Passer En Davidster De Strijd Van De Duitse Bezetter En De Collaboratie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 1 Passer en Davidster De strijd van de Duitse bezetter en de collaboratie tegen de vermeende samenzwering van vrijmetselaars en joden in België (1940-1944) PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 2 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 3 Jimmy Koppen Passer en Davidster De strijd van de Duitse bezetter en de collaboratie tegen de vermeende samenzwering van vrijmetselaars en joden in België (1940-1944) PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 4 Deze publicatie kwam tot stand dankzij de medewerking van het Centrum voor de Interdisciplinaire Studie van Brussel Vrije Universiteit Brussel Omslagillustratie:©CEDOM, Lakensestraat, Brussel. In 1941 werd te Brussel een grote antimaçonnieke tentoonstelling georganiseerd. In een van de vitrinekasten werden drie doods- hoofden getoond, die respectievelijk een kroon, een pauselijke tiara en een laurierkrans droegen. Volgens de organisatoren waren deze doodshoofden samen met hun attributen in een tem- pel teruggevonden. Ze zouden de drie streefdoelen van de vrij- metselarij symboliseren: de strijd tegen monarchie en gezag, tegen kerk en geloof, en tegen militarisme en nationalisme. Omslagontwerp: Danny Somers Boekverzorging: Boudewijn Bardyn © 2005 VUBPRESS Waversesteenweg 1077-1160 Brussel Fax: ++ 32 2 629 26 94 [email protected] www.vubpress.be ISBN 90 5487 401 5 NUR 686 D / 2005 / 1885 / 018 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 5 Inhoud Woord vooraf 9 Inleiding 11 Hoofdstuk 1. Een Europees gegeven 1.1. Ontstaan en evolutie van de judeo-maçonnieke samenzweringstheorieën 21 1.1.1. Maçonnerie en antimaçonnerie 21 1.1.2. Antivrijmetselarij en antisemitisme vinden elkaar 29 1.2. De judeo-maçonnerie en het Interbellum 31 1.2.1. Duitsland 31 1.2.2. Frankrijk 36 1.2.3. Het bolsjewisme: bondgenoot van de judeo- maçonnerie 38 Noten 41 Hoofdstuk 2. De Belgische casus in het Interbellum 2.1. Evolutie van de katholieke antivrijmetselarij 45 2.2. Anti-judeo-maçonnerie binnen het extreem-rechtse gedachtegoed 51 2.3. De zaak-Imianitoff: de Belgische ‘Stavisky-affaire’ 56 2.4. Het sleuteljaar 1938: de pers in een kruisvaardersrol 58 2.5. De maçonnieke reacties 62 Noten 67 5 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 6 Inhoud Hoofdstuk 3. De actoren van de antivrijmetselarij tijdens de bezetting van België en de weg naar een gecoördineerd anti- maçonniek beleid 3.1. De bezetter als initiatiefnemer en als scheidsrechter 75 3.1.1. Structuur van het bezettingsregime 75 3.1.2. De belangrijkste samenzweringstheorieën van de bezetter 77 3.1.3. De Duitse politie komt in actie 83 3.1.4. De verschillende werkplaatsen systematisch doorzocht 87 3.2. De Belgische Antimaçonnieke Liga ‘L’Epuration - De Bezem’ 92 3.2.1. Hoofdrolspelers 92 3.2.2. De doelstellingen van de Liga 96 3.2.3. De visies van de Sipo-SD op de Liga 98 3.3. De rol van de collaboratiebewegingen in het antimaçonniek beleid 100 3.3.1. De collaboratiepartijen en hun visies op de vrijmetselarij 100 3.3.2. De rol van de collaboratiepers in dit antimaçonniek beleid 103 3.3.3. De collaboratiepers probeert de publieke opinie te beïnvloeden 106 3.3.4. Het complotdenken bij een aantal individuele collaborateurs 112 Noten 118 Hoofdstuk 4. De