Wierzyca, podj ęła równie ż uchwały niezb ędne do zorganizowania i prowadzenia gospodarki odpadami komunalnymi. - Przygotowano dokumentacj ę do przetargu nieograniczonego pn. Odbiór, transport zagospodarowanie odpadów komunalnych z terenu Gminy Zblewo.

75 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 17 557,60 - 2015 – 22,781 Mg, 2016 r. – 33 410,60 - 2016 – 44,06 Mg. Gmina Lubichowo 2015 r. – 3 188,00 Wpłaty na rzecz Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. - 20 297,60 2015 r. - 1 316,10 Monitoring składowiska odpadów. 2016 r. - 3 769,95 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 35 534,00 - 2015 – 46,52 Mg, 2016 r. – 39 950,00 - 2016 – 36,46 Mg. Gmina Osiek 2015 r. - 21 283,50 Roczne składki na rzecz Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. - 28 022,40 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 332,64 - 2015 – 1,12 Mg, - 2016 – 0. Gmina Osieczna 2015 r. – 24 502,50 Wpłata do Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. – 122 479,60 2015 r. – 2 323,40 Monitoring zamkni ętego składowiska odpadów. 2016 r. - 3 708,45 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 5 576,00 - 2015 – 7,83 Mg, 2016 r. – 5 616,00 - 2016 – 6,87 Mg. Gmina Czarna Woda 2015 r. – 54 027,50 Wpłata do Zwi ązku Gmin Wierzyca. 2016 r. – 100 867,00

76 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy: 2015 r. – 23 863,65 - 2015 – 10,74 Mg, 2016 r. – 11 343,79 - 2016 – 7,58 Mg. Gmina Skarszewy 2015 r. – 16 817,96 Monitoring zamkni ętego składowiska odpadów. 2016 r. – 6 999,00 2015 r. – 3 000,00 Likwidacja dzikiego wysypiska przy ul Ko ścierskiej. 2016 r. – 3 000,00 Realizacja działa ń zawartych w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” oraz „Programie usuwania azbestu 2015 r. – 55 088,00 i wyrobów zawieraj ących azbest dla gmin Powiatu Starogardzkiego na lata 2009-2032” – usuwanie azbestu na terenie gminy. 2016 r. – 60 746,00 Wykonanie aktualizacji inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest. 2016 r. – 17 835,00 Źródło: ankiety i materiały przekazane przez jednostki realizuj ące

3.10. ZAGADNIENIE HORYZONTALNE EDUKACJA EKOLOGICZNA

Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga żowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Wa żne jest tak że, aby Powiat działał wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej, w ramach zwi ązków, do których przynale ży. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje. W okresie sprawozdawczym szerok ą i kompleksow ą edukacj ę ekologiczn ą oprócz Starostwa Powiatowego i samorz ądów gminnych, prowadziły tak że placówki o światowe, nadle śnictwa, Pa ństwowa Stra ż Po żarna.

77 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 39. Ocena wykonania celu ekologicznego Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu oraz wzmocnienie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Powiat Starogardzki Organizacja seminarium pt. ”Odnawialne źródła energii i ochrona przyrody na terenie zabudowy zagrodowej” w O środku Szkoleniowo 2015 r. – 1 500,00 Wypoczynkowo Rehabilitacyjnym „Twardy Dół” w Borzechowie. Publikacja w Gazecie Powiatowej – Biuletynie artykułów na temat o ochronie środowiska.: - „Pilota żowy Program Niskow ęglowy Rozwoju dla Powiatu Starogardzkiego”, działania - „Społeczne konsultacje na temat PPNR”, administracyjne - „Kociewiacy współtworz ą lokaln ą polityk ę energetyczn ą”, - „Obszar Natura 2000 Dolina Wierzycy na terenie miasta Starogard Gda ński”. 2015 r. – 2 939,27 Zakup worków i r ękawic na potrzeby akcji „Sprz ątanie Świata”. 2016 r. - 2 733,63 Wykonanie toreb wielokrotnego u żytku z hasłami ekologicznymi. 2015 r. – 6 899,75 Współfinansowanie konkursu plastycznego pt. „Co słycha ć w ulu”. 2016 r. – 1 500,00

78 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) W okresie sprawozdawczym Starostwo Powiatowe podejmowało szereg działa ń zwi ązanych z ochron ą środowiska, w tym ochron ą powietrza: - konkursy ekologiczne, prelekcje, pogadanki, - zakup nagród rzeczowych na konkursy o tematyce ekologicznej, - współorganizowano Europejski Tydzie ń Zrównowa żonego transportu, zakupiono kamizelki odblaskowe i opaski, - wykonano torby ekologiczne z hasłem – Nie spalaj odpadów, Nie puszczaj zdrowia z dymem, Dbaj o środowisko, dbaj o rodzin ę, - uczestnictwo w projekcie AIRPOMERANIA, w Starostwie wy świetlane s ą informacje o jako ści powietrza, szkodliwo ści spalania odpadów oraz gro żą cych za to karach, - zako ńczenie prac nad projektem „Dobry klimat dla powiatów”, 2015 r. – 83 805,35 - organizacja szkolenia oraz zakup upominków dla Młodzie żowej Dru żyny Po żarniczej w zakresie zwalczania zagro żeń 2016 r. - 92 957,51 ekologicznych, - zakup kamizelek odblaskowych z nadrukiem (edycja: „Mamy wspóln ą misj ę zwalczmy razem nisk ą emisj ę!”), plus akcje - zakup pendrive z nadrukiem, toreb ekologicznych (edycja: „Mamy wspóln ą misj ę zwalczmy razem nisk ą emisj ę!”), dot. ochrony powietrza - współorganizacja Kociewskiego Kongresu Sołtysów – GRODZISKO 2016 - poruszone m.in. problemy zwi ązane z nisk ą emisj ą, 2016 r. - 21 079,55 - organizacja konkursów: na film dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych powiatu starogardzkiego pt. „Ochrona środowiska w Twoim domu”, plastycznego dla uczniów szkół podstawowych powiatu starogardzkiego pt. „Jedn ą mamy misj ę zwalczmy razem nisk ą emisj ę!”, - wykonanie plakatów, roll-upów, potykaczy, ulotek i balonów zwi ązanych z akcj ą „Mamy wspóln ą misj ę zwalczmy razem nisk ą emisj ę!”), - wykonanie reporta żu filmowego dotycz ącego działa ń zwalczania niskiej emisji w powiecie starogardzkim w 2016 roku, - zakup stojaków rowerowych na obszarach pozamiejskich (Starostwo Powiatowe w Starogardzie Gda ńskim , Technikum w Owidzu, Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie).

79 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) Współdziałano w organizacji i współfinansowano następuj ące przedsi ęwzi ęcia:

2015 r.: − Wojewódzki Konkurs Ekologiczny pod hasłem „Ochrona przyrody, czy to takie trudne?”, − projekt ekologiczny „Przyjaciele Ziemi” realizowany przez Specjalny O środek Szkolno- Wychowawczy, − konkurs ekologiczny pt. „Gatunki pod ochron ą w obiektywie” organizowany przez Zespół Szkół Gospodarki Żywno ściowej w Sm ętowie Granicznym, − szkolenie w zakresie rozpoznawania i zwalczania zagro żeń ekologicznych oraz kształtowania świadomo ści proekologicznej dla Zast ępów Młodzie żowych Dru żyn Po żarniczych powiatu starogardzkiego, − konkurs ekologiczny „Bóg w przyrodzie” organizowany przez Parafi ę św. Maksymiliana Marii Kolbego w Skarszewach, − organizowano wraz z Ogniskiem Pracy Pozaszkolnej oraz współfinansowano VII Powiatowy Festiwal Piosenki Ekologicznej, − współfinansowano akcj ę „Drzewko za makulatur ę” organizowan ą przez Polska Presse Sp. z o.o. na terenie Zakładów Farmaceutycznych Polpharma SA w Starogardzie Gdańskim, − obj ęto honorowym patronatem Starosty Starogardzkiego oraz współfinansowano II Wojewódzki Konkurs Ekologiczny klas I-III „Ochrona przyrody, czy to takie trudne?” organizowany przez Publiczn ą Szkoł ę Podstawow ą Nr 1 w Starogardzie Gda ńskim, działania − obj ęto honorowym patronatem Starosty Starogardzkiego VII Powiatowy Festiwal Piosenki Ekologicznej, administracyjne − sfinansowano zakup nagród dla uczestników organizowanego przez Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Owidzu szkolnego marszu na orientacj ę pod hasłem: „Dbamy o to co mamy”, − organizowano seminarium dotycz ącego odnawialnych źródeł energii i ochrony przyrody na terenie zabudowy zagrodowej, które odbyło si ę 14 sierpnia 2015 r. w O środku Wypoczynkowym - Twardy Dół, − przekazano Zespołowi Szkół Rolniczych w Bolesławowie dodatkowe worki na śmieci w ramach utrzymania nale żytej czysto ści terenu nale żą cego do szkoły oraz wokół jeziora Du ży Mergiel, − przygotowywano materiały i zbierano dane potrzebne do wykonania drugiego Raportu oceny śladu w ęglowego powiatu starogardzkiego dla lat 2005, 2010 i 2013 oraz prognozy ostrzegawczej na lata 2020 i 2030, − prowadzono prace nad Pilota żowym Programem Niskow ęglowego Rozwoju dla powiatu starogardzkiego i organizowano spotkania mieszka ńców, instytucji i przedsi ębiorców z Fundacj ą Instytut na rzecz Ekorozwoju z Warszawy przygotowuj ącą ww. Program, − uczestniczono w spotkaniach dot. Projektu pt. „Energetyczne narady obywatelskie na Pomorzu – Wł ącz si ę” realizowanych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju i Fundacj ę Pole Dialogu przy udziale Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gda ńskim i Urz ędów Gmin z terenu powiatu.

