Hulst Bladen 48 Oost En 49 West (Zeeuws- Vlaamse Deel)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Blad j^ Oost Terneu^en Blad ƒ/ Hulst Bladen 48 Oost en 49 West (Zeeuws- Vlaamse deel) Bodemkaart van Schaal i:jo ooo Nederland Uitgave Stichting voor Bodemkartering Bladindeling van de BODEMKAART van NEDERLAND schaal 1:50000 Bodemkaart van Nederland Schaal i: jo ooo Toelichting bij de kaartbladen j 4 Oost Terneu^en ƒ/ Hulst en het Zeeuws- Vlaamse deel van de kaartbladen 48 Oost Middelburg West Bergen op Zoom Wageningen 1980 Stichting voor Bodemkartering Druk: Van der Wiel-Luyben B. V., Arnhem Presentatie: Pudoc, Wageningen Copyright: Stichting voor Bodemkartering, Wageningen, 1980 ISBN 90 220 0755 3 Inhoud 1 Inleiding 9 1.1 Opzet van de toelichting 9 1.2 Het gekarteerde gebied 9 1.3 Opname en gebruikte gegevens 10 2 Geologie 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Pleistocene en oudere afzettingen 12 2.2.7 Formatie van Oosterhout 12 2.2.2 Formatie van Twente 12 2.3 Holocene afzettingen 13 2.3.1 Basisveen 14 2.3.2 Afzettingen van Calais 14 2.3.3 Hollandveen 14 2J.4 Afzettingen van Duinkerke 16 3 Ontginnings-en bedijkingsgeschiedenis 19 3.1 Oudste bewoning 19 3.2 De Ambachten 19 3.3 Bedijkingsactiviteit 20 3.4 Vervening voor turf-en zoutwinning (moernering en selnering) 23 3.5 Ontginners en bedijkers 26 4 Bodemgeografie 27 4.1 Inleiding 27 4.2 Aspecten van het (cultuur)landschap 27 4.2.1 Hoogteligging en reliëf 27 4.2.2 Verkavelingspatroon, perceelsvorm en bewoning 29 4.2.3 Bodemgebruik 30 4.3 Bodemgeografische indeling 30 4.3.1 Het dekzandgebied 30 4.3.2 Het gebied van de jonge zeekleipolders 32 4.3.3 Het buitendijkse gebied 35 5 Humuspodzolgronden, dikke eerdgronden en kalkloze zandgronden 37 5.1 Inleiding 37 5.2 Moedermateriaal 37 5.3 Indelingscriteria 38 5.3.1 De inspoelingshorizont 38 5.3.2 De aard en de dikte van de humus houdende bovengrond 39 5.3.3 Hydromorfe kenmerken 39 5.3.4 De indeling naar de textuur 39 5.4 De eenheden van de humuspodzolgronden, H 40 5.5 De eenheden van de enkeerdgronden, EZ 41 5.6 De eenheden van de kalkloze zandgronden 42 6 Kalkhoudende zandgronden en kalkhoudende bijzondere lutum- arme gronden 47 6.1 Moedermateriaal, bodemvorming, indeling en codering 47 £.2 De eenheden van de kalkhoudende zandgronden 47 6.3 De eenheden van de kalkhoudende bijzondere lutumarme gronden 50 7 Niet-gerijpte minerale gronden (zeeklei) 51 7.1 Inleiding 51 7:2 Moedermateriaal 51 7.3 Bodemvorming 52 7.3.1 Fysische rijping; indeling in rijpingsklassen 52 7.3.2 Overige processen 54 7.4 De eenheden van de slikvaaggronden 56 7.5 De eenheden van de gorsvaaggronden 57 8 Zeekleigronden 59 8.1 Inleiding . 59 8.2 Moedermateriaal 59 8.3 Bodemvorming 59 8.3.1 Fysische en chemische rijping 59 8.3.2 Aard van de humus houdende bovengrond 62 8.3.3 Homogenisatie 63 8.3.4 Ontk.alking en indeling naar het kalkverloop 63 8.4 De eenheden van de zeekleigronden 63 9 De samengestelde legenda-eenheden 81 9.1 Associaties van twee enkelvoudige legenda-eenheden 81 9.1.1 Complexiteit door verschil in dikte van de humushoudende bovengrond 81 9.1.2 Complexiteit door verschil in dikte van de lutumrijke bovenlaag 82 9.1.3 Complexiteit door verschil in bouwvoorzwaarte 83 9.1.4 Complexiteit door verschil in kalkverloop, deels ook in profiel- verloop 84 9.1.5 Complexiteit door verschil in profielontwikkeling of profiel- verloop 85 9.2 Associaties van vele enkelvoudige legenda-eenheden 85 10 