Przewodnik Turystyczny Po Powiecie Tucholskim
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Bory Tucholskie PRZEWODNIK TURYSTYCZNY PO POWIECIE TUCHOLSKIM ZOBACZ MAPĘ Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Materiał opracowany przez Fundacja Zrównoważonego Rozwoju Lokalnego "Cisowy Fyrtel". Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie ISBN 978-83-942697-9-1 na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność.” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. 01 0 5 10 15 20 km -'õXJLH Fojutowo -ĈSLHUHZQLN Śliwice -2NRQL÷VNLH 237 J. Stobno 240 Żalno Wymysłowo Tleń Tuchola Cekcyn Kęsowo J. Wielkie &HNF\÷VNLH 241 239 237 -%\VõDZVNLH Adamkowo Gostycyn Wierzchlas Skarpa Bysław 240 Wałdowo -6WU]\Ģ\Q\ Wielkie 240 J. Branickie Sokole-Kuźnica Świekatowo 25 J. Stoczek -ĈZLHNDWRZVNLH 02 Mąkowarsko 03 Sośno J. Piaseczno Bory Tucholskie PRZEWODNIK TURYSTYCZNY PO POWIECIE TUCHOLSKIM PRZEWODNIK TURYSTYCZNY PO POWIECIE TUCHOLSKIM ZOBACZ MAPĘ Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Materiał opracowany przez Fundacja Zrównoważonego Rozwoju Lokalnego "Cisowy Fyrtel". Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie ISBN 978-83-942697-9-1 na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność.” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. 04 Od wydawcy Pierwszy Przewodnik po Borach Tucholskich autorstwa dra Kazimierza Karasiewicza ukazał się w 1922 r. nakładem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Oddział w Poznaniu. Oprócz krótkiego opisu śro- dowiska geograficznego zawierał opis osiemnastu wycieczek (jedno- i dwudniowych) z załączonymi mapkami wyznaczonych tras. Większość z nich odnosiła się do obszaru dzisiejszego powiatu tucholskiego. W 1926 r. Karasiewicz opublikował Bory Tucholskie wydane przez Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych RUCH w Warszawie. Ta próba monograficzna regionu Borów Tucholskich rekomendowana przez Adama Wodziczko, profesora Uniwersytetu Poznańskiego, na długi czas stała się popularnym źródłem wiedzy o środowisku geograficz- nym i historyczno-kulturowym naszego regionu. W przedmowie autor pisał: Bory Tucholskie mało są znane w Polsce. W książkach geogra- ficznych polskich zaledwie się o nich wspomina pomimo ich wielkości, piękności i znaczenia gospodarczego. A zajmują przecież znaczną część Pomorza i ludność zamieszkująca je prawie zupełnie polska (…). Praktykując przez 35 lat jako lekarz w Tucholi, dotarłem prawie do wszystkich zakątków, poznałem ludność i stosunki, więc dzielę się memi spostrzeżeniami z czytelnikami. W drugiej połowie XX w. ukazało się wiele przewodników i informatorów turystycznych dotyczących Borów Tucholskich i powiatu tucholskiego. Najbardziej ceniony przez turystów przewodnik to Bory Tucholskie Pawła Dzianisza, wydany w 1959 r., a bardzo popularny przewodnik turystyczny Kociewie i Bory Tucholskie Jarosława Ellwarta (Region) ma już dzisiaj kilka edycji. Dzisiaj do dyspozycji turysty (i nie tylko) oddajemy publikację, w której znajdzie podstawową wiedzę potrzebną podczas zwiedzania terenów powiatu tucholskiego. Są w niej wiadomości dotyczące