80 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2016 r.: − projekt ekologiczny „Co słycha ć w ulu?” realizowany przez Specjalny O środek Szkolno- Wychowawczy, − Wojewódzki Konkurs Ekologiczny pod hasłem „szkolny marsz na orientacj ę pod hasłem „Starogard i okolice” organizowanego przez Technikum im. gen. Józefa Hallera w Owidzu, − organizowano wraz z Ogniskiem Pracy Pozaszkolnej oraz współfinansowano VIII Powiatowy Festiwal Piosenki Ekologicznej, − organizowano wraz z Ogniskiem Pracy Pozaszkolnej konkurs na film pt. „Ochrona środowiska w Twoim domu”, − organizowano konkurs plastyczny pt. „Jedn ą mamy misj ę zwalczmy razem nisk ą emisj ę!”, − obj ęto honorowym patronatem Starosty Starogardzkiego oraz współfinansowano III Wojewódzki Konkurs Ekologiczny klas I-III „Ochrona przyrody w Polsce” organizowany przez Publiczn ą Szkoł ę Podstawow ą Nr 1 w Starogardzie Gda ńskim, działania − obj ęto honorowym patronatem Starosty Starogardzkiego VIII Powiatowy Festiwal Piosenki Ekologicznej, administracyjne − sfinansowano zakup niezb ędnych a zu żytych elementów oraz wykonanie tablic, stojaków, zadasze ń i siedlisk na stanowiskach edukacyjnych Ekologicznej Ście żki Edukacji Rolniczej przy ZSR CKP Bolesławowo, − sfinansowano koszty poniesione przez ZSR CKP w Bolesławowie na zrównowa żon ą ekologicznie gospodark ę ryback ą w zakresie ochrony ekosystemu jeziora Mergiel Du ży, pomoce naukowe dla pszczelarzy oraz technikum urz ądze ń i systemów energetyki odnawialnej, − sfinansowano działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo średnio oddziałuj ące na stan gleby, powietrza i wód w szczególno ści prowadzenie gospodarstw rolnych produkuj ących metodami ekologicznymi (ekologiczna produkcja kiszonki) w ZSR CKP w Bolesławowie, − współdziałano w organizacji Samorz ądowych Do żynek Powiatu Starogardzkiego poł ączonych z Targami Rolno-Ekologicznymi. Organizacja szkolenia Młodzie żowych Dru żyn Po żarniczych w zakresie zwalczania zagro żeń ekologicznych. 2015 r. - 11 487,07 Gmina Wiejska Starogard Gda ński Organizacja narad obywatelskich „Wł ącz si ę” dotycz ących poszanowania energii. b.d. Gmina Kaliska Ogłoszenia w prasie, wykonanie plakatów, tabliczki informacyjnej na temat gospodarki i działa ń niskoemisyjnych. 2015 r. – 16 140,49 Gmina Miejska Skórcz 2015 r. – 515,00 Coroczna „Akcja sprz ątanie świata” z udziałem ZSP w Skórczu i Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gdańskim. 2016 r. – 587,60 Spektakl dla dzieci w Przedszkolu na temat Segregacji śmieci i dbania o środowisko pn. „Grzecznie i bezpiecznie”. 2015 r. – 250,00 Gmina Sm ętowo Graniczne 2015 r. – 343,80 Organizacja akcji „Dzie ń Ziemi” i „Sprz ątanie Świata” (zakup r ękawic jednorazowych oraz worków na śmieci). 2016 r. – 346,40 Gmina Zblewo

81 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2015 r. – 5 900,00 Prowadzenie zbiórki makulatury w jednostkach o światowych. 2016 r. – 8 600,00 Gmina Lubichowo 2015 r. – 2 476,00 Udział w akcji „Sprz ątanie świata”. 2016 r. – 1 8634,0 Gmina Czarna Woda Zakup nagród dla uczniów Zespołu Szkół Publicznych w Czarnej Wodzie w konkursie „Zbierania baterii” oraz organizacja akcji 2015 r. – 700,00 „Sprz ątanie Świata” (zakup worków na śmieci oraz r ękawiczek). 2016 r. – 600,00 Pa ństwowa Stra ż Po żarna w Starogardzie Gda ńskim Zakup wyposa żenia do salki edukacyjnej „Bezpieczna +”. 2015 r. – 6 939,00 Przeprowadzenie w Publicznej Szkole Podstawowej w Rokocinie zaj ęć profilaktyczno-edukacyjnych (propagowanie bezpiecznych działania zachowa ń, zagro żenia w sezonie wakacyjnym i feriach zimowych). administracyjne Przeprowadzenie akcji informacyjnej na temat: „Zga ś ryzyko”, „Nie dla wypalania traw”, „Usuwanie śniegu z dachów”, „Bezpiecze ństwo działania podczas ferii”, „Bezpieczne wakacje 2015 i 2016”, „Nie dla czadu”, „Bezpieczny sylwester – fajerwerki”. administracyjne Źródło: ankiety i materiały przekazane przez jednostki realizuj ące

82 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

3.11. TURYSTYKA

Tabela 40. Ocena wykonania celu ekologicznego Zrównowa żone wykorzystanie zasobów przyrodniczych w rozwoju turystyki Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł)

Powiat Starogardzki

W roku 2016 zakupiono stojaki rowerowe dla Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gda ńskim oraz dla jednostek powiatowych: − Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Skórczu, − Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Czarnej Wodzie, − Zespół Szkół Zawodowych w Starogardzie Gda ńskim, − I Liceum Ogólnokształc ące w Starogardzie Gda ńskim, 2016 r. – 11 372,93 − Zespół Szkół Ekonomicznych w Starogardzie Gda ńskim, − II Liceum Ogólnokształc ące w Starogardzie Gda ńskim, − Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Starogardzie Gda ńskim, − Starostwo Powiatowe w Starogardzie Gda ńskim.

2016 r.: − współorganizacja imprezy plenerowo-kulturowej w formie festyny pt. „Kociewie to my – dwa wieki edukacji na Kociewiu”, − wykonanie ulotek/broszur informacyjnych (inicjatywa lokalna pt. „Kociewie-tradycja i przyszło ść w kalejdoskopie zdarze ń, dwa wieki edukacji na Kociewiu.1816-2016"), 2016 r. – 17 676,77 − nagrody dla laureatów konkursu Pi ękna wie ś Pomorska 2016 w kategorii „Zagroda” i „Wie ś”, − współorganizacja inicjatywy lokalnej pt. „Kociewie - tradycja i przyszło ść w kalejdoskopie zdarze ń, dwa wieki edukacji na Kociewiu 1816 - 2016”.

