proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

ZZAŁĄCZNIK NR 11

ANALIZA STANU ŚRODOWISKA

DLA GMINY LUBIN

1 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

SPIS TRE ŚCI

1. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN ...... 3 1.1 Poło żenie administracyjno – geograficzne ...... 3 1.2 Demografia i sytuacja na rynku pracy ...... 4 1.3 Budowa geologiczna ...... 7 1.4 Zasoby kopalin ...... 7 1.4.1 Eksploatacja zło ża rud miedzi – oddziaływanie górnictwa ...... 10 1.4.2 Prognoza aktywno ści sejsmicznej i wpływów dynamicznych na powierzchni ę terenu ..... 11 1.5 Użytkowanie gruntów ...... 12 1.6 Gleby i ich przeobra żenie ...... 18 1.7 Lasy ...... 21 1.8 Ochrona przyrody i krajobrazu ...... 23 1.9 Obszary Natura 2000 ...... 28 1.10 Wody podziemne i ich jako ść ...... 30 1.11 Wody powierzchniowe i stan ich czysto ści ...... 32 1.11.1 Zagro żenie powodziowe na terenie gminy Lubin ...... 35 1.12 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 36 1.13 Warunki klimatyczne i jako ść powietrza ...... 42 1.13.1 Przebieg zmian zanieczyszczenia powietrza ...... 44 1.13.2 Ocena jako ści powietrza ...... 54 1.14 Hałas ...... 56 1.14.1 Program ochrony środowiska przed hałasem ...... 59 1.15 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą i ciepln ą oraz gaz ...... 66 1.16 System transportowy ...... 68 1.17 Odnawialne źródła energii ...... 70 2. LITERATURA ...... 72

2 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

1. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN

1.1 Poło żenie administracyjno – geograficzne

Gmina wiejska Lubin poło żona jest w północno-zachodniej cz ęś ci województwa dolno śląskiego pomi ędzy Legnic ą i Głogowem, dwoma znacz ącymi o środkami Legnicko- Głogowskiego Zagł ębia Miedziowego. Pod wzgl ędem administracyjnym Gmina Lubin wchodzi w skład powiatu lubi ńskiego i le ży w bezpo średnim otoczeniu miasta Lubina. Obejmuje swym zasi ęgiem 31 sołectw, a najwi ększe to: Raszówka, Obora, Osiek, Szklary Górne, Niemstów, Krzeczyn Wielki, Ksi ęginice. Graniczy od północy z gminami Polkowice i Rudna, od wschodu z gmin ą Ścinawa, od południowego wschodu z gmin ą Prochowice, od południa z gminami Kunice i Miłkowice, od zachodu z gminami Chojnów i Chocianów. Pod wzgl ędem komunikacyjnym Gmina Lubin poło żona jest u zbiegu wa żnych dróg krajowych: nr 3 relacji Szczecin-Jakuszyce oraz nr 36 ł ącz ącej Lubin z t ą tras ą. Gmina Lubin ma charakter rolniczo-przemysłowy. Podstawow ą funkcj ą rozwoju gminy jest rolnictwo oraz działalno ść produkcyjno-usługowa, a w tym eksploatacja surowców naturalnych tj. mied ź. W północnej cz ęś ci gminy znajduj ą si ę zło ża rudy miedzi, a w południowo-wschodniej - węgiel brunatny. Gmina jest te ż obecnie dla miasta Lubina atrakcyjnym terenem inwestycji mieszkaniowych oraz miejscem wypoczynku weekendowego. Jednocze śnie miasto Lubin jest dla gminy istotnym rynkiem pracy oraz o środkiem administracyjno-usługowym.

Rysunek 1.1 Poło żenie administracyjne Gminy Lubin

Pod wzgl ędem geograficznym, zgodnie z podziałem na jednostki fizyczno- geograficzne (J. Kondracki, 2000) obszar gminy znajduje si ę w zasi ęgu dwóch makroregionów, którymi s ą Wał Trzebnicki (316.4) oraz Nizina Śląsko-Łu życka (317.7). W ramach tych dwóch makroregionów wyst ępuj ą nast ępuj ące jednostki ni ższego rz ędu: w makroregionie Wał Trzebnicki – mikroregion Wzgórza Polkowickie (318.424) nale żą ce do mezoregionu Wzgórza Dalkowskie (318.42); natomiast w makroregionie Nizina Śląsko- Łu życka – mezoregion Wysoczyzna Lubi ńska (317.76) i mikroregion Równina Lubi ńska (317.762). Niewielki fragment w północnej cz ęś ci obszaru gminy zaliczany jest do

3 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

mikroregionu Wzgórza Polkowickie. Centralna i południowa cz ęść gminy nale ży do mikroregionu Równina Lubi ńska. Rysunek 1.2 Podział fizjogeograficzny wg J. Kondrackiego

Ukształtowanie terenu jest stosunkowo zró żnicowane. Północne kra ńce gminy maj ą pagórkowat ą rze źbę, typow ą dla spi ętrzonych moren ko ńcowych. W wielu miejscach wyst ępuj ą znaczne lokalne deniwelacje. Średnia wysoko ść na tym obszarze wynosi 150 m n.p.m. Cała centralna i południowa cz ęść obszaru ma charakter równiny falistej i pagórkowatej. Pojedyncze wzniesienia s ą rozległe i mniej strome. Główny ci ąg wzniesie ń rozci ąga si ę od miejscowo ści Obora na południe i stanowi naturaln ą zachodni ą granic ę gminy. W najwy żej poło żonym punkcie wysoko ść przekracza 200 m n.p.m., lecz przeci ętnie jest to 170-180 m n.p.m. Od północnego zachodu na południowy wschód obszar jest silnie wylesiony.

1.2 Demografia i sytuacja na rynku pracy

Stan liczby ludno ści faktycznie zamieszkałej 1 na terenie gminy Lubin na dzie ń 31.12.2013 wynosił 14 435 mieszka ńców. Na przestrzeni lat 2010 - 2013 liczba ludno ści na obszarze gminy Lubin wzrosła o ponad 1,0 tys. osób (wzrost o 8% w stosunku do roku 2010). Poni ższa tabela oraz wykresy prezentuj ą omawiane dane.

Tabela 1.1 Liczba ludno ści gminy Lubin wg miejsca zamieszkania i płci [GUS] Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 ogółem 13 390 13 750 14 093 14 435 męż czy źni 6 759 6 929 7 111 7 278 kobiety 6 631 6 821 6 982 7 157

1 Ludno ść faktycznie zamieszkała – ogół osób zameldowanych na pobyt stały w danej jednostce administracyjnej i faktycznie tam zamieszkałych oraz osób przebywaj ących czasowo i zameldowanych w tej jednostce administracyjnej na pobyt czasowy ponad 3 miesi ące [GUS]

4 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Rysunek 1.3 Zmiany liczby ludno ści gminy Lubin w latach 2010 - 2013 [GUS]

Gęsto ść zaludnienia w gminie Lubin, wg stanu na koniec 2013 r. wynosiła 50 osób/km 2. Kierunek procesów demograficznych zachodz ących w gminie Lubin wyra ża si ę generalnie we wzro ście zaludnienia, na co składa si ę dodatni przyrost naturalny w analizowanych latach (z pomini ęciem roku 2013) oraz dodatnie w ostatnich latach saldo migracji.

Tabela 1.2 Przyrost naturalny w gminie Lubin w latach 2010 - 2013 [GUS] Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Urodzenia żywe ogółem 150 135 127 133 męż czy źni 84 72 65 68 kobiety 66 63 62 65 Zgony ogółem ogółem 110 92 123 133 męż czy źni 66 50 54 78 kobiety 44 42 69 55 Przyrost naturalny ogółem 40 43 4 0 męż czy źni 18 22 11 -10 kobiety 22 21 -7 10

5 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Rysunek 1.4 Przyrost naturalny gminy Lubin w latach 2010 - 2013 [GUS]

Według Głównego Urz ędu Statystycznego liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w gminie Lubin wzrasta od roku 2011 i na koniec roku 2013 wyniosła 548 osób (ok. 3,9 % mieszka ńców gminy). Wśród osób bezrobotnych wi ęcej znajduje si ę kobiet – ok. 56%. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych waha si ę na przestrzeni lat 2006- 2013, wida ć jednak tendencj ę wzrostow ą.

Tabela 1.3 Liczba osób bezrobotnych w gminie Lubin wg płci w latach 2010-2013 [GUS] Jednostka Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 miary Bezrobotni zarejestrowani wg płci ogółem osoba 451 402 503 548 męż czy źni osoba 191 158 218 242 kobiety osoba 260 244 285 306

Rysunek 1.5 Liczba osób bezrobotnych w gminie Lubin w latach 2006 - 2013 [GUS]

6 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

1.3 Budowa geologiczna

Wgł ębna budowa geologiczna obszaru gminy reprezentowana jest przez dwie du że jednostki strukturalne nosz ące nazwę bloku przedsudeckiego i monokliny przedsudeckiej. Jednostki te rozdziela system uskoków środkowej Odry o przebiegu NW-SE. Podło że obu tych jednostek buduj ą zmetamorfizowane utwory proterozoiczne, do których nale żą amfibolity, łupki i granitognejsy oraz utwory staropaleozoiczne reprezentowane przez łupki, szarogłazy i granitognejsy. Utwory bloku przedsudeckiego i monokliny przedsudeckiej przykryte s ą utworami młodszymi nale żą cymi do kenozoiku – trzeciorz ędowymi i czwartorz ędowymi. Najstarszymi utworami trzeciorz ędu s ą piaski i iły z przewarstwieniami w ęgla brunatnego, wyst ępuj ą te ż żwiry i mułowce. S ą to utwory okresu oligoce ńskiego. Wy żej zalegaj ący miocen reprezentowany jest przez iły z w ęglem brunatnym z przewarstwieniami piasków, mułków i żwirów. Strop trzeciorz ędu stanowi ą plioce ńskie iły pstre nosz ące nazw ę iłów pozna ńskich. Mi ąż szo ść kompleksu osadów trzeciorz ędowych wynosi powy żej 200 m. Cały obszar gminy przykryty jest utworami czwartorzędowymi reprezentowanymi przez utwory wieku plejstoce ńskiego i holoce ńskiego. Mi ąż szo ść utworów czwartorz ędowych wynosi od kilku metrów do ok. 130 m. Najstarsze utwory czwartorz ędowe nale żą ce do plejstocenu reprezentowane s ą przez gliny i piaski zlodowacenia południowo-polskiego. Zasadniczymi utworami czwartorz ędowymi wyst ępuj ącymi na powierzchni terenu s ą osady zlodowacenia środkowo-polskiego wykształcone w postaci glin zwałowych, piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz osadów zastoiskowych. Z okresem czwartorz ędu zwi ązane s ą równie ż piaski eoliczne tworz ące nieregularne lub paraboliczne wydmy. Holocen związany jest głównie z dolinami cieków powierzchniowych. Osady te reprezentowane s ą przez piaski i żwiry rzeczne oraz mułki rzeczne. Mi ąż szo ść holocenu dochodzi do kilku metrów.

1.4 Zasoby kopalin

Najwi ększym bogactwem naturalnym w Gminie Lubin s ą surowce mineralne: zło ża rudy miedzi, w ęgla brunatnego, soli, gazu oraz kruszywa naturalne i piaski. Poni żej przedstawiono charakterystyk ę poszczególnych złó ż, wyst ępuj ących na terenie gminy. Na mapie pokazane zostały zasi ęgi złó ż i obszarów górniczych. Na terenie Gminy Lubin udokumentowano nast ępuj ące zło ża [15, zweryfikowano na podst. portalu MIDAS (Pa ństwowy Instytut Geologiczny)]: 1. kruszywa naturalne oraz piasek: - zło że piasku w Chróstniku o powierzchni 19,9 km 2, - zło że Gorzelin - powierzchnia zło ża 0,015 km 2, - zło że Obora - zło że piasku o powierzchni 2,462 km 2, - zło że Składowice - zło że kruszywa naturalnego, - zło że Składowice I - zło że kruszywa naturalnego o powierzchni 0,03 km 2, - zło że Składowice II - zło że kruszywa naturalnego o powierzchni 0,05 km 2, - zło że Składowice III - zło że kruszywa naturalnego, - zło że Małomice - zło że kruszywa naturalnego, 2. rudy miedzi: - zło że Polkowice o powierzchni 3,76 km 2, - zło że Lubin - Małomice, o powierzchni 82,88 km 2, - zło że Ścinawa - brak danych o powierzchni; 3. węgiel brunatny: - zło że Ścinawa o powierzchni 52,9 km 2, - zło że Legnica - Pole Północ o powierzchni 76,9 km 2, - zło że Legnica - Pole Wschód o powierzchni 4,9 km 2, - zło że Legnica - Pole Zachód o powierzchni 3,9 km 2.

7 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Eksploatacj ę złó ż Legnica uznano za wysoce konfliktow ą w stosunku do zagospodarowania terenu, ochrony lasów, ochrony gleb, wód podziemnych i powierzchniowych. Istnieje równie ż du ża konfliktowo ść w stosunku do parków krajobrazowych oraz do zabytków architektonicznych. W przypadku podj ęcia działalno ści górniczej nale ży si ę liczy ć równie ż ze szkodami powstałymi poza obszarami pól np. w postaci obni żonego zwierciadła wody podziemnej w utworach czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych, wysychania lasów i pogorszenia wilgotno ści gleb. Wi ększo ść powierzchni, bo a ż 98% zło ża Legnica-Pole Północne znajduje si ę w gminie Lubin, bardzo małe fragmenty powierzchni obszarów złó ż Legnica-Pole Wschodnie i Zachodnie znajduj ą si ę w gminie przekraczaj ąc jej południow ą granic ę północnymi granicami tych złó ż. Pole Północ w swoim zasi ęgu obejmuje miejscowo ści: Raszowa Du ża, Raszowa Mała, Raszówka, Karczowiska, Pieszków oraz Miłoradzice. Powierzchnia Pola Północ wynosi 38,5 km 2, a jego zasoby bilansowe oszacowano na 1 025 mln Mg [19].

8 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Rysunek 1.6 Zasoby złó ż kopalin wyst ępuj ących na terenie gminy Lubin, wg WBU we Wrocławiu [3]

9 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

1.4.1 Eksploatacja zło ża rud miedzi – oddziaływanie górnictwa

Gmina Lubin le ży w zasi ęgu cechszty ńskich rud miedzi w strefie postwaryscyjskich formacji pokrywy platformowej. Zło ża rud miedzi wykształcone s ą jako strefa okruszcowana o zmiennej mi ąż szo ści i zró żnicowanej strukturze. Najwi ększa zawarto ść procentowa miedzi wyst ępuje w strefie łupków miedziono śnych. Pierwiastkami współwyst ępuj ącymi w zło żu s ą: srebro, ołów, cynk, kobalt, nikiel, molibden, wanad. Zasoby przemysłowe rud miedzi w zło żu „Lubin – Małomice” wynosz ą szacunkowo 334,5 mln ton (stan na koniec 2012 r.), w tym zasoby miedzi metalicznej: 4 279 tys. ton, a srebra: 18,2 tys. ton. Wielko ść wydobycia w 2012 r. wyniosła 7,19 mln ton rudy miedzi [4]. Eksploatacja górnicza zło ża rud miedzi prowadzona jest przez KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Zakłady Górnicze „Lubin”. Przewa żaj ąca cz ęść obszaru gminy mie ści si ę w obr ębie Obszaru Górniczego Lubin – Małomice (Decyzja Ministra Środowiska nr 10/2013 z dnia 12.09.2013 dla zło ża Lubin – Małomice RM 22 rudy miedzi pod numerem: 3/1/17). Dla Obszaru Górniczego Lubin – Małomice okre ślono granice Terenu Górniczego, tj. przestrzeni obj ętej przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego (art. 6 Prawa geologicznego i górniczego). W celu minimalizacji wpływów eksploatacji zło ża rud miedzi na powierzchnie i zabudow ę wyznaczono teren ochronny dla miasta Lubina, w granicach, którego wydobycie jest prowadzone na podsadzk ę hydrauliczn ą. Podziemna eksploatacja rud miedzi powoduje naruszenie naturalnego stanu równowagi w utworach skalnych. Głównym przejawem zmian jest aktywno ść sejsmiczna, w rejonie eksploatacji górniczej, wyra żana dynamicznym oddziaływaniem wstrz ąsów sejsmicznych na zabudow ę infrastruktury powierzchni terenu. Wskutek eksploatacji obiekty powierzchniowe wchodz ące w skład zabudowy i infrastruktury poddawane s ą nast ępuj ącym wpływom [21]: - wpływy ci ągłe (osiadanie, odkształcenia poziome, nachylenia terenu) mieszcz ą si ę co najwy żej w I kategorii terenu górniczego; - wpływy dynamiczne (drgania pochodz ące od wstrz ąsów górotworu) nie s ą wi ększe od V stopnia intensywno ści drga ń w skali MSK-64; - deformacje nieci ągłe nie wyst ępuj ą.

Na obszarach górniczych kopal ń wchodz ących w skład KGHM Polska Mied ź SA rozlokowano stanowiska pomiarowe tworz ące powierzchniow ą sie ć sejsmiczn ą w celu okre ślenia rzeczywistych wielko ści oddziaływa ń. Obsług ą rejestratorów i opracowywaniem wyników zarejestrowanych drga ń, na zlecenie O/ZG "Lubin" zajmuje si ę KGHM Cuprum Sp. z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe we Wrocławiu, przedstawiaj ąc raz na kwartał zbiorcze zestawienie zarejestrowanych drga ń na stanowiskach pomiarowych oraz po zako ńczeniu roku kalendarzowego opracowanie: "Dynamiczne oddziaływania drga ń parasejsmicznych na powierzchni ę terenu górniczego". Materiały z tego opracowania oraz materiały z przegl ądów obiektów kubaturowych stanowi ą podstaw ę do analizy wpływu drga ń na zabudow ę terenu górniczego O/ZG "Lubin".

Zgodnie z Planem Ruchu O/ZG „Lubin” na lata 2014 – 2016 [22], w okresie 2010- 2013 zarejestrowano ł ącznie 2618 wstrz ąsów (ok. 50% wi ęcej ni ż w okresie poprzednim); z czego: − 1404 wstrz ąsów o energii rz ędu E3 J; − 770 wstrz ąsów o energii rz ędu E4 J; − 331 wstrz ąsów o energii rz ędu E5 J; − 96 wstrz ąsów o energii rz ędu E6 J; − 16 wstrz ąsów o energii rz ędu E7 J; − 1 wstrz ąs o energii rz ędu E8 J.

10 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Najwi ększa aktywno ść sejsmiczna w czasie analizowanego okresu pod k ątem liczby wstrz ąsów sejsmicznych miała miejsce w polach zlokalizowanych poza granicami miasta Lubina: G2-XIII/2, G6-XI/5, G7-XII/10 oraz G8-KI/13. W okresie od 2010-2013.03.31 miało miejsce jedno zjawisko wysokoenergetyczne rz ędu E8 J w polu G2-XIII/1, w polach: G2- XIII/2, G6-XI/5, G8-XI/13 rejestrowano wstrząsy rz ędu E7 J (poza granicami miasta). Od IV kwartału 2011 r. suma energii sejsmicznej kształtuje si ę w przybli żeniu na poziomie 5,0 E7 J. Najwi ększy procent stanowi ą wstrz ąsy rz ędu E3 i E4 J. Wstrz ąsy górnicze od energii rz ędu E6 J obejmuj ą zaledwie 4,3 % wszystkich zarejestrowanych zjawisk w analizowanym okresie. Tylko w 2010 roku miał miejsce wstrz ąs wysokoenergetyczny o energii 1,2x108 J. Poni ższa tabela i wykres prezentuj ą porównanie ilo ści wstrz ąsów w czterech kolejnych okresach sprawozdawczych, na podstawie Planów Ruchu O/ZG „Lubin”.

