Claudio Monteverdi Vespro della Beata Virgine

1610 Monteverdi Maria Vespers Maria Monteverdi

Cappella Gabrieli Schola Cantorum van de Sint-Janskathedraal 's-Hertogenbosch Barokorkest In Stil Moderno

Solisten: Griet de Geyter Andrea Tjäder Matevz Kajdiz Eyjólfur Eyjólfsson Patrick Pranger Hidde Kleikamp

Instudering Schola Cantorum: Jeroen Felix

Algehele leiding:

Maarten Michielsen

vrijdag 19 mei 2017 20.15 uur Oude of Pelgrimvaderskerk Rotterdam zondag 21 mei 2017 15.00 uur Grote Kerk Den Bosch

2

Over Cappella Gabrieli rig jaar nog bracht Cappella Gabrieli drie prachtige Pe- trarca-madrigalen van Voorn in première. In 1986 richtte Maarten Michielsen de Stichting Koor- projecten Rotterdam (SKPR) op. Het idee om eerst een In haar 30ste seizoen neemt Cappella Gabrieli u graag programma te bedenken, vervolgens een bijpassend mee terug naar een van haar oude favorieten, de Maria koor samen te stellen en dit programma dan in korte Vespers van Claudio Monteverdi. tijd uit te werken en uit te voeren, was toen nog niet wijdverbreid; Koorproject Rotterdam was het eerste Programma koor in Nederland dat zo werkte. Vanaf het begin no- digde Maarten regelmatig specialisten uit die zijn koor I Domine ad adiuvandum – Psalm 69 verder konden brengen. , Uwe Gro- nostay, Andrew Parrott, David Wulstan, Frans Moonen, Antiphona ad Psalmum 109 Harry van der Kamp en Jan Bogaarts en Ton Koopman II Dixit Dominus – psalm 109 werkten niet alleen met veel kennis van zaken, maar Antiphona ad Psalmum 109 ook met groot enthousiasme met het koor. De Rotter- damse koorprojecten leverden vier cd’s op, met onder III Nigra sum (Hooglied) meer muziek van Palestrina, Purcell (Dido and Aeneas) en de familie Bach. Het tienjarig bestaan werd gevierd Antiphona ad Psalmum 112 met een Monteverdi-dag waarop, naast muziek van IV Laudate pueri Dominum – psalm 112 Carissimi, de Missa in illo Tempore en de Maria Vespers Antiphona ad Psalmum 112 klonken. V Pulchra es (Hooglied) Na dertien jaar in projectvorm gewerkt te hebben, groeide de behoefte om op regelmatige basis met een Antiphona ad Psalmum 121 vaste groep te werken aan een gemeenschappelijke VI Laetatus sum – psalm 121 klank en een veeleisend, voornamelijk polyfoon reper- Antiphona ad Psalmum 121 toire. Om die reden is Cappella Gabrieli opgezet: een wekelijks repeterend koor van ervaren zangers dat VII Duo Seraphim wordt uitgebreid als de muziek erom vraagt. In 2000 gaf het koor zijn eerste concert onder de nieuwe naam. Antiphona ad Psalmum 126 Daarna volgden programma’s met muziek uit renaissan- VIII Nisi Dominus – psalm 126 ce en barok, maar ook met twintigste-eeuwse stukken. Antiphona ad Psalmum 126 Cappella Gabrieli zong onder meer werk van Palestrina (Canticum Canticorum), Heinrich Schütz (Musikalische IX Audi coelum Exequien), Johann Sebastian Bach (Hohe Messe, vierde Lutherse mis, Magnificat), cantates (Buxtehude, Bach, Pauze Telemann), Gesualdo en Lassus (Lagrime di San Pietro), maar ook ouder (Machaut) en moderner werk (Distler, Britten, Schönberg, Hindemith, Milhaud, Stravinsky). Antiphona ad Psalmum 147 X Lauda Jerusalem – psalm 147 In 2005 werden oude en nieuwe muziek zelfs versmol- Antiphona ad Psalmum 147 ten toen Cappella Gabrieli bij het Internationaal Koren- festival Arnhem de voltooide Cantiones Sacrae van Don XI Sonata sopra Sanctia Maria da Venosa in première bracht. Van de motetten, gedrukt in 1603, zijn twee partijboeken verlo- XII Ave maris stella ren gegaan: de tweede sopraan en de bas. In opdracht van Cappella Gabrieli componeerden drie Nederlandse Antiphona ad Magnificat componisten, Theo Verbey, Henri Broeren en Joop XIII Magnificat Voorn de ontbrekende stemmen. Een aantal van deze Antiphona ad Magnificat motetten zijn te beluisteren op de site www.cappellagabrieli.nl. De partituren hiervan zijn gra- tis verkrijgbaar op de site CPDL. Maria Vespers: gouden document in Speciale vermelding verdienen ook de overige werken westerse liturgische muziek die Joop Voorn voor Cappella Gabrieli schreef. Na door Rien Frölich de voltooiing van de Gesualdo-motetten volgde een prachtige cantate voor 6-stemmig koor, 2 solisten en In 1610 deed Claudio Monteverdi, op dat moment klein ensemble op teksten van Rilke. Daarna een groot- maestro di cappella aan het hof van de hertog van Man- bezet, meerdelig requiem, "Schweigsamer Tod"; een tua, een gooi naar een aanstelling in Rome. Om Paus lange muzikale overdenking over de dood op wereldlij- Paulus V te behagen en hem tot een financiële bijdrage ke teksten van o.a. Rilke, Hölderlin, Heine en Hesse. Vo- te bewegen liet hij een boek het licht zien met de mis 'In 3 4