Nadle śnictwo Starogard

Zaj ęcia terenowe, w szkole, konkursy, gry terenowe, festyny, kampanie, akcje. 2015 r. - 180 667,31 Zagospodarowanie, konserwacje, utrzymanie, otwarcie tras biegowych i rowerowych MTB. 2016 r. - 187 841,01 Gmina Wiejska Starogard Gda ński

Wycinka trzciny nad Jeziorem Jabłowskim. 2016 r. – 7 000,00

Gmina Kaliska

83 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł) 2015 r.: − renowacja szlaku im. I. Gulgowskiego. 2015 r. – 600,00 2016 r.: 2016 r. - 12 582,80 − projekt pn. Zagospodarowanie przystani kajakowej przy rzece Wda w Czubku – opracowanie KIP i PFU, opracowanie studium wykonalno ści, mapy i wyrysy. 2015 r.: a) doko ńczenie projektu – Promocja turystyczna gminy Kaliska – opracowanie i wydanie materiałów promocyjnych oraz monta ż 2015 r. – 9 254,00 tablic informacyjnych przy rzece Wda (tablice 2 szt., folder promocyjny, artykuł promocyjny). 2016 r. – 1 562,92 2016 r.: b) teczki do ofert turystycznych oraz albumy i mapy Kociewia. Gmina Miejska Skórcz Realizacja umowy zawartej pomi ędzy Gmin ą Miejsk ą Skórcz, a Lokaln ą Organizacja Turystyczn ą KOCIEWIE zwan ą LOT KOCIEWIE 2015 r. – 265,00 w sprawie „Monitoringu i promocji szlaków turystycznych”. Opracowanie dokumentacji projektowo – kosztorysowej na budow ę infrastruktury sportowo-rekreacyjnej przy istniej ących placach zabaw 2016 r. – 7 000,00 (ul. Parkowa, Ogrodowa, Cisowa). Gmina Sm ętowo Graniczne 2015 r. – 1 000,00 Przeprowadzanie konkursu „Pi ękna Wie ś” na najbardziej estetyczn ą wie ś gminy Sm ętowo Graniczne. 2016 r. – 1 000,00 Zakupiono materiały promocyjne, nagrody, opłacono skład i druk gazety gminnej oraz ogłoszenia w prasie, radiu i TV. 2015 r. – 93 939,69 Gmina Zblewo Rewitalizacja terenu rekreacyjnego, zlokalizowanego przy budynkach mieszkalnych wielorodzinnych w miejscowo ści Radziejewo, gmina 2016 r. Zblewo. Zagospodarowanie placu wraz z zielenią przy ul. Ko ścierskiej w miejscowo ści Zblewo. brak danych 2016 r. LOT Kociewie zrealizowało prace zwi ązane z utrzymaniem szlaków turystycznych na terenie gminy Zblewo. brak danych Promowanie turystyki w Gminie Zblewo – zawarcie umowy z Lokaln ą Organizacj ą Turystyczn ą KOCIEWIE zwan ą „LOT KOCIEWIE” 2015 r. – 5 420,07 (monta ż INFOMAT - kiosk info, z przeznaczeniem dla turystów). Gmina Lubichowo Remont pomostów w Szteklinie i w Lubichowie, dostawy piasku na pla że gminne, badania wody miejsc wykorzystywanych do kąpieli 2015 r. – 28 373,57 (Lubichowo, Szteklin), wynajem kabin WC TOI – TOI na sezon letni (Lubichowo, Szteklin, Wda), ubezpieczenia infrastruktury turystycznej 2016 r. - 21 494,94 i infomatu oraz zakupu materiałów do remontu infrastruktury turystycznej. Opracowanie dokumentacji budowy pomostu w Ocyplu. 2016 r. – 38 000,00 Organizacja konkursu „Najpi ękniejsza posesja, najpi ękniejsze gospodarstwo rolne w gminie”. 2016 r. – 2 051,79

84 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Realizacja / Opis Koszty realizacji (zł)

Gmina Osiek Plan budowy przystani jachtowej wraz z zapleczem i k ąpieliska wraz z zapleczem na jez. Kał ębie. brak danych 2015 r. 2015 r.: a) 1 456,88 a) remont pomostów na pla żach, b) 1 700,00 b) wykonanie mapy do celów projektowych - stanica wodna z terenem rekreacyjnym, c) 4 920,00 c) projekt koncepcji zagospodarowania terenu - stanica wodna z terenem rekreacyjnym, d) 4 920,00 d) projekt koncepcji zagospodarowania terenu - pla ża gminna i wzgórze zamkowe.

2016 r.: 2016 r. a) budowa stanicy wodnej w Osieku. a) 12 792,00 Gmina Czarna Woda Wykonanie mapy do celów projektowych dotycz ącej zagospodarowania terenu w obr ębie kajakarni oraz dokumentacji projektowo- 2016 r. – 7 149,50 kosztorysowej dla zadania pn. remont przystani kajakowej wraz z ogólnodost ępnym terenem rekreacyjnym w Czarnej Wodzie. Gmina Skarszewy Opracowanie programu funkcjonalno - użytkowego w ramach przygotowa ń do projektu "Pomorskie Szlaki Kajakowe - Wierzyca 1 2016 r. – 29 743,00 (Wierzyca, Wietcisa)". LGD Chata Kociewia Opracowanie we współpracy z LGD Wst ęga Kociewia z Tczewa katalogu turystyki wiejskiej, w którym znajduj ą si ę informacje na temat działanie kwater agroturystycznych na Kociewiu. administracyjne Źródło: ankiety i materiały przekazane przez jednostki realizuj ące

85 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

4. OCENA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Niniejszy Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Starogardzkiego zakłada zarz ądzanie środowiskiem oraz monitoring wdra żania ustale ń i kierunków wyznaczonych w ww. dokumencie na terenie powiatu starogardzkiego. W kolejnym rozdziale zostanie przedstawiona kompleksowa analiza wska źnikowa realizacji zało żeń programu ochrony środowiska w podziale na wska źniki presji, stanu środowiska oraz reakcji.

4.1. OCENA WSKA ŹNIKOWA

Jednym z zało żeń monitoringu wdra żania dokumentu jest raportowanie stanu jego realizacji (analiza porównawcza stanu wyj ściowego i obecnego). Przedstawienie opracowania raportowego w tym zakresie odbywa si ę przed rad ą powiatu. Podstaw ą wła ściwej oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ści, oparty na wska źnikach (miernikach) stanu środowiska, zmiany presji na środowisko (emisja z instalacji) oraz reakcji na stan i problemy środowiskowe. Wska źniki monitorowania zakładanych celów ekologicznych powinny by ć realne, trafnie dobrane, mierzalne – umo żliwiaj ące wiarygodne i dost ępne porównania w skali wielolecia. Analiza wska źnikowa ma za zadanie bezpo średnie monitorowanie rozwoju stanu infrastruktury, stanu środowiska, emisji z instalacji i podj ętych działa ń organizacyjnych (wska źniki reakcji), co po średnio wskazuje na realizacj ę wskazanych w Programie celów ekologicznych. Niniejszy Raport uwzgl ędnił zaproponowane wska źniki uj ęte w programie, tak aby dokona ć oceny zmian zachodz ących w środowisku i zapewni ć spójno ść Raportu z programem, tym bardziej, że jest to ostatni Raport z dot ąd obowi ązuj ącego PO Ś. Zbiór wska źników mo że by ć ograniczany lub rozszerzany, w zale żno ści od potrzeb wynikaj ących z analizy rzeczywistej sytuacji na terenie jednostki. Wa żne jest jednak, aby modyfikacje w zakresie wska źników nie były zbyt du że, poniewa ż trudno b ędzie porównywa ć poszczególne raporty mi ędzy sob ą, lub nawet poszczególne programy. Ocena wdro żenia przyj ętych w PO Ś celów jest utrudniona równie ż z uwagi na cz ęś ciowy brak danych i informacji wskazuj ących na stan za rok 2016. W szczególno ści brak jest danych z GUS oraz cz ęś ciowych danych WIO Ś. Zaprezentowana metoda wska źnikowa przedstawia zwi ązki przyczynowo-skutkowe zachodz ące pomi ędzy oddziaływaniem człowieka na środowisko, jako ści ą poszczególnych komponentów środowiska i podejmowaniem działa ń zaradczych maj ących na celu popraw ę istniej ącej sytuacji. St ąd wska źniki podzielono na wska źniki presji, stanu oraz reakcji.