Rysunek 1.7 Liczba wstrz ąsów sejsmicznych wg klas energii w poszczególnych okresach [22]

1400 1200 1000 800 600 400 200 1886 1451 0 01.01.2002 - 01.01.2005 - 01.01.2008 - 01.01.2010 - 30.06.2004 30.05.2007 31.05.2010 31.03.2013 E3 415 1886 872 1404 E4 458 1451 624 770 E5 268 562 206 331 E6 49 78 27 96 E7 6 24 5 16 E8+E9 6 1 1 1

1.4.2 Prognoza aktywno ści sejsmicznej i wpływów dynamicznych na powierzchni ę terenu Eksploatacja górnicza prowadzona jest na terenach górniczych O/ZG "Lubin" od ko ńca lat 60 XX w. Wydobycie prowadzone było do ko ńca 2013 r. w ramach koncesji wygasaj ącej pod koniec 2013 r. W wyniku tej eksploatacji ukształtowały si ę lokalne niecki obni żeniowe, którym towarzysz ą deformacje powierzchni. Proces eksploatacji złó ż rud miedzi prowadzony przez O/ZG "Lubin" w dalszym ci ągu powodował b ędzie tworzenie si ę lokalnych niecek obni żeniowych. Na terenie górniczym "Lubin-Małomice", niecki zlokalizowane wokół OUOW "Gilów", pomi ędzy miejscowo ści ą Obora i Szybami Głównymi kopalni "Lubin", w rejonie piaskowni "Obora", niecki pomi ędzy miejscowo ści ą Gola i miastem Lubin oraz niecka w rejonie szybów Lubin Zachodni, zgodnie z prognoz ą nie powinny zwi ększa ć swojej powierzchni, co najwy żej mo że nast ąpi ć niewielkie zwi ększenie ich gł ęboko ści. Niecki w rejonie miasta Lubina i w zachodniej cz ęś ci OG "Lubin-Małomice", przy granicy z obszarami górniczymi "Polkowice" i "Rudna", wraz z post ępuj ącą eksploatacj ą mog ą zwi ększa ć swoje wymiary, zarówno pod wzgl ędem zajmowanej powierzchni, jak i uzyskiwanych obniżeń. Parametry terenu charakteryzuj ące powstawanie niecek obni żeniowych s ą stale monitorowane, a na podstawie wyników tego monitoringu podejmowane s ą działania profilaktyczne oraz minimalizuj ące skutki deformacji. W okresie obowi ązywania nowej koncesji nie przewiduje si ę wyst ępowania zjawisk o charakterze deformacji nieci ągłych na terenach górniczych O/ZG "Lubin".

11 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

1.5 Użytkowanie gruntów

W strukturze u żytkowania gruntów prawie ok. 51% to u żytki rolne , w tym ponad 75% powierzchni zajmuj ą grunty orne. Ponadto du ży areał gruntów rolnych zajmuj ą ł ąki (prawie 11%) oraz pastwiska (ponad 7%), natomiast sady jedynie 0,3%. Lasy i grunty le śne pokrywaj ą 41% powierzchni gminy. Tereny komunikacyjne, w tym drogi i linie kolejowe zajmuj ą ł ącznie ok. 2,4% powierzchni, tereny przemysłowe ok. 2,2%, a mieszkaniowe ok. 0,6% powierzchni. Poni ższe tabele oraz wykresy szczegółowo prezentuj ą omawiane dane.

Rysunek 1.8 Użytkowanie powierzchni w gminie Lubin, wg danych Powiatowego O środka Geodezji i Kartografii, stan na 01.01.2014 r.

Rysunek 1.9 Podział u żytków rolnych w gminie Lubin, wg danych Powiatowego O środka Geodezji i Kartografii, stan na 01.01.2014 r.

Poni ższe tabele oraz wykresy przedstawiaj ą powierzchni ę geodezyjn ą gminy według kierunków wykorzystania oraz jej zmiany na przestrzeni lat 2010 – 2013. Jak wynika z przedstawionych danych, na przestrzeni ostatnich lat najwi ększe zmiany dotyczyły areału użytków rolnych, który zmniejszył si ę w ci ągu czterech lat o 202 ha. O 29 ha spadła równie ż powierzchnia ł ąk. Jednocze śnie wzrosła całkowita powierzchnia lasów, która na pocz ątku 2014 r. była o 170 ha wi ększa, w stosunku do pocz ątku 2010 r. W ci ągu ostatnich trzech lat wzrosła równie ż powierzchnia terenów mieszkaniowych, która na początku 2014 r. była wi ększa o 50 ha, w stosunku do 2010 r.

12 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Tabela 1.4 Użytkowanie gruntów na terenie gminy Lubin w latach 2010-2013 [dane Powiatowego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej]

Użytki rolne [ha] Powierzchnia Rok gr. rolne grunty pod gminy [ha] grunty orne sady łąki pastwiska rowy Razem zabud. stawami 01.01.2011 28978 11378 49 1627 1081 458 220 142 14955 01.01.2012 28978 11332 48 1615 1095 454 220 141 14905 01.01.2013 28978 11236 48 1615 1091 459 225 141 14815 01.01.2014 28978 11225 48 1614 1084 459 229 142 14801

Grunty le śne [ha] Grunty pod wodami [ha] Użytki Tereny grunty Nieu żytki morskimi powierzchn. powierzchn. ekologiczne ró żne lasy zadrzewione i Razem Razem [ha] wewn ętrz. płyn ącymi stoj ącymi [ha] [ha] zakrzewione 11630 287 11917 0 49 33 82 0 171 11 11672 285 11957 0 49 33 82 0 170 11 11751 286 12037 0 49 29 78 0 171 10 11755 285 12040 0 49 29 78 0 171 10

Grunty zabudowane i zurbanizowane [ha] tereny komunikacyjne tereny tereny inne tereny zurb. tereny tereny rekr. użytki tereny Razem mieszk. przemysł. zabudow. niezabud. wypoczynk. drogi inne kopalne kolejowe 87 633 31 2 42 675 35 33 245 1842 100 626 30 2 42 677 35 36 245 1853 115 628 31 3 41 679 35 36 245 1867 132 627 31 2 42 678 35 36 245 1878

13 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Tabela 1.5 Zmiany w użytkowaniu gruntów na terenie gminy Lubin w latach 2010-2013 [dane Powiatowego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej]

Użytki rolne [ha] Powierzchnia Rok gr. rolne grunty pod gminy [ha] grunty orne sady łąki pastwiska rowy Razem zabud. stawami 2010 28978 -49 -1 -16 -2 2 0 2 -64 2011 28978 -46 -1 -12 14 -4 0 -1 -50 2012 28978 -96 0 0 -4 5 5 0 -90 2010-2013 28978 -202 -2 -29 1 3 9 2 -218

Grunty le śne [ha] Grunty pod wodami [ha] Użytki Tereny grunty Nieu żytki morskimi powierzchn. powierzchn. ekologiczne ró żne lasy zadrzewione i Razem Razem [ha] wewn ętrz. słyn ącymi stoj ącymi [ha] [ha] zakrzewione 45 2 47 0 0 0 0 0 2 0 42 -2 40 0 0 0 0 0 -1 0 79 1 80 0 0 -4 -4 0 1 -1 170 0 170 0 0 -4 -4 0 2 -1

Grunty zabudowane i zurbanizowane [ha] tereny komunikacyjne tereny tereny inne tereny zurb. tereny tereny rekr. użytki tereny Razem mieszk. przemysł. zabudow. niezabud. wypo-czynk. drogi inne kopalne kolejowe 14 1 3 0 -1 -2 0 0 0 15 14 -7 -1 0 0 2 0 3 0 11 9 2 1 1 -1 2 0 0 0 14 50 -5 3 0 -1 1 0 3 0 51

14 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Rysunek 1.10 Użytkowanie gruntów na terenie gminy Lubin w latach 2010-2013 [dane Powiatowego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej]

Rysunek 1.11 Powierzchnia użytków rolnych na terenie gminy Lubin w latach 2010-2013 [dane Powiatowego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej]

15 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Na przestrzeni omawianego okresu wida ć wyra źny i systematyczny wzrost ł ącznej powierzchni gruntów le śnych na terenie Gminy Lubin. Na koniec 2013 r. powierzchnia tych terenów wynosiła ponad 14,7 tys. ha (51% obszaru gminy) i była o 170 ha wi ększa, ni ż na pocz ątku 2010 r.

Rysunek 1.12 Łączna powierzchnia gruntów le śnych oraz trwałych u żytków zielonych na terenie gminy Lubin w okresie 2010 – 2013, wg danych POGiK

Gmina Lubin jest wła ścicielem 661 ha gruntów (wg. stanu na 01.01.2014 r.), w tym ok. 98 ha stanowi ą u żytki rolne (grunty orne to ok. 54 ha), ok. 34 ha grunty le śne, 50 ha zajmuj ą grunty przemysłowe, a 24 ha – grunty rekreacyjne. Szczegóły zostały przedstawione na wykresie i w tabeli poni żej. Na przestrzeni okresu od ko ńca 2009 r. do ko ńca 2013 r. najwi ększe zmiany dotyczyły powierzchni gruntów ornych, nale żą cych do gminy, która wzrosła w sumie o 32 ha. Zanotowano natomiast znaczny spadek powierzchni gruntów zabudowanych i zurbanizowanych, która pod koniec omawianego okresu była ni ższa o ponad 100 ha, w stosunku do stanu na pocz ątek 2010 r.

Rysunek 1.13 Zmiany stanu mienia komunalnego gminy Lubin w latach 2009-2014 [dane UG]

16 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Tabela 1.6 Stan i zmiany mienia komunalnego gminy Lubin w latach 2006-2013 [dane UG]

Grunty Użytki rolne [ha] Grunty le śne [ha] Grunty zabudowane i zurbanizowane [ha] Pozostałe Rok ogółem łąki trwałe i grunty tereny tereny tereny grunty grunty orne sady Pozostałe Razemlasy pozostałe Razem pozostałe Razem [ha] pastwiska zadrzewi mieszk. przemysł. rekr. [ha] Stan na dzie ń 30.09.2009 662 22 0 4 6 33 5 1 0 6 4 62 73 482 621 3 01.01.2011 667 55 1 28 16 100 17 18 0 35 1 51 26 446 524 11 01.01.2012 667 55 1 28 15 99 17 18 0 35 1 51 24 449 525 11 01.01.2013 693 80 1 29 15 125 16 18 0 34 1 51 24 449 525 9 01.01.2014 661 54 1 27 16 98 16 18 0 34 1 50 24 446 521 11 Zmiany w latach 2010 5 33 1 24 10 67 12 17 0 29 -3 -11 -47 -36 -97 8 2011 0 0 0 0 -1 -1 0 0 0 0 0 0 -2 3 1 0 2012 26 25 0 1 0 26 -1 0 0 -1 0 0 0 0 0 -2 2013 -32 -26 0 -2 1 -27 0 0 0 0 0 -1 0 -3 -4 2 2010-2013 -1 32 1 23 10 65 11 17 0 28 -3 -12 -49 -36 -100 8

17 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

1.6 Gleby i ich przeobra żenie

Na terenie gminy Lubin wyst ępuj ą na powierzchni terenu grunty jako pochodne utworów czwartorz ędowych pochodzenia lodowcowego, a w dolinach cieków pochodzenia aluwialnego. W zale żno ści od podło ża mo żna wyró żni ć dwa rodzaje gleb [11]: 1) wytworzone z piasków (ok. 43% ogólnej powierzchni gminy), 2) wytworzone z glin. W południowej cz ęś ci gminy przewa żaj ą gleby brunatne wła ściwe w mozaice z glebami płowymi oraz czarnymi ziemiami, wyst ępuj ącymi głównie w obni żeniach terenu. Im dalej na północ tym wi ększy udział maj ą gleby płowe, w śród których płatami wyst ępuj ą gleby rdzawe, brunatne wła ściwe i w małych ilo ściach czarne ziemie. Gleby pochodzenia organicznego to głównie mady, wyst ępuj ące w dolinach cieków lokalnych (rejon Buczynki, Gorzelina, Raszowa, Ksi ęginic, Niemstowa, Krzeczyna Małego) oraz w dolinie Czarnej Wody, a tak że le żą ce w ich s ąsiedztwie gleby murszowe (na wschód od Goli, w okolicy Kłopotowa, D ąbrowy Górnej, Krzeczyna Małego, Liśca i Szklar Górnych). Warto ść u żytkowa gleb okre ślana jest poprzez klasyfikacj ę bonitacyjn ą. Najwi ększy procent gruntów ornych (39,6 %) znajduje si ę w klasie IV. Szczegółowa klasyfikacja bonitacyjna gleb gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco [14]: − gleby bardzo dobre (I, II klasa) – 0,6 %, − gleby dobre (III klasa) – 26,3 %, − gleby średnie (IV klasa) – 39,6 %, − gleby słabe (V, VI klasa) – 33,1 %. Grunty rolne o wysokiej warto ści bonitacyjnej dominuj ą w centralnej cz ęś ci gminy. Stanowi ą one niespełna ¼ ogólnej powierzchni u żytków rolnych. Wi ększe kompleksy tych gruntów, użytkowane rolniczo, winny by ć chronione przed ich przeznaczeniem na cele nierolnicze. Użytki zielone, średnie zajmuj ą głównie doliny rzeczne [14].

Tabela 1.7 Udział gruntów w klasach bonitacyjnych, wg Instytutu Upraw Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach [14]

Grunty orne Użytki zielone Klasa Powierzchnia Klasa Powierzchnia bonitacyjna zaj ęta [%] bonitacyjna zaj ęta [%] I 0,0 I 0,0 II 0,6 II 0,6 IIIa 14,3 III 16,2 IIIb 12,0 IV 58,6 IVa 25,5 V 19,5 IVb 14,1 VI 5,4 V 21,8 VI 11,3 VIz 0,3 VIz 0,5

Z jako ści ą gleb zwi ązana jest ich przydatno ść rolnicza. Gleby najlepsze to gleby kompleksów pszennego dobrego i bardzo dobrego. Spo śród gleb najlepszych na terenie gminy Lubin wyst ępuj ą tylko gleby pszenne dobre stanowi ąc si ę. 10 % powierzchni gruntów ornych – najwi ęcej w okolicy wsi: Ksi ęginice, Siedlce, Czerniec, Krzeczyn Wielki i Raszowa. Najwi ęcej w gminie jest gleb kompleksu pszennego wadliwego (ponad 30 % pow. Gruntów ornych)

18 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 19 Wrocław, 2014

i żytniego dobrego (si ę. 27 %). Gleby kompleksu żytniego słabego stanowi ą si ę. 13 % powierzchni gruntów ornych [14].

Tabela 1.8 Udział u żytków rolnych gminy w kompleksach przydatno ści rolniczej [14]

Nazwa kompleksu Udział [%] KOMPLEKSY GRUNTÓW ORNYCH Pszenny dobry 10,4 Pszenny wadliwy 33,4 Żytni dobry 27,1 Żytni słaby 15,9 Żytni bardzo słaby 13,2 KOMPLEKSY U ŻYTKÓW ZIELONYCH Użytki zielone średnie 60,8 Użytki zielone słabe 39,2

Gleby Gminy Lubin s ą w ró żnym stopniu zanieczyszczone przede wszystkim metalami ci ęż kimi, co jest zwi ązane ze zorganizowan ą i niezorganizowan ą emisj ą pyłów i gazów, głównie wskutek rozwoju przemysłowego, transportu samochodowego i przewozów kolejowych koncentratu miedzi, pracy systemów wentylacji kopalni, zanieczyszcze ń transregionalnych powietrza i innych. Innymi źródłami zanieczyszcze ń gleb s ą: − ścieki komunalne, które zawieraj ą detergenty oraz drobnoustroje chorobotwórcze; − niewła ściwa działalno ść rolnicza, co wi ąż e si ę z przedostawaniem zanieczyszcze ń pochodz ących z u żytych w nadmiarze nawozów mineralnych, organicznych oraz sztucznych do gleb i gruntów, a tak że środków ochrony ro ślin; − rozwój transportu i dróg komunikacyjnych i zanieczyszczenia gleby w pobli żu dróg, które zawieraj ą zwi ększone ilo ści niebezpiecznych zwi ązków ołowiu i azotu lub azotanów oraz zasolenie gruntów w wyniku posypywania dróg sol ą.

Jako ść gleb u żytkowanych rolniczo Ocena jako ści gleb u żytkowanych rolniczo przeprowadzana jest w cyklach 5-letnich przez IUNG Puławy oraz w ramach bada ń prowadzonych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą z siedzib ą we Wrocławiu. Zakwaszenie gleb jest powszechnym procesem naturalnym pot ęgowanym przez czynniki antropogeniczne. Powodem zakwaszenia gleby s ą: procesy geologiczne i glebotwórcze zachodz ące w glebie, ubytki wapnia i innych jonów zasadowych z gleby wskutek ich wymywania, pobieranie wapnia przez ro śliny, działanie nawozów fizjologicznie kwa śnych, działanie ró żnego rodzaju kwa śnych opadów przemysłowych, niektóre procesy naturalne zachodz ące w glebie. Znaczny wpływ na zakwaszenie gleb ma działalno ść człowieka i to równie ż w aspekcie działania „pozytywnego” poprzez regulowanie odczynu na drodze wapnowania gleb jak i „negatywnego”, poprzez zwi ększanie kwasowo ści. Odczyn gleb wyra żany jest w jednostkach pH. Zgodnie z Polsk ą Norm ą wyró żnia si ę pi ęć przedziałów odczynu: - bardzo kwa śny < 4,5 - kwa śny 4,6 – 5,5 - lekko kwa śny 5,6 – 6,5 - oboj ętny 6,6 – 7,2 - zasadowy > 7,3

19

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 20 Wrocław, 2014

Procentowy udział poszczególnych klas odczynu informuje o stanie zakwaszenia gleb. Odczyn stanowi pierwsze z podstawowych kryteriów okre ślaj ących potrzeby wapnowania. Potrzeby wapnowania s ą bezpo średni ą wskazówk ą ilo ściowego stosowania nawozów wapniowych. Wyniki dotycz ące odczynu gleb i potrzeby ich wapnowania w powiecie lubi ńskim przedstawione zostały na stronie Okr ęgowej Stacji Chemiczno- Rolnicz ą z siedzib ą we Wrocławiu:

Tabela 1.9 Odczyn oraz potrzeby wapnowania gleb u żytkowanych rolniczo w powiecie lubi ńskim w latach 2009-2012 - % przebadanych próbek glebowych [26]

Odczyn - pH Potrzeby wapnowania do 4,5 4,6-5,5 5,6-6,5 6,6-7,2 pow. 7,2 bardzo lekko kwa śny oboj ętny zasadowy konieczne potrzebne wskazane ograniczone zb ędne kwa śny kwa śny % % % % % % % % % %

11 29 39 15 6 15 16 20 19 30

W badanych glebach przewa ża odczyn lekko kwa śny (39%) i kwa śny (29%) badanych gleb. Natomiast gleby o odczynie b. kwa śnym i kwa śnym wyst ępuj ą na (40%) przebadanych gleb. Jak wynika z przedstawionych danych, u żytki rolne na terenie gminy Lubin s ą zakwaszone na znacznej powierzchni. W trybie pilnym wapnowania wymaga ponad jedna trzecia obj ętych badaniami gleb. Wapnowanie na tych obszarach powinno by ć potraktowane jako zabieg podstawowy i niezb ędny w produkcji ro ślinnej nastawionej na uzyskiwanie wysokich ilo ściowo i jako ściowo plonów. O kondycji i potrzebach nawo żenia gleb u żytkowanych rolniczo świadczy równie ż zawarto ść podstawowych zwi ązków mineralnych fosforu, potasu i magnezu. Wyniki dotycz ące zawarto ści ww. składników w glebach powiatu lubi ńskiego przedstawione zostały na stronie Okr ęgowej Stacji Chemiczno-Rolnicz ą z siedzib ą we Wrocławiu:

Tabela 1.10 Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu w glebach u żytkowanych rolniczo w powiecie lubi ńskim w latach 2009-2012 - % przebadanych próbek glebowych [26]

Zawarto ść fosforu Zawarto ść potasu Zawarto ść magnezu bardzo bardzo bardzo bardzo bardzo bardzo niska średnia wysoka niska średnia wysoka niska średnia wysoka niska wysoka niska wysoka niska wysoka % % % % % % % % % % % % % % %

6 23 31 19 21 10 23 33 17 17 10 16 26 20 28

Zawarto ść fosforu w przebadanych glebach powiatu kształtuje si ę na poziomie zawarto ści średniej (31%) i bardzo wysokiej (21%). Gleby ubogie w fosfor (zawarto ść fosforu bardzo niska i niska) obejmuj ą 29% przebadanych gleb i s ą to gleby wymagaj ące uzupełnienia tym makroskładnikiem. Zawarto ść potasu w przebadanych glebach powiatu kształtuje si ę na poziomie zawarto ści średniej (33%) i niskiej (23%). Gleby ubogie w potas obejmuj ą obszar 33%. W przypadku magnezu najwy ższy procent badanych gleb wykazuje bardzo wysok ą zawarto ść (28%), natomiast 26% badanych gleb wykazuje zawarto ść bardzo nisk ą i nisk ą. S ą to gleby wymagaj ące pilnego uzupełnienia magnezu poprzez wapnowanie wapnem magnezowym lub stosowanie innych nawozów zawieraj ących w swoim składzie magnez. Poni ższy wykres prezentuje wyniki zawarte w tabelach.

