THEATERSPEKTAKEL “ WAT ZOU JIJ DOEN?” in DE MUZE, NOORDWIJK Op 3, 4, 5 En 6 September A.S
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Nieuwsbrief De Schakel Nummer 4, Juni 2020 THEATERSPEKTAKEL “ WAT ZOU JIJ DOEN?” IN DE MUZE, NOORDWIJK Op 3, 4, 5 en 6 september a.s. vindt de theatervoorstelling P 02 De Slag om de Residentie “Wat zou jij doen?” – geheel coronaproef - plaats in de Muze P 02 Oranjehaven in Noordwijk. Voor meer infromatie zie pagina 11 P 03 Anjerdag P 04 Radio Oranje HERDENKEN P 05 Militairen in Engeland P 06 De veldtocht P 07 Bevrijding van Zuid-Nederland Dit jaar herdenken we het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog, P 07 Militair gezag 75 jaar geleden. In het kader van 75 jaar vrijheid is en wordt door P 08 bevrijding van Noord-Nederland en het hele land op verschillende momenten en op tal van manieren De capitulatie van Duitsland stilgestaan bij de vrijheid die is bevochten door mensen die daarvoor P 9 Herdenkingen grote offers hebben gebracht. P 11 Theaterspektakel “wat zou jij doen?” Ondanks de coronacrisis zijn we daarmee doorgegaan. Op 4 mei In de Muze, Noordwijk waren de twee minuten stilte op een lege Dam stiller dan ooit. Ook op P 12 Oranje Engelandvaardertulp gedoopt 5 mei was het door de omstandigheden in tijden niet zo rustig. Toch p 13 In memoriam: Eddy hebben we in aangepaste vorm kunnen vieren dat we sinds 1945 Jonker (1920-2020 weer in vrijheid leven, in het besef dat we samen verantwoordelijk P 15 Engelandvaart van zijn om vrijheid door te geven aan nieuwe generaties. Walrave van Krimpen Het museum Engelandvaarders neemt die verantwoordelijkheid P 16 Engelandvaart van Louis en door het verhaal van en over de Engelandvaarders levend te Hub van der Meulen houden. Heel veel schoolklassen hebben het museum in de afgelopen vijf jaar bezocht. Jonge mensen die dankzij het museum P 18 Peter Tazelaar en de geleende knaak leren inzien dat onze vrije en open democratische rechtsstaat P 19 Waar is die driehonderd liter niet vanzelfsprekend is. Dat de rechten en vrijheden die daaruit genever gebleven? voortkomen voor iedereen een verantwoordelijkheid scheppen voor het behouden en het versterken ervan. En dat het waardevol P 19 Het majoor Jan Linzel complex en inspirerend is om te doen. Nu de musea voorzichtig weer P 20 Agenda open gaan, hoop ik dat ook het museum Engelandvaarders deze P 20 Heropening van ons museum belangrijke functie snel weer kan vervullen. Gerdi Verbeet Voorzitter Nationaal Comité 4 en 5 mei www.museumengelandvaarders.nl Bestuur Museum De Slag om de Residentie Engelandvaarders Op 10 mei 1940 was de Duitse invasie. Een grote Jaap Rosen Jacobson, voorzitter luchtlandingsaanval vond plaats, de 22ste Luchtlandingdivisie Paul Bartelings, vicevoorzitter verloor 550 toestellen en 2500 manschappen, die rondom Den Jan Heus, secretaris Haag gedropt en afgezet werden. Ze wilden de vliegvelden André Walker, penningmeester Valkenburg, Ypenburg en Ockenburg innemen, de stad Adrie van der Knaap, bestuurslid veroveren en de regering, de koningin en de legerleiding gevangen nemen. De Duitsers vlogen eerst naar de Noordzee, Contact alsof ze naar Engeland wilden gaan, en keerden toen terug. Om 04:00 uur werden het Legerkamp Waalsdorp en de Nieuwe [email protected] Alexanderkazerne gebombardeerd, 137 Nederlandse militairen kwamen om. Om 04:15 uur was vliegveld Ypenburg aan de