Xeberler -2012 N3.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
АЗЯРБАЙЖАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ НАХЧЫВАН БЮЛМЯСИ НАХЧЫВАНСКОЕ ОТДЕЛЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОЙ АКАДЕМИИ НАУК АЗЕРБАЙДЖАНА NAKHCHIVAN SECTION OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF AZERBAIJAN ISSN 2218-4783 ЯБЯРЛЯР Х İCTİMAİ VƏ HUMANİTAR ELMLƏR SERİYASI ИЗВЕСТИЯ СЕРИЯ ОБЩЕСТВЕННЫХ И ГУМАНИТАРНЫХ НАУК NEWS THE SERIES OF SOCIAL AND HUMANITIES SCIENCES Cild 8, № 3 Нахчыван – 2012 3 Redaksiya heyəti: Akademik İ.M.Hacıyev (baş redaktor), akademik İ.Ə.Həbibbəyli , Aka- demik N.M.Vəlixanlı , AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.MahMudov , professor Ali Birinci (Türkiyə), AMEA-nın müxbir üzvü Ə.A.Quliyev , professor Şükrü Haluk Akalın (Türkiyə), AMEA-nın müxbir üzvü V.H.Əliyev , professor OsMan HOrata (Türkiyə), AMEA-nın müxbir üzvü Ə.X.Nuriyev , AMEA-nın müxbir üzvü Q.İ.Qədirzadə, AMEA-nın müxbir üzvü V.B.Baxşəliyev (məsul katib), tarix elmləri doktoru, professor F.Y.Səfərli , iqtisad elmləri doktoru, pro- fessor A.İ.Şirəliyev , filologiya elmləri doktoru, professor M.A.Cəfərli , filo- logiya elmləri doktoru A.N.Bağırov , filologiya elmləri doktoru Y.S.Səfərov , fi- lologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru F.H.Rzayev , siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru R.Z.RəhiMli . Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsinin “Xəbərlər”i, 2012, № 3, 306 s. Jurnal 25 noyabr 2004-cü il tarixdə Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçmişdir (şəhadətnamə № 1140) © “Tusi” nəşriyyatı, 2012 4 M Ü N D Ə R İ C A T TARİX İsMayıl Hacıyev. Ermənistan dövlətinin əzəli Azərbaycan torpaqlarında yaradılması..................................................................................................... ...... .9 Hacıfəxrəddin Səfərli . Naxçıvan Muxtar Respublikasında “milli dəyərlər ili” haqqında qeydlər..........................................................................................18 EMin Şıxəliyev. Erməni iddiaları və onun Cənubi Qafqaz ölkələrinə təsiri......25 Musa Quliyev. Paj korpusunda təhsil alan ilk azərbaycanlı – general-mayor II Kalbalı xan Naxçıvanski (Kəngərli) haqqında qeydlər........ .. ..... ... ......... ........ .33 Sara Hacıyeva. Orta əsrlərdə Naxçıvanda fəaliyyət göstərən sənətkarlıq mərkəzləri haqqında........................................................ .... ................................38 Yaşar RəhiMov. I rus inqilabından I dünya müharibəsinə qədər Naxçıvanın təsərrüfat həyatı................................................................................ ... ...... ... .......48 Fəxrəddin CəfərOv. Naxçıvan milisi (polisi) sovet hakimiyyətinin ilk illərində....54 Şamxal MəMMədov. Erməni terrorçularının əməlləri beynəlxalq hüquq müs- təvisində..............................................................................................................60 Mahir Qəribov. 1918-1921-ci illərdə Ermənistan-Gürcüstan münasibətləri və Loru-Pəmbək bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi......................... .... ......67 Qadir Əkbərov. Milli-mənəvi dəyərlərə tarixi baxış........... ......... .... .... ..... ....... ..74 ARXEOLOGİYA VƏ ETNOQRAFİYA Vəli Baxşəliyev. Orta Tunc dövrünə aid yeni tapıntılar............................... .. ....79 Toğrul Xəlilov. Ordubad bölgəsində aşkar olunmuş yeni arxeoloji abidələr....87 Aida MəMMədova. II Kültəpə – qala şəhəri Azərbaycanda boyalı qablar mə- dəniyyətinin mərkəzidir......................................................................................93 AZƏRBAYCAN DİLİ Əbülfəz Quliyev . Sədi Şirazi və Azərbaycan ədəbi-elmi fikri…… ……….…. .99 Firudin Rzayev. Naxçıvan əhalisinin etnogenezində Subər türk boyları............106 Rəşad Zülfüqarov. Ordubad, Culfa dialekt və şivələrində əlamət və məhsul- darlığına görə əkin sahələrinin adlarını bildirən terminlər haqqında............. ... 116 Adil Bağırov. Ərazi adlarının leksik-semantik xüsusiyyətləri.............. ..... ... ...123 Fəxrəddin Eylazov . AMЕA Naxçıvan bölməsi əlyazmalar fоndunda saxla- nılan naxçıvanlı müəlliflərin əlyazmaları haqında......................... .... ........... .... 129 Çinarə Rzayeva. Hüseyn Cavid əsərlərində işlənən üslubi fiqurlar (antiteza, təkrir)..................................................................................... ..... ................ ... ....134 Ceyhun Əliyev. Əlyazma kitablarının milli və orijinal mənbə kimi rolu........142 5 XuraMan Hacızadə. XX əsrin ikinci yarısında Azərbaycan dilçiliyində fo- netika və fonologiya məsələləri........................ ..... ...... ... ............... ...... ........... ....146 FOLKLOR VƏ ƏDƏBİYYAT İsa Həbibbəyli. Azərbaycan ədəbiyyatının Tolstoyu........ ...... ........ .. ...............154 Ramiz QasıMov. Xaqani Şirvaninin ictimai-fəlsəfi lirikası: “Qəsideyi- şiniyyə” əsəri............................................................................................. ...... ..161 Zülfiyyə İsMayil. Əliqulu Qəmküsarın yaradıcılıq dilinə nəzəri baxış.. ...... .... 