20 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 21 Wrocław, 2014

Rysunek 1.14 Odczyn, potrzeby wapnowania oraz zawarto ść zw. mineralnych w glebach użytkowanych rolniczo w powiecie lubi ńskim w latach 2009-2012 - % przebadanych próbek gleb [26]

1.7 Lasy

Lasy i grunty le śne, których obszar wynosi ok. 11 705 ha (GUS, stan na koniec 2013 r.), stanowi ą ok. 40% powierzchni gminy. Wska źnik lesisto ści dla województwa- dolno śląskiego wynosi ok. 29%, dla powiatu za ś ok. 31%, tak wi ęc gmina zdecydowanie wyró żnia si ę na tle regionu pod wzgl ędem lesisto ści. W strukturze własno ści przewa żaj ą lasy pa ństwowe nale żą ce do Nadle śnictw Lubin i Legnica. Zdecydowana wi ększo ść , bo ponad 96% stanowi ą lasy b ędące własno ści ą Skarbu Pa ństwa zarz ądzane przez Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Pa ństwowych. Udział prywatnych gruntów le śnych w powierzchni ogólnej gruntów le śnych na terenie gminy wynosi ponad 2%. Znajduj ąca si ę na kolejnej stronie tabela charakteryzuje powierzchni ę gruntów le śnych oraz powierzchni ę zalesie ń w latach 2010 – 2013, w podziale na formy własno ści, wg danych GUS. Zgodnie z podziałem geobotanicznym, obszar Gminy nale ży do prowincji ni żowo - wy żynnej, pododdziały pasa kotlin podgórskich, krainy Niziny Śląskiej, okr ęgu Bory Dolno śląskie. W zespołach le śnych dominuj ą suboceaniczne bory świe że oraz bory suche. Zbiorowiska leśne obszaru w wi ększo ści zaj ęte s ą przez monokultury sosnowe (ponad 3/4). Fragmenty lasów z cennym drzewostanem i bogatym runem nie zajmuj ą w Gminie wi ększych powierzchni. W nielicznych obni żeniach terenu oraz dolinach rzecznych wyst ępuj ą lasy na siedliskach wilgotnych (lasu wilgotnego, lasu mieszanego wilgotnego, boru wilgotnego, olsu i olsu jesionowego), okresowo lub stale podmokłych, przy dominuj ącym drzewostanie d ębowym lub olchy, przy udziale brzozy, jesionu, świerka, wi ązu i grabu. Istniej ące kompleksy le śne stanowi ą o walorach przyrodniczych terenu gminy, kształtuj ą one zarazem warunki: wodne w odniesieniu do wyst ępowania pierwszego poziomu wodono śnego, stanu wód powierzchniowych i ich zasilania, klimatu lokalnego w zakresie wilgotno ści powietrza, anemometrii, termiki, wzbogacania powietrza w fitoncyty,

21

proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 22 Wrocław, 2014

pełni ąc zarazem funkcje wodochronne i glebochronne. W obrębie analizowanych kompleksów le śnych wyst ępuje grupa 1 lasów ochronnych, czyli powierzchnie lasów wodochronnych, ponadto praktycznie wszystkie powierzchnie lasów gminy znajduj ą si ę w grupie lasów ochronnych – chroni ących środowisko przyrodnicze wokół miast. [11].

W tabeli poni żej zestawiono dost ępne w GUS dane dotycz ące gospodarki le śnej oraz pozostałych terenów zielonych na obszarze Gminy Lubin, w podziale na poszczególne formy własno ści, w latach 2010 - 2013 r. Jak wynika z przedstawionych danych, nie odnotowano w tym okresie istotnych zmian całkowitej lesisto ści obszaru.

Tabela 1.11 Powierzchnia gruntów le śnych i terenów zieleni, a tak że zalesie ń w latach 2010-2013, w podziale na formy własno ści [wg GUS]

2010 2011 2012 2013

Lasy i grunty le śne ogółem ha 11550,9 11593,6 11676,2 11704,97 lasy ogółem ha 11203,1 11242,8 11324,0 11352,83 grunty le śne publiczne ogółem ha 11285,7 11292,6 11294,2 11292,54 grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa ha 11269,7 11276,6 11278,2 11276,54 grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów ha Pa ństwowych 11125,0 11139,5 11143,0 11144,57 grunty le śne prywatne ha 265,2 301,0 382,0 412,43 lesisto ść w % % 38,7 38,8 39,1 39,2 Powierzchnia gruntów niele śnych zalesionych i przeznaczonych do zalesienia zalesienia ogółem ha 47,1 22,5 14,5 0,00 zalesienia lasy publiczne ogółem ha 10,0 0,8 1,3 0,00 zalesienia lasy publiczne Skarbu Pa ństwa ha 10,0 0,8 1,3 0,00 zalesienia lasy publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów ha Pa ństwowych 10,0 0,8 1,3 0,00 zalesienia lasy prywatne ogółem ha 37,1 21,7 13,2 0,00 grunty niele śne przeznaczone do zalesienia ogółem ha 17,0 4,0 0,0 4,01 grunty niele śne przeznaczone do zalesienia w zarz ądzie Lasów ha Pa ństwowych 17,0 4,0 0,0 4,01 Rysunek 1.15 Zmiany powierzchni gruntów le śnych, w podziale na formy własno ści w latach 2010 – 2013 [wg danych GUS]

22 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 23 Wrocław, 2014

Zgodnie z danymi publikowanymi przez GUS, w latach 2010 – 2013 zalesiono w sumie ok. 84 ha. 70% zalesionych w ci ągu 4 lat gruntów stanowi ą grunty prywatne. Najwi ększych zalesie ń dokonano w 2010 r., przy czym ok. 79% zalesie ń dotyczyło gruntów prywatnych. Rysunek 1.16 Zalesienia, w podziale na formy własno ści w latach 2010 – 2013 [wg danych GUS]

Na obszarze gminy Lubin do najwi ększych zagro żeń lasów natury abiotycznej nale żą emisje przemysłowe oraz powodowane przez przemysł wydobywczy zakłócenia stosunków wodnych (przesuszenia lub lokalne podtopienia). Osadniki „ Żelazny Most” oraz nieczynny „Gilów” wywieraj ą niekorzystny wpływ na drzewostany poprzez ich zapylenie oraz zmiany odczynu gleby. Lasy znajduj ą si ę pod silnym i ci ągłym wpływem zanieczyszcze ń z hut miedzi Głogów i Legnica. Najgro źniejszy jest du ży udział zwi ązków metali ci ęż kich i du żej ilo ści ró żnych zwi ązków siarki, w tym najgro źniejszego bezwodnika kwasu siarkowego. Ma to istotny wpływ na środowisko naturalne, a w lasach powoduje konieczno ść stosowania specyficznych zasad gospodarki le śnej, zwi ązanych z przebudow ą drzewostanów. Zdecydowana wi ększo ść lasów gminy znajduje si ę w strefie słabych (I) lub średnich (II) uszkodze ń przemysłowych. Obserwuje si ę jednak powoln ą popraw ę stanu zdrowotnego drzewostanu, zwi ązan ą zarówno ze spadkiem emisji przemysłowych, jak i działaniami w kierunku poprawy składu gatunkowego lasów. Nie bez znaczenia s ą równie ż zagro żenia zwi ązane z przebiegiem przez obszary le śne szlaków komunikacyjnych (ryzyko wyst ąpienia po żaru). W śród zagro żeń biotycznych nale ży wymieni ć szkodniki owadzie i grzyby [14].

1.8 Ochrona przyrody i krajobrazu

Gmina Lubin wyró żnia si ę warunkami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Na obszarze gminy utworzone zostały nast ępuj ące obszary prawnie chronione: - rezerwaty przyrody – ok. 60,34 ha, - obszary chronionego krajobrazu – ok. 10 330 ha cały obszar (gminy Lubin, Chojnów i Chocianów), w tym w granicach gminy Lubin ok. 15%, - pomniki przyrody – 22 szt.

W południowo-zachodnich kra ńcach gminy, w okolicy miejscowo ści Lisiec i Bukowna, znajduje si ę fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Czarnej Wody (o ł ącznej powierzchni 103,3 km 2, w tym 38,8 km 2 cennych przyrodniczo zasobów le śnych). Tam te ż

23 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 24 Wrocław, 2014

zlokalizowany jest Rezerwat Le śny Zimna Woda o powierzchni 60,34 ha, stanowi ący wschodni ą odnog ę Borów Dolno śląskich . Ochron ą obj ęte s ą tu zbiorowiska gr ądowe z licznymi drzewami pomnikowymi o znacznych rozmiarach oraz stanowiska wielu gatunków górskich na stanowiskach ni żowych. Ponadto wyznaczono strefy ścisłej i cz ęś ciowe ochrony gniazd orła bielika i bociana czarnego w rejonie wsi Bukówka, Lisiec, i Zimna Woda. Inwentaryzacja przyrodnicza regionu wykazała wyst ępowanie kilku gatunków rzadkich ro ślin i grzybów obj ętych ochrona gatunkow ą ścisł ą i cz ęś ciow ą. Spo śród chronionych zwierz ąt spotyka si ę podlegaj ące ochronie gatunkowej płazy i gady, liczne gatunki rzadkich ptaków oraz 6 gatunków ssaków. W inwentaryzacji przyrodniczej gminy wskazano kilka ekosystemów le śnych, które proponuje si ę obj ąć ochron ą jako rezerwaty przyrody oraz użytki ekologiczne [11]. Wg koncepcji krajowej sieci ekologicznej ECONET-pl (IUCN „Koncepcja krajowej sieci ECONET-POLSKA”, Warszawa 1995) obszar gminy otoczony jest: − Od wschodu i północy – korytarzem ekologicznym Dolina Środkowej Odry (18 km) o znaczeniu mi ędzynarodowym. − Od zachodu i południa – obszarem w ęzłowym o znaczeniu krajowym (9 K) Bory Dolno śląskie oraz korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym (35 k), ł ącz ącym si ę z obszarem w ęzłowym Obszar Doliny Środkowej Odry (17 M) o znaczeniu mi ędzynarodowym na południu i krajowym korytarzem ekologicznym na zachodzie łącz ącym Bory Dolno śląskie z Dolin ą Środkowej Odry (33 k). Głównym korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym jest korytarz 35 k w cz ęś ci południowej gminy, lokalnym za ś południowe zbocze Grzbietu Dałkowskiego (fragment mezoregionu Wzgórze Dałkowskie), które do poziomu 170 m n.p.m. pokryte jest w wi ększo ści lasami. Ten jedyny ci ą ekologiczny przebiegaj ący równole żnikowo w północnej cz ęś ci gminy nie ł ączy si ę z wi ększymi ci ągami ekologicznymi, za ś dodatkow ą barier ę stanowi przebieg drogi krajowej nr 3 i nieczynny zbiornik odpadów poflotacyjnych „Gilów”.

W gminie ustanowiono 22 pomniki przyrody żywej, z czego 20 okazów drzew znajduje si ę na terenach parków podworskich. W gminie znajduje si ę 18 parków podworskich podlegaj ących ochronie konserwatorskiej. Znajduj ą si ę one w miejscowo ściach: Ustronie, Gorzyca, Zimna Woda, Składowice, Niemstów, Miłoradzice, Ksi ęginice, Bukowna, Chróstnik, Raszowa Du ża, Siedlce, Krzeczyn Wielki, Krzeczyn Mały, Obora, Gorzelin, Szklary Górne, Czerniec i Lisiec.

Wśród obszarów obj ętych ochron ą prawn ą wymieni ć ponadto nale ży: − Obszar Wysokiej Ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 316, − Strefy bezpo średniej i po średniej ochrony uj ęć wód do celów komunalnych, − Chronione grunty rolne wysokich klas bonitacyjnych, stanowi ące ok. ¼ ogólnej powierzchni u żytków rolnych, − Lasy ochronne, zwłaszcza wodochronne,

Poni ższe tabele przedstawiają zestawienia form ochrony przyrody ustanowionych na terenie gminy Lubin według danych przekazanych przez UG.

24 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 25 Wrocław, 2014

Tabela 1.12 Formy obszarowej ochrony przyrody na terenie gminy Lubin [wg danych UG] Forma ochrony przyrody Powierzchnia Cel ochrony Las gr ądowy z licznymi drzewami Rezerwat „Zimna Woda” o typie 60,34 ha pomnikowymi oraz stanowiskami rzadkich rezerwatu le śnego i chronionych ro ślin. 2 Ochrona cennych cech 103,3 km – cały charakterystycznych krajobrazu dotycz ąca Obszar chronionego krajobrazu obszar, z czego na zaspokajania potrzeb zwi ązanych z „Dolina Czarnej Wody” terenie Gminy Lubin turystyk ą i wypoczynkiem oraz pełni ąca ok. 15% funkcj ę korytarzy ekologicznych Wiejskie parki naturalistyczne Ochrona naturalnego i zgodnego z wpisane do rejestru zabytków 18 parków planami zało żenia wygl ądu starych (obj ęte ochron ą konserwatora parków wiejskich zabytków) Aleje wpisane do rejestru 2 aleje (w Krzeczynie zabytków (obj ęte ochron ą Wielkim i w Krzeczynie konserwatora zabytków) Małym)

Tabela 1.13 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Lubin [dane wg RDO Ś we Wrocławiu, stan na 13.06.2014 r.]

Opis pomnika Obr ęb Nr działki Opis Forma L.p. Miejscowo ść przyrody ewidencyjny ewidencyjnej lokalizacji własno ści

Dąb ro śnie przy Pa ństwowe Dąb szypułkowy drodze Obora - Gospodarstwo (Quercus robur), droga krajowa Le śne Lasy 1. Szklary Górne 0028 614/177 równomiernie nr 3, za Pa ństwowe rozwini ęta korona nasypem Nadle śnictwo kolejowym Lubin

Platan klonolistny Park Własno ść 2. (Platanus x Lisiec 0015 249/63 krajobrazowy prywatna acerifolia) 'Lisiec”

Jesion wyniosły Park Własno ść (Fraxinus Lisiec 0015 249/63 krajobrazowy 3. prywatna exelsior ) 'Lisiec” Grupa 2 drzew - Park Własno ść Topola czarna Lisiec 0015 249/63 krajobrazowy 4. prywatna (Populus nigra ) 'Lisiec” Jesion wyniosły Własno ść (Fraxinus Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy 5. prywatna exelsior )

Olsza czarna Własno ść Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy 6. (Alnus glutinosa ) prywatna

Grupa 3 drzew - Własno ść Lipa szerokolistna Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy prywatna (Tilia platyhyllos )

Lipa szerokolistna Własno ść Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy 7. (Tilia platyhyllos ) prywatna

Lipa szerokolistna Własno ść Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy (Tilia platyhyllos ) prywatna

Grupa 2 drzew – Własno ść 8. Lipa szerokolistna Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy prywatna (Tilia platyhyllos )

25 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 26 Wrocław, 2014

Opis pomnika Obr ęb Nr działki Opis Forma L.p. Miejscowo ść przyrody ewidencyjny ewidencyjnej lokalizacji własno ści

Lipa szerokolistna Własno ść Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy (Tilia platyhyllos ) prywatna

Topola biała Własno ść Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy 9. (Populus alba) prywatna

Klon jawor ( Acer Własno ść 10. Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy pseudoplatanus ) prywatna

Wi ąz szypułkowy (Ulmus laevis ), drzewo całkowicie Własno ść 11. obumarłe, na Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy prywatna wysoko ści ok. 2 metrów uległo złamaniu. Grab pospolity Własno ść (Carpinus Gorzyca 0009 17/5 Park zabytkowy 12. prywatna betulus ) Dąb szypułkowy Skarb Pa ństwa- (Quercus robur ) Podworski park Agencja 13. Drzewo do Ustronie 0029 35/12 krajobrazowy Nieruchomo ści zniesienia Rolnych ochrony Park podworski le śno- Grupa 4 drzew - krajobrazowy- Dąb szypułkowy Składowice 0027 182/32 są to dwa teren prywatny (Quercus robur ) poł ączone do wysoko ści 6 m drzewa Park podworski Dąb szypułkowy Składowice 0027 182/32 le śno- teren prywatny (Quercus robur ) 14. krajobrazowy

Park podworski Dąb szypułkowy Składowice 0027 182/32 le śno- teren prywatny (Quercus robur ) krajobrazowy

Park podworski Dąb szypułkowy Składowice 0027 182/32 le śno- teren prywatny (Quercus robur ) krajobrazowy Grupa 5 drzew - Zabytkowy park Dąb szypułkowy Zimna Woda 0031 5/12 krajobrazowy teren prywatny (Quercus robur ) odnowiony Dąb szypułkowy Zabytkowy park (Quercus robur ), Zimna Woda 0031 5/12 krajobrazowy teren prywatny drzewo uległo odnowiony powaleniu 15. Zabytkowy park Dąb szypułkowy Zimna Woda 0031 5/12 krajobrazowy teren prywatny (Quercus robur ) odnowiony

Zabytkowy park Dąb szypułkowy Zimna Woda 0031 5/12 krajobrazowy teren prywatny (Quercus robur) odnowiony Dąb szypułkowy Zimna Woda 0031 5/12 Zabytkowy park teren prywatny

26 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 27 Wrocław, 2014

Opis pomnika Obr ęb Nr działki Opis Forma L.p. Miejscowo ść przyrody ewidencyjny ewidencyjnej lokalizacji własno ści (Quercus robur ). krajobrazowy Drzewo do odnowiony. zniesienia Drzewo ochrony powalone przez wichur ę. Nie odnaleziono miejsca jego posadowienia. Grupa 5 drzew - Zabytkowy park Platan klonolistny krajobrazowy (Platanus x odnowiony. 16. acerifolia ). Jedno Zimna Woda 0031 5/12 Jedno drzewo, teren prywatny drzewo do nie zostało zniesienia odnalezione w ochrony. terenie. Park podworski Dąb szypułkowy - dąb ro śnie 17. Miłoradzice 0016 451/1 Gmina Lubin (Quercus robur ) przy bramie wjazdowej Dąb szypułkowy Miłoradzice 0016 451/1 Park podworski Gmina Lubin 18. (Quercus robur )

Dąb szypułkowy Dąb ro śnie na Gorzelin 0008 198 Gmina Lubin 19. (Quercus robur ) poboczu drogi.