Colofon beurt. Daar verloren de Nederlanders. Bij Ockenburg kwamen de infanteriereserves op tijd om de Duitse opmars naar de stad Paul Bartelings, hoofdredacteur te voorkomen. Agnes Dessing Bij Valkenburg hadden de Duitsers pech, de grond was te zacht Sierk Plantinga om te landen en de Duitse JU52’s zakten in de grond. Toch Bijdragen van: konden de Duitsers het vliegveld innemen. De koninklijke famile Pauline van Till was echter veilig vertrokken. Victor Laurentius Opmaak door: Joris Mulkens Oranjehaven De openingstijden De koningin was zeer gesteld op de Engelandvaarders. Zij Woensdag t/m vrijdag van brachten nieuws over de omstandigheden in Nederland. Voor hen opende ze op 6 juni 1942 Oranjehaven, de sociëteit werd 10:30 tot 16:30 uur een plek waar zij konden ontspannen. Als aandenken kreeg ze Zaterdag t/m zondag van een speld met een wit-leren anjer, die ze later aan Jacob de 11.00 t/m 17.00 uur Mos gaf. De Engelandvaarders kregen er kleed- en zakgeld, soms Gesloten op maandagen en dinsdagen. vertoonde de prins een filmpje over zijn bezoek aan zijn gezin in Canada. Boven Oranjehaven hebben verschillende Engelandvaarders gewoond: Erik Hazelhoff Roelfzema, Peter Tazelaar en Ben Buunk. 2 ANJERDAG Zes weken na de capitulatie, op 29 juni 1940, is de eerste grote anti- Duitse demonstratie in Nederland en bezet Europa. Het is de 29ste verjaardag van prins Bernhard. Hij wordt gevierd in Amsterdam, Den Haag en andere steden. Er mocht al niet meer gevlagd worden, maar op verschillende plekken werden bloemen gelegd. De witte anjers waren uitverkocht maar er werden ook oranje goudsbloemen gedragen. Nederlanders lieten openlijk hun onvrede blijken over de Duitse bezetting. In Amsterdam werden bij het in 1938 onthulde Emma monument op het Emmaplein bloemen gelegd. Hier bestond een groot deel van het publiek uit Joodse Amsterdammers. In Den Haag gingen de mensen naar het Noordeinde. Bij het stadbeeld van Willem de Zwijger tegenover paleis Noordeinde werden massa’s bloemen gelegd, het felicitatieregister in het paleis werd getekend door van Voorst tot Voorst (chef Generale Staf) en generaal Winkelman (opperbevelhebber van de Nederlandse strijdkrachten). Nadat hij het register tekende, salueerde Winkelman naar het publiek en werd het Wilhelmus gezongen. De Duitsers waren woedend. Joseph Goebbels, minister van Volksvoorlichting en Propaganda, was toevallig op zijn kantoor in het paleis op de Kneuterdijk en verbood de demonstratie. Een deel van het publiek trok vervolgens naar het Emma monument in het rosarium. Burgemeester de Monchy werd ontslagen en opgevolgd door wethouder C. L. van der Bilt. In de NSB-krant Volk en Vaderland wordt Mussert geciteerd: ‘Ik heb Emma monument in Amsterdam de overtuiging dat de kwekers van witte anjers verstandig zullen doen, niet te rekenen op grote afzet tegen de tijd dat het volgende jaar de maand juli in zicht komt’. Op 2 juli werd generaal Winkelman gevangen genomen; hij bracht de rest van de oorlog in gevangenschap door. Na deze demonstraties werd het alleen nog toegestaan naar de Nederlandse en Duitse radio te luisteren. In de kranten mochten leden van het koningshuis niet meer genoemd worden en hun portretten werden overal verwijderd. ‘Oranje’ straatnamen werden veranderd, en de scouting werd verboden. In 1995 werd de witte anjer het symbool van de Veteranendag. Emma monument in Den Haag 3 RADIO ORANJE ‘De