środowiska geograficzno-przyrodniczego, uwarunkowań historyczno-kulturowych oraz opisy 73 miejscowości powiatu. Odrębny dział publikacji to aktu- alna infrastruktura i wszelkie potrzebne turyście informacje. Jest w czym wybierać! Na turystę w powiecie tucholskim czekają hotele, pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne, leśniczówki, kempingi, pola namiotowe, a nade wszystko niepowtarzalne krajobrazy, przyroda, błogi spokój, ślady minionego czasu… i gościnność na każdym kroku. A zatem pozo- staje tylko przytoczyć tak popularne dzisiaj zawołanie: Przyjeżdżajcie do nas! Las Was powita, a ludzie ugoszczą. 07 SPIS TREŚCI – str. 06 1 – ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNO – PRZYRODNICZE str. 24 2 – UWARUNKOWANIA HISTORYCZNO – KULTUROWE str. 30 TUCHOLA – MIASTO I GMINA str. 40 CEKCYN – GMINA str. 53 GOSTYCYN – GMINA str. 61 KĘSOWO – GMINA str. 69 LUBIEWO – GMINA str. 76 ŚLIWICE – GMINA str. 84 3 – SZLAKI ZNAKOWANE – PIESZE str. 90 4 – SZLAKI ZNAKOWANE – ROWEROWE str. 92 5 – ŚCIEŻKI PRZYRODNICZE I EDUKACYJNE str. 96 6 – SZLAKI KAJAKOWE Bory Tucholskie – Przewodnik turystyczny – Przewodnik po powiecie tucholskim Bory Tucholskie str. 100 7 – WIOSKI TEMATYCZNE str. 104 8 – INFORMACJE PRAKTYCZNE Noclegi, Gastronomia, Jazda konna, Wypożyczal- nie sprzętu wodnego, Wypożyczalnie rowerów, Kąpieliska strzeżone, Informacje turystyczne, Muzea i placówki podobne, Aktywny wypoczynek, Przydatne adresy, Nadleśnictwa Rynek w Tucholi 08 09 W układzie dobowym w dzień notuje się inwersję termiczną (utrzy- mywanie się zimnych mas powietrza przy powierzchni ziemi), nocą natomiast występuje izotermia (niezmienność temperatury wraz z wy- sokością). Klimat regionu odznacza się stosunkowo krótkim okresem ŚRODOWISKO wegetacyjnym wahającym się od 190 dni w części północnej powiatu 1 do 200 (maks. 210) dni w części południowej. GEOGRAFICZNO– -PRZYRODNICZE – 1 Powiat tucholski leży w północno-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Jego powierzch- nia wynosi 1075 km². Powiat wśród innych powiatów województwa wyróżnia się dużym udziałem obszarów chronionych oraz najwyższym wskaźnikiem lesistości. Obszary leśne stanowią 49,7%. Siedzibą starostwa jest Tuchola, zaś tworzy go pięć gmin wiejskich: Cekcyn, Gostycyn, Kęsowo, Lubiewo, Śliwice oraz Tuchola – Powiat tucholski charakteryzuje się mocno rozbudowanym systemem gmina miejsko-wiejska. Zamieszkuje powiat ok. 48.000 rzek i strumieni oraz występowaniem licznych naturalnych zbiorników mieszkańców. wodnych. Wynika to z warunków geologicznych i geomorfologicz- nych, ukształtowanych w okresie ostatniego zlodowacenia. Osią Na teren powiatu można dojechać drogami wojewódz- hydrologiczną powiatu tucholskiego jest rzeka Brda, jedna z najpięk- kimi: nr 237 – (Bydgoszcz) Mąkowarsko – Tuchola – niejszych rzek Polski. Pod względem podziału hydrograficznego kraju Czersk, nr 240 – Świecie – Tuchola – Chojnice, drogą nr powiat tucholski położony jest w całości w dorzeczu Wisły. Większa 241 – Sępólno Krajeńskie – Tuchola. Najbliższe węzły część terenu powiatu odwadniana jest za pośrednictwem rozwiniętej autostrady A1 (Bursztynowa) znajdują