Jaargang 14 1 - 2018 De lijstaanvoerder van 2018! Fieldmanager HET VAKBLAD VOOR SPORTVELDBEHEER EURODIAMOND ✓ Standvastigheid 8,3* ✓ Herstellings vermogen 8,2* ✓ Bespelingstolerantie 7,9*

* Tabel Grasgids© 2018 Engels raaigras Sport

IN 2018: MINIMAAL 5% EURODIAMOND IN ALLE EUROGRASS SPORTMENGSELS

Fieldmanagers opgelet! Van de laatste elf edities stond DSV zaden maar liefst zeven keer op nummer 1 in de Grasgids©. En ook in 2018 hebben we met het Waar gaat het met het kunstgras ras EURODIAMOND de lijstaanvoerder in huis. EURODIAMOND zorgt voor veel speeluren per veld dankzij de combinatie van zeer voor voetbal naar toe? goede bespelingstolerantie en standvastigheid. Daar zijn we natuurlijk trots op! Om dit te vieren hebben we EURODIAMOND in 2018 Kunstgras in het betaald voetbal lijkt op z’n retour toegevoegd aan alle topmengsels van DSV zaden.

Meer informatie over de sportmengsels van DSV zaden vindt u op www.dsv-zaden.nl. Onze grasspecialisten geven u graag Club in beeld NOC*NSF stopt Veldonderhoud advies op maat over de keuze van het juiste sportmengsel. TC Capelle inning bijdrage In de cloud kwaliteitszorgsysteem www.dsv-zaden.nl CONNECTING GREEN PROFESSIONALS Dag van de sportaccomModaties

172096 DSV Adv_lijstaanvoerder_210x297mm_FC.indd 1 30-11-17 11:53 The best alternative to nature

edelgrass.com The best alternative to nature

edelgrass.com

LED verlichting en advies voor sportaccommodaties

Nederland is op het gebied van LED verlichting op sportparken, welke wijze, hoe het behoud van de bestaande masten en bekabeling zoals hier op een rugby veld in Australië, de voorloper in de wereld, mogelijk is en dat je service altijd onderdeel maakt van je koopover- mede dankzij het feit dat AAA-LUX in 2009 dit als eerste ter wereld eenkomst. Iedereen is op 8 maart, tijdens de Dag van de Sportaccom- installeerde op enkele sportparken in Eindhoven. Inmiddels zijn er modatie, welkom om zich vrijblijvend te laten informeren over dit alleen al in Nederland en België honderden parken uitgerust met LED soort relevante onderwerpen. U kunt ook vooraf een afspraak maken schijnwerpers. zodat we wat ruimer de tijd voor u kunnen maken. Ook zullen we be- zoekers van de stand het boekje “LED verlichting in de schijnwerpers” Reductie Co2 emissie toesturen, waarin de onderwerpen overzichtelijk gebundeld zijn. Gemeenten kunnen met sportaccommodaties forse stappen zetten om hun CO2 emissie doelen te bereiken. Het “verledden” van een Bezoek onze seminar hockeyveld staat qua carbon footprint gelijk aan circa 20 kilometer Ook zal Erik Swennen, directeur van AAA-LUX, een seminar houden straatverlichting, waardoor het voor gemeenten een interessante over het voorkomen van lichthinder rondom sportparken, waar steeds keuze kan zijn om sportvelden uit te rusten met LED. woningen gebouwd worden. Dat kan gevolgen hebben voor de wijze waarop een park verlicht wordt. Vrijblijvend advies AAA-LUX adviseert gemeenten en sportclubs vrijblijvend over hoe te U vindt ons op stand 1.806, 8 maart, Expo Houten. voldoen aan verlichtingseisen, welke CO2 reductie haalbaar is en op Een afspraak maken kan via: [email protected]

TRIPLE A LIGHTING SMART. FLEXIBLE. LED. THE GAME CHANGER FOR GROUNDS MAINTENANCE ONLY FROM TORO LT-F3000 NEW

Productiviteit en een mooi maaibeeld bij kort en lang gras Voor speelvelden, wegbermen, parken en ruige terreinen Ontworpen om gebieden te beheren met slechts 3 à 4* maaibeurten per jaar Productiviteit en veelzijdigheid, met lage onderhoudskosten

www.toro.com/LT-F3000 www.jeanheybroek.com *Dependent on environmental conditions and mowing speed

GOV_BUSINESS_MASTER2.indd 1 05/04/16 13:46 THE GAME CHANGER FOR GROUNDS MAINTENANCE ONLY FROM TORO LT-F3000 NEW

Productiviteit en een mooi maaibeeld bij kort en lang gras Je kunt hier altijd Voor speelvelden, wegbermen, parken en ruige terreinen 57 een balletje slaan! Ontworpen om gebieden te beheren met slechts 3 à 4* maaibeurten per jaar Tennisclub Capelle is een vereniging voor en door leden. Met z’n allen houden

Productiviteit en veelzijdigheid, met lage onderhoudskosten ze de club draaiend; vrijwilligers spelen dus een heel essentiële rol.

Maar: ‘Voor het schoonmaken van toiletten krijg je geen vrijwilligers, dus dat

hebben we vanaf het begin uitbesteed’, zegt voorzitter Ruud Gruson. www.toro.com/LT-F3000 www.jeanheybroek.com *Dependent on environmental conditions and mowing speed www.fieldmanager.nl 7

GOV_BUSINESS_MASTER2.indd 1 05/04/16 13:46 COLOFON Fieldmanager -een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt in een gemiddelde oplage van 1.900 exemplaren verspreid onder sportveldbeheerders in dienst van gemeentes, sportclubs en aannemers. Fieldmanager is het belangrijkste Nederlandse vakblad voor sportveld- onderhoud waarbij de praktisch ingestelde vakman centraal staat.

Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Fransestraat 41 6524 HT Nijmegen T 024-3602454 F 024-3602464 I www.fieldmanager.nl M [email protected]

Hoofdredacteur: Hein van Iersel ([email protected]) Operationeelmanager: Peter Jansen ([email protected]) Redacteurs: Kelly Kuenen ([email protected]) Guus van Rijswijck ([email protected]) Nino Stuivenberg Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout en Sebastiaan Drijsen Advertenties: Alberto Palsgraaf ([email protected]) Rik Groenewegen ([email protected]) Sales support: Lieke van der Weijde ([email protected])

Abonnementen 77,- per jaar. De abonnementsperiode loopt van 1 januari tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe 24 48 abonnementsperiode in ons bezit is. NOC*NSF stopt inning bijdrage De atletiekbaan raakt maar ISSN: 2212-4314 kwaliteitszorgsysteem bij verplichte niet aan de top(laag)

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van periodieke keuringen (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voor- ‘De lat steeds wat hoger leggen’, een behouden. Deze berusten bij Fieldmanager c.q. de betreffende Een aangepast registratie- en beoordelingssysteem gezegde dat rechtstreeks uit de atletiek auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke en de verplichting om voortaan vaker de kwaliteit van afkomstig is, is iets wat tot op de dag van toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, kunstgrasvoetbalvelden vast te stellen lijken ertoe te vandaag nog altijd wordt nagestreefd. elektronisch of op welke wijze dan ook. Fieldmanager wordt gaan leiden dat gemeenten jaarlijks meer geld kwijt In de atletieksport zelf, weliswaar, want het tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs zijn om hun velden gecertificeerd te houden. Hoe zit concept van de atletiekbaan is de afgelopen van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden dat? 30 jaar nauwelijks veranderd. Toch lukt brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeen- het de banenbouwers zelden om een komstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij gerenoveerde baan meteen door de keuring de redactie ter inzage of op te vragen. te krijgen. Wat is het struikelblok?

8 1 - 2018 INHOUD

Waar gaat het met het kunstgras voor voetbal naar toe?

Het lijkt erop dat kunstgras in het betaald voetbal nu echt op zijn retour is. In de nieuwjaarstoespraak van vrijwel elke voorzitter en directeur van een betaaldvoetbalorganisatie kwam het onderwerp aan de orde. Vier clubs hebben al besloten of werken aan plannen om op termijn definitief van kunstgras af te stappen. Wat zijn de gevolgen van die ontwikkeling?

16 EN VERDER

11 Nieuws

15 ‘Humus is de accu van de bodem’

22 Nieuw systeem voorziet in gerichter beregenen met meer rendement

29 SGS Intron en Kiwa Isa Sport reageren op afschaffing toeslag

31 Partnernieuws

52 Een blauwtje lopen

69 Al het veldonderhoud vastgelegd in de cloud

78 Hoofdredactioneel 73

De eerste tetraploïde rassen Engels raaigras zijn op weg naar de Grasgids

VOLG ONS In de Grasgids staan tot nu toe uitsluitend diploïde rassen van Engels raaigras. DLF hoopt daar binnenkort verandering in te brengen met 4turf: een nieuw soort tetraploïd, Engels raaigras. De rassen van tetraploïd twitter.com/fieldmanagement Engels raaigras zullen in de komende drie jaar de beproevingen ondergaan om in de Grasgids te komen. facebook.com/bladfieldmanager Als alles meezit, zullen in 2022 de eerste tetraploïde rassen in de Grasgids worden opgenomen.

www.fieldmanager.nl 9 Aquaco B.V. is de one stop shop in watertechniek Ontwerp • Engineering • Realisatie • Service en onderhoud

www.aquaco.nl

We love making water work

Vredo Sport serie uitgevoerd met DDS systeem Creëer in 1 werkgang de ideale kiemingsomstandigheden voor het graszaad.De prijswinnende Vredo Sportserie* met Thuis DDS systeem zorgt voor een driedubbele werking: 2 soorten graszaad op op uw terrein 2 verschillende dieptes in 2 verschillende doseringen. Voor een winterharde en compacte Oude Heijningsedijk 30, Heijningen. grasmat met meer speeluren! Telefoon: (0168) 46 28 56. E-mail: [email protected] www.gbf-bras.com *De Sportserie met 2.2 meter werkbreedte en 3,5 cm rijafstand kan als 3 punt of getrokken versie geleverd worden.

Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 [email protected] De beste in het veld www.vredo.nl NIEUWS

van de samenwerking getuigt van wederzijds ver- van TNO maakt zichtbaar welke organisaties men- PSV en Bam verlengen trouwen en is een garantie voor mooie resultaten sen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt in de toekomst'. duurzaam aan het werk krijgen en houden. De PSO tot 2022 is een wetenschappelijk onderbouwd meetinstru- PSV Business en Bam Bouw en Techniek verlengen Bam start in maart met de bouw van de nieuwe ment dat objectief bepaalt in welke mate een orga- hun samenwerking tot medio 2022. PSV en Bam huisvesting van de jeugdsectie op het trainings- nisatie socialer onderneemt en daarmee een inclu- werken al ruim dertig jaar samen. BAM is door de complex De Herdgang. In het multifunctionele sieve werkgever is. Iedere organisatie kan zichzelf jaren heen bij diverse bouw- en verbouwfases van complex komen onder meer een gymzaal, fitness- vrijblijvend langs de meetlat leggen via www. het stadion betrokken geweest. In maart van dit ruimte, kleedkamers, onderwijsruimtes en kanto- mijnpso.nl. Daarnaast is het een toonaangevend jaar start Bam met de nieuwbouw van de jeugd- ren. Daarnaast wordt de bestaande tribune uitge- keurmerk voor socialer ondernemen, dat PSO- sectie op het PSV-trainingscomplex De Herdgang. breid. Bam levert de nieuwbouw volgens planning Nederland toekent na een certificeringsproces. De samenwerking betekent tevens dat Bam tot op in het voorjaar van 2019. CSC Sport stelt samenwerking belangrijk te vinden, 2022 als Official Sponsor verbonden blijft aan de zowel met vrijwilligers van verenigingen als met club. mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. CSC gecertificeerd op Peter Fossen, directeur Operations bij PSV: 'Wij streven naar duurzame samenwerkingsverbanden hoogste trede PSO Nieuwe padelbanen en zijn zeer trots dat we het contract met Bam, dat CSC Ceelen Sport Constructies is gecertificeerd op al zo lang aan PSV verbonden is en het stadion van trede 3 van het keurmerk Prestatieladder Socialer voor Etten-Leur nieuwe impulsen voorziet, gaan verlengen'. Ondernemen (PSO). Trede 3 is de hoogst haalbare In opdracht van Tennisschool Patrick Nooijens Jaap Hazeleger, directeur van Bam Bouw en trede van het PSO-keurmerk. CSC Ceelen dankt en de gemeente Etten-Leur realiseerde Techniek: 'Door de langdurige relatie kunnen wij zijn positie aan 'het bovengemiddeld bieden van Fielddrain bv de totale onderbouwconstructie transparant en accuraat inspelen op de wensen werkgelegenheid aan mensen met een afstand voor twee padelbanen. Padel is een sport die van PSV wat betreft de accommodaties en dus tot de arbeidsmarkt', meldt de organisatie op zijn aan bekendheid wint. Zowel de Padelbond meer toegevoegde waarde bieden. De verlenging website. De Prestatieladder Socialer Ondernemen als de KNLTB organiseert competities. De Padelbond omschrijft de sport als een com- binatie van tennis en squash. Een padelveld Renovatie voor Tennispark TV Carolus wordt omheind, omdat de bal via de wand TV Carolus uit Helmond gaat het bestaande tennispark drastisch renoveren. De huidige acht zandin- mag worden teruggespeeld, mits deze een gestrooide kunstgrasbanen worden vervangen en uitgebreid tot tien banen met een toplaag van keer op het veld van de tegenpartij stuit. Matchclay. De belangrijkste eigenschap van Matchclay is de mix van horizontaal geweven matten en Het product Fielddrain, bij sommigen beter gravel, dat net als kunstgras het hele jaar door bespeelbaar is. De Matchclay wordt aangebracht op bekend onder de naam drainbeton, wordt een fundering van schuimbeton. Top Sport & Groen BV uit het Brabantse Maashees is verantwoor- al een aantal jaren toegepast. Het product delijk voor het totale project. Tennisbouw Nederland is als onderaannemer verantwoordelijk voor de bestaat uit een cement-gemodificeerde toplaag. Hans Ebben (Top Sport & Groen) en Harry Pluim (Tennisbouw) zijn zeer verheugd met deze gebonden granulaat-funderingsconstructie opdracht. Volgens hen is vooral het aantal banen van dit type toplaag in het zuiden van Nederland voor hockey- en tennisconstructies. In Etten- uniek. Opdrachtgever voor deze opdracht is Stichting Carolus Tennissport. De stichting ontvangt van Leur is gekozen voor de openbetonconstruc- de gemeente Helmond een subsidie voor de renovatie en uitbreiding van het tennispark. Op maan- tie op een lava-zandfundering. Daarnaast dag 22 januari zijn de werkzaamheden gestart. Uiterlijk 31 maart moet het park gereed zijn. werd door Fielddrain de fundering voor de padelkooiconstructie gerealiseerd (een poe- renfundering). De kooi is inmiddels geplaatst. Tennisschool Patrick Nooijens verwacht een grote toeloop, omdat dit de eerste twee padelbanen in de gemeente Etten-Leur zijn. Er is zelfs al rekening gehouden met een toe- komstige uitbreiding met drie padelbanen.

www.fieldmanager.nl 11 connecting green professionals

Fieldmanager

OOK HIER ADVERTEREN?

Inclusief Intergrass b.v. Wethouder Kuijersstraat 7 Lumosa LED gratis 7951 SL Staphorst Ekkersrijt 7055 GIP profiel! T: +31 522 463250 5692 HB Son en Breugel M: +31 652171515 T: +31499785063 F: +31 522 461055 [email protected] E: [email protected] www.lumosa.eu

ATCO Ton de Rooij Tennis ONDERDELENATCO Think.Feel.Tennis. ONDERDELENNODIG? Europaweg 1A MILATI GRASSNODIG? MACHINES BV 2381 GR Zoeterwoude-Dorp Tegra Nederland BV Buitendijks 49 MILATI- 3356LX GRASS Papendrecht MACHINES BV - Nederland (071) 58 02 491 Buitendijks 49 - 3356LX Papendrecht - Nederland Rob Bolsius www.milati.nl www.tonderooij.nl www.milati.nl facebook: tonderooijtennis Passestraat 35, 8081 VJ Elburg twitter: thinkfeeltennis T: 0650 - 203 250

Milati H&TMilati BE H&T 2016.indd BE 2016.indd 1 1 21-01-1621-01-16 10:26 10:26

Holland Sport Systems B.V. Nootenboom Sport B.V. Huisman Postbus 67 - NL-3958 ZV Happy Feet Sportsystem Achterzeedijk 57 unit 7 AMERONGEN Sportveldinnovatie BV Burg. Martenssingel 29 Bezoekadres: Storkstraat 1c 2992 SB Barendrecht Lisse NL-3905 KX VEENENDAAL 2806CL Gouda 0252-418141 T: +31 343 461 199 Nederland Bezoekadres: www.hollandsportsystems.nL T: 06 480 633 61 Achterzeedijk 57 unit 3b www.hss-online.nl www.huismansportveldinnovatie.nl E: [email protected] T: 0180-820320

AHA de Man uw golfbaan op zijn best Kieskurk Cannenburgerweg 65 Klaas van Ommen Lombardenstraat 22 Industrieweg 23 1244 RH ’s Graveland beregeningstechniek 4611 VZ Bergen op Zoom 4762 AE Zevenbergen 035 642 33 58 Zuiderzeestraatweg 541 06 - 53 150 351 8091CP Wezep T: 0168-336 030 www.dbsmaaitechniek.nl www.kieskurk.nl 06 - 20456702 www.ahademan.com www.klaasvanommen.com

GRANIET IMPORT BENELUX BV

Zonna B.V. Markt 12, 9411 KP Beilen Graniet Import T: 0593-582 444 Benelux B.V. E: [email protected] LMB Sports BV Amerikahavenweg 2 www.zonna.nl Verlengde Hoogeveense vaart 58 1045 AC Amsterdam 7864 TC Zwinderen, Nederland T +31(0) 475 488 580 The Netherlands T: 0524 291 222 M +31(0) 621 603 970 +31 (0)20 33 44 868 E: [email protected] [email protected] [email protected] www.allfor.nl/tennis www.lmb-sports.com NIEUWS

wezigheid van de DLF-Groep in Zuid-Amerika te ducten in deze markten zal verzorgen. De nieuwe Mobiel soccercourt verbeteren. De investering van DLF in Gapp komt samenwerking betekent dat ICL-producten voor voort uit de wens om een sterk bedrijfsplatform sport, golf en openbaar groen in Nederland vanaf op dak Radboud in Zuid-Amerika te ontwikkelen. Gapp Semillas heden bij zowel Vos Capelle als Prograss verkrijg- is opgericht in 2007 en heeft zijn hoofdkantoor baar zijn. 'ICL kiest nu ook voor Vos Capelle van- Universiteit in Pergamino, waar onder andere de magazijnfa- wege het brede netwerk, de specialistische kennis Op het dak van de Radboud Universiteit te ciliteiten en een proefbedrijf zijn gevestigd. Het en service binnen de professionele groenmarkten. Nijmegen heeft W&H Sports in samenwerking met bedrijf heeft een omzet van ongeveer vijf miljoen De hoogwaardige producten en het innovatieve Kragten en installatiepartner SIP een mobiel soc- dollar. karakter van ICL zijn voor Vos Capelle doorslagge- cercourt geplaatst. W&H Sports laat weten: 'Omdat ‘Deze investering is een belangrijke stap in onze vend geweest in het maken van deze strategische de gehele dakconstructie onder afschot is aange- strategische ambities voor Zuid-Amerika. In 2016 keuze', zo laten de bedrijven weten. 'Vos Capelle legd, is hier rekening mee gehouden bij de uitvoe- hebben we DLF Estero opgericht in Uruguay, wat en ICL kijken uit naar de toekomst. Beide bedrijven ring en installatie van de boarding.' Naast het grote op dit moment een groeiende onderneming is. staan dicht bij de markt en hebben de ambitie aantal studies dat het opleidingsinstituut Radboud Argentinië is verreweg de grootste markt voor om innovatieve producten en advies op maat te Universiteit aanbiedt, voorzien ook de sportfacili- gematigd gras in Zuid-Amerika en met een groei- blijven leveren.' Onderdeel van het strategisch teiten van de universiteit in een brede behoefte. ende economie en een verbeterd politiek klimaat beleid zijn ook aanpassingen in het ICL-prijsbeleid. is het nu de juiste tijd om ons ook in Argentinië te Efficiëntie in logistiek, productieplanning, stroom- vestigen’, zegt de CEO van DLF, Truels Damsgaard. lijnen van productondersteuning en vergroting DLF neemt Gapp van de volumes zorgen voor een gunstiger finan- cieel plaatje aan de kostenkant. Hierdoor kunnen Semillas Seed de distributiepartners Vos Capelle en Prograss de Go Ahead gaat gecontroleerd vrijkomende meststoffen, langzaam- Company over werkende meststoffen en wateroplosbare mest- DLF heeft Gapp Semillas S.A. overgenomen. Het elektrisch maaien stoffen tegen scherpere prijzen aanbieden. bedrijf is gevestigd in Pergamino (Argentinië). Go Ahead Eagles heeft onlangs nieuwe gras- De overname is een strategische stap om de aan- maaiers in gebruik genomen: twee Infinicut- maaiers van Cub Cadet. De grasmaaiers, die Renovatie voor gefinancierd zijn door de supportersvereni- ging van Go Ahead Eagles, zijn aangeschaft in Tennispark TV Carolus combinatie met opvangbakken. De club heeft TV Carolus uit Helmond gaat het bestaande ten- gekozen voor de 34 inch-variant, wat betekent nispark drastisch renoveren. De huidige acht zan- dat de machines een maaibreedte hebben dingestrooide kunstgrasbanen worden vervangen van 860 millimeter. Bijzonder aan de Infinicut en uitgebreid tot tien banen met een toplaag 34-maaiers is dat deze accu-aangedreven van Matchclay. De belangrijkste eigenschap van zijn: ze werken elektrisch. Daar heeft de club Matchclay is de mix van horizontaal geweven naar eigen zeggen voor gekozen vanwege de matten en gravel, dat net als kunstgras het hele energiebesparing die deze maaiers opleveren. jaar door bespeelbaar is. De Matchclay wordt Ook het feit dat de Infinicut een handmaaier aangebracht op een fundering van schuimbeton. is, speelde mee: dat maakt het mogelijk om de Top Sport & Groen BV uit het Brabantse Maashees inzet van zwaardere machines te beperken. is verantwoordelijk voor het totale project. De club uit Deventer treedt met deze aanschaf Tennisbouw Nederland is als onderaannemer ver- in de voetsporen van FC Utrecht, dat vorig jaar antwoordelijk voor de toplaag. Hans Ebben (Top de eerste was met een elektrische maaier. Sport & Groen) en Harry Pluim (Tennisbouw) zijn zeer verheugd met deze opdracht. Volgens hen is vooral het aantal banen van dit type toplaag in het zuiden van Nederland uniek. Opdrachtgever voor deze opdracht is Stichting Carolus Tennissport. De stichting ontvangt van de gemeente Helmond een subsidie voor de renovatie en uitbreiding van het tennispark. Op maandag 22 januari zijn de werk- ICL breidt distributie uit zaamheden gestart. Uiterlijk 31 maart moet het ICL Specialty Fertilizers (ICL) kiest er in zijn nieuwe park gereed zijn. strategische beleid voor om te blijven investeren in de sport-, golf- en openbaargroenmarkten. Per 1 januari 2018 is ICL een partnerschap aangegaan met Vos Capelle, die de distributie van de pro-

www.fieldmanager.nl 13 BUILDING THE SPORTS FUTURE Gezocht Agronomist SGL is een uitzonderlijke hoofdrolspeler achter de schermen van de professionele voetbalwereld. In 2002 ontwikkelden wij een revolutionair systeem dat de groeiomstandigheden voor de grasvelden in voetbalsta- dions optimaliseert. De afgelopen jaren perfectioneerden we ons sys- teem, verbreedden we het productaanbod en breidden we onze markt uit. Inmiddels hebben we met een team van gedreven werknemers al aan ruim 250 van de grootste stadions ter wereld ons systeem verkocht, maar we willen meer. Daarom zijn we op zoek naar een enthousiaste agronomist die het team komt versterken.