20. Modrzew ( Larix ) Gorzelin 0008 40/19 Park zabytkowy Gmina Lubin

Pa ństwowe Gospodarstwo Dąb ro śnie w Dąb szypułkowy Le śne Lasy Chróstnik 0003 536/55 lesie w pobli żu 21. (Quercus robur ) Pa ństwowe drogi Nadle śnictwo Legnica Dąb szypułkowy Nie (Quercus robur). odnaleziono 22. Drzewo do Obora drzewa zniesienia w terenie. ochrony

Tabela 1.14 Wykaz parków na terenie gminy Lubin [dane wg UG] Lokalizacja Lp. Miejscowo ść (Nr działki) 1. Park w Ustroniu 35/10, 35/12 2. Park w Gorzycy 17/5 3. Park w Zimnej Wodzie 23, 27, 5/12, 3/1, 3/9 4. Park w Składowicach 182/31, 182/27 5. Park w Niemstowie 264 6. Park w Miłoradzicach 451/1

2/3, 2/4, 265/4, 265/3, 265/30, 7. Park w Ksi ęginicach 3/3, 265/17, 265/18, 3/5, 3/4, 2/5

8. Park w Bukownej 6/3, 281, 355/2 9. Park w Chróstniku 109/43 10. Park w Raszowej Du żej 215, 214

27 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 28 Wrocław, 2014

Lokalizacja Lp. Miejscowo ść (Nr działki)

229/40, 229/42, 230/1, 231/1, 11. Park w Siedlcach 230/2, 231/2, 445/3, 433, 229/5, 229/31, 229/32

12. Park w Krzeczynie Wielkim 16, 17, 18, 26, 27, 28, 29, 30, 13. Park w Krzeczynie Małym 32, 9/18 14. Park w Oborze 465/11, 465/8 15. Park w Gorzelinie 40/19, 40/25, 39/4, 40/6, 159 223/6, 223/7, 223/1, 223/3, 16. Park w Szklarach Górnych 223/5, 224/11, 224/12, 224/20, 224/18 17. Park w Czer ńcu 139/15 18. Park w Li ścu 249/63

Na terenie gminy Lubin utworzono ponadto trzy ście żki dydaktyczne, które stanowi ą wytyczone, oznakowane trasy w środowisku przyrodniczym, umo żliwiaj ące zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści z zakresu środowiska przyrodniczego samodzielnie lub z przewodnikiem: • Ście żka dydaktyczna Krzeczyn Wielki, Chróstnik, Rezerwat Zimna Woda,

• Ście żka edukacyjna Raszowa Du ża, Raszowa Mała, Buczynka, Miłoradzice,

• Ście żka dydaktyczna Siedlce, Ksi ęginice, Składowice. Ście żki słu żą kształceniu społecze ństwa, zarówno dzieci, młodzie ży, jak i dorosłych, zapewniaj ą aktywny wypoczynek na łonie przyrody, pozwalaj ą na poznawanie bogactwa własnego regionu, weryfikuj ą i pogł ębiaj ą wiedz ę przyrodnicz ą i ogóln ą, ułatwiaj ą przekazywanie wiadomo ści z wielu dyscyplin, daj ą mo żliwo ść propagowania ochrony środowiska i wychowania młodzie ży szkolnej.

1.9 Obszary Natura 2000

Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro żonych składników ró żnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra żanym od 1992 r. w sposób spójny pod wzgl ędem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej. Idea sieci opiera si ę na zało żeniu, że dla ochrony ró żnorodno ści biologicznej pa ństw członkowskich nale ży stworzy ć system ostoi umo żliwiaj ących przetrwanie zagro żonym gatunkom oraz siedliskom. Dla realizacji tego celu wdra żane s ą dwa akty prawne UE: dyrektywa „ptasia” (79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków ) oraz dyrektywa „siedliskowa” (zwana równie ż habitatow ą, 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory ). Dyrektywy te zobowi ązują sygnatariuszy do utworzenia „ostoi” w miejscach wyst ępowania wa żnych populacji gatunków lub siedlisk wymienionych w zał ącznikach do tych dyrektyw.

28 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 29 Wrocław, 2014

Obszary Natura 2000 na terenie Gminy Lubin

Na terenie gminy wyst ępuje jeden Specjalny obszary ochrony siedlisk ŹRÓDLISKA KOŁO ZIMNEJ WODY PLH020092, o powierzchni 156,0 ha. Obszar obejmuje teren istniej ącego rezerwatu "Zimna Woda" oraz jego otoczenie. Cało ść obszaru nale ży do Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie nadle śnictwa Legnica. - OPIS OBSZARU: Obszar obejmuje najlepiej zachowany kompleks żyznych, wielogatunkowych lasów li ściastych (ł ęgowych i gr ądowych) w gminie Lubin i Nadle śnictwie Legnica. Lasy tego obszaru wyró żnia du ża liczba okazałych, starych, dziuplastych, żywych lub zamieraj ących drzew (głównie d ębów szypułkowych i jesionów wyniosłych), które stanowi ą siedlisko dla licznej populacji chrz ąszcza - pachnicy d ębowej Osmoderma eremita. Populacja tego priorytetowego gatunku szacowana jest tutaj na 100-200 osobników dorosłych (imagines), co stanowi prawdopodobnie 1-2 % populacji krajowej i około 5% populacji dolno śląskiej. Jest ona zatem bardzo istotna i wa żna dla zachowania i ci ągło ści populacji tego chrz ąszcza w Polsce. Ponadto stanowi wa żny element ł ącznikowy pomi ędzy znanymi populacjami w tej cz ęś ci kraju. Godny odnotowania jest tak że fakt wyst ępowania pachnicy w warunkach zbli żonych do naturalnych, w naturalnych, dojrzałych drzewostanach li ściastych. - ZAGRO ŻENIA: - usuwanie martwych i zamieraj ących drzew, tym samym niszczenie bazy siedliskowej i żerowiskowej pachnicy d ębowej; - wycinka lasu, przed osi ągni ęciem wieku terminalnego (drzew stanowi ących w przyszło ści potencjalny biotop); - wandalizm (wypalanie lub zasypywanie śmieciami dziuplastych drzew, szczególnie w okolicach istniej ących szlaków - komunikacyjnych); - kolekcjonowanie (pozyskiwanie efektownych postaci dorosłych). Rysunek 1.17 Lokalizacja obszaru Natura 2000 Źródliska koło Zimnej Wody

29 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 30 Wrocław, 2014

1.10 Wody podziemne i ich jako ść

Warunki hydrogeologiczne obszaru gminy s ą odbiciem budowy geologicznej tego rejonu. Według Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:200000 gmina Lubin poło żona jest w Regionie Przedsudeckim, podregionie legnickim i rejonie Chocianowa i Ścinawy.

Na obszarze gminy Lubin wyró żnia si ę pi ęć poziomów wodono śnych w dwóch kompleksach tj. kenozoicznym i permo-triasowym: - poziom czwartorz ędowy i poziom trzeciorz ędowy zwi ązane z kompleksem kenozoicznym, - poziomy pstrego piaskowca, cechsztynu i czerwonego sp ągowca zwi ązane z kompleksem permo-triasowym. Poziom czwartorz ędowy jest najbardziej rozpowszechniony. Wyst ępuje od powierzchni terenu na obszarze całej gminy i stanowi podstawowe źródło zaopatrzenia w wod ę mieszka ńców gminy i miasta Lubina. Poziom wodono śny trzeciorz ędu stwierdzono i poznano dzi ęki badaniom hydrogeologicznym prowadzonym na zło żach w ęgla brunatnego Legnica–Pole Północne i na zło żu Ścinawa. Poziom pstrego piaskowca wyst ępuje w północnej cz ęś ci gminy. Wody poziomu cechszty ńskiego wyst ępuj ą w wapieniach i dolomitach. Maj ą wył ącznie charakter szczelinowy, przepuszczalno ść uzale żniona jest od stopnia zaburze ń tektonicznych. Wzdłu ż linii Osiek – Krzeczyn – Szklary pod osadami trzeciorz ędowymi lub cechszty ńskimi zalega poziom czerwonego sp ągowca. Poziom ten cechuje napi ęte zwierciadło wody, kr ąż enie wody ma charakter intergranularny. Na terenie gminy Lubin dla trzeciorz ędowego zbiornika wód podziemnych wydzielono Obszar Wysokiej Ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP-OWO) Nr 316. Jest to Subzbiornik (Tr) Lubin, powierzchnia jego wynosi 258 km 2, w cało ści obj ęty jest obszarem wysokiej ochrony OWO, średnia gł ęboko ść uj ęć wynosi 130 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne okre ślono na 50 tys. m 3/d. Wschodnia i północna granica tego zbiornika przebiega od: południowej granicy gminy przez Karczowiska, Pieszków, Kłopotów, miasto Lubin, Obor ę i Szklary Górne.

Jako ść wód podziemnych

Przyst ąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało konieczno ść dostosowania systemu monitoringu środowiska do prawa obowi ązuj ącego w Unii. Wynikiem stopniowego wdra żania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE), ogólnego aktu prawnego, okre ślaj ącego wymagania w zakresie zapobiegania dalszemu pogarszaniu oraz ochrony i poprawy jako ści środowiska wodnego pa ństw Wspólnoty, s ą równie ż modyfikacje bada ń i oceny jako ści wód podziemnych. Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza poj ęcie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych JCWPd , przez które rozumie si ę okre ślon ą obj ęto ść wód podziemnych w obr ębie warstwy wodono śnej lub zespołu warstw wodono śnych. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych stanowi ą obecnie przedmiot bada ń monitoringowych przez WIO Ś. Na potrzeby tego monitoringu wykorzystuje si ę klasyfikacj ę wód podziemnych opracowan ą zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U.2008.143. 896). Klasy jako ści wód podziemnych I, II, III wskazuj ą dobry stan chemiczny, a klasy jako ści wód podziemnych IV, V oznaczaj ą słaby stan chemiczny. Odr ębnym zagadnieniem oceny jako ści wód podziemnych jest spełnienie przez nie parametrów rozporz ądzenia w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz.U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417, ze zm.) Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, okre ślenie trendów zmian oraz sygnalizacja zagro żeń w skali kraju, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych. W latach 2010 – 2013 na obszarze województwa kontynuowano badania jako ści wód podziemnych w ramach: - monitoringu krajowego – przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny;

30 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 31 Wrocław, 2014

- monitoringu regionalnego – przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; - monitoringu na obszarach szczególnie nara żonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych – przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; - monitoringu lokalnego – przez wła ścicieli lub zarz ądzaj ących obiektami takimi jak stacje paliw, zakłady przemysłowe, składowiska, tj. obiektami mog ącymi stanowi ć ognisko zanieczyszcze ń wód podziemnych.

Gmina Lubin w wi ększości poło żona jest w wi ększo ści w obr ębie JCWPd Nr 75, a cz ęś ciowo w granicach JCWPd Nr 69.

Rysunek 1.18 Poło żenie gminy Lubin na tle zasi ęgu wyst ępowania JCWPd Nr 75

Punktem odniesienia do porównywania aktualnego stanu czysto ści wód podziemnych są badania prowadzone w ci ągu ostatniego dziesi ęciolecia w nast ępuj ących punktach pomiarowo - kontrolnych: • MPWiK uj ęcie „Osiek II” (otwór nr 40 wg WIO Ś) • ZG Lubin uj ęcie “Rynarcice” (otwór nr 43 wg WIO Ś) • Lubin (otwór nr 1120 wg Pa ństwowego Instytutu Geologicznego)

Zgodnie z danymi przekazanymi przez WIO Ś wody podziemne na uj ęciu w Osieku w 2009 i 2010 roku ocenione zostały jako wody dobrej jako ści (II klasy) , przy czym wska źnikami w klasie III były temperatura, PO 4 i Fe. Wida ć popraw ę w stosunku do roku 2007, kiedy wody z tego otworu klasyfikowały si ę jako zadowalaj ącej jako ści (III klasa). Wody w otworze Rynarcice badano tylko w 2009 r. – one równie ż klasyfikowały si ę do II klasy, czyli wód dobrej jako ści, z tym że w klasie III znalazł si ę parametr okre ślaj ący zawarto ść żelaza, natomiast w klasie IV – manganu. W 2010 r., po pi ęciu latach przerwy, zbadano równie ż wody w otworze 1120 Lubin, których jako ść oceniono jako zadowalaj ącej jako ści (III klasa). Wody w tym punkcie uległy nieznacznej poprawie, na co wskazuje brak Mn w klasie III oraz ni ższe st ęż enie azotanów w stosunku do stanu z 2005 r. Zawartość azotanów w pozostałych otworach jest taka sama i wynosi 0,22 mg/l.

Generalnie mo żna oceni ć, że na przestrzeni wielolecia poprawiła si ę jako ść wody na wszystkich trzech uj ęciach, a w ostatnich latach pozostaje bez zmian. Zwraca uwag ę niski poziom fosforanów w Osieku i Rynarcicach, gdzie parametr ten w poprzednich latach wyst ępował w klasie trzeciej. Spadła także ilo ść azotanów w otworach w obu uj ęciach. Szczegółowe dane przedstawia poni ższa tabela.

31 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 32 Wrocław, 2014

Tabela 1.15 Charakterystyka punktów kontrolno-pomiarowych wód podziemnych zlokalizowanych na terenie gminy Lubin. [wg WIO Ś].

Stanowisko Klasa Wska źniki w klasie Wska źniki Wska źniki Stratygrafia Rok azotany badawcze jako ści III w klasie IV w klasie IV mętno ść , barwa, 2003 II - - - PO4, Mn, Fe 2004 III temperatura - - - 2006 III temperatura,PO4 Fe - 0,22 Osiek (gm. 2007 III NH4,PO4,HCO3 Fe - 0,22 Lubin); nr 40; Czwartorz ęd 2008 II PO4,Fe - - <0,09 użytkownik - (Q) MPWiK 2009 II temperatura,PO4,Fe 0,18 2010 II temperatura, Fe 0,22 2011 II temperatura, Fe - 2012 II temperatura, Fe <0,53 2013 II temperatura, Fe <0,53 mętno ść , barwa, 2003 II - - - Rynarcice PO4, Mn, Fe (gm. Lubin); nr Trzeciorz ęd 2004 III - Fe - 40; u żytkownik (Tr) - ZG “Lubin” 2009 II Fe - Mn 0,22 2012 II temperatura, Fe <0,53 2003 II - - - - Lubin (gmina) Czwartorz ęd 2004 III Ca, Mn - - - nr 1120 (Q) 2005 III Ca, Mn - - - 2010 III Ca 0,01

1.11 Wody powierzchniowe i stan ich czysto ści

Teren gminy Lubin znajduje si ę w lewobrze żnym dorzeczu Odry, w jej środkowym odcinku. Centralna, północno-wschodnia i wschodnia cz ęść gminy nale ży do dorzecza Zimnicy b ędącej lewym dopływem Odry. Niewielka cz ęść terenu po wschodniej granicy gminy na wysoko ści Miłosnej znajduje si ę w zlewni niewielkiej rzeki o nazwie Jastrz ębia, będącej równie ż lewym dopływem Odry. Południowa cz ęść gminy poprzez rzeki Kaczorek i Czarna Woda nale ży do dorzecza Kaczawy b ędącej równie ż lewym dopływem Odry. Małe bezimienne cieki zachodnich kra ńców gminy nale żą do dorzecza Szprotawy, najwi ększy z nich - Zielenica przepływa przez Szklary Górne. Wszystkie cieki posiadaj ą typowy charakter cieków nizinnych, wolno płyn ących, nie posiadaj ą wyra źnych własnych dolin, przepływy nie s ą du że, zale żą od warunków atmosferycznych. Cz ęść koryt opisanych cieków technicznie zabudowano (np. Kaczorek), na niektórych wybudowano urz ądzenia reguluj ące, np. progi korekcyjne (Zimnica), zastawki na Baczynie. Powierzchni ę gminy Lubin pokrywa równie ż liczna sie ć drobnych cieków, czasami okresowych oraz rowów.

Jako ść wód powierzchniowych Źródła rzeki Zimnicy znajduj ą si ę na północny-zachód od miasta Lubina, koło wsi Obora Dolna, w okolicach nieczynnego zbiornika odpadów poflotacyjnych „Gilów” co ma wpływ na jako ść jej wód w górnym biegu rzeki. Rzeka przepływa przez tereny le śne i rolnicze. Ponadto na jako ść wód tego cieku maj ą wpływ punktowe źródła zanieczyszcze ń znajduj ące w jego zlewni, do których nale żą zanieczyszczenia obszarowe pochodz ące z rolnictwa i spływy zanieczyszcze ń z terenów wiejskiej zabudowy mieszkalno-gospodarczej, a tak że nast ępuj ące punktowe źródła zanieczyszcze ń:

32 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 33 Wrocław, 2014

- mechaniczno-chemiczna oczyszczalnia ścieków Centralnej Ciepłowni w Lubinie o przepustowo ści 1728 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków dla m. Lubina, o przepustowo ści 25000 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Ścinawie o przepustowo ści 1500 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Chróstniku o przepustowo ści 585 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Osieku o przepustowo ści 275m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Siedlcach o przepustowo ści 129 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Niemstowie o przepustowo ści 150 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Szklarach Górnych o przepustowo ści 147 m 3/d, - mech-biol. gminna oczyszczalnia ścieków w Oborze o przepustowo ści 170 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Składowicach o przepustowo ści 215 m 3/d, - mech-biol. oczyszczalnia ścieków w Raszówce.

Rzeka Zimnica nale ży do jednych z bardziej zanieczyszczonych rzek województwa dolno śląskiego. Dotychczas decyduj ący wpływ na stan czysto ści wód rzeki miała oczyszczalnia ścieków w Lubinie oraz nieuregulowana gospodarka wodno – ściekowa na terenach, przez które rzeka przepływa. Po modernizacji oczyszczalni, obiekt ten przestał by ć źródłem zanieczyszczania rzeki. Analizy jako ści wód Zimnicy wykonywane były w ostatnich latach przez ró żne instytucje i laboratoria oraz dotyczyły różnych punktów kontrolnych zlokalizowanych wzdłu ż biegu rzeki. Ponadto, w zale żno ści od potrzeb dla jakich badania były wykonywane, analiz ą obejmowano ró żne wska źniki. W latach 2003 – 2006 badania Zimnicy prowadzone były m.in. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIO Ś), w ramach corocznej oceny stanu czysto ści wód rzek na terenie województwa dolno śląskiego, w przekroju na 9,8 km – most drogowy Ścinawa – Parszowice „poni żej Lubina”. W roku 2006 badania prowadzono tak że na 28,0 km „powy żej Lubina”. W kolejnych latach analizy czysto ści wód Zimnicy nie były prowadzone przez WIO Ś w żadnym z wymienionych przekrojów. W ramach monitoringu operacyjnego WIO Ś rzeka badana była jedynie w przekroju uj ściowym (1 km). W latach 2007 - 2013 badania jako ści wód Zimnicy na terenie Lubina wykonywane były jedynie przez Miejskie Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji (MPWiK), w ramach comiesi ęcznych bada ń wód rzeki, przed i po zrzucie ścieków z oczyszczalni. Ocena bada ń prowadzonych przez MPWiK w latach wcze śniejszych wskazywała na popraw ę jako ści wód rzeki. Warto ści BZT5, zarówno przed zrzutem jak i po zrzucie ścieków, w latach 2003 – 2006 sukcesywnie malały i w 2005 roku osi ągn ęły warto ści mieszcz ące si ę w pierwszej klasie wg rozporz ądzenia z 2004 roku. Ponadto zauwa żalna była niewielka ró żnica pomi ędzy jako ści ą wód przed i po zrzucie ścieków, co świadczy o małych ilo ściach ładunków zanieczyszcze ń, jakie były odprowadzane wraz ze ściekami z oczyszczalni.

W ostatnich latach tendencje te s ą nadal widoczne, a ładunki wi ększo ści zanieczyszcze ń utrzymuj ą si ę na niskim poziomie, za wyj ątkiem zawarto ści azotu ogólnego, która nieznacznie wzrosła w 2013 roku. Zwraca uwag ę pogorszenie stanu czysto ści wód rzeki przed i po zrzucie ścieków w 2010 r., a nast ępnie systematyczna poprawa stanu. Tabela oraz wykresy poni żej przedstawiaj ą wyniki corocznych bada ń jako ści wód Zimnicy na przestrzeni trzech kolejnych okresów sprawozdawczych, tj. w latach 2007 – 2013.

