Katalog Avangarde.Qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 1 Centralnoevropski aspekti vojvođanskih avangardi 1920 - 2000 granični fenomeni, fenomeni Muzej granica savremene likovne umetnosti Novi Sad katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 2 katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 1 muzej savremene likovne umetnosti novi sad, septembar 2002. katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 2 Deo inventara tv novi sad koji je 22. jula 2002. godine istovaren u izložbeni prostor muzeja. istovremeno radnici televizije počeli su i adaptaciju prostora depoa predviđenog za smeštaj umetničkog fonda muzeja. Građanski, novi sad, 01.08.2002, str. 10 katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 3 Dnevnik, novi sad, 29. jul 2002, str. 6 katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 4 katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 5 kustos izložbe Dragomir ugren asistenti kustosi nebojša milenković suzana vuksanović soleša uvodni tekstovi miško Šuvaković/Darko Šimičić autori tekstova marija Cindori ješa Denegri Dubravka Đurić nebojša milenković suzana vuksanović soleša miško Šuvaković Centralnoevropski aspekti vojvođanskih avangardi 1920 - 2000. granični fenomeni, fenomeni granica muzej savremene likovne umetnosti, novi sad katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 6 saDrŽaj uvoDni tekst konCePtualna umetnost: oD Dela Do teksta miško Šuvaković i Darko Šimičić nebojša milenković Centralnoevropski aspekti vojvođanskih avangardi 1920-2000. umetnost kao istraživanje umetnosti . 92 Granični fenomeni, fenomeni granica . 8 mail art: nemoGuĆa komunikaCija eksPresionizam i kuBizam GraniCa Forme nebojša milenković ješa Denegri mail art - umetnost postumetničke ere . .138 Primeri istorijskog modernizma . 18 Ženski PerFormanCe maPiranje iDentiteta suzana vuksanović soleša Fenomen pomeranja granica stvarnosti i umetnosti do granica saznanja i miško Šuvaković tajni (ivan tabaković: Genius) . .28 Ženski performance: mapiranje identiteta . 146 DaDa Pokretni Praznik neoeksPresionizam uŽasi jezika slike DaDa u vojvodini / subotička DaDa i njene relacije sa kassákom, micićem i aleksićem nebojša milenković neoekspresionizam: užasi jezika slike . 156 maria Cindori aktivistička dadaistička matineja u subotici . 34 oD analitiČkoG Do novoG GeometrijskoG slikarstva enFormel Bez-Forme ili anti-Forma suzana vuksanović soleša Prostor (i)slike: mišljenje slikarstva ješa Denegri (Gergelj urkom, verbumprogram, Dragomir ugren) . 166 enformel i slikarstvo materije . 54 umetnost PostsoCijalizma ePoHa entroPije inDiviDualne mitoloGije ŠiDska trojka ili loGika GraniCe miško Šuvaković miško Šuvaković umetnost postsocijalizma: epoha entropije i brisani sablasni tragovi . 182 individualne mitologije: šidska trojka ili logika granice . 66 minimalna slika loGika reDukCije ješa Denegri Postenformelna reduktivna apstrakcija . 78 oD neoavanGarDnoG tekstualizma Do konCePtualne umetnosti neoavanGarDni tekstualizam: oznaČitelji teksta Dubravka Đurić vojvođanski tekstualizam . 86 katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 7 miško Šuvaković/Darko Šimičić UVODNI TEKST katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 8 CentralnoevroPski asPekti vojvoĐanskiH avanGarDi 1920-2000. GraniČni Fenomeni, Fenomeni GraniCa miško Šuvaković i Darko Šimičić Istorija nije data. Nju treba konstruisati. indeksira, opiše i interpretira kao složen i specifičan istorijsko- irwin - nsk s početka XXi veka umetnički i multikulturalni fenomen, koji nije samo posledica posrednih prestoničkih uticaja, već efekat složenih procesa uvodni frame-ovi transformacija i direktnih suočavanja sa fenomenima evropske, pre svega centralnoevropske i srednjoevropske, u srednjoj ili Centralnoj evropi, ovde kod nas (tu neposredno umetnosti. u pitanju je prelazak sa izučavanja nacionalnih ili sasvim daleko), uvek se radi o nekakvoj neprozirnoj umetnosti (nacionalnih istorija umetnosti) na izučavanja atmosferi intriga, zavera, nemogućih istorija ili ekscesnih „umetnosti mešovitih ili multikulturalnih regija“, odnosno, na gestova, revolucija, lomova, hijatusa, povrataka redu ili obrta. zastupanja „umetnosti mikro kulturalnih zajednica“. Neprozirnoj izmaglici, zapravo, klimi koju treba proživeti i vojvođanska umetnost se locira i identifikuje, zato, kao preživeti između Beča, Graca, ljubljane zagreba, Beograda, pokazni uzorak (ili simptom) centralnoevropskih ili novog sada, vršca, subotice, Šida, Bukurešta, Budimpešte, srednjoevropskih umetničkih transfiguracija i međuuticaja Bratislave, Praga, varšave, Gdanjska, Berlina ili… teško je tokom XX veka. Cilj ovog istraživanja nije homogena i naći jasan i konzistentan opis. integrišuća slika jedne celovite „nacionalne“ ili „pokrajinske“ Da, oseća se nekakav težak, neodređen, moćan i, svakako, umetnosti, već slika suočenja ekscesa i iskoraka iz različitih prividan iluzionistički ili, u potpunosti, nestvaran prostor. nacionalnih mikro kultura u složeno lociranoj srednjoevropskoj Prostor i vreme se prepliću u igri (možda borbi) realnog i ili centralnoevropskoj regiji tokom XX veka. ova izložba je, prividnog. reč je o atmosferi neprestanih društvenih zato, u svim svojim izlagačkim i interpretativnim elementima transfiguracija, o atmosferi zatvorenih i izolovanih politička. svakodnevica, o atmosferi očajničkog obraćanja umetnosti da bi se izašlo iz užasa i besmisla svakodnevice, o atmosferi i, evo par uvodnih faktografskih, anegdotskih i narativnih nemogućih dodira malih, različitih i nestabilnih nacija i njihovih naznaka koje nas uvode u atmosferu vojvođanskih kultura i marginalnih kultura. ali, reč je i o izuzetnim pojedincima koji njihovih avangardi! govore, misle ili žive na različitim neprevodivim jezicima, istovremeno ukazujući na relativni odnos svake (baš svake) u pitanju je veoma složen prostor neočekivanih, razlikujućih i margine i centra... ta istovremenost je uzbudljiva, dramatična razlučenih atmosfera. Činjenica je da je jedna regija kao što je i često, često tragična, mada, i melanholična, i narkotički vojvodina tokom XX veka doživela neprekidni niz radikalnih ekstatička, zapravo, politički pobesnela ili potisnuta u dubinu političkih promena: preobražaja, transfiguracija, spoljašnjih i društvenih fantazama. unutrašnjih modifikacija. od pograničnog dela austrougarske namera autora ove izložbe i njihove interpretativne zbirke monarhije postaje deo kraljevine sHs i kraljevine jugoslavije, tekstova je da se opcrtaju istorijski i kulturni okviri tokom Drugog svetskog rata trpi fašističku okupaciju vojvođanske umetnosti XX veka, i to onih njenih tendencija ili mađarske i nezavisne države Hrvatske, a u drugoj polovini XX pojava ili individualnosti koje se zasnivaju na umetničkom veka u epohi realnog ili/i samoupravnog socijalizma izmjenjuju eksperimentu, inovaciji, internacionalnim ili transnacionalnim se periodi velike autonomije (70-ih i delom 80-ih godina ), razmenama, i ekscesnom preispitivanju prirode i koncepata zatim, nastupa nacionalistička jogurt-revolucija (kasnih 80-ih) umetnosti, kulture i društva. Do sada je vojvođanska umetnost i, zatim, dolazi do gotovo potpunog ukidanja autonomije uglavnom posmatrana kroz hegemone modele evropskog ili (90-ih). ove promene povezane su sa etničkim migracijama istočnoevropskog umerenog modernizma, koji je stizao kroz koje su imale uticaja na procese u kulturi i umetnosti: od uticaje nestabilnih i promenljivih, u većoj ili manjoj meri, srpskih kolonizacija nakon Prvog i Drugog svetskog rata, provincijalnih „prestonica“ ili „većih centara“: Beča, zatim, dolaska mađarskih levičara nakon pada mađarske Budimpešte, zagreba, Beograda. naš cilj tokom pripreme i republike i uspostavljanja „Hortijevog režima“, zatim realizacije ove izložbe je da se vojvođanska umetnost uoči, holokausta jevreja i ustaškog terora tokom Drugog svetskog 8 katalog avangarde_katalog avangarde.qxd 3/18/2015 1:38 PM Page 9 m i š rata, do progona nemaca posle Drugog svetskog rata, i do drugoj mogućnosti, jer upravo atmosfera Centralne ili srednje k o Š višesmernih dramatičnih i nasilnih migracija tokom 90-ih evrope jeste atmosfera „nestabilnih mikrosvetova“ u stalnom u v a k o godina. vojvodina je zaista neka vrsta poligona permanentnih pokretu, preobražaju i u haosu... u onom haosu iz koga su v i ć i preobražaja – ona je neka vrsta pokretne ili bolje rečeno, nastajale mnoge velike priče XX veka: psihoanaliza, teozofija, D a r k nestabilne mape... nacizam, komunizam, relativnost margine i centra, kriza o Š i m još jedan detalj… Činjenica je da se u multikulturalnoj imperija, rađanje nacija, poludeli označitelji, građanski ratovi, i č i ć vojvodini 70-ih godina, nakon društvene i umetničke sublimne i sofisticirane erotske igre, umetnički eksperimenti, CentralnoevroPski asPekti vojvoĐanskiH avanGarDi 1920-2000. liberalizacije (delovanje eksperimentalnih umetnika na tribini govor umetnika u prvom licu, i … mladih, nastajanja subotičke, zrenjaninske i novosadskih umetničkih grupa, časopisa Polja, časopisa Új Symposion, filmske produkcije najliberalnijih filmova u tadašnjoj DekonstrukCija HeGemonije u kulturi: jugoslaviji), desio drastični prekid. nigde osim u novom sadu ePoHa Pluralizma, ePoHa GloBalizma, ePoHa eksperimentalni, odnosno, neoavangardni i konceptualni multikulturalizma, ePoHa transGresija umetnici nisu bili politički proganjani i nisu završili u zatvoru. Dramatični progoni i obračuni sa novom umetnošću (grupe Centralno političko, kulturološko i umetničko pitanje u evropi Januar, Februar, grupa