illo tempore', de 'Vespro della Beata Vergine da concer- de uitgave van de 'Scherzi Musicali' in 1607. Nog voor to' en twee 'Magnificats'. het verschijnen van deze boeken – de werken circuleer- De opzet mislukte: hij kreeg de aanstelling niet, ook den reeds in beperkte kring – waren sommige ervan al geen financiële tegemoetkoming, en de werken wer- scherp aangevallen door Giovanni Maria Artusi, kanun- den voor zover we weten niet in Rome uitgevoerd. nik van de San Salvatore te Bologna en geleerd auteur Het was niet de eerste keer dat Monteverdi op die ma- van 'L'arte del contrapunto'. nier een zeperd haalde. In 1590 droeg hij, in een po- De controverse tussen deze ultra-conservatieve volge- ging via senator Ricordi een post in Milaan te verwer- ling van Zarlino en Monteverdi hield acht jaar aan en ven, zijn Tweede Madrigalenboek aan hem op. Ook die culmineerde in vier kritische essays. Doelwit: negen ma- poging had geen succes. drigalen en scherzi, waaronder het wereldberoemd geworden 'Cruda Amarilli'. Vincenzo: een krent Monteverdi moet echter ook contact hebben gehad In zijn Vijfde Madrigalenboek kondigt Monteverdi een met het hertogelijk hof van Mantua. Daar had hij meer omvangrijke theoretische verhandeling aan onder de succes, want kort na 1590 werd hij door Vincenzo I titel 'Seconda prattica, overo perfettioni della moderna Gonzaga, de kunstlievende maar al even spilzieke zoon musica'. Dat boek zou hij nooit schrijven, al speelde hij van Guglielmo, aangesteld. Het was Guglielmo, be- in 1634 opnieuw met het idee. Maar het geeft wel een vriend met Palestrina, die de specifieke traditie van Man- indruk van zijn muzikale overtuiging, kort gesymboli- tua vestigde. Twaalf jaar diende Monteverdi aan dat hof seerd in twee begrippen. Prima prattica duidt op de in de ondergeschikte positie van suonatora di vivuola. heerschappij van de harmonie over het woord, zoals bij Hij moest zich, eerst als violist, daarna als zanger en later de oude polyfonie, in de seconda prattica voert de dich- als assistent-dirigent schikken naar de hofdirigenten terlijke tekst de heerschappij over de muziek. Deze nieu- Giaches de Wert en Benedetto Pallavicino. we overtuiging brak volledig met de oude regels van de polyfonie en vormde de groeikern waaruit geleidelijk Pas na zijn weinig succesvolle reis naar Rome in 1610 het recitatief, de basso continuo en de opera zouden werd Monteverdi aangesteld als maestro di cappella. ontstaan. Twee jaar later, op 18 februari 1612, na de dood van Vincenzo, werd hij in Mantua aan de dijk gezet. Arm, Eindelijk: de Opera! want het was in Mantua geen vetpot: zo royaal als Vin- Daarmee zijn we aangeland bij de muziekvorm waar- cenzo geld uitgaf voor zichzelf, zo krenterig was hij voor van Monteverdi de uitvinder mag worden genoemd: de zijn musici. Toch had Vincenzo blijkbaar een zwak voor opera. Een vorm die tot op de huidige dag principieel Monteverdi. Hij nam hem mee op zijn campagne tegen onveranderd voortbestaat en zijn expressieve kracht Hongarije en hij mocht de hertog ook vergezellen tij- onverminderd heeft behouden, een fenomeen dat in de dens zijn politieke reis naar Vlaanderen. Daar kwam muziekgeschiedenis volstrekt uniek is. Monteverdi in contact met Franse musici. 'La favola d' Orfeo (ook wel 'Orfeo, favola in musica'), de Januskop eerste opera aller tijden die Monteverdi beroemd zal Maar wie was die Monteverdi eigenlijk, en hoe kon hij maken en zijn belang voor de muziekgeschiedenis voor uitgroeien tot de belangrijkste vernieuwer op de grens altijd zal verzekeren, verenigt de karakteristieken van de van laat-renaissance en barok? experimentele recitatief-opera (gevestigd door de Flo- Claudio Monteverdi werd als zoon van de in zeker aan- rentijnse Camarata), de orkestrale schittering van het zien verkerende arts Baldessare Monteverdi geboren in renaissance intermedio en de vooruitstrevende glans Cremona, in 1567. Hij werd leerling van Marc'Antonio van da capo aria en orkestraal ritornello met hoog- Ingegneri, musicae prefectus van de kathedraal van dramatische commentariërende koren tot een Januskop Cremona, en leerde van hem de traditionele vocale po- -achtig operatype van unieke signatuur. lyfonie. De opdracht kwam van de beide zoons van Vincenzo Claudio had vier broers en zusters. Zijn jongere broer, Gonzaga in Mantua. Orfeo beleefde zijn eerste opvoe- Giulio Caesare, zou later zijn assistent worden in Man- ring op 26 februari 1607 in de Accademia della In- tua. vaghiti. Het magnifieke Operafestival in 1608 (ja, toen Monteverdi groeide op in een tijd van snelle veranderin- al!) ter gelegenheid van het huwelijksfeest van Frances- gen. Een periode waarin enerzijds werd teruggeblikt co Gonzaga, Vincenzo's erfgenaam en opvolger, culmi- naar de zestiende eeuw, anderzijds vooruitgekeken neerde in een tweede geesteskind van Monteverdi's naar de zeventiende, van het eind van een tijdperk naar vooruitstrevende productiviteit: 'Arianna' (mei 1608), een nieuw begin. Gretig stortte Monteverdi zich in de waarvan helaas alleen het prachtige 'Lamento d' Arian- vernieuwing. Tussen 1592 en 1605 vestigde hij zijn ne' bewaard is gebleven. Een ballet, 'Ballo dell' ingrate' faam met het componeren van vooruitstrevende en volgde in juni 1608. harmonisch gedurfde madrigalen, uitgegeven in de De productiviteit van Monteverdi's progressieve geest, madrigaalboeken III, IV en V, en met de daaropvolgen- zo overtuigend tot uiting gebracht door de kamermu-

5 6

ziekachtige vermenging van zangstemmen en instru- um en gaat er in de Psalmen heel vrij mee om. Op deze menten in zijn 'Scherzi musicali' en het karakteristieke hem eigen progressieve manier maakt hij de vorm van kleurenpallet van zijn 'Orfeo', kende geen grenzen. de liturgie helder. In de Hymne is het gregoriaans, ver- pakt in een attractieve melodie, het belangrijkste ele- De Maria Vespers ment. In het Magnificat, de rituele climax van de Ves- pers, worden de modi met een bijna neogotische sere- Was Orfeo een opera met twee gezichten, het boek dat niteit toegepast in lange noten, steeds herkenbaar, Monteverdi in 1610 opdroeg aan Paus Paulus V was dat maar omlijst met vocale en instrumentale extravagan- in nog sterkere mate. Aan de ene kant de archaïsche za's, alsof het een antiek heiligenstandbeeld is dat voor mis 'In illo tempore', muzikaal gebaseerd op motieven de vieringsdag feestelijk is getooid. Het zijn de instru- uit het gelijknamig motet van Gombert, aan de andere menten, die met hun prominente rol in Responsorium kant de Maria Vespers, met hun rijke afwisseling van en Magnificat, de vorm ervan onderstrepen. prima en seconda prattica.

Daarbij moeten twee facetten niet uit het oog worden Dramaticus Monteverdi laat er geen misverstand over verloren: Monteverdi componeerde het werk aan een bestaan dat de opera ook zijn inspiratiebron bij de Ves- hertogelijk hof, dat de beste zangers en instrumentalis- pers was: de orkestrale inleiding is rechtstreeks afgeleid ten telde voor de nog jonge opera. Maar hij droeg het van de introductie tot Orfeo en heeft ook hier de func- op aan een paus en hij was er zich heel wel van bewust tie de toehoorder toe te roepen: 'Let op, er gaat iets dat de Rooms-Katholieke kerk de moderne concertante gebeuren!'. trend in de kerkmuziek met wantrouwen en afwijzing tegemoet trad. Kortom: hij moest zich vooral als traditio- neel componist bewijzen. Daarom geeft het titelblad, Venetië: de San Marco vrij vertaald, aan dat het gaat om 'Een mis voor de Heili- Een jaar na zijn gedwongen vertrek uit Mantua, op 19 ge Maagd in zes stemmen voor kerkelijke koren en augustus 1613, werd Monteverdi met algemene stem- meerstemmige vespers met velerlei geestelijke gezan- men benoemd tot maestro di cappella van de San Mar- gen, te zingen in kapellen of andere hofelijke verblijven.' co in Venetië. Eindelijk mocht hij zich verheugen in een De eigenlijke titel, die het overtuigend bewijs levert dat post die hem paste, eindelijk kon hij de armoede achter het hier om een samenhangende compositie gaat, zich laten. Van dat moment af zou hij zich bezighou- werkt hij weg in de partij voor de generale bas: 'Vespro den met de reorganisatie van de kerkmuziek van de San delle Beata Vergine da concerto composta sopra canti Marco. Dat leverde een eindeloze stroom van liturgische fermi', ofwel 'Maria Vespers voor concertante uitvoering werken op in de dertig jaar (tot zijn dood, 29 november gecomponeerd over cantus firmi'. 1643) dat hij in de Dogenstad zou blijven.