Wat doe jij? Jij fungeert zowel intern als extern als adviseur. Enerzijds geef je advies aan de ‘groundsmen’ en facility managers op het gebied van veldbe- heersmaatregelen en teeltkundige zaken, anderzijds ben je onderdeel van de afdeling R&D waarbij jouw onderzoek bijdraagt aan de verbe- tering en ontwikkeling van onze producten. Jouw adviezen omvatten elementen van planning en monitoring van activiteiten die de groei en het herstel van de grasmat bevorderen. Hierbij word je ondersteund door digitale systemen en modellen die lichttoetreding, de lichtvraag en de benodigde additionele belichting uitrekenen op basis van lokale condities en de weerberichten.

Wie ben jij? Mensen die jou écht goed kennen, omschrijven je als nieuwsgierig, vooruitstrevend en betrouwbaar. Je bent analystisch sterk, zelfstandig en werkt planmatig. Daarnaast zorgen je sociale kwaliteiten ervoor dat klanten en collega’s altijd blij zijn je te spreken.

Informatie Ben je geïnteresseerd in deze functie stuur dan je motivatiebrief met CV naar [email protected].

AANLEG I ONDERHOUD I LANDSCAPING Wil je meer informatie? Neem dan contact op met Gerard van ‘t Klooster via 079-5933801.

www.sglconcept.com

WE HELP YOU WIN THE GAME

JE SPORTS SPORTACCOM 08052017.indd 1 9/05/17 13:39

Vitagro B.V. in Elst (Gld.) houdt zich bezig met het adviseren en verkopen van een bestaand assortiment biologische plantverbeteringsmiddelen, bodemverbe- terende producten, milieuvriendelijke meststoffen en graszaden aan de professionele eindverbruiker zoals boomkwekerijen, cultuurtechnische bedrijven, golfbaan- exploitanten, gemeenten en sportverenigingen. Om aan de groeiende vraag van bestaande klanten te kunnen voldoen zijn wij op zoek naar een goede en ervaren:

Adviseur voor Aangenaam Vitagro! sportvelden en golfbanen (Midden en West Nederland)

De functie betreft: Vitagro bied je een afwisselende, zelfstandige en boeiende functie in een familiebedrij f - Onderhouden en uitbouwen van de bestaande klanten waarin je de vrij heid krij gt om zaken uit te voeren. Met onze klanten hebben wij een - Adviseren van beheerders van sport- en golfbanen langjarige relatie gebaseerd op vertrouwen en succesvol advies. De organisatie is - Gezamenlij ke plannen opstellen naar een duurzame ontwikkeling informeel, mensgericht en praktisch ingesteld. Wij bieden je uitstekende arbeids- met de huidige adviseur voorwaarden waaronder een auto van de zaak die mede gebaseerd zij n op je ervaring, opleiding en behaalde resultaten. Wij vragen: - Enige jaren ervaring in de advisering in openbaar groen of andere gewassen Nieuwsgierig? Voor meer informatie over deze functie kun je vragen naar Piet Goossens, - Kennis van bodem, planten, bemesting en graszaden 06-54246047. Informatie over ons bedrij f kun je vinden op www.vitagro.nl. - Een adviserende instelling met een klantvriendelij ke benadering - Bij voorkeur iemand enige jaren ervaring in de business to business verkoop van Ben je geïnteresseerd en durf je deze uitdagende functie aan? Stuur dan vóór 15 februari meststoffen en graszaden a.s. een brief met daarin je motivatie en CV aan: Vitagro B.V., t.a.v. de heer Dennis van Aalten Postbus 69 - 6660 AB ELST of bij voorkeur per mail [email protected]. ‘Humus is de accu van de bodem’

Hans van der Heijden maakt duidelijke keuzes

Hans van der Heijden maakt duidelijke keuzes op sportpark De Hondsheuvels, waar hij onder andere verantwoordelijk is voor de kwaliteit

van de sportvelden. ‘Negentig procent van de meststoffen die wij gebruiken is voortaan van organische oorsprong.’

Auteur: Jan van den Boom, Barenbrug Holland BV, namens Plantum

Nieuwsgierigheid, of beter gezegd leergierigheid, bodem en kan er op kosten bespaard worden. hoeveelheid bodemleven én de variatie nemen is wat Hans van der Heijden drijft in zijn vak als Hij maakte een strategisch plan voor de toe. Schimmels en bacteriën zijn nodig om een voorman. Hij is geschoold als hovenier en tien jaar sportvelden en ging aan de slag. evenwicht te creëren in en boven de bodem, zodat werkzaam geweest als hovenier. In 1996 begon niet één soort de overhand krijgt en de grasplan- hij als leerling bij de gemeente Eindhoven. Vele ‘Eigenlijk is dat het mooiste van ons vak’, zegt ten aantast.’ cursussen en opleidingen later klom hij via de Van der Heijden. ‘Je observeert de grasvelden, functies van terreinmeester en terreinmanager op analyseert, trekt conclusies en maakt daarna een In de bodem is het te halen, zegt Van der Heijden. tot voorman van sportpark De Hondsheuvels. Zijn plan van aanpak, dat je ook nog zelf mag uit­ ‘Humus is de accu van de bodem’, is één van zijn ambities reiken nog verder, binnenkort start hij als voeren.’ De grootste verandering was het bijna kenmerkende uitspraken. Humus houdt vocht beheerder sport van de gemeente Eindhoven. Het volledig afscheid nemen van kunstmest. Alleen bij vast, waardoor er minder snel droogte optreedt. vak is nu eenmaal bijzonder interessant, vindt Van de startbemesting, vroeg in het voorjaar, maakt hij Voldoende en goedwerkend bodemleven levert der Heijden, die dagelijks de rit maakt van Budel- nog gebruik van kunstmest. De overige meststof- daarnaast voedingsstoffen aan de plant. Wanneer Schoot naar het sportcomplex in de Eindhovense fen hebben voortaan een organische oorsprong. je de bodem centraal stelt en daarin investeert, wijk Woensel. Van der Heijden: ‘Door jarenlang gebruik van pluk je daar later de vruchten van, is zijn stelling. kunstmest is de grond uitgepierd geraakt. Het gras hoeft immers minder vaak bemest en Expert natuurgras We willen het evenwicht herstellen.’ gemaaid te worden, maar ook minder vaak bere- De laatste opleiding die hij heeft gedaan, was de gend en bespoten. ‘Kortom, grote winst op het meest uitdagende: expert natuurgras, een hbo- Bodemvruchtbaarheid omhoog gebied van duurzaamheid.’ opleiding die hij volgde op de HAS Hogeschool in Met onder andere het toepassen van organische Den Bosch. Hier leerde hij veel over bodemonder- meststoffen wil hij het tij keren. Samen met Vos zoek, het bodemleven, de granulaire samenstelling Capelle heeft hij bekeken welke organische mest- van de bodem en bemesting. Wat hij leerde, sloot stoffen geschikt zijn. Het belangrijkste is volgens naadloos aan bij zijn eigen ervaring en visie: door hem dat de bodemvruchtbaarheid omhoog gaat Be social te investeren in de bodem en het veldmanage- en dat de biodiversiteit in de bodem een impuls Scan of ga naar: ment te optimaliseren, krijg je een gezondere krijgt. ‘De bodem wordt hierdoor luchtiger en de www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7319

www.fieldmanager.nl 15 Waar gaat het met het kunst- gras voor voetbal naar toe? Kunstgras in het betaald voetbal lijkt op z’n retour

Het lijkt erop dat kunstgras in het betaald voetbal nu echt op zijn retour is. In de nieuwjaarstoespraak van vrijwel elke voorzitter en directeur van een

betaaldvoetbalorganisatie kwam het onderwerp aan de orde. Vier clubs hebben al besloten of werken aan plannen om op termijn definitief van

kunstgras af te stappen. Wat zijn de gevolgen van die ontwikkeling?

Auteur: Guy Oldenkotte

Met de aankondiging van SC Cambuur-voorzitter UEFA werd de markt voor kunstgras voor voetbal Adriaan Visser (Pec Zwolle), John Bes (Almere City) Ype Smid dat de club uiterlijk vanaf 2020 overstapt uiteindelijk een feit. en Mattijs Manders (Ado den Haag) eenzelfde van kunstgras naar hybride, lijkt de historie zich geluid horen. Allen hebben besloten of overwegen te herhalen. De club was in 2005 de eerste BVO De rest is geschiedenis, as they say, maar een om op korte termijn afscheid van kunstgras te die zelfstandig koos voor kunstgras. Dat Heracles volledig hoofdveld van kunstgras is nu dus ook nemen. Elders in deze editie kunt u hun beweegre- Almelo destijds al twee seizoenen op kunstgras ‘geschiedenis’ bij SC Cambuur. Smid deed zijn uit- denen lezen. speelde, telt niet mee wanneer men weet dat die spraak nog voordat het voetbalseizoen 2017/2018 mat er alleen kwam op aandringen van hoofd- überhaupt van start ging. Aan het begin van het Goed voor de spelers sponsor Koninklijke TenCate. Mede dankzij de deel- nieuwe jaar, tijdens de nieuwjaarstoespraken in Het zal u niet verbazen dat de geluiden posi- name van Heracles aan een Europese studie van de de aanloop naar de tweede seizoenshelft, lieten tief worden ontvangen bij de Vereniging van

16 1 - 2018 6 min. leestijd ACTUEEL

Hesp erkent dat kunstgras een aantal oplossingen groep Kunstgras die door de betaaldvoetbalorgani- biedt waar het voetbal in Nederland van afhanke- saties werd opgericht, maar die eind 2017 een stille lijk is, maar wat hem betreft spelen talentvolle spe- dood stierf. In die 1,5 tot 2 miljoen euro zijn de lers alleen nog op natuurgras- of hybride velden. onderhoudskosten nog niet eens inbegrepen. ‘Veel spelers komen al op hun achtste of negende bij de jeugdopleiding van een club terecht. Het ‘Het kost ontzettend veel om die laatste tien is goed dat ze dan zoveel mogelijk op natuurgras procent van een superveld te bereiken’, stelt Ben spelen.’ Toch roept Hesp niet op tot een totale Veenbrink. Hij trekt daarbij een vergelijking met uitbanning van de ondergrond. ‘Kunstgras is ideaal de mat van Arsenal. ‘Die kost ze jaarlijks zes a om tempovoetbal te trainen of om bepaalde acties zeven ton, terwijl er in Nederland clubs zijn die goed onder de knie te krijgen, maar ook van straat- werken met een onderhoudsbudget van 50.000 voetbal kan een speler veel leren. Vandaar dat ze euro.’ Veenbrink wijst erop dat er naast die kosten zoveel mogelijk op verschillende ondergronden nog vele andere kosten bijgeteld moeten worden. moeten trainen.’ Zo verplicht de KNVB clubs in de Eredivisie om in veldverwarming te investeren als ze geen kunst- Goed voor de club? gras hebben. ‘Dat op zich is al een aanzienlijke De woorden van Hesp klinken idealistisch, maar bij investering, maar ik weet ook van een club die in verschillende clubs is die mogelijkheid beperkt. Zo de winter zo’n 100.000 euro extra kwijt was aan zal Ado Den Haag op zoek moeten naar een trai- stookkosten voor die verwarming.’ ningscomplex voor de selectie, wanneer de club werkelijk besluit om in 2019 afscheid van kunstgras Natuurlijk is er techniek die kan helpen om de te nemen. Met kunstgras was het juist mogelijk kwaliteit van de mat te verbeteren. De groeilam- om alle activiteiten in het Cars Jeans Stadion te pen van SGL of het Duitse Rhenac zijn daarvan een concentreren. ‘Met natuurgras in het stadion kun goed voorbeeld. Ook die vereisen echter een forse je minder activiteiten ontplooien, wat invloed zal investering en exploitatiekosten, de toepassing hebben op de exploitatie’, stelt Ben Veenbrink van van energiezuinige ledlampen ten spijt. Bovendien The Stadium Consultancy. ‘Maar de onderhouds- geeft het gebruik van dergelijke systemen andere kosten zullen de grootste impact hebben. Die problemen. ‘Je krijgt dan te maken met vragen als: Contractspelers (VVCS). ‘Ik denk dat dit goed is in stijgen gigantisch. De vraag is natuurlijk welke hoe eenvoudig is het om het onderhoudsmateriaal algemene zin en dat het zeker goed is voor het kwaliteit je wilt hebben. Daar zit veel verschil in. op het veld te krijgen, en is er voldoende ruimte in Nederlandse voetbal’, zegt VVCS-voorzitter Danny Maar in principe kun je de wet van de afnemende het stadion om de materialen op te slaan?’ Hesp. ‘Op kunstgras krijg je een ander type voet- meeropbrengsten hierop toepassen.’ bal; dat is niet goed voor de spelers en voor het Ook hier kunnen lessen worden getrokken uit de publiek.’ De terugval die het Nederlandse voetbal VVV-voorzitter Hai Berden sprak in zijn nieuwjaars- situatie bij Arsenal. ‘Daar staan deze assimilatielam- de afgelopen jaren heeft moeten ervaren, lijkt dit speech over een kostenpost van 1,5 tot 2 miljoen pen in de parkeergarage, omdat ze nergens anders te bevestigen. euro wanneer een voetbalclub wil overstappen van ruimte hebben. Maar dat valt lastig uit te leggen kunstgras naar natuurgras. Berden zat in de werk- aan een fan die dan verder weg moet parkeren,

Danny Hesp Arjan Knottnerus

www.fieldmanager.nl 17 WAAROM HOE WAT Door grote hoeveelheden water Met de toepassing van Lava Oxygen in Een duurzaam natuurgrasveld met in korte periodes worden de toplaag wordt water snel afgevoerd een gegarandeerde bespeelbaarheid natuurgrasvelden moeilijker en is het veld stabieler en beter van minimaal 400 uur. bespeelbaar. bespeelbaar

Wilt u de mogelijkheden Geert van Kerkvoorde Gerrit Klop Jeffrey Jansen Aldert Engelsman voor uw sportveld weten? Noord Nederland Midden Nederland Zuid Nederland West Nederland 06-126 71 236 06-516 01 208 06-220 12 023 06-236 89 287 [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] Bezoek onze stand op de Dag van de Sport! DCM Nederland B.V. • Valkenburgseweg 62a • 2223 KE Katwijk • tel: 071 401 88 44 • [email protected]

innovation partner KNVB Campus

innovation partner KNVB Campus innovation partner KNVB Campus

Sports Labs Voldoet uw sportaccommodatie aan de - Onafhankelijke inspectie van KNVB Campus hoogste standaard voor competitie sportaccommodaties Woudenbergseweg 56-58 3707 HX Zeist wedstrijden? - Geaccrediteerd door NOC*NSF, Nederland Voldoen de sporttechnische eigenschappen FIFA, FIH, IAAF, IRB, ITF, en de veiligheid aan de nieuwste normen? DIN, EN, ISO

Wilt u het weten? Keuren! - Goal line technology

Veld keuringen zijn een essentieel deel van - 7 dochter ondernemingen elk project om de opdrachtgever te verspreid over 5 continenten

[email protected] garanderen dat de accommodatie aan de - Meer dan 550 veld keuringen in www.sportslabs.eu gestelde eisen voldoet. 2017 ACTUEEL

de aanleg van een hybride veld overwegen, ook bereid moeten zijn hun verwachtingspatroon aan te passen en afgelastingen te accepteren. Gezien de overvolle speelschema’s lijkt dat laatste voor veel clubs onmogelijk te accepteren.

Goed voor het voetbal Terug naar de vraag: wat zijn de gevolgen voor de innovatie van kunstgras voor voetbal, als het product niet langer ‘in de etalage’ van de sport staat? Wie goed naar Knottnerus luistert, zou het ergste kunnen vrezen. Het lijkt erop dat we geen grote innovaties meer hoeven te verwachten. ‘Playmaster-velden gaan maar een paar jaar mee, omdat de backing uiteindelijk wordt stukgeprikt bij het vertidrainen. En voor Grassmaster gebrui- ken wij nog steeds de oude Crown-vezel. Die is veel steviger dan de PE-vezels en monofilamenten

Op de tekening is het groen, maar SC Cambuur weet nog niet of ze natuurgras of een hybride-veld in het nieuwe stadion nemen. die tegenwoordig in kunstgrasmatten worden gebruikt’, zegt de man die toch aan heel wat inno- vaties heeft meegewerkt. helaas niet in. Wel weten we dat de vorige voorzit- ter van de raad van bestuur van TenCate, Loek de Vrees voor een terugloop in projecten heeft hij Vries, al in 2015 voorstelde om het stadion van FC echter niet, zelfs niet als hybride velden zouden Allen hebben besloten, Twente te voorzien van een hybride veld. Blijkbaar doorbreken. ‘In 2008, 2009 en 2010 zijn er ontzet- voorzag hij toen al dat kunstgras niet zaligmakend tend veel kunstgrasvelden aangelegd. De meeste of overwegen om op korte zou blijven. daarvan zijn dit jaar aan vervanging toe, zeker met het oog op de KNVB Gebruiksnorm die vanaf termijn afscheid van Een overstap van kunstgras naar hybride zou komende zomer van kracht wordt. Ik schat dat vooral koren op de molen van Arjan Knottnerus alleen al dit jaar 180 velden vervangen moeten kunstgras te nemen zijn. Met Tarkett Sports kan hij twee verschillende worden. Daar komt dan de nieuwbouw nog bij.’ oplossingen bieden: ‘Wij hebben een gestikt Aan het gemiddelde in ons land, één kunstgrasveld systeem en een niet-gestikt systeem.’ Eigenlijk is op vijf natuurgrasvelden, zal dus geen verandering dat codetaal voor het alom bekende Grassmaster, komen; zelfs niet aan de één op drie in het westen ooit door Desso Sports Systems in de markt gezet, van het land. terwijl hij 5.000 pond betaalt voor een stoel op de en Playmaster, een systeem waarbij gras langs hoofdtribune.’ Dat SC Cambuur nu al bekendmaakt kunstgrasvezels groeit op een open backing. De Van de 38 clubs in het betaald voetbal spelen een andere veldsoort te gaan gebruiken in het karakteristieken van deze systemen en de overige momenteel 20 clubs op kunstgras. De eerste vier nieuw te bouwen stadion, is dus begrijpelijk. ‘Het hybride-opties die de markt te bieden heeft, wor- daarvan hebben al aangegeven de overstap naar is altijd beter om er vooraf over na te denken dan den elders in deze editie uitgelegd. natuurgras of een hybride veld te overwegen. achteraf te moeten investeren in deze technieken. Afgaande op de slechte beoordeling van kunstgras Nu kan men nog kijken of het veld voldoende licht Hoewel de BVO’s nadrukkelijker naar hybridesyste- door de aanvoerders in de VVCS-veldencompetitie en zuurstof krijgt, en mocht dat niet zo zijn, het men lijken te kijken, verwacht Knottnerus niet dat en in de discussie die momenteel het voetbal stadionontwerp nog wat wijzigen.’ dit soort systemen de markt gaat overnemen. ‘Men beheerst, lijkt het erop dat de animo voor kunst- zal er meer open tegenaan kijken. De investering gras in het betaald voetbal voorbij is. De weten- Goed voor de markt? in zo’n veld is vergelijkbaar met die in een rubber- schap dat de breedtesport niet zonder kunstgras De vraag werpt zich op wat de gevolgen voor de ingestrooid kunstgrasveld. En de cost of ownership kan, garandeert dat er altijd nieuwe introducties ontwikkeling van kunstgras voor voetbal zullen is bij een hybride veld heel aantrekkelijk, want het zullen komen. Maar nu de etalage wegvalt, zal de zijn, als kunstgras vanaf het hoogste podium ver- kan zo’n 20 jaar mee als het juiste veld wordt geko- juiste keuze voor een veld nog meer kennis van dwijnt. De Eredivisie is en blijft toch een etalage zen.’ Voorwaarde is echter wel dat zo’n veld goed fieldmanagers vergen. waaraan veel commerciële bedrijven zich willen wordt onderhouden. ‘Er zijn echter maar weinig verbinden. Het belangrijkste voorbeeld daarvan is gemeenten die zijn ingesteld op het onderhouden Greenfields. Deze onderneming uit de TenCate-stal van een hybride veld. Dat is allemaal uitbesteed is de leverancier van het merendeel van de kunst- voor een habbekrats. Daarnaast is vaak de kalender Be social grassystemen in de Nederlandse stadions. Maar bij en niet de conditie van het veld bepalend voor het Scan of ga naar: Greenfields heeft men het druk; een reactie zit er onderhoud.’ Knottnerus wijst erop dat clubs die www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7320

www.fieldmanager.nl 19 Krijg grip op de Green Deal

Beperk nutriënt Krijg grip op uw water met uitspoelingen met: de nieuwste ICL technologie:

www.icl-sf.nl

Advert_H2Pro-CRF_BNL_sc.indd 1 13-02-18 15:22 ADVERTORIAL

Een veilige omgeving is belangrijk. Zeker op een sportaccom-

modatie waar veilig gesport moet kunnen worden. Om een

sportaccommodatie veilig en in optimale conditie te hebben

en te houden, is het raadzaam om naast het aanschaffen van

veilige sportmaterialen ook minimaal eenmaal per jaar een

inspectieronde over de velden te maken. Uw sportaccommodatie in optimale conditie

