www.vogelwachtbolsward.nl Jaarverslag 2018 2 Vogelwacht Jaarverslag 2018 3 Vogelwacht Bolsward Inhoudsopgave Organisatie 5 Van de Redactie 7 Beste veehouders en loonwerkers 9 Van het bestuur 10 Eerste kievitseieren van de Vogelwacht Bolsward e.o. 12 Wildcamera’s 13 Nestkasten 2018 14 Werkgroep nazorg 15 Overzicht rayonkaart Vogelwacht Bolsward 2018 18 Waarom de Leeuwerik zo hoog vliegt 19 Nationale vogel of niet: de Grutto heeft het zwaar 21 Werkgroep Kerkuilen 23 Uit de oude doos 24 Krantenartikelen 30 De Zomertortel 34 Geslaagde weidevogelexcursie bij Murk Nijdam 37 Tellingen en waarnemingen Eelco Brandenburg 39 Nazorgcijfers per rayon (hoofdsoorten) 51 Overige soorten in ons wachtgebied 57

Jaarverslag 2018 4 Vogelwacht Bolsward Organisatie Vogelwacht Bolsward e.o., opgericht 28 februari 1947, aangesloten bij de BFVW. Aantal leden en donateurs 330.

Bestuur:

Voorzitter: E. Rosenau, Kleine Dijlakker 32, 8701 HX Bolsward. Tel: 06-13464297 e-mail: [email protected]

Secretaris: G. Hofstra, Fûgelleane 36, 8702 CD Bolsward. Tel: 0515-579471 e-mail: [email protected]

Notulist en agendabeheer: J. Kroese, e-mail: [email protected] Bolsward. Tel: 06-29335374

Penningmeester: G. Hofstra, Fûgelleane 36, 8702 CD Bolsward. Tel: 0515-579471 e-mail: [email protected]

Nazorg coördinator adm.: M. van Spanning, Harlingerstraat 53a, 8701 WR Bolsward. Tel: 06-42753632 e-mail: [email protected]

Nazorg coördinator veldwerk: M. van Spanning, Harlingerstraat 53a, 8701 WR Bolsward. Tel: 06-42753632 e-mail: [email protected]

Broedzorg coördinator: W.A. Palstra, Prinsenburg 1, 8702 AM Bolsward. Tel: 06-46085050 e-mail: [email protected]

Leden- en donateurs administratie: G. Hofstra, Fûgelleane 36, 8702 CD Bolsward. Tel: 0515-579471 e-mail: [email protected]

Doel Vogelwacht Bolsward e.o.: Bescherming en telling van de wei- devogels, winter- voedering voor zang- en watervo- gels. Het beschik- baar stellen en controleren van nestkasten in Bols- ward. De bewoners en met name de jeugd van Bols- ward e.o. betrek- www.rosenau-stuc.nl ken bij de natuur.

Jaarverslag 2018 5 Vogelwacht Bolsward Functionele leden:

Jeugdcoördinator: Vacature vacant.

Foto’s jeugdvogelwacht.

Redactie Jaarverslag: Ph. de Vries, De Ljip 12, 8702 CG Bolsward. Tel: 0515-576129 e-mail: [email protected] R. de Lange, Groot Kerkhof 9, 8701 HG Bolsward. Tel: 06-11195698 e-mail: [email protected]

Webmaster: R. de Lange, Groot Kerkhof 9, 8701 HG Bolsward. Tel: 06-11195698 e-mail: [email protected]

Advertentiewerving: J. Ykema, de Wilster 1, 8702 CH Bolsward. Tel: 0515-575951 e-mail: [email protected]

Koekactie: G. Hofstra, Fûgelleane 36, 8702 CD Bolsward. Tel: 0515-579471 e-mail: [email protected]

Vliegende brigade: W. Terra. Tel: 0515-575428 Mobiel: Tel: 06-29230697

Wintervoedering: R.O. Stoelinga. Tel: 0515-573822

Financiële gegevens:

Bankrelatie: Rabobank Bolsward, rek.nr.: NL16RABO.03087.07.311

Website: www.vogelwachtbolsward.nl

Jaarverslag 2018 6 Vogelwacht Bolsward Van de Redactie vallen, er was te weinig delijke en locale pers was animo. geworden. Je kunt nu wel Zo rond half oktober zijn stellen dat alle commotie we weer begonnen met de Om de 2 weken komen we rondom weidevogelbe- start van het maken van een avond bij elkaar en scherming, kwetsbaarheid de jaargids. verdelen na afloop de ta- van de natuur, klimaat- Via Gosse Hofstra zetten ken en pakken alle aange- verandering, intensieve- we de lijnen weer uit naar leverde stukken aan. en extensieve veehouderij alle mensen die meewer- Interview afnemen voor buitengewone proporties ken aan het leveren van het stuk van: “Uit de oude aanneemt. Er gaat zeker artikelen. En natuurlijk doos”. Alles in het juiste geen week voorbij of er is niet te vergeten onze vas- lettertype, juiste letter- wel iets van bovenstaande te advertentiewerver Joop grootte. Tekstueel alle te horen of te lezen op TV Ykema. stukken nalopen en aan- of in de krant. Het lijkt wel passen. Laatste overall In september hebben we controle op spelling en stijl als redactie al een avond door Joop Ykema. Foto’s met Marco van Spanning uitzoeken en plaatsen bij doorgebracht. Hier heb- de bijbehorende tekst. Al- ben we gebrainstormd le advertenties rangschik- over de tabellen van de ken. Tabellen opmaken en nazorgcijfers per rayon. te pas maken. Alles ver- Dit heeft Marco overgeno- werken in het Page-plus men van Jaap van Lingen, programma met 3 kolom- die 5 februari 2018 plotse- men en op A5 formaat. ling is overleden. Kopie aanleveren bij de Met zijn drietjes proberen drukker. we voor deze tabellen een Opdracht geven aan V.d. overzichtelijker en uitge- Eems drukkerijen te Oos- breider bestand te maken terend over aantallen, da- welke elk jaar gemakkelijk tum van aflevering en de zijn aan te passen. Voor- rekening naar de penning- waar een hele klus. U ziet meester. We zijn dan zo het resultaat in deze gids. ongeveer de derde week Rutger en ik zien elkaar 13 van januari. november voor de eerste We zijn een goed op el- avond voor de opmaak kaar ingespeeld team. Bo- van de gids. Rutger is in- venal is het gezellig en of standpunten aan de ene tussen verhuisd naar de gaan onze gesprekken kant verharden en aan de Bunders en heeft daar een over van alles en nog wat. andere kant wordt geluk- prachtige plek gekregen. Bakje koffie en een bier- kig de dialoog gezocht. Met hulp van vader Eelco tje, het wordt bijna een Feit is dat het belabberd en broer Joost heeft hij traditie. gesteld is met de natuur het huis schitterend ver- op het meeste boeren- bouwd. In de vorige jaargids land. schreven we over de ach- Zoals u ziet is de rubriek teruitgang van onze Zorgen over afname aan van de fotowedstrijd ver- prachtige weidevogels en aantallen weidevogels, in- hoe actueel dat in de lan- secten, kortom de biodi-

Jaarverslag 2018 7 Vogelwacht Bolsward versiteit. Zorgen bij kleine initiatieven voor tegen predatoren. Plas- veehouders over steeds het behoud van de weide- dras gebieden en een ho- meer knellende regelge- vogels. Ook is er subsidie gere waterstand is steeds ving, meer kosten en on- en landelijke acties om meer gangbaar. zekere toekomst vanuit veranderingen tot stand Het mogen bejagen van de regering en vanuit te brengen. Veehouders predatoren lijkt te wor- Brussel. Zorgen over het en hun belangenorgani- den versoepeld. Regering klimaat, veel te warme satie zien ook in dat de en Provincie lijken de zomers en veel te droog. publieke opinie veran- strenge natuurbescher- Zorgen over de overpro- dert. Biologisch en mi- mingsregels wat los te la- ductie in een landje als lieuvriendelijk, kortom ten. Nederland, dat meent de een diervriendelijk en De pas uitgekomen Vo- halve wereldbevolking kwalitatief goed product gelatlas, een meester- van zuivel te moeten wat iets meer mag gaan werk van de voorzien. Een bijna dui- kosten. Onze landbouw Vogelbescherming, is een vels dilemma om alles in expertise daar brengen prima onderbouwd na- goede banen te leiden. waar de wereldbevolking slagwerk. Hiermee kan Feit is dat diepte-ontwa- er profijt van heeft, en deze club een vuist ma- tering, monocultuur gras- niet over de ruggen van ken naar de regering om landen en intensieve goedkope arbeidskrach- meer actie te onderne- veehouderij de nekslag ten om zo snel mogelijk men voor behoudt van voor de weidevogels is. rijk te worden. een goede vogelstand en Hieraan gekoppeld de hun biotopen. toenemende predatie en Het uitje van het bestuur Het blijft afwachten of het verbod op bejaging naar een veehouder die alle initiatieven gaan hel- van schadelijk wild voor wel weidevogels op zijn pen. de weidevogels maakt landerijen heeft, is daar het sombere plaatje com- een voorbeeld van. Bij We willen ieder weer har- pleet. veehouder Bôte de Boer telijk danken voor is dit ook het geval. Het zijn/haar bijdrage aan Is het dan alleen maar kan dus wel. De ontwik- deze gids. Wij wensen u somberheid en pessimis- keling van de nestpan om veel leesplezier. me wat de klok slaat? nesten tegen de sleep- Nee, volgens mij niet. Re- slangen te beschermen, alistisch is wel dat we niet is een succesvolle actie. Philip de Vries de weilanden van 50 jaar En brede kruidenrijke Rutger de Lange geleden weer terugkrij- stroken op grasland; gen. Maar er komen wel goed voor insecten, kui- steeds meer plaatselijke, kens en vluchtplaatsen

GEZOCHT

Vogelwacht Bolsward is op zoek naar bestuursleden.

Lijkt het u het leuk om dit bestuur te komen versterken?

Meldt u dan aan bij Gosse Hofstra tel: 0515-579471.

Jaarverslag 2018 8 Vogelwacht Bolsward Beste veehouders en De nestpan loonwerkers De bond van Friese vogel- wachten heeft in samen- Als u in het broedseizoen werking met de provincie van plan bent werkzaam- een nestpan ontwikkeld. heden op uw landerijen te Deze is te gebruiken als u verrichten, dan wel vee los mest gaat uitrijden met wilt laten in een perceel een sleepslang. Zie de fo- waar weidevogels broe- to. den, bel dan tijdig met de vliegende brigade waar- Mochten er in uw weiland van W. Terra de coördina- nesten aanwezig zijn van tor is. weidevogels, dan is de nest pan een probaat mid- Met name graag extra uw del om het broedsel te aandacht en tijdig inscha- beschermen. Enkele vee- kelen van de vliegende houders hebben vorig jaar brigade daar waar het al met succes de nestpan werkzaamheden op mais- gebruikt. percelen betreft. U kunt contact opnemen Tot de leden van de vlie- met uw nazorger als u niet gende brigade behoren de zeker weet of er nesten volgende nazorgers: aanwezig zijn. Mocht u hiervan gebruik W. Terra 1e coördinator maken dan kunt u contact Tel:06-29230697 opnemen met ons be- Tel:0515-575428 stuurslid Marco van Span- ning, telefoonnummer W. Louwsma 06-42753632 of e-mail: Tel:0515-575151 vogelwachtnazorg@outloo k.com W. Palstra Tel:06-28050635

Jaarverslag 2018 9 Vogelwacht Bolsward Van het bestuur soorten. Kemphaan en ken, omdat zij de kennis in veldleeuwerik kelderden huis hebben. Beste natuurvrienden, als broedvogel met 90 De BFVW wil in 2019 een procent, de watersnip ver- nieuw beleidsplan introdu- Het jaar 2018 ligt weer loor driekwart. ceren. Om dit te steunen achter ons. Een erg koud De BFVW heeft plannen is het nodig, dat alle neu- voorjaar en een warme, opgestart om de broed- zen dezelfde kant op droge zomer. machine in te zetten. Dit staan. Er is onlangs onder Ik kreeg een foto toege- gaat dan voornamelijk om alle leden een enquête ge- stuurd van Wiebe Palstra kievitseieren, die toch ver- houden. waarop wordt getoond dat loren zouden gaan op bv. Er is sprake van een uitge- hij op 17 maart maisvelden. Dit zal op ter- breide uitkomst. Echter, ik met Jan Kroese in het wei- mijn niet de echte oplos- beperk me tot één gege- land is bij een tempera- sing zijn van het ven. tuur van 0 graden De vraag was: “Moet met windkracht 6 uit de BFVW moeite het noord-oosten. De doen om het aaisykj- dag ervoor was het en te behouden”. eerste kievitsei al ge- De uitkomst is: 41% vonden. 4 maart zegt nee, 35% zegt stond men hier nog ja, en 24% vindt het op de schaats. De niet belangrijk, maar droogte die later heeft er ook geen volgde, zorgde er- moeite mee. Een las- voor dat de weidevo- tige uitkomst lijkt gels moeilijk aan mij, maar voorlopig voedsel konden ko- is het niet aan de men. Ik heb zelf er- orde dat er bij de varen tijdens de provincie weer een nazorg dat grote aanvraag zal worden scheuren door de gedaan. droogte zich veelvul- dig voordeden. De Op 19 mei zijn wij BFVW deed een op- met 14 personen op roep om weilanden excursie geweest bij nat te maken. “weidevogelboer” Echter, we moeten Murk Nijdam, onder ons zorgen maken . Zijn lan- over de weidevogelstand. probleem. De diepere oor- derijen zijn een pareltje In de jaren zestig telde zaak is de aanpak van de voor het leefklimaat van ons land nog 120.000 biotoopverbetering. de weidevogels. Zeer veel broedparen van de grutto, Er is reeds een vergunning broedgevallen en hij be- 80 % van de totale Noord- en subsidie aangevraagd heert twee grote plas-dras west- Europese populatie. bij de provincie, en dat percelen. Hier broeden bv. De helft ervan zat in Fries- maakt naar mijn idee gro- op een eilandje de stern, land. Er is geen kwart te kans van slagen. Stu- de kluut en de wilde eend meer van over! Dan scoort denten van de Universiteit bij elkaar. Tevens zag ik de grutto nog goed ook in van Groningen zijn bereid een gele kwikstaart en vergelijking met sommige gevonden om mee te wer- Murk Nijdam heeft het be-

Jaarverslag 2018 10 Vogelwacht Bolsward heer over een grote oe- Vogelwacht Bolsward. Hij wat ze wilden besteden verzwaluwwand. Dit was is 86 jaar geworden. Theo aan bv. sportclubs, na- me een belevenis! was een markant figuur tuurverenigingen etc. “Ik Er zijn ook nog enkele binnen de wacht en is de- moest er maar niet teveel trieste berichten te ver- cennia lang penningmees- van verwachten”, waren melden. Op 5 februari ter geweest. zijn woorden. Wie schetst overleed ons bestuurslid Philip is vorig jaar nog bij mijn verbazing dat ik een Jaap van Lingen uit Tjerk- hem geweest voor een in- brief kreeg van de secre- werd. Hij was nog maar 55 terview, wat in het jaar- taris met de vermelding jaar. Jaap was bij ons de verslag van 2017 staat dat we €1000,00 tege- nazorg-coördinator admi- vermeld. Zijn lichamelijk moet konden zien. Dit was nistratief, en heeft dat conditie was toen al zeer geweldig! en heb hen be- met verve gedaan. Het broos. dankt en aangegeven voltallige bestuur is in Op 6 november overleed waar het bedrag aan zou geweest voor onze trouwe lid en nazor- worden besteed: een het bijwonen van de af- ger August Niemarkt. licht-gewicht ladder voor scheidsdienst. Jaap zou Hij werd 70 jaar. Ik heb de kerkuilen groep. vorig jaar aftreden en als gebeld met zijn zoon Mi- Ik wens u veel leesplezier aandenken had ik een gla- chel die te kennen gaf met dit jaarverslag wat zen kievit besteld bij de dat de laatste jaren zijn weer op een voortreffelij- glasblazer in Exmorra. gezondheid te wensen ke manier is samen ge- Omdat ik wist dat het niet overliet. steld door onze goed zou gaan met hem “Zo is het goed” stond redacteuren Philip de Vries heb ik het kleinood niet boven de rouwadverten- en Rutger de Lange. De afbesteld en samen met tie. wacht is hun zeer erkente- Marco dit op een later tijd- lijk hiervoor, want het stip aangeboden aan zijn Nog een heel aardig punt vergt veel inspanning en partner Betty. Marco had om te vermelden. Ik werd creativiteit. een vogelhokje gemaakt gebeld door Benny Ste- Tot slot wenst het bestuur met daarop het geschil- vens, bestuurslid van de van vogelwacht Bolsward derde hoofd van Jaap. Zij wandelclub “Meerslag om e.o. u een goede gezond- was ontroerd en ze was Bolsward”. Hij is ook lid heid en geniet van de ons hiervoor zeer erkente- van onze wacht. De stich- mooi natuur om ons heen. lijk. ting ging zich opheffen en Op 11 maart overleed er was nog wat geld in kas Gosse Hofstra. Theo de Boer, erelid van

Jaarverslag 2018 11 Vogelwacht Bolsward Eerste kievitseieren werd op 16 maart het vondst, een twake, nabij van de Vogelwacht eerste kievitsei van in het weiland Bolsward e.o. gevonden door van de familie Strikwerda. Riemer Miedema om In 2016 had Jan Willem Na relatief zacht 18:03 uur in It ook al succes, toen hij het winterweer in de maanden Heidenskip. Zaterdag 17 eerste ei van de gemeente december en januari maart was het opnieuw Súdwest-Fryslân vond in kwam er half febuari toch raak in . de omgeving van nog een hogedrukgebied Ondanks de nachtvorst Sybrandyburen. vanuit Rusland onze kant van vier graden onder nul Een dag later, op. Dit hogedrukgebied en een gure, stormachtige donderdagmiddag 29 ging gepaard met een wind wist Hendrik maart, kreeg Gosse stevige, koude wind en Haanstra van het Hofstra een melding van lage temperaturen en eerste ei van de gemeente ons jeugdlid Djayden van hield stand tot begin Súdwest-Fryslân te Spanning met de maart. De eerste dagen vinden. Met deze vondst boodschap, dat de jonge van maart werd er zelfs was het “frije fjild zoeker een eitje bij de nog geschaatst op de aaisykjen” in deze familie Kroondijk nabij ijsbanen en slootjes, zoals gemeente gebeurd voor had gevonden. in de Fûgelkrite. Op 4 onze wachters. Wel mocht Ook vorig wist Djayden maart viel de dooi in, er nog gezocht worden in het eerste jeugdei te maar was het nog niet het hele rayon waar vinden, toen samen met gedaan met de lichte vorst Vogelwacht Bolsward e.o. zijn zus Destiny. Met de in de nachtelijke uren. nazorg doet, naar het vondsten van de eerste Ook de stevige koude eerste kievitsei van de eieren kunnen we stellen wind uit noordoostelijke vogelwacht. dat het weidevogel- richting wilde zich maar Op woensdag 28 maart seizoen toch echt was niet gewonnen gegeven. was het raak voor ons lid begonnen. Ondanks het winterse Jan Willem Postma uit karakter van het weer, . Hij deed zijn Wiebe Palstra.

Jaarverslag 2018 12 Vogelwacht Bolsward Wildcamera’s ra’s. Zo krijgen we een 02.00 uur in de nacht. Dit goed beeld wat er leeft alles voor de weidevogels. Sinds 2 jaar is onze vogel- rondom en in een gebied. Desondanks zijn er nog wacht in het bezit van 2 O.a. reeën, buizerds, ha- vele nesten geplunderd en wildcamera’s. Deze wor- vik, verwilderde katten, veel jongen door de lucht- den ingezet om de preda- vossen, boommarters, brigade opgepeuzeld. toren op te sporen die de steenmarters, bunzingen, Ik heb de beelden wel eieren en de jongen op dassen, ratten en reigers. eens op de vergadering vreten in onze weidevo- Mooie vogels zoals de laten zien. Mocht iemand gelgebieden. grutto, kievit en kemp- vermoeden dat ergens Sinds we dit doen is er haan bergeenden etc. ko- een predator aanwezig is, bewustwording ontstaan men soms tientallen keren meld het dan even bij het dat er veel marters en in beeld als ze foerageren. bestuur, dan gaan we er vossen zijn, die men nor- Verder is veel eens langs. maal eigenlijk nooit ziet. samenwerking/overleg Want sinds de beelden er Zelfs in het bestuur van met Vogelwacht Makkum zijn, is er meer begrip het collectief Súdwestkust bij de signalering van pre- vanuit alle hoeken dat zaten mensen die mij voor datoren. Samen met Wie- predatie een groot pro- gek verklaarden. Echter, be Palstra en Jan Willem bleem is. De beelden stuur sinds duidelijk is gewor- Postma zijn we vaak het ik ook naar de provincie den dat er veel predatie is, veld in geweest om preda- en de BFVW, zodat zij ook heeft het collectief meer- tie en predatoren op te weten wat er zich in het dere vossenvallen aange- sporen. Ook zijn Wiebe en veld allemaal afspeelt. schaft. In enkele zijn al ik met de jagers mee ge- vossen gevangen. We zien weest met de lichtbak van Jan Kroese. veel met deze wildcame- 21.30 uur tot soms wel

Jaarverslag 2018 13 Vogelwacht Bolsward Nestkasten 2018 Broedzorg 2018 S. Witte- veen.

Van Simme Witteveen gegevens door gekregen. Betreft plan Noord waar hij woont. 8 Kasten geinventarise- erd: 3x koolmees, 2x pim- pelmees, 1 spreeuw en 1 ringmus, 1 kast leeg.

Simme Witteveen.

GEZOCHT

Vogelwacht Bolsward heeft een kleine 100 nestkasten in Bolsward in beheer. Deze dienen elk jaar na het broedseizoen schoongemaakt te worden. Tevens wordt geïnventariseerd wat de resultaten zijn geweest. VW Bolsward zoekt enthousiaste vrijwilligers die zich hiervoor willen aanmelden. Het is heel leuk werk en de wacht heeft een lichtmetalen ladder beschikbaar. Aanmelden kan via het bestuur en wij zijn zeer benieuwd naar uw reactie.

Jaarverslag 2018 14 Vogelwacht Bolsward Werkgroep nazorg

Hoe staat het ervoor met ons wachtgebied: Op dit moment hebben we 61 ra- yons. Hier wordt door 58 nazor- gers op 3386 ha. nazorg verricht. We hebben dit jaar de be- zem gehaald door de ray- ons waar al jaren geen weidevogel meer zit en deze zijn ver- wijderd. Tevens hebben de rayons een nieuw num- mer gekregen. Er zijn nog wat vrije ray- ons, hier zitten wel vogels waar we nog nazorgers voor zoeken. We hebben er dit jaar 4 nazorgers bij gekregen en daar zijn wij heel blij mee. Toch zoeken we nog meer nazorgers, maar ook vrij- willigers voor onze nest- kasten. Vogelwacht Bolsward ver- grijst en kan uw hulp ge- bruiken. Als u dit leuk vindt, aarzel dan niet en meld u aan bij mij. Marco van Spanning. daarna kwam een periode aantal marters neemt nog van droogte, steeds toe. Afgelopen seizoen, die voor de weidevogels Deze beesten worden een Het eerste ei van Friesland slecht uitpakte. plaag, en de steenmarter werd op 16 maart gevon- De weidevogels moeten wordt ook steeds meer in den in het Heidenskip en het al opnemen tegen de dorpen en op maandag predatie. steden gesignaleerd. Deze 18 maart werd het eerste Deze predatie wordt beesten wil je niet graag ei van Súdwest-Fryslân steeds heftiger, volgens in je huis hebben! gevonden. mij zijn in mijn rayon dit En als de weidevogel toch Wij liepen in de kou te jaar 30 nesten verloren zijn eieren kon uit broe- zoeken, half maart viel de gegaan. den, moesten de kuikens dooi in. Dit komt voornamelijk op ook nog de droogte zien te De modder kleefde be- rekening van marters en overleven. Kortom, er was hoorlijk aan je laarzen, en de luchtbrigade, en het veel te weinig voedsel te vinden.

Jaarverslag 2018 15 Vogelwacht Bolsward Daarnaast moeten ze ook Kijk bijv. naar de Roeken- Kortom, alles bij elkaar, nog proberen te overle- kolonies om Bolsward, en zullen we steeds meer ven, want nu komt de pre- richting . weidevogels verliezen. datie opnieuw om de Ziet u daar nog weidevo- Willen we de weidevogels hoek kijken door de Roek, gels, ik niet, terwijl daar behouden, dan zullen wij de Kraai en de Buizerd. vroeger veel vogels zaten dit door een brede en ge- Als het zo door gaat, gaan te broeden. zamenlijke aanpak moe- we de verkeerde kant op. Dat heeft ook te maken ten doen. Predatie We zullen dan naar een met de vrucht van de wei- beheren, waterpeil om- heel andere natuur kijken. landen, weinig kruidenrijk, hoog en meer kruidenrijk Het ligt niet alleen aan maar veel speedgras. weiland. predatie, maar ik vind dat Het gif is natuurlijk ook je het wild beter moet be- niet goed voor de insec- Marco van Spanning, heren. ten, die door de kuikens Nazorg coördinator worden gegeten. Veldwerk.

KOOP BIJ ONZE ADVERTEERDERS

Zij hebben mede mogelijk gemaakt dat wij dit jaarverslag uit konden geven.

Comfortabel Lopen *Schoenen *Podotherapie *Pedicure

Jaarverslag 2018 16 Vogelwacht Bolsward [email protected]

Vogelwacht Bolsward e.o. is op zoek naar een (aantal) enthousiaste mens(en) die de jeugd van Bolsward wegwijs willen maken in de natuur in hun eigen omgeving. Wat kun je inhoudelijk van deze functie maken? - Samen met de basisschool jeugd zaken die leven binnen de Vogelwacht Bolsward e.o. oppakken; Te denken valt aan ● Nestkast controle en schoonmaken. ● Nestkasten maken en ophangen. ● Eendenkorven plaatsen. ● Zwaluwwand inspectie en schoonmaken. ● Gebruik maken van de educatieve materialen van de BFVW. ● Meelopen met een nazorger in het veld: eieren zoeken en nesten beschermen. ● Educatie op de basisscholen. Is dit iets voor jou: Neem dan contact op met Gosse Hofstra: tel: 0515-579471 of e-mail: [email protected]

Jaarverslag 2018 17 Vogelwacht Bolsward Overzicht rayonkaart Vogelwacht Bolsward 2018

AAN ALLE LEDEN EN DONATEURS WANNEER U GAAT VERHUIZEN GRAAG TIJDIG UW ADRESWIJZIGING DOORGEVEN AAN G. HOFSTRA 0515-579471 [email protected]

Jaarverslag 2018 18 Vogelwacht Bolsward Waarom de Leeuwerik het begin van onze jaar- zo hoog vliegt telling was de leeuwerik de bewaker. Hij is een Tegenwoordig spelen en- energieke en rusteloze vo- gelen en heiligen een gel die uitbundig zingend hoofdrol in de hemel. In zijn werk deed. Nogal wat lang vervlogen tijden be- slechte zielen probeerden kleedde de leeuwerik een op sluwe wijze binnen te belangrijke functie in de glippen en de leeuwerik van vandaag de leeuwerik hemel, maar dat is misge- moest dit voorkomen. hoopvol jubelend in een gaan. Sindsdien vliegt hij Door de stress om hen de vrijwel rechte lijn naar de zingend vrijwel recht om- toegang te ontnemen, be- hemel vliegen. Maar als hij gon de vogel steeds meer boven is, duwt Petrus hem te vloeken. onverbiddelijk naar bene- Toen Jezus in het jaar 33 den en dwarrelt hij al vloe- naar de hemel opsteeg en kend naar de aarde terug. de eindeloze stroom hoop- volle en angstige zielen In heel Europa komt passeerde, hoorde Hij bij kwam de leeuwerik voor. de poort de leeuwerik In Nederland en België hoog tot hij niet meer te vloeken. Dat was voor vooral de veldleeuwerik en zien is. Hij lijkt naar de Hem onaanvaardbaar en in veel mindere mate de hemel te vliegen. En dat is Hij deed zijn beklag bij boom- en de kuifleeuwe- ook zo. Luister naar deze Zijn Vader, die de leeuwe- rik. De veldleeuwerik leef- oude legende: rik direct uit zijn functie de in rustige open onthief en hem terug- gebieden zoals weides, Als zielen na het aardse stuurde naar de aarde. bouwland, heide en de bestaan opstijgen naar duinen. In de jaren zeven- het hiernamaals, kloppen tig van de vorige eeuw ze zonder uitzondering was het jubelende gezang hoopvol aan bij de grote overal op het platteland te gouden deur van de he- horen en was hij na de melpoort. Lang niet ieder- huismus en merel de een mag naar binnen, meest talrijke broedvogel alleen de mensen die een in Nederland. Hun aantal rechtvaardig leven hebben is nu met 90% gedaald geleid, worden deelgenoot naar schatting zijn er 750 van het hemelse paradijs. duizend tot 1,1 miljoen De hemelpoortbewaker broedparen verdwenen, bepaalt wie wel of geen De leeuwerik was boos en en neemt nog steeds af toegang krijgt. Voor die ontdaan over zijn ontslag door intensivering van de gouden deur is het een en terugkeer naar het landbouw en de verande- drukte van belang, alle zware aardse bestaan. ring van het landschap. doden proberen op eerlij- Daarom probeert hij nog Hierdoor staat de veld- ke, dan wel slinkse wijze, steeds terug te keren naar leeuwerik op de rode lijst binnen te komen. De be- de hemel, maar zijn op- van ernstige bedreigde waker moet sterk in zijn volger Petrus is streng en vogels. schoenen staan om de stuurt hem steeds terug. drukte aan te kunnen. Tot Daarom ziet u tot de dag Eelco de lange.

Jaarverslag 2018 19 Vogelwacht Bolsward Weidevogelbeschermers gevraagd (nazorgers)!

Helaas is de wacht veel nazorgers kwijtgeraakt, dit komt mede doordat Vogelwacht Bolsward vergrijst. Het zou erg jammer zijn dat een wacht die al zo lang bestaat, op den duur zou verdwijnen! Daarom zijn wij ook op zoek naar nieuwe nazorgers. Iedereen (dus ook zonder ervaring op dit gebied) kan nazorger worden! Want het blijft toch wel geweldig in het vrije veld: al die prachtige weidevogels om je heen en al die geluiden van vogels te horen.

Bent u nu gewoon lid en hebt u wat met de natuur of lijkt het u leuk om aan nazorg te doen, twijfel niet, want wij staan te springen om nieuwe nazorgers. Meld je aan, wij zullen je eerst met iemand laten nazorgen om dit te leren.

KOOP BIJ ONZE ADVERTEERDERS

Zij hebben mede mogelijk gemaakt dat wij dit jaarverslag uit konden geven.

Jaarverslag 2018 20 Vogelwacht Bolsward Nationale vogel of niet: als je kijkt naar de vogel- ‘Die zijn er steeds minder. de Grutto heeft het bevolking’ zegt directeur En als ze er zijn, wordt de zwaar Theo Verstrael van SO- rust vaak verstoord door VON Vogelonderzoek. agrarische bewerking.’ Brazilië heeft de roodbuik- ‘Vooral soorten die hoge lijster; Paraguay de naakt- eisen stellen aan hun leef- Zaterdag overhandigde keelklokvogel. Frankrijk omgeving verdwijnen.’ Verstrael de atlas aan mi- de Gallische haan en Ja- Als voorbeeld noemt hij de nister Carola Schouten pan de groene fazant. Na- klapekster, de duinpieper (Landbouw, Natuur en tionale vogels die het land en de ortolaan. ‘Maar het Voedselkwaliteit). In zijn symboliseren en extra gaat om een hele rits vo- praatje voerde hij de grut- worden beschermd. Sinds gels.’ to aan als voorbeeld van 2015 heeft Nederland ook zo’n vogel: de grutto. Maar, zo blijkt uit de net verschenen Vogelatlas , met die vogel gaat het in Nederland helemaal niet goed.

De vogelwereld in Neder- land is de afgelopen veer- tig jaar ‘behoorlijk op zijn kop gezet’, concludeert de Vogelatlas. Duizenden vo- gelaars brachten geduren- de drie jaar in kaart hoe de vogelstand zich ontwik- kelde. Er zijn verrassende Neem nationale vogel de vogels die onder druk nieuwkomers, zoals de grutto. Toen Verstrael zich staan in Nederland. ‘Er zeearend en de kraanvo- zo’n veertig jaar geleden moet iets veranderen in gel. Maar over het alge- ging verdiepen in de vo- de landbouw en ik hoop en meen is er sprake van gelstand, waren er zo’n denk dat de minister zich ‘verarming’, aldus de at- 120 duizend broedparen. dat ook realiseert.’ las. Nu zijn het er nog zo’n 30 duizend. ‘De grutto houdt De Vogelatlas is de bijbel ‘Nederland wordt steeds van kruidenrijke, drassige van de Nederlandse vogel- meer een eenheidsworst weilanden’, zegt Verstrael. bescherming. De cijfers geven hun een breekijzer in de onderhandelingen met politici over land- schapsinrichting en na- tuur. ‘Hiermee kunnen we bij de overheid aanko- men’, zegt Kees de Pater van de Vogelbescherming. ‘Nederland is verplicht drastische maatregelen te nemen om de bedreigde

Jaarverslag 2018 21 Vogelwacht Bolsward vogelsoorten te bescher- Verstrael en de Vogelbe- men. Dat is verankerd in scherming. ‘Iedereen Europese regelgeving.’ kijkt graag naar de grut- Geen sinecure’, noemt to’, zegt Verstrael. En bo- Verstrael het samenstel- vendien: wie wil het len van de atlas. Om tot verdwijnen van de natio- een representatief over- nale vogel nou op zijn zicht te komen, werd Ne- geweten hebben? derland verdeeld in 1.685 hokjes van 5 bij 5 kilome- Bron: De Volkskrant, 26 ter. Binnen elk hokje de- november 2018. den tellers, veelal vrijwilligers, op acht plaatsen een steekproef.

Om ook zeldzame vogels te kunnen vinden, speel- den vrijwilligers vogelge- luiden af met hun telefoons. Verstrael:’Op die manier kun je vogels die vrij zeldzaam zijn, zo- als de klein waterhoen en de porseleinhoen, verlei- den te antwoorden. Een goede manier om te be- palen of ze aanwezig zijn.’

Heuglijk nieuws is er ook, constateert de Vogelat- las. Zo beleeft de kraan- vogel een mogelijke opmars. Datzelfde geldt voor de grote zilverrei- ger, waarvan in de winter zo’n 10 duizend exempla- ren zijn geteld. Verstrael:’Twintig jaar geleden sprongen fana- tieke vogelaars nog met- een in de auto als er ergens een zilverreiger was gespot.’

Toch is overheidsingrij- pen nodig om een verde- re kaalslag van de vogelwereld in Nederland tegen te gaan, menen

Jaarverslag 2018 22 Vogelwacht Bolsward Werkgroep kerkuilen We konden 38 jongen rin- gen, vorig jaar rond de 64. Het was dit broedseizoen Laten we hopen dat het zwaar voor de kerkuilen. volgend jaar beter is; dat Het warme weer en verder er meer voedsel is en mis- geen of weinig muizen te schien iets koeler weer. bekennen. Vanaf de tweede week van De Steenuilen deden het juni controleren we de met 3 paartjes met jongen nestkasten. redelijk hetzelfde als voor- Wat we eigenlijk nog nooit gaand jaar. hebben meegemaakt is, dat we tijdens het contro- Tijdens onze nestcontrole leren van de nestkasten kwamen we een boom te- een hele avond geen enkel gen die was omgezaagd. broedsel zijn tegengeko- Er zat een buizerdnest in men. met zeker 2 jonge vogels. Later waren er dit jaar Jammer dat dit soort din- toch nog 14 broedsels te gen gebeuren. bewonderen, tegen 14 paar vorig jaar. Durk, Marco, Ewout en Jappie

Jaarverslag 2018 23 Vogelwacht Bolsward Uit de oude doos kent Nagel niet in Bols- aan naslagwerk. Maar wat In gesprek met Appie ward? 79 Jaar, een nog veel meer bijzonder Nagel schrander koppie en een is, dat het ook allemaal in wakend oog. Goed bij de het hoofd van de man zit Het is 7 november. Prach- tijd. Iemand die zijn zaak- en op de juiste volgorde. tig zonnig weer, een strak jes voor elkaar heeft. En Een lopende almanak! blauwe lucht en veel te dus iemand die veel kan warm voor de tijd van het vertellen. Geboren in Drogeham en jaar. Ik fiets naar de Bra- Twee uurtjes zijn zo voor- met de paplepel het eieren beryntjesstraat 28. Mw. bij en wat opvalt is dat de zoeken ingegoten gekre- Nagel laat me gastvrij bin- passie voor natuur en vo- gen. Met heit en pake de nen. Koffie met koek. We gels ook door Mw. Nagel weilanden in. Ze kwamen hebben het goed. wordt gedeeld. Zij kent thuis met eieren van Kie- veel vogels bij naam en vit, Scholekster, Patrijs, ook hun herkomst en ge- Fazant en Grutto. Moeder woontes. maakte van alle eieren een grote omelet. In deze We gaan er even gezellig tijd ondenkbaar, maar voor zitten en al snel komt toen heel gewoon. Zelfs het archief van Dhr. Nagel vond Nagel een keer de tevoorschijn. eieren van een Wulp, wel- Wat een werk en accura- ke hij eerst niet kon thuis- tesse. Alles wat de vogel- brengen. Ze waren van wacht betreft, de BFVW en een Regenwulp. Vond ooit het eieren zoeken heeft het eerste ei van Droge- Nagel bijgehouden in ham en kreeg daar toen mappen en dossiers vanaf 2,50 gulden voor. Een 1966. Hij heeft alle jaar- flink bedrag in die tijd. verslagen van de BFVW, de eerste laten aanleveren Een waar gebeurde anek- door Sake Roodbergen, en dote: Nagel loopt als jon- zo elk jaar verder opge- getje van 6 jaar met zijn spaard. Alle Vanellus zijn pake in het weiland. Er Eerst bewonder ik de in zijn bezit. En natuurlijk moeten hier eieren liggen. prachtige achtertuin van alle jaarverslagen van on- Zoeken en toen krak…, oh, de familie Nagel. Hier wo- ze wacht. Een rijke schat pake stond erboven op. nen vogelliefhebbers, dat zie je direct. Prachtige bosschages en veel bloe- men. Vogelhokjes en voe- derplekken. Een lust voor het oog. Binnenkort 55 jaar getrouwd, wat een rijkdom. Even een paar foto’s ge- nomen van een man die zich al bijna zijn hele leven bezighoudt met natuur en met name vogels. Wie

Jaarverslag 2018 24 Vogelwacht Bolsward Van de 3 eieren in het nest waren 2 heel en één kapot. Pake pakt het ka- potte ei en slurpte zo de in houd naar binnen. De jonge Appie slaat het met verwondering gaan- de en zal het nooit meer vergeten.

Lid van de Vogelwacht in Buitenpost, waar het toen nog de gewoonte was om op 19 april de jaarverga- dering te houden, de werk bij de AID. In 1961 vorm gegeven welke het laatste dag van het eie- kwam de fam. Nagel in nu nog heeft. Bolsward in ren rapen. Alle eieren Bolsward en hij werd in wijken ingedeeld met co- werden dan meegeno- 1964 Lid van de Vogel- ordinatoren en koekbe- men naar de vergadering wacht Bolsward e.o.. zorgers. Het liep als een en verkocht. Voor dat R. v.d. Zee was toen trein. Nog steeds heeft geld werden dan kippen- voorzitter. In 1995 werd onze wacht hier profijt eieren gekocht en die Nagel secretaris van de van. We zijn er een ver- bracht men naar de zie- wacht, hij nam dit over mogende wacht door ge- ken. van Joop van der Meer. worden. In 1997, een Nagel heeft bijna alles jaar nadat Nagel de koek- In 1959 geslaagd voor de van de wacht gedigitali- actie had overgenomen, Landbouwschool en vond seerd. De koekactie die groeiden de aantallen van

Jaarverslag 2018 25 Vogelwacht Bolsward 1320 naar 2280 stuks! Al jaren en jaren is hij neemt toe op steeds klei- Appie en Djoke zaten dan nazorger van ongeveer ner wordende vogelge- een volle week tot hun 100 hectare. Vanuit zijn bieden die nog rijk aan oren in de koeken. Het huis kan Nagel zo zijn vogels zijn. werd en is een begrip rayon zien liggen. Hij geworden in Bolsward: doet het nog steeds met Zoon Jan heeft het virus ‘Ah, binne jim der weer veel plezier. van zijn vader verspreid met de koeken`is een in de Polder en heeft er veel gehoorde kreet als je Hoe ziet hij de toekomst zo’n 20 jaar geleden de aanbelde. van de wacht en het eie- nazorg opgezet. Hier De leden- en donateurs- ren zoeken? mochten nooit eieren administratie werd ook “Het is een langzaam af- worden geraapt en er gedigitaliseerd. lopende zaak. Het is niet was ook geen nazorg. De spin in het web als anders. Tijden hebben tij- Zijn zoon doet ook tellin- secretaris van 1995 tot den. Straks zijn er hope- gen voor SOVON. 2009! lijk nog pareltjes over Dit voorjaar brak Appie En misschien is wel zijn waar we van weidevogels zijn enkel, hoe moest dit grootste verdienste: het kunnen genieten. Het ei- nu met de nazorg? Dan bijna geheel door Nagel eren zoeken is niet meer maar snel opereren en geschreven boek: Vogel- van deze tijd. Direct in- revalideren. En met hulp wacht Bolsward e.o. 1947 zetten op de nazorg. Er van Watze Terra toch - 1997. komen andere soorten weer de boel opgepakt. Wat een werk heeft deze voor in de plaats”. Recent We nemen afscheid na man verzet voor onze zat er nog een Kiekendief een gezellige ochtend. wacht. En nog steeds kun in zijn rayon. Een prachti- Wensen elkaar gezond- je bij hem terecht als je ge vogel, maar ook een heid toe en hopelijk nog informatie van vroeger rover. Ook de Bunzing en vele jaren als nazorger. tijden wilt weten. de Steenmarter zijn aan- wezig. De predatiedruk Philip de Vries.

Jaarverslag 2018 26 Vogelwacht Bolsward Jonge Boerenzwaluw (G. Visser). Watersnip (G. Visser).

Koperwiek (G. Visser). Visarend (G. Visser).

Ooievaar (E. Brandenburg). Zomertaling (G. Visser).

Strandplevier (G. Visser). Kievit (G. Visser).

Jaarverslag 2018 27 Vogelwacht Bolsward (G. Visser).

Jaarverslag 2018 28 Vogelwacht Bolsward Velduil (G. Visser).

Aalscholver en Mantelmeeuw (G. Visser).

Jaarverslag 2018 29 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 30 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 31 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 32 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 33 Vogelwacht Bolsward De Zomertortel dan de verwante en beter Broeden bekende Turkse tortel. De De zomertortel legt ge- soort is klein en slank met woonlijk twee witte eieren snelle, trekkende vleugel- tussen de periode midden slagen. In de vlucht valt mei en midden juni. Deze de witte buik en de donke- worden meestal geduren- re ondervleugels op. De de 13 à 14 (soms tot 16) zomertortel is kleurrijker dagen door zowel het dan de Turkse tortel, en mannetje als vrouwtje ge- heeft oranjekleurige veren incubeerd. De jongen vlie- De zomertortel , vroeger met zwarte vlekken. De gen na ca. 20 dagen uit en bekend als tortelduif , is staart is zowel van boven zijn kort daarna zelfstan- een lange-afstandstrekker als van onderen zwart met dig. Bouwt een plat, rom- uit de familie van e duiven een witte eindrand. De melig nest gemaakt van en tortelduiven. Het is de borst is roze en in de nek twijgen. In Engeland ver- enige Europese duiven- heeft hij aan beide kanten toonden de vogels een soort die 's winters bene- een klein, zwartgestreept sterke voorkeur voor den de Sahara verblijft. plekje. Heeft een opval- doornachtige struiken om De soort broedt in bos- lende rode ring rondom in te broeden, met name schages, houtwallen, bos- het oog. Juveniele zomer- de éénstijlige meidoorn en randen, boerenerven en tortels hebben een grau- sleedoorn. fruitboomgaarden in de wer verenkleed en missen buurt van landbouwgebie- de zwartgestreepte plek- den. De soort gaat sinds jes in de nek. De zomer- het midden van de 20e tortel lijkt vrij veel op de eeuw hard in aantal ach- oosterse tortel die broedt teruit door de intensive- vanaf de oostelijke hellin- ring en homogenisering gen van het Oeralgebergte van de landbouw en an- en verder oostwaarts. derzijds ook door de in- Verspreiding tense jachtdruk in de Voedsel In het zomerhalfjaar zijn Mediterrane landen tij- Het voedsel bestaat voor- zomertortels aanwezig in dens de trekperiode en in namelijk uit akkeronkrui- grote delen van Europa, de overwinteringsgebie- den, maar zaden van met uitzondering van de den. gecultiveerde gewassen Scandinavische landen, eten ze ook. Vooral tarwe het noorden van Rusland, Kenmerken en koolzaad lijken belang- Ierland, het noorden van De zomertortel wordt tus- rijk te zijn. het Verenigd Koninkrijk en sen de 25 tot 28 cm groot de Alpen. De eerste vogels en is daarmee iets kleiner verschijnen meestal in de Sigarenmagazijn P. Landskroon

Ook voor …

Staatsloten Lotto/Toto

Jaarverslag 2018 34 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 35 Vogelwacht Bolsward tweede helft van april in Oorzaak van de achter- de broedgebieden. Ze uitgang trekken in Eén van de belangrijkste augustus/september oorzaken van de achter- weer weg naar de over- uitgang ligt in de Europe- winteringsgebieden. se broedgebieden, waar Broedt ook in delen van ingrijpende veranderin- Noord-Afrika en van gen hebben plaatsgevon- West-Azië tot aan het den in het landgebruik. westen van China. Daar- Door de homogenisering naast broeden er geïso- en schaalvergroting van leerde populaties in de landbouw is er minder In Nederland was de zo- Egypte en het zuiden van voedselaanbod voor de mertortel voor 1950 (die de Sahara. Alle zomertor- soort. In veel gevallen toen nog tortelduif heet- tels die in Europa broe- zijn ook houtwallen en te), een "zeer algemeen den, overwinteren in bosschages verwijderd voorkomende" vogel en Afrika ten zuiden van de uit landbouwgebieden die tussen 1973 en 1985 Sahara. nestgelegenheid en dek- werd het aantal geschat king bieden. Daarnaast op 35.000 tot 50.000. Biotoop ondervindt de soort veel Daarna daalde het aantal De zomertortel broedt in problemen in de trekperi- zomertortels snel. Vol- onze contreien voorna- ode en overwinteringsge- gens SOVON Vogelonder- melijk in bosschages en bieden. De soort is zoek Nederland nam het boomopslag aan de ran- namelijk ook een populai- aantal broedparen in Ne- den van lichte, structuur- re jachtbuit en wordt be- derland significant af, rijke bossen, houtwallen, jaagd voor consumptie, met meer dan 5% per boerenerven en fruit- handelsdoeleinden of jaar sinds 1990. Tussen boomgaarden, die vaak puur voor het plezier. 1998 en 2000 werd het in de nabijheid liggen van aantal broedparen op landbouwgebieden. De zomertortel is een 10.000 tot 12.000 ge- soort die ondanks de wet- schat en de daling gaat telijke bescherming zeer nog steeds door tot nu zwaar te lijden heeft van met ongeveer 1000 a de jacht. Het aantal zo- 1500 broedparen. De zo- mertortels dat jaarlijks mertortel is in hoog tem- wordt doodgeschoten, po op weg als broedvogel wordt op meer dan 1 mil- uit Nederland te verdwij- joen geschat. Door de nen. ligging zijn Malta en Cy- prus een cruciale plaats Eelco de Lange. Geluid voor de uitgeputte vogels Het geluid is een diep om uit te rusten en daar koerend, turrrrr turrrrr lijken ze dan ook het turrrrr, dat meerdere ke- meest kwetsbaar te zijn. ren herhaald wordt. De vogels worden meest- al geschoten, maar vangst door middel van lijmstokken, touwen en netten komt ook voor.

Jaarverslag 2018 36 Vogelwacht Bolsward Geslaagde de natuur. Van jongsaf weidevogelexcursie bij aan is de voorliefde voor Murk Nijdam de natuur er bij Nijdam ingegoten door zijn vader, Op zaterdag 19 mei zo vertelt hij al lopend organiseerde onze naar de boot die ons naar vogelwacht een uitje naar de kijkhut brengt. Zijn veehouder Murk Nijdam. vader was een echte Nijdam heeft een eierzoeker met wie hij in melkveehouderij aan de zijn jonge jaren in maart Slachtedijk onder het land inging om Wommels met zo ’n 40 kievitseieren te zoeken . hectare weiland. Toentertijd waren deze Om tien uur werden wij op eieren nog een delicatesse het erf van Nijdam in Nederland, en werden welkom geheten door ze gegeten op roggebrood die de veehouders nog Murk. Murk, een man die met een radijsje. Dit was moesten doen. Tot de boeiend kan vertellen, bij vele gezinnen het geval jaren zeventig ging het in vertelt dat hij veel liefde , en er was altijd wel een ons land erg goed met de voor zijn koeien heeft, opvolger om de vogels na weidevogels, de jaren maar dat de dames deze de maand maart te daarna kampen we met liefde wel moeten delen beschermen tegen de een sterke afname van de met zijn grote passie voor landbouwwerkzaamheden weidevogels. Ook in het

Jaarverslag 2018 37 Vogelwacht Bolsward wachtgebied van van de grootste het vogelparadijs van Vogelwacht Bolsward zien boosdoeners is van de Murk te vinden, zo zien we wij dit terug. Van de ruim achteruitgang van de onder het genot van een vijfhonderd broedparen vogels op het boerenland. kopje koffie en een van de kievit in 2009 Het waterpeil ging heerlijk stukje koek, onder waren er in 2017 nog omhoog bij Nijdam en er andere visdiefjes, kluten, driehonderd over. werd een plas/dras kieviten, veldleeuwerik, Murk zag in de jaren aangelegd. In het voorjaar scholeksters, bergeenden, negentig dat het op deze rijdt hij ruige mest over de oeverzwaluwen en manier niet goed zou percelen uit en wordt er slobeenden. Murk vertelt komen met de pas gemaaid in juni. Door zelfs dat er een paartje weidevogels op zijn deze veranderingen op de kemphanen door de jaren boerenbedrijf. Hij besloot landerijen van Nijdam heen een aantal jongen gerichter te werken op groeide het aantal groot heeft weten te een weidevogel gruttobroedparen met de brengen. Murk laat zien vriendelijke manier. Dit jaren. Jaarlijks broeden dat boeren en weidevogels deed hij natuurlijk ook al hier ruim honderd prima samen kunnen in grote lijnen, doordat hij broedparen van de grutto. gaan. de werkzaamheden op het Murk mag met trots land allemaal zelf zeggen dat hij één van de Wiebe Palstra. uitvoerde. In de jaren na grootste kolonies de milleniumwisseling broedparen van de grutto werd het steeds heeft op regulier duidelijker dat de boerenland. Maar niet waterpeilverlaging één alleen de grutto's weten

Jaarverslag 2018 38 Vogelwacht Bolsward Tellingen en waarne- werkt positief. Het aantal ten 1e leg gemaakt, en 3 mingen van vleugelslagen is 5,3 per kaarten voor het 2e broed- Eelco Brandenburg seconde, bij de hieronder sel = 25% dus tamelijk genoemde Boerenzwaluw weinig, reden zie bij de Ook dit jaar mogen we ons is dit 4,4. Boerenzwaluw. Er waren weer verheugen op een 12 gewone- en 3 kunst- schitterend verhaal van Een vooruitgang van 33 nesten bij betrokken. onze vaste leverancier, nesten ten opzichte van Op 11 juli heb ik dit hele Dhr. Eelco Brandenburg. 2017. Ik kwam uit op 247 dorp geteld. Het is weer indrukwek- (was dus 214) een winst kend, compleet met mooie van 15%! In totaal heb Boerenzwaluw foto´s. Wat een werk weer ik in de regio 645 be- De locatie Brandsma verzet! Wat ziet deze man woonde nesten geteld (in- Ugolaan heb ik verschei- ontzettend veel. Om ja- clusief Zurich, 12 nesten, dene keren bezocht: 7 pa- loers op te worden! was echter 30). De inven- ren met 9 nesten: tarisatie dit jaar in het geslaagd 7 waarvan 4 eer- Huiszwaluweninventa- kader van het Jaar van de ste broedsels en 1 gelukt risaties in het wachtge- e Huiszwaluw én mijn 30 na het 1e succesvolle leg- bied van de Vogelwacht keer op rij! Een aardige sel en 2 geslaagde her- Bolsward: vooruitgang van 10,9% of legsels, nadat de twee 1e te wel circa 62 nesten. broedsels mislukt waren. Mocht ook weleens. Totaal 8 nestkaarten ge- Bolsward bleef vrijwel maakt om het broedsuc- gelijk: 37 was 38, echter ces óf het tegenover- sedert 2004 niet zo laag. gestelde vast te leggen. Tjerkwerd: 107 was 101, Dus eigenlijk maar één van 14 naar 21. e Exmorra ging van 44 keer een 2 poging na het naar 49 en in slagen van het eerste; De gemiddelde levensduur de grootste stijging: na- vroeger hadden de Boe- van de Huiszwaluw is 5 melijk van 17 naar 33! renzwaluwen aanmerke- jaar, het geluid is ingeto- Bovendien in verband met lijk vaker een 2e leg: gen: een prettig kwette- het Jaar van, extra in- tegenwoordig veel minder rende zang en een spanningen gedaan zoals insecten! raspende roep, een zeer eenmalig tellen in Korn- De 7 paren zijn inclusief sociale levenswijze. Ze werderzand, leverde 60 een paartje in . kunnen tijdens het broed- nesten op en wat mijn seizoen op topdagen (zon- eindtotaal op 705 nesten nig) wel 9.000 insecten bracht. per dag verorberen. Maar jammer genoeg een rode Daarnaast het volgen van Lijst status, want helaas ca. 16 van de 27 nesten met 80% afgenomen aan dorpshuis het Wal- sinds 1970. tahûs te Tjerkwerd. Daar tussen 5 juni t/m 5 Geen insecticiden meer september om de 7 á 10 gebruiken en oude nesten dagen geweest om de laten zitten, (voor de zwa- nesten nader te bekijken, luwen energiebesparend) uiteindelijk 12 nestkaar-

Jaarverslag 2018 39 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 40 Vogelwacht Bolsward Oeverzwaluwen Ransuil (rode lijst) der gevaar voor ze ople- Helaas geen enkel broed- Vier maal op verschillende veren. Ze worden geval in Bolsward, (was plaatsen in Bolsward jon- gemiddeld drie tot 9, daarvoor 16 en 27 in gen gehoord en soms ook zes jaar, een paartje blijft het 1e jaar) Zeer spijtig! gezien en daarnaast nog maar één seizoen bij el- Er uiteraard wel regelma- in Hartwerd, Burgwerd, kaar. tig gekeken. Oorzaken: Hichtum, Nijland, Fols- misschien concurrentie gare en even buiten Bols- (nieuwe wand in Deinum, ward richting Exmorra , wellicht Zuidwaard). dus 10 was 7, verder 2 Makkum, daar in 2018 territoria: en Ded- wel 150 holten in de zand- gum. wand, echter die wand be- De waarnemingen zijn staat al heel lang, voor een deel gerelateerd wellicht ook de vele wild- aan (voor)onderzoek in de Slechtvalk Bolsward groei van de Brandnetel, maanden maart, april, Deze vogel was een stuk Riet, enz…. hoewel dit in mei. Sedert 1985 sterk honkvaster dan in 2017 en het begin van het voorjaar afgenomen (tot minder het was zeer opmerkelijk nog niet speelde. dan 5.000) door o.a. dat hij rond half/eind april Wat betreft Nijland : Het voedseltekort (intensive- nog niet vertrokken was, eindtotaal: 9 bezette hol- ring landbouw e.d.), op de wat heet: op 10 mei, 5- en ten (was 4) ongeveer 4 zandgronden door preda- 24 juni nog aanwezig. paren hadden een succes- tie van de Havik en minder Bovendien waren er dit nestgelegenheid door het seizoen af en toe weer vol 2e legsel, op 20-8 in consumeren van deze eens 2 individuen present één holte nog jongen, op roofvogel van Kraaien en (geen paartje) o.a. ver- 30-8 geen vogels meer Eksters (nestleveranciers schillende keren in decem- aanwezig. Een aantal van de Ransuil) enz…. ber 2017, 29-1-18, 9-3, nestkaarten voor Sovon De volwassen uil is stand- 30-3-18. gemaakt. vogel, jongen zwerven Op 11 augustus weer pre- eerst, eet met name woel- sent op de Martinitoren: Zwarte Roodstaart muizen, in het algemeen vrij vroeg! Én op 29 sep- Vijf territoria, was vier, jagen ze op gemakkelijke tember wederom twee (ook waarnemingen J v.d. (jonge en zieke) en voor- ex. evenals op 26-10. Ik Meer gebruikt). al op veel voorkomende heb in totaal ongeveer 25 Gezien de criteria: fusieaf- prooien. verschillende individuen standen van 200 meter De tijd tussen voedselop- gezien, o.a. met prachtige tussen de zingende man- name en het braken van razendsnelle steile stoot- netjes en het feit dat al- de ballen bedraagt onge- duiken. leen min of meer tegelijk veer 12 uren, wat over- zingende mannen meetel- eenkomt met het len en dus rekening hou- dagritme van de jacht. Het den met vele succes hiervan zit tussen verplaatsingen en daar- de 25- en de 50%. naast de datum grenzen: De wijfjes zijn tot wel 25% lijkt het me juister om vijf zwaarder dan de manne- territoria aan te houden tjes, de vrouwtjes geven i.p.v. 6 of meer. de voorkeur aan kleinere partners, omdat die min-

Jaarverslag 2018 41 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 42 Vogelwacht Bolsward Mandarijneend territoria bij Olterterp en opeenvolgende pogingen Oorspronkelijk uit O.-Azië 1 in Gaasterland. (en dit binnen enkele se- (daar trekvogel), een ge- Voedsel: waterinsecten, conden) een vlinder te liefde soort in watervogel- maar ook plantaardig ma- pakken. Zeer dichtbij: op collecties, komt in Europa teriaal. nog geen 2 meter, prach- vooral in Groot-Brittanië tig schouwspel. voor, in parken, langs be- ken. Reuzensterns slaap- In ons land is de schatting plaatstelling ook op 31-8 200-240 paren (2008- bij : 21 ex. kunnen 2010), maar is inmiddels noteren, maar twee dagen in bv. Arnhem flink afge- later overdag 16.15- nomen. De watervogeltel- 17.00 uur telde ik bij de lingen in dec. 2015 uitkijkbult It Soal Wor- leverden 11 ex. en een kum liefst 75 ex. Reu- maand later: 77 en febru- zensterns, afkomstig uit ari 2016: 24 ex. op. Ik heb bv. Estland en op weg de afgelopen jaren enkele naar gebieden langs de pootringen kunnen aflezen Paapje Middellandse Zee. (Arnhem) Vorig jaar had Op 31 augustus 2 ex. foe- ik een broedgeval bij ragerend om 21.30 op Flamingo Op 1 septem- Beetsterzwaag (1 jong nachtvlinders op het wegje ber bij Gaast, dus lekker gezien) en dit jaar jongen in de Workumerwaard , dichtbij, 10 ex.; eind bij Nijetrijne, 1 territori- ze profiteerden van het april/begin mei was ik we- um bij Beetsterzwaag, 2 licht van onze koplampen, derom een poosje in het één ervan had na 6 snel Zwillbrocker Venn

Jaarverslag 2018 43 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 44 Vogelwacht Bolsward Duitsland, we hebben in KOOP BIJ ONZE juli 7 jongen van een ring kunnen voorzien, eentje ADVERTEERDERS daarvan was op 1 septem- ber 2018 al bij Nijemir- Zij hebben mede dum. mogelijk gemaakt dat wij dit jaarver- Visarend was o.a. op 17 september wederom bij slag uit konden , zat wel 2 uren in geven. hoogte, lange afstand- de top van een boom, ook strekker, echter vaak naar op 17 oktober. Vechtstreek bv. met 75 á ZO-Azië en Taiwan, voed- 80% en in Midden sel vooral bladluizen, kre- Kluten en Kleine Ple- Kennemerland/Alkmaar kels, spinnen e.d. vier, Bolsward, bag- met wel 90%! Daarom gerdepot Altenburg: op zag ik pas op 12-9 m’n 16 mei 4 Kluten, op 20/22 tweede in Friesland (Bols- mei drie ex. Echter op 25 ward zelf, later op 24/25 mei was er een oktober) en daarvoor bulldozer/hijskraan bezig, eentje op 15-8 bij Ra- mogelijk een nest verloren venswoud, dit zegt ge- gegaan, hoewel geen noeg. alarmgedrag, erg jammer. Inderdaad: op 27 mei Rosse Franjepoot eind bleek bijna alles ontwa- september een 1e jaars in terd en geëgaliseerd, on- winterkleed gezien bij geschikt en dus ook geen Harlingen, komt uit b.v. Broedzorg vogels ,dus Kluten meer Rusland, IJsland, Spits- nestkastjes, (vervolg- gezien/gehoord. Zonde! bergen (hoog arctische stukje op de Jaargids Op 22 mei was hier ook 1 moerassige toendra’s) en 2017): druk alarmerende Kleine onderweg naar de kusten Plevier en nog een paartje van W.-en ZW-Afrika, 20- Koolmees Het gemiddel- met minder alarm, een 22 cm, spanwijdte 37-40 de broedsucces in 2017 waarschijnlijk nest is der- cm, mannetje broedt en was 70,7% voor de 1e leg- halve mislukt. verzorgt de jongen. Tien sels en 64,3 % = record- tot 20 waarnemingen per hoog voor de 2e legsels. jaar in ons land. Lijkt De gemiddelde legsel- ietsje op de Drieteen- grootte van het 1e broed- strandloper, de Rosse sel was 7,8 eieren, en 6,3 heeft een wat dikkere sna- eieren voor de vervolgleg- vel dan de Grauwe Franje- sels: nog altijd laag over poot. de reeks vanaf 1980 (ge- middelde 8,45!), maar Bladkoning slechts 10 wel bijna 0,75 ei hoger IJsvogel Door de stren- cm ietsje groter dan dan het dieptepunt in ge koude in Goudhaantje, op 14 okto- e februari/maart is deze ber , 2016. Gemiddelde 1 ei- soort hard achteruitge- broedvogel van W.-Siberië legdatum van het 1e gaan: in de Gooi- en- op 1000 tot 2400 meter broedsel was vroeg, ge-

Jaarverslag 2018 45 Vogelwacht Bolsward middeld: nl. op 17 april, Krooneend een soort de wilde Rotsduif, die niet betekent 9 dagen eerder waar ik me de laatste 10 in Nederland voor komt. dan in 2016. jaar tussen april en augus- De Stadsduif verschilt Hun zang heeft wel 40 tus zowel als broed- als aanmerkelijk van de varianten: ze zingen over- niet broedvogel, mee be- Postduif: aanwezigheid al in het territorium een zig heb gehouden. Dit wordt bepaald door voed- ander liedje om soortge- jaar circa 45 (nagenoeg sel en nestgelegenheid, noten wijs te maken dat hetzelfde) territoria langs daarom uitsluitend te vin- het grondgebied al bezet de IJsselmeerkust én om- den in stedelijk gebied is. In de stad is de zang streken - tussen Bree- (oudere wijken) vanwege hoger om boven het auto- zanddijk en afval en zaad en op indu- rumoer uit te komen. Wijf- kunnen no- strieterreinen (veevoeder- jes vallen op laag teren. Op 21 augustus, overslag), grote zingende mannetjes, in- dus ver na het broedsei- gebouwen en bruggen dien een hoog zingende zoen, 110 ex. – meest met gaten, richels om te man toch een vrouwtje mannetjes in eclipskleed – nestelen, wat te vergelij- krijgt, gaat zij meestal langs de Afsluitdijk, rich- ken met rotsen e.d. In vreemd! ting Kornwerderzand principe kunnen ze het waargenomen. hele jaar broeden, maar in Pimpelmees Het gemid- de winter toch eigenlijk delde broedsucces was Grote Gele Kwikstaart niet. In Groningen leidde 75,5% voor de eerste leg- op o.a. 24 oktober bij de het instellen van een voer- sels en heel hoog: 59,8 % waterzuivering Bols- verbod tot een behoorlijke voor de vervolglegsels. ward. achteruitgang, ze worden Gemiddeld nestsucces ook door Slechtvalken was 77,1% en dat is met gegeten. De landelijke 1991 het laagste nestsuc- trend neemt licht af. Het ces over de reeks vanaf onderzoek richt zich naast 1982, want tussen 1991 de overleving, versprei- en 2016 was het gemid- ding en aantallen, ook op deld nestsucces 85,5%. de (eventuele) overlast Broedsucces en nestsuc- etc….. ces zijn twee afzonderlijke Stadsduiven: In de jaar- begrippen! De gemiddelde gids van 2015, blz. 40 schreef ik dat ik enkele legselgrootte van de 1e malen per jaar in de stad broedsels was 9,72 eieren Groningen met Kokmeeu- en 6,28 eieren voor de wen bezig ben: aflezen vervolglegsels. van ringen i.v.m. het on- De vrouwtjes gaan vaak derzoek naar de her- vreemd: ze leggen dan komst, de overleving, meer eieren en de buiten- aantallen, verspreiding Grote Zilverreiger, op echtelijke ervan worden e.d. Sinds twee jaar com- 20 augustus 50 ex. op de als eerste gelegd en uitge- bineer ik dit met de – hier slaapplaats omgeving broed, daarom hebben de sinds 2016 geringde – Makkum geteld, op 17 bastaardjongen een voor- Stadsduiven. Nergens an- oktober hier 105 ex. én sprong van ongeveer 9 ders in ons land worden op o.a. 2 maart was er uren op de jongen van de die geringd. Stamt af van nota bene een tijdelijke vader die voert. (kleine) slaapplaats aan

Jaarverslag 2018 46 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 47 Vogelwacht Bolsward de rand van Bolsward, Makkumervaart/Exmor raweg, max. 8 ex. riet- kraag en enkele dagen later 2 ex. in bomen hier dichtbij. Door het strenge winter- weer van eind februari/begin maart, was het gros van deze vogels weggetrokken, voornamelijk naar Zuid- Holland, op de slaapplaats(en) bij Mak- Workumerwaard e.o. Grauwe Gans: Ook op kum was dan ook geen werd geboren! 5-2-2018, bij Piaam, enkele Grote Zilverreiger Nog een Grutto: 17-3 bij Dijksvaart, geringd na meer (te tellen). Slechts Gaast, mannetje geringd het 1e k.j. op enkele kleine groepjes op 16 mei 2010, Nije- 28 juni 2017 bij Vagave- bleven in Friesland, maar furd, Workum, afstand 4 gen, Noorwegen, afstand op geheel andere plaatsen km, na 7 jaar en 10 maan- 692 km, verstreken tijd dan normaal. Op 13 okto- den. 222 dagen. ber bij eentje uit Meerkoet Op 21-1 bij de Grote Mantelmeeuw: Wit-Rusland : geringd als Brouwersdyk, even bui- 22-10-18 Lauwersoog, jong op 2 juni 2018 te ten Workum een ex. met haven (met Jappiev.d. Zvanets, afstand 1314 rode halsband! Meer), geringd km, verstreken tijd 133 tussen 86 soortgenoten. op 23-6-2017 jong te dagen. Geringd na het 1e k.j. op Arendal, Aust-Agder, 9-2-2017 bij de golfbaan Noorwegen, afstand 596 Andere Ringmeldingen: van Leeuwarden, af- km, tijd 486 dagen. Rotgans. Op 28-5 vers stand 39 km, verstreken dood op Schiermonnik- tijd 346 dagen. oog (met Jappie v.d. Ooievaar Op 6 april 2018 Meer), bij Akmarijp, bij Joure, mannetje geringd na het geboren in 1993 en hier 1e k.j. bij Kraj Krasnojarsk ook als jong geringd, ver- Rusland, afstand 4107 streken tijd 24 jaar, 8 km, verstreken tijd 11 maanden en 24 dagen! jaar, 9 maanden en 28 Ik kom hier eenmaal per Zilvermeeuw: Op 1 juli dagen. jaar om de leeftijden, her- , geringd Grutto. Op 9 maart bij komst e.d. vast te stellen, op Texel 24-5-2016, 7e Wommels een ex. dat op op genoemde dag 9 indivi- k.j., afstand 32 km, ver- 15-6-2014 als jong in duen kunnen aflezen. streken tijd 768 dagen. Duitsland, Dithmarscher Brandgans: Op 5-2-2018 Kemphaan: Op 24 april Speicherkoog werd ge- bij Gaast , een mannetje, Workumerwaard bij het ringd, afstand 472; ver- geringd na het 2e kalen- uitkijkplateau, mannetje streken tijd 3 jaar en 267 derjaar, op 24-7-2007 te geringd dagen. Eindelijk eens Nenets, Rusland, afstand op 16-11-2013 polder geen Grutto die in de 2980 km. Geele Strand (is de Wor-

Jaarverslag 2018 48 Vogelwacht Bolsward kumerwaard), afstand een jong geringd 2012 september 2009 Hen- 1,4 km verstreken tijd Terschelling, afstand naard en maart 2015 4 jaar, 5 maanden en 8 43 km, Zurich dagen. idem man 2008 Schier- Jong 2015 Onderdijk monnikoog 76 km, NH 35 km Knobbelzwaan wijfje Jong 2002 Vlieland 39 jong 2011 Den Oever op 11-9 tegenover zor- km en deze zag ik NH 26 km. ginstelling Avondrust eerder: Makkum IJsselmeer- E.W.F. Brandenburg. oever, geringd 21-8- 2016 Noordhorn Gronin- gen, 95 km verstreken tijd 2 jaar en 21 dagen. Goudplevier (vers) dood gevonden door Tonnie Witteveen, Cnossenlaan 3, op zijn land, half sep- tember, geringd in de Workumerwaard op 10-9- 2016 1e k.j., afstand 10,3 km, verstreken tijd 735 dagen (2 jaar en 5 dagen).

Kleine Rietgans Op 8- 10 bij onge- veer 325 ex. waarbij drie geringde: een wijfje met een hals- bandzender van 38 gram (2 zonnepaneeltjes) 1 au- gustus jl. op Spitsbergen, afstand iets meer dan 3.000 km, én 2 manne- tjes geringd mei 2017 te Ekne, Noorwegen, af- stand ongeveer 1800 km, een ervan zag ik eerder: november 2017 bij Nij- land.

Lepelaars Op 2 septem- ber liefst 99 ex. vanuit de hut Piaam, en dicht voor me foeragerend, machtig schouwspel, een aantal ringen kunnen aflezen waarbij:

Jaarverslag 2018 49 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 50 Vogelwacht Bolsward Nazorgcijfers per rayon zijn opgenomen vanwege Lingen is het dit jaar niet (hoofdsoorten) her-nummering rayons. gelukt om de trendgrafiek Volgend jaar is enkel nog van de vier hoofdsoorten Zoals u op de volgende de nieuwe rayonnumme- in de gids op te nemen. pagina’s kunt zien zijn de ring te zien. De reden We gaan ervan uit dat tabellen van de nazorgcij- hiervoor is dat alle rayons, deze gegevens volgend fers per rayon aangepast: waar geen vogels meer jaar wel weer opgenomen er zijn nu meer gegevens zitten en geen nazorg worden. betreffende het resultaat wordt gedaan, zijn verwij- per broedsel, de oude en derd. Mede wegens het Redactie. nieuwe rayonnummering overlijden van Jaap van

KOOP BIJ ONZE ADVERTEERDERS

Zij hebben mede mogelijk gemaakt dat wij dit jaarverslag uit konden geven.

Jaarverslag 2018 51 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 52 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 53 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 54 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 55 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 56 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 57 Vogelwacht Bolsward Bronvermelding foto’s:

● Omslag: G.Visser en Internet; ● Pagina 24 en 25: P. de Vries; ● Pagina 32: G. Visser; ● Overige foto’s jaargids: Internet. ● Pagina 37: W. Palstra; ● Pagina 39 t/m 49: E. Brandenburg; ● Pagina 58: Boven W. Palstra, onder G. Visser;

Jaarverslag 2018 58 Vogelwacht Bolsward Jaarverslag 2018 59 Vogelwacht Bolsward