Yyde Darde Klokke
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Port Betaald / / yy yy De Darde Klokke Maart Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen in samenwerking met de Historische Kring Ommen ,a-- é Colofon STICHTING DE DARDE KLOKKE HISTORISCHE KRING OMMEN GEMIENSCHOP VAN OLL OMMER Voorzitter Voorzitter Veurzitter H. Woertink B.J. Warmeiink G.H. Steen Telefoon 0529-452963 Telefoon 06-54347956 Telefoon 0529-454181 Secretaris Secretaris Schriefster S. Schokkenbroek H.J. Feddema-van EIburg Berna Poelarends Patrijsstraat 39 De Schammelte 27 Wolfkuillaan 10 7731 ZL Ommen 7731 BL Ommen 7731 AM Ommen [email protected] [email protected] [email protected] Telefoon 0529-463111 Telefoon 0529-463288 Telefoon 0529-450507 Penningmeester Penningmeester Penningmeester A. van der Vegt C.C. Schneiders H. Prenger Sperwer 34 Telefoon 0529-458335 Telefoon 0529-452096 7731 KB Ommen Telefoon: 0529-456317 Drie moandeleks tiedschrift veur Lidmaatschap Ommen en de gemienschap van • € 21,50 per jaar lidmaatschap HKO 011 Ommer in samenwerking met inclusief abonnement De Darde Klokke. Overname van artikelen de Historische Kring Ommen • € 22,50 per jaar bij niet automatische afschrijving. Betaling op IBAN toegestaan met Redactieadres NL97 RABO 0378 9039 77 t.n.v. HKO. bronvermelding. Patrijsstraat 39, 7731 ZL Ommen • Veur betaling van abonnement op telefoon (0529)46 31 11 De Darde Klokke € 6,- per joar. e-mail [email protected] IBAN NL72 INGB 0003 0435 54 of NL08 RABO 0348 9059 04 wmw. t.n.v.'De Darde Klokke' te Ommen www.hko-ommen.nl MET DANK AAN Notarispost Ommen Ekkelenkamp Freesverhuur Ommen Univé Verzekeringen lunch - patisserie - diner - ijssalon Timmer- & Onderhoudsbedrijf Kleinlugtenbelt Tuincentrum Jurrie Baas M. Dunnewind Radio, TV en witgoed Sportrijk fit & gezond Ommen Go Makelaars Weenink Jansen Lennips groep Vastgoed Onderhoud Autobedrijven: Aannemersbedrijf M. van der Vegt Takman Gereedschappen • Oostendorp Meijerink| grafisch bedrijf Cents Autocentrum • Van Leussen Douwe's Dump Café-Restaurant 'Flater' • Dunnewind bv Rijwielen/Bromfietsen Brunink De Rechter van Ommen • Schuurhuis Installatiebedrijf Groen Ommen OCB Bouw bv • Autopalace Autoschade Huysmans Kompanen • Cents bv Ommer Automaten Restaurant-Catering 'De Bootsman' • M.C. Bouwman Bandenservice Ommen H. Steen bv verhuizingen en transporten Kapsalon de Kapper Pearie Opticiëns Autoschade Henk Koggel Van Elderen accountants belastingadviseurs Schildersbedrijf Van EIburg Resto Oco Zorgboerderij 't Schöttincksflier Dakdekkers- en Renovatiebedrijf Bungalowpark'Hoge Hexel' De Lange Keukens E. van der Linde Ommen BV Expert Westerman Klusbedrijf H. Bremmer Café-Restaurant'De Nieuwe Brug' Bentum Nijboer Notarissen Culinair bij u thuis Slaapkenner Touwen Eyewish Opticiëns Makelaarskantoor Sallands Goed Stucadoorsbedrijf Rinus Zwanepol Hovenier Arjan van der Veen Huiskes Hovenier Van Aalderen garage en tankservice Installatieburo Henk van den Hof BV Atelier de Wilde Roos Dunnewind Groep BV Brasserie Tante Pos Prima Vista Bouwbedrijf Vonder BV Goudsmids Atelier & Juwelier Zandbergen EP Ommen Berna's Hairfashion Bakkerij van der Most Grand-Café Jipp Wij worden financieel ondersteund door Rabobank Vaart & Vechtstreek