169 Aygün OrucOva. Cəlil Məmmədquluzadənin şeirlərində bədii ifadə vasitələri...177 Nurlana Əliyeva. Naxçıvanda uşaq ədəbiyyatının inkişafında Məhəmməd Tağı Sidqinin rolu..................................... ... ......................... ... .................... ...... 183 Səbuhi İbrahiMov. Hacı Molla Məhəmməd Naxçıvaninin “Qürrətul-əbsar” əsəri haqqında...................................................................................................188 Nazirə Əsgərova. Xalq oyun və tamaşalarının tədqiqi məsələlərinə dair.......194 Gülşən Kəngərli. Məcnunun Leyli ilə – günəşin tanrı ilə səhrada görüşü....... 199 Ozcan Akkaya. Məhəbbət dastanlarında ekspozisiya və onun məzmun xüsusiyyətləri....................................................................................................206 MəhərrəM Cəfərli. Naxçıvan folklor mühitində əyələrlə bağlı inanc və sınamalar............................................................................................... .... ........215 ƏkrəM Hüseynzadə. Naxçıvan folklor nümunələrində duzla bağlı bəzi məsəllər................................................................. .... ........................................222 İNCƏSƏNƏT NizaMi Aliyev. Azərbaycan teatr rəssamlığı və Bəhruz Kəngərli ... .. .. ..... ...... ..228 Əli QəhrəManov. Azərbaycanda ilk peşəkar teatr rəssamı: Bəhruz Kəngərli...234 Gülnarə Qənbərova, Fizzə Rzalı. Naxçıvan şəhər yaşayış evlərinin eyvan bəzəkləri.......................................................................................................... ..242 İQTİSADİYYAT Polad Əliyev. Sosial transfertlərin səmərəliliyinin yüksəldilməsi istiqamətləri. .. .249 Cavadxan QasıMov. Naxçıvan Muxtar Respublikasında aqrar sektorda məş- ğulluğun inkişaf istiqamətləri...........................................................................254 Asif Şirəliyev. Müasir bazar təsərrüfatı şəraitində dövlətin iqtisadi məqsədləri...262 Asəf QəribOv . Azərbaycanda bazar infrastrukturlarının inkişaf perspektivləri ..... 268 Teymur Abbasоv. Naxçıvan Muxtar Respublikasında aqrar bazarın komp- leks inkişaf istiqamətləri............................................ ........ .............. ... ...............277 Ramin İsMayılov. Region iqtisadiyyatında dövlət və özəl bölmələrin opti- mal nisbəti problemi.........................................................................................284 Əşrəf Ələkbərov . Regionda ərzaq bazarının tənzimlənmə mexanizmi... ..... ...291 Vüqar Hacılı. Obyektiv əmək bölgüsünün müəyyən edilməsindəki məqsəd 6 və mərhələlər......................................................................................... ........ ....297 С О Д Е Р Ж А Н И Е ИСТОРИЯ Исмаил Гаджиев. Возникновение армянского государства на азербайджанс- ких землях…...................................................................................................................9 Хаджифахреддин Сафарли . Заметки о 2012 годе – «годе национальных цен- ностей в Нахчыванской Автономной Республике………………………………....18 Эмин Шихалиев. Армянские претензии и влияние их на южнокавказские страны…........................................................................................................................25 Муса Кулиев. Заметки о первом азербайджанце, получившем образование в пажеском корпусе, – генерал-майоре Калбалы Хане II Нахчыванском……..……..33 Сара Гаджиева. О центрах ремесел, действовавших в Нахчыване в средние века................................................................................................................................38 Яшар Рагимов. Хозяйственная жизнь Нахчывана с I русской революции до I Мировой войны............................................................................................................48 Фахраддин Джафаров. Нахчыванская полиция в первые годы советской власти…………………………………………………………………………………...54 Шaмхал Мамедов. Деяния армянских террористов в плоскости международ- ного права….................................................................................................................60 Махир Гарибов. Армяно-грузинские отношения в 1918-1921 годах и присое- динение Южного Борчалы к Армении……………………………………… ……. .. 67 Гадир Акбаров. Исторический взгляд на национальные ценности.................... .. 74 АРХЕОЛОГИЯ И ЭТНОГРАФИЯ Вeли Бахшалиев. Новые находки эпохи средней бронзы………………………..79 Toгрул Хaлилов. Новые археологические памятники Ордубадского района…..87 Аида Мамедова. Город-крепость Кюльтепе II – центр культуры расписной керамики в Азербайджане……...……………………………………………………93 АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ ЯЗЫК Абульфаз Гулиев. Саади Ширази и Азербайджанская литературно-научная мысль……………………………………………………………………………….…99 Фирудин Рзаев. Тюрки Субары в этногенезе нахчыванского населения..............106 Рашад