33 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Tabela 1.16 Jako ść wód Zimnicy przed i po zrzucie ścieków z oczyszczalni, wyniki średnioroczne za lata 2007 – 2013 [MPWiK]

Rzeka Zimnica przed zrzutem ścieków z Oczyszczalni Rzeka Zimnica za zrzutem ścieków z Oczyszczalni

Rok Azot Azot BZT5 BZT5 CHZT CHZT CHZT Fosfor Fosfor ogólny ogólny ogólny ogólny ogólna ogólna Chlorki + Chlorki + siarczany siarczany Zawiesina Zawiesina 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 gO 2/m gO 2/m g/m gN/m gP/m g/m gO 2/m gO 2/m g/m gN/m gP/m g/m 2007 4,06 21,41 480,75 2,91 0,22 17,74 4,01 22,54 402,51 3,82 0,34 17,38

2008 2,95 14,39 418,00 2,82 0,17 9,47 3,38 18,20 367,25 4,09 0,42 9,17

2009 2,77 21,48 478,00 3,69 0,21 29,22 2,83 22,33 323,75 4,66 0,32 22,07

2010 5,11 25,64 411,50 4,44 0,31 37,72 3,82 25,10 393,75 4,46 0,38 28,78

2011 3,11 17,24 507,00 3,44 0,13 8,58 3,32 21,24 450,75 4,15 0,24 10,13

2012 2,93 18,15 530,50 3,22 0,21 15,07 3,08 20,86 451,00 4,13 0,20 13,93

2013 2,49 16,12 426,25 3,57 0,10 10,55 2,79 17,83 389,50 4,33 0,20 10,17

Rysunek 1.19 Jako ść wód Zimnicy przed i po zrzucie ścieków z oczyszczalni w latach 2007 – 2013 [MPWiK]

5 0,5 5 3 [g P/m 3] 3 [g O 2/m ] norma: 0,2 mg/l [g N/m ] 4 0,4 4

3 0,3 3 norma: 5,0 mg/l 0,2 2 norma: 3,0 mg/l 2 1 0,1 1 BZT5 (po) Fosfor ogólny (po) Azot ogólny (po) BZT 5 (przed) Fosfor ogólny (przed) Azot ogólny (przed) 0 0,0 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

34 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

1.11.1 Zagro żenie powodziowe na terenie gminy Lubin

Ochrona przed powodzi ą nale ży zarówno do zada ń administracji rz ądowej, jak i samorz ądowej, które maj ą obowi ązek podejmowania i realizacji - w ramach planowej gospodarki wodnej - przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych oraz innych działa ń niezb ędnych do zwi ększenia stopnia zabezpieczenia ludno ści i gospodarki narodowej przed powodzi ą. Organem wła ściwym w sprawie zarz ądzania kryzysowego na obszarze Gminy jest Wójt. Do zada ń Wójta nale ży mi ędzy innymi kierowanie działaniami zwi ązanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagro żeń, które wykonuje przy pomocy poszczególnych referatów oraz komórki organizacyjnej Urz ędu Gminy wła ściwej w sprawach zarz ądzania kryzysowego (Referat Spraw Obywatelskich), jak równie ż przy pomocy Gminnego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego (wyodr ębnionej z zespołu grupy natychmiastowego reagowania). W czasie wyst ąpienia realnego zagro żenia powodzi ą nadzór nad prowadzonymi działaniami odbywa si ę na dwóch poziomach – bezpo średnio na miejscu zdarzenia oraz w Urz ędzie (w miejscu działania Gminnego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego), a wszystkie siły i środki bior ące udział w akcji ratunkowej b ędące w dyspozycji Szefa Gminnego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego s ą jemu podporz ądkowane.

Przez teren Gminy przepływaj ą rzeki i potoki: - Czarna Woda - szeroko ść koryta 4 m - gł ęboko ść 2,5 m, - Zimnica - szeroko ść koryta 3 m - gł ęboko ść 2,5 m, - Zielenica - szeroko ść koryta 2 m - gł ęboko ść 2,0 m, - Kaczorek - szeroko ść koryta 2 m - gł ęboko ść 1,0 m, - Niemstowski Potok - szeroko ść koryta 1,5 m - gł ęboko ść 1,0 m, - Dębniak - szeroko ść koryta 2 m - gł ęboko ść 1,0 m, - Pl ęsawa - szeroko ść koryta 2 m - gł ęboko ść 1,0 m, - Baczyna - szeroko ść koryta 2 m - gł ęboko ść 1,5 m, - Ksi ęgi ńska Struga - szeroko ść koryta 2 m - gł ęboko ść 1,5 m.

Według informacji otrzymanych z Urz ędu Gminy Lubin w gminie Lubin zagro żenie stwarza przepływaj ąca na odcinku około 4,5 km rzeka Czarna Woda, w tym w pobli żu budynków miejscowo ści Bukowna na odcinku około 1,4 km. Przy uwzgl ędnieniu zalania terenów (naturalne poldery powodziowe), rzeka nie zagra ża bezpo średnio mieszka ńcom gminy. Lokalne podtopienia jakie miały miejsce w 2010 roku w miejscowo ściach Niemstów i Krzeczyn Wielki spowodowane były specyficzn ą sytuacj ą pogodow ą, która wyst ąpiła w tym okresie. Gwałtowne, długotrwałe opady deszczu, w okresie zimowym śniegu i pó źniejsze gwałtowne odwil że przy jednocze śnie zamarzni ętych gruntach powodowały, i ż zamulone koryta rowów i rzek nie nad ąż ały z odprowadzaniem napływaj ących wód poza teren tych miejscowo ści. W zwi ązku z zaistniał ą sytuacj ą Wójt Gminy zwrócił si ę do zarz ądcy ww. rzek i potoków – Dolno śląskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Wrocławiu O/Legnica o wykonanie konserwacji nast ępuj ących rzek: 1. Niemstowski Potok - w obr ębie wsi Niemstów, 2. Baczyny – w obr ębie wsi Krzeczyn Wielki, 3. Ksi ęgi ńskiej Strugi - w obr ębie wsi Siedlce.

W odpowiedzi na apele Wójta Gminy Lubin DZMiUW we Wrocławiu/O Legnica poinformował Gmin ę Lubin o planowanych w 2011 roku inwestycjach zwi ązanych z wykonaniem konserwacji cieków: Niemstowski Potok i Baczyna.

35 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 36 Wrocław, 2014

Do zwalczania zagro żeń wyst ępuj ących na terenie Gminy Wójt ma do dyspozycji 9 jednostek OSP, w tym 3 jednostki b ędące w Krajowym Systemie Ratowniczo-Ga śniczym (Niemstów, Ksi ęginice, Zimna Woda) wyposa żone w samochody bojowe, specjalistyczny sprz ęt do działa ń ratowniczych, w których czynnie działa 220 stra żaków. Ponadto w razie zagro żeń działaj ący w miejscowo ści Ksi ęginice Gminny Zakład Usług Komunalnych i Mieszkaniowych posiada w swoim zasobie środki transportu, maszyny i urz ądzenia takie jak: ci ągniki z przyczepami, koparko – ładowark ę, wóz asenizacyjny (beczka 6 tys. litrów), WUKO (3 tys. litrów), worki na piasek oraz wydzielone osoby do obsługi tego sprz ętu. Dodatkowo na zlecenie Zakładu działa Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Niemstowie, która równie ż dysponuje transportem (ci ągniki z przyczepami), koparko – ładowark ą zamontowan ą na ci ągniku, ładowark ą samojezdn ą.

W zało żeniach Gminnego Planu Operacyjnego Ochrony Przed Powodzi ą nie przewiduje si ę transportu do ewakuacji ludno ści i zwierz ąt w zwi ązku z brakiem wyst ępowania obszarów zagro żonych powodzi ą. W Gminie Lubin realne zagro żenie powodzi ą stwarza jedynie rzeka Czarna Woda o szeroko ści koryta do 4,00 m i gł ęboko ści do 2,5 m, która przepływa w pobli żu wsi Bukowna. Przewiduje si ę czasowe zalanie ł ąk i pól, natomiast nie ma bezpo średniego zagro żenia mieszka ńców wsi. Ponadto rzeki Niemstowski Potok i Baczyna sporadycznie powoduj ą podtopienia gospodarstw domowych, ł ąk i pól zlokalizowanych w s ąsiedztwie koryt rzek w miejscowo ści Niemstów i Krzeczyn Wielki.

1.12 Gospodarka wodno-ściekowa

Wysoki stopie ń uprzemysłowienia gminy Lubin zwi ązany z górnictwem miedziowym, jak równie ż rozwój o środków miejsko-przemysłowych i rolnictwa spowodował post ępuj ącą degradacj ę środowiska naturalnego, w tym równie ż wód powierzchniowych i podziemnych. Przez okres kilkudziesi ęcioletniej eksploatacji złó ż miedzi zostały naruszone naturalne warunki przez wydobywanie, odwadnianie, zrzuty wód, zmian ę naturalnego obiegu wód powierzchniowych. Głównym zagro żeniem dla jako ści wód podziemnych jest – oprócz nadmiernej eksploatacji do celów gospodarczych – przemysł wydobywczy, a pod wzgl ędem jako ści – sposób zagospodarowania i u żytkowania terenu (stopie ń skanalizowania, stacje paliw, składowiska odpadów itp.). Na stan czysto ści wód powierzchniowych najwi ększy wpływ maj ą zrzuty nie oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych oraz spływy powierzchniowe z u żytków rolnych. Poprawa lub pogorszenie stanu gospodarki komunalnej w gminie maj ą zatem bezpo średni wpływ na jako ść środowiska przyrodniczego.

Zaopatrzenie w wod ę

Gmina Lubin obejmuje swym zasi ęgiem 31 sołectw, które s ą w 100% zwodoci ągowane. Wod ę pozyskuje si ę ze studni gł ębinowych zlokalizowanych w nast ępuj ących miejscowo ściach: Niemstów, Siedlce, Składowice, Karczowiska, Obora oraz Lisiec. Woda do miejscowo ści Pieszków, Osiek, Kłopotów, Raszowa, Raszowa Mała i Gorzelin jest dostarczana ze stacji uzdatniania wody w miejscowo ści Pieszków, do której woda dostarczana jest z MPWiK w Lubinie i nast ępnie uzdatniana i podawana do sieci. Miejscowo ść Gola, Chróstnik, Krzeczyn Wielki, Miroszowice, wodę dostarczana maj ą prze MPWiK w Lubinie (zakup wody). Gorzyca i Krzeczyn Mały woda dostarczana przez PWK Chocianów (zakup wody), Szklary Górne i Owczary woda dostarczana przez „Energetyka” Sp. z o.o. w Lubinie (zakup wody).

36 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 37 Wrocław, 2014

Z istniej ących stacji uzdatniania wody zasilane s ą nast ępuj ące miejscowo ści: - SUW Pieszków - wie ś Pieszków, Osiek, Kłopotów, Raszowa, Raszowa Mała i Gorzelin, - SUW Niemstów - wie ś Niemstów, Miłosna, Gogołowice, Miłoradzice, Buczynka i Łazek, - SUW Siedlce - wie ś Siedlce, D ąbrowa Górna i Czernie ć, - SUW Składowice - wie ś Składowice, Ustronie, Ksi ęginice i Zalesie, - SUW Karczowiska - wie ś Karczowiska, Raszówka - SUW Obora - wie ś Obora, - SUW Lisiec - wie ś Lisiec, Bukowna, Zimna Woda i Wierce ń Tabela 1.17 Źródła zaopatrzenia gminy Lubin w wod ę, wg danych UG Liczba ludno ści Wydajno ść Rodzaj Podł ączone zaopatrywanych w wod ę Lokalizacja uj ęcia uj ęcia uj ęcia miejscowo ści 3 z wodoci ągu (stan na [m /d] 31.12.2013 r.): Studnia Nr I 489,6 SUW Karczowiska podziemne Karczowiska, Raszówka 1 371 Studnia nr IIz 720 Studnia nr 1 Siedlce, Czerniec, D ąbrowa 422,4 SUW Siedlce podziemne 928 Górna Studnia nr 3 912 Studnia nr II Niemstów, Miłosna, Miłoradzice, 1008 SUW Niemstów podziemne 1 884 Gogołowice, Buczynka, Łazek Studnia nr III 1080 Studnia nr 1 540 SUW Obora podziemne Obora 1 172 Studnia nr 2 360 Studnia nr 2 Składowice, Ustronie, 1176 SUW Składowice podziemne 1 135 Ksi ęginice, Zalesie Studnia nr 4 792 Studnia nr 1z Lisiec, Bukowna, Wiercie ń, 996 SUW Lisiec podziemne 917 Zimna Woda Studnia nr 2 984 Gorzelin, Kłopotów, Osiek, zakup wody SUW Pieszków Pieszków, Raszowa, Raszowa b.d. b.d. (surowej) Mała Gola, Chróstnik, Krzeczyn Wielki, MPWiK w Lubinie zakup wody b.d. b.d. Miroszowice PWK Chocianów zakup wody Gorzyca, Krzeczyn Mały b.d. b.d. „Energetyka” zakup wody Szklary Górne, Owczary b.d. b.d. Sp. z o. o. Lubin

37 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Tabela 1.18 Charakterystyka zbiorcza gospodarki wodno-ściekowej w gminie Lubin w okresie 2010 – 2013, wg GUS

J. m. 2010 2011 2012 2013 URZ ĄDZENIA SIECIOWE Wodoci ągi długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 179,1 182,0 185,9 - długo ść czynnej sieci rozdzielczej b ędącej w zarz ądzie b ądź administracji gminy km 173,2 175,3 178,9 - poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 3502 4052 4221 - woda dostarczona gospodarstwom domowym dam 3 547,7 536,1 536,9 - ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej osoba 12560 13009 13368 - korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści % 93,8 94,6 94,9 : sie ć rozdzielcza na 100 km2 km 61,8 62,8 64,2 : Kanalizacja długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej km 235,8 232,0 235,4 - długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej b ędącej w zarz ądzie b ądź administracji gminy km 229,7 232,0 235,4 - poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 2930 3184 3333 - ścieki odprowadzone dam 3 456 463 463 497,0 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej osoba 11217 11708 12083 - korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści % 83,8 85,1 85,7 : sie ć rozdzielcza na 100 km2 km 0,0 0,0 0,0 : KOMUNALNE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Obiekty komunalne oczyszczalnie biologiczne szt. 8 8 8 8 Wielko ść (przepustowo ść ) oczyszczalni wg projektu Oczyszczalnia mechaniczno - biologiczna m3/dob ę 2438 2438 2438 2296 Równowa żna liczba mieszka ńców ogółem osoba 10258 10258 10258 10258 Ścieki oczyszczane odprowadzane ogółem dam 3/rok 456,0 463,0 463,0 497,0 oczyszczane ł ącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowo żonymi dam 3/rok 524 521 473 549 oczyszczane razem dam 3/rok 456 463 463 497 oczyszczane biologicznie dam 3/rok 371 380 377 405 oczyszczane z podwy ższonym usuwaniem biogenów dam 3/rok 85 83 86 92

38 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 39 Wrocław, 2014

J. m. 2010 2011 2012 2013 oczyszczane biologicznie i z podwy ższonym usuwaniem biogenów w % ścieków ogółem % 100,0 100,0 100,0 100,0 Ludno ść obsługiwana przez oczyszczalnie wg lokalizacji ogółem osoba 12221 11500 11500 12304 na wsi osoba 12221 11500 11500 12304 Ludno ść obsługiwana przez oczyszczalnie ogółem osoba 12221 11500 11500 12304 biologiczne osoba 10838 10950 10950 11268 z podwy ższonym usuwaniem biogenów osoba 1383 550 550 1036 Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach po oczyszczeniu BZT5 kg/rok 4283 4695 4584 3146 ChZT kg/rok 11624 28945 23442 27782 zawiesina kg/rok 3864 6652 3081 5343 Osady wytworzone w ci ągu roku ogółem t 129 128 369 353 składowane razem t 69 0 0 0 ZU ŻYCIE WODY I OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Zu życie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści ogółem dam 3/rok 4459,6 4410,8 4551,3 4563,4 Ścieki wymagaj ące oczyszczania odprowadzone do wód lub do ziemi ogółem dam 3 456,0 463,0 463,0 497,0 oczyszczane razem dam 3 456 463 463 497 oczyszczane biologicznie dam 3 371 380 377 405 oczyszczane z podwy ższonym usuwaniem biogenów dam 3 85 83 86 92 oczyszczane biologicznie, chemicznie i z podwy ższonym usuwaniem biogenów w % ścieków wymagaj ących oczyszczania % 100,0 100,0 100,0 100,0

39 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

Odprowadzanie ścieków Na terenie gminy 26 miejscowo ści podł ączonych jest do gminnych mechaniczno- biologicznych oczyszczalni ścieków, 4 za ś do kanalizacji miasta Lubin (Gola, Krzeczyn Mały, Krzeczyn Wielki i Górzyca). Wszystkie eksploatowane na terenie Gminy oczyszczalnie ścieków s ą oczyszczalniami typu mechaniczno - biologicznego. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą bezpo średnio do Zimnicy lub po średnio do Kaczawy i Odry. Tabela 1.19 Oczyszczalnie komunalne w gminie Lubin, wg danych UG

Nazwa odbiornika Lokalizacja Podł ączone bezpo średniego Typ oczyszczalni miejscowo ści i po średniego (wy ższego rz ędu) Osiek, Miroszowice, rów melioracyjny, Osiek mech.-biol. Kłopotów rzeka Zimnica Składowice, Ksi ęginice, rów melioracyjny Składowice mech.-biol. Ustronie potok D ębniak rów melioracyjny Obora mech.-biol. Obora rzeka Zimnica Chróstnik, Lisiec, rów melioracyjny Chróstnik mech.-biol. Bukowna, Wiercie ń, rzeka Baczyna Zimna Woda Siedlce, Czerniec, rów melioracyjny Siedlce mech.-biol. Dąbrowa Górna rzeka Zimnica Raszówka, Karczowiska, Gogołowice, Miłosna, rów melioracyjny Raszówka mech.-biol. Miłoradzice, Raszowa, potok Kaczorek Gorzelin rów melioracyjny Niemstów mech.-biol. Niemstów, Pieszków rzeka Zimnica Szklary rów melioracyjny mech.-biol. Szklary Górne Górne rzeka Zielenica

Rysunek 1.20 Stosunek zu życia wody do ilo ści odprowadzanych ścieków komunalnych i przemysłowych, w latach 2010-2013, wg GUS

Zgodnie z danymi GUS na przestrzeni omawianego okresu (brak danych za 2013 r.) długo ść czynnej sieci wodoci ągowej wzrosła o 7 km (4%), natomiast długo ść sieci kanalizacyjnej pozostała generalnie na tym samym poziomie. Korzystne zmiany odnotowano pod wzgl ędem wzrostu liczby ludno ści korzystaj ącej z obu sieci. W 2012 r. z sieci

40 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 41 Wrocław, 2014

wodoci ągowej korzystało o 6% wi ęcej mieszka ńców ni ż w 2010 r. (808 osób). Korzystnie przestawia si ę równie ż sytuacja w przypadku sieci kanalizacyjnej, z której w 2012 r. korzystało o 866 osób wi ęcej ni ż w 2010 r. (wzrost o 8%).

Rysunek 1.21 Długo ść sieci wodoci ągowej w gminie Lubin w latach 2010-2012, wg GUS

Rysunek 1.22 Długo ść sieci kanalizacyjnej w Gminie Lubin w latach 2010-2012, wg GUS

Poni ższy wykres prezentuje zmiany zawarto ści niektórych zanieczyszcze ń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu. Jak wynika z przedstawionych danych jako ść ścieków podlegała wahaniom w badanym okresie, ale generalnie uległa znacznemu pogorszeniu w stosunku do roku 2010 - odnotowano duży wzrost ChZT i BZT5, a tak że wzrost zawiesiny ogólnej. Brak danych na temat zawarto ści pierwiastków biogennych w ściekach.