Al jaren maken wij van W&H Sports ons op verschil- SPORT-AED gevallen scheef of onvoldoende stabiel en ont- lende manieren hard voor een veilige sportomge- Ook een aed draagt bij aan een veiligere omge- staat een gevaarlijke situatie door oneffenheden ving. Om opdrachtgevers nog meer te overtuigen ving. Helaas ontbreekt zo’n apparaat op dit rondom de grondpot. van de noodzaak om te kiezen voor hoogwaardige moment bij veel verenigingen. Bij een hartstilstand Als men verder minimaal eenmaal per jaar een en veilige sport- en inrichtingsmaterialen, hebben zijn de eerste zes minuten cruciaal; dit wordt inspectieronde over de velden maakt en een wij het kwaliteitsconcept ‘scoren met kwaliteit’ in zonder aed niet gehaald. Omdat de aanwezigheid vrijblijvende check laat uitvoeren, blijven alle het leven geroepen. Bij veel producten geeft W&H van een aed van levensbelang is, wil W&H Sports materialen langer in goede conditie en veilig. Wij Sports acht jaar garantie op de gelaste onderde- u in samenwerking met CardiAid informeren over van W&H Sports kunnen dit samen met onze vaste len van de aluminium constructie. Maar ook met het belang en het gebruik van de meest gebruiks- installatiepartner Sport Installatie Partners voor u de campagne ‘Voetbal veilig’ proberen wij het vriendelijke aed bij sportverenigingen. Reanimatie verzorgen. Op basis van deze inspectie kan worden onderwerp veilige sportaccommodaties onder verdubbelt namelijk de overlevingskans van slacht- gekeken welke materialen goed zijn, welke onder- de aandacht te brengen. Want zijn vrijwilligers, offers! Als er een aed aanwezig is, kun je direct houd nodig hebben en welke vervangen dienen ouders, gemeenten en verenigingen wel volledig helpen. Het draagbare apparaat analyseert het te worden. op de hoogte van het veilige gebruik van bijvoor- hartritme en geeft opdrachten aan de hulpverle- beeld verplaatsbare doelen? W&H Sports denkt ner. Ook zonder enige medische kennis kun je dus Kom ons bezoeken en maak uw van niet en vindt het belangrijk om meer aandacht een leven redden. sportaccommodatie nog veiliger voor dit onderwerp te vragen. Daarvoor is onder Op donderdag 8 maart aanstaande is andere een strip ontwikkeld die bij de ingang van Beheer en onderhoud W&H Sports aanwezig op de Dag van de het veld kan worden opgehangen, waarin op toe- Naast de aanschaf en het juiste gebruik van veilige Sportaccommodaties in Houten. In samen- gankelijke wijze wordt uitgebeeld hoe de doelen materialen, draagt goed onderhoud en beheer van werking met CardiAid verloten wij een het best gebruikt kunnen worden, en vooral ook de sportaccommodatie bij aan een veiliger sport- sport-aed ter waarde van 1299 euro onder hoe niet. Voor het juiste gebruik van onze klapbare klimaat. W&H Sports kan hierbij een handje helpen, de bezoekers van de beurs. Kom W&H jeugddoelen hebben wij een sticker ontwikkeld, bijvoorbeeld met onze nieuwe doelmanchet, die Sports bezoeken in stand 1.711 en maak een waarop duidelijk staat aangegeven hoe deze veilig ervoor zorgt dat er geen vuil, zand en/of infill in de afspraak voor een vrijblijvende en kosteloze gebruikt kunnen worden. Het zou mooi zijn als we grondpotten komt. Nu worden natuurvelden vaak inspectie van uw sportaccommodatie. Zo met elkaar de sportvelden nog veiliger kunnen opnieuw ingezaaid en opgehoogd; met een man- kunt u ervoor zorgen dat uw vereniging nog maken. chet kunnen doelen op de juiste hoogte worden veiliger wordt met een sport-aed. ingesteld. Om die reden is het een ideale oplossing voor onderhoud en beheer: met manchet kunnen doelen veel makkelijker uit de grondpotten wor- den gehaald. Ook hebben veel verenigingen pro- blemen met het verwijderen van doelpalen door de grondpotten zelf. Wij hebben nu een nieuw type korfbalgrondpot in het leveringsprogramma, waarbij de palen makkelijker uit de grondpotten verwijderd kunnen worden. Door het gebruik en zetting van de ondergrond gaan traditioneel Be social aangebrachte korfbalgrondpotten na verloop van Scan of ga naar: tijd los zitten. Hierdoor staan korfbalpalen in veel www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7321

www.fieldmanager.nl 21 Henri Bekkers: Fieldmanager of the Year 2016 Nieuw systeem voorziet in gerichter beregenen met meer rendement ‘Sportpark Engelerhart ruikt naar sportiviteit. (...) Met liefde en passie worden de velden gebruikt en onderhouden’, aldus de website van FC Engelen.

Daar hoort vanzelfsprekend een gedegen grasverzorging bij. De voetbalclub uit Engelen (gemeente Den Bosch) is als huurder al 50 jaar gehuisvest op

het complex Engelerpark en heeft, hoewel de club er geen zeggenschap over heeft, dus baat bij goede beregening. Onlangs nam het sportpark op

initiatief van de verhuurder, de gemeente Den Bosch, een nieuw beregeningssysteem van Smits uit Veldhoven in gebruik. Beheerder Henrie Bekkers

van de gemeente Den Bosch: ‘We kunnen nu veel gerichter en efficiënter beregenen.’

Auteur: Guus van Rijswijck

FC Engelen is duidelijk trots op zijn sportaccom- website vereist naast daadkracht kennis en kunde. voor zorgen dat er met minder water meer resul- modatie: ‘Sportpark Engelerpark wordt door velen In dat opzicht laat de gemeente als verhuurder taat wordt behaald. gezien als één van de fraaiste voetbalterreinen niets aan het toeval over, ook niet de vraag of het uit de omgeving’, aldus de website van de club. nog gaat regenen. Sterker nog: de gemeente Den Overlapping Het complex omvat meerdere velden: naast twee Bosch heeft binnen zijn grenzen een eigen bere- Henrie Bekkers is verantwoordelijk voor het beheer natuurgrasvelden heeft de vereniging een offici- geningsbeleid. Dat houdt in dat er op maat wordt van de buitensportaccommodaties in de gemeente eel kunstgrasveld en een kunstgrasveld voor de beregend, alleen door de gemeente. Een andere, Den Bosch. In die hoedanigheid liet hij vorig jaar F- en E-pupillen. Het inlossen van de belofte op de efficiëntere plaatsing van de sproeiers moet er nu een nieuw beregeningssysteem aanleggen bij FC

22 1 - 2018 4 min. leestijd ACHTERGROND

dat te voorkomen, gaan we gerichter beregenen.’ Met het oog op de Green Deal is stimuleren van Smits Veldhoven is als familiebedrijf begon- goede grassen van groot belang, vertelt hij. ‘Het nen in 1966, oorspronkelijk in de agrarische belang daarvan neemt toe als diverse partijen sector. De broers Henk en Jan Smits startten straks daadwerkelijk geen (chemische) gewasbe- dat jaar met de aanleg van beregeningsin- schermingsmiddelen meer mogen gebruiken op stallaties en het uitvoeren van putboringen. sportvelden.’ Het sterke familiekarakter heeft het bedrijf altijd behouden. Na de overname van bere- Minimale kans op onkruid geningsbedrijf Doves uit Lieshout stopte Met het oog op de Green Deal is ook de bere- het bedrijf met landbouwwerktuigen en gening aangepast, vertelt Bekkers. ‘De focus op specialiseerde het zich in beregening. Sinds waterbeheer betekent dat we efficiënter met 2002 is het bedrijf in handen van de tweede water moeten omgaan. In de oude situatie werden generatie. de uitlopen van het veld niet goed beregend. Daardoor hadden de onkruiden een stevige positie Langer bespeelbaar aan de buitenkanten. De goede grassen bleven Een voordeel van efficiëntere beregening is ook hier achter, vooral in drogere perioden. De nieuwe dat velden langer bespeelbaar zijn, vertelt Bekkers. beregening is nu naar de buitenkant geplaatst, ‘Door een veld op de juiste manier te beregenen, zodat de uitloop ook meegenomen wordt. Maar kun je er meer uren effectief op spelen. Houd je ook hierbij geldt: hoe gerichter de beregening, het veld beter nat, dan verbeter je de bodem. Dat hoe beter. Dit beregeningssysteem maakt meer en komt het gehele veld ten goede, waardoor je er gerichter besproeien mogelijk, ook omdat we de meer uren op kunt sporten.’ manier van beregening anders hebben ingedeeld.’ Als de eerste evaluatie de komende zomer goed uitpakt, wordt dit beregeningssysteem ook bij Evaluatie in de zomer andere verenigingen uitgerold. ‘Op die manier kun- ‘In 2017 liet de gemeente de beregening ombou- nen we ook bij andere clubs gerichter beregenen, wen door Smits’, vertelt Bekkers. ‘Daar was ik zelf wat op den duur geld bespaart én intensiever ook bij betrokken; ik heb erover nagedacht waar gebruik mogelijk maakt.’ de gemeente het meeste baat bij zou hebben.’ In eerste instantie is voor een gemeente uiteraard de prijs het belangrijkst, vertelt hij. ‘De goedkoopste beregeningsinstallaties zijn echter niet altijd het Be social meest efficiënt. Op de lange termijn kun je minder Scan of ga naar: onderhoudskosten maken door het grasbestand te www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7322 verbeteren. Dan ben je dus op de lange duur goed- koper uit. Of dat in dit geval werkelijk zo is, moet de toekomst uitwijzen. Er komt een evaluatie in GROEN Engelen. ‘Het hele beregeningssysteem, dat er al 25 juni 2018.’ De zomer is zeer geschikt voor zo’n eva- RECREATIE SPORT jaar lag, is toen vervangen.’ Het oude systeem had luatie: ‘Door het water gelijkmatig over het gehele ADVIES een manier van sproeien waarbij er overlapping veld te verdelen, hopen we met meer sproeiers was op gedeeltes van het veld die beregend moes- minder te hoeven beregenen.’ WEDSTRIJD ten worden. ‘Door overlapping en de onmogelijk- heid om alles te kunnen raken, worden de mindere Minder water voor hetzelfde resultaat AFGELAST? grassen zoals straatgras en andere onkruiden Het familiebedrijf Smits Leading Water Solutions gestimuleerd. De goede grassen worden hierdoor uit Veldhoven legde de installatie aan, vertelt onderdrukt’, zegt hij. ‘Met dit nieuwe systeem kun- Bekkers. ’Zij zijn de juiste partner en leveren de WIJ REGISSEREN nen we alle delen van het veld apart beregenen.’ technische kennis die nodig is bij het plaatsen van UW SPORT de sproeiers. De installatie is precies verlopen zoals ACCOMMODATIE Gericht beregenen ik het van tevoren had bedacht. Er zijn nu zo’n 24 IN TOP CONDITIE Normaliter worden er drie of vier straten in een kleinere sproeiers, waardoor er meer aansturing veld aangebracht. ‘Hierdoor gaan er sectorsproei- is om het veld te beregenen. Waar we eerst met ers en rondgaande sproeiers tegelijk draaien. Een acht grote sproeiers zo’n 45 minuten lang een veld egale gift over het gehele veld is dan niet mogelijk’, besproeiden, halen we nu hetzelfde rendement in vertelt Bekkers. ‘Dit gebeurt tot het oppervlak 15 minuten. Er is dus ook minder water nodig voor twee keer zo nat is. Grassen die minder goed tegen hetzelfde resultaat.’ zware bespeling kunnen, worden sneller kaal. Om GRAS ADVIES IS 074 2020 258 ONDERDEEL VAN DAGNL. de adviesgroep nederland www.grasadvies.nl

www.fieldmanager.nl 23 Een bijdrage voor het Kwaliteitszorgsysteem is al sinds 2014 onderdeel van de kosten die betaald worden bij het keuren van een veld

NOC*NSF stopt inning bijdrage kwaliteitszorgsysteem bij verplichte periodieke keuringen Betaling bij overige keuringen blijft noodzakelijk

Een aangepast registratie- en beoordelingssysteem en de verplichting om voortaan vaker de kwaliteit van kunstgrasvoetbalvelden vast te stellen lijken

ertoe te gaan leiden dat gemeenten jaarlijks meer geld kwijt zijn om hun velden gecertificeerd te houden. Hoe zit dat?

Auteur: Guy Oldenkotte

Wanneer een erkend testinstituut heeft vastge- bespeelbaarheid, uniformiteit en duurzaamheid Sinds begin dit jaar is onwetendheid niet langer steld dat een sportvloer in Nederland voldoet van sportvloeren en sportaccommodaties structu- mogelijk, nu NOC*NSF procedures heeft bekeken aan de eisen die zijn vastgelegd in het Handboek reel te waarborgen, in het belang van de sporter.’ en in IT-systemen heeft geïnvesteerd. ‘Voortaan Sportaccommodaties, ontvangt de eigenaar van wordt een certificaat pas uitgegeven wanneer die sportvloer een officieel certificaat. Dat certifi- Wie is de opdrachtgever? de gegevens zijn ingevoerd in ons registratie- en caat wordt verstrekt door de sportkoepel NOC*NSF Om voldoende financiële middelen te genere- beoordelingssysteem én er een betaling is ont- en de betreffende sportbond; het bevestigt dat ren, wordt sinds 2014 een eenmalige bijdrage vangen. Zonder dat certificaat mag een veld niet de sportvloer aan de minimale kwaliteitscriteria in rekening gebracht (de zogenoemde Bijdrage worden gebruikt voor wedstrijden die worden voldoet en daardoor veilig en verantwoord kan Kwaliteitszorgsysteem’) bij de aanleg, ombouw, georganiseerd onder auspiciën van de betreffende worden gebruikt. Het certificaat is dus noodzakelijk renovatie of door de sportbond vereiste her- sportbond. Dat hebben we zo afgesproken met de indien men de sportvloer voor officiële wedstrijden keuring van een gecertificeerde sportvloer of sportbonden en die regels zijn vastgelegd in ons wil gebruiken. sportaccommodatie. Die bijdrage diende betaald Procedurehandboek Kwaliteitszorgsysteem.’ te worden door de opdrachtgever en het was de Aan dat certificaat zijn kosten verbonden, die taak van het keuringsinstituut om die opbrengsten Bittere gewaarwording bovenop de kosten voor het testen van het veld te innen. Onduidelijkheid over wie nu precies de Sportvloeren worden op meerdere momenten komen. Dat was lange tijd onduidelijk voor of opdrachtgever was, maakte de inning onmogelijk gekeurd. ‘Sportvloeren worden gekeurd bij de aan- onbekend bij een deel van de beheerders van de voor het keuringsinstituut. ‘Dat het veld uiteindelijk leg, bij ombouw en bij renovatie. Daarnaast is er bij velden, zo erkent Matthijs de Bruin van NOC*NSF. eigendom zou worden van een gemeente of club sommige sporten sprake van een periodieke keu- ‘Die bijdrage is in 2014 ingevoerd en is van belang was doorgaans wel duidelijk, maar soms werden ring. De verplichting door de KNVB om acht jaar voor NOC*NSF om uitvoering te kunnen geven er andere afspraken gemaakt over de keuring van na aanleg vast te stellen of de vloer nog voldoet aan de procedures en processen van het NOC*NSF een veld, waardoor het onduidelijk werd wie nu aan de minimale eisen van de KNVB Gebruiksnorm, Kwaliteitszorgsysteem sportvloeren en sportac- exact moest opdraaien voor de kosten van het is daar een voorbeeld van’, zo merkt De Bruin commodaties. De inkomsten zijn belangrijk om de certificaat.’ op. De kosten voor het certificaat verschillen per kwaliteitsaspecten, sportfunctionaliteit, veiligheid, sportvloer (zie kader). Eenmaal verstrekt, blijft het

24 1 - 2018 6 min. leestijd ACTUEEL

schijntje vergeleken met de miljoenen die de tien Procedurehandboek en is vastgesteld door het kunstgrasvoetbalvelden samen kosten. Maar als College van Deskundigen. En dit staat wel degelijk ‘Dat het veld uiteindelijk daar enkele tientallen velden bij komen waarvan in de notulen.’ Hij is ietwat verbaasd over de onrust vastgesteld moet worden of die nog aan de KNVB en onbekendheid in de markt. ‘Dit soort procedu- eigendom zou worden van Gebruiksnorm voldoen, wordt dat bedrag aan- reafspraken wordt samen met vertegenwoordigers zienlijk hoger. De kosten voor het keuren rekenen van de markt, van gemeenten en vanuit de sport een gemeente of club, was we momenteel niet door aan de huurders, maar vastgesteld’, zo legt hij uit. Deze komen bijeen halen we uit ons onderhoudsbudget’, stelt Van in verschillende werkgroepen. Nederland kent doorgaans wel duidelijk’ Bodegom. Hij durft niet te zeggen of dit ook in de ongeveer elf werkgroepen (zie kader). Het aantal toekomst zal gebeuren als de kosten voor het keu- deelnemers aan de werkgroepen verschilt, maar ren oplopen. Ook Gerrit de Koe van de gemeente volgens een ruwe schatting zijn er in totaal zo’n Amsterdam is niet bijster blij met die ontwikkeling. 100 personen bij betrokken. Veel van die personen certificaat geldig tot het moment waarop de sport- ‘Heb ik net de zure appel doorgeslikt met betrek- vertegenwoordigen leveranciers van producten; vloer opnieuw wordt gekeurd. Het besef van die king tot de keuringsafdracht voor nieuwe velden, een aantal anderen zit er namens de bonden en onontkoombare verplichting begint inmiddels ook krijg ik dit weer!’ zo merkt hij op. sportorganisaties. De groep die de gemeenten ver- bij gemeenten door te dringen. Nu de gemeenten tegenwoordigt, is echter zeer beperkt. zich opmaken voor een toekomst waarin kunst- In onderling overleg ‘Tot één jaar geleden zat er in elke werkgroep grasvoetbalvelden voortaan verplicht na acht jaar, Het stoort De Koe vooral dat de verplichting om slechts één vertegenwoordiger namens de en daarna om de twee jaar, opnieuw gekeurd moe- 350 euro te betalen voor het herkeuren van een gemeenten. De Vereniging Sport en Gemeenten ten worden om vast te stellen of ze aan de KNVB kunstgrasvoetbalveld er stiekem in lijkt te zijn heeft daar een nieuwe invulling aan gegeven door Gebruiksnorm voldoen, wordt duidelijk dat de kos- geslopen. ‘In het nieuwe Procedurehandboek een werkgroep accommodatie op te zetten. Daar tenpost voor het (her)keuren verder kan oplopen Kwaliteitszorgsysteem, de editie van februari 2017, zitten zo’n tien tot vijftien mensen in, die kijken dan de kosten van het keuringsinstituut alleen. staat het duidelijk. Maar in de versie van juni 2015 naar de uitvoering en ons beleid’, stelt De Bruin was dit nog niet het geval’, merkt hij op. De Koe als verweer. Volgens Ronald Huijser van de VSG is ‘Dat idee overvalt mij wel een beetje’, erkent Arjan ging zelfs zover dat hij de notulen van de bijeen- het absoluut waar dat de gemeenten onderver- van Bodegom van de gemeente Rotterdam. ‘Ik komsten van de verschillende werkgroepen en het tegenwoordigd zijn. Desalniettemin mag de VSG snap wel dat het nodig is om een nieuw kunstgras- College van Deskundigen erop naploos. Dit orgaan voldoende meepraten, zo merkt hij op. veld spelgerechtigd te krijgen en de bond stelt wordt benoemd door het bestuur van NOC*NSF en dat het veld gekeurd moet zijn. Maar dat is iets bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeen- Beroerde communicatie? anders dan jaarlijks te moeten betalen om vast te ten, de sport en de markt. Het College adviseert Maar als die gemeenten – de grootste gemeen- stellen of dat veld nog altijd voldoet.’ In Rotterdam NOC*NSF over het certificatiesysteem en de eisen. ten van Nederland voorop – stellen er geen weet liggen niet minder dan 100 kunstgrasvoetbalvel- Volgens De Koe wordt er ook in de notulen van van te hebben dat voortaan ook een bijdrage den. ‘Elke zomer vervangen wij zo’n tien velden’, dit college met geen woord gerept over de kosten betaald moet worden voor een verplicht certificaat zegt Van Bodegom. ‘Uitgaande van 350 euro per van het herkeuren. Matthijs de Bruin bestrijdt wanneer een sportveld een periodieke keuring certificaat voor een kunstgrasvoetbalveld gaat dat echter. ‘Deze procedurewijziging is een van ondergaat, dan schort er blijkbaar wel wat aan de het in dat geval dus om 3.500 euro per jaar; een de vele onderdelen van de verrijking van het communicatie. ‘Er worden veel verschillende com-

Het certificaat bevestigt dat de sportvloer aan de minimale kwaliteitscriteria voldoet en dus veilig en verantwoord kan worden gebruikt.

www.fieldmanager.nl 25

CSC Sport is marktleider op het gebied van de aanleg van kunstgrassportvelden in Nederland. Wij leveren maatwerk waarop sporters presteren!

