Genealogysk Jierboek 1999
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
GENEALOGYSK JIERBOEK 1999 GENEALOGYSK JIERBOEK 1999 ûnder redaksje fan Ype Brouwers, Onno Hellinga, Reid van der Ley, Pieter Nieuwland en Hein Walsweer, heraldysk meiwurker: Rudolf J. Broersma Fryske Akademy, Ljouwert, 1999 (Genealogysk Wurkferbân) Nr. 887 © Fryske Akademy - Ljouwert/Leeuwarden - 1999 ISBN 90-6171-887-2 NUGI 647 ISSN 0928-0480 Ut dizze útjefte mei neat fermannichfâldige wurde op hokker wize ek, sûnder dat dêr skriftlik tastimming fan de Fryske Akademy oan foarôfgiet. Foarsafier't it meitsjen fan kopyen út dizze útjefte tastien is op grûn fan artikel 16B Auteurswet 1912j°, it Beslút fan 20 juny 1974, Stbl. 351, lykas wizige by it Beslút fan 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, moatte de dêrfoar wetlik ferskuldige fergöedingen foldien wurde oan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Foar it oernimmen fan part(en) út dizze útjefte yn blomlêzingen, readers en oare kompilaasjewurken (artikel 16 Auteurswet 1912) moat kontakt opnommen wurde mei de útjouwer. YNHALD side Mie de Jong Buwa Wabbaz te Sandfirden 7 S. ten Hoeve Fryske portrettearre persoanen út de wurklist fan J.A.M. Haak (1831-1903) 95 Johan Nota Bruynsma IlI M.F.L. (Mia) Flapper Kwartierstaat Bote Flapper 152 Fryske Rie foar Heraldyk Wapenregistraasje 215 BUWA WABBAZ TE SANDFIRDEN In 1982 verscheen in druk het onderzoek naar de familie van mijn moeder, de Tui- niers uit Gaasterland. In het boek zijn de nakomelingen genoteerd van het echtpaar Anne Geerts Tuinier en Aaltje Wanders Bergsma, die op 23 december 1770 te Hemelum in het huwelijk traden. Aaltje werd katholiek gedoopt in de statie Bakhuizen op 11 augustus 1748, als dochter van Wander Harmens, boer te Rijs, en Tjerkje Fongers. Zij is daarmee mijn eerste rooms-katholieke kwartier, in een ver- der bijna geheel protestantse kwartierstaat. Tjerkje Fongers - Aaltjes moeder - trouwde in 1729 te Bakhuizen voor de eerste keer met Pieter Johannes. Haar herkomst bleef lange tijd onzeker, het leek wel of zij uit het niets was opgedoken. Er is lang gezocht naar een potentiële vader met de naam Fonger in Gaasterland en omstreken. Een geschikte kandidaat leverde dit echter niet op. Het zoeken bleek vruchteloos, tot het moment waarop ik getipt werd door de heer R. Postma te Burgwerd. Via de familie Zonderland is hij eveneens een nakomeling van Tjerkje. Het spoor liep naar Oudega (W.), waar haar ouders een boerderij pachtten. Zij lieten Tjerkje in 1707 katholiek dopen te Blauwhuis. Toen ik in 1996 als architect betrokken werd bij de interieur-restauratie van de Nederlands-hervormde kerk te Sandfirden, vlakbij Oudega (W.), kreeg Tjerkje weer mijn aandacht. De zoektocht naar Tjerkjes voorouders was in feite daarmee begonnen. Sandfirden, 8 mei 1999 bij de heringebruikname van het gerestaureerde kerkinterieur. Op de bank restauratie-architekt Jelle de Jong (links) met echtgenote Willy Hoekstra (rechts) en licht-architekt Don Hoffman (midden). Foto: Roei Verhoeff, Lemmer. Het spoor leidde naar een groep personen die zich ophield in het gebied westelijk van Oudega, namelijk het gehucht de Band en het verder naar het westen gelegen Sandfirden. Dit uniek gelegen dorpje, bijna rondom ingeklemd tussen de Oude- gaster Brekken, de