41 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 42 Wrocław, 2014

Rysunek 1.23 Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu, w latach 2010-2013, wg GUS

1.13 Warunki klimatyczne i jako ść powietrza

Według regionalizacji klimatycznej W. Okołowicza analizowany teren znajduje si ę w Regionie Śląsko-Wielkopolskim (kraina 29). Natomiast w klasyfikacji pluwiometrycznej A. Schmucka zaliczany jest do Regionu Nadodrza ńskiego [11]. Nale ży on do obszarów najcieplejszych w Polsce z termicznym uprzywilejowaniem wyst ępuj ącym w ci ągu całego roku. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8,3* C, okres wegetacyjny trwa ponad 200 dni, a jego średnia temperatura przekracza 14* C. Średnia tempe ratura miesi ąca stycznia wynosi –1,3* C, natomiast lipca 18,5* C. Czas trwania zimy wynosi ok. 60 dni, - lata - 100 dni, a liczba dni z pokryw ą śnie żną wynosi ok. 58 dni. Ok. 60-65% rocznej sumy opadów wynosz ącej ca 550-580 mm. Przypada na okres letni (kwiecie ń-wrzesie ń). Pod wzgl ędem anemometrycznym na tym terenie przewa żaj ą wiatry z kierunków zachodniego, północno-zachodniego i południowo-zachodniego przy dominuj ących średnich pr ędko ściach od 0 do 2 oraz od 2 – 5 m/s, natomiast udział cisz (sytuacje bezwietrzne) w przekroju całego roku wynosi od 6 do 16%.

Jako ść powietrza atmosferycznego

Stan zanieczyszczenia powietrza jest jednym z najbardziej zmiennych stanów środowiska. W znacz ącym stopniu zale ży od wielko ści chwilowych emisji ze źródeł zlokalizowanych na danym terenie oraz od wielko ści transgranicznej migracji zanieczyszcze ń. Rozprzestrzenianie zanieczyszcze ń w atmosferze determinowane jest warunkami meteorologicznymi, w tym intensywno ści ą turbulencji wywołanej czynnikami mechanicznymi i termicznymi oraz własno ściami fizyczno-chemicznymi atmosfery. Emisj ę zanieczyszcze ń do atmosfery powoduj ą nast ępuj ące działania: ⇒Energetyczne spalanie paliw - główne źródło emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu, dwutlenku w ęgla, ⇒Produkcja wyrobów przemysłowych - główne źródło emisji lotnych zwi ązków organicznych, metanu, a tak że dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłów, ⇒Transport - du ży udział w emisjach tlenku w ęgla, tlenków azotu, niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych, dwutlenku w ęgla

42 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 43 Wrocław, 2014

⇒Produkcja rolna - źródło rozproszonej emisji amoniaku, metanu, podtlenku azotu, co ma wpływ na zmiany kwasowo ści środowiska, eutrofizacj ę ekosystemów wodnych i na ocieplenie klimatu, ⇒Ogrzewanie budynków mieszkalnych i obiektów u żyteczno ści publicznej - źródło emisji znacznych ilo ści dwutlenku siarki i pyłów, wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych i dioksyn.

Wi ększo ść problemów ekologicznych zwi ązana jest z nadmierną emisj ą ze źródeł technologicznych. Do najwi ększych lokalnych źródeł emisji nale żą źródła zwi ązane z przemysłem wydobywczo-przeróbczym miedzi skupionym w KGHM "Polska Mied ź" S.A. tj. ZG "Lubin" oraz źródła zwi ązane z procesami spalania paliw w celach grzewczych, przede wszystkim s ą to MPEC THERMAL oraz Energetyka Sp. o.o. Obszar ten charakteryzuje si ę ponadto znacz ącą transgraniczn ą migracj ą zanieczyszcze ń gazowych, głównie z terenu Niemiec i Czech. Migracja ta wpływa na do ść wysokie tło zanieczyszcze ń na tym terenie [13]. Na terenie gminy Lubin zlokalizowanych jest szereg emitorów zanieczyszcze ń powietrza. S ą to przede wszystkim wysokie źródła punktowe (kominy), wprowadzaj ące do powietrza zanieczyszczenia powstałe w trakcie spalania paliw w celach grzewczych (kotłownie) i na potrzeby technologiczne (piece, suszarki itp.). Przewa żaj ąca ilo ść emitorów zlokalizowana jest w granicach miasta Lubina. Poza spalaniem paliw w celach grzewczych, na stan zanieczyszczenia atmosfery wpływaj ą równie ż źródła emisji z ró żnorodnych procesów technologicznych. Do najwi ększych i znacz ących źródeł emisji technologicznych na terenie powiatu nale żą : Zakłady Górnicze "Lubin" [11].

Najwi ększa cz ęść zanieczyszcze ń powietrza pochodzi z procesów spalania paliw, procesów technologicznych oraz z unoszenia zanieczyszcze ń z rozproszonych źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych. Do źródeł emisji punktowej zaliczaj ą si ę: 1. „Energetyka” Sp. z o.o. w Lubinie prowadz ąca działalno ść gospodarcz ą w zakresie wytwarzania oraz przesyłania i dystrybucji ciepła na terenie miast Polkowic i Lubina. W mie ście Lubinie zlokalizowana jest Elektrociepłownia EC‐1. W skład instalacji EC ‐1 w Lubinie wchodzi kocioł wodny rusztowy WR 25 (o mocy 29 MW), kocioł wodny rusztowy WLM 25/EM (o mocy 36 MW), dwa kotły parowe OR ‐32/50N (o mocy 37,5 MW) oraz dwa kotły parowe OR ‐32 (o mocy 24 MW ka żdy). Wszystkie kotły s ą zasilane miałem węglowym i zasilaj ą 2 turbozespoły ciepłownicze i 1 kondensacyjny, 2. KGHM POLSKA MIEDZ S.A. Oddział Zakłady Wzbogacania Rud w Polkowicach rejon Lubin ‐ posiadaj ąca ci ąg produkcyjny procesu wzbogacania rud miedzi w ZWR Lubin. Realizowane s ą tam nast ępuj ące procesy: przesiewanie, rozdrabnianie, flotacyjne wzbogacanie rudy (mielenie, flotacja), odwadnianie koncentratu miedziowego (zag ęszczanie, filtracja, suszenie) oraz ekspedycja koncentratu miedziowego. Podczas procesów tych nast ępuje emisja zanieczyszcze ń do powietrza. Przerób rudy miedzi to 7,4 mln Mg (wagi suchej)/rok, 3. Wojewódzkie Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej w Legnicy S.A. (WPEC), do którego nale ży Centralna Ciepłownia w Lubinie przy ul. Przemysłowej 2, która jest obecnie likwidowana (ciepłownia była wyposa żona w dwa kotły w ęglowe WP ‐70 o mocy 162,82 MW oraz cztery kotły gazowe o mocy 41 MW). Od sezonu grzewczego 2012/2013 cało ść dostawy ciepła przejmuje źródło Spółki „Energetyka”.

Emisja ze źródeł sektora bytowo ‐komunalnego (tzw. „niska emisja”), obejmuje swoim zasi ęgiem głównie małe kotłownie oraz paleniska domowe niepodł ączone do sieci ciepłowniczej. Zaopatrzenie miasta w energi ę ciepln ą w tym zakresie oparte jest o zró żnicowane lokalne źródła ciepła: - nieliczne kotłownie osiedlowe, - kotłownie indywidualne, - ogrzewanie indywidualne budynków mieszkalnych (w ęglowe, gazowe i elektryczne), w tym równie ż ogrzewanie przy pomocy pieców kaflowych.

43 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 44 Wrocław, 2014

Na wielko ść st ęż enia zanieczyszcze ń w powietrzu wpływ ma równie ż komunikacja. Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 jest zale żny w najwi ększym stopniu od nat ęż enia ruchu na poszczególnych trasach komunikacyjnych oraz stanu technicznego dróg. Du że znaczenie w miastach ma równie ż zwarta zabudowa, gdy ż w znacznym stopniu ogranicza wymian ę mas powietrza. Efektem tego jest gromadzenie si ę pyłu w przyziemnej warstwie atmosfery. Wielko ść emisji z komunikacji zale żna jest od ilo ści i rodzaju samochodów oraz od rodzaju stosowanego paliwa. Nale ży równie ż uwzgl ędni ć wpływ zanieczyszcze ń pochodz ących z procesów zu życia opon, hamulców a tak że ścierania nawierzchni dróg. Istotne znaczenie ma równie ż emisja wtórna (z unoszenia) pyłu PM10 z nawierzchni dróg. Jej wielko ść zale żna jest od stanu technicznego drogi, stopnia utwardzenia pobocza itp. Emisja pozaspalinowa stanowi od 50 do 70% emisji całkowitej z komunikacji.

1.13.1 Przebieg zmian zanieczyszczenia powietrza

Na terenie gminy brak punktów pomiarowo-kontrolnych dla badania jako ści powietrza, lecz na przestrzeni ostatnich lat pomiary poszczególnych parametrów jako ści powietrza prowadzone były przez WIO Ś na stacjach pomiarowych w Lubinie: - stacja stała przy ul. 1-go Maja; - stacja stała przy ul. Sowiej; - stacja pasywna przy ul. Traugutta; - stacja pasywna przy ul. Ja śminowej.

Stacja pasywna przy ul. Ja śminowej działała do ko ńca 2003 r., a stacja stała przy ul. Sowiej do ko ńca 2005 r. Do ko ńca 2007 r. działała stacja pasywna przy ul. Traugutta. Od 2009 r. działa okresowo jako pasywna stacja przy ul. Mieszka I. Nieprzerwanie przez dłu ższy okres funkcjonowała stacja stała przy ul. 1-go Maja. Był to stały punkt monitoringu powietrza, który nale żał do sieci nadzoru ogólnego nad jako ści ą powietrza w obszarze normalnym, w strefie miejskiej o charakterze mieszkalnym. Na posterunku prowadzone były badania tła. Z ko ńcem 2009 r. zako ńczono eksploatacj ę tej stacji. W roku 2010 nie prowadzono pomiarów wszelkich parametrów jako ści powietrza ze wzgl ędu na brak stacji pomiarowych na terenie Lubina. W 2011 i 2013 roku prowadzono pomiary SO 2 i NO 2 metod ą pasywn ą, dzi ęki automatycznej stacji zlokalizowanej na ul. Mieszka I. W roku 2012 prowadzono całoroczne automatyczne pomiary niektórych parametrów za pomoc ą mobilnej stacji pomiarowej, zlokalizowanej na ul. Wierzbowej.

W poni ższych tabelach i na wykresach zaprezentowano wyniki monitoringu zanieczyszcze ń powietrza dla pyłu, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, od momentu opracowania pierwszej edycji PO Ś, a ż po analizowany okres sprawozdawczy, dla zobrazowania trendów zmian jako ści powietrza na terenie gminy Lubin.

44 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 45 Wrocław, 2014

Pył zawieszony PM10

Tabela 1.20 Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 [ µg/m 3] w latach 2003 – 2012, mierzone na stacjach stałych [WIO Ś] St ęż enia 24-godzinowe Stacje średnia średnia w sez. średnia w sez. Rok % normy 1) liczba pomiarowe roczna pozagrzewczym grzewczym 1 max 36 max 6) przekrocze ń 2) 2004 20,3 19,7 20,9 51% 85,9 31,5 5 ul. Sowia 3) 2005 25,8 24,8 27 64% 84,15 48,1 19 2003 33,1 32,2 34,0 83% 106 56 49 2004 37,0 34,6 39,5 93% 155 53 41 2005 37,4 32,0 42,6 93% 125 64 59 1-go Maja 4) 2006 42,4 36,0 48,7 106% 227 71,4 75 2007 29,5 28,1 30,8 74% 109 52,4 33 2008 29,8 25,8 33,7 74% 113 51,5 32 2009 28,7 23,3 34,2 72% 125 50,6 29 ul. Wierzbowa 5) 2012 26,0 18,0 36,0 65% 114 50 35 1) - dopuszczalny poziom średnioroczny pyłu zawieszonego PM10: 40 µg/m 3 2) - dopuszczalny poziomu 24-godz. dla pyłu zawierzonego PM10: 50 µg/m 3, dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego: 35 razy. 3) - wyniki pomiarów pyłu zawieszonego TSP po przeliczeniu na PM10 (PM10=0,85 TSP). Zako ńczenie eksploatacji stacji w 2005 r. 4) - zako ńczenie eksploatacji stacji w 2009 r. 5) - mobilna stacja pomiarowa 6) - w latach 2005-2008 podane warto ści to percentyl 90,1; a w 2009 r. to percentyl 90,4 (nie wpływa to jednak na mo żliwo ść porównywania wyników w latach)

Rysunek 1.24 Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 [ µg/m 3] w latach 2003 – 2012, mierzone na stacjach w Lubinie [WIO Ś]

Pomiary pyłu zawieszonego PM10 średnia roczna 50 średnia w sez. grzewczym 3 [µg/m ] średnia w sez. pozagrzewczym 40

30

20

10

0 2004 2005 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2012

ul. Sowia 1-go Maja ul. dopuszczalny poziom średnioroczny pyłu zaw ieszonego PM10 Wierzbowa

Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów u średniania: 24 godziny (50 µg/m 3) i rok kalendarzowy (40 µg/m 3). Dodatkowo dla st ęż eń 24-godzinnych dopuszcza si ę mo żliwo ść przekraczania danego poziomu z cz ęsto ści ą nie wi ększ ą ni ż 35 razy w roku. Dla pyłu PM10 – mierzonego urz ądzeniami do pomiarów automatycznych, ustanowione s ą równie ż: warto ść progowa informowania społecze ństwa o ryzyku wyst ąpienia poziomu alarmowego – 200 µg/m 3 oraz poziom alarmowy – 300 µg/m 3.

Ponadnormatywne st ęż enia pyłu zawieszonego s ą jednym z najwi ększych problemów ochrony powietrza w Polsce. W 2012 r. nie zanotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu średniorocznego na stanowisku pomiarowym na ul. Wierzbowej. W porównaniu

45 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 46 Wrocław, 2014

z wynikami pomiarów w latach wcze śniejszych, wyst ąpił kilkuprocentowy spadek średniorocznego st ęż enia pyłu PM10, głównie dzi ęki spadkowi emisji pyłu w sezonie pozagrzewczym. Tymczasem st ęż enie pyłu mierzone w sezonie grzewczym systematycznie ro śnie, przewy ższaj ąc poziom notowany zarówno w 2003, jak i 2009 r. W porównaniu z wynikami pomiarów w pozostałych stacjach monitoringu na terenie województwa, poziom zanieczyszczenia pyłem zawieszonym w Lubinie osi ąga warto ści średnie, nie przekraczaj ąc dopuszczalnych norm.

Rysunek 1.25 St ęż enia średnioroczne oraz średnie sezonowe pyłu PM10 na terenie województwa dolno śląskiego w 2012 r. [WIO Ś]

Przyczyn ą przekrocze ń warto ści dopuszczalnych oraz wysokiego poziomu pyłu PM10 w sezonie grzewczym na obszarze województwa było wzmo żone spalanie paliw do celów grzewczych powoduj ące zwi ększon ą emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza. Niekorzystne warunki meteorologiczne (niska temperatura powietrza, pr ędko ści wiatru poni żej 1,5 m/s oraz wyst ąpienie inwersji temperatury) powodowały kumulowanie si ę zanieczyszcze ń w przyziemnej warstwie atmosfery. Przekroczenia średniodobowej warto ści normatywnej

46 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 47 Wrocław, 2014

pyłu zawieszonego PM10 wyst ępowały głównie w sezonie grzewczym. Najwyższe st ęż enia rejestrowano w pierwszej połowie lutego oraz w grudniu – okres ten charakteryzował si ę bardzo niskimi temperaturami, bardzo niskimi pr ędko ściami wiatru (cisze), wysokim ci śnieniem atmosferycznym oraz brakiem opadów.

Najwi ększ ą cz ęsto ść przekrocze ń normatywnego poziomu średniodobowego stwierdzono w kotlinach górskich (Nowa Ruda, Jelenia Góra, Szczawno Zdrój), w Legnicy i we Wrocławiu.

Rysunek 1.26 Ilo ść dni z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa dolno śląskiego w 2012 r. [WIO Ś]

47 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 48 Wrocław, 2014

Rysunek 1.27 Rozkład st ęż eń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa dolno śląskiego na podstawie wyników modelowania jako ści powietrza za 2012 r. [WIO Ś]

Dwutlenek siarki

Poni żej przedstawiono wyniki pomiarów dwutlenku siarki na przestrzeni okresu 2003 – 2013. Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych SO 2: 24-godzinnego oraz 1-godzinnego, a tak że 1-godzinnego poziomu alarmowego. Dodatkowo dla poszczególnych warto ści normatywnych dopuszcza si ę mo żliwo ść przekraczania danego poziomu z ograniczon ą cz ęsto ści ą: st ęż enie 1-godzinne powy żej 350 µg/m 3 – dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń to 24 razy w roku, st ęż enie 24-godzinne powy żej 125 µg/m 3 – dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń to 3 razy w roku. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. st ęż eń średniorocznych dla woj. dolno śląskiego wynosił: pomiary ci ągłe: 2–13 µg/m 3, pomiary wska źnikowe: 4–30 µg/m 3; natomiast w 2013 r. odpowiednio: 2–12 µg/m 3 oraz 3–14 µg/m 3.

W latach 2012 – 2013 nigdzie na terenie województwa nie wyst ąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych i alarmowego okre ślonych dla dwutlenku siarki (poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego wynosi 20 µg/m 3). Wieloletni trend poziomu zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki na terenie Lubina obrazuj ą poni ższa tabela i wykres. Jak wynika z przedstawionych danych, po okresie wyra źnie obni żonej zawarto ści dwutlenku siarki w powietrzu, pomiary prowadzone w 2012 r. przez mobiln ą stacj ę na ul. Wierzbowej wykazały znaczny wzrost st ęż enia SO 2. W kolejnym roku, ju ż na ul. Mieszka I, notowany był poziom zbli żony do wyników z 2009 r. Kilkukrotnie wy ższe st ęż enia w sezonie grzewczym ni ż w pozagrzewczym świadcz ą o dominuj ącym wpływie źródeł grzewczych na st ęż enia SO 2 w powietrzu na terenie miasta.

48 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 49 Wrocław, 2014

Tabela 1.21 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki [ µg/m 3] w latach 2003 – 2013, na terenie Lubina [WIO Ś]

średnia w sez. średnia w sez. Rok Stacja pomiarowa średnia roczna grzewczym pozagrzewczym 1-go Maja 6,7 7,8 5,5 2003 ul. Traugutta 7,3 11,3 3,3 ul. Ja śminowa 6,9 9,8 3,4 1-go Maja 4,3 5,1 3,5 2004 ul. Sowia 2,3 3,0 1,6 ul. Traugutta 5 6,5 3,5 1-go Maja 3,2 3,9 2,6 2005 ul. Sowia 2,6 3,8 1,6 ul. Traugutta 4,0 5,5 2,5 2006 ul. Traugutta 2,7 4,0 1,3 2007 ul. Traugutta 2,3 3,3 1,2 2009 ul. Mieszka I 2,9 3,8 2,0 2011 ul. Mieszka I 4,0 7,0 2,0 2012 ul. Wierzbowa 5,0 7,0 4,0 2013 ul. Mieszka I 3,0 4,0 1,0

Rysunek 1.28 St ęż enia średnioroczne oraz średnie sezonowe SO 2 na terenie woj. dolno śląskiego w 2012 r. - pomiary ci ągłe [WIO Ś]

LUBIN

49 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 50 Wrocław, 2014

Rysunek 1.29 Poziomy st ęż eń średniorocznych i sezonowych SO 2 na terenie woj. dolno śląskiego w 2013 r. – pomiary met. pasywn ą [WIO Ś]

LUBIN

Rysunek 1.30 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki [ µg/m 3] w latach 2003 – 2013, na terenie miasta Lubina [WIO Ś]

[µg/m 3] średnia w sez. grzewczym średnia roczna 10,0 średnia w sez. pozagrzewczym

5,0

0,0 ul. ul. ul. ul. ul. ul. ul. minowa ś ul. Sowia ul. ul. Sowia ul. Traugutta Traugutta Traugutta Traugutta Traugutta 1-go Maja 1-go 1-go Maja 1-go 1-go Maja 1-go Ja Wierzbowa ul. Mieszka I Mieszka ul. ul. Mieszka I Mieszka ul. I Mieszka ul. 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2011 2012 2013

W 2013 r. wykonano inwentaryzacj ę emisji zanieczyszcze ń do powietrza za rok 2012 i na jej podstawie przeprowadzono modelowanie jako ści powietrza dla województwa dolno śląskiego pod wzgl ędem rozkładu st ęż eń 1-godzinnych dwutlenku siarki. Wyniki oblicze ń w postaci mapy rozkładu st ęż eń przedstawia rysunek poni żej. W rejonie Lubina obserwowane s ą warto ści średnie parametru.

