IN MEMORIAM P 02 Duitse Museumbezoekers P 03 Meidagen in Ijmuiden P 04 De Eerste Engelandvaarders Op Dinsdag 17 Maart 2020 Overleed Eddy Jonker
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Nieuwsbrief De Schakel Nummer 3, Maart 2020 P 02 Bezoekers IN MEMORIAM P 02 Duitse museumbezoekers P 03 Meidagen in Ijmuiden P 04 De eerste Engelandvaarders Op dinsdag 17 maart 2020 overleed Eddy Jonker. Hij werd P 04 Leusderheide 99 jaar. Eddy heeft op onnavolgbare wijze geijverd voor het P 05 De capitulatie op 15 mei Museum Engelandvaarders. Hij stond aan de wieg van ons 1940 in Rijsoord P 06 Erewoordverklaring, juli 1940 museum samen met vele anderen waaronder in het bijzonder P 07 Geheimagenten in 1941 en 1942 Jos Teunissen. Eddy was een Engelandvaarder die zoals velen P 09 Bevrijding van Auschwitz, na de Tweede Wereldoorlog heeft geholpen ons land weer 27 januari 1945 op te bouwen. Pas relatief recent kwam hij tot de conclusie P 10 Monumenten P 10 Wie herkent... dat de verhalen van de Engelandvaarders niet verloren P 11 Boekbesprekingen mochten gaan. Ook de verhalen van hen die het niet hebben P 13 Oranjehaven gehaald. Onder hen waren velen met wie Eddy zeer bevriend P 13 Cap Arcona, Athen en Thielbeck, 3 mei 1945 was. Jonge mensen moeten weten wat te doen als je wordt P 14 In Memoriam: Rinus Zuidijk geconfronteerd met onacceptabel onrecht: initiatief nemen, P 15 In Memoriam: Jaap Hinderink moed tonen, in actie komen en doorzetten. Dat is het devies. P 16 Minister van defensie P 17 Bruikleen of schenking En dat kunnen jongeren leren van de Engelandvaarders. P 18 Vernoemingen P 19 Vrijwilligersuitje naar verzetsmuseum amsterdam P 19 Cootje van Oven, de eerste verzetskrant In lijn met het landelijke beleid met betrekking tot het P 20 Agenda coronavirus sluit het Museum Engelandvaarders tot nader order zijn deuren voor het publiek. Op de website van het www.museumengelandvaarders.nl museum vindt u de actuele openingstijden. Bestuur Museum 12.100 bezoekers in 2019 Engelandvaarders In 2019 ontving het museum in 9 maanden 10.000 bezoekers, Jaap Rosen Jacobson, voorzitter en het totaal liep op tot ruim 12.000, Paul Bartelings, vice voorzitter incl. 2700 kinderen. Dit was 30% meer dan 2018. Jan Heus, secretaris Sinds 1 juli 2019 kunnen houders van de Museumkaart het André Walker, penningmeester Adrie van der Knaap, bestuurslid museum gratis bezoeken. De ANWB heeft in samenwerking met het Golden Tulip Hotel Contact in Noordwijk een actie opgezet waarbij hotelgasten een boekje [email protected] met vouchers krijgen. Eén van die vouchers geeft gratis toegang tot ons museum. Zij zijn tot 1 november 2020 geldig. Redactie Paul Bartelings, hoofdredacteur Agnes Dessing Sierk Plantinga Deze Nieuwsbrief De Schakel bevat ook bijdragen van: Victor Laurentius Jos en Gabrie Teunissen Pauline van Till De openingstijden Duitse museumbezoekers Dinsdag t/m vrijdag van Ons wordt regelmatig gevraagd of we ook Duitse bezoekers 10.00 tot 17.00 uur (april – oktober) krijgen. De meeste Duitsers komen in de zomermaanden, maar ook verspreid over de rest van het jaar. Enkele Dinsdag t/m vrijdag van opmerkingen: 10:30 tot 16:30 uur (november – maart) * Ietwat timide stappen ze het museum binnen: een Duits echtpaar van rond de 70. Ze nemen de Duitse vertaling mee Zaterdag t/m zondag van 11.00 t/m en blijven lang binnen. Na de rondgang lopen ze met een voorzichtig ‘Tschüss’ naar de uitgang. Even later komt de 17.00 uur vrouw terug, kijkt de vrijwilliger achter de balie aan en zegt met tranen in de ogen: ‘Mein Vater war in Arnhem… Er war 17 Gesloten op maandagen. Jahre jung….’ * Een Duitse mevrouw, ongeveer 40 jaar, komt met een bedrukt gezicht de tentoonstellingsruimte uit en vertelt dat ze zich een beetje schuldig voelt. De vrijwilliger zegt: ‘Maar u was toen nog niet geboren, toch?’ ‘Nein nein, aber das waren wir, die Moffen’ . * Een Duitse mevrouw, midden 50, vertelt: ‘Mijn oom diende bij de Wehrmacht in Rusland en wordt nog altijd vermist. Hij ligt ergens in de Russische steppe. In dit museum komt dit feit weer erg dichtbij.’ Haar echtgenoot vertelt dat 4 leden van zijn familie eveneens in Rusland dienden. ‘Maar ze hebben het alle vier overleefd.’ Gabrie Teunissen 2 MEIDAGEN IN IJMUIDEN Eind 19de eeuw werd in de monding van het Noordzeekanaal een fort gebouwd ter verdediging van de sluizen. In die tijd lag het fort op de noordoever, maar door de bouw van de Noordersluis werd het fort van de wal gescheiden. Via IJmuiden zijn in mei 1940 veel schepen naar Engeland gegaan. Alle vaarklare schepen moesten Amsterdam verlaten. Op 10 mei gingen de ss Titus en de ss Iris, beide van de KNSM, met goud van de Nederlandsche Bank ter waarde van 199.000.000 gulden naar Engeland. Ook de Amstelstroom kwam door de Noordersluis, om torpedo’s en munitie naar Engeland te brengen. Op 13 mei nam de Engelse ss Dotterel 90 Franse en 350 Engelse vluchtelingen mee en ging de Johan de Witt met passagiers naar Indië. Die avond werden Prinses Juliana, Prins Bernhard en de prinsesjes Beatrix en Irene van paleis Noordeinde naar IJmuiden gebracht in een pantserwagen van de Nederlandsche Bank. Tegen 21:30 uur werden zij door drie Britse torpedobootjagers, de HMS Codrington, HMS Hyperion en HMS Windsor, in de haven van IJmuiden afgehaald en veilig naar Harwich gebracht. Ook veel Nederlandse (veelal Joodse) vluchtelingen vertrokken, en met de ms Phrontis gingen 900 Duitse krijgsgevangenen naar Dover. Het schip werd door Duitsers aangevallen, maar de bommen misten hun doel. Op 14 mei kwamen nog 300 Duitse krijgsgevangenen aan die met de Texelstroom vertrokken. Op 14 mei om 22:00 uur gaf overste Hellingman opdracht aan het sleepbootje Atjeh en de mijnenveger M3 om de Jan Pietersz Coen te verslepen naar de haveningang en hem met springladingen tot zinken te brengen. Zo werd de haveningang geblokkeerd en konden de Duitsers er niet meer door om naar Amsterdam te gaan. Ook werden de olietanks in brand gestoken om niet in Duitse handen te vallen. Als laatste Nederlandse schepen verlieten de Atjeh en de M3 de haven van IJmuiden. Onderweg kwamen ze de Zeemanshoop tegen, die uit Scheveningen was vertrokken en met machineschade kampte. Ze namen haar 48 opvarenden aan boord. Toen de kolen van de Atjeh bijna op waren, kwamen ze gelukkig twee Britse oorlogsschepen tegen. 