86 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 41. Analiza wska źnikowa Źródło Rodzaj Tendencja Nazwa wska źnika Jednostka 2014 2015 2016 Ocena danych wska źnika zmian Liczba ludno ści powiatu Liczba ludno ści ogółem os. GUS 127 297 127 289 127 502 wzrasta, zwi ększa si ę wi ęc stanu negatywna presja na środowisko 2 Gęsto ść zaludnienia nie Gęsto ść zaludnienia os./km GUS 95 95 95 presji brak zmian zmienia si ę Środki finansowe Corocznie przeznaczane s ą pozyskane z funduszy dane du że środki finansowe pomocowych UE na zł b.d. 145 221 880,03 reakcji pozytywna ankietowe pochodz ące z dotacji na zadania dot. ochrony ochron ę środowiska środowiska Długo ść nowo 1 107,10 44,4 20,9 Corocznie budowane s ą nowe wybudowanej sieci km GUS stan w roku w roku reakcji pozytywna odcinki sieci wodoci ągowej wodoci ągowej wyj ściowy 2015 2016 Długo ść nowo 501,90 23,4 2,1 Corocznie budowane s ą nowe wybudowanej sieci km GUS stan w roku w roku reakcji pozytywna odcinki sieci kanalizacyjnej kanalizacji wyj ściowy 2015 2016 Zwi ększa si ę ilo ść osób Korzystaj ący w % ogółu % GUS 91,2 91,3 b.d. korzystaj ących ze zbiorowego reakcji pozytywna ludno ści - z wodoci ągu systemu poboru wód Zwi ększa si ę ilo ść osób Korzystaj ący w % ogółu korzystaj ących ze zbiorowego % GUS 61,4 62,4 b.d. reakcji pozytywna ludno ści - z kanalizacji systemu odprowadzania ścieków

Zmniejszył si ę procent osób brak Korzystaj ący w % ogółu korzystaj ących z gazu, jednak % GUS 31,5 31,4 b.d. reakcji mo żliwo ści ludno ści - z gazu brak danych za rok 2016 nie oceny pozwala na ocen ę wska źnika

Zwi ększa si ę ilo ść osób Ludno ść obsługiwana korzystaj ących z sieci przez oczyszczalnie os. GUS 88 278 88 335 89 429 kanalizacyjnych, czyli reakcji pozytywna ścieków podł ączonych pod oczyszczalnie ścieków

87 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Źródło Rodzaj Tendencja Nazwa wska źnika Jednostka 2014 2015 2016 Ocena danych wska źnika zmian Odbiorcy energii Zmniejszyła si ę ilo ść elektrycznej na niskim brak odbiorców energii, jednak napi ęciu szt. GUS 45 209 43 666 b.d. stanu mo żliwo ści brak danych za rok 2016 nie w gospodarstwach oceny pozwala na ocen ę wska źnika domowych Zwi ększa si ę ilo ść mieszka ń 37 975 38 259 38 627 stanu pozytywna Mieszkania wyposa żone wyposa żonych w: w urz ądzenia techniczno- 36 577 36 870 37 242 - dost ęp do publicznego stanu pozytywna sanitarne, w tym: wodoci ągu, - wodoci ąg, - spłukiwany ust ęp (likwidacja szt. GUS 34 937 35 228 35 602 stanu pozytywna - ust ęp spłukiwany, tzw. wychodków), - łazienka, - łazienk ę w domu, - centralne ogrzewanie, 30 532 30 825 31 200 - ogrzewanie centralne, nie stanu pozytywna - gaz z sieci oparte o piec np. kaflowy, 13 211 13 214 13 234 stanu pozytywna - podł ączonych do gazu. 7 116,2 7 868,9 8 074,3 Zu życie wody na cele presji negatywna gospodarki narodowej: Zu życie wody na potrzeby 2 709,0 3 584,0 3 793,0 - wzrasta je żeli chodzi presji negatywna gospodarki narodowej o warto ści ogólne – 4 407,2 4 284,9 4 281,3 presji pozytywna i ludno ści, w tym: zwi ększenie presji, poboru, - ogółem, 3 - wzrasta na cele przemysłu, dam GUS - przemysł, - spada na cele eksploatacja - eksploatacja sieci sieci wodoci ągowej – wodoci ągowej, 3 786,5 3 712,2 3 550,2 zmniejszenie ilo ści strat wody, presji pozytywna - gospodarstwa domowe - spada na cele gospodarstw domowych – oszcz ędno ść wody. Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014-2016 ocena ocena trend bez brak mo żliwo ści pozytywna negatywna zmian oceny

88 Raport z real izacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

4.1.4. Podsumowanie wska źników

W programie ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego zaproponowano łącznie 19 wska źników, z czego 5 to wska źniki presji na środowisko, 7 wska źniki stanu środowiska i 7 to wska źniki reakcji.

Tabela 42 . Podsumowanie analizy wska źnikowej brak ocena ocena brak rodzaj wska źnika mo żliwo ści ogółem pozytywna negatywna zmian oceny wska źniki stanu 5 1 0 1 7 wska źniki presji 2 2 1 0 5 wska źniki reakcji 6 0 0 1 7 Razem 13 3 1 2 19

Wykres 11. Zestawienie wska źników presji

Wykres 12. Zestawienie wska źników stanu

89 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Wykres 13. Zestawienie wska źników reakcji

Wykres 14 . Podsumowanie wszystkich wska źników realizacji PO Ś

Jak wynika z powy ższych wykresów wi ększo ść wska źników została oceniona w trendzie pozytywnym (13 wska źników), albo zmniejszała si ę presja na wykorzystanie zasobów środowiska, albo zwi ększyła si ę reakcja na problemy środowiskowe. Znamienne jest jednak, że wci ąż post ępuje presja na zasoby przyrodnicze (w niewielkim stopniu), albo nie wida ć reakcji w postaci poprawy jako ści środowiska, gdy ż 3 wska źniki oceniono w tr endzie negatywnym. Realizowany od lat monitoring przyrodniczych kompo nentów środowiska jest podsta wą do prowadzenia szczegółowych analiz. Daje odpowiedź na wiele pyta ń, m.in.: jak bardzo człowiek przekształca swoje środowisko przyrodnicze?, w jakim kierunk u mo żna prowadzi ć intensywny rozwój zachowuj ąc nie zniszczone elementy środowiska?, czy i kiedy nast ąpi przekroczenie chłonno ści przyrodniczej. Na podstawie zgromadzonych danych mo żna sformułowa ć tez ę, że Powiat, jak i samorz ądy gminne sukcesywnie realizuj ą założone cele, koncentrując się na najistotniejszych obszarach problemowych i bez pominięcia kluczowych zadań w ochronie

90 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

środowiska. Analizuj ąc jednak zaproponowane w omawianym PO Ś wska źniki wskazuje si ę ich niepełne dostosowanie do wskazanych zada ń, stąd w kolejnym programie ochrony środowiska powinno si ę wi ększ ą uwag ę po świ ęci ć na dobór trafnych i mierzalnych wska źników. W raportowanym PO Ś nie zaproponowano żadnych wska źników pozwalaj ących oceni ć działania na przykład w zakresie minimalizacji oddziaływania hałasu, prawidłowo prowadzonej gospodarki odpadami, rozwoju terenów zielonych. Proponuje si ę zatem, aby uszczegółowi ć analiz ę wska źnikow ą o poni ższe propozycje wska źników, które uzupełniaj ą dotychczasowy zakres mierników w zakresie pozostałych komponentów: 1. Wska źniki odnosz ące si ę do emisji hałasu: − długo ść ście żek rowerowych (km), − procentowy udział dróg gruntowych i utwardzonych (%), − udział procentowy terenów komunikacyjnych w ogólnej powierzchni powiatu (%), 2. Wska źniki odnosz ące si ę do zasobów wodnych: − jako ść wód podziemnych i powierzchniowych (klasy JCW), − przekraczane wska źniki w ujmowanych wodach na cele komunalne, 3. Wska źniki odnosz ące si ę do powierzchni ziemi: − powierzchnia terenu wymagaj ąca rekultywacji (ha), − powierzchnia obszarów eksploatowanych złó ż (ha), − powierzchnia terenów zabudowanych (ha), 4. Wska źniki odnosz ące si ę do gospodarki odpadami: − ilo ść zmieszanych odpadów komunalnych (Mg), − ilo ść zebranych selektywnie odpadów komunalnych (Mg), − ilo ść zlikwidowanych nielegalnych składowisk odpadów (szt.), − ilość odpadów zebranych podczas likwidacji nielegalnych składowisk odpadów (Mg), − ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania (%), − przygotowanie do ponownego u życia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła (%), − przygotowanie do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (%), 5. Wska źniki odnosz ące si ę do zasobów przyrodniczych: − powierzchnia terenów zieleni urz ądzonej (ha), − powierzchnia terenów prawnie chronionych (ha).