Wij zoeken een gedreven nieuwe collega voor onze vestiging regio Zuid. Projectbegeleider met doorgroeimogelijkheden (m/v) Standplaats ’s-Hertogenbosch

Een zeer afwisselende fulltime functie in een ondernemende omgeving met gedreven collega’s, een informele werksfeer en passende arbeidsvoorwaarden. De projectbegeleider is samen met het projectteam verantwoordelijk voor het tijdig voorbereiden, begeleiden en succesvol realiseren van onze projecten. Onze werkzaamheden vereisen goede voorbereiding, planning en coördinatie, waarbij inzicht in het gehele traject van doorslaggevend belang is. De projectbegeleider werkt nauw samen met de uitvoerder(s) en onder direct toezicht van de projectleider. Deze afwisselende en uitdagende functie op sportief vakgebied biedt de kandidaat met inzicht en ambitie voldoende doorgroeimogelijkheden.

Jouw kwalificaties Bij voorkeur beschik je over een HBO werk- en denkniveau vanuit een civiel- of cultuurtechnische achtergrond óf MBO aangevuld met enkele jaren relevante werkervaring. Je hebt kennis van AutoCAD, UAV-GC en RAW-systematiek en bent in het bezit van VCA-VOL en rijbewijs B. Je bent flexibel en hebt geen negen-tot-vijfmentaliteit en werkt nauwkeurig en gestructureerd, zowel zelfstandig als in teamverband. Als dagelijks contactpersoon met ons projectteam, maar ook met onze opdrachtgever, de toezichthouder, de onderaannemers en de buitendienstmedewerkers ben je vaardig in de omgang met mensen. Je houdt ook onder druk het overzicht, bent besluitvaardig en initiatiefrijk en kunt omgaan met de vrijheid van deze functie.

Werkzaamheden: • Je stelt documenten op als werkplannen, projectmanagementplannen en VGM-plannen. • Je vraagt noodzakelijke vergunningen aan en verzorgt Klic-meldingen. • Je maakt (revisie)tekeningen, eventueel met behulp van GPS apparatuur. • Je berekent hoeveelheden vanaf aangeleverde digitale ondergronden tijdens de aanbestedingsfase. • Je stelt samen met de afdeling inkoopovereenkomsten op met leveranciers en onderaannemers. • Je houdt toezicht op een tijdige, volledige en juiste inkoop. • Je controleer overeenkomsten op afwijkingen en rapporteert mogelijke financiële gevolgen. • Je assisteert bij het opstellen van de financiële rapportage van projecten. • Je bewaakt het tijdig en volledig factureren van de termijnen. • Indien noodzakelijk ondersteun je bij administratieve taken zoals het vastleggen van bouwverslagen. • Je woont bouwvergaderingen bij. • Je zult tijdens de drukke uitvoeringsperiode onderaannemers aansturen en keuringsmomenten bijwonen. • Je zorgt voor de opmaak van opleverdossiers.

Interesse? Voor nadere informatie kun je contact opnemen met Silvio van Doorn, tel.073-69 10 816. Je schriftelijke motivatie en C.V. kun je per e-mail sturen naar [email protected] of per post naar Postbus 1277, 3890 BB ZEEWOLDE t.a.v. Madelon Veerman. ACTUEEL

Gerrit de Koe Matthijs de Bruin

Wat kost een certificaat per sport? (in euro’s) WERKGROEPEN Atletiekbaan Er bestaan verschillende werkgroepen waarin vertegenwoordigers van de Rondbaan en technische nummers 600 markt, de gemeenten en de sportorganisaties zitten om een kwaliteitsaspect Rondbaan 300 van een sportaccommodatie te verbeteren. De volgende werkgroepen zijn Hoogspringen 100 actief: Overige technische nummers 50 Voetbalveld Werkgroep 2: binnensportvloeren 11 tegen 11 350 Werkgroep 3: natuurgrasvelden 7 tegen 7 175 Werkgroep 4: minerale sportvloeren Rugby / American football 350 Werkgroep 5: kunststof buitenvloeren Honk- en softbalveld 350 Werkgroep 6: kunstgrassportvelden Hockeyveld 300 Werkgroep 7: overdekte multidisciplinaire sportaccommodaties (OMS) Korfbalveld 200 Werkgroep 8: sportverlichting Tennisbaan 50 Werkgroep 9: inrichtingselementen Handbalveld 90 Werkgroep 11: testmethoden en procedures Padel 50 Binnensportvloer 150 Gymzaal 100 municatiemiddelen en -kanalen ingezet door de voldoen, maar inmiddels is die deadline vooruit- gevraagd voor de periodieke keuringen, die straks sport, gemeenten en de markt om wijzigingen in geschoven’, erkent De Bruin. Elders in deze editie gemeengoed worden voor met name kunstgras- de normen en/of procedures te laten landen bij probeert Patrick Balemans van de KNVB enige dui- voetbalvelden. Het College van Deskundigen heeft de relevante organisaties. De accommodatiesector delijkheid te scheppen omtrent de nieuwe eisen besloten om vanaf 29 november 2017 geen bijdra- is echter zo groot en divers, dat het moeilijk is om die de KNVB in de toekomst aan kunstgrasvoetbal- ge meer te vragen voor het Kwaliteitszorgsysteem alle organisaties te bereiken, laat staan de juiste velden wil stellen. Ideeën zijn er genoeg, maar de bij verplichte periodieke keuringen. Wel dienen personen binnen deze organisaties’, is het verweer uitwerking is nog gaande. de projecten te worden geregistreerd. Dat is toch van De Bruin, die sportief genoeg is om te erken- nog een mooie meevaller, zo bij het scheiden van nen dat dit jaar vooral omtrent kunstgrasvoetbal- De groep die de gemeenten de markt! velden veel verwarring is ontstaan. vertegenwoordigt, is echter ‘Dat was zeker het geval nadat de KNVB had beslo- ten om de Fifa-kwaliteitsnormen voor kunstgras- zeer beperkt voetbalvelden te vervangen door nieuwe normen. Be social Aanvankelijk zou medio 2017 duidelijk moeten zijn Matthijs de Bruin van NOC*NSF wil echter wel Scan of ga naar: aan welke eisen dergelijke velden zouden moeten duidelijkheid scheppen over de bijdrage die wordt www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7323

www.fieldmanager.nl 27 Krinkels b.v. is een landelijke organisatie met 10 vestigingen in Nederland. Ruim 225 Krinkels medewerkers werken dag in dag uit, door heel Nederland, aan de (water)wegen, het groen, het spoor, de sportvelden, het straatbeeld en de riolering. Meer informatie? www.krinkels.nl

Beheer, onderhoud en realisatie van de openbare ruimte

Krinkels b.v. hoofdkantoor | Tel. 0165-201031 | www.krinkels.nl | [email protected] ACTUEEL

2 min. leestijd

NOC*NSF heeft de bijdrage voor

het kwaliteitszorgsysteem bij peri-

odieke keuringen afgeschaft, zoals

te lezen is in het artikel ‘NOC*NSF

stopt inning bijdrage kwali-

teitszorgsysteem bij verplichte

periodieke keuringen’. De keurings-

instituten SGS Intron en Kiwa Isa

Sport laten hun reactie weten aan

vakblad Fieldmanager. Peter Verhoeven Henk Mink SGS Intron en Kiwa Isa Sport reageren op afschaffing toeslag Verhoeven (SGS Intron): ‘NOC*NSF laat staaltje slechte communicatie zien met afschaffing toeslag voor periodieke keuring’

Vanaf dit jaar zou NOC*NSF een toeslag van gemid- ringtoeslag niet actief gepromoot heeft. ‘Door de deld zo’n 350 euro per kunstgrasvoetbalveld per afschaffing ervan verandert er niet veel voor de Vanaf dit jaar gaan de periodieke keuringen periodieke keuring in rekening brengen, bóvenop keuringsinstituten.’ in. In de Gebruiksnorm is namelijk afgespro- de NOC*NSF-fee die veldeigenaren sinds mei 2014 ken dat aangelegde velden acht jaar later betalen voor keuringen bij nieuwbouw en renova- Geen overleg met keuringsinstituten worden gekeurd: een veld uit 2011 wordt in tie. Dit geld zou door NOC*NSF gebruikt worden Peter Verhoeven, SGS Intron: ‘Er was inderdaad 2019 gekeurd, enzovoort. Het is logisch dat voor kwaliteitsverbetering, zoals onderzoeken. onduidelijkheid over. Daarom hebben wij in de KNVB bovendien verlangt dat deze velden Over dit besluit ontstond eind november vorig december meermaals gemaild met de vraag hoe ‘op leeftijd’ na zo’n twee jaar opnieuw wor- jaar commotie onder veldeigenaren, met name bij wij onze klanten hierover moesten voorlichten, den gekeurd, om de kwaliteit te blijven moni- enkele grote gemeenten zoals Amsterdam. Men maar we kregen geen antwoord. Ik heb het toren en de veiligheid van het veld te kunnen vond dit grote aantal toeslagen, voor aanleg, reno- nieuws via vakblad Fieldmanager vernomen en blijven garanderen. vatie en óók nog eens voor periodieke keuringen, ben direct naar de website van NOC*NSF gegaan.’ te gortig worden. Daar zag Verhoeven tot zijn grote ergernis nog iets onverwachts: ‘NOC*NSF heeft een vernieuwd Iedereen blij Afschaffing hing al in de lucht Procedurehandboek online gezet. Wij moeten Mink: ‘De afschaffing is logisch en iedereen is nu Henk Mink van Kiwa Isa Sport is niet onder de toch als eerste op de hoogte zijn van zo’n veran- tevreden.’ Ook Verhoeven is blij dat de toeslag van indruk. ‘De afschaffing hing al in de lucht. Het is dering? Überhaupt moet NOC*NSF de keurings- de baan is: ‘Met alle kunstgrasveldenvelden die nu alleen officieel.’ Korte tijd inden de keuringsin- instituten toch eerst inlichten voordat dergelijke vanaf dit jaar in aanmerking komen voor periodie- stituten de fees voor NOC*NSF bij de vereniging, veranderingen worden doorgevoerd? Dagelijks ke keuring, waren de totale kosten dan behoorlijk de gemeente of de aannemer voor nieuwbouw worden we geconfronteerd met de situatie buiten. opgelopen voor verenigingen en gemeenten!’ en renovaties (sinds enige tijd doet NOC*NSF dat Onwetendheid bij opdrachtgevers, verwarring bij zelf). Daardoor kregen de keuringsinstituten sinds instituten en daarmee een andere interpretatie van de ontstane commotie vragen van hun klanten de afgesproken procedures zoals beschreven in over de extra verplichte bijdrage voor de perio- het Procedurehandboek kwaliteitszorgsysteem. Ik Be social dieke keuringen; ze wilden weten of die doorging vind de hele gang van zaken een kwestie van bar Scan of ga naar: of niet. Mink geeft aan dat hij de periodieke keu- slechte communicatie.’ www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7324

www.fieldmanager.nl 29 Fieldmanager_ad_NL_92x135_2018_0119.indd 1 Fieldmanager_ad_NL_92x135_2018_0119.indd

PROTECTING [email protected] -www.re-bounce.com Recticel FlexibleFoams OUTDOOR -IndoorEquipment re-bounce re-bounce Een perfectecombinatievanprestatie enduurzaamheid. en optimalewaterdoorlaatbaarheid. warmtegeleiding ingevalvanveldverwarming,koelingwarmeklimaten voor eenuniformesportbelevingoverhetvolledigeveld,efficiënte levensduur vanmeerdere kunstgrasmatten.Onzeshockpadszorgen soorten sportvelden.Zezijneenvoudigteinstalleren enhebbeneen sportprestaties, comfortenveiligheid ® shockpadszijnspeciaalontwikkeldvoorverschillende ® shockpadsvoordebeste 19/01/2018 12:20 onderhoud vansportvelden ophetgebied vanaanlegen Specialist Optimaal resultaat Scherpeprijs lid BSenC E: [email protected] T: 030-6771557 3455 RNHaarzuilens Lagehaarsedijk 9b Contactpersoon: P.J. vanZuijlen Aannemingsbedrijf vanZuijlen BV R with your R 7400 H D e-Matc enmar I-Par H k 415 e ethi k h Onderhoud kunstgrassportvelden r n A i n / S g www. i +45 77346734 nfo@re-matc nk r e-matc h.d h.d k k w o hat tod ld tur f o PARTNERNIEUWS

Dit zie je op de Dag van de Sportaccommodaties Exposanten blikken vooruit op de vakbeurs

Op donderdag 8 maart is het weer zover: de jaarlijkse Dag van de Sportaccommodaties. De organisatie heeft voor de zevende editie van de beurs een

uitgebreid lezingenprogramma samengesteld. Daarnaast exposeren ruim 150 bedrijven uit binnen- en buitenland op de beursvloer. Wat laten die

bedrijven zoal zien in de Expo Houten? Vakblad Fieldmanager blikt vooruit op de beurs met een aantal partners die op de beurs staan.

Auteur: Nino Stuivenberg

AAA-Lux: evolutie en van de kwaliteit. Het boekje is gratis en wordt u rubbervloer die gedeeltelijk wordt gemaakt van na de beurs digitaal of per post toegestuurd. Het onder meer groene recycling EPDM uit sportvelden revolutie Eindhovense AAA-Lux was in 2009 wereldwijd de en full colour restmateriaal EPDM uit de fabriek Tijdens de Dag van de Sportaccommodaties 2018 eerste met retrofit-ledsportverlichting. Het bedrijf van Donkergroen. Bent u ook benieuwd? Kom dan ziet u een preview van het nieuwste AAA-Lux is inmiddels actief in 38 landen. naar stand 2.073 van Donkergroen voor meer ledarmatuur. Gen6 (de zesde generatie ledarma- informatie. tuur) is een evolutie van Gen5 met een achttal in het oog springende innovaties. Daarnaast toont Donkergroen AAA-Lux een nieuw en revolutionair besturings- systeem. Naast meer bedieningsgemak geeft het ontwikkelt unieke de club, de gemeente en de installateur inzicht in het energieverbruik en de technisch staat van de ondergrond ledinstallatie. AAA-Lux staat bekend om het delen Sportvelden in een woonwijk worden vaak voor- van kennis – middels seminars en webinars – over zien van kunstgras, maar het onderhoud is inten- alles wat te maken heeft met de aanschaf en instal- sief en kostbaar en de levensduur valt tegen. Een latie van ledsportveldverlichting. Deze keer is dat Flexis-rubbervloer als ondergrond van een sport- met de lezing ‘Het voorkomen van lichthinder of trapveld is daarom een perfecte oplossing. De rondom sportparken’, om 11.00 uur op Podium 1. rubbervloer heeft een lange levensduur, kent wei- In stand 1.806 kunt u tevens intekenen voor het nig onderhoud en heeft goede speeleigenschap- boekje ‘Ledverlichting in de spotlight’, dat in 2015 pen. Een nieuwe ontwikkeling hierin is de Flexis Investeren in gras- is uitgegeven in het kader van de subsidieregeling. Upcycling Blend van Donkergroen, een circulaire U leert waar u op moet letten bij het vaststellen oplossing van rubber: een strakke, naadloze Flexis- zaden voor optimale speelcapaciteit Steeds nadrukkelijker wordt het belang van goede grassen ingezien. Daarmee heeft men langer een gesloten veld, meer speeluren en minder kosten en middelengebruik bij het onderhoud. Kortom: men kiest voor kwaliteit en verdient deze investering direct terug door de vermindering van de kosten of de verhoging van de speelcapaciteit van het veld. Om deze investering zo rendabel mogelijk te maken, kiest men voor de beste, onafhankelijk geteste rassen. De beste rassen voor Nederlandse omstandigheden worden gepubliceerd in de Grasgids. Wederom staat DSV zaden aan de absolu- te top, op nummer één voor zowel gazon als voor

www.fieldmanager.nl 31 SPECIALIST IN AANLEG, ONDERHOUD & RENOVATIE VAN GOLFBANEN EN GROENPROJECTEN

Bij zowel HGM als HSM bestaat het team uit gedreven mensen met veel kennis en ervaring en wordt er gewerkt met het nieuwste materieel. Ter aanvulling en versterking voor onze bedrijven zoeken wij tractor chauffeurs (full-time) kraanmachinisten (fulle-time) greenkeepers/hoveniers (full-time)

Je zult onder andere worden ingezet voor renovatieprojecten, het • in het bezit van rijbewijs BE en VCA-certificaat (pré) aanleggen en onderhouden van golfbanen en sportvelden op diverse • ervaren in aanleg, golf en/of sport (pré) locaties in Nederland en België. Stuur dan je CV met motivatie naar Ingrid Martens Ben jij: via [email protected] • goed in je vak en heb je aantoonbare ervaring • positief ingesteld en leergierig Hollandsche Greenkeeping Maatschappij B.V. • bereid om alle voorkomende werkzaamheden uit te voeren Hollandsche Sportveldenonderhouds Maatschappij B.V. • flexibel, vind je reizen geen probleem en heb je geen Oudendijk 94, 4285 WL Woudrichem 9 tot 5 mentaliteit www.hgmgolf.nl www.hsmsport.nl

KLAAR OM IN TE STAPPEN

De Roberine F3 klepelmaaier en de R3 kooimaaier zijn nu ook verkrijgbaar met cabine. Een cabine met veel zicht rondom, veel ruimte voor de bestuurder en perfecte klimaatbeheersing. Verder kunt u rekenen op hoge prestaties, compacte afmetingen, betrouwbare techniek en een gunstige aanschafprijs. Kortom, hij staat voor u klaar. Meer weten? Stuur een mail naar [email protected] of bel 053 4 83 83 22. The Mowing Company since 1951

Goolkatenweg 65, Postbus 818, 7500 AV Enschede, Nederland. Tel.: +31 (0)53 4 83 83 83, Fax: +31 (0)53 4 83 83 33, e-mail: [email protected] Roberine maakt samen met Conver, Herder, Precision Makers en Votex deel uit van Dutch Power Company. PARTNERNIEUWS

sport – het bewijs dat investering in veredeling zichzelf terugbetaalt. De toprassen van DSV wor- Jos Scholman: sterk in den gedemonstreerd op de beursvloer. Daar kunt u GKB: The worker bovendien informatie krijgen over de achtergrond sport van de rassen en de winst die u ermee kunt beha- is king Aanleg, onderhoud en renovatie van (heel) veel len. Meer weten? Bezoek DSV zaden Nederland in Over het geheim van GKB Machines doet het buitensportaccommodaties, verspreid over heel stand 2.094. bedrijf niet moeilijk. Sterker nog, ze delen het Nederland. Dat is letterlijk de tak van sport waar graag met u. Een GKB-machine wordt ontwik- Aannemingsbedrijf Jos Scholman goed in is. Denk keld vanuit het werkveld, niet in de teken- bij de werkzaamheden die het bedrijf op het De opdrachtgever kamer. De praktijk vormt de basis van een gebied van sport verricht niet alleen aan de vel- machine, waarbij de gebruiker op de eerste den, zowel natuur- als kunstgras, maar ook aan alle staat centraal bij plaats staat. Dat ziet u terug in de betrouw- elementen eromheen. Het hekwerk, de verlichting bare, robuuste machines. GKB weet wat de en bestrating en beplanting maken de beleving Gras Advies man in het veld doet en nodig heeft om goed van een buitensportaccommodatie immers com- Gras Advies is een onafhankelijk adviesbureau en effectief te kunnen werken, vandaar de slo- pleet. Jarenlange ervaring en de vele referenties in de groene buitenruimte, dat gelooft in cli- gan The worker is king. Ook op de Dag van de onderstrepen de door hen geleverde kwaliteit. Jos chés als ‘zeggen wat je doet en doen wat je Sportaccommodaties staat the worker centraal Scholman biedt met zijn kennis, kunde, mensen zegt’ en ‘afspraak is afspraak’. Op de Dag van de bij GKB Machines. In de stand van GKB is een en materieel een totaalpakket waarmee de klant Sportaccommodatie komt Gras Advies graag in SP100 te vinden, een bezander. U kunt zien compleet kan worden ontzorgd. Zo wordt met en contact met nieuwe en bestaande opdrachtgevers. hoe deze schotelstrooier het perfecte strooi- voor de opdrachtgever de beste buitensportac- Naar verwachting zullen beheerders en beleids- beeld geeft en doet wat hij moet doen. Ook commodatie gerealiseerd, van voetbal tot korfbal, makers van sportaccommodaties in Nederland de krijgt u een gedegen en eerlijk advies over het van hockey tot atletiek, van honk- en softbal tot beurs bezoeken om zich op de hoogte laten stellen onderhoud van uw sportveld of golfbaan. Er tennis en golf. Jos Scholman is veelzijdig actief en van wat de markt te bieden heeft. Gras Advies is te wordt gekeken hoe u uw sportgras in topcon- als exposant vertegenwoordigd op de Dag van de vinden in stand 2.087. Gras Advies leidt en bege- ditie krijgt. Samenwerking is de basis van suc- Sportaccommodaties in standnummer 2.048. leidt processen en projecten met duidelijke, directe ces. Vragen zijn welkom, net als uzelf. Kom op en transparante communicatie en flexibiliteit. Een 8 maart naar stand 2.019 om kennis te maken gestructureerd proces wordt gekoppeld aan tech- met GKB. nische kennis, creativiteit, innovatie en ervaring. De basis van de adviezen ligt in de kennis en ervaring die onder meer zijn opgedaan bij projecten, aan de zijde van de opdrachtgever én aan de kant van de opdrachtnemer. Hierdoor kan Gras Advies pro- jecten in een breed perspectief benaderen, met de wensen van de opdrachtgever centraal. De multi- disciplinaire samenwerking binnen Dagnl stelt Gras Advies in staat een grote verscheidenheid aan pro- jecten van verschillende omvang en complexiteit efficiënt uit te voeren, met alle voordelen van een klein én groot bedrijf.