stem van strijdend Nederland’ was een “Hier Radio Oranje, goedenavond luisteraars in radioprogramma van de Nederlandse regering Nederland in oost en west, op zee en waar ook in ballingschap in Londen. Het begon om 9 uur ter wereld. Nederland is vrij, het Duitse leger heeft ’s avonds en werd gedurende vijftien minuten gecapituleerd”. uitgezonden door de European Service van de BBC. De eerste uitzending was op 28 juli 1940. In die eerste uitzending sprak Koningin Wilhelmina haar volk toe. De openingstune was het Geuzenlied “In naam van Oranje doe open de poort”. In totaal sprak zij 34 keer voor de radio. H.W. Sandberg, Jan van Os, Jo Paerl (vader van Jetty), H.J. van den Broek, Loe de Jong, L. Fas, H. Reyneke van Stuwe, A. den Doolaard en George Sluizer. Engelandvaarders die over zee naar Engeland waren gegaan, gebruikten Radio Oranje om het thuisfront te laten weten dat ze veilig aangekomen waren. Hiervoor gebruikte berichten waren: * De Bebèk is goed aangekomen (vertrokken 5 juli Vanaf oktober 1942 werd Radio Oranje met de 1940) radiozender De Brandaris samengevoegd, die ook * De tulpen zijn goed aangekomen en ze maken het in Londen was opgericht voor Nederlanders ter zee. best (4 april 1941) De naam bleef Radio Oranje. Na de bevrijding van * Big John en Little John arrived safely (20 november het zuidelijk deel van Nederland, begonnen ook weer 1941) radio-uitzendingen vanaf Nederlands grondgebied: * De hond heeft pokken (29 april 1943) vanuit Eindhoven onder de naam Radio Herrijzend * De adelaar verloor elf veertjes (5 mei 1943) Nederland. * Tien maal Rood Wit en Blauw (26 juli 1943) Medewerkers van Radio Oranje waren A. den * De Galliërs strijden om de eer, de Teutonen strijden Doolaard, Jan de Hartog, Loe de Jong, Robert om de macht, maar de Batavieren strijden om de Kiek, Herman de Man, George Sluizer en Meyer vrijheid (23 februari 1943) Sluyser. In het cabaretprogramma zong Jetty Paerl, koosnaam: ‘Jetje van Radio Oranje’. Op 13 mei 1943 verplichtte de bezetter het inleveren van radio’s. Niet iedereen voldeed hieraan, maar het hebben van een radio werd dus strafbaar. Belangrijk was om de bevolking moed in te spreken en op de hoogte te houden van geallieerde successen. In 1944 kwamen de medewerkers van Radio Oranje naar Brussel. Een dag na de bevrijding van Maastricht werd het nieuws bekendgemaakt op Radio Oranje via correspondent Robert Kiek in Brussel. De laatste uitzending was op 5 mei: 4 MILITAIREN IN ENGELAND Engelandvaarders, dienstplichtigen en ze Engelse les en er werden sportwedstrijden oorlogsvrijwilligers die in Engeland aankwamen, georganiseerd. Dominee van Dorp hield er werden eerst verhoord door de Engelse kerkdiensten. Enkele pelotons werden ingezet om inlichtingendienst die er zeker van wilde zijn dat havens, vliegvelden en fabrieken te bewaken. De er geen Duitse spionnen het land inkwamen. marechaussees bleven onder commando van Jhr. Voor de oorlog had Nederland de Centrale den Beer Poortugael in Porthcawl. Inlichtingendienst, die gecombineerd was met de De tenten waren niet geschikt voor de winter en militaire inlichtingendienst. werden op 2 oktober afgebroken. Met de trein Na de Duitse inval veranderde dat. In Londen werd gingen de mannen naar Congleton. Een deel werd een Centrale Inlichtingendienst opgericht die onder gelegerd in een oude papierfabriek, anderen in leiding kwam van François van ’t Sant.