50 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 51 Wrocław, 2014

Rysunek 1.31 Rozkład st ęż eń 1-godzinnych SO 2 na terenie województwa dolno śląskiego na podstawie wyników modelowania jako ści powietrza za 2012 r. [WIO Ś]

Dwutlenek azotu

Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów uśredniania: 1 godzina (200 µg/m 3) i rok kalendarzowy (40 µg/m 3) oraz 1-godzinnego poziomu alarmowego (400 µg/m 3). Dodatkowo dla st ęż eń 1-godzinnych dopuszcza si ę mo żliwo ść przekraczania danego poziomu z cz ęsto ści ą nie wi ększ ą ni ż 18 razy w roku. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. st ęż eń średniorocznych dla woj. dolno śląskiego wynosił: pomiary ci ągłe: 3–24 µg/m 3 (oraz 56 µg/m 3 – stacja „komunikacyjna” przy al. Wi śniowej we Wrocławiu), pomiary wska źnikowe: 7–23 µg/m 3. W 2013 r. było to odpowiednio: 3–25 µg/m 3 (54 µg/m 3) oraz 9–23 µg/m 3. W analizowanym okresie na żadnej ze stacji na terenie województwa nie wyst ąpiły przekroczenia dopuszczalnego i alarmowego poziomu 1-godzinnego.

51 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 52 Wrocław, 2014

Rysunek 1.32 St ęż enia średnioroczne oraz średnie sezonowe NO 2 na terenie województwa dolno śląskiego w 2012 r. na podstawie pomiarów ci ągłych [WIO Ś]

LUBIN

Rysunek 1.33 Poziomy st ęż eń średniorocznych i sezonowych NO 2 na terenie woj. dolno śląskiego w 2013 r. – pomiary met. pasywn ą [WIO Ś]

LUBIN 52 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 53 Wrocław, 2014

Jak wynika z danych dla miasta Lubina, przedstawionych w tabeli i na wykresie poni żej, w ostatnim okresie średni poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu nieznacznie si ę obni żył w 2012 r., po czym znów wzrósł w roku kolejnym. Na zmiany poziomu st ęż eń tego parametru wpływa głównie emisja w sezonie grzewczym. Poziom zanieczyszczenia powietrza NO 2 w Lubinie nale ży do wysokich na tle województwa. Pomiary wykonywane w 2013 r. wska źnikow ą metod ą pasywn ą na terenie powiatów poło żonych w północnej cz ęś ci województwa wykazały najwy ższe st ęż enia dwutlenku azotu w Bolesławcu i w Lubinie (23 µg/m3, tj. 58% normy rocznej). Wyniki oblicze ń modelowych wykonanych na podstawie danych za 2012 r. przedstawiono poni żej w postaci mapy rozkładu st ęż eń 1-godzinnych NO 2 na terenie województwa dolno śląskiego.

Rysunek 1.34 Rozkład st ęż eń 1-godzinnych NO 2 na terenie województwa dolno śląskiego na podstawie wyników modelowania jako ści powietrza za 2012 r. [WIO Ś]

53 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 54 Wrocław, 2014

Rysunek 1.35 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu [ µg/m 3] w latach 2003 – 2013, na terenie miasta Lubina [WIO Ś]

[µg/m 3] średnia w sez. grzewczym średnia roczna 40,0 średnia w sez. pozagrzewczym

20,0

0,0 ul. ul. ul. ul. ul. ul. ul. minowa ś ul. Sowia ul. ul. Sowia ul. Traugutta Traugutta Traugutta Traugutta Traugutta 1-go Maja 1-go 1-go Maja 1-go 1-go Maja 1-go Ja Wierzbowa ul. Mieszka I Mieszka ul. I Mieszka ul. ul. Mieszka I Mieszka ul. 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2011 2012 2013

Tabela 1.22 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu [ µg/m 3] w latach 2003 – 2013, na terenie miasta Lubina [WIO Ś]

średnia w sez. średnia w sez. Rok Stacja pomiarowa średnia roczna grzewczym pozagrzewczym 1-go Maja 43,3 44,6 42,0 2003 ul. Traugutta 27,4 31,8 23,0 ul. Ja śminowa 21,6 27,5 14,6 1-go Maja 38,1 39,5 36,6 2004 ul. Sowia 11,3 13,5 9,2 ul. Traugutta 22,2 27,2 17,2 1-go Maja 31,8 31,8 31,8 2005 ul. Sowia 10,7 13,5 8,3 ul. Traugutta 19,3 25,3 13,2 2006 ul. Traugutta 29,2 35,2 23,2 2007 ul. Traugutta 27,1 31,0 23,2 2009 ul. Mieszka I 23,9 31,0 16,9 2011 ul. Mieszka I 24,0 31,0 16,0 2012 ul. Wierzbowa 20,0 23,0 17,0 2013 ul. Mieszka I 23,0 28,0 17,0 * dopuszczalny poziom średnioroczny dla obszaru kraju: 40 µg/m 3

1.13.2 Ocena jako ści powietrza

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu dokonuje corocznej oceny jako ści powietrza w województwie dolno śląskim. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza wykonywana jest w oparciu o wyniki bada ń monitoringowych prowadzonych na terenie województwa dolno śląskiego przez: - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, - Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą, - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, - oraz przez inne podmioty np.: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA Oddział Elektrownia Turów w Bogatyni oraz KGHM „Polska Miedź” S.A.

54 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 55 Wrocław, 2014

Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa dolno śląskiego prowadzona jest przez WIO Ś we Wrocławiu w oparciu o ustaw ę Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz akty wykonawcze do ww. ustawy. Oceny dokonuje si ę z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów: - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi, - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Podstaw ę oceny jako ści powietrza stanowi ą okre ślone w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska (Dz. U. 2012, poz. 1031) poziomy niektórych substancji w powietrzu: dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych i alarmowe. W niektórych przypadkach okre ślono dozwolon ą liczb ę przekrocze ń okre ślonego poziomu, a tak że terminy, w których okre ślony poziom powinien zosta ć osi ągni ęty. Warto ści poszczególnych poziomów substancji w powietrzu zostały zró żnicowane ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ochron ę ro ślin. Oceny i wynikaj ące z nich działania odnoszone s ą do jednostek terytorialnych nazywanych strefami, obejmuj ących obszar całego kraju. W zało żeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (stanowi ącej transpozycj ę Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jako ści powietrza i czystszego powietrza dla Europy) przyjmuje si ę, że od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszcze ń uwzgl ędnianych w ocenach jako ści powietrza (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenki azotu, tlenek w ęgla, benzen, ozon, pył zawieszony PM10, zawarto ść ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz pył zawieszony PM2.5) obowi ązuje nowy podział kraju na strefy. Obecnie stref ę stanowi ą: - aglomeracja o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, - miasto (nie b ędące aglomeracj ą) o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tys.) - pozostały obszar województwa, nie wchodz ący w skład aglomeracji i miast powy żej 100 tys. mieszka ńców (strefa dolno śląska).

Województwo dolno śląskie zostało podzielone na 4 strefy, natomiast gmina Lubin, wraz z całym powiatem lubi ńskim, zaliczono do strefy dolno śląskiej.

Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za rok 2012 stwierdzono potrzeb ę opracowywania programów ochrony powietrza ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa: 1. aglomeracja wrocławska (NO2, PM10, benzo(a)piren, PM2.5), 2. m. Legnica (PM10, arsen, benzo(a)piren, ozon), 3. m. Wałbrzych (PM10, benzo(a)piren), 4. strefa dolno śląska (PM10, benzo(a)piren, ozon).

Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za rok 2013 stwierdzono potrzeb ę opracowywania programów ochrony powietrza ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa: 1. aglomeracja wrocławska (NO2, PM10, PM2.5, benzo(a)piren, ozon), 2. m. Legnica (PM10, PM2.5, arsen, benzo(a)piren, ozon), 3. m. Wałbrzych (PM10, benzo(a)piren), 4. strefa dolno śląska (PM10, arsen, benzo(a)piren, ozon).

Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za rok 2012 i 2013 według kryteriów dla ochrony ro ślin wskazane jest opracowanie programu ochrony powietrza w strefie dolno śląskiej ze wzgl ędu na ponadnormatywne st ęż enia ozonu.

Najwi ększym problemem w skali województwa dolno śląskiego pozostaje wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym, zarówno PM10, jak i PM2,5 oraz benzo(a)pirenem. Główn ą przyczyn ą wyst ępowania przekrocze ń w okresie zimowym jest

55 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 56 Wrocław, 2014

emisja z systemów indywidualnego ogrzewania budynków i utrudnione warunki rozprzestrzeniania zanieczyszcze ń (szczególnie w kotlinach). Inne przyczyny wyst ępowania przekrocze ń to m.in. emisja zanieczyszcze ń z transportu drogowego oraz niezorganizowana emisja pyłu z dróg i terenów przemysłowych.

1.14 Hałas Stan środowiska, ze wzgl ędu na jego zanieczyszczenia hałasem, okre śla si ę za pomoc ą tzw. klimatu akustycznego. Klimat akustyczny jest to zespół zjawisk akustycznych kształtowanych przede wszystkim przez źródła hałasu takie jak: transport drogowy, kolejowy, lotniczy, przemysł (zakłady przemysłowe, rzemie ślnicze, usługowe), przesył energii elektrycznej o wysokich napi ęciach. Najcz ęś ciej klimat akustyczny ocenia si ę ilo ściowo przy pomocy równowa żnego poziomu d źwi ęku A (L Aeq ), wyra żonego w decybelach [dB], b ędącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. W zwi ązku z wprowadzeniem nowych wska źników oceny hałasu, w roku 2007 ukazały si ę przepisy wykonawcze okre ślaj ące kryteria poprawno ści klimatu akustycznego w środowisku – rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r. poz. 112 zmienionego rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z dnia 8 pa ździernika 2012r. poz. 1109). Warto ści dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku zestawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 1.23 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych

Dopuszczalny poziom hałasu wyra żony równowa żnym poziomem d źwi ęku A w dB

Pozostałe obiekty i grupy Drogi lub linie kolejowe źródeł hałasu Lp. Przeznaczenie terenu LAeqD LAeqN LAeqD LAeqN przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy 8 równy 1 równy 16 równy 8 najmniej najmniej godzinom godzinom korzystnym korzystnej godzinom godzinie nocy a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej 1. b. Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub 2. wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzie ży. 61 56 50 40 c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. b. Tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c. Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo - usługowe a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powy żej 4. 100 tys. Mieszka ńców 68 60 55 45

56 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 57 Wrocław, 2014

Hałas środowiskowy mo że by ć rozpatrywany w kategoriach ocen subiektywnych. Pa ństwowy Zakład Higieny opracował na podstawie bada ń ankietowych skal ę subiektywnej uci ąż liwo ści zewn ętrznych hałasów komunikacyjnych. Zgodnie z dokonan ą klasyfikacj ą uci ąż liwo ść tego rodzaju hałasów w nast ępuj ący sposób zale ży od warto ści poziomu równowa żnego L Aeq : - mała uci ąż liwo ść L Aeq < 52 dB, - średnia uci ąż liwo ść 52 dB< L Aeq > 62 dB, - du ża uci ąż liwo ść 63 dB< L Aeq > 70 dB, - bardzo du ża uci ąż liwo ść L Aeq > 70 dB (obszar zagro żeń). Ochrona przed hałasem w rozumieniu przyj ętej ustawy Prawo ochrony środowiska polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści na utrzymaniu poziomu hałasu poni żej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska (Prawo ochrony środowiska art. 117). W my śl tej ustawy badaniem monitoringowym nale ży obj ąć przede wszystkim miasta o liczbie mieszka ńców wi ększej ni ż 100 tysi ęcy oraz drogi o regionalnym znaczeniu. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2007 r. wprowadziło wskaźniki hałasu (LDWN) maj ące zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególno ści do sporz ądzenia map akustycznych oraz programów ochrony środowiska (zmienione Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ). Zgodnie z art. 119 ust. 1 ww. ustawy Po ś - dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy si ę program ochrony środowiska przed hałasem, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu przeprowadził w 2011 r. badania hałasu komunikacyjnego w wybranych punktach woj. dolno śląskiego. Głównym zało żeniem wykonanych pomiarów akustycznych było okre ślenie warunków panuj ących w bezpo średnim s ąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uci ąż liwo ści akustycznej analizowanych tras. Pomiary przeprowadzono w 65 punktach, zlokalizowanych na terenie powiatów wrocławskiego, lubi ńskiego, milickiego, jeleniogórskiego, złotoryjskiego oraz zgorzeleckiego. Pomiary wykonywano w porze dziennej, w trzech okresach w nast ępuj ących porach doby:

- poranna w godzinach pomi ędzy 6 00 - 900 , - południowa w godzinach pomi ędzy 9 00 - 18 00 , - wieczorna w godzinach pomi ędzy 18 00 - 22 00 ,

Cykl badawczy prowadzony był od kwietnia do grudnia 2011 roku. W wyniku przeprowadzonych bada ń wskazano obszary, na których hałas jest szczególnie uci ąż liwy, zinwentaryzowano budynki chronione zlokalizowane na tych obszarach oraz oszacowano liczb ę ludno ści nara żon ą na oddziaływanie ponadnormatywnego hałasu. Poni ższa tabela prezentuje wyniki pomiarów przeprowadzonych w granicach miasta Lubina.

57 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 58 Wrocław, 2014

Tabela 1.24 Wyniki pomiaru hałasu na terenie powiatu lubi ńskiego w 2011 r. [WIO Ś]

Wykonane badania dokumentuj ą istotn ą degradacj ę klimatu akustycznego wzdłu ż wa żniejszych tras komunikacyjnych. Hałas drogowy jest powa żnym problemem dla mieszka ńców wszystkich budynków zlokalizowanych w odległo ści mniejszej ni ż 3 m od drogi. Szczególnie znaczne przekroczenia stwierdzono na drodze krajowej nr 3 (Lubin - Legnica).

Opis punktów pomiarowych znajduj ących si ę na terenie gminy Lubin:

Gogołowie nr 53 – punkt zlokalizowany na trasie Wrocław-Lubin, droga dwukierunkowa o nawierzchni asfaltowej w bardzo dobrym stanie technicznym zabudowa obustronna, zagrodowa, teren chroniony zlokalizowany 5,0-30,0 m od kraw ędzi jezdni. Średni poziom równowa żny d źwi ęku odpowiadał 73,5 dB przy nat ęż eniu ruchu 625 poj/h i znacznym 20,0% udziale pojazdów ci ęż kich. W strefie oddziaływania znajduje si ę 16 budynków wielorodzinnych. W strefie oddziaływania znajduje si ę 14 budynków jednorodzinnych. Oszacowana liczba mieszka ńców nara żona na ponadnormatywny hałas wynosi 42.

Karczowiska (przy sklepie) – odcinek drogi krajowej nr 3, na trasie Legnica-Lubin, droga o nawierzchni asfaltowej w bardzo dobrym stanie technicznym, zabudowa jednostronna, jednorodzinna zlokalizowana ok. 3,0-14,0 m od kraw ędzi jezdni. Obliczony równowa żny poziom dźwi ęku na pierwszej linii zabudowy odpowiadał 75,3 dB przy bardzo wysokim nat ęż eniu ruchu 1084 poj/h i znacznym udziale pojazdów hała śliwych si ęgaj ącym 20,0%. W strefie oddziaływania znajduje si ę 16 budynków jednorodzinnych. Oszacowana liczba mieszka ńców nara żona na ponadnormatywny hałas wynosi 50.

Osiek ul. Śląska 2 – droga krajowa nr 36, punkt zlokalizowany na trasie Wrocław - Lubin. Zabudowa lu źna, zagrodowa. Obszar chroniony usytuowany ok. 4,0-25,0 m od kraw ędzi jezdni. Stan nawierzchni asfaltowej bardzo dobry. Nat ęż enie ruchu kształtowało si ę na poziomie 682 poj/h i znacznym 21,0% udziale pojazdów ci ęż kich. Zaobserwowany poziom dźwi ęku odpowiadał 72,2 dB. W strefie oddziaływania znajduje si ę 14 budynków jednorodzinnych. Oszacowana liczba mieszka ńców nara żona na ponadnormatywny hałas wynosi 45.

58 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 59 Wrocław, 2014

1.14.1 Program ochrony środowiska przed hałasem

W 2014 r. na zlecenie Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Dolno śląskiego opracowany został „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego na lata 2013-2017” [8]. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego na lata 2013 - 2017” sporz ądzany został dla terenów województwa dolno śląskiego le żą cych poza aglomeracjami wzdłu ż dróg, po których przeje żdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie oraz wzdłu ż linii kolejowych, po których przeje żdża ponad 30 000 poci ągów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu okre ślone wska źnikami hałasu L DWN i L N. Celem programu jest okre ślenie działa ń naprawczych odniesionych do ww. terenów. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego na lata 2013 - 2017” składa si ę z nast ępuj ących cz ęś ci: 1) Cz ęść A – drogi krajowe i autostrady, 2) Cz ęść B – drogi wojewódzkie, 3) Cz ęść C – drogi na terenie miasta pozostaj ącego na prawach powiatu – m. Jelenia Góra, 4) Cz ęść D – linie kolejowe.

W granicach gminy Lubin w Programie [8] zidentyfikowano nast ępuj ące obszary, na których wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych warto ści hałasu samochodowego:

Tabela 1.25 Obszary, na których wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych warto ści hałasu samochodowego (drogi krajowe) [8]

59 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

DROGI KRAJOWE

Rysunek 1.36 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L DWN ), Chróstnik, gmina Lubin [8]

60 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 61 Wrocław, 2014

Rysunek 1.37 Ocena jakości klimatu akustycznego (L N), Chróstnik, gmina Lubin [8]

61 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 62 Wrocław, 2014

Rysunek 1.38 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L DWN ), Chróstnik, gmina Lubin [8]

62 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 63 Wrocław, 2014

Rysunek 1.39 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Chróstnik, gmina Lubin [8]

63 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 64 Wrocław, 2014

Rysunek 1.40 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L DWN ), Karczowiska, gmina Lubin [8]

64 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 65 Wrocław, 2014

Rysunek 1.41 Ocena jako ści klimatu akustycznego (L N), Karczowiska, gmina Lubin [8]

65 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN Wrocław, 2014

1.15 Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą i ciepln ą oraz gaz

Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą Na terenie Gminy zlokalizowane s ą nast ępuj ące wa żne elementy sieci energetycznej przesyłowej krajowego systemu elektroenergetycznego, pozwalaj ące na tranzyt mocy relacji wschód – zachód : 1. Stacja elektroenergetyczna 400/110 kV Czarna w Czer ńcu, 2. Fragment linii elektroenergetycznej 400 kV Mikołowa - Czarna 4-0-02, 3. Fragment linii elektroenergetycznej 400 kV Czarna - Pasikurowice 4-0-08, Sie ć dystrybucyjn ą o napi ęciu 100 kV tworz ą napowietrzne sieci energetyczne S 462, 463, 465-67, 473, 478-80 oraz 402 i 494. Wszystkie miejscowo ści zasilane s ą w energi ę elektryczn ą poprzez linie energetyczne 20 kV i stacje transformatorowe. Eksploatacj ą poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego zlokalizowanych na terenie gminy Lubin zajmuj ą si ę nast ępuj ące podmioty: − Polskie Sieci Elektroenergetyczne - Południe S.A. (wła ściciel sieci przesyłowej o napi ęciu 220 kV i wy ższym), − TAURON - Dystrybucja S.A. (wła ściciel sieci dystrybucyjnej w zakresie napi ęć 110 kV i ni ższym) [18].