Slim doorzaaien verovert Nederland Veldbeemdgras maakt een sportveld sterker, weerbaarder en efficiënter wat betreft water- en nutriëntenverbruik. Tot voor kort was het lastig om veldbeemd in de zode te brengen en te houden. Met Advance DDS is dat niet meer het geval. Twee grasmengsels met gecoat Engels raaigras en veld-

www.fieldmanager.nl 33 +1.0575.50.22.77 | WWW.HOFMEIJERVOORST.NL

Natuurlijk Geweven Hybride Gras

GEZONDE GRASMAT Basis voor sportieve prestaties

Optimaal beheer van sportvelden vraagt inzicht in alle aspecten die van invloed zijn op de gezondheid van de grasmat. Eurofi ns Agro biedt dit inzicht met monstername, analyse en advies voor bodem, plant en water.

Eurofi ns Agro Binnenhaven 5, 6709 PD Wageningen

E-mail | emile.bezemer@eurofi ns-agro.com Telefoon | 06 11 26 49 27

www.eurofi ns-agro.com

Waar techniek en topkwaliteit samenkomen. www.atmachines.com

RAKE MASTER SURFACE MASTER SIDE MASTER FIELD MASTER Decompactering Oppervlakte reinigingen Intensief los borstelen Diepte reinigingen

Onderhoudsmachines voor kunstgrasvelden.

Bekijk onze producten bij New Holland op de GTH in Biddinghuizen, STANDNUMMER V08.

Voor meer informatie over deze kunstgrasreiniging machines of een vrijblijvende demonstratie, kunt u contact opnemen met:

At Machines Voets +31 (0)10 820 87 21 +31 (0)6 20 24 99 67 [email protected] [email protected] PARTNERNIEUWS

beemdgras worden in één werkgang op de ideale Barenbrug-sportveldenmengsels met Yellow Jacket zaaidiepte gezaaid. Resultaat: sterkere sportvelden, Water Manager. Sinds 2018 heeft Vos Capelle Effectief leren bij IPC die sneller herstellen en fors meer speeluren aan- ook de innovatieve gecoate meststoffen van ICL kunnen. Twee jaar naar de introductie van Advance Specialty Fertilizers in het pakket. Meer informatie? Groene Ruimte DDS hebben sportveldbeheerders en cultuurtech- Bezoek Vos Capelle in stand 2.125. Kom langs en Om ervoor te zorgen dat ervaren en startende ter- nische bedrijven de innovatie massaal omarmd. De praat bij met één van de vier experts in natuurgras. reinmeesters en greenkeepers hun vak op profes- begroeningsspecialisten van Advanta vertellen u er sioneel niveau uitvoeren en op de hoogte zijn van alles over op de Dag van de Sportaccommodaties de laatste stand van zaken in hun vakgebied, biedt in stand 2.075. IPC de modulaire opleidingen Terreinmeester en Lano Sports lanceert Greenkeeper. Alle modules van de terreinmeester- en greenkeeperopleiding worden gegeven door S•Tec voor hockey- vakmensen met verstand van zaken die gedreven zijn door passie voor hun vak. De modules sluiten velden naadloos aan op de praktijk waarin u werkzaam Vanaf 31 mei gelden uitsluitend nog de bent. Aan u de keuze om de volledige opleiding nieuwe testcertificaten van de internationale of enkele modules te volgen. Heeft u collega’s die hockeyfederatie FIH. Lano Sports maakt van dezelfde training, module of opleiding willen vol- deze regeling gebruik voor de lancering van gen? Denk dan ook eens aan de mogelijkheden en een nieuw concept: S•Tec. De nieuwe S•Tec voordelen van een in company training of in com- -technologie geldt voor het volledige hockey­ pany opleidingen bij u op de zaak. Een in company assortiment van Lano (watervelden en zand- training of opleiding is per persoon voordeliger gevulde velden), S•Tec Plus alleen voor water- en u krijgt ook nog maatwerk. Juist dit maatwerk velden. S•Tec heeft een aantal kenmerken: de zorgt ervoor dat u en uw collega’s effectief leren. Vos Capelle presen- vezel is uniform, stabiel en gaat jarenlang mee. Dit draagt vanzelfsprekend bij aan de ontwikke- De balrol is exact hetzelfde op elke vierkante ling van uw bedrijf. Met de maatwerktrajecten teert Vosca Gezonder meter van het veld en dankzij de veerkrachtige van IPC Groene Ruimte profiteert u van maximale vezel veranderen de speeleigenschappen niet flexibiliteit die gepaard gaat met erkende kwaliteit. Gras Concept na verloop van tijd. S•Tec Plus is er speciaal Bezoek IPC Groene Ruimte in stand 2.116. De wetgeving dwingt ons en u als greenkeeper/ voor watervelden. Met S•Tec Plus wordt water fieldmanager om (weer) na te denken over chemie- vastgehouden in een extra laag en verdwijnt vrij sportveld- en golfbaanbeheer. Tijdens de Dag het niet in de grond, wat tot een indrukwek- van de Sportaccommodaties vertelt Vos Capelle u kende vermindering van het watergebruik graag meer over het Vosca Gezonder Gras Concept leidt. De speleigenschappen zijn bovendien (GGC), dat gebaseerd is op vier pijlers: de juiste gelijker en de balrol is continu snel. Met S•Tec grassoort en het juiste ras gebruiken, groei stimu- Plus-technologie blijft het water net onder de leren, stress verminderen en uw grasplant bescher- vezels en komt het naar de oppervlakte men. Aan de hand van deze vier pijlers intro- wanneer de vezels worden samengeperst. duceert Vos Capelle diverse nieuwe producten, Lano Sports vertelt u alles over dit nieuwe waaronder: Sea Nymph-zeewierproducten, Aqua concept in stand 2.128. Aid Game Ready, de vernieuwde Vosca Voscote en

CSC Sport•Greenfields: voor iedere sport een kunstgrastoepassing CSC Sport•Greenfields is op de Dag van de Sportaccommodaties te vinden in stand 2.046. U wordt van harte welkom geheten om bijgepraat te worden over de laatste trends en ontwikke- lingen. CSC Sport•Greenfields stelt zich tot doel om, afgestemd op de wensen van opdrachtgever en gebruiker, oplossingen te realiseren die lei-

www.fieldmanager.nl 35 sing waarbij met de juiste biologie een omgeving marktleider op het gebied van de totaalrealisatie wordt gecreëerd waarin algen zich absoluut niet van buitensportaccommodaties (onder andere thuis voelen. Het gaat niet alleen om opruimen, voetbal, hockey en tennis) – van bodemkundig maar ook om de preventieve werking. Los van onderzoek en constructie tot ontwerp, aanleg machinaal werk zijn alle reinigingsmiddelen nu en gespecialiseerd onderhoud. Daarbij maken zij overbodig. gebruik van kunstgrasproducten van Edel Grass, Dit najaar bezocht Algavelan veel locaties met producent van het eerste uur en reeds 30 jaar grote problemen. Ondanks de ruime inzet van wereldwijd erkend als kwaliteitsproducent met onder meer biociden, zout, waterstofperoxide en gecertificeerde veldsystemen. J&E Sports, tevens enzymen was er veel overlast. Clubs en gemeenten marktleider, wordt gezien als expert in aanleg en gaven aan dat het dweilen met de kraan open onderhoud van kunstgrassystemen wereldwijd. was; de situatie was hopeloos. Waar wormen Naast succesvolle systemen als de Tennis Provision over het veld kruipen, is sprake van maximale voor tennis, het Edel ID-hockeysysteem en het den tot verbetering van capaciteit, kwaliteit en verzadiging door algen. De genoemde producten Future DS-voetbalsysteem, wordt op deze beurs gebruiksmogelijkheden van het sportcomplex. bieden onvoldoende resultaat. Daarnaast zijn ze het Edel Soccer Powerblade System gepresen- Iedere sport stelt zijn eigen, specifieke eisen aan ongewenst of is het gebruik zelfs niet toegestaan teerd: de laatste ontwikkeling op het gebied van het kunstgrassysteem. Voor iedere sport heeft volgens de Wet milieubeheer. Algavelan MO5Sport voetbalkunstgras. Verregaande kennis en de beste CSC Sport•Greenfields dan ook een eigen kunst- ontleent zijn werking aan de aanwezigheid van eigenschappen van bestaande voetbalsystemen grastoepassing. Dit zijn door NOC*NSF gecertifi- een selectie van diverse micro-organismen. De zijn hierin gecombineerd. Bezoekers kunnen de ceerde sportconstructies, die onder keur worden micro-organismen zorgen voor versnelde afbraak Powerblade zien en voelen en een sample aan- gebouwd. van organische stoffen en algen. De ondergrond vragen. Inmiddels heeft HSC’21 Haaksbergen als De highlights van 2018 die CSC aan u willen voor- wordt weer waterdoorlatend en de algen zijn en eerste voetbalclub in Nederland gekozen voor stellen, zijn: blijven weg. Belangrijk voor het eindresultaat zijn Powerblade en heeft dus de primeur met dit • Recycling van uw kunstgrasveld, onder andere een juiste werkwijze en toepassing. Algavelan nieuwste type kunstgras. voor Ecocept Sportlayer zorgt dan ook voor de volledige begeleiding. U • Greenfields MX NF (non-infill voor voetbal) vindt Algavelan in stand 2.112. • TX familie (watervelden voor hockey) Yellow Jacket Water • Uitbreiding team met Rutger Schuijffel • Atletiekbaan van de toekomst Gebundelde krachten Manager in de om topsportaccom- spotlights Algavelan maakt een Barenbrug neemt deel aan de Dag van de modaties te realiseren Sportaccommodaties 2018 en presenteert hier einde aan algen- Antea Group Sport, Edel Grass en J&E Sports staan Yellow Jacket Water Manager: één van de top voor vernieuwing en doorontwikkeling. De drie 3 sportinnovaties van 2018. Deze innovatieve overlast partijen zijn in Nederland toonaangevend als het technologie zal gelanceerd worden en staat in Algavelan presenteert op de Dag van de gaat om de realisatie van sportvelden van hoge stand 2.115 in de spotlights door middel van het Sportaccommodaties het resultaat van anderhalf kwaliteit. Op 8 maart bundelen de drie specialisten Yellow Jacket Water Manager-infopunt. Wie de jaar praktijkstudie: Algavelan MO5Sport, de oplos- hun krachten in stand 2.124. Antea Group Sport is beurs bezoekt, doet zichzelf tekort als hij niet een bezoekje brengt aan de Barenbrug-stand, waar u alles te weten komt over Yellow Jacket Water Manager. Komt u gerust een kijkje nemen voor vrij- blijvend professioneel advies van de grasexperts van Barenbrug, demonstraties en andere interes- sante informatie. Yellow Jacket Water Manager is daarnaast genomineerd voor de Innovatieprijs Sportaccommodaties 2018. De Innovatieprijs

36 1 - 2018 Be social PARTNERNIEUWS Scan of ga naar: www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7325

wordt uitgereikt tijdens het evenement. Yellow en XtremeGrass geweven hybridevelden laat renovatie en aanleg van natuurgrasvelden. Lava Jacket Water Manager is ’s werelds eerste seed zien welke mogelijkheden moderne grasvelden Oxygen van DCM wordt inmiddels op veel plaatsen enhancement technology die zorgt voor een goede hebben. Jacco Meijerhof: ‘Wij voelen ons verant- via het 02-concept toegepast. Voor de Dag van vochthuishouding voor optimale kieming én ves- woordelijk voor het optimaliseren van de bodem de Sportaccommodaties heeft DCM een stelling tiging. Het vloeit bij bewatering uit in de bodem en het inrichten van de buitenruimte op het vlak gemaakt, waarin goed zichtbaar wordt wat de en hecht zich aan de zandkorrels. Zo vormt zich van sport, infra en landschap. Onze kennis over meerwaarde is van Lava Oxygen. Door de toepas- een plants zone. Deze zone houdt niet alleen water ontwerp, inrichting en beheer van de buitenruimte sing van Lava Oxygen loopt het water makkelijk vast, maar reguleert ook de vochthuishouding willen we hiervoor inzetten. Het is onze ambitie om weg en is de toplaag weer snel droog en bespeel- rond het zaadje. Op deze manier worden de groei- een volwaardige partner te zijn voor onder andere baar. Dit is tegenwoordig, met grote hoeveelheden omstandigheden geoptimaliseerd, waardoor u ver- gemeentes en sportverenigingen.’ Hofmeijer is neerslag in korte periodes, van groot belang om zekerd bent van een vitale en snel ontwikkelende te vinden in stand 2.071, waar men u meer kan velden bespeelbaar te houden en geen afgelas- grasplant. vertellen over mooie grasconcepten en de meer- tingen te hebben in het weekend. Kortom, laat u waarde van gras bij het behalen van uw groene en bijpraten over de mogelijkheden van DCM Lava sportieve (beleids)doelstellingen. Oxygen en bezoek DCM in stand 2.008. Kiwa Isa Sport: voor Wilt u een droog en goede, duurzame en Bezoek W&H Sports, stabiel veld dat goed veilige sportaccom- Preau Sports en Aco bespeelbaar is? W&H Sports is 2018 goed begonnen met de intro- modaties Tijdens de komende editie van de Dag van de ductie van verschillende nieuwe producten. Zij Kiwa Isa Sport helpt bij het realiseren van goede, Sportaccommodaties is DCM wederom aanwe- zijn uw totaalleverancier voor de inrichting van duurzame en veilige sportaccommodaties. U kunt zig met een stand. Hierin zal veel aandacht zijn uw sportaccommodatie. Van sportmaterialen, hier terecht voor advies, keuring en certificering voor de toepassing van DCM Lava Oxygen bij de zoals veilige verplaatsbare doelen en dug-outs, om uw sportfaciliteiten in topconditie te krijgen tot aan kleedkamerinrichting, tribunestoelen en en te behouden. Zijn er onduidelijkheden over modulaire sportvloeren kunnen zij leveren. Sinds bijvoorbeeld het keuren van voetbalvelden? Kiwa De laatste vorig jaar heeft W&H Sports een samenwerking Isa Sport legt u graag uit hoe dit precies in elkaar met Aco, een bedrijf dat wereldwijd actief is op zit. Maar naast keuring en onderzoek is ook het ontwikkelingen bij het gebied van afwateringstechniek. W&H Sports beheer van een sportpark van groot belang. Het heeft deze unieke afwateringssystemen in haar beheer is divers en vraagt om rationele afwegin- Aquaco leveringsprogramma, die bij uitstek geschikt zijn gen, zodat beschikbare middelen op verantwoorde Op de Dag van de Sportaccommodaties infor- voor atletiekbanen, spel- en recreatieve terreinen. wijze ingezet kunnen worden. Hiervoor zijn diverse meert Aquaco u over de mogelijkheden van Ook Preau Sports, het sidelabel van W&H Sports, is hulpmiddelen en tools beschikbaar. In lijn met automatische en bovengrondse beregening dit jaar op beurs te vinden. Naast de gebruikelijke de manier waarop gemeentes omgaan met het van sportvelden. Voor een optimale conditie sportmaterialen, gaat dit jaar extra aandacht uit beheer van de openbare ruimte en de dynamiek van natuurgrassportvelden, golfbanen, voet- naar Smartgoals. Doeltjes gemaakt van 's werelds van een sportpark, gaat het om het vastleggen van balvelden en tennisbanen is het noodzakelijk slimste pionnen voor sporttrainingen. Deze wor- beheerobjecten, dagelijks beheer en onderhoud dat het speelveld water krijgt op het moment den gebruikt om trainingen leuker, intensiever en en kwaliteitsmetingen van velden, groen, verhar- dat dit nodig is, in de gewenste hoeveelheden dynamischer te maken voor elk niveau. Bezoek dingen, gebouwen etc. Maar hoe geef je dit op een en met de juiste waterverdeling. Met een Aco, Preau Sports en W&H Sports donderdag 8 praktische manier handen en voeten? Tijdens de automatische of bovengrondse beregenings- maart op stand 1.711. beurs laten de collega’s van Kiwa Koac aan de hand installatie van Aquaco wordt de neerslag op van een praktisch voorbeeld zien hoe u dit proces maat geregeld. Het beregenen van kunstgras met gisib kunt ondersteunen. Kiwa Isa Sport ver- heeft als doel de bespeelbaarheid te vergroten welkomt u graag in stand 2.109. wat betreft de veiligheid, snelheid en tempera- tuur van het veld of de baan. Daarbij wordt het steeds belangrijker dat installaties met zo De meerwaarde weinig mogelijk waterverbruik een optimaal resultaat behalen. Denk hierbij aan het 24/7 van gras beheren van de beregeningsinstallatie met Gras is weer hot, en op de Dag van de slimmere programma’s, de toepassing van Sportaccommodaties zullen we dat merken. In de sensoren en nieuwe types sproeiers waarmee stand van Hofmeijer Civiel- en Cultuurtechniek exacter en dus waterbesparend beregend kan verandert echter niets. Hofmeijer hield zich met worden. Aquaco informeert u in stand 2.131 een voortuitziende blik altijd al bezig met echt graag over de laatste ontwikkelingen op dat gras. De leverancier van grasvelden, O2-velden gebied.

www.fieldmanager.nl 37 38 1 - 2018 Alles voor binnen- en buitensport- accommodaties

Ontwikkelingen rondom sportaccommodaties volgen elkaar snel op, en als professional moet u weten waar u op moet inhaken. Want wat is nu eigenlijk het rendement van een multifunctionele sportaccommodatie? En is de kunstgrasdiscussie inmiddels voorbij, of nog niet? Hoe kunt u subsidies inzetten voor de verduurzaming van sportaccommodaties? En welke partijen kunnen u daarbij het beste ondersteunen?

Laat u op 8 maart in Expo Houten door experts volledig architecten, ontwerpers, schoolbesturen, vakleerkrachten op de hoogte brengen tijdens de Dag van de Sportac- en exploitanten van binnen- en buitensportaccommoda- commodaties: de grootste vakbeurs voor ontwerp, ties. bouw, inrichting, onderhoud en beheer van binnen- én buitensportaccommodaties. Een beursbezoek biedt ieder jaar de ideale kans om bin- nen één dag en op één plek zowel nieuwe contacten als De beurs is dit jaar groter en gevarieerder dan ooit. In oude bekenden te spreken. Dat scheelt natuurlijk weer de hallen krijgen bezoekers overzicht op de nieuwste veel losse afspraken en mailwerk. De beurs staat bekend producten en diensten bij meer dan 170 exposanten. om de laagdrempelige sfeer, het complete aanbod, en Daarnaast kunt u gedurende de dag gratis aanschuiven natuurlijk de gratis koffie, thee en fris. Afgelopen editie bij een uitgebreid lezingenprogramma. Het gevarieerde bezochten ruim 1.500 professionals, ambtenaren en aanbod maakt de beurs interessant voor een gevarieerde andere geïnteresseerde vakexperts de beurs. doelgroep, waaronder gemeenteambtenaren, bestuurs- en commissieleden van sportverenigingen, adviseurs,

www.fieldmanager.nl 39 Uitgelicht: Fantastisch lezingenprogramma

Dit jaar vindt zijn er naast de lezingenzaal op de eerste verdieping ook drie lezingenzalen op de beurs- vloer. Hier kunnen bezoekers ieder moment gratis aanschuiven bij fantastische masterclasses en work- shops door specialisten. Hieronder vindt u een kleine greep uit het programma.

Visie topsportomgeving: Subsidieregeling Draagvlak voor een multi- ontwikkeling van de trainings- voor sportverenigingen functionele (sport)accommodatie omgeving van Feyenoord Rotterdam in 2019 vergroten bij gebruikers Spreker: Ruud Moonen Spreker: Dick Zeegers (SWS) Spreker: Hans Arends (Kenniscentrum Sport) (MoederscheimMoonen Architects) MoederscheimMoonen Architects ontwerpt Stichting Waarborgfonds Sport verwacht Sportverenigingen delen steeds vaker voor Feyenoord Rotterdam zowel het dat er in 2019 een subsidieregeling voor hun accommodaties met fysiotherapie- trainingscomplex voor het eerste elftal als het investeringen in sportaccommodaties zal praktijken, fitnesszalen, buitenschoolse complex voor de Feyenoord Academy. Ruud komen. Voor sportverenigingen wordt door opvang en zelfs met basisonderwijs en zorg- / Moonen vertelt over het onderzoekstraject het ministerie van VWS een bedrag van welzijns-organisaties. Hoe breng je al deze dat voorafging aan het ontwerp en hoe op 88 miljoen euro gereserveerd. Deze lezing functies en gebruikers bij elkaar? In deze basis van de resultaten een visie is ontwikkeld neemt u mee naar de huidige stand van praktische workshop leert u over gratis tools als basis voor het ontwerp voor deze zaken. die hierbij helpen. sportaccommodaties.

Kijk voor het volledige, up-to-date overzicht van de meer dan 20 lezingen op www.dvdsa.nl Over de beursorganisatie ExpoProof organiseert al sinds 2003 locatie-onafhankelijke vakbeurzen die opvallen door hun energieke, relatiegerichte sfeer en scherpe doel- groepdifferentiatie, zowel qua bezoekers als qua exposanten.