3 DE EERSTE ENGELANDVAARDERS Vincent Jansen De originele vlag van de Bebèk geschonken door de 3 zonen van K. van Eendenburg Op 16 mei 1940, de dag na de capitulatie van het Freddie Vas Nunes, in de Bebèk, naar Engeland. Ze Nederlandse leger, verlieten Henri en Vincent Jansen konden niet wachten op beter weer, want de Duitsers uit Ginniken bezet Nederland. Ze fietsen naar Breda, hadden laten weten dat er geen schepen meer op namen de trein naar Antwerpen, en liften naar Lille en het strand mochten zijn. Ze deden alsof ze de jol naar Rouen. Per trein bereiken ze Madrid en vliegen op 5 Scheveningen gingen brengen, maar zodra ze buiten oktober van Lissabon naar Bristol. bereik van de Duitse geweren zijn, zetten ze koers naar Engeland. Twee dagen later kwamen ze aan. Op 5 juli 1940 vertrokken drie Leidse studenten, Kees Na verhoor kregen allen van de koningin het Bronzen van Eendenburg, Karel Michielsen en Kruis. Alle drie gingen naar de luchtmacht. Leusderheide Tot enkele jaren geleden ging men ervan uit dat de Duitsers op 21 verschillende plekken van de Leusderheide 240 mannen gefusilleerd hadden, verdeeld over 16 data. Deze mannen kwamen meestal uit Kamp Amersfoort en de gevangenissen in Amsterdam, Scheveningen of Utrecht. In 2009 werd de militaire schietbaan gesloten en in 2015 werd het terrein voor onderzoek vrijgegeven door het Ministerie van Defensie. Met de moderne zoek- methodes is gebleken dat er nog 30 graven waren en er dus meer slachtoffers lagen. Er werden ook ongeveer 170 doden gecremeerd. Direct na de oorlog werden de 8 massagraven geopend en werden de slachtoffers geïdentificeerd en herbegraven, veelal op het Nederlands Erehof van de Gemeentelijke Begraafplaats in Amersfoort. 4 DE CAPITULATIE OP 15 MEI 1940 Aankomst in Rijsoord, 15 mei 1940 * Herman baron van Voorst tot Voorst, chef-staf landmacht * Generaal Henri Winkelman * Duitse officier * Mr J D Schepers, kapitein van de Generale Staf * Duitse officier * Ltz1 Damiaen van Doorninck, LtZ 1, adjudant * 2 Duitse officieren Deze maanden gaat alle aandacht naar de De vier Nederlanders werden ontvangen door herdenkingen van de herwonnen vrijheid, maar ook generaal George von Küchler en zijn 20 stafleden de capitulatie van het Nederlandse leger was een o.m. Lt gen. Franz Schlieper, generaal Erich Marks, bijzonder moment: het begin van de jarenlange een notulist en een tolk. bezetting. Nadat Rotterdam en Den Helder op 14 Nadat enkele details besproken waren, werd de mei 1940 werden gebombardeerd en gedreigd werd capitulatie om 10 uur ondertekend, waarna de vier dit ook te doen in Utrecht en Den Haag, besloot Nederlanders teruggebracht werden. generaal Winkelman, opperbevelhebber van de De capitulatie gold niet voor Zeeland, waar nog Franse Land- en Zeemacht, te capituleren. Om 19:00 uur troepen aanwezig waren. Na het bombardement op maakte hij dit in een radiotoespraak bekend. Middelburg, op 17 mei, werd ook in Zeeland de strijd opgegeven. Winkelman, Van Voorst, Schepers en Van Doorninck moesten zich op 15 mei om 8:20 uur De Christelijke school is aan de noordkant van de Maasbruggen melden, tegenwoordig een museum. en werden door Duitse auto’s met witte vlag naar Het heet Museum Planetarium, Rijsoord gebracht, waar de capitulatie zou worden Johannes Post school, vernoemd ondertekend in een voormalig schoolgebouw dat naar verzetsstrijder Johannes Post dienst deed als hoofdkwartier van generaal Kurt die op 16 juli 1944 in de duinen bij Student, bevelhebber van de ‘Fallschirmjäger’. Overveen werd gefusilleerd. Voor het museum staat een borstbeeld van generaal Winkelman. Het museum is iedere maand op de eerste zaterdag geopend.