Vlakke Brekken en de Ringwiel, bleek de bakermat van de hier behandelde familie. De oudste voorouder is Buwa Wabbaz te Sandfirden, die in 1511 al was overleden. Deze Buwa Wabbaz staat aan het hoofd van de in dit artikel uitgewerkte parenteel, die uit negen generaties bestaat. Een overwegend uit boeren bestaande familie, waarvan de nakomelingen uitwaaieren over het westelijk deel van de provincie. Na de Reformatie bleef men overwegend katholiek. Alleen de twee jongste kinde- ren van de in de derde generatie genoemde Eecke Wabbez werden respectievelijk doopsgezind en gereformeerd. Hoewel getracht is zoveel mogelijk gegevens beschikbaar te krijgen, mag duidelijk zijn dat eventuele aanvullingen niet zijn uit te sluiten. In die zin heeft het stuk ook niet de pretentie volledig te zijn. In de negende generatie is gepoogd bij ieder nummer aan te geven, welke families uit het desbetreffende gezinshoofd stammen. De koppeling tussen generatie negen en 1811 — het jaar van de naamsaanneming — is hoofdzakelijk op grond van informatie uit de DTB-boeken gemaakt. Daarbij is als grondregel aangehouden, dat een huwelijk vóór 1811 voltrokken moet zijn om een familienaam in dit artikel te kunnen noemen. Na 1811 kunnen dus nog heel wat méér dan de hier genoemde families aansluiting vinden bij deze parenteel. Lemmer, april 1999 Jelle de Jong Eerste generatie I. Buwa Wabbaz, boer te Sandfirden, overl. vóór 1511, gehuwd met Vyttye (is Oedske of Wytske), in 1511 zijn weduwe. Hij is waarschijnlijk een broer van Jan- cka Wabbaz te Ypecolsga, die in 1511 eigenaar is van een naastgelegen boerderij. Buwa wordt zijdelings genoemd in het Register van den Aanbreng van Sandfirden (1511): Sybren Sybrensz is eigenaar van "HIJ ponden hoyland, die swdereijnde loept op Ringghe Wielswal, die noerdereijnde ront op an Buwa Wabbaz haen pieel" (= sompig turfland). Fragment "Nieuwe Caert van Frieslant" uit 1739 (?) met het gebied rond Sandfirden en Oudega (W). Sybren Sybrensz te Sandfirden pachtte zijn boerderij van Jancka Wabbaz te Ype- colsga. Het genoemde hooiland maakte deel uit van dit bedrijf. Deze boerderij lag in het uiterste oosten van Sandfirden, in de omgeving van Oudegaband, een streek met een drietal boerderijen halverwege Oudega (W.) en Sandfirden. Ik leid dit af uit het feit dat een ander perceel, genaamd "saedland", grenst aan het zuideinde "an Bandster over veer". Dan is er ook hooiland te "Oldegane band ongedeeld in Lolla Hylkama old land". Tevens grensden verschillende percelen van deze boerderij aan het eigendom van Birda Syboltz. En aangezien er zo rond 1580 een Sibolt Birdez te Oudegaband voorkomt (zie II-l), is dit samen een reden om te veronderstellen dat ook Buwa Wabbaz te Oudegaband, of in ieder geval in de onmiddellijke omgeving daarvan, woonde. In 1554 is een Birde Siboltsz, samen met Feyte Hiddesz, momber over de twee jongste weeskinderen van wijlen Wabbe Janckes. Zij hebben een kwestie met Eling 9 Douwes, curator litis over Fookel Wabbedr.1 Wabbe Janckes woonde in zijn leven te Sandfirden2 en was een oomzegger van Buwa Wabbes. Overigens komen in 15523 twee personen voor te Oudega (W.) met de naam Birde Syboldts. Mogelijk grootvader en kleinzoon. Ten slotte is er dan nog de opgave van grondbezit te Sandfirden in het vierde deel van de Oudfriese Oorkonden, eveneens