4.2. ANALIZA FINANSOWA

Zadania zapisane w Programie Ochrony Środowiska zostały zrealizowane zgodnie z ogóln ą misj ą jednostki i własnymi zamierzeniami inwestycyjnymi. Istotna ich cz ęść , ze wzgl ędu na specyfik ę, wymaga systematyczno ści i bie żą cych prac, np. bie żą ce utrzymanie i konserwacja sieci wodno - kanalizacyjnych, utrzymanie w sprawno ści urz ądze ń melioracji, utrzymanie i zarz ądzanie drogami oraz utrzymanie czysto ści i porz ądku, gospodarowanie odpadami komunalnymi, piel ęgnacja zieleni, edukacja ekologiczna mieszka ńców. Cz ęść inwestycji i zada ń z uwagi na ci ągło ść , długotrwało ść realizacji lub pozyskiwanie funduszy, dotacji, czy dofinansowa ń jest realizowana etapowo (projekty

91 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

dotycz ące realizacji infrastruktury technicznej czy obiektów i ich realizacja w kolejnych latach). W tym miejscu zaznaczy ć trzeba, że racjonalne gospodarowanie środowiskiem i jego zasobami wymaga du żych nakładów finansowych, st ąd niezb ędne staje si ę stałe pozyskiwanie dofinansowania ze środków zewn ętrznych. Samorz ądy, jak i inne jednostki ubiegały si ę o dofinansowanie zada ń generuj ących znaczne nakłady finansowe. W latach 2015-2016 jednostki pozyskiwały środki na działania z: − Unii Europejskiej, przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, − Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego, − Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, − Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Szczegóły zawarto w kolejnych tabelach.

92 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 43. Umowy realizowane w ramach RPO WP Prywatne - Beneficjent wiod ący - Data podpisania Wydatki Tytuł projektu Warto ść ogółem Dofinansowanie Wkład UE Wydatki nazwa umowy pierwotnej kwalifikowalne kwalifikowalne Termomodernizacja obiektów SAMORZ ĄD Samorz ądu Województwa WOJEWÓDZTWA 2016-03-31 1 427 761,45 1 329 420,87 1 130 007,74 1 130 007,74 0,00 Pomorskiego – Pakiet nr 1* POMORSKIEGO Termomodernizacja obiektów użyteczno ści publicznej wraz z modernizacj ą i usprawnieniem POWIAT źródeł ciepła i energii na terenie 2016-06-28 19 698 802,43 18 635 526,84 15 840 197,80 15 840 197,80 0,00 STAROGARDZKI Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Starogardu Gda ńskiego Termomodernizacja budynków u żyteczno ści GMINA 2016-06-28 1 716 092,50 1 582 412,45 1 345 050,58 1 345 050,58 0,00 publicznych na terenie Gminy SKARSZEWY Skarszewy CENTRUM Termomodernizacja PSYCHOLOGICZNO- 2016-07-20 3 998 805,23 3 459 405,54 2 940 494,71 2 940 494,71 518 910,83 Budynków Terapii Rodzinnej** PASTORALNE „WI ĘŹ ” Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Jabłowie wraz GMINA z rozbudow ą sieci kanalizacji STAROGARD 2016-10-06 5 283 843,00 4 308 000,00 3 661 800,00 3 661 800,00 0,00 sanitarnej w miejscowo ści GDA ŃSKI Dąbrówka, Rokocin, Kote że

Rozbudowa sieci kanalizacji GMINA OSIEK 2016-10-06 3 839 107,24 3 121 225,40 2 653 041,59 2 653 041,59 0,00 sanitarnej Osiek - Wycinki "Budowa sieci kanalizacji sanitarnej, rozbudowa i przebudowa sieci wodoci ągowej dla miejscowo ści GMINA KALISKA 2016-10-06 20 527 882,49 15 919 943,61 10 149 027,77 10 149 027,77 0,00 Cieciorka, D ąbrowa, Iwiczno wraz z rozbudow ą oczyszczalni ścieków w Kaliskach"

93 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Prywatne - Beneficjent wiod ący - Data podpisania Wydatki Tytuł projektu Warto ść ogółem Dofinansowanie Wkład UE Wydatki nazwa umowy pierwotnej kwalifikowalne kwalifikowalne Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w gminie Skórcz - GMINA SKÓRCZ 2016-10-06 2 393 590,36 2 017 451,59 1 714 833,85 1 714 833,85 0,00 budowa kolektora sanitarnego "PÓŁNOC" - Wielki Bukowiec Budowa kanalizacji sanitarnej GMINA SM ĘTOWO w miejscowo ści Sm ętowo 2016-10-06 3 185 936,69 2 827 501,29 2 403 376,09 2 403 376,09 0,00 GRANICZNE Graniczne - Centrum Zachowanie warto ści przyrodniczych i krajobrazowych korytarza ekologicznego doliny GMINA MIEJSKA Wierzycy przez ochron ę STAROGARD 2016-03-31 12 893 568,13 12 893 568,13 9 025 497,69 9 025 497,69 0,00 bioró żnorodno ści oraz GDA ŃSKI ukierunkowanie wykorzystania tego obszaru Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego

Tabela 44. Umowy realizowane w ramach PROW Rodzaj umowy / nazwa projektu Zawarte umowy (warto ści aktualne) Zrealizowane płatno ści w latach 2014/2015 Miejsce Miejsce Środki Środki Nazwa realizacji data umowy / Środki Środki Tytuł projektu realizacji publiczne data płatno ści publiczne wnioskodawcy operacji aneksu EFRROW EFRROW operacji ogółem ogółem transza I Rozbudowa kanalizacji 454 467,34 340 850,00 sanitarnej w gminie Czarnylas, 2015-02-09 Gmina Gmina Skórcz Skórcz-budowa kolektora Wolental, 2014-11-20 1 380 861,44 1 035 645,00 Skórcz transza II sanitarnego "PÓŁNOC" - Pączewo 926 394,10 694 795,00 Czarnylas 2015-11-09 Budowa sieci Gmina wodoci ągowej Wilcze- Wilcze Błota, Gmina 2015-03-09 527 829,01 395 871,00 2015-08-28 527 829,01 395 871,00 Lubichowo Błota - Lubichowo Lubichowo Lubichowo Wybudowanie

94 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Rodzaj umowy / nazwa projektu Zawarte umowy (warto ści aktualne) Zrealizowane płatno ści w latach 2014/2015 Miejsce Miejsce Środki Środki Nazwa realizacji data umowy / Środki Środki Tytuł projektu realizacji publiczne data płatno ści publiczne wnioskodawcy operacji aneksu EFRROW EFRROW operacji ogółem ogółem

Budowa sieci I transza wodoci ągowej 264 436,76 132 218,00 Gmina Gmina 2015-07-30 i kanalizacji sanitarnej Kolincz, Starogard Starogard 2015-06-09 729 980,81 364 990,00 w miejscowo ściach Kokoszkowy Gda ński Gda ński II transza Kolincz, Kokoszkowy, 465 544,04 232 772,00 gmina Starogard Gda ński 2015-08-28

I transza Budowa sieci 103 474,20 77 605,00 kanalizacyjnej 2014-07-11 w Kokoszkowach, sieci Gmina Dąbrówka, Gmina wodoci ągowej Starogard Kokoszkowy, Starogard 2014-08-26 549 521,97 412 140,00 w Zdunach, Gda ński Zduny Gda ński II transza Kokoszkowach 446 047,77 334 535,00 2015-07-30 i D ąbrówce, Gmina Starogard Gda ński

Budowa kanalizacji Gmina Gmina sanitarnej Sm ętowo Kopytkowo Sm ętowo 2014-12-23 300 105,75 225 079,00 2015-10-16 300 105,75 225 079,00 w miejscowo ści Graniczne Graniczne Kopytkowo

Modernizacja stacji uzdatniania wody Bobowo, Gmina Gmina Bobowo 2015-03-20 339 923,16 254 942,00 2015-09-24 347 043,07 254 942,00 w Bobowie oraz budowa Grabowiec Bobowo sieci wodoci ągowej

Budowa kolektora zrzutowego ścieków Gmina oczyszczonych Gmina Stara Jania, Sm ętowo z oczyszczalni ścieków Sm ętowo 2015-07-06 1 460 694,58 1 095 520,00 2015-11-04 1 460 694,58 1 095 520,00 Kopytkowo Graniczne w Kopytkowie wraz Graniczne z przepompowni ą i wyposa żeniem