się w Nowych sieci dopływów tej rzeki. Mniejsza, wschodnia część powiatu (niemal geograficzno-przyrodnicze Środowisko Marzach i Warlubiu. Połączenia kolejowe to Bydgoszcz cała gmina Śliwice i część gminy Cekcyn), znajduje się w obrębie – Tuchola – Chojnice, zaś najbliższe lotniska to Byd- zlewni rzeki Wdy. goszcz (ok. 70 km) i Gdańsk (ok. 130 km). Na obszarze powiatu znajduje się 36 cieków wodnych – rzek i stru- Bory Tucholskie – Przewodnik turystyczny – Przewodnik po powiecie tucholskim Bory Tucholskie Powiat położony jest w obrębie dwóch krańcowo mieni. Największy z nich – Brda – liczy 245 km. Do większych rzek różnych klimatów: morskiego z Europy Zachodniej oraz zaliczają się Kamionka – 69,5 km, Sępolna (zwana Sępolenką) – kontynentalnego z Europy Wschodniej. Klimat północnej 41 km, Czerska Struga – 31,5 km i Bielska Struga wraz ze Zwierzynką części (Bory Tucholskie) wyróżnia się jednak w znacz- (kiedyś nazywana w całości Bielską Strugą) – 29,5 km. Na szczególną nym stopniu lokalnymi cechami, zdeterminowanymi uwagę zasługuje też zbudowany pod koniec pierwszej połowy XIX obecnością dużego kompleksu leśnego. Jest to klimat wieku system hydrotechniczny Wielkiego Kanału Brdy, nawadniający charakterystyczny dla dużych, zwartych powierzchni łąki i grunty rolne w okolicach Legbąda, Barłogów, Rzepicznej i Zielon- borów z bardziej wyrównanym przebiegiem wilgotności ki. Wielki Kanał Brdy wraz Małym Kanałem Brdy mierzy ok. 30 km i temperatur. i jest obecnie atrakcyjnym, łatwym i bezpiecznym szlakiem kajakowym. Jako że jest to unikatowa konstrukcja hydrotechniczna, warto poświęcić jej kilka słów. 10 11 Wedle legendy budowa urządzeń hydrotechnicznych, mających na Przyroda powiatu tucholskiego to, oczywiście, przyroda Borów Tuchol- celu ułatwienie nawadniania łąk, ma związek z obietnicą króla pru- skich. Do końca średniowiecza Bory Tucholskie były najprawdopodob- skiego Ferdynanda Wilhelma III. Gdy w 1807 roku, pokonany przez niej dużym, zwartym kompleksem leśnym, który tworzyły drzewostany Napoleona, schronił się w Borach Tucholskich, przyrzekł pomóc miej- naturalnego pochodzenia, o urozmaiconym składzie gatunkowym, scowej ludności. Stało się to ponad 30 lat później poprzez budowę jednak ze względu na niską żyzność piaszczysto-żwirowych gleb, systemu, który ułatwił nawadnianie okolicznych łąk. Inna wersja przy- z całą pewnością z dominacją sosny i brzozy. W połowie XVI wieku czyn budowy kanału jest militarna. Jako że o dzień drogi konno leżała rozpoczęło się w Borach osadnictwo, głównie w celu eksploatacji la- granica prusko-rosyjska, w pierwszej połowie XIX wieku puste obszary, sów dla zapewnienia surowca drzewnego (najlepszej jakości, głównie leżące między Czerskiem i Legbądem, pruscy stratedzy przeznaczyli gatunków o trwałym drewnie – dęby, jesiony, buki) na cele budownic- na łąki. Potrzebne były do produkcji siana na paszę dla wojskowych twa, budowy okrętów, przerobu w potażarniach, smolarniach, węglar- koni i zwierząt pociągowych. Ale trzeba było je nawodnić. W związku niach, a także jako paliwa w hutach żelaza oraz szkła, cegielniach i na z tym, w latach 40. XIX w. rozpoczęto budowę