De Maria Vespers mogen met recht een gouden docu- Het belang van Monteverdi voor de westerse kunstmu- ment worden genoemd op de overgang van laat- ziek kan moeilijk worden overschat. Met Beethoven, renaissance naar barok. Als enige was Monteverdi vrij Wagner en Debussy behoort hij tot de componisten die en in staat te putten uit een veelheid van stijlen, prima een geweldige revolutionaire invloed hebben gehad en en seconda prattica toe te passen, zestiende eeuws con- wier creatieve uitingen het muzikale klimaat van hun trapunt te plaatsen naast moderne polyfonie, aan solo- tijd ingrijpend hebben veranderd. Zijn opera's, 'Orfeo' stemmen nu eens de oude virtuositeit, dan weer de en de later gecomponeerde 'Il ritorno d'Ulisse in pa- nieuwe, stralende eenvoud mee te geven, en sombere, tria' (1641) en 'L'incoronazione di Poppea' (1642) wor- ernstige harmonieën af te wisselen met de heel wat den nog altijd op de wereldpodia uitgevoerd. Ook op vriendelijker stijl van de barok. instrumentaal gebied was hij een vernieuwer: hij was uitvinder van het tremolo en het pizzicato. Gregoriaans Opgroeiend tijdens die turbulente overgang van laat- renaissance naar barok was Claudio Monteverdi als eni- Een dergelijke mengelmoes van nu eens sobere, dan ge door de geschiedenis aangewezen om de muzikale weer uitbundige stijlen zou tot een allegaartje kunnen ontwikkeling te voltrekken van de uit de tijd geraakte leiden als Monteverdi niet de gouden formule had ge- polyfone traditie naar de vruchtbare vormen van opera, vonden: hij verbindt alle delen door gregoriaans als cantate en orkestraal geïnspireerde kerkmuziek. bindende factor te gebruiken in alle liturgische delen De Maria Vespers vormen daarvan een van de meest die worden gezongen op de feesten van de Heilige treffende voorbeelden. Maagd Maria: het openings-Responsorium, de vijf Psal- men, de Hymne 'Ave maris stella' en het Magnificat. An- dere componisten gebruiken het gregoriaans soms in één deel, maar niemand durfde de uitdaging aan om de schijnbaar eindeloze herhaling van de eenvoudige modi van de Psalmen en het Magnificat door een heel werk vol te houden. Echter, Monteverdi haalt wel een aantal trucs uit: hij 'vermomt' de modi in het Responsori-

7 8

I Domine ad adiuvandum - Psalm 69 Deus in adiutorium meum intende! God, kom mij te hulp! Domine, ad adiuvandum me festina. Heer, haast je mij te helpen. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Sicut erat in principio et nunc et semper Zoals het was in het begin en nu en altijd et in saecula saeculorum. en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Alleluia. Amen. Alleluja.

Antiphona ad Psalmum 109 Nigra sum, sed formosa, Donker ben ik, maar bekoorlijk, filiae Jerusalem, meisjes van Jeruzalem. ideo dilexit me rex, Daarom heeft de Koning mij bemind et introduxit me in cubiculum suum. en mij binnengeleid in zijn kamer. II Dixit Dominus - Psalm 109 Dixit Dominus Domino meo: De Heer sprak tot mijn Heer: Sede a dextris meis ‘Zit aan mijn rechterhand; donec ponam inimicos tuos totdat ik van je vijanden scabellum pedum tuorum. een rustbank voor je voeten maak. Virgam virtutis tuae De scepter van je macht emittet Dominus ex Sion, zal de Heer je uit Sion zenden; dominare in medio inimicorum tuorum. heers temidden van je vijanden. Tecum principium in die virtutis tuae, Bij jou ligt de heerschappij ten dage van je macht, in splendoribus sanctorum in de glans van de heiligdommen, ex utero ante luciferum vóór het ochtendlicht genui te. heb ik je uit mijn schoot geboren laten worden.’ Iuravit Dominus, Gezworen heeft de Heer, et non poenitebit eum: -en het zal hem niet berouwen-: Tu es sacerdos in aeternum ‘Jij bent de priester in eeuwigheid secundum ordinem Melchisedech. naar de wijze van Melchisedech.’ Dominus a dextris tuis, De Heer aan je rechterhand confregit in die irae suae reges. vermorzelt koningen op de dag van zijn toorn. Iudicabit in nationibus, Rechtspreken zal hij onder de volken, implebit ruinas, voltooien hun nederlaag, conquassabit capita in terra multorum. en verpletteren hun hoofden overal op aarde. De torrente in via bibet, Uit een beek onderweg zal hij drinken propterea exaltabit caput. en daarna zal hij zijn hoofd verheffen. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest Sicut erat in principio et nunc et semper, zoals het was in het begin, nu en altijd et in saecula saeculorum. Amen. en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Antiphona ad Psalmum 109 Nigra sum, sed formosa, Donker ben ik, maar bekoorlijk, filiae Jerusalem, meisjes van Jeruzalem. ideo dilexit me rex, Daarom heeft de Koning mij bemind et introduxit me in cubiculum suum. en mij binnengeleid in zijn kamer.

III Nigra sum – Hooglied Nigra sum, sed formosa, filiae Jerusalem. Donker ben ik, maar bekoorlijk, meisjes van Jeruzalem. Ideo dilexit me rex Daarom heeft de Koning mij bemind et introduxit me in cubiculum suum en mij binnengeleid in zijn kamer et dixit mihi: surge, amica mea, et veni, en tot mij gezegd: ‘Sta op, mijn vriendin en kom mee, iam hiems transiit, want de winter is voorbij, imber abiit et recessit. de regen is opgehouden en weggetrokken. Flores apparuerunt in terra nostra, Bloemen zijn verschenen op onze velden; tempus putationis advenit. de tijd om te snoeien is aangebroken.’