95 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Rodzaj umowy / nazwa projektu Zawarte umowy (warto ści aktualne) Zrealizowane płatno ści w latach 2014/2015 Miejsce Miejsce Środki Środki Nazwa realizacji data umowy / Środki Środki Tytuł projektu realizacji publiczne data płatno ści publiczne wnioskodawcy operacji aneksu EFRROW EFRROW operacji ogółem ogółem Budowa sieci wodoci ągowej wraz z przył ączami Gmina w miejscowo ści Stara Stara Jania, Gmina Sm ętowo Jania (Wybudowania) Sm ętowo Sm ętowo 2015-07-06 278 117,15 208 587,00 2015-11-04 278 117,15 208 587,00 Graniczne oraz budowa kanalizacji Graniczne Graniczne sanitarnej w miejscowo ści Sm ętowo Graniczne - ul. Okr ęż na Budowa sieci wodoci ągowej Zelgoszcz, Gmina w miejscowo ściach Zielona Góra, Gmina 2015-06-24 442 650,18 331 987,00 2015-10-16 442 650,18 331 987,00 Lubichowo Zelgoszcz, Zielona Góra Lipinki Lubichowo i Lipinki Królewskie - etap Królewskie III Zakład Budowa sieci kanalizacji Pinczyn, Gmina Komunalny sanitarnej w gminie 2015-06-30 371 700,55 278 775,00 2015-10-16 371 700,55 278 775,00 Zblewo Zblewo Gminy Zblewo Zblewo I transza 2014- Gmina Urz ądzenie parku kultury Gmina 163 671,13 122 753,00 03-19 Starogard fizycznej i rekreacji nad Jabłowo Starogard 2014-09-16 453 183,37 339 887,00 II transza Gda ński jeziorem w Jabłowie Gda ński 289 512,24 217 134,00 2015-01-16 Budowa Wiejskiego Centrum Historyczno - I transza 2014- 486 270,99 364 700,00 Edukacyjnego 03-28 w miejscowo ści Fr ąca Gmina wraz z rewitalizacj ą Gmina Sm ętowo zabytkowego parku, Fr ąca Sm ętowo 2014-12-30 1 100 669,85 500 000,00 Graniczne infrastruktur ą techniczn ą, Graniczne II transza mał ą architektur ą, 614 398,86 135 300,00 2015-06-03 zieleni ą towarzysz ącą, doj ściami i dojazdami, parkingiem

96 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Rodzaj umowy / nazwa projektu Zawarte umowy (warto ści aktualne) Zrealizowane płatno ści w latach 2014/2015 Miejsce Miejsce Środki Środki Nazwa realizacji data umowy / Środki Środki Tytuł projektu realizacji publiczne data płatno ści publiczne wnioskodawcy operacji aneksu EFRROW EFRROW operacji ogółem ogółem

Rewitalizacja parku, rozbudowa świetlicy Gmina Gmina Zblewo wiejskiej, budowa placu Jezierce 2014-10-13 103 719,51 82 975,00 2015-01-08 103 719,51 82 975,00 Zblewo rekreacyjnego i placu zabaw w Jeziercach

Zagospodarowanie Gmina miejsca rekreacji Gmina Lubichowo 2014-10-14 139 755,36 100 000,00 2015-03-09 139 755,36 100 000,00 Lubichowo i wypoczynku w Lubichowo miejscowo ści Lubichowo

Budowa Centrum Gmina Sportowo- Gmina Sm ętowo Rekreacyjnego Kamionka Smętowo 2014-12-16 116 754,93 93 403,00 2015-02-13 116 754,93 93 403,00 Graniczne w miejscowo ści Graniczne Kamionka

Wła ściwe zagospodarowanie Gmina Gmina miejsca spotka ń Osieczna 2015-04-10 59 509,07 40 550,00 2015-06-30 59 509,07 40 550,00 Osieczna Osieczna w Osiecznej, gmina Osieczna

Zagospodarowanie Gmina miejsca rekreacji Gmina Ocypel 2015-03-09 90 128,94 72 103,00 2015-05-29 90 128,94 72 103,00 Lubichowo i wypoczynku Lubichowo w miejscowo ści Ocypel

Rewitalizacja uj ęć wody Gmina Gmina Miejska w Skórczu wraz Skórcz Miejska 2015-02-02 500 315,39 295 000,00 2015-08-28 488 899,15 295 000,00 Skórcz z budową infrastruktury Skórcz towarzysz ącej

97 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Rodzaj umowy / nazwa projektu Zawarte umowy (warto ści aktualne) Zrealizowane płatno ści w latach 2014/2015 Miejsce Miejsce Środki Środki Nazwa realizacji data umowy / Środki Środki Tytuł projektu realizacji publiczne data płatno ści publiczne wnioskodawcy operacji aneksu EFRROW EFRROW operacji ogółem ogółem Remont budynku świetlicy wiejskiej wraz z zagospodarowaniem Gmina Bo żepole Gmina przyległego terenu 2015-04-16 139 486,13 111 588,00 2015-06-30 139 486,13 111 588,00 Skarszewy Królewskie Skarszewy w Bo żympolu Królewskim, gmina Skarszewy Wzbogacenie infrastruktury do "NAGPROT" organizacji plenerowych Gmina Grabowiec 2014-12-19 25 239,02 20 191,21 2015-07-21 25 239,02 20 191,21 Sp. z o.o. imprez rekreacyjnych Bobowo poprzez zakup wyposa żenia Remont Miejskiej Sali Widowiskowej przy ulicy Hallera 16 w Skórczu Gmina Gmina Miejska słu żą cy organizacji Skórcz Wiejska 2015-02-04 37 780,24 24 990,00 2015-07-03 37 780,24 24 990,00 Skórcz imprez kulturalnych Skórcz zwi ązanych z promocj ą lokalnych walorów Podniesienie jako ści życia gminy Osiek Stowarzyszenie poprzez zakupienie Osiek Gmina Osiek 2014-12-11 29 900,00 23 920,00 2015-05-13 29 900,00 23 920,00 Dobry Brat sprz ętu wodnego wraz z wyposa żeniem Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego

98 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Tabela 45. Umowy realizowane w latach 2015-2016 na terenie powiatu starogardzkiego (NFO ŚiGW) Rodzaj Data (po życzka, Kwota umowy Dziedzina / działanie zawarcia Beneficjent Gmina Nazwa projektu Całkowity koszt Wypłaty w 2015 Wypłata w 2016 dotacja, UE umowy dofinansowanie) POIiS 2007-2013, działanie II.1.Kompleksowe Racjonalizacja przedsi ęwzi ęcia Zakład Utylizacji gospodarki z zakresu gospodarki Odpadów odpadami poprzez umowa o odpadami 2009-11-03 Komunalnych 20 gmin budow ę zakładu 141 655 920,03 87 902 869,87 19 293 606,55 5 430 928,52 dofinansowanie komunalnymi ze "Stary Las" utylizacji odpadów szczególnym Sp. z o.o. komunalnych uwzgl ędnieniem "Stary Las" odpadów niebezpiecznych POIiS 2007-2013, działanie IX.3. Opracowanie umowa o Gmina Termomodernizacja 2014-06-24 Skarszewy planu gospodarki 66 420,00 56 457,00 - 56 457,00 dofinansowanie Skarszewy obiektów u żyteczno ści niskoemisyjnej publicznej POIiS 2007-2013, działanie IX.3. Plan gospodarki umowa o Termomodernizacja 2014-11-03 Gmina Zblewo Zblewo niskoemisyjnej dla 38 130,00 32 410,50 - 32 410,50 dofinansowanie obiektów u żyteczno ści Gminy Zblewo publicznej POIiS 2007-2013, działanie IX.3. Opracowanie umowa o Termomodernizacja 2014-12-11 Gmina Lubichowo Lubichowo Planu Gospodarki 39 729,00 33 769,65 - 33 769,65 dofinansowanie obiektów u żyteczno ści Niskoemisyjnej publicznej POIiS 2007-2013, działanie IX.3. Plan gospodarki umowa o Termomodernizacja 2014-12-30 Gmina Kaliska Kaliska niskoemisyjnej dla 29 296,45 24 901,98 - 13 719,41 dofinansowanie obiektów u żyteczno ści Gminy Kaliska publicznej Źródło: NFO ŚiGW Warszawa