Perscontact Voor beeldmateriaal en voor meer informatie kunt u contact opnemen met:

Mart van Alem (communicatiemedewerker) T. +31(0)857731751 E. [email protected]

Uitgelicht: Verduurzaming

Verduurzaming van sportaccommodaties is en blijft een belangrijk focuspunt voor organisaties, verenigingen en gemeentes. Dat de vraag groot is, is duidelijk: het subsidiebudget van 6 miljoen dat de Rijksoverheid voor 2018 heeft vrijgesteld voor de verduurzaming van sportaccommodaties is binnen een kleine twee weken bijna volledig uitgeput.

Bovendien wordt het aanbod in duurzame technieken steeds geraffineerder en gevarieerder. Deze ontwikkelingen zijn natuurlijk erg welkom, maar maken het moeilijker om te bepalen in welke aspecten van een sportaccommodatie geïnvesteerd moet worden. Daarom vindt u op de beursvloer een grote selectie van bedrijven en organisaties die u kunnen helpen sportaccommodaties ‘groen’ te maken.

Op de beursvloer krijgt u gratis advies en een volledig overzicht van alle mogelijkheden voor zowel binnen- als buitensportaccommodaties. Hieronder vallen onder andere aanbieders van zonnepanelen, isolatie, verwarming- en verkoelingstechniek, duurzame sport- en bouwmaterialen, (led-)verlichting, en ook service- aanbieders zoals adviesbureaus, aannemers, architecten, energieleveranciers, groenbeheerders en meer.

De Groene Club Een inmiddels onmisbaar onderdeel van de beursvloer de aanwezigheid van het NOC*NSF en 10 verschillende sportbonden. Ook zullen vertegenwoordigers van de Groene Club, een initiatief van de KNVB, KNHB en KNLTB, u meer vertellen over de manier waarop ze (amateur)verenigingen helpen te verduurzamen.

www.fieldmanager.nl 41 Beheerders plegen nog te vaak milieudelicten door onwetendheid Algenbestrijding op sportvelden: welke middelen kun je inzetten?

In de sportveldenwereld bestaan nog veel misverstanden rond algenbestrijding. Het is vaak onduidelijk wat de mogelijkheden zijn en vooral welke

middelen nu precies toegestaan of verboden zijn. Daardoor plegen beheerders regelmatig milieudelicten, terwijl dat helemaal niet nodig is. Met dit

artikel wil AlgaVelan antwoord geven op de vragen welke middelen het best werken (en welke niet) en wat toegestaan is binnen het Green Deal-conve-

nant en de wetgeving.

Auteur: Ewoud van de Wetering, AlgaVelan

Allereerst is er voor algenbestrijding de mechani- mingsmiddelen en biociden. Op elk middel staan Zout sche weg. Bij deze werkwijze wordt er geborsteld een toelatingsnummer, vijf cijfers en een ‘N’ voor Zout wordt in de praktijk veel toegepast omdat het of bijvoorbeeld met machines een dieptereiniging Nederland. Aan het gebruik van biociden zijn ech- erg goedkoop is. Het product geeft op korte ter- uitgevoerd. Mechanisch onderhoud is een comple- ter wel enkele nadelen verbonden. Biociden doden mijn wel enig effect. Op de lange termijn veroor- te vorm van onderhoud die jaarlijks of tweejaarlijks namelijk van alles. In de sportsector maken we zaakt zout echter vaak verergering van het algen- terugkomt. Deze behandeling doet natuurlijk veel mee dat biociden zelfs via de beregeninginstallatie probleem, door (wederom) conservering van het meer dan alleen algen bestrijden; het verwijderen worden aangebracht: een zeer ernstig milieudelict. organisch materiaal. Haring ligt immers niet voor van algen is iets wat automatisch meegaat in het Deze producten mogen absoluut niet in de buurt niets in het zout. De toepassing van zout verhoogt proces. Om algen te verwijderen en om algengroei van oppervlaktewater worden toegepast; vissen de osmotische waarde, en zo wordt het probleem tegen te gaan, worden echter ook diverse mid- en andere organismen gaan dan namelijk direct steeds groter. Zout spoelt verder uit en zorgt voor delen ingezet in de sector. De meest voorkomende dood. Met biociden maak je algen wel dood, maar verzilting van het milieu. Dit is niet toegestaan. middelen worden hieronder verder toegelicht. je ruimt ze niet op. Sterker nog, alles wat de dode Deze vorm van zout dumpen is ongewenst, onder algen normaliter op natuurlijke wijze kan afbreken, andere door de waterzuivering, en ook vanwege Biociden gaat ook dood. In feite conserveer je de algen dus. vervuiling door de zware metalen die in de meest Biociden zijn veelal quaternaire ammoniumver- En niet alleen algen, maar ook andere organische geleverde strooizouten aanwezig zijn. bindingen voor toepassing tegen groene aanslag. stoffen die in de mat voorkomen. Biociden hebben een toelating bij het Ctgb, het Enzymen College voor de toelating van gewasbescher- Er zijn duizenden soorten enzymen. Zonder enzy-

42 1 - 2018 ADVERTORIAL

Middel Korte Termijn Preventief Green Deal Toegestaan volgens Eindresultaat wetgeving Biociden + -- --- +/- - Zout + ------Waterstofperoxide +/- -- -- +/- - Enzymen +/- - + * + * +/- Mo5sport - +++ +++ +++ +++

*Oppassen bij oppervlaktewater men en eiwitten zijn allerlei natuurlijke processen is gevaarlijk voor de omgeving. Biociden kunnen niet mogelijk. Je vindt ze bijvoorbeeld ook in het bovendien ook een gevaar voor de mens zijn. In plaats van algen te doden, zorgt MO5Sport spijsverteringssysteem. Voor toepassing op sport- ervoor dat deze volledig verdwijnen. Ze worden velden duurt de werking van enzymen echter te Daarom zegt AlgaVelan over dit soort reinigings- namelijk versneld en volledig afgebroken, net zoals kort. Het product heeft een te beperkte werking, middelen: het is allemaal dweilen met de kraan de natuur dat doet. Tijdens het proces van afbraak omdat de juiste enzymen ontbreken voor net open, en het resultaat is onvoldoende. Dit najaar van de organische stoffen worden bijproducten dat ene type alg en ander organisch materiaal. hebben wij met AlgaVelan veel velden bezocht geproduceerd die een afwerende werking hebben Daarnaast zijn er enorm veel enzymen nodig om die maximaal verzadigd waren met algen. Ook op algen. De algen zullen daarom liever niet in tot enig resultaat te komen, veel meer dan betaal- was er overig organisch materiaal aanwezig, en deze bodem blijven. Door de versnelde afbraak van baar is. In de buurt van oppervlaktewater is het zelfs regenwormen. Die zitten daar niet omdat ze de organische stoffen zijn er ook minder voedings- bovendien niet toegestaan enzymen te spuiten en kunstvezels eten; ze komen af op een rijke voe- stoffen aanwezig, omdat die sneller uit de toplaag te vernevelen. Enzymen zijn een redelijk milieu- dingsbodem. Dit alles ondanks het ruim inzetten weggespoeld worden. De kans op wormen in kunst- vriendelijk product, maar de synthetische draag- van eerdergenoemde middelen. De gevolgen zijn grasvelden neemt daarmee ook aanzienlijk af. stof waarin de enzymen zijn opgelost mag niet veel overlast bij het sporten, gladheid en groene zomaar in het water terechtkomen. smurrie. Water loopt niet weg en er ontstaat over- Voordelen last door plasvorming, zodat trainingen en wed- AlgaVelan Nederland heeft veel ervaring en exper- Waterstofperoxide strijden soms afgelast moeten worden. Hoe maak tise als enzymenspecialist in diverse sectoren Waterstofperoxide is een relatief goedkoop middel. je daar een eind aan? AlgaVelan MO5Sport wordt en met diverse toepassingen. Daar gaan we op Ook dit product heeft echter een zeer beperkte op sportaccommodaties ingezet om een einde sportvelden de wedstijd niet mee winnen, maar werking. Daarnaast beginnen waterschappen zich te maken aan overlast door algengroei, en om te met MO5Sport wel. Ons product heeft een aan- te roeren vanwege ongewenste effecten in het voorkomen dat er ooit nog overlast ontstaat door tal voordelen. Het voornaamste voordeel is een oppervlaktewater bij veelvuldig gebruik van water- algengroei. resultaat van honderd procent. Met MO5Sport stofperoxide. Door verandering van het leefmilieu heeft de beheerder algengroei onder controle en is er kennelijk toch sprake van planten- en vis- MO5Sport komt er een einde aan de overlast. Al het overige sterfte. AlgaVelan MO5Sport is een product dat zijn wer- onderhoud laat zich dan weer normaal inplannen, king ontleent aan de aanwezigheid van een selec- wat ook een kostenbesparing met zich meebrengt. Alternatieven tie van diverse micro-organismen. Door de unieke MO5Sport is arbeidsextensief door het gebruik van Over biociden, zout, enzymen en waterstofperoxi- samenstelling zorgt MO5Sport voor versnelde bijvoorbeeld de beregeningsinstallatie. Het middel de is een aantal conclusies te trekken. De produc- afbraak van organische stoffen in vochtige omstan- is absoluut veilig voor medewerkers en overige ten hebben een conserverend effect, en dat is nu digheden. Kunstmatige sportvelden en bodems bezoekers. Ook voor de omgeving vormt het mid- net niet gewenst. Zo wordt er steeds meer organi- zijn daar een voorbeeld van. Afhankelijk van de del geen enkel risico, voor planten noch voor die- sche stof opgebouwd in de bovenlaag. De velden vervuiling en de diepte waarop deze zich bevindt, ren, ook niet voor vissen. MO5Sport is toekomst- raken verstopt, omdat het water niet wegloopt. zal het korter dan wel langer duren voordat de bestendig conform de Green Deal-convenant. Het Daardoor wordt de overlast van algen en bijvoor- ondergrond weer doorlatend wordt. Verder is er middel vormt een complete oplossing tegen de beeld wormen uiteindelijk alleen maar groter. Het sprake van verdringing, waardoor er voor algen laagste kosten, en dat het hele jaar door. gaat om oneigenlijk gebruik van middelen en dat geen plaats meer is.

Be social Scan of ga naar: www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7326 BEL VOOR GRATIS ADVIES Noord- en Oost-Nederland Job Steunenberg 06 - 22 55 80 67 Midden- en Noordwest-Nederland Hans Vervaart 06 - 51 61 13 03

® Zuid- en Zuidwest-Nederland www.advantaseeds.nl Jan Krijnen 06 - 53 74 61 78

44 1 - 2018 ADVERTORIAL

Gezonde grasmat is de basis voor sportieve prestaties

Op een grasmat van hoge kwaliteit presteren sporters beter. Al is het alleen maar om blessures te voorkomen. Optimaal beheer van sportvelden vraagt

inzicht in alle aspecten die van invloed zijn op de gezondheid van de grasmat: bodem, plant en water.

Door intensief sporten heeft natuurgras heel wat samenspel tussen deze factoren is onmisbaar bij uitgekiende bemesting en weerbaar gras. We bie- te lijden. Het nemen van een bodem-, plant- of het onderhoud en beheer. den daarvoor een breed pakket aan analyses aan. wateranalyse geeft onmisbare informatie over de Eurofins Agro is onderdeel van Eurofins Scientific: toestand van uw sportvelden. Inzicht in de samen- Plant een internationaal groeiende laboratoriumorga- stelling van de toplaag, de gezondheid van de Een gezonde bodem beschermt de plant ziektes nisatie. We leveren innovatieve analyses, accurate grasmat en kwaliteit van het beregeningswater en plagen maar ook in een gezonde bodem kun- en actuele data en duidelijke adviezen. Onze bepalen mede het onderhoudsplan voor de vel- nen planten ziek worden. Bij constatering van producten en diensten zijn het resultaat van prak- den. Onverwachte onderhoudskosten achteraf zijn schimmels of ziektes in de grasmat wilt u snel tische kennis, onderbouwddoor wetenschappelijk zo te vermijden. weten wat de oorzaak is. Alleen dan is een juiste onderzoek. behandeling mogelijk en kunt u het risico op Wij helpen u met de juiste gegevens en geven Bodem verspreiding beperken. Oorzaak en gevolg van inzicht voor een optimale bemesting en voor De toplaag vormt de basis van uw sportveld. Elke bepaalde symptomen zijn soms moeilijk uit elkaar bodem- en gewasgezondheid. Kortom: wij doen sportveldbeheerder onderkent het belang van een te houden. Behalve schimmels en bacteriën kun- alles voor groeiend inzicht! Inzicht waar u de optimale bodemstructuur. Dit is echter gemak- nen ook andere stressfactoren van invloed zijn op vruchten van plukt kelijker gezegd dan gedaan. Een goede structuur de plantgezondheid. wordt immers bepaald door de optimale balans Vragen? Hebt u nog vragen of wilt u meer tusseneen groot aantal factoren: lucht, water, voe- Water weten over een specifiek onderzoek neem ding, organisch stof en bodemleven. Inzicht in het Beregening in de droge zomermaanden is van dan contact met Emile Bezemer, groot belang om uitdroging te voorkomen. Account Manager Groene Sector, Uitgangspunt is dat de kwaliteit van het bere- telefoonnummer 06 11 26 49 27. geningswater goed is. In de praktijk echter kan beregening de oorzaak van veel groeiproblemen in de grasmat doordat het water bijvoorbeeld een te BEL VOOR GRATIS ADVIES hoog ijzergehalte of te veel natriumgehalte (zout) Noord- en Oost-Nederland bevat!

Job Steunenberg 06 - 22 55 80 67 Over Eurofins Agro Eurofins Agro is een toonaangevend laboratorium Midden- en Noordwest-Nederland met bijna honderd jaar ervaring. We zijn groot Be social Hans Vervaart 06 - 51 61 13 03 geworden in de agrarische sector. Ook voor sport- Scan of ga naar: velden hebben we veel te bieden; gericht op een www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7327 ® Zuid- en Zuidwest-Nederland www.advantaseeds.nl Jan Krijnen 06 - 53 74 61 78

www.fieldmanager.nl 45 Toepassing van rubbergranulaat van gerecyclede autobanden in kunstgrasvelden is veilig voor mens en milieu.

Oude Rubbergranulaat in banden, nieuw kunstgras scoort! leven. Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu. Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt. www.bandenmilieu.nl ADVERTORIAL

Onderhoud sportvelden anno 2018

De weg naar de Green Deal 2020

Aannemingsbedrijf Van der Meer BV, Cultuur- en Civieltechnische

werken, te Benthuizen is een dynamisch, duurzaam en innovatief

bedrijf in de grond- weg- en waterbouw en groenvoorzieningen. Het

bedrijf wordt geleid door directeur Leo van der Meer. Zijn twee zoons

Toepassing van Rob en Joris van der Meer staan klaar om het stokje over te nemen. rubbergranulaat van gerecyclede Aannemingsbedrijf van der Meer is al jaren een gekregen voor het onderhoud van de sportparken Ook wordt dit jaar de schudbeluchter vervangen. autobanden in kunstgrasvelden is bekende speler in de aanleg en het onderhoud van in de gemeente Delft voor de duur van zeven jaar. Hierdoor is ons machinepark weer volledig veilig voor mens buitensportparken. Voor de aanleg en onderhoud Een van de gunningscriteria was de vraag hoe up-to-date voor het nieuwe seizoen. en milieu. van de sportvelden wordt dan ook regelmatig de om te gaan met de Green Deal. Deze term is in expertise van het bedrijf gevraagd. Erwin den Elzen het hedendaagse onderhoud een belangrijk item Naast een geüpdatete machinepark, dat belangrijk is projectleider van de afdeling Groen/Sport bij Van geworden. is voor de goede uitvoering van de werkzaam- der Meer en adviseert graag zowel gemeenten als heden, is de communicatie tussen opdrachtgever verenigingen over het gebruik en onderhoud van Green Deal (gemeente), club en opdrachtnemer erg belangrijk. zowel de natuurgrasvelden als de kunstgrasvelden. De Green Deal vraagt om een intensievere aan- In nauw overleg wordt in het veld bepaald welke pak voor het onderhoud van sportvelden. Om de activiteit op welk moment wordt uitgevoerd. sportvelden chemievrij te onderhouden worden Aannemingsbedrijf van der Meer is klaar voor de de diversen activiteiten zoals verticuteren, Green Deal en duurzaam onderhoud! De Green Deal vraagt om beluchten en doorzaaien meer frequent uitge- voerd. De gezondheid van de grasplanten is hierbij een intensievere aanpak erg belangrijk; de werkzaamheden worden zodanig uitgevoerd dat zowel de lucht en water- in onderhoud huis-houding als de voedingstoestand van de bodem optimaal is. Van der Meer B.V. Oude Machines Verbreepark 23 - 2731 BR Benthuizen Rubbergranulaat in banden, Aannemingsbedrijf van der Meer heeft ook het Zuid-Holland - Nederland nieuw Sportparken in Delft investeringsplan aangepast aan de Green Deal. T: 079 342 06 01 - E: [email protected] kunstgras scoort! Ons werkpakket is dit jaar wederom uitgebreid, Zo is vorig jaar een nieuwe Vredo-doorzaaimachine www.vdmbv.com leven. onlangs is de aanbesteding geweest voor het aangeschaft. Om de velden intensiever te onder- onderhoud van de sportparken in de gemeente houden hebben wij gekozen voor een verticuteer Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu. Delft. De inschrijving van Aannemingsbedrijf van machine die meer capaciteit heeft en waarbij Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM der Meer is bij deze EMVI-aanbesteding als de een diepere bewerking mogelijk is, de Vstrong- Be social ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt. beste prijs-kwaliteitsverhouding beoordeeld en verticuteermachine wordt dit voorjaar geleverd Scan of ga naar: Van der Meer heeft zodoende de opdracht en tevens wordt de veegmachine vervangen. www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7335 www.bandenmilieu.nl

www.fieldmanager.nl 47 De atletiekbaan raakt maar niet aan de top(laag) Renovatie atletiekbanen heeft veel weg van een hindernisbaan

‘De lat steeds wat hoger leggen’, een gezegde dat rechtstreeks uit de atletiek afkomstig is, is iets wat tot op de dag van vandaag nog altijd wordt

nagestreefd. In de atletieksport zelf, weliswaar, want het concept van de atletiekbaan is de afgelopen 30 jaar nauwelijks veranderd. Toch lukt het de

banenbouwers zelden om een gerenoveerde baan meteen door de keuring te krijgen. Wat is het struikelblok?

Auteur: Guy Oldenkotte

Bob Thomassen van de Atletiekunie wordt er gesprek: ‘Van de elf atletiekbanen die in 2017 zijn Het is wat, als je sport in populariteit toeneemt, haast moedeloos van. Tijdens een interview vorig gerenoveerd, kwamen er slechts drie meteen door maar je als bond niet in staat bent voldoende jaar tekende mijn collega Santi Raats op dat van de keuring. Twee banen werden pas geaccepteerd goede accommodaties te bieden. ‘Zo is er in de twaalf banen die in 2015 waren gerenoveerd, nadat ze voor de tweede maal aan een inspectie Eindhoven een atletiekbaan afgekeurd van een zeven niet in orde waren. In 2016 werden tien waren onderworpen.’ De banenbouwer had in de club met heel veel leden. Die moeten nu steeds op banen gerenoveerd, waarna er bij de Atletiekunie tussentijd gelegenheid gehad om de bij de eerste accommodaties in de omgeving worden onderge- acht dispensatievragen binnenkwamen voor het inspectie geconstateerde gebreken te herstellen. bracht.’ Omdat niet elke accommodatie beschikt keuren van de sporttechnische waarden in ver- ‘Maar de overige zes atletiekbanen zijn nog niet over alle disciplines die op de oude baan van de band met afkeuring door de keuringsinstantie. gekeurd, omdat er nog geen kunststof op ligt.’ club wel aanwezig waren, moeten de leden dus En deze keer verzucht hij aan het begin van het over meerdere accommodaties worden verspreid.