9 10

Antiphona ad Psalmum 112 Jam hiems transiit, Want de winter is voorbij, imber abiit et recessit, de regen is opgehouden en weggetrokken, surge amica mea, et veni. sta op, mijn vriendin en kom! IV Laudate pueri Dominum - Psalm 112 Laudate, pueri, Dominum, Loof, dienaren, de Heer, laudate nomen Domini. loof de naam van de Heer. Sit nomen Domini benedictum De naam van de Heer zij gezegend, ex hoc nunc et usque in saeculum. vanaf nu tot in eeuwigheid, A solis ortu usque ad occasum van zonsopgang tot zonsondergang, laudabile nomen Domini. prijzenswaardig is de naam van de Heer. Excelsus super omnes gentes Dominus, Verheven boven alle volken is de Heer et super coelos gloria ejus. en boven de hemelen uit gaat zijn heerlijkheid. Quis sicut Dominus Deus noster, Wie is als de Heer, onze God, qui in altis habitat die in de hoogte woont et humilia respicit in coelo et in terra? en acht slaat op het kleinste in de hemel en op aarde? Suscitans a terra inopem, Die van de aarde de behoeftige opricht et de stercore erigens pauperem, en uit de drek de arme omhoog heft ut collocet eum cum principibus, om hem samen te zetten cum principibus populi sui. met de hooggeplaatsten van zijn volk. Qui habitare facit sterilem in domo, Die de kinderloze vrouw in huis neemt, matrem filiorum laetantem. (en) haar als moeder van kinderen verblijdt. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Sicut erat in principio et nunc et semper, Zoals het was in het begin, nu en altijd et in saecula saeculorum. Amen. en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Antiphona ad Psalmum 112 Jam hiems transiit, Want de winter is voorbij, imber abiit et recessit, de regen is opgehouden en weggetrokken, surge amica mea, et veni. sta op, mijn vriendin en kom!

V Pulchra es - Hooglied Pulchra es, amica mea, Je bent mooi, mijn vriendin, suavis et decora, filia Jerusalem. zacht en bevallig, meisje van Jeruzalem. Pulchra es, amica mea, Je bent mooi, mijn vriendin, suavis et decora sicut Jerusalem, lieflijk en statig als Jeruzalem, terribilis ut castrorum acies ordinata. ontzagwekkend als een leger in slagorde. Averte oculos tuos a me, Wend je ogen van me af, quia ipsi me avolare fecerunt. want die jagen mij op de vlucht.

Antiphona ad Psalmum 121 Pulchra es et decora, filia Jerusalem, Mooi ben je, en bevallig, meisje van Jerusalem, terribilis uit castrorum acies ordinata. ontzagwekkend als een leger in slagorde. VI Laetatus sum - Psalm 121 Laetatus sum in his, quae dicta sunt mihi: Blij was ik erom, dat men mij zei: in domum Domini ibimus. ‘Naar het huis van de Heer zullen wij gaan.’ Stantes erant pedes nostri Onze voeten staan reeds in atriis tuis, Jerusalem. in je voorhoven, Jeruzalem. Jerusalem, quae aedificatur ut civitas: Jeruzalem, dat gebouwd is als een stad, cuius participatio eius in idipsum. waarin alles aaneengesloten staat, Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini daar immers trekken de stammen van de Heer omhoog, testimonium Israel, volgens het verbond met Israel, ad confitendum nomini Domini. om de naam van de Heer te loven. Quia illic sederunt sedes in iudicio, Want daar staan de zetels voor het gerecht, sedes super domum David. de zetels van het huis van David. Rogate quae ad pacem sunt Jerusalem: Vraag wat tot vrede strekt voor Jeruzalem: et abundantia diligentibus te. overvloed zij hun, die jou liefhebben. 11 12

Fiat pax in virtute tua, Moge vrede heersen in je veste et abundantia in turribus tuis. en overvloed in je torens. Propter fratres meos et proximos meos, Omwille van mijn broeders en mijn naasten loquebar pacem de te. spreek ik vrede over jou uit. Propter domum Domini Dei nostri Omwille van het huis van de Heer onze God quaesivi bona tibi. heb ik voor jou alle goeds gevraagd. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Sicut erat in principio et nunc et semper, Zoals het was in het begin, nu en altijd et in saecula saeculorum. Amen. en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Antiphona ad Psalmum 121 Pulchra es et decora, filia Jerusalem, Mooi ben je, en bevallig, meisje van Jerusalem, terribilis uit castrorum acies ordinata. ontzagwekkend als een leger in slagorde.

VII Duo Seraphim Duo Seraphim clamabant alter ad alterum: Twee serafijnen riepen elkander toe: Sanctus Dominus Deus Sabaoth. ‘Heilig is God, Heer van de hemelse machten. Plena est omnis terra gloria eius. Vervuld is de hele aarde van zijn heerlijkheid.’ Tres sunt qui testimonium dant in coelo: Drie zijn er, die getuigen in de hemel: Pater, Verbum et Spiritus Sanctus: de Vader, het Woord en de Heilige Geest et hi tres unum sunt. en deze drie zijn één. Sanctus Dominus Deus Sabaoth. ‘Heilig is God, Heer van de hemelse machten. Plena est omnis terra gloria eius. Vervuld is de hele aarde van zijn heerlijkheid.’

Antiphona ad Psalmum 126 Revertere, revertere, Sunamitis Kom terug, kom terug, Sunamitische. Revertere, revertere ut intueamur te, Kom terug, kom terug, en laat je aan ons zien, Vox Christi quid videbis in Sunamite Stem van Christus: wat zie je toch in die Sunamiti- nisi castrorum acies ordinata. sche anders dan een leger in slagorde? VIII Nisi Dominus - Psalm 126 Nisi Dominus aedificaverit domum, Als de Heer het huis niet zal bouwen, in vanum laboraverunt qui aedificant eam. tevergeefs werken dan de bouwlieden. Nisi Dominus custodierit civitatem, Als de Heer de stad niet zal bewaren, frustra vigilat qui custodit eam. vruchteloos waakt dan de schildwacht. Vanum est vobis ante lucem surgere, Het loont je niet om vóór het daglicht op te staan; surgite postquam sederitis, sta pas op als je bent uitgerust, qui manducatis panem doloris. jij die het brood eet waarvoor je moet zwoegen. Cum dederit dilectis suis somnum; Hij geeft het zijn beminden in slaap; ecce hereditas Domini filii zie, de kinderen zijn het erfgoed van de Heer, merces fructus ventris. de vrucht van de schoot is zijn beloning. Sicut sagittae in manu potentis, Als pijlen in de hand van de held, ita filii excussorum. zo zijn de kinderen, ontvangen in de jeugd. Beatus vir qui implevit desiderium suum Gelukkig de man die zijn wens in hen vervuld ziet; ex ipsis, non confundetur hij zal niet uit het veld geslagen zijn, cum loquetur inimicis suis in porta. als hij zijn vijanden aan de poort te woord staat. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Sicut erat in principio et nunc et semper, Zoals het was in het begin, nu en altijd et in saecula saeculorum. Amen. en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Antiphona ad Psalmum 126 Revertere, revertere, Sunamitis Kom terug, kom terug, Sunamitische. Revertere, revertere ut intueamur te, Kom terug, kom terug, en laat je aan ons zien, Vox Christi quid videbis in Sunamite Stem van Christus: wat zie je toch in die Sunamiti- nisi castrorum acies ordinata. sche anders dan een leger in slagorde?