uit 1511. De opgave van 15 grondbezitters begint met "vyttye bwa veduue", die xxj pondematen aanbrengt, gevolgd door janka vaba zin. Hoewel ik het niet kan bewijzen, is het mogelijk dat men de aanbreng begon te noteren vanaf de kant van Oudega (W.). Vyttye, weduwe van Buwa (Wab- baz), is dan eigenaresse van de eerste boerderij te Sandfirden, gevolgd door haar (vermoedelijke) zwager Jancka Wabbaz. Een en ander sluit dan mooi aan bij mijn eerdere veronderstelling. In 1511 komen twee broers voor te Oudegaband. Gezien de naamsovereenkomst, het feit dat ze in dezelfde buurtschap woonden en daar land bezaten, is de gedachte dat het zoons zijn van Buwa Wabbaz: l.Wabba Buwaz. volgt II. 2.Hijlka Buwaz, in 1511 samen met zijn broer Wabba eigenerfde te Oudegaband onder Oudega (W.). Was tevens eigenaar van land te Heeg, waarop Yma Douwez meier was. Tweede generatie II. Wabba Buwaz, geb. circa 1485, boer te Oudega (W.). Waarschijnlijk gehuwd met Dirckien. Register van den Aanbreng van Oudega (W.) (1511): "Wabba ende Hijlka Buwa soenen, wonende in Oldegane band eijgen erffd in dessen landen". Er is elders in het Register sprake van zowel het huis van Wabbe, als dat van Hijlka. Naar ik aanneem waren zij eigenaar van de boerderij met het latere stemnummer 6, waarvan Dirtsen Hoytes in 1640 eigenaar en gebruiker was. Mede om deze reden acht ik Wabba Buwaz potentieel vader van de broers Fonger en Eecke Wabbes (zie III-l en 2). Voornoemde Dirtsen was namelijk een kleindochter van Fonger Wab- bez. Het feit dat Fonger meteen na Buwe Wabbes (junior) genoemd wordt in het Monstercedel van 1552 te Oudega, ondersteunt deze gedachte. Kennelijk wonen ze naast elkaar, waarschijnlijk ook te Oudegaband. De naam Dirckien komt voor, zowel onder de nakomelingen van Fonger als die van Eecke. Fonger en Eecke moeten ongeveer rond 1520 zijn geboren. Dat Wabba en Hijlka in 1511 samen genoemd worden duidt op een jonge leeftijd van twee wel- licht nog ongehuwde broers. Hun leeftijd moet op 20 à 25 jaar worden geschat. Ik houd de navolgende kinderen als zoons van Wabbe: 1. Buwe Wabbez, in 1552 weerbaar te Oudega (W.) met "speidts en deghen", evenals Fonger Wabbez, die meteen na Buwe in het register genoemd wordt.4 Een mogelijke dochter van Buwe zou kunnen zijn Jancke Buuedr, geb. rond 1550, die eerst gehuwd was met Sibolt Birdez. Nadat Sibolt in 1585 was over- leden, hertrouwt Jancke met Lolle Pierz,5 in 1581 dorprechter te Oudega (W.).6 Lolle leent in 1604, dan wonende te Oudegaband, geld van Sybren Eeckes te Sandfirden7 (zie IV-10). In 1612 hebben Lolle en zijn vrouw Jancke Buuedr een schuld aan Eede Tiercks en Fonger Eeckedr (zie IV-8) te Sandfirden.8 10 2. Fonger Wabbez, volgt IlI-1. 3. Eecke Wabbez, volgt III-2. 4. Mogelijk Goytsen Wabbez, geb. rond 1540, huisman te Workum, overl. na 1603, tr. Yd Lamckedr,9 geb. rond 1550, dochter van Lamcke Allez, in 1552 te Idzega. In 1583 naastligger van verkocht onroerend goed te Workum.10 In 1595 gebruiker van een boerderij te Workum, waarvoor zijn zwager Taecke Lamckez te Idzega tevens "quota en gerechtigheid" betaalt." Omdat onder de kinderen van Eecke Wabbez een Goytsen voorkomt, alsmede vanwege het feit dat Goytsen Wabbez gehuwd was met een vrouw uit Idzega, pal naast Oudegaband, denk ik dat Goytsen een zoon is van Wabbe Buwes.