48 1 - 2018 6 min. leestijd ACHTERGROND

sie of de computer kruipen – het doembeeld voor Het begint met de basis de Nederlandse overheid en voor iedereen die Fieldmanager werd erop gewezen dat veel van de sport een warm hart toedraagt. banen die in 2017 gerenoveerd zouden moeten zijn, problemen hadden met de onderbouw. Dat Knokken om aandacht blijkt inderdaad, want zes van deze banen konden Vorig jaar kondigde de Atletiekunie aan haar niet tijdig van een kunststoflaag worden voorzien. krachten met anderen te gaan bundelen. Naar ‘Daar was aanvankelijk een verkeerde asfaltlaag aanleiding van een brainstormsessie werd een gelegd’, zegt Thomassen. Vaak wordt bij renovatie partnerschap opgezet tussen de Atletiekunie, een de noodzaak van nieuw asfalt onderschat. ‘Ons uit- ontwerper van atletiekbanen, een adviesbureau gangspunt is altijd dat een asfaltlaag maximaal 40 met een civieltechnische achtergrond en een leve- jaar meegaat’, zegt Joost de Bree van CSC Sport. rancier. ‘Al die partijen kunnen de opdrachtgever begeleiden vanaf de tekentafel tot aan het pro- Bob Thomassen vult aan dat de toplaag twee gramma van eisen, het toezicht en de oplevering’, cycli van elk tien jaar dient mee te gaan, behalve zo was destijds de mededeling. De werkgroep is in in het geval van een spraycoat. ‘Voor deze laag november vorig jaar van start gegaan; komende is afgesproken dat er maximaal vijf jaar garantie zomer zal blijken hoe effectief ze is. op wordt gegeven vanwege nieuwe milieueisen.’ Maar het probleem is complex. ‘Een aannemer die Het weerhield een andere gemeente er niet van een atletiekbaan moet renoveren, kan dat alleen om ten minste vijftien jaar garantie te eisen bij doen in de periode van eind juni tot en met augus- een aanbesteding. Dit geeft maar weer eens aan tus. Voorwaarde is wel dat het in die periode droog hoe groot het gebrek is aan de specifieke kennis blijft.’ De meeste aannemers die erop azen om ook die een atletiekbaan vraagt. Vandaar dat Lennart op de atletiekmarkt een graantje mee te pikken, Hardeman van Herculan, bekend van de kunst- verdienen vooral de kost met het aanleggen van stoftoplagen, als advies geeft: ‘Lees over de norm, kunstgrasvelden. De aanlegperiode daarvan over- laat je informeren door een betrouwbare partij en lapt die voor atletiekbanen. Wanneer aannemers bedenk niet alleen wat je nu met een aan te leg- dus kunnen kiezen tussen de complexe renovatie gen atletiekbaan wilt bereiken, maar ook wat je in van elf atletiekbanen of een stukje van de taart van de toekomst voor ogen hebt. Laat je niet leiden ‘Dat is niet prettig. Je krijgt dan dat leden gaan 180 kunstgrasvoetbalvelden per jaar, dan weten door het mooiste verhaal dat verteld wordt, maar lopen’, merkt hij op, zonder de ironie van zijn uit- u en ik wel waarvoor de meesten zullen kiezen. raadpleeg meerdere bronnen en maak een wel- spraak te beseffen. Thomassen doelt namelijk niet ‘De afgelopen drie à vier jaar is geen enkele baan overwogen keuze.’ op een alternatieve wijze om deze andere accom- tijdig opgeleverd’, is dan ook de bittere constate- modatie te bereiken. Ook heeft hij het niet over ring van Thomassen, die erop wijst dat renovatie Joost de Bree merkt op: ‘Ook is het belangrijk dat er de overstap van bijvoorbeeld kogelslingeren naar van een atletiekbaan veel meer expertise vergt. ‘Je in een bouwteam wordt gewerkt en dat de teamle- estafettelopen. Wat hij wil zeggen, is dat atleten hebt daarbij vaak te maken met vijf verschillende den hun kennis en kunde tonen in een presentatie.’ ermee stoppen: overstappen op een andere sport, ondergronden, omdat elke discipline weer andere Die aanpak is belangrijk, omdat bij de sloop nog of, in het ergste geval, thuis weer achter de televi- eisen heeft.’ onverwachte zaken aan het licht kunnen komen. ‘Veel banen die in het verleden zijn aangelegd, ver- dienden geen tien, maar net een zesje. Vanwege zetting of door het gebruik van deze banen wor- den de geldende eisen na verloop van tijd vaak niet meer gehaald. Een van de risico’s bij renovatie blijft de vlakheid van de huidige asfaltconstructies. Wij kunnen als aannemer niet in de grond kijken. We kunnen dus pas een definitief oordeel geven over de vlakheid en kwaliteit van het asfalt als de toplaag van de baan verwijderd is.’

Als die toplaagverwijdering onzorgvuldig wordt uitgevoerd, kan dat tot beschadiging van de asfalt- laag leiden. Het project zou daarmee zomaar een extra kostenpost rijker kunnen zijn. Het inschatten van de omvang van een atletiekbaanrenovatie is een lastige klus. ‘In tegenstelling tot bij kunst- grasvoetbalvelden kun je bij een atletiekbaan niet zomaar even onder de toplaag kijken om te zien

Bob Thomassen Joost de Bree

www.fieldmanager.nl 49 Niet te stoppen! MP SERIE 5-DELIGE KOOIMAAIERS Grasvestiging verzekerd

Laag brandstofgebruik door het lichte gewicht Maaibreedte van 3.50 meter Keuze uit 49pk of 65pk Kubota® Commonrail Turbodiesel Transportbreedte van slechts 1.89m

Luxe cabine met airco

Pols Groep | +31 (0)181 45 88 45 | [email protected] | www.pols.nl Patented Technology

NIEUW! Blaast uw kunstgras nieuw leven in! Inzaai & doorzaai van sportvelden zonder stress. onderhoud | revitalisatie | demontage • Een succesvollere kieming. RENO V A TIE EN ONDERHOUD V A NOnderhoudKUNSTGRAS kunstgras - DIENSTVERLENING • Een verzekerde vestiging. Wij zijn gespecialiseerd in het onderhouden van alle soorten • Meer overlevende en kunstgrasvelden. Van tennis- gezonde planten. baan tot hockeyveld en van korfbal- tot voetbalveld. • Grotere overlevingskansen in extreme omstandigheden. Revitalisatie kunstgras Patented Technology Revitalisatie is een goede oplossing als de technische eigenschappen van uw kunstgrasveld zijn afgenomen. Door het veld te revitaliseren Groot in Gras kan het weer 3 tot 5 jaar mee. Demontage kunstgras Barenbrug Holland BV • Postbus 1338 • 6501 BH Nijmegen • Tel: 024 348 81 11 Wilt u uw kunstgrasveld ver- E-mail: [email protected] • www.barenbrug.nl plaatsen of ontdoen van het vulmateriaal (infill)? Bijvoorbeeld voor verplaatsing GENOMINEERD INNOVATIEPRIJS of recycling. Dan nemen wij dit SPORTACCOMMODATIES 2018 proces graag voor u uit handen.

T. 0525-621223 | www.silicanova.nl DAG VAN DE SPORTACCOMMODATIES 8 MAART EXPO HOUTEN STANDNUMMER: 2.115 Be social ACHTERGROND Scan of ga naar: www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7328

hoe de kwaliteit is’, merkt Bob Thomassen op. ‘Door keer per twee jaar enkele wedstrijdregels. Dit stoflaag mag de temperatuur niet onder de 15 gra- in een bouwteam te werken, kunnen tegenslagen komt enerzijds voort uit veiligheidsoverwegingen, den Celsius komen en het mag niet te hard waaien. binnen het budget worden opgevangen. Dat kan omdat atleten beter worden, verder of hoger ‘Met de juiste apparatuur en ervaren mensen die alleen na een zeer uitgebreid vooronderzoek, gooien of springen. Anderzijds is men bezig om de het protocol volgen, is het niet per se lastig om de waarna de risico’s worden benoemd, waarbij ook sport aantrekkelijker te maken voor het publiek, uiteindelijke toplaag aan te brengen. De weers- de budgetten worden meegenomen in deze fase. waardoor sommige regels gewijzigd worden. omstandigheden spelen uiteraard wel een rol. In Zonder een juiste budgettering komen we ner- Afgelopen jaar, bijvoorbeeld, zijn 40 van het 332 Nederland wisselen zon en regen elkaar vaak snel gens.’ pagina’s tellende wedstrijdreglement gewijzigd. De af; dat maakt het plannen van de werkzaamheden Atletiekunie volgt deze wijzigingen uiteraard, want soms lastig’, stelt Lennart Hardeman. Hij wijst erop Weinig innovatie ze worden opgelegd. Wel proberen we waar moge- dat een goed eindresultaat niet alleen afhankelijk Thomassen merkte eerder op dat het principe lijk enige redelijkheid te vinden om verenigingen is van de toplaag, maar ook van de ondergrond: van een atletiekbaan de afgelopen 30 jaar nau- en baaneigenaren (veelal gemeenten) niet op kos- ‘Denk aan afschot, drainage, vlakheid, stabiliteit welijks is veranderd. ‘De enige innovatie die ik ten te jagen, of juist voor te bereiden op komende enzovoort. Als de ondergrond niet goed genoeg kan bedenken, is de introductie van SuperSub. kosten, door een maximale vervangingstermijn te is, zal het eindresultaat ook niet goed genoeg zijn.’ De onderbouw is daarmee een heel stuk milieu- melden in het zogeheten Supplement dat ook op Dat is de reden dat men daar bij CSC Sport extra vriendelijker geworden.’ Maar de snelheid en de onze site te vinden is.’ op let. ‘Het testinstituut onderzoekt om de 50 nauwkeurigheidsgevoeligheid van atletiekbanen meter of een baan vlak is en onder afschot ligt. Wij is daarbij nauwelijks veranderd. Lennart Hardeman Het wordt aannemers die interesse hebben om in doen die inspecties om de 10 meter en lopen de is het daar gedeeltelijk mee eens: ‘In de loop de markt voor atletiekbanen te stappen, dan ook gehele baan verder na met een rij van 3 meter, om der jaren zijn op productniveau wel wijzigingen niet gemakkelijk gemaakt. ‘Wij hebben er maar problemen te voorkomen’, legt Joost de Bree uit. geweest in het kader van milieuvriendelijkheid, mee te dealen en dat geldt ook voor adviesbureaus BREEAM en verbeterde eigenschappen. Maar de en aannemers’, erkent Thomassen. ‘Daar proberen Bij de aanleg of renovatie van een atletiekbaan opbouw is gelijk gebleven, en daarmee ook de we in alle redelijkheid en billijkheid op te reage- gaat het om passen en meten. Juist om die reden typen vloer: Spraycoat, Sandwich en volle PU. Ook ren met ons supplement; alleen wordt daar in de zou de banenbouwer – in tegenstelling tot de atle- zijn er innovaties geweest op het gebied van appa- praktijk weinig tot niks mee gedaan. Het gevolg is ten – alle tijd moeten nemen. Als dat gebeurt, zou ratuur, waardoor men nu efficiënter en sneller kan dat er geen wedstrijdreglementaire voorzieningen 2018, nu het startschot voor het nieuwe jaar heeft werken. Maar de banen dienen uiteindelijk wel te geplaatst worden, waardoor er geen wedstrijden geklonken, minder obstakels moeten kennen. voldoen aan de eigenschappen die zijn vastgelegd georganiseerd kunnen worden. Dat leidt weer tot in de Nederlandse en Europese norm en door de inkomstenderving voor de club, maar ook een toe- IAAF (internationale atletiekfederatie, red.).’ Die name van het aantal ongelukken van atleten.’ regels van de IAAF willen nog weleens wijzigen: ‘De IAAF komt regelmatig met nieuwe wijzigingen’, Optimale omstandigheden stelt Joost de Bree. Toch doet de Atletiekunie al Eerder in dit artikel werd al opgemerkt dat de peri- het mogelijke om de banenbouwers te faciliteren, ode waarin een atletiekbaan kan worden aange- benadrukt Bob Thomassen. ‘De IAAF wijzigt één legd beperkt is. Voor het aanbrengen van de kunst-

www.fieldmanager.nl 51 Invullen van het blauwe veld van Hockeyclub De Hondsrug in 2011 (Grontmij/Sweco)

Een blauwtje lopen Internationale Hockeyfederatie kiest voor blauwe velden voor FIH Global Elite-toernooien

In het verleden is voor internationale hockeytoernooien ooit gekozen voor

blauwe velden. De argumentatie daarachter was dat een blauw veld de beste

weergave zou geven op tv.

Auteur: Hein van Iersel

Ondanks deze pilot tijdens de Olympische Spelen van 2012 in London heeft de Internationale Hockeyfederatie (FIH) nooit een dwingende keuze opgelegd voor een bepaalde kleur. Zo kon het zijn dat bij latere toernooien weer gekozen werd voor groen.

De FIH maakt die keuze nu wel. Volgens de federatie is een blauw veld met een witte bal de beste combinatie voor hockeywedstrijden die op tv worden verslagen en zouden onderzoek en feedback van broadcasters dat ook aantonen. Voor FIH Global Elite-toernooien zou dat betekenen dat dit soort velden bij voorkeur moeten worden aangelegd. Concreet gaat het dan om toernooien als het WK Hockey en de Olympische Spelen. Het EK Hockey hoort hier formeel niet bij, omdat dit door de Europese Hockeyfederatie wordt georganiseerd.

Het bovenstaande wil niet zeggen dat meteen alle topvelden zullen worden vervangen door een blauw veld. De FIH zegt er begrip voor te hebben dat veel stadions zijn voorzien van relatief nieuwe velden en dat die pas na verloop van tijd vervangen worden door nieuwe blauwe velden.

De beste kleur blauw is volgens de FIH London Blue. Dit is de kleur die Polytan in 2012 heeft toegepast tijdens de Olympische Spelen. Naast deze kleur zal ook een aantal andere tinten blauw worden goedgekeurd door de federatie. Chantal Mies van de hockeybond KNHB verwacht dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen. Voor de komende Champions Trophy voor herenteams in 2018, die bij BH&BC in Breda wordt gehouden onder auspiciën van de FIH, geldt in ieder geval dat er op dit moment een ‘normaal’ groen veld wordt gebouwd. Mies: ‘De regel van de blauwe velden geldt voor een zeer beperkt aantal toernooien. In de praktijk is gebleken dat veel clubs en gemeentes niet gelukkig zijn met een blauw veld op een breedtesportcomplex. Verder is het volgens Mies zo dat onderzoek in 2014 naar de kleur van het beste veld in voorbereiding voor het WK-hockey uitkwam bij een donkergroen speelveld. En dat in de praktijk is gebleken dat veel clubs en veel gemeentes niet gelukkig zijn met een blauw veld op een sportcomplex. Een Be social voorbeeld daarvan is de ophef die ontstond toen Hockeyclub Tempo in Bergen op Zoom werd voorzien van een blauw veld met roze uitloop. Omwonenden klaagden Scan of ga naar: in een artikel in BN de Stem over hinderlijk blauw schijnsel in hun huiskamers. www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7334

52 1 - 2018 ACHTERGROND

www.fieldmanager.nl 53 MOGEN WIJ U UPGRADEN? FINANCIERING VANAF 0,99%**

KOOP EEN 3R – ONTVANG EEN FRONTHEF VOOR €1*

Koop een 3R serie John Deere Compact Tractor bij uw lokale dealer NOTHING RUNS LIKE A DEERE en ontvang voor maar €1,- extra een fronthef. Aanbieding geldig tot 31 mei 2018. Zolang de voorraad strekt.

* Alleen verkrijgbaar bij deelnemende dealers, zolang de vooraad strekt. **De financieringsactie is geldig t/m 31 juli 2018. Vraag uw dealer naar alle voorwaarden en condities. Alle aanbiedingen zijn onder voorbehoud van acceptatie door John DeereFinancial, ‘s-Hertogenbosch. MOGEN WIJ U UPGRADEN?

FINANCIERING + VANAF Sportsfi ll Eco : groen licht voor 0,99%** SBR bestekken

De RIVM, ECHA★ èn de FIFA hebben het bevestigd: sporten op kunstgrasvelden is veilig. Om te voldoen aan de maat- schappelijke vraag, is er een strengere norm gesteld voor rubber granulaat. Hier moeten alle bestekken aan voldoen. Dat kan met Sportsfi ll Eco+, dé SBR rubber infi ll. Het perfecte een-tweetje tussen sportieve prestaties en veiligheid & duurzaamheid. De certifi caten van ISA sport, LABOSPORT en Milieukeur zijn het bewijs. Aan het eind van de levensduur van uw kunstgrasveld nemen wij Sportsfi ll Eco+ bovendien zonder kosten terug en maken er andere duurzame rubberproducten Duurzaam rubber infi ll van. Sportsfi ll Eco+, de duurzame en veilig basis voor sportieve • Perfecte sporttechnische eigenschappen topprestaties. Nu én in de toekomst! • Voldoet aan de nieuwe norm voor rubber granulaat ★ ECHA: European Chemical Agency KOOP EEN 3R – • Voorzien van milieukeur • 100% gerecycled ONTVANG EEN • 100% terugname garantie • Verkrijgbaar in zwart, FRONTHEF VOOR €1* groen en bruin

Koop een 3R serie John Deere Compact Tractor bij uw lokale dealer NOTHING RUNS LIKE A DEERE en ontvang voor maar €1,- extra een fronthef. Aanbieding geldig tot Today black, tomorrow 31 mei 2018. Zolang de voorraad strekt. green solutions.

email sales@granufl ex.com • tel. 020-4978201 • www.granufl ex.nl • Granufl ex is een merknaam van Granuband BV. • www.granuband.com * Alleen verkrijgbaar bij deelnemende dealers, zolang de vooraad strekt. **De financieringsactie is geldig t/m 31 juli 2018. Vraag uw dealer naar alle voorwaarden en condities. Alle aanbiedingen zijn onder voorbehoud van acceptatie door John DeereFinancial, ‘s-Hertogenbosch.

V2_GRANUFLEX_ADV. FIELDMANAGER_210x297 mm_2017.indd 1 09-05-17 16:34 ®

De GrasGids, de enige objectieve bron van informatie over natuurgras!

Zowel Marc Grooteman, Fieldmanager of the Year 2018 en Arjen Westeneng, Greenkeeper of the Year 2018 weten het al jaren. De GrasGids is de enige objectieve bron van informatie voor de prestaties van natuurgras. Doe daarom net als Marc en Arjen en ga naar www.grasgids.nl. De gegevens op deze site zijn gebaseerd op actueel en objectief onderzoek Cultuur- en Gebruikswaarde Grasrassen onder Nederlandse omstandigheden.

2018

GRAS G u i d e GIDS T u r f g r a s s

www.grasgids.nl

Sport • Gazon • Recreatie • Berm en dijk • Golfgreen Sport • Lawns • Landscaping • Road verges and dikes • Golfgreen

Adv_Grasgids_foty_goty.indd 1 27/02/18 14:18 ®

Je kunt hier altijd een balletje slaan! De GrasGids, de enige objectieve bron Hoe twee voormalige tennisverenigingen één zeer gezellige van informatie over natuurgras! en financieel gezonde club werden

Tennisclub Capelle is een vereniging voor en door leden. Met zijn allen houden ze de club draaiend; vrijwilligers spelen dus een essentiële rol. Maar: Zowel Marc Grooteman, Fieldmanager of the Year 2018 en Arjen Westeneng, Greenkeeper of the Year 2018 ‘Voor het schoonmaken van toiletten krijg je geen vrijwilligers, dus dat hebben we vanaf het begin uitbesteed’, zegt voorzitter Ruud Gruson. weten het al jaren. De GrasGids is de enige objectieve bron van informatie voor de prestaties van natuurgras. Auteur: Sylvia de Witt Doe daarom net als Marc en Arjen en ga naar www.grasgids.nl. De gegevens op deze site zijn gebaseerd op actueel en objectief onderzoek Cultuur- en Gebruikswaarde Grasrassen onder Nederlandse omstandigheden. Aankomend op sportpark Schenkel in Capelle je hier echt het gehele jaar door kan tennissen. ambitie hebt, merk je het verschil. Op gravel stui- aan den IJssel word ik getrakteerd op een fikse Dat is op een dag als vandaag wel prettig. De acht teren de ballen harder en komt het effect beter uit. regenbui. De banen en het enorme terras liggen er buitenbanen zijn het hele kalenderjaar beschik- Op SmashCourt gaan de vaart en het effect er wat vandaag weliswaar glanzend, maar verlaten bij. Ik baar voor de leden. De zes overdekte banen zijn ‘s sneller uit.’ haast me naar het clubhuis, waar ik hartelijk word zomers voor alle leden beschikbaar, maar worden ontvangen door voorzitter Ruud Gruson en hoofd in de winterperiode, van 1 oktober tot 1 april, De banen onderhoud Hans Olieman. En fijn, de bar heeft verhuurd. Voor de jeugd zijn er twee minibanen, De organisatie Sportief Capelle is onderdeel van ook lekkere cappuccino. TC Capelle zou je min of een outdoor-tafeltennistafel, schommels en voet- de gemeente en heeft twee afdelingen. De afde- meer een fusieclub kunnen noemen van CTC en balgoals. ling Sport en Bewegen organiseert en coördineert

2018 de Blinkert. Beide tennisclubs bleken gehuisvest sportstimuleringsprojecten in Capelle aan den op dure bouwgrond, waarop de gemeente huizen Het voormalige CTC had acht gravelbanen en de IJssel en biedt daarnaast verenigingsondersteu-

GRAS wilde ontwikkelen. De Blinkert moest weg van de Blinkert had er tien. ning aan de Capelse sportverenigingen.

P.C. Boutenssingel en CTC week voor woningbouw Voor de baankeuze op de nieuwe locatie werd De afdeling Accommodaties beheert en exploiteert

G u i d e T u r f g r a s s aan de ‘s-Gravenweg. In 2011 startten de twee een commissie in het leven geroepen. Er kon vrijwel alle binnen- en buitensportaccommodaties GIDS clubs op de locatie van honkbalvereniging Euro worden gekozen tussen SmashCourt en gravel. De in Capelle aan den IJssel. Hieronder valt ook de ver- Stars op sportpark Schenkel een splinternieuwe gemeente, die eigenaar is van het park, keek toch huur van deze sportaccommodaties. club met de naam TC Capelle. Inmiddels is meer meer naar de lange termijn en de kosten van het Sportief Capelle was in 2011 uiteraard ook in dan de helft van de leden nieuw en kun je deze onderhoud. SmashCourt kwam in dezen het beste beeld toen er moest worden gekozen voor een club echt geen overblijfsel van CTC en de Blinkert uit de bus. baansoort. De organisatie was met TC Capelle over- meer noemen. eengekomen dat er een SmashCourt-mat of een Volgens voorzitter Ruud Gruson, die ook in die SmashCourt-achtige mat moest komen. Daarop www.grasgids.nl Smashcourt commissie zat, waren er ook mensen die liever gra- gingen mensen van de vereniging op meerdere TC Capelle heeft veertien verlichte SmashCourt- vel hadden, want SmashCourt speelt echt anders. banen spelen die al SmashCourt hadden. ‘Daar tennisbanen met een all-weather ondergrond. Zes ‘Vooral voor de recreanten, die op een iets lager kwam uit dat onze banen het prettigst speelden’, van deze banen zijn permanent overdekt, zodat niveau spelen, is het prima, maar zodra je wat meer vertelt projectmanager Cees van der Poel van

Sport • Gazon • Recreatie • Berm en dijk • Golfgreen Sport • Lawns • Landscaping • Road verges and dikes • Golfgreen www.fieldmanager.nl 57

Adv_Grasgids_foty_goty.indd 1 27/02/18 14:18 Groen: C:75 M:0 Y:100 K:0 Blauw: C:100 M:45 Y:0 K:30

BLEC CULTIPACK SEEDER BLEC POWER BOX RAKE

BLEC LASER-GRADER BLEC MULTISEEDER

Eind 2015 nam Redexim alle aandelen van het Britse bedrijf Blec over, waarmee tegelijkertijd de productie van de Blec machines naar de Redexim fabrieken werd overgeheveld. PRODUCTIE Blec is opgericht in 1986 en heeft over de jaren een BLEC MACHINES reputatie opgebouwd als producent van innovatieve DOOR REDEXIM en degelijke machines.