13 14

IX Audi coelum Audi, coelum, verba mea, Hoor, hemel, mijn woorden aan, plena desiderio et perfusa gaudio. die vol zijn van verlangen en vervuld van vreugde. Echo: audio Echo: ik luister. Dic quaeso mihi: quae est ista, Zeg mij, vraag ik, wie is zij, quae consurgens ut aurora rutilat, die oprijst, -rood als de dageraad- ut benedicam? opdat ik haar zalig mag prijzen? Echo: dicam Echo: Ik zal het zeggen. Dic nam ista pulchra ut luna, Zeg mij of zij schoon is als de maan, electa ut sol, replet laetitia uitgelezen als de zon, en met vreugde terras, coelos, maria de aarde, hemelen en de zeeën vervult. Echo: Maria Echo: Maria. Maria virgo illa dulcis Maria, die zoete maagd, praedicata à propheta Ezechiel, poort van het oosten, porta Orientalis zoals voorspeld door de profeet Ezechiël. Echo: talis Echo: precies. Illa sacra et felix porta Die heilige en gelukzalige poort per quam mors fuit expulsa, waardoor de dood werd verdreven, introduxit autem vita. en het leven juist binnenkwam. Echo: Ita Echo: zo is het. Quae semper tutum est Die, altijd betrouwbaar, medium inter homines et Deum bemiddelde tussen de mensen en God, pro culpis remedium. vergeefster van onze schuld. Echo: medium Echo: middelaarster. Omnes hanc ergo sequamur, Laten wij allen dan haar volgen, qua cum gratia mereamur vitam aeternam. door wier genade wij het eeuwige leven verdienen. Consequamur. Laten wij haar samen volgen. Echo: sequamur Echo: laten wij haar volgen. Praestet nobis Deus, Moge ons dit gegeven worden Pater hoc et Filius et Mater, door God de Vader, en de Zoon en de Moeder cuius nomen invocamus wier naam wij aanroepen dulce miseris solamen. als zoete troost voor de ongelukkigen. Echo: Amen Echo: Amen. Benedicta es, virgo Maria, Gezegend ben jij, Maagd Maria, in saeculorum saecula. in de eeuwen der eeuwen.

- Pauze -

Antiphona ad Psalmum 147 Ista est speciosa Dit meisje is bekoorlijk inter filias Jerusalem. tussen de meisjes van Jerusalem. X Lauda Jerusalem -Psalm 147 Lauda, Jerusalem, Dominum; Prijs, Jeruzalem, prijs de Heer; lauda Deum tuum, Sion. Sion, loof je God. Quoniam confortavit seras portarum tuarum; Want hij heeft de grendels van je poorten versterkt; benedixit filiis tuis in te. hij heeft je kinderen in je midden gezegend. Qui posuit fines tuos pacem, Hij laat in je gebied vrede heersen, et adipe frumenti satiat te. en hij verzadigt je met dikke tarwekorrels. Qui emittit eloquium suum terræ: Hij zendt zijn geboden naar de aarde, velociter currit sermo ejus. zijn woord gaat snel voort. Qui dat nivem sicut lanam; Hij laat het sneeuwen als wol, nebulam sicut cinerem spargit. rijp strooit hij uit als as, Mittit crystallum suam sicut buccellas: hagel werpt hij in brokken neer;

15 16

ante faciem frigoris ejus quis sustinebit? wie is tegen de aanblik van zijn koude bestand? Emittet verbum suum, et liquefaciet ea; Hij zal zijn woord doen uitgaan en alles zal weer smelten flabit spiritus ejus, hij zal zijn wind laten waaien, et fluent aquae. en de wateren zullen stromen. Qui annuntiat verbum suum Jacob, Hij maakt zijn woord aan Jakob bekend, justitias et judicia sua Israël. en zijn gerechtigheden en oordelen aan Israël. Non fecit taliter omni nationi, Zo heeft hij niet voor alle volken gedaan; et judicia sua non manifestavit eis. aan hen heeft hij zijn oordelen niet bekend gemaakt. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Eer zij de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Sicut erat in principio et nunc et semper, Zoals het was in het begin en nu en altijd et in secula seculorum. Amen. en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Antiphona ad Psalmum 147 Ista est speciosa Dit meisje is bekoorlijk inter filias Jerusalem. tussen de meisjes van Jerusalem.

XI Sonata sopra Sancta Maria

Santa Maria ora pro nobis. Heilige Maria, bid voor ons.

XII Ave maris stella Ave maris stella, Dei mater alma, Wees gegroet, Sterre der Zee, milde moeder van God atque semper Virgo, felix coeli porta. en altijd Maagd, zalige poort van de hemel. Sumens illud Ave Gabrielis ore, Jij die dit Ave uit de mond van Gabriel mocht horen, funda nos in pace, grondvest ons in de vrede mutans Evae nomen. door de naam van Eva om te keren. Solve vincla reis, Maak de boeien van de zondaars los, profer lumen caecis, schenk het licht aan de blinden, mala nostra pelle, bona cuncta posce. verdrijf ons leed en roep al het goede over ons af. Monstra te esse matrem, Toon dat jij moeder bent; sumat per te precem, moge door jouw voorspraak onze smeekbeden worden qui pro nobis natus, aangenomen, door hem die voor ons geboren is, tulit esse tuus. en zich verwaardigd heeft jouw kind te zijn. Virgo singularis inter omnes mitis, Uitzonderlijke maagd, de zachtmoedigste van allen, nos culpis solutos, mites fac et castos. maak ons vrij van schulden, zachtmoedig en rein. Vitam praesta puram, iter para tutum, Geef ons een zuiver leven, bereid ons een veilige weg, ut videntes Jesum opdat wij, Jezus aanschouwend, semper collaetemur. ons eeuwig samen mogen verblijden. Sit laus Deo Patri, Lof zij aan God de Vader, summo Christus decus, roem aan Christus in den hoge, Spiritui Sancto tribus honor unus. Amen. en aan de Heilige Geest; aan alle drie gelijke eer. Amen.

Antiphona ad Magnificat Ave Maria, gratia plena, Wees gegroet, Maria, vol van genade, Dominus tecum, de Heer is met u, benedicta tu in mulieribus. gezegend zijt gij onder de vrouwen. XIII Magnificat- Lofzang van Maria Magnificat anima mea Dominum. Mijn ziel verheft de Heer. Et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo. En mijn geest verheugt zich in God, mijn redder, Quia respexit omdat hij heeft neergezien humilitatem ancillae suae: op de geringheid van zijn dienstmaagd, Ecce enim ex hoc beatam me dicent want zie, van heden af zullen mij zalig prijzen omnes generationes. alle geslachten, Quia fecit mihi magna qui potens est, omdat de Machtige voor mij grote dingen heeft ge- et sanctum nomen eius. daan. Heilig is zijn naam.

17 18

Et misericordia eius a progenie in progenies En zijn barmhartigheid blijft van geslacht op geslacht timentibus eum. bij hen die hem vrezen. Fecit potentiam in brachio suo: Hij heeft macht uitgeoefend met zijn arm, dispersit superbos mente cordis sui. de trotsen van hart heeft hij uiteengeslagen. Deposuit potentes de sede, Heersers heeft hij van hun tronen gehaald et exaltavit humiles. en geringen heeft hij verheven. Esurientes implevit bonis: Hongerigen heeft hij verzadigd met goede dingen et divites dimisit inanes. en rijken heeft hij met lege handen heengezonden. Suscepit Israel puerum suum, Hij heeft Israël zijn dienaar, aanvaard; recordatus misericordiae suae. zijn barmhartigheid indachtig, Sicut locutus est ad patres nostros, zoals hij gesproken heeft tot onze voorvaderen, Abraham et semini eius in saecula. Abraham en zijn nageslacht, in eeuwigheid. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. Eer zij de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Sicut erat in principio et nunc Zoals het was in het begin, nu en altijd, et semper et in saecula saeculorum. Amen. en in de eeuwen der eeuwen. Amen. Antiphona ad Magnificat Ave Maria, gratia plena, Wees gegroet, Maria, vol van genade, Dominus tecum, de Heer is met u, benedicta tu in mulieribus. gezegend zijt gij onder de vrouwen.