loges gesloten en aan het publiek tentoongesteld 4.1. De sluiting van de loges 129 4.2. De antimaçonnieke tentoonstellingen 131 4.2.1. Het Franse voorbeeld 131 4.2.2. Degrelles plannen voor een Brusselse tentoonstelling 133 6 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 7 Inhoud 4.2.3. De Liga zorgt voor de concrete uitwerking 135 4.2.4. Reacties in de pers 137 4.2.5. Balans van de tentoonstellingen 139 Noten 143 Hoofdstuk 5. Scheuringen in de antivrijmetselarij 5.1. Meningsverschillen tussen Flament en Degrelle 147 5.2. Meningsverschillen tussen Flament en Ouwerx 150 5.3. Onenigheid tussen de Liga en Rex 158 Noten 163 Hoofdstuk 6. De bezetter ontbindt de vrijmetselarij 6.1. De Duitse instanties tonen zich onzeker 167 6.1.1. De correspondentie tussen de MV en de Sipo-SD schept geen klaarheid 167 6.1.2. Het College van Secretarissen-Generaal houdt zich niet geheel eenzijdig op de achtergrond 170 6.1.3. De Verordnung van 20 augustus 1941: de Belgische vrijmetselarij ontbonden 173 6.2. De volgende stap: de liquidatie van het vrijmetselaarsvermogen 175 Noten 180 Hoofdstuk 7. De versplintering van de Antimaçonnieke Liga 7.1. Le Rempart / Volkswacht verdwijnt bij gebrek aan belang- stelling 185 7.2. Alternatieven voor de Liga worden aan de bezetter voorgesteld 187 7.2.1. Het alternatief van Georges Tailleur: de Rempart- beweging 187 7.2.2. Het alternatief van Joris Desbonnet: de Volkswacht- beweging 190 7 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 8 Inhoud 7.3. Het einde van de Liga 192 Noten 195 Hoofdstuk 8. De individuele vrijmetselaar onder vuur 8.1. De bezetter coördineert concrete acties tegen vrijmetselaars 197 8.1.1. Vrijmetselaars naar concentratiekampen gestuurd 197 8.1.2. De vrijmetselarij in het vizier 200 8.1.3. Clandestiene bijeenkomsten van vrijmetselaars 203 8.1.4. ‘Duitsvijandige activiteiten’ van vrijmetselaars 206 8.2. Moorden als ultiem wapen 208 Noten 215 Hoofdstuk 9. Puin ruimen na de bevrijding 9.1. Materiële schade 221 9.2. Morele schade 224 9.3. De hernieuwde activiteiten van de loges 228 Noten 230 Eindconclusie 233 8 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 9 Woord vooraf Er bestond een grote nood aan een historische studie over de manier waarop vrijmetselaars en joden in het België van vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog door extreem-rechts werden behandeld. De houding van het nazisme tegenover de vrijmetselarij gaf bij uiterst-rechts de doorslag. Dit kon gepaard gaan met een analoge houding tegenover joden, zigeuners en gehandicapten: Über- mensch tegenover Untermensch. Dat zovelen, waaronder zowel intellectuelen als opiniemakers, zich daartoe leenden, is niet ver- wonderlijk. Ze zijn dikwijls niet alleen zeer vatbaar voor simplifice- rende ideologieën: velen verwekken ze ook graag. De antihouding is dan ook een geducht wapen bij de verovering van de macht. Uit onderhavige historische studie blijkt dit eens temeer. Uit- gaande van een valse ‘judeo-maçonnieke samenzweringstheorie’ ontstond een maatschappijbeeld dat aanleiding gaf tot een prak- tijk waarin ‘uitsluiting’ en ‘uitroeiing’ de trefwoorden zijn. Het beeld van de ‘Bezem’ werd toen reeds gebruikt door krachtpatsers binnen Rex en de Antimaçonnieke Liga. Beide organisaties von- den hun voedingsbodem in het toenmalige nazisme. Het mense- lijke leed dat in een zwakke democratie werd teweeggebracht, kan niet zomaar worden vergeten. De psychose tegenover vrijmetselarij en jodendom in deze periode is des te dramatischer omdat ze leidde tot een ultiem wapen, namelijk dat van de moord (zie 8.2.). 