Kamp Erika: een vergeten kamp Kamp Erika en de Tweede Wereldoorlog. Een zwarte bladzijde in de geschiedenis, waar we niet aan voorbij kunnen. Een kamp met ook een geschiedenis waar je niet trots op hoeft te zijn. Wij zien het toch als een taak om de geschiedenis van Erika onder ieders aandacht te brengen. Kamp Erika wordt ook wel 'het vergeten kamp' genoemd. De ontbe ringen voor de kampbewoners waren vreselijk. Erika was een verzamelplaats van mensen die door de Duitsers niet werden gerespecteerd. Wat had de Duitse bezetter met de gevan genen voor; waarom werden ze zo gruwelijk behandeld dat er soms de dood er op volgde? Nog steeds ontvangen we vragen over personen van nabestaanden die werden vermoord of familieleden die te maken hebben gehad met kamp Erika. Daaruit blijkt dat na meer dan zeventig jaar bevrijding de geschiedenis van kamp Erika leeft. Dit nummer gaat over kamp Erika. Monument Van kamp Erika op de Besthmenerberg is niets zichtbaars meer aanwezig. Jaarlijks wordt aan de voet van de Besthmenerberg op 4 mei een herdenking gehouden bij een eenvoudig monument. Dit herdenkingsmonument bestaat uit een kruis, steen en zitbankje. Een monu ment moetje niet willen veranderen. Toch vinden wij dat deze gedenkplek een beter mo nument verdiend. Uiteraard met instandhouding van het bestaande, maar wel een monu ment dat symbool staat voor de geschiedenis van de omgeving. Een onderzoek naar de mogelijkheden om het huidig monument op te waarderen is lopende. Als alles meezit - ook in financiële zin - wat zou het dan mooi zijn om volgend jaar te herdenken bij een vemieuwd monument. De redactie. Het volgende nummer verschijnt begin augustus 2016. Kopij voor dat nummer dient voor medio juli a.s. bij de redactie te zijn. Foto's in dit blad zijn afkomstig van de Historische Kring Ommen, St. Oud-Ommen, uit par ticulier bezit of aangeleverd door de auteur. De redactie heeft zoveel mogelijk getracht om de rechten van derden niet te schaden. Omslagfoto: op de omslag van dit blad ziet u gevangenen van Kamp Erika die langs de Gereformeerde kerk aan de Bouwstraat lopen. Inhoudsopgave Kamp Erika Sir Schokkenbroek blz. 2 Lijsten met omgekomen slachtojfers blz. 4 Feiten en bijzonderheden over Kamp Erika Sir Schokkenbroek blz. 6 Erika-'knacker' Rikus van Beerde vond weg terug Mannes Schoppink blz. 9 Jaap Musch in Kamp Erika vermoord Marietje Rhee-Luttekes ... blz. 12 Arbeitseinsatzlager Erika Frank Meijerink blz. 16 Herbertus Bikker Hans Dogger blz. 24 Het Joodse verhaal van kamp Erika Gerko Warner blz. 30 Kamp Erika als opleidingscentrum Gerko Warner blz. 31 Vreemdelingen op de Joodse begraafplaats Gerko Warner blz. 34 Kamp Erika Aufder Heide blüht ein kleines Blümelein und das heifit: Erika. Erika is de naam die de bezetter aan een berucht plekje in Ommen gaf. Het is zeer waar schijnlijk afkomstig van een van de Duitse marsliederen. Naar verluidt had de voormalige paardenslager Wemer Schwier deze naam bedacht voor het vroegere Sterkamp in Ommen. Na 11 april 1945 noemden de Nederlanders het kamp "Erica". Het is een naam die bij de oudere generatie rillingen oproept. Het is weliswaar niet te ver gelijken met de vernietigingskampen als Auschwitz, Sobibor, Treblinka en ga zo maar door, maar