Vertalingen De vertalingen zijn van de hand van Anton Hendriks, Ben Terstegge, en Hanneke Pot. Tekst en opmaak programmaboekje Marianne van den Beukel, Rien Frölich, Koen van Lee, Hanneke Pot en Wilma Stolk.

Onze volgende concerten: Vrijdag 24 november 2017 Zondag 26 november 2017

Dit concert is mede mogelijk gemaakt door: Gemeente Rotterdam Stichting Elise Mathilde Fonds Gilles Hondius Foundation Erasmusstichting G. Ph. Verhagen - Stichting Stichting Swart-van Essen Stichting Bevordering van Volkskracht Stichting Marguérite Antoinette Van Ommeren - de Voogt Stichting Prins Bernardfonds Stichting Willem Twee muziek en beeldende kunst 19 20

Uitvoerenden Koos Vleeshouwers Kees de With Dirigent Bassen Maarten Michielsen Bert Arends Solisten Ed Catijn Joachim Fuchs Griet de Geyter Peter Hilton Andrea Tjäder Ingo Homberger Matevz Kajdiz Maarten Kuyt Eyjólfur Eyjólfsson Koen van Lee Patrick Pranger Hidde Kleikamp Griet de Geyter (sopraan 1) Schola Cantorum Griet de Geyter was al van jongs af aan geboeid door Jochen Boons een verscheidenheid aan muzikale genres en de moge- Vincent Roes lijkheden van de stem. Dit vertaalde zich in een eclecti- Frans van der Weide sche carrière die vele stijlen omvat: van polyfonie tot Koos Hoekstra hedendaagse muziek, zowel in opera en oratorium als Marti van Kilsdonk in het lied- en kamermuziekrepertoire. Als soliste concer- Johannes Janssen teert Griet in alle grote werken uit het oratorium- en Ruben Kock orkestrepertoire: passies en cantates van Bach, missen Ron Twaalfhoven van Mozart, symfonieën van Mahler, Händel’s , Eric Hoekstra Solveig in Grieg’s Peer Gynt, Mendelssohn, Pergolesi, De Responsoria zijn ingestudeerd onder leiding van Boccherini, Vivaldi en Fauré met dirigenten als Philippe Jeroen Felix. Herreweghe, Vladimir Ashkenazy, Paul Dombrecht, Bart Barokorkest In Stil Moderno Van Reyn, Richard Egarr, Bart Naessens en Jos van Veld- hoven. Elin Eriksson – viool

Heidi Erbrich – viool Reeds als jonge studente was Griet geboeid door opera Hendrik Jan Wolfert – contrabas waardoor ze tijdens en na haar studies verschillende Matthijs Lunenburg – cornetto personages tot leven bracht. Zo zong ze vorig jaar in de Nicholas Emmerson – cornetto nieuwe productie van The Ministry of Operatic Affairs: Tim Dowling – trombone Dido&Aeneas en Acis&Galatea. Een ander geliefd genre Simen van Mechelen – trombone van haar is het lied: ze gaf reeds vele liedrecitals met Joost Swinkels – trombone pianisten Nicolas Callot, Liebrecht Vanbeckevoort, Bar- Wouter Verschure – dulciaan bara Baltussen en Pascal Mantin en vormt een vast trio

met haar broer klarinettist Rik De Geyter en pianist Nico- Piet Hulsbos – orgel las Callot waarmee verschillende concerten en een vi- Israel Golani – theorbe deo-opname met werk van Mahler op het programma Robert Smit – gamba staan in 2017. Cappella Gabrieli Sopranen Griet specialiseerde zich in het uitvoeren van vocale muziek uit de laat-renaissance tot hoog-barok, met o.a. Hilda Foncke een video-opname als sopraansoliste in de Mattheus Hannelore Götz Passie met de Nederlandse Bachvereniging voor All of Marion Koornneef Bach en verschillende concerten als soliste met il Gardel- Bernadette van Leeuwen lino, Collegium Vocale Gent, De Nederlandse Bachver- Hanneke Pot eniging, Le Poème Harmonique en BachPlus. Jowina Roelevink

Wilma Stolk Als zevenjarige startte Griet haar muzikale opleiding Alten met cursussen blokfluit, zang en piano aan de muziek- Marianne van den Beukel academie van Lebbeke. Na het behalen van haar mas- Leo-Hans Koornneef terdiploma’s zang en blokfluit aan het Lemmensinstituut Uzonka Sólyom in Leuven vervolgde ze haar vocale studies in Den Haag Lianne Vreugdenhil en aan de Nederlandse Opera Academie. In Tenoren 2007 behaalde ze haar masterdiploma in opera ‘magna Theo Boersema cum laude’ aan het Koninklijk Conservatorium van Den Henk van Niekerk Haag waar ze ook de ‘Ruim Baan Voor Talent’-prijs ont- Ben Terstegge ving om haar vocale studies verder te zetten bij Jard van 21 22