Het productie programma omvat vele producten voor de aanleg en onderhoud van sportvelden en golfbanen en voor parken en tuinen. Bij de machines van Blec gaat het om zowel handmatige loopmachines, als door tractors voortgetrokken machines.

Kwekerijweg 8, 3709 JA Zeist Holland T +31 (0)30 69 33 227 F +31 (0)30 69 33 228 [email protected] www.redexim.com club 14 min. leestijd in beeld

gadering over het barmodel kwamen 250 mensen af. Uiteindelijk hebben we besloten om met vrij- willigers te starten. Als dat niet goed zou gaan, konden we altijd nog voor een pachter kiezen. We zouden dit voor een periode van drie maanden De 71-jarige Sueko Karelse en proberen, onder begeleiding van een pachter, die de 79-jarige Els Mulder spelen meekeek. Dat ging heel goed, want als de club een minstens twee keer per week. pachter heeft, mis je barinkomsten en dat is toch een substantieel deel van de inkomsten voor een club.’

Afhangen Verder waren de cultuurverschillen tussen de twee clubs niet zo groot, volgens Gruson. ‘Het ging meer om regeltjes, bijvoorbeeld voor het afhangen. Mag je bijvoorbeeld iemand van een tennisbaan afhalen wanneer er nog andere banen vrij zijn? Met mooi weer wil iedereen graag buiten tennis- sen. En als iemand bijvoorbeeld graag op baan 1 speelt en in de hal liggen er nog banen vrij, maar buiten niet, wat doe je dan? Bij de Blinkert hadden we nauwelijks van dat soort regels. Je had toen veel banen en weinig leden; nu hebben we veel Hoofd Onderhoud Hans Olieman en voorzitter Ruud leden en minder banen. Dat geeft meer drukte. Bij Gruson in de hal van TC Capelle. de oude club kon je gewoon één keer afhangen en dan bleef je spelen.’ Tarkett Sports, onderdeel van de Tarkett Group. verder niet zo spannend. Wij noemen dat gewoon Destijds bij de aanleg heette het bedrijf nog AA “een matje aanbrengen”.’ Olieman kwam oorspronkelijk van CTC, maar had Sportsystems BV, genoemd naar de oprichters al een tijd niet meer getennist. Hij werd echter Arjan Knottnerus en Adrie Markusse. De onder- Pachter versus vrijwilligers direct vanaf de oprichting lid van TC Capelle. En bouw van de banen met de zand- en lavafundering De goedlachse Gruson komt van de Blinkert, en als omdat hij inmiddels gepensioneerd was, meldde werd door de gemeente aanbesteed en is gemaakt één van de langst zittende bestuursleden was hij hij zich meteen ook aan als vrijwilliger voor het door Arcadis. ook volledig bij het voortraject van de integratie onderhoud. ‘Ik heb de oprichtingsvergaderingen van beide clubs betrokken. in de begintijd meegemaakt’, vertelt hij. ‘In het ‘Tennisclub Capelle koos voor onze mat; dat was Gruson: ‘We kenden elkaar al wel vrij goed, want proces van samengaan was er elke drie maanden alleen mogelijk als we er een directielevering van in Capelle werd jaarlijks een drieparkentoernooi wel een vergadering. De harde kern moet de maakten. En zo is het ook gebeurd. Arcadis moest gehouden en de toernooileidingen werkten veel beslissingen nemen, maar je moet ze wél terug- voor ons een goedgekeurde, gecertificeerde samen. Er was nog een derde tennisclub in Capelle; koppelen naar je leden. De commissie vergaderde onderbaan opleveren en Kiwa ISA Sport heeft dat die is er trouwens nog steeds.’ wekelijks; er moest van alles geregeld worden in voor de gemeente Capelle gekeurd. Na de over- verband met de bouw en dergelijke. De commissie dracht hebben wij er vervolgens onze matten op De onderlinge samenwerking was dus goed, maar had mandaat, alleen voor de grote zaken riepen aangebracht.’ van twee clubs één maken is een heel ander ver- we een ledenvergadering bijeen. De gemeente haal. Hiertoe werd een commissie samengesteld deed de dagelijkse projectvoering van het park. De aanleg van de banen werd gefaseerd uitge- van vier man; deze bestond uit twee bestuursleden De gemeente is weliswaar eigenaar van het park voerd. Allereerst werden er zes buitenbanen aan- van de Blinkert en twee van CTC. Het tennispark en het clubhuis, maar alles is door ons ontworpen. gelegd, vervolgens ging de aanleg van de banen werd door de club zelf ingedeeld en het clubhuis Er was ook een bouwcommissie, gevormd vanuit binnen in de hal verder. Toen deze gereed waren, werd ontworpen door een architect, die ook lid beide clubs, die het bouwproces volgde. We zijn werden de laatste twee buitenbanen gebouwd, van de club is. Vervolgens begon het opstellen van in januari 2011 gestart en trokken er in september omdat die eigenlijk in de toegangsweg lagen. de reglementen. 2011 in.’ Van der Poel: ‘Ik heb begrepen dat de clubleden er graag op spelen. Het is een afweging die je maakt. Gruson: ‘De grootste strijd die we hadden, ging Groen-oranje ploeg Je kunt er langer op spelen, ook in de wintermaan- over de bar. CTC had gewerkt met het pachters- Olieman geeft leiding aan een clubje van acht den. Dat is voor de club ook de beweegreden model; daar stond een pachter achter de bar. De gepensioneerde mannen die het onderhoud van geweest om van gravel, wat beide verenigingen Blinkert werkte met het vrijwilligersmodel; de bar het park op zich hebben genomen. Het clubje heet eerst hadden, over te stappen op een SmashCourt- werd gerund door vrijwilligers. In de aanloopfase de GOP: de groen-oranje ploeg. ‘Groen staat voor al type mat. Voor ons is alles goed gegaan en was het leverde dat wel wat conflict op. Op een ledenver- het groen in het park; oranje staat voor de banen;

www.fieldmanager.nl 59 ThThe eworker worker is is king king www.gkbmachines.comwww.gkbmachines.com

WWW.AGRI-MACHINES.NLWWW.AGRI-MACHINES.NL club in beeld

ten, is het lastig voor de wat kleinere clubs (waar TC Capelle nu niet meer bij hoort) om goede talenten vast te houden. Je moet er vier hebben, want vier vormen een team. Heb je er minder, dan moeten ze ergens anders bij elkaar komen. En dan zie je ze toch vaak verdwijnen, naar Nieuwerkerk of naar Victoria in Rotterdam. Er is wel een eigen selectietraject voor de opleiding van de jeugd. Bij het bestuur heerst wel de gedachte dat ons eerste team uit de eigen jeugd moet komen.’

Twee tennisscholen het kost veel tijd om die in goede conditie te hou- Cashless en digitaal TC Capelle voert dan ook een actief jeugdbeleid. den. Dat doen wij vanaf het begin. Het is een groot Capelle is altijd een club geweest waar niet met Op TC Capelle zijn twee tennisscholen actief: ten- park; we moeten best wel hard werken om het in cash kan worden betaald. Desondanks waren er in nisschool Alexander Hellinga en Mejor Sports goede conditie te houden. Het baanonderhoud het begin een paar inbraken. Eerst betaalde ieder- van Hans Levering. Onderling gaat dat hartstikke vindt twee keer per week plaats, op maandag en een met een chipknip; daarvoor was een eigen goed’, zegt Hans Levering, die al zesentwintig jaar dinsdag een uur of drie met zijn allen. De taken oplaadapparaat neergezet in de lounge. Toen die tennislessen verzorgt. ‘We hebben een goede zijn gesplitst. Sommigen beginnen met de banen, verdween, ging men direct over op contactloos samenwerking. We doen samen ook een deel van anderen (in de zomer) met het groen, het snoei- betalen, wat nu overal min of meer standaard is. de jeugdselectie. Alexander doet twee groepen en werk en dergelijke.’ Gruson: ‘Ik was zelf penningmeester; dan wil je niet ik draai ook twee groepen. Kinderen die wat meer iedere keer de envelopjes met de dagopbrengst willen, selecteren we en delen we in groepen in op Het park en het clubhuis zijn eigendom van de tellen en afstorten. Dat is heel fraudegevoelig. Je basis van leeftijd. Het jongste kind is vier.’ gemeente en TC Capelle huurt ze. Maar de over- werkt hier met vrijwilligers. Niets ten nadele van Vroeger werd voor kinderen een racket afgezaagd kapping van de hal is eigendom van de club. Dat is hen, maar we zijn allemaal mensen. Ons streven en moesten ze met een zachtere bal beginnen. Nu eigenlijk een vreemde constructie, vindt Olieman. was om volledig digitaal te zijn, dus ook geen doet TC Capelle mee met de Tenniskids Worldtour ‘En we hebben hiervoor een behoorlijke investe- papieren post, maar alles via e-mail. Ik geloof dat en Tenniskids Competitie, die door de KNLTB is ring gedaan; het heeft alles bij elkaar wel een mil- we nog drie leden hebben zonder e-mailadres; dat gelanceerd. Dat is erg succesvol. Daardoor wordt joen euro gekost. Er zijn zes banen, een flinke hal, zijn leden van in de tachtig.’ tennis voor kinderen toegankelijk. Ze spelen met dus: de grootste hal van Nederland. In Naaldwijk rode, oranje en groene ballen. De ballen zijn ver- staat er nog één, maar die heeft vier banen. De hal Vier vormen een team schillend qua grootte en hardheid. Kinderen kun- is gebouwd door het Belgische bedrijf Veldeman.’ Tennisclub Capelle zit meer in de breedtesport dan nen meteen competitie spelen; voorheen moesten Olieman: ‘Bij veel tennisclubs zie je van die “blaas- in de topsport. Er is wel een goed eerste team en ze maanden trainen voor dat kon. hallen”. Bij CTC stond er ook een; die moest je dan deze jeugd probeert Capelle ook vast te houden. in de winter opzetten over twee banen. Maar twee ‘Maar dit is geen club à la Nieuwerkerk, met de Grote competities in al die kleuren banen is net te weinig; daarvoor houd je de kan- ambitie om topsport te bedrijven en kampioen van ‘Kinderen van vier beginnen met kleine rackets tine niet open. Als je het wat groter aanpakt, zoals Nederland te worden’, meent de voorzitter. ‘Omdat en zachte, rode ballen’, legt Levering uit. ‘Daarna Th e worker is king hier met zes banen, kan de bar ook open.’ in het Rotterdamse veel clubs dicht bij elkaar zit- gaan ze op zeven-, acht- of negenjarige leeftijd www.gkbmachines.com

Tenniscoach Hans Levering bij de bak waar leden de oude ballen in doen voor de Emile Lindner in actie Cees van der Poel stichting Tenniskansen.

WWW.AGRI-MACHINES.NL www.fieldmanager.nl 61 50% Minder Perfecte -90%

besparing werklast grasmat CO2

NIEUW IN 2018 Belrobotics Connected Line

Max. 24 000 m2

WWW.BELROBOTICS.BE

Nog krachtiger + Nog duurzamer + Eenvoudig gebruiksinterface + Eenvoudig onderhoud + Besturing, positionering, opvolging via internet en via een APP (iOS & Android). club in beeld

‘Je had toen veel banen en weinig leden en nu hebben we veel leden en minder banen’

door naar oranje; dat is een iets hardere bal, maar bij andere verenigingen. Maar wij hebben gekozen Joris Elenbaas draait bardiensten op dinsdag en nog wel zacht. Op tien-, elf- en twaalfjarige leeftijd voor het afkoopmodel. In de beginjaren ging het in het weekend tijdens competities en in drukke groeien ze door naar groen; dat is een weer iets om één dienst, maar twee jaar geleden zagen we periodes. Hij doet dit al vanaf het begin. Hij kwam hardere bal. Trainers krijgen ook opleidingen voor dat er niet genoeg vrijwilligersdiensten waren, dus van de Blinkert, maar toen werkte hij nog, dus deze ontwikkelingsstadia. Ik kom regelmatig in is tijdens een ledenvergadering besloten om naar daar heeft hij nooit vrijwilligerswerk gedaan. Ook Spanje; daar is dit al jaren aan de gang. Er zijn daar twee diensten te gaan.’ hij neemt het woord ‘gezellig’ in de mond als het grote competities in al die kleuren. Sinds een paar over het draaien van bardiensten gaat. ‘Daarbij heb jaar is dit ook het geval in Nederland, op kleinere Vanuit mijn ooghoeken zie ik een vrouw rondlo- ik er nu tijd voor. Je hebt altijd je eigen groepje veldjes met lagere netjes en een eenvoudige pun- pen met schoonmaakgerei. Eerder deze ochtend mensen met wie je omgaat; dat geldt ook voor de tentelling, zodat kinderen echt in het tennissen kwam ik haar ook al op de toiletten tegen. Op mijn vrijwilligers met wie je na het werk nog een leuk kunnen groeien. Dit is een mooi succesverhaal.’ vraag of zij misschien ook een vrijwilliger is, moe- contact hebt. Je komt hier om te tennissen en voor Hij heeft naar eigen zeggen geen wereldtoppers ten Olieman en Gruson lachen. Gruson: ‘Voor het je werkzaamheden, maar het is ook heel gezellig. Ik opgeleid, maar wel mensen die nog steeds tennis- schoonmaken van toiletten krijg je geen vrijwil- doe samen met iemand anders de inkoop. Tijdens sen. ‘Ik ben in 1994 gestart en nog steeds tennis ik ligers; dat hebben we vanaf het begin uitbesteed. de competities hebben we andere broodjes, wat met dezelfde mensen als destijds. Ik heb kinderen Dat kan je niet vragen van de leden, en het waar- luxer; een broodje gezond en zo. Normaal hebben op les gehad, die zijn nu 28 en een tijd gestopt schijnlijk ook nog eens met de Franse slag gaan. we een broodje kroket of frikandel. En zomers is er vanwege de studie, maar ze komen nu terug. Toen De schoonmaak van de kantine, de kleedkamers hier verse groentesoep.’ ik begon, had ik een dame op les; die kreeg een en de toiletten moet gewoon goed gebeuren.’ dochter en zij heeft ook weer een dochter. Ik heb nu drie generaties op les: oma, moeder en dochter. Gezellig barwerk Mooi toch?’ Ger van Laak (de rijke tak van de familie schrijft het met ‘ck’, zegt hij) is één van de vrijwilligers die bar- Afkoopmodel diensten draait, meestal ‘s ochtends op maandag Voor de bardiensten is er een kernteam van zo’n en vrijdag. Als het nodig is, neemt hij ook weleens vijftien vrijwilligers. Dit team wordt aangevuld met een invalbeurt voor zijn rekening. Hij doet dit nu leden die een dienst moeten draaien. Alle leden ruim vijf jaar en vindt het hier niet alleen gezellig, tussen 17 en 70 moeten twee vrijwilligersdiensten maar ook heel prettig om te werken. ‘We hebben per jaar draaien. Als je jonger of ouder bent, ben je een mooie bar die netjes wordt bijgehouden. Met daarvan vrijgesteld. Ook als je een bestuursfunctie elkaar doen we het hier allemaal best goed. Het hebt, ben je vrijgesteld; dan stop je al genoeg uren bestuur is tevreden; anders hadden we er wel wat in de club. Als iemand echt niet wil, kan hij die van gehoord.’ Hij werkt die twee ochtenden van twee diensten afkopen door 25 euro per dienst te negen uur tot een uur of twee. Op woensdag komt betalen. Er zijn volgens Gruson zeker 150 leden die er iemand van negen tot vijf uur; dan is de bar hun dienst afkopen. ‘Maar we willen natuurlijk een de hele dag open, net als in het weekend. ‘Er zijn echte vrijwilligersclub zijn en vinden dit eigenlijk leden bij die maar een paar uur in de week draaien; niet goed. Dat was één van de discussiepunten van anderen draaien veel uren. Maar met elkaar lukt het samengaan: je kunt beleid maken en zeggen het allemaal wel.’ dat iedereen het gewoon móet doen; dat zie je ook

Rob van der Kuil

www.fieldmanager.nl 63 artificial grass solutions

www. LANOSPORTS .com

FieldManager_201802.indd 1 6/02/2018 16:44:23

KYBYS werkt tot diep in de vezels …

Grasvezels wel te verstaan. Natuurgras. Kunstgras.

Met uw sportveld hebben wij het beste voor. Of het nu gaat om ons unieke O2 concept voor natuurgras met gegarandeerd 10 jaar speelplezier. Of voor de aanleg en renovatie van uw kunstgrasveld, zodat u weer jaren vooruit kunt. Geen nieuwe formule, maar gewoon met de kwaliteit die u van ons gewend bent.

KYBYS, ...gegarandeerd resultaat!

> Vestiging Boxtel > Vestiging Heemstede Bosscheweg 107-8 Herenweg 115 Postbus 371 - 5280 AJ Boxtel 2105 MG Heemstede [email protected] - www.kybys.nl +31 (0)411 678 055 +31 (0)411 678 055 Ger van Laak en Joris Elenbaas club in beeld

Extra aflossen Hoe goed je het ook hebt, ieder mens en elke club of organisatie kijkt vooruit. Dit jaar bestaat TC Capelle zeven jaar; het nieuwe is er een beetje af. Zijn er nog wilde toekomstplannen? ‘Padel is nu in opkomst’, vertelt Olieman. ‘We heb- ben nog een braakliggend stuk grasland en zijn nu aan het kijken of we daar twee padelbanen kunnen aanleggen.’

Handige mannen Schitterende toverballen Gruson knikt instemmend. ‘Maar het grootste plan Verder helpt hij de GOP met kleine technische Omdat het regende, moest het viertal naar binnen, is toch het terugbrengen van onze schuld. Een zaken. Groter technisch onderhoud neemt de maar het liefst spelen ze buiten. ‘Dat is het lekkerst’, investering van een miljoen euro is behoorlijk. gemeente Capelle op zich. Olieman: ‘Ook als bij- zegt Van der Kuil. ‘Maar het is mooi dat je bij deze Toen we hier in 2011 kwamen, hadden we 750 voorbeeld de grasmaaier stuk is, wordt dat verhol- club kunt uitwijken naar binnen.’ Hij tennist al heel leden. Dat aantal groeide de eerste twee, drie jaar pen door de gemeente, want die is eigendom van lang, maar heeft nooit les gehad. Een echte autodi- naar 1000 leden, alleen vanwege de uitstraling van de gemeente. We hebben wél handige mannen in dact, noemt hij zichzelf. ‘Qua techniek gaat er van dit park, de overkapping en de lage barprijzen. ons clubje. Zo hebben we een timmerman en een alles mis, maar als de bal maar over het net komt.’ Het had een aanzuigende werking op omlig- schilder, die net met de banken op het terras bezig Lindner: ‘Maar er zitten schitterende toverballen gende clubs. We proberen op 1000 leden vast te zijn geweest. We gebruiken de talenten, zeg maar.’ bij, omdat je het spel niet kan lezen.’ Van der Kuil: klikken. We groeien het liefst nog meer, maar dat ‘Sportief Capelle regelt alles voor alle sportparken. ‘Dat is mijn geheime wapen. De klappen die terug- is lastig. In de tennissport binden mensen zich in Als hier bijvoorbeeld een monteur moet komen, komen zijn zó onverwacht en onvoorspelbaar, dat het algemeen wat minder aan een club. Er zijn maken zij daarover afspraken met een bedrijf. Wij ze gewoon niet weten wat ze ermee moeten doen. genoeg mensen die tennissen in Nederland; dat doen in principe het kleine onderhoud. Zodra het Wij zijn pensionado’s, maar juist als je ouder wordt, blijft wel constant. Maar ze zijn niet meer automa- groter wordt, gaan wij in overleg met Sportief moet je nog meer bewegen dan vroeger. Use it or tisch lid van een vereniging. Er zijn ook tennissers Capelle: kan de club het zelf of wordt er iemand lose it.’ die gewoon ergens een baan huren. Daar hebben ingehuurd?’ wij ook wel een beetje last van. Vorig jaar zijn we Ze zijn klaar met tennissen en gaan koffiedrinken. geëindigd op 970 leden, dus we hebben de doel- Een echte wervelwind Ze vinden het een goede zaak dat alles hier in stelling van 1000 leden net niet gehaald. Maar dat We zijn intussen aangekomen in de imposante hal. eigen beheer is en echt van de leden. is wel ons streven.’ In het begin moesten alle zijkanten eruit, vertelt Van der Kuil: ‘De consumpties zijn betaalbaar. Olieman: ‘Zodat je geen voordeel had ten opzichte Commercieel geëxploiteerde tennisbanen zijn De club heeft een paar sponsors, maar heeft die van het buiten spelen met wind. Nu hoeven alleen mogelijk iets luxueuzer, maar daar betaal je dan niet heel hard nodig, meent Gruson. Tennisclub de kopse kanten eruit; dan voldoen we aan de ook echt horecaprijzen of misschien nog wel meer.’ Capelle is een financieel gezonde club met drie voorwaarden.’ ‘Dat klopt’, voegt zijn tennispartner Lindner eraan geldstromen: contributie-inkomsten, barinkomsten toe. ‘Maar het meest aantrekkelijke van deze ver- en de verhuur van de overkapping in de winter. Twee dames, de 71-jarige Sueko Karelse en de eniging vind ik dat je hier het hele jaar door kan ‘Deze drie poten leveren meer dan genoeg geld 79-jarige Els Mulder, spelen tegen Emile Lindner tennissen, plus dat je ‘s zomers bij slecht weer in de op. Hiermee kunnen we de hypotheek op de over- en Rob van der Kuil. Zij maken deel uit van een hal kan spelen.’ kapping versneld aflossen. Dit zijn de vette jaren; groep van twaalf personen. De twee dames spelen we hebben veel inkomsten. Mocht het ledenaantal op woensdag- en vrijdagochtend en hun leeftijd Kachels zakken, dan hebben we minder inkomsten. Als je is hen niet aan