99 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Wa żne jest tak że, aby samorz ąd nadal podejmował współprac ę z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej, aby jak najlepiej realizowa ć działania nie tylko własne, ale równie ż koordynowane. Współpraca ta pozwoli na osi ągni ęcie szerszych celów i pozyskanie wi ększych środków finansowych. Analizuj ąc wielko ść nakładów finansowych, podsumowuj ąc wszystkie zebrane dane i wydatki Powiatu oraz innych podmiotów wł ączonych w realizacj ę PO Ś, wskazuje si ę, że w latach 2015-2016 poniesiono ł ączne koszty około 90,86 mln zł, z czego w roku 2015 była to kwota 48,027 mln zł, a w roku 2016 – 42,832 mln zł. Stwierdza si ę, że najwi ększe wydatki poniesione zostały na realizacj ę inwestycji w zakresie zmniejszenia presji powodowanej nadmierna emisja hałasu, czyli na modernizacje dróg, wydatki na ten cel stanowiły ł ącznie około 44,19 % wszystkich wydatkowanych środków finansowych (40 149 535,72 zł). W dalszej kolejno ści najbardziej kosztotwórcze były przedsi ęwzi ęcia z dziedziny ochrony zasobów wodnych, rozwoju gospodarki wodno-ściekowej, melioracji gruntów i ochrony przed powodzi ą, wydatki na te cele stanowiły około 21,81 % wszystkich wydatków (19 818 310,44 zł). Zdecydowanie mniejszy udział miały wydatki zwi ązane z popraw ą jako ści powietrza, łącznie było to około 14,72 % wszystkich wydatków (13 377 818,60 zł) oraz zwi ązane z ochron ą zasobów przyrodniczych – stanowiły one 11,60 % wydatków (co daje 10 540 480,81 zł). Jeszcze mniejszy udział w ogólnych kosztach realizacji PO Ś, bo ka żda dziedzina na poziomie około 2 %, miały wydatki zwi ązane z: − ochron ą mieszka ńców przed zagro żeniami i dofinansowaniem jednostek stra ży po żarnej – 2,40 % wydatków (2 183 440,78 zł), − modernizacj ą infrastruktury energetycznej minimalizuj ącą negatywne oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego (PEM) – 2,19 % wydatków z lat 2015-2016 (1 992 208,00 zł), − gospodarowanie odpadami – 2,00 % wydatków (1 821 452,54 zł). Najmniej środków przypadło na turystyk ę – około 0,76 % wydatków (689 784,18 zł) oraz na edukacj ę ekologiczn ą – 0,32 % wydatków (286 934,42 zł). W kontek ście edukacji ekologicznej nale ży nadmieni ć, że mimo podejmowanych wielu działa ń: akcji edukacyjnych, konkursów ekologicznych oraz dofinansowywaniu licznych inicjatyw ekologicznych, nakłady na te działania nie wymagaj ą du żych środków pieni ęż nych, st ąd realizacja działa ń w tym zakresie jest na ni ższym poziomie, ale tylko finansowym, nie merytorycznym.

Tabela 46. Podsumowanie kosztów realizacji PO Ś (zadania własne i koordynowane) Przedsi ęwzi ęcia Suma Rok 2015 % Rok 2016 % % z działu 2015-2016 zasoby wodne, gospodarka wodno- 12 248 548,85 25,50 7 569 761,59 17,67 19 818 310,44 21,81 ściekowa, melioracje, powód ź

turystyka 332 516,52 0,69 357 267,66 0,83 689 784,18 0,76

przyroda 5 320 718,70 11,08 5 219 762,11 12,19 10 540 480,81 11,60

100 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Przedsi ęwzi ęcia Suma Rok 2015 % Rok 2016 % % z działu 2015-2016

powietrze 7 680 692,42 15,99 5 697 126,18 13,30 13 377 818,60 14,72

hałas 20 941 442,30 43,60 19 208 093,42 44,84 40 149 535,72 44,19 awarie, zagro żenia 818 644,55 1,70 1 364 796,23 3,19 2 183 440,78 2,40

odpady 544 756,67 1,13 1 276 695,87 2,98 1 821 452,54 2,00

edukacja 139 895,73 0,29 147 038,69 0,34 286 934,42 0,32 ekologiczna

PEM 0,00 0,00 1 992 208,00 4,65 1 992 208,00 2,19

SUMA 48 027 215,74 100,00 42 832 749,75 100,00 90 859 965,49 100,00

Źródło: Podsumowanie kosztów pozyskanych podczas badania ankietowego (dane z rozdziałów 3.1 – 3.11)

101 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Wykres 15. Podsumow anie kosztów rea lizacji PO Ś w latach 2015-2016 w działach (z rozró żnieniem na lata) Źródło: podsumowanie kosztów pozyskanych podczas badania ankietowego (dane z rozdziałów 3.1 – 3.11)

102 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

Wykres 16 . Podsumowanie kosztów realizacji PO Ś ł ącznie w obu latach w działach (z rozró żnieniem) Źródło: podsumowanie kosztów pozyskanych podczas badania ankietowego (dane z rozdziałów 3.1 – 3.11)

103 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Wykres 17 . Podsumowanie kosztów realizacji PO Ś w latach 2015 -2016 – udział p rocentowy wydatków w działach (ł ącznie) Źródło: podsumowanie kosztów pozyskanych podczas badania ankietowego (dane z rozdziałów 3.1 – 3.11)

104 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

4.3. PODSUMOWANIE KO ŃCOWE

Zadania własne powiatu w zakresie spraw zwi ązanych z ochron ą środowiska wynikaj ą przede wszystkim z ustawy o samorz ądzie powiatowym i przepisów dotycz ących ochrony środowiska. Cz ęść zada ń przypisana jest organom Powiatu, ale ich realizacja spoczywa na adresatach decyzji i podmiotach korzystaj ących ze środowiska. Wi ększo ść z inwestycji infrastrukturalnych jest prowadzona jednak przez samorz ądy gminne.

Samorz ąd powiatowy na bie żą co prowadzi sprawy zwi ązane z wnioskami podmiotów korzystaj ących ze środowiska oraz obsług ą mieszka ńców i podmiotów gospodarczych pod kątem organizacyjno-administracyjnym. Zadania inwestycyjne zapisane w Programie zostały w wi ększo ści zrealizowane zgodnie z ogóln ą misj ą jednostki i własnymi zamierzeniami inwestycyjnymi. Istotna ich cz ęść , ze wzgl ędu na specyfik ę, wymaga systematyczno ści i bie żą cych prac, np. bie żą ce utrzymanie i konserwacja sieci wodno - kanalizacyjnych, monitorowanie stanu wody pitnej, utrzymanie i zarz ądzanie drogami, utrzymanie czysto ści i porz ądku (likwidacja terenów zanieczyszczonych odpadami), piel ęgnacja zieleni, edukacja ekologiczna mieszka ńców, ochrona powierzchni ziemi (rekultywacja miejsc eksploatacji kopalin). Cz ęść inwestycji i zada ń z uwagi na ci ągło ść , długotrwało ść realizacji lub pozyskiwanie funduszy, dotacji, czy dofinansowa ń jest realizowana etapowo (projekty dotycz ące realizacji infrastruktury technicznej i obiektów, po czym ich realizacja w kolejnych latach, rozliczanie dotacji w jednostkami dotuj ącymi). W tym miejscu zaznaczy ć trzeba, że racjonalne gospodarowanie środowiskiem i jego zasobami wymaga du żych nakładów finansowych, st ąd niezb ędne staje si ę stałe pozyskiwanie dofinansowania ze środków zewn ętrznych (PO Ii Ś, RPO, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW, PROW). Samorz ądy skutecznie ubiegały si ę o dofinansowanie zada ń generuj ących znaczne nakłady finansowe. Wa żne jest tak że, aby samorz ąd nadal podejmował współprac ę z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, infrastruktury komunalnej, czy te ż działa ń administracyjno- organizacyjnych. Współpraca ta pozwoli na osi ągni ęcie szerszych celów i pozyskanie wi ększych środków finansowych. W ka żdym z priorytetów podejmowano szereg zada ń, jednak bior ąc pod uwag ę ich charakter i potrzeb ę dalszego rozwoju wiele grup zadaniowych powinna być kontynuowana w latach kolejnych, w miar ę potrzeb oraz mo żliwo ści pozyskania środków finansowania. W szczególno ści kontynuowane powinny by ć wszelkie działania zwi ązane z popraw ą stanu wód powierzchniowych oraz realizacj ą programu naprawczego okre ślonego w programie ochrony powietrza, w zwi ązku z przekroczeniami normatywnych st ęż eń zanieczyszcze ń w wodach powierzchniowych oraz w powietrzu, utrzymuj ących si ę od kilku ju ż lat. Tym samym w śród najwa żniejszych działa ń w przyszło ści powinny był nadal kontynuowane termomodernizacje budynków, wymiana źródeł ogrzewania, rozwój energii odnawialnej, modernizacje ci ągów komunikacyjnych, rozwój ście żek rowerowych, rozwój sieci kanalizacji sanitarnej oraz deszczowej. Kolejnym aspektem, na który w przyszło ści powinien zosta ć poło żony nacisk jest ochrona mieszka ńców przed hałasem. Inne działania zwi ązane z ochron ą zasobów przyrodniczych, powierzchni ziemi, ochron ą przed promieniowaniem elektromagnetycznym oraz gospodark ą odpadami komunalnymi mo żna uzna ć za zrealizowane w sposób zadowalaj ący. W kolejnych latach działania powinny by ć kontynuowane w celu utrzymania jako ści środowiska w tym zakresie na stałym poziomie. Równie ż działania zwi ązane z turystyk ą czy edukacj ą ekologiczn ą.