Toevoegingen en overige onderscheidingen 87 10.1 Toevoegingen 87 10.2 Overige onderscheidingen 88 11 Grondwatertrappen 89 11.1 De betekenis van de Gt op de bodemkaart 89 11.2 Vaststelling van de grondwatertrappen 89 11.3 Beschrijving van grondwatertrappen 90 11.4 Documentatie 90 12 Vochtleverantie van representatieve profielen 93 12.1 Inleiding; gebruikte gegevens 93 12.2 Begrippen 93 12.3 Analyse van de hoeveelheid beschikbaar vocht 93 13 Bodemgeschiktheid voor akkerbouw, weidebouw en bosbouw 97 13.1 Inleiding 97 13.2 Het interpretatiesysteem 97 13.3 De beoordelingsfactoren 98 13.4 De geschiktheid voor akkerbouw 103 13.4.1 Randvoorwaarden 103 13.4.2 Bodemgeschiktheidsclassificatie voor akkerbouw 103 13.4.3 Toelichting bij de geschiktheidsbeoordeling 104 13.5 De geschiktheid voor weidebouw 105 13.5.1 Randvoorwaarden 105 13.5.2 Bodemgeschiktheidsclassificatie voor weidebouw 106 13.5.3 Toelichting bij de geschiktheidsbeoordeling 106 13.6 De geschiktheid voor bosbouw 107 13.6.1 Randvoorwaarden 107 13.6.2 Bodemgeschiktheidsclassificatie voor bosbouw 107 13.6.3 Toelichting bij de geschiktheidsbeoordeling 108 13.7 Toelichting bij de interpretatie 108 13.7.1 Algemeen 108 13.7.2 Gebruik van de interpretatiegegevens 108 Literatuur 111 Aanhangsel l Alfabetische lijst van kaarteenheden en hun oppervlakte 116 Aanhangsel 2 Analyse-gegevens 120 Aanhangsel 3 Analyse van het vochtleverend vermogen van een aan- tal kaarteenheden 128 Aanhangsel 4 De beoordelingsfactoren van de kaarteenheden en de geschiktheid voor akkerbouw, weidebouw en bosbouw 130 Aanhangsels De kaarteenheden gerangschikt naar hun geschiktheid 132 Zeeuws-Vlaanderen omstreeks 1600. i Inleiding l. l Opzet van de toelichting De toelichting bij deze twee kaartbladen wijkt naar vorm en inhoud af van de eerder verschenen rapporten. De basisbegrippen en de algemeen gebruikte in- delingen zijn niet meer in deze toelichting opgenomen. Ze zijn in een afzon- derlijke handleiding ondergebracht, die als losse bijlage bij deze publikatie is gevoegd (Steur en Heijink, et al., 1980). Ook de beschrijving van de afzonder- lijke legenda-eenheden en de daarbij voorkomende kaarteenheden is gewij- zigd. Deze is verkort en gegeneraliseerd. De omschrijving van de kaarteenhe- den wordt gegeven in de vorm van een beknopte profielschets. Deze heeft be- trekking op een representatief geacht vertegenwoordiger van de betreffende eenheid en wordt voor de getalsmatig uit te drukken grootheden, zoals hu- musgehalte en textuur, ook in cijfers gegeven. Daaronder wordt per laag tus- sen haakjes de geschatte spreiding binnen de kaarteenheid, zoals die in het ge- karteerde gebied voorkomt, vermeld voorzover die zekere minimum waarden overtreft. Een en ander volgens de regels gesteld in bovengenoemde handlei- ding. De geschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw, weidebouw en bosbouw ge- schiedt volgens het systeem van beoordelingsfactoren (Haans, red., 1979). De geschiktheidsclassificatie van de kaarteenheden is zowel in de volgorde van de legenda (aanhangsel 4) als in de volgorde van afnemende geschiktheid voor elk van de genoemde gebruiksvormen (aanhangsel 5) vermeld. l .2 Het gekarteerde gebied Deze toelichting heeft betrekking op de kaartbladen 54 Oost en 55, alsmede op de zuidelijke gedeelten van de bladen 48 Oost en 49 West. Het gebied om- vat aldus het gedeelte van Zeeuws-Vlaanderen, globaal ten oosten van de Braakmanpolder. De Westerschelde vormt