Zaopatrzenie w energi ę ciepln ą Na terenie gminy Lubin nie funkcjonuje typowy system ciepłowniczy. Budynki mieszkalne w gminie zasilane s ą głównie z przydomowych kotłowni indywidualnych. Podstawowym no śnikiem energii wykorzystywanym do celów grzewczych s ą paliwa stałe, głównie w ęglowe, nast ępnie gaz ziemny oraz w niewielkim stopniu olej, gaz ciekły i energia elektryczna. Struktura zu życia paliwa do celów ogrzewania pomieszcze ń wynika z kilku elementów, przede wszystkim paliwa stałe s ą najta ńszymi no śnikami energii [18].

Zaopatrzenie w gaz Eksploatacj ą poszczególnych elementów systemu gazowniczego zlokalizowanych na terenie gminy Lubin zajmuj ą si ę nast ępuj ące podmioty: − Operator Gazoci ągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. - zajmuje si ę przesyłem, dystrybucj ą i obrotem gazu z poziomu wysokiego ci śnienia, − Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A., − Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział we Wrocławiu (dawniej Dolno śląska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.) [18]. Dystrybucj ą gazu ziemnego dla odbiorców indywidualnych i instytucjonalnych na terenie gminy zajmuje si ę Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział we Wrocławiu, która wchodzi w skład Grupy Kapitałowej Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG). Eksploatacja i zarz ądzanie systemem gazowniczym na terenie gminy Lubin, w zakresie sieci gazowych wysokiego ci śnienia i stacji redukcyjno - pomiarowych I stopnia znajduje si ę w gestii Operatora Gazoci ągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. [18]. Zasilanie gminy w gaz ziemny odbywa si ę za po średnictwem gazoci ągu wysokiego ci śnienia relacji Kotowice - Legnica wraz z odgał ęzieniami do poszczególnych stacji redukcyjno - pomiarowych I stopnia [18]. System dystrybucyjny średniego ci śnienia Gminy Lubin zasilany jest poprzez 4 stacje redukcyjno - pomiarowe I stopnia b ędące równie ż w eksploatacji OGP GAZ-SYSTEM. Odbiorcy gazu z terenu gminy Lubin zasilani s ą z sytemu przesyłowego poprzez 4 punkty wyj ścia – ww. SRP I stopnia. Stacje te z kolei zasilaj ą odbiorców poprzez istniej ącą sie ć dystrybucyjn ą eksploatowan ą i zarz ądzan ą przez Polsk ą Spółk ę Gazownictwa Sp. z o.o.

66 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 67 Wrocław, 2014

Oddział we Wrocławiu (dawniej Dolno śląska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.). W skład systemu dystrybucyjnego wchodz ą sieci gazowe rozdzielcze średniego ci śnienia [18]. Ze stacji redukcyjno-pomiarowej Zimna Woda zaopatrywane s ą miejscowo ści: Zimna Woda, Lisiec, Wiercie ń, Bukowna, Karczowiska, Raszówka, Lipiny, Raszowa Mała, Raszowa. Ze stacji redukcyjno-pomiarowej Krzeczyn Wielki zaopatrywane s ą miejscowo ści: Krzeczyn Wielki, Chróstnik, Krzeczyn Mały, Gorzyca. Ze stacji Obora – miejscowo ści: Obora, Szklary Górne. Ze stacji Gola – miejscowo ść : Gola. Osiek oraz Miroszowice s ą zasilane z sieci gazowej średniego ci śnienia miasta Lubin. Miejscowo ści nie obj ęte zasi ęgiem systemu gazowniczego to: Buczynka, Czerniec, Dąbrowa Górna, Gogołowice, Gorzelin, Kłopotów, Ksi ęginice, Miłosna, Niemstów, Pieszków, Siedlce, Składowice, Ustronie [34]. Według informacji przekazanych przez Polsk ą Spółk ę Gazownictwa Sp. z o.o. stan techniczny sieci gazowych na terenie gminy Lubin jest dobry [18].

Tabela poni żej prezentuje zbiorcz ą charakterystyk ę stanu sieci gazowej w gminie w okresie 2010 – 2012 r., wg GUS. Dane za 2013 r. nie były dost ępne w czasie trwania prac nad dokumentem. Na przestrzeni omawianego okresu długo ść czynnej sieci gazowej wzrosła o 16 km (12%). Korzystne zmiany odnotowano pod wzgl ędem wzrostu liczby ludno ści korzystaj ącej z sieci - w 2012 r. z sieci wodoci ągowej korzystało o 7% wi ęcej mieszka ńców ni ż w 2010 r.

Tabela 1.26 Charakterystyka zbiorcza instalacji gazowej w gminie Lubin w okresie 2010 – 2012, wg GUS J. m. 2010 2011 2012 Sie ć gazowa długo ść czynnej sieci ogółem w km km 132 133 148 długo ść czynnej sieci przesyłowej w km km 247 247 247 długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km km 107 109 124 czynne przył ącza do budynków mieszkalnych i szt. 2145 2241 2575 niemieszkalnych odbiorcy gazu gosp. dom. 1989 2332 2425 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem gosp. dom. 1407 1477 1465 3 zu życie gazu w tys. m 3 tys.m 3137,90 3178,90 3629,4 3 zu życie gazu na ogrzewanie mieszka ń w tys. m 3 tys.m 2178,5 2380,7 2517,7 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej osoba 7001 7626 7518 korzystaj ący z instalacji gazowej w % ogółu % 52,3 55,5 53,3 ludno ści sie ć rozdzielcza na 100 km 2 km 37,0 37,5 42,7 Zu życie gazu w gospodarstwach domowych na 1 mieszka ńca m3 238,7 235,3 259,6 na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę m3 448,2 416,9 482,8

67 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 68 Wrocław, 2014

Rysunek 1.42 Długo ść sieci gazowej w gminie Lubin w latach 2010-2012, wg GUS

1.16 System transportowy

Przez teren gminy Lubin przebiegaj ą wa żne szlaki komunikacyjne mi ędzynarodowe i krajowe (drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe). Na terenie gminy istnieje równie ż sie ć dróg gminnych, która uzupełnia ww. drogi o wy ższej randze. Podstawow ą sie ć drogow ą gminy tworz ą: ‹ droga krajowa nr 3 (E-65) relacji Szczecin – Jakuszyce, przez Zielon ą Gór ę, Lubin, Legnic ę, Bolków, Jeleni ą Gór ę; ‹ droga krajowa nr 36 relacji Rawicz - Prochowice, przez Ścinaw ę i Lubin; ‹ droga wojewódzka nr 323 łącz ąca DK5 w Lesznie z DK3 w Lubinie; ‹ droga wojewódzka nr 335 - stanowi poł ączenie Lubina z Chojnowem i autostrad ą A4. ‹ pozostałe drogi: − drogi powiatowe nr 1218D, 1219D, 1221D, 1222D, 1223D, 1227D, 1229D, 1230D, 1231D, 1232D, 1233D, 1234D, 1235D, 1236D, 1237D, 1250D, 1238D, − drogi gminne.

Charakterystyk ę poszczególnych dróg przedstawiono w poni ższych tabelach.

Tabela 1.27 Długo ść dróg na terenie gminy Lubin, stan na koniec 2013 r., wg danych UG

Drogi: Długo ść drogi [km] gminne 51,432 powiatowe 94,061 wojewódzkie 9,700 krajowe 31,770 Razem: 186,963

68 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 69 Wrocław, 2014

Tabela 1.28 Przebieg i długo ść dróg powiatowych na terenie gminy Lubin, stan na koniec 2013 r., wg danych UG Nr Długo ść L.p. Nazwa drogi /przebieg w granicach administracyjnych gminy drogi drogi 1. 1218 dr. Nr 3 Szklary Górne-Owczary dr. Nr 3 3,581 2. 1219 Lubin (ul. Jana Pawła II)-Obora-Szklary Górne-Chocianów 7,566 dr. Nr 292 Składowice-Ustronie-Dąbrowa Górna-Dąbrowa 3. 1221 7,818 Środkowa-Dąbrowa Dolna dr. Nr 36 4. 1222 dr. Nr 36 Siedlce-Ręszów 2,338 5. 1223 dr. Nr 36 Niemstów-Parszowice-Zaborów dr. Nr 372 5,550 6. 1227 Kochlice-Wiercie ń-Bukowna-Lisiec 10,150 7. 1229 dr. Nr 36 Osiek-Kłopotów 2,910 8. 1230 Lubin-Osiek-Pieszków-Raszowa-Raszówka 7,225 9. 1231 Lubin-Ksi ęginice-Czerniec-Niemstów 7,218 10. 1232 dr. Nr 3 Karczowiska-Zimna Woda-Lisiec-Jaroszówka dr. Nr 335 11,464 11. 1233 dr. Nr 36 Miłosna-Miłoradzice-Raszówka-Karczowiska dr. Nr 3 12,031 12. 1234 dr. Nr 335 Krzeczyn Wielki-Gorzyca-Żabice 6,470 13. 1235 Krzeczyn Wielki-(Lubin, ul. Grottgera)-Chróstnik dr. Nr 3 2,335 14. 1236 Obora-Lubin dr. Nr 3 2,325 dr. Nr 36 Miłosna-Redlice-Wielowie ś-Parszowice-Sitno-Ścinawa 15. 1237 0,575 dr. Nr 36 16. 1250 (Legnica)-Raszowa 3,060 17. 1138 (Parchów)-Szklary Górne dr. Nr 36 1,427 Razem: 94,061

Tabela 1.29 Przebieg i długo ść dróg gminnych na terenie gminy Lubin, stan na koniec 2013 r., wg danych UG

L.p. Nr drogi i jej przebieg Długo ść drogi [km] 1. 101157 D: gr. M. Lubina - Gola gr. gm. 2,060 2. 103041 D: Miłoradzice - Pieszków 2,798 3. 103042 D: Miłoradzice - Raszowa 2,835 4. 100043 D: Miłoradzice - Buczynka 4,240 5. 103045 D: Zimna Woda - Wiercie ń 2,306 6. 103046 D: Gorzelin - Pieszków - Niemstów 7,131 7. 103047 D: Czerniec - Osiek przez Kłopotów 2,982 8. 103048 D: Osiek - Chróstnik 3,605 9. 103049 D: Raszówka - Gorzelin 4,727 10. 103050 D: Krzeczyn Mały - Gorzyca 1,390 11. 103051 D: Miłoradzice - Gogołowice 3,817 12. 103052 D: Miroszowice - Lubin gr. gm. 2,366 13. 103053 D: Chróstnik - Bolanów 1,925 14. 103054 D: Ksi ęginice - Kłopotów 3,898 15. 103055 D: Ksi ęginice - Składowice 2,321 16. 103056 D: Składowice - Zalesie 3,031

Wśród dróg gminnych przewa żaj ą drogi o nawierzchni twardej ulepszonej bitumicznej (76%). Ponadto 11% dróg gminnych posiada nawierzchni ę gruntow ą naturaln ą, natomiast 7% gruntow ą wzmocnion ą żwirem, żużlem itp. Poni ższy wykres przedstawia procentowo ilo ść dróg o wskazanych nawierzchniach.

69 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 70 Wrocław, 2014

Rysunek 1.43 Procentowy udział dróg gminnych o poszczególnych nawierzchniach w gminie Lubin, wg danych UG

Przez gmin ę przebiega pierwszorz ędna, jednotorowa, zelektryfikowana linia kolejowa nr 289 relacji Legnica - Rudna - Rawicz. Ponadto PKP administruje odcinkiem o długo ści 0,4 km linii kolejowej nr 971 znaczenia miejscowego relacji Lubin Górniczy - Lubin Kopalnia PŁK (jednotorowa, zelektryfikowana). W północnej cz ęś ci miasta Lubin funkcjonuje sportowo-usługowe lotnisko Lubin, obsługuj ące ruch nieregularny krajowy i mi ędzynarodowy. Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego w roku 2013 na terenie gminy Lubin znajdowały si ę ok. 2,2 km ście żek rowerowych.

1.17 Odnawialne źródła energii

Energia odnawialna jest to energia uzyskiwana z naturalnych, powtarzaj ących si ę procesów przyrodniczych. Odnawialne źródła energii (OZE) stanowi ą alternatyw ę dla tradycyjnych pierwotnych nieodnawialnych no śników energii (paliw kopalnych). Ich zasoby uzupełniaj ą si ę w naturalnych procesach, co praktycznie pozwala traktowa ć je jako niewyczerpalne. W warunkach krajowych energia ze źródeł odnawialnych obejmuje energi ę z bezpo średniego wykorzystania promieniowania słonecznego (przetwarzanego na ciepło lub energi ę elektryczn ą), wiatru, zasobów geotermalnych (z wn ętrza Ziemi), wodnych, stałej biomasy, biogazu i biopaliw ciekłych. Pozyskiwanie energii z tych źródeł jest, w porównaniu do źródeł tradycyjnych (kopalnych), bardziej przyjazne środowisku naturalnemu. Wykorzystywanie OZE w znacznym stopniu zmniejsza szkodliwe oddziaływanie energetyki na środowisko naturalne, głównie poprzez ograniczenie emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza gazów cieplarnianych [27]. W latach 2010-2013 na terenie gminy Lubin zrealizowano kilka inwestycji z udziałem urz ądze ń wykorzystuj ących energi ę odnawialn ą. Do o świetlenia ulicznego gmina Lubin wykorzystuje obecnie lampy autonomiczne ze źródłem światła LED, zasilane z akumulatorów ładowanych z paneli fotowoltaicznych. W ramach inwestycji zwi ązanych z budow ą świetlic wiejskich jako system zmniejszaj ący energochłonno ść zastosowano do instalacji ogrzewania ciepłej wody i centralnego ogrzewania kolektory słoneczne. Kolektory zostały zamontowane w świetlicach w miejscowo ści Obora, Gola i Zimna Woda. Warto wspomnie ć, iż w 2011 r.,

70 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 71 Wrocław, 2014

w nowo wybudowanej świetlicy wiejskiej w Oborze, odbyły si ę warsztaty dotycz ące odnawialnych źródeł energii (OZE). W szkoleniu udział wzi ęli Radni gminy Lubin, pracownicy Urz ędu Gminy w Lubinie, Gminnego O środka Kultury w Ksi ęginicach, Gminnego O środka Kultury w Raszówce, Gminnego Zakładu Usług Komunalnych i Mieszkaniowych w Ksi ęginicach oraz inni mieszka ńcy Gminy Lubin. Uczestnicy dowiedzieli si ę jakie zalety i wady wi ążą si ę z ró żnymi metodami pozyskiwania energii, uzyskali informacje o dost ępnych technologiach OZE, w tym m.in. energii wiatrowej, energii geotermalnej, energii wodnej, ogniwach fotowoltaicznych, pompach ciepła, turbinach wiatrowych i biomasie oraz wzi ęli udział w pokazie obrazuj ącym sposób wytwarzania energii elektrycznej przez ogniwa fotowoltaiczne i wiatraki. Warsztaty, prowadzone przez Radosława Sadloka, zorganizowane zostały przez Fundacj ę Wspierania Inicjatyw Ekologicznych w ramach projektu „Zielony telefon alarmowy OZE” dofinansowanym ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Gmina Lubin przyst ąpiła do mi ędzynarodowego projektu "Green Twinning", celem którego jest m.in. wzmocnienie władz lokalnych w zakresie zrównowa żonego rozwoju energetycznego. Pierwszym krokiem do realizacji projektu mo że by ć zmiana planu zagospodarowania przestrzennego i wyznaczenie nowych terenów pod inwestycje zwi ązane z odnawialnymi źródłami energii. Udział w projekcie "Green Twinning - Budowanie kompetencji i wymiana do świadcze ń w zakresie strategii zrównowa żonego rozwoju energetycznego" pozwoli gminie Lubin na wymian ę do świadcze ń z miastami i gminami z całej Europy, m.in. z Hiszpanii, a tak że na wsparcie przy realizacji nowych inwestycji ze strony krajowego koordynatora projektu, którym jest Stowarzyszenie Gmin Polska Sie ć "Energie Cites".

71 proGEO Sp. z o.o. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY LUBIN 72 Wrocław, 2014

2. LITERATURA 1. Kondracki J., 2002, Geografia Regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2. Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Zakład Geologii i Hydrologii In żynierskiej, Warszawa, 2000 r. 3. Opracowanie ekofizjograficzne dla Województwa Dolno śląskiego, dost ępne na stronie: http://eko.wbu.wroc.pl/eko, wraz z interaktywn ą map ą opracowania, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, listopad 2005 r. 4. Bilanse zasobów złó ż kopalin w Polsce, wg stanu na 31 XII 2013 r. oraz 31 XII 2013 r., Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2013 i 2014 r. 5. Raporty o stanie środowiska w województwie dolno śląskim w 2010, 2011 i 2012 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, 6. Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej, 2002 r. 7. Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. (M.P. Nr 34, poz. 501) 8. Program Ochrony Środowiska przed hałasem dla Województwa Dolno śląskiego , SGS EKO- PROJEKT Sp. z o. o., z siedzib ą w Pszczynie, Wrocław 2014 r. 9. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012-2015 (projekt), Zarz ąd Województwa Dolno śląskiego, Wrocław, 2008 r. 10. Program ochrony środowiska dla powiatu lubi ńskiego na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, przyj ęty uchwał ą nr 235 Rady Powiatu w Lubinie z dnia 28 maja 2009 r., Atmoterm S.A., Opole 2008 r. 11. Program ochrony środowiska dla gminy Lubin, przyj ęty uchwał ą Nr XXXVI/157/2006 Rady Gminy Lubin z dnia 31 stycznia 2006 r., proGEO sp.z o.o., Wrocław maj 2005 r. 12. Raport z wykonania Programu ochrony środowiska dla gminy Lubin za lata 2006-2009, proGEO sp. z o.o., Wrocław, czerwiec 2009 r. 13. Koncepcja systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla gmin z rejonu Legnicko – Lubi ńskiego, proGEO sp. z o. o., Wrocław, luty 2008 r. 14. Opracowanie ekofizjograficzne Gminy Lubin , mgr in ż. Ilona Szarapo, Wrocław 2013 r. 15. Strategia rozwoju gminy Lubin na lata 2009 – 2013, przyj ęta uchwał ą Nr XXXVI/190/2009 z dnia 30.06.2009 r., Inwest Consulting S.A., Pozna ń 2009. 16. Plan Rozwoju Lokalnego gminy Lubin na lata 2004 – 2010, Inwest Consulting S.A., Pozna ń 2004 r. 17. Wieloletni plan inwestycyjny gminy Lubin , Invest Consulting S.A., Pozna ń, wrzesie ń 2007 r. 18. Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Gminy Lubin, Inowatiwa sp. z o.o., Lubin, wrzesie ń 2013 r. 19. Raport „Środowiskowe i społeczne uwarunkowania eksploatacji zło ża w ęgla brunatnego Legnica”, Redakcja Górnictwa Odkrywkowego, Wrocław, 2008 r. 20. Sprawozdania roczne z wykonania bud żetu gminy Lubin za 2010, 2011, 2012 rok 21. Opinia do cz ęś ci szczegółowej Planu Ruchu KGHM Polska Mied ź S.A. O/ZG „Lubin” na lata 2005-2007, Donorowicz S. i in., Lubin, pa ździernik 2004 r. 22. Cz ęść szczegółowa Planu Ruchu KGHM Polska Mied ź S.A. O/ZG „Lubin” na lata 2014-2016, KGHM Polska Mied ź S.A., 2013 r. 23. Dane i materiały otrzymane od Urz ędu Gminy w Lubinie

Netografia 24. Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Lubin, www.bip.ug.lubin.pl 25. Biuletyn Informacji Publicznej Powiatu Lubi ńskiego, www.bip.sp-lubin.dolnyslask.pl 26. WIO Ś we Wrocławiu, www.wroclaw.pios.gov.pl w tym oceny stanu: jako ści rzek, czysto ści wód podziemnych, zanieczyszczenia gleb, jako ści powietrza, ocena poziomów substancji w powietrzu 27. GUS, Bank Danych Regionalnych, www.stat.gov.pl 28. Oficjalna strona rz ądowa dot. sieci Natura 2000, www.natura2000.gdos.gov.pl 29. Strona Okr ęgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej we Wrocławiu, www.oschr.org 30. Strona internetowa Ministerstwa Gospodarki, www.mg.gov.pl

72