105 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Analizuj ąc działania podj ęte w latach 2015-2016 oraz wska źniki oceny rozwoju infrastruktury technicznej i stanu środowiska przyrodniczego, mo żna stwierdzi ć, że realizacja celów zało żonych w dokumencie PO Ś wpływa pozytywnie na rozwój Powiatu oraz pozwala na ci ągłe monitorowanie stanu środowiska i wykonywanie zada ń, które b ędą prowadziły do dalszego pozytywnego rozwoju.

Reasumuj ąc, działania podj ęte w latach 2015-2016 wpisuj ą si ę w zało żenia i cele wyznaczone w Programie i nale ży oceni ć je jako pozytywne. Przeprowadzenie pełnej oceny, co do stopnia poprawy stanu środowiska w powiecie wymaga dłu ższego przedziału czasowego oraz dalszych działa ń inwestycyjnych.

106 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

SPIS TABEL

Tabela 1. Dochody Powiatu ogółem, w tym otrzymane dotacje w latach 2015-2016 [zł] ...... 8 Tabela 2. Dochody gmin ogółem, w tym otrzymane dotacje w roku wyj ściowym 2014 i w latach 2015-2016 [zł] ...... 10 Tabela 3. Wydatki Powiatu ogółem, w tym na ochron ę środowiska w roku wyj ściowym 2014 i w latach 2015-2016 [zł] ...... 11 Tabela 4. Wydatki gmin ogółem, w tym na ochron ę środowiska w roku wyj ściowym 2014 i w latach 2015-2016 [zł] ...... 11 Tabela 5. PPK rzeczne badane w 2015 roku na terenie powiatu starogardzkiego ...... 12 Tabela 6. PPK jeziorne badane w 2015 roku na terenie powiatu starogardzkiego ...... 13 Tabela 7. Ocena stanu JCWP rzecznych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2015 r...... 13 Tabela 8. Ocena stanu JCWP jeziornych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2015 r...... 13 Tabela 9. PPK rzeczne badane w 2016 roku na terenie powiatu starogardzkiego ...... 14 Tabela 10. PPK jeziorne badane w 2016 roku na terenie powiatu starogardzkiego ...... 15 Tabela 11. Ocena stanu JCWP rzecznych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2016 r...... 15 Tabela 12. Ocena stanu JCWP jeziornych monitorowanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2016 r...... 16 Tabela 13. Ocena jako ści wód podziemnych w roku 2016 ...... 18 Tabela 14. Indywidualne uj ęcia wody ...... 19 Tabela 15. Zanotowane przekroczenia w roku 2015 ...... 20 Tabela 16. Rozwój sieci wodoci ągowej i zu życie wody ...... 26 Tabela 17. Rozwój sieci kanalizacyjnej i odprowadzanie ścieków ...... 27 Tabela 18. Zmiany powierzchni gruntów w okresie sprawozdawczym ...... 29 Tabela 19. Melioracje na terenie na terenie powiatu ...... 30 Tabela 20. Wykaz wydanych koncesji przez Marszałka Województwa oraz Starost ę Starogardzkiego w latach 2015-2016 ...... 30 Tabela 21. Powierzchnia i ilo ść obszarów prawnie chronionych, terenów zieleni urz ądzonej oraz lasów w roku wyj ściowym i w okresie sprawozdawczym ...... 31 Tabela 22. Klasyfikacja strefy pomorskiej ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia w latach 2015-2016 ...... 33 Tabela 23. Wyniki pomiarów jako ści powietrza w powiecie starogardzkim 2015 i 2016 ...... 33 Tabela 24. Stopie ń rozwoju sieci gazowej ...... 35 Tabela 25. Stopie ń rozwoju sieci ciepłowniczej ...... 36 Tabela 26. Zestawienie liczby ludno ści nara żonej na hałas od dróg wojewódzkich – wska źnik LDWN i LDWN (poziom hałasu długookresowy poziom dzienno-wieczorno-nocny obliczony dla wszystkich pór w roku) ...... 37 Tabela 27. Zestawienie liczby ludno ści nara żonej na hałas od dróg wojewódzkich – wska źnik LN i LN - poziom długookresowy- poziom nocny obliczony dla wszystkich pór nocy w roku ...... 37 Tabela 28. Wyniki pomiarów PEM ...... 38 Tabela 29. Gospodarowanie odpadami pozakomunalnymi w okresie sprawozdawczym ...... 41 Tabela 30. Informacje o zebranych zmieszanych odpadach komunalnych na terenie powiatu ...... 42 Tabela 31. Ocena wykonania celu ekologicznego Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści wód podziemnych (gospodarka wodno-ściekowa, korzystanie z wód, melioracje) ...... 44 Tabela 32. Ocena wykonania celów ekologicznych Zrównowa żona gospodarka zasobami naturalnymi oraz Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych ...... 52 Tabela 33. Ocena wykonania celu ekologicznego Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównowa żone u żytkowanie zasobów przyrodniczych ...... 54

107 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego za lata 2015-2016 Green Key

Tabela 34. Ocena wykonania celu ekologicznego Kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł ...... 58 Tabela 35. Ocena wykonania celu ekologicznego Poprawa klimatu akustycznego poprzez obni żenie poziomu hałasu emitowanego do środowiska ...... 64 Tabela 36. Ocena wykonania celu ekologicznego Ochrona przed polami elektromagnetycznymi ...... 68 Tabela 37. Ocena wykonania celu ekologicznego Minimalizacja skutków wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych oraz ograniczenie ryzyka ich wyst ąpienia .....70 Tabela 38. Ocena wykonania celu ekologicznego Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju i hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, w tym systemu gospodarki odpadami komunalnymi, zapewniaj ącego osi ąganie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu ...... 74 Tabela 39. Ocena wykonania celu ekologicznego Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu oraz wzmocnienie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska ...... 78 Tabela 40. Ocena wykonania celu ekologicznego Zrównowa żone wykorzystanie zasobów przyrodniczych w rozwoju turystyki ...... 83 Tabela 41. Analiza wska źnikowa ...... 87 Tabela 42. Podsumowanie analizy wska źnikowej ...... 89 Tabela 43. Umowy realizowane w ramach RPO WP ...... 93 Tabela 44. Umowy realizowane w ramach PROW ...... 94 Tabela 45. Umowy realizowane w latach 2015-2016 na terenie powiatu starogardzkiego (NFO ŚiGW) ...... 99 Tabela 46. Podsumowanie kosztów realizacji PO Ś (zadania własne i koordynowane) ...... 100

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Dochody jednostki w latach 2014-2016 [zł] ...... 9 Wykres 2. Procent otrzymanych dotacji, w tym dotacji w ramach finansowania ze środków unijnych ...... 9 Wykres 3. Dochody gmin w latach 2014-2016 [zł] ...... 10 Wykres 4. Procent otrzymanych dotacji, w tym dotacji w ramach finansowania ze środków unijnych ...... 10 Wykres 5. Wydatki powiatu starogardzkiego(samorz ądu), w tym na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środowiska w okresie sprawozdawczym [zł] ...... 11 Wykres 6. Wydatki samorz ądów gminnych, w tym na gospodark ę komunaln ą i ochron ę środowiska, w okresie sprawozdawczym [zł] ...... 12 Wykres 7. Zu życie wody pobranej z sieci wodoci ągowej [dam 3] ...... 26 Wykres 8. Długo ść sieci wodoci ągowej [km] ...... 27 Wykres 9. Długo ść sieci kanalizacyjnej [km] ...... 27 Wykres 10. Ilo ść odprowadzonych ładunków zanieczyszcze ń w oczyszczonych ściekach [kg/rok] ...... 28 Wykres 11. Zestawienie wska źników presji ...... 89 Wykres 12. Zestawienie wska źników stanu ...... 89 Wykres 13. Zestawienie wska źników reakcji ...... 90 Wykres 14. Podsumowanie wszystkich wska źników realizacji PO Ś ...... 90 Wykres 15. Podsumowanie kosztów realizacji PO Ś w latach 2015-2016 w działach (z rozró żnieniem na lata) ...... 102 Wykres 16. Podsumowanie kosztów realizacji PO Ś ł ącznie w obu latach w działach (z rozró żnieniem) ...... 103 Wykres 17. Podsumowanie kosztów realizacji PO Ś w latach 2015-2016 – udział procentowy wydatków w działach (ł ącznie) ...... 104

108 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego Green Key za lata 2015-2016

109