de noordgrens. De zuidgrens is de landsgrens tussen Nederland en België. In Oostelijk Zeeuws-Vlaanderen komen de volgende gemeenten1) met de daar- in gelegen voornaamste bewoningskernen voor: Gemeente Bewoningskernen (buiten de hoofdplaats) Axel Koewacht, Overslag, Zuiddorpe Hontenisse Hengstdijk, Kloosterzande, Lamswaarde, Ossenisse, Vogel- waarde, Walsoorden Hulst Clinge, Graauw, Nieuw-Namen, St. Jansteen Sas van Gent Philippine, Westdorpe Terneuzen Hoek, Sluiskil, Zaamslag ') Naar de toestand op l januari 1980. 48 W 490 54 W lOkm schaal 1: 2500 en 1:5000 K9 Prosper- en Hedwigepolder,gemeente Clingelgeen toelichting) K23 Dijkmeesterpolder (Steur, 1957) schaal 1: 10000 Stoppeldijk (Poelman en de Buck, 1958) K28 Canisvliet (Ovaa e.a., 1962) K 29 Zuiddorpe-Clinge (Van der Sluijs, 1964) 61.5104 De Verenigde Braakmanpolders (Bazen, 1972) 61.5105 Kieldrecht(van Alsteinpolderl (Ovaa, 1969) 63.5100 Nieuw- en Groot-Kieldrechtpolder (Bazen en Ovaa, 1967) 63.5101 Axeler Ambacht (Ovaa en Bazen, 1969) Afb. l Geraadpleegde en deels verwerkte bodemkaarten. l .3 Opname en gebruikte gegevens Bij het vervaardigen van de bodemkaarten van dit gebied is gebruik gemaakt van een aantal oudere, meer gedetailleerde kaarten (afb. 1), die voor een deel waren opgenomen zonder inventarisatie van de grondwaterhuishouding of waarvan deze na de opname ingrijpend is veranderd. Deze kaarten zijn ver- kleind, gegeneraliseerd en omgezet in de legenda van de bodemkaart, schaal l : 50000. In de periode 1974-1976 is de rest van het gebied gekarteerd en zijn in de eerder gekarteerde delen aanvullende veldwerkzaamheden, vooral voor de vaststelling van de grondwatertrappen, uitgevoerd. Het Verdronken land van Saeftinge is opgenomen op schaal l : 10000 en vereenvoudigd. Hierbij is medewerking verleend door de heer J. U. Hielkema, die ten behoeve van de afd. Natuurbeheer van de Landbouwhogeschool tevens de relatie bo- dem — vegetatie heeft vastgelegd (Hielkema, 1973). Het veldwerk is uitgevoerd door M. A. Bazen onder leiding van Ir. C. van Wallenburg, die ook het rapport hebben samengesteld. De algemene coördina- tie berustte bij Ir. G. G. L. Steur. 10 2 Geologie 2.1 Inleiding De aan of nabij het oppervlak voorkomende afzettingen (tabel 1) stammen in Oostelijk Zeeuws-Vlaanderen bijna alle uit het Laat Pleistoceen (Formatie van Twente) en het Holoceen (Westland Formatie). Bij Nieuw-Namen dag- zoomt een oudere formatie (Formatie van Oosterhout). De zandruggen die in het zuiden van het gebied voorkomen, zijn uitlopers van het Belgische dekzandgebied. Zij zijn gevormd in het Weichselien. Het dek- zand helt in noordelijke richting en wordt geleidelijk overdekt door holocene vormingen. Tot een diepte van ca. 2 m — NAP en daarboven is dit jonge zee- klei, plaatselijk ook wel veen. Tabel l Stratigrqfie van de aan en nabij het oppervlak voorkomende afzettingen Jaren Lithostratigrafie Tijdsindeling voor/na Chr. ca. mariene afzettingen overige afzettingen Afzettingen recent m - 1 500 n van Illb < - 1150 n Duinkerke Subatlanticum lila g Jonge-zeeklei- N 800 n u afzettingen) il c i 300 n < Hollandveen j HOLOCEE Subboreaal „ F Afzettingen van Calais" yj \ Atlanticum Basisveen N. Boreaal Praeboreaal _i Late Dryas < jj Jong dekzand II ) <• Stadiaal onnn z N3300 O Aller0d UJ Lokale veenvorming en bodem- < Interstadiaal g vorming (laag van Usselo) o Vroege Dryas (WURM Jong dekzand 1 J N Stadiaal < /5 < > N < B0lling LJJ 5 _J Interstadiaal Q.