Nes en Margreet Honig. Eyjólfur Eyjólfsson (tenor 2) Meer informatie: www.grietdegeyter.be Eyjólfur Eyjólfsson werd geboren in Reykjavík en stu- deerde af als fluitist aan de Hafnarfjörður School of Mu- Andrea Tjäder (sopraan 2) sic, waar hij ook zang studeerde. Hij vervolgde zijn stu- dies aan de Guildhall School of Music and Drama waar Andrea Tjäder studeerde aan de Conservatoria van Bir- mingham (VK) en Den Haag. Tijdens haar studie in Ne- hij het Opera Course and MMus-diploma behaalde. derland specialiseerde zij zich in de historisch verant- Op het gebied van oratoria heeft hij de Messiah gezon- woorde uitvoeringspraktijk onder Rita Dams, Jill Feld- gen met de Royal Symphony Orchestra in Sevilla aan man, Michael Chance en Peter Kooij. Na cum laude te zijn afgestudeerd in 2013, heeft Andrea opgetreden het Maestranza Theatre, Berlioz' Messe Solennelle met met vele verschillende ensembles en operagezelschap- het Guildhall Symphony Orchestra in King’s College, Cambridge, geleid door Christopher Robinson, de Mis in pen in zowel Nederland als Groot-Brittannië. Haar ope- C van Dvorák met het Icelandic Symphony Orchestra, rarollen omvatten onder andere “Poppea” in Montever- Bach's Kerst Oratorium in Hallgrímskirkja met het Hague di’s L’incoronazione di Poppea, de titelrol in Händel’s Semele and “Zweiter Knabe” in Die Zauberflöte van Mo- International Orchestra, geleid door Hörður Áskelsson en hij was de in Bach’s Mattheus zart. Andrea heeft ook deelgenomen aan de wereldpre- Passie in Sant’Ambrogio, Milaan. miere van drie eigentijdse opera’s, David Blake’s Scoring a Century in 2010, The Enchanted World of Economy van medestudent Renato Ferreira in 2013 en recentelijk Eyjólfur heeft recitals gegeven in IJsland, Engeland en Frankrijk met gerenommeerde musici zoals Paula de alom geprezen productie van Mariken in de tuin der Chateauneuf in het Buscot House Theatre, Eugene Asti Lusten met OPERA2DAY in 2015. Sinds mei 2014 is An- in de Gnessin Music Hall in Moskou en Dalton Baldwin, drea solist bij BarokOpera Amsterdam, met producties in Nederland en Frankrijk. Zij zong ook de rol van bij het Festival de Musique Islande-Provence. “Alcina” in La Liberazione di Ruggiero d’isola Alcina van Zijn operadebuut was de rol van Spakur in de folkloristi- Francesca Caccini bij het Brighton Early Music Festival sche musical Kolrassa van Dr. Thórunn Guðmundsdóttir 2015. Andrea wordt veel gevraagd als oratoriumsolist in het Tjarnarbíó Theatre in Reykjavík. Sindsdien heeft en haar repertoire omvat diverse cantates van J.S. Bach, evenals zijn Magnificat, Matthäus-Passion, Johannes- hij de rollen vervuld van Prologue en Peter Quint in The Turn of the Screw bij het Music Festival in Kiev, Oekrai- Passion and H-moll Messe, Haydn’s Nelson Mis en zijn ne, Lucano in The Coronation of Poppea voor The Early Kleine Orgelmis en de Membra Jesu Nostri van Dietrich Opera Company in Iford met Christian Curnyn, Beppe in Buxtehude. Sinds haar studie in Birmingham is Andrea een fervent ensemblezanger, waarbij zij zich vooral Pagliacci en Sellem in The Rake’s Progress voor Icelandic Opera, Liberto in The Coronation of Poppea voor de heeft gericht op het Engelse Renaissance repertoire. English National Opera, Sunleif Rasmussen’s The Mad- Haar eigen ensemble, Consort Mirabile, heeft opgetre- man’s Garden met Aldurbáran aan het National Thea- den in de oude muziekfestivals van Brugge, Utrecht en Deventer. In juli 2016 was het één van de resident- tre, Reykjavík, Ottavio in Don Giovanni voor de English Touring Opera, Sailor in Dido and Aeneas voor ENO, ensembles van het VI International Music Festival in Opera North en voor de Northern Sinfonia. Piantón, Spanje, en werd het ook gevraagd voor het Bij het Holland Dance Festival maakte Eyjólfur deel uit IYAP programma in Antwerpen in augustus van datzelf- de jaar. van Samir Calixto's Choreografie van Schubert's Winter- reise met Rudolf Jansen.

Matevz Kajdiz (tenor 1) Binnenkort zingt hij een hoofdrol in de nieuwe kinder- opera Baldursbrá van Gunnsteinn Ólafsson en Böðvar De Sloveense tenor Matevz Kajdiz studeerde zang in Guðmundsson in de Harpa Music Hall, Reykjavík. Ljubljana (Slovenië) en daarna aan het Koninklijk Con- servatorium in Den Haag, waar hij met speciale onder- scheiding afstudeerde. Na zijn studie nam hij deel aan Hidde Kleikamp (bas 1) de National Opera Academy en verschillende master- Hidde Kleikamp begon zijn muzikale carrière als jon- classes. genssopraan in het kathedrale koor van de St. Bavo in Haarlem. Hij was dertien jaar lid van dit koor en zong er Als solist trad Matevz op tijdens verschillende festivals, vele solo’s. Nadat hij zijn bachelordiploma Muziekwe- concerten en recitals. Zijn repertoire is zeer gevarieerd, tenschappen aan de Universiteit van Amsterdam be- van Bach, Mozart en Schubert tot Janacek en Martinu. haalde, begon hij aan de studie Solozang aan het Ko- ninklijk Consevatorium in Den Haag. Hier studeert hij Naast zijn solo-optredens zingt Matevz ook in The Slove- momenteel bij Sasja Hunnego, Peter Kooij en Pascal nian National Radio Chamber Choir, het Groot Omroep- Bertin. koor en in verschillende kamermuziekensembles. Hidde volgde masterclasses bij Jill Feldman, Robin Blaze,

23 24

Ann Hallenberg en Hans Pieter Herman, en werkte mee Schola Cantorum “Die Sangeren Onser Liever aan enkele operaworkshops onder de countertenor Vrouwen” Michael Chance. In een van deze workshops vertolkte De Schola Cantorum “Die Sangeren Onser Liever Vrou- hij de titelrol in de opera l’Orfeo van Claudio Montever- wen” is het koor van de Kathedrale basiliek van Sint-Jan di. Als solist zong hij o.a. in de Requiems van Fauré en te ‘s-Hertogenbosch. Een kerk met een zeer rijke historie Duruflé en Via Crucis van Liszt. Hidde werkte mee aan en een koor met een eeuwenoude traditie. projecten onder leiding van Ton Koopman, Paul Hillier,

Kaspars Putnins, Anthony Hermus, Charles Toet, Kurt Het oudste getuigenis van jongenskoorzang in de Sint Bikkembergs en vele anderen in binnen- en buitenland. Jan is een testament van Willem van Gent uit 1274. Wil-

lem van Gent vermaakte destijds drie schellingen per Hidde was mede-oprichter van het mannenensemble jaar voor het zingen van missen door de jongens van de Haerlemsche Heeren. Hij was muzikaal leider van 2011 Latijnse school. In de Middeleeuwen was deze school tot 2015. Momenteel dirigeert hij verschillende koren in beroemd; ‘s-Hertogenbosch was toen een belangrijk de Randstad. cultureel centrum. Over die periode is veel terug te vin-