9 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 10 Woord vooraf De grote verdienste van dit balansboek is niet alleen dat het één en ander op een rijtje zet, maar ook dat het de antihouding tegen- over vrijmetselarij en jodendom in België voor het eerst vanuit wetenschappelijk oogpunt bestudeert. Dit werk verdient daarom al onze aandacht. Prof. dr. S. Loccufier. 10 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 11 Inleiding Is de vrijmetselarij een occult genootschap dat door intriges en samenzweringen een oncontroleerbare greep op de samenleving uitoefent? Deze vraag wordt al bijna driehonderd jaar gesteld. De vrijmetselarij zoals we haar nu kennen ontstond in 1717 in Lon- den. Het is aannemelijk dat we haar oorsprong moeten zoeken in de middeleeuwse bouwcorporaties, hoewel deze theorie altijd erg ter discussie heeft gestaan. Maar in plaats van te bouwen aan kathedralen gingen deze gepriviligeerde gilden vanaf de 17de en 18de eeuw enkel aan ‘de tempel van de mensheid’ werken. De door God geschapen wereld was in dat opzicht als een ongepol- eiste steen die bewerkt diende te worden. Dit kon gebeuren via de principes van vrijheid, broederlijkheid, verdraagzaamheid en solidariteit, waardoor de individuele vrijmetselaar een beter mens moest worden. Betere mensen kunnen zo voor een betere, vol- maaktere wereld zorgen. Maar de vrijmetselarij is ook een initia- tiek genootschap. Dat betekent dat een kandidaat-vrijmetselaar door welbepaalde rituelen in een loge wordt ingewijd. Als leer- ling-vrijmetselaar kan men dan opklimmen naar gezel, meester en tal van zogenaamd hogere ‘graden’. De vrijmetselaars komen samen in speciale ruimtes, ‘loges’ of ‘tempels’, waar zij luisteren naar uiteenzettingen over zowat alle thema’s – behalve als ze van politieke of religieuze aard zijn. Deze tempel is altijd een afgeslo- ten en zogeheten ‘geheime’ locatie; dat is nodig omdat de loge een soort van rustpunt moet zijn in een drukke samenleving waar de 11 PasserEnDavidster2005 28-11-2005 10:35 Pagina 12 Inleiding aanwezigen, losstaand van hun politieke, filosofische en sociale achtergrond, over een betere wereld kunnen nadenken. Hoe precies het rituaal van de logezittingen gebeurt wordt geheim gehouden; hierdoor behoudt de vrijmetselarij een mysterieuze aantrekkingskracht en sluit zij tegelijkertijd aan bij de traditie. De middeleeuwse steenbewerkers en architecten hielden hun beroepscodes en wachtwoorden immers ook geheim om te voor- komen dat onbevoegden zich als dusdanig konden voorstellen. In dezelfde opvattingen blijven ook de ledenlijsten onbekend voor de niet-ingewijde, ‘profane’ buitenwereld. Deze discretie blijft tot de dag van vandaag accuraat. Zo kan het gebeuren dat lidmaat- schap van een loge twijfelachtig of zelfs vijandig wordt aanzien. Nog steeds bestaat de mythe dat de ware politieke agenda in de loges wordt opgesteld. In die context is het te begrijpen dat een volksvertegenwoordi- ger van de politieke partij Spirit in januari 2005 een wetsvoorstel klaar had dat politieke mandatarissen zou verplichten hun lid- maatschap van eliteclubs zoals de vrijmetselarij kenbaar te maken.