ook in het lieflijke Ommen gebeurden dingen die we nu voor onmogelijk hou den. Kamp Erika was gelegen op de Besthmenerberg, waar nu camping de Besthmenerberg is gevestigd. Er is vrijwel niets meer dat aan het vroegere kamp herinnert. Als je goed zoekt kun je nog enkele vage sporen van de grens van het kamp vinden. Alle gebouwen van het kamp zijn in de loop der jaren afgebroken en verdwenen. Een van de laatst bewaard gebleven barakken is als woning in Lemele gebruikt. Deze is in september 2015 afgebroken en grotendeels bij de vuilnis beland. Gemeente noch andere instanties vonden het niet de moeite waard om het veilig te stellen voor toekomstige gene raties. Vrijwilligers van de HKO in Ommen hebben toch nog enkele specifieke delen veilig kunnen stellen. In Ommen weten de meeste mensen ook niet wat er alle maal in het kamp gebeurd is. Diegenen die daar wel getui ge van waren zijn inmiddels bijna allemaal overleden of hebben andere redenen om hierover niet te willen praten. Ook het begrip "doden zijn gevallen" is niet op zijn plaats. Deze doden zijn simpelweg vermoord. Het was geen natuurlijke dood waardoor ze zijn gestorven. Ze zijn Dr. Wilhelm Harster, chef als gevolg van mishandelingen, zware arbeid, martelin van de Sicherheitspolizei in gen, onthouden van voedsel, slechte woon- en leefom Nederland en verantwoor standigheden gestorven. Sommigen zijn daar ook doodge delijk voor o.a. Ommen en Amersfoort schoten en er schijnen enkelen te zijn geweest, die als gevolg van het uitzichtloze zelf de dood hebben gezocht. Door een lid van de werkgroep van de werkgroep genealogie was opgemerkt dat in de registers van overlijden van de gemeente Ommen wel vaak dezelfde namen voorkwamen van aangevers. Dat bleken administrateurs van Kamp Erika te zijn. In de periode van medio 1942 tot begin 1943 deed in 37 (zevenendertig!) gevallen een beambte van Erika aangifte van overlijden. Deze slachtoffers zijn onder verschrikkelijke omstandigheden overleden. Daarnaast werden veel gevangenen die zodanig ziek of gewond waren naar ziekenhuizen in de wijde omgeving van Ommen gebracht. Daar overleden een aantal en anderen herstel den en gingen daarna terug naar het kamp of werden in vrijheid gesteld. Er zijn er ook een paar die wisten te ontvluchten. In de ziekenhuizen in Nederland overleden 39 (negenendertig!) mensen aan de gevolgen van hun verblijf in Erika. Een groter aantal kon zover herstellen, dat ze de oorlog hebben overleefd. Enkele ongelukkigen moesten echter toch weer terug naar het kamp. Dit valt daarmee niet meer onder het hegrip "slechts enkelen". Daarnaast werden sommige gevangenen op transport gesteld naar Heerte (Lager 35) bij Salzgitter. Ze moes ten daar dwangarbeid verrichten in de Hermann Göring Reichswerke. De omstandigheden daar waren zo moge Dr. Friedrich Wimmer lijk nog slechter dan in Ommen. Volgens opgave stier krijgt een hand van Seys- ven daar 12 mensen per dag door ondervoeding, mis Inquart. De grote man handeling of anderszins. naast Wimmer is Rauter. Ook de bewakers van Ommen gingen periodiek mee Deze mensen waren samen met Harster de kwade geni- naar Heerte. Hun gedrag daar was ook zodanig dat ze "Die Henker aus Holland."(de Hollandse beulen) wer- den genoemd. In