den in de archieven van de Illustre Lieve Vrouwe Broe- Patrick Pranger (bas 2) derschap. Zo blijkt uit rekeningen dat er zeker in de 14e Patrick Pranger kreeg zijn zangopleiding aan het Noord- eeuw al een orgel was in de Sint-Jan en dat diverse gro- Nederlands Conservatorium te Groningen. Hij werd te componisten uit de Lage Landen de stad bezochten tijdens deze opleiding gecoacht door Sasja Hunnego, en er werken maakten die in de koorboeken bewaard Wout Oosterkamp en Gerda van Zelm. De laatste jaren worden. van zijn opleiding genoot hij aan het Koninklijk Conser- vatorium te Den Haag. Hier volgde hij ook lessen op het De Schola heeft een rijke historie maar is springlevend. gebied van opera en oude muziek. Iedere zondag wordt er in twee liturgievieringen in ver- Als bariton heeft hij zich ontwikkeld als een veelzijdig schillende samenstellingen gezongen. Regelmatig is het zanger. Zo zong hij een kleine rol in Wagners ‘Tristan koor te beluisteren op radio en televisie. Voor concerten und Isolde’ o.l.v. Valery Gergiev en excelleerde hij als ‘Il en liturgische vieringen bezocht de Schola veel buiten- Commendatore’ in Mozarts ‘Don Giovanni’ o.l.v. de be- landse steden met als hoogtepunten Antwerpen, Parijs, roemde klavecinist en dirigent Richard Egarr. Met Jan- Ely en Cambridge (King’s College Chapel). Willem de Vriend en zijn Combattimento Consort voer- de hij werken uit van Händel, en soleerde hij meerdere Onder de noemer ‘Muziek uit de Sint-Jankathedraal’ malen bij Bachkoor Holland en het Concertgebouw werden drie elpees en vijf cd’s uitgebracht. Voor de Kamerorkest. Ook werkte hij als solist met dirigenten als grote betekenis in culturele zin ontving de Schola de Kenneth Montgomery, Peter Dijkstra, Paul McCreesh en zilveren Jeroen Boschpenning van de stad ‘s- zong hij als ensemblezanger bij het World Youth Choir, Hertogenbosch en de Albert Swane Prijs. The Gents en het Nederlands Kamerkoor. Ook al is Patrick op alle zangdisciplines actief, toch heeft Sinds 1996 staat het koor onder leiding van Rector Can- hij een voorkeur voor het oratoriumvak. Zo zong hij de tus Jeroen Felix. grote werken en vele cantates van J.S. Bach, maar ook bijvoorbeeld de ‘Petite Messe Solennelle van G. Rossini In Stil Moderno en de requiems van Duruflé, Fauré en Mozart. Daar- In Stil Moderno werd door het Tijdschrift Oude Muziek naast werd concertmuziek als de ‘Carmina Burana’ van “een nieuwe ster aan het firmament " genoemd. Om C. Orff en ‘Les Noces’ van I. Strawinsky door deze bari- zijn ongebruikelijke bezetting (twee violen, drie trombo- ton uitgevoerd. Sinds 2015 vormt hij samen met so- nes en orgel), zijn afwisselende repertoire en virtuoze praan Nienke Otten, mezzosopraan Petra Stoute en uitvoeringen werd het ensemble door publiek en pers tenor Leon van Liere het solistenkwartet CLARUS bejubeld. Patrick profileert zich ook als dirigent. Zo is hij artistiek Het ensemble, waarvan de leden afkomstig zijn uit vijf leider van VE Sonante Vocale (Amersfoort), jonge vrou- verschillende landen, onderzoekt de 17e-eeuwse mu- wenensemble Focaliber, Oratoriumkoor Alphen en ka- ziek. Geïnspireerd door de stile moderno of moderne merkoor Corps d’ Esprit (Rotterdam). Steeds vaker wordt stijl, zoals die in Italië ontstond, combineert het ensem- Patrick als gastdirigent gevraagd en hij is een graag ge- ble in zijn vaak fascinerende programma's werken van ziene gastdocent ensembleleiding op het Koninklijk beroemde componisten met die van minder bekende Conservatorium. meesters. Masterclasses volgde Patrick bij Miranda van Kralingen, In Stil Moderno heeft op verschillende prestigieuze festi- John Bröcheler, Marius van Altena, Michael Chance en vals gestaan, o.a. het Praags Lentefestival. Ook was het Stephan MacLeod. ensemble tweemaal in het Netwerk Oude Muziek te Meer informatie: www.patrickpranger.com. beluisteren. Zijn twee cd's, Musica Polonica en Musica

Venetia, zijn internationaal met lof ontvangen.

25 26

In Stil Moderno, geprezen als "een nieuwe ster aan het Dirigent: Maarten Michielsen firmament", is één van Nederlands meest fascinerende Maarten Michielsen (1957) studeerde schoolmuziek en barok ensembles. De ongewone bezetting - 2 violen, 3 koordirectie aan de conservatoria van Tilburg en Den trombones en orgel - en het uitgekiende repertoire spre- Haag en dirigeerde onder meer Lingua Musica, het ken tot de verbeelding van pers en publiek. "Impeccably Leidse Arnold Schönberg-ensemble en het Toonkunst- performed by virtuoso players”; “een vertolking van gro- koor Dordrecht. Ook was hij artistiek leider van Cappella te klasse"; "een concert waarover het publiek niet uitge- Palestrina, een ensemble van professionele zangers. praat raakte" zijn maar enkele van de vele lofbetuigin- Cappella Palestrina bracht twee cd’s uit. gen die het ensemble ontving.

In 1986 richtte Michielsen het Koorproject Rotterdam Uit de pers: op: per project stelde hij een kamerkoor samen van ge- Impeccably performed by virtuoso players...both the vorderde amateurzangers. Van vier projecten zijn cd’s performers and the instruments were so fine that the verschenen, met werk van onder meer Palestrina, Pur- variety of sounds and the degree of expressiveness sim- cell, Hendrik Andriessen en de familie Bach. ply could not be described in a few words.

Historical Brass, USA In 1999 stapten Michielsen en een groep koorleden af

van de projectmatige opzet en begonnen Cappella Ga- In Stil Moderno laat hier een vertolking van grote klasse brieli. horen. De eenheid tussen de verschillende musici is sterk...de vaak verrassende composities krijgen een gro- te mate van lichtheid en helderheid. Luister

Een nieuwe ster aan het firmament Tijdschrift Oude Muziek

Cette remarquable leçon d’histoire est très bien inter- préteé....la cohésion entre les musiciens apporte une grand e souplesse d’articulation et de phrasé... la Monde de la Musique, Frankrijk

Prachtige ontdekkingen bood het programma van door Italiaanse componisten beïnvloede Poolse barokmuziek, gespeeld door de groep In Stil Moderno. Meeslepende uitvoeringen bovendien. Een concert waarover het pu- bliek niet uitgepraat raakte. Haagse Courant

In Stil moderno treats this unknown music seriously and plays superbly. Early music Magazine Goldberg, Spanje

In Stil moderno is a group new to me and I have to say that I am very impressed indeed: the three trombones with chamber organ produce a wonderfully rich sound which provides the fiddles with the perfect harmonic background to weave some crisply articulated, bright, high treble counterpoint. Early music Review, VK

...waarmee In Stil Moderno wederom demonstreert tot de interessantste en bovenal meest geanimeerde oude- muziek-ensembles in dit land te behoren Haagse Courant

27 28

Volg Cappella Gabrieli (liefst digitaal) Wilt u op de hoogte blijven van de activiteiten van Cappella Gabrieli? Meld dat dan even bij het tafeltje aan de ingang. U krijgt dan informatie over concerten, per e-mail of (liever niet) per post.

Krijgt u onze aankondigingen al per post, maar wilt u deze voortaan liever digitaal ontvangen in plaats van op de deurmat - graag! Stuur een e-mail naar [email protected] en vermeld daarin uw huis- adres, zodat wij weten welk huisadres wij uit onze lijst kunnen verwijderen. Dat scheelt postzegels, papier en drukkosten! Ook op onze website, Facebook (Cappella Gabrieli), Twitter (@CappellaG) en SoundCloud zijn we goed te volgen.

Meezingen? Cappella Gabrieli heeft altijd belangstelling voor geoe- fende zangers in alle stemgroepen. Het koor repeteert op zondagavond in Rotterdam-centrum, vlak bij station Blaak. Bent u geïnteresseerd of kent u iemand die dat is? Maak een afspraak voor een auditie met Maarten Michielsen, telefoonnummer 06-14487661.

Orgeltje huren? Cappella Gabrieli is de trotse bezitter van een kistorgel- tje met unieke kwaliteiten. Het instrument is door orgel- bouwer Henk Klop in Garderen speciaal ontworpen en gebouwd voor renaissance- en barokmuziek. Het is te huur. Neem daarvoor contact op met Maarten Michiel- sen (06-14487661).

www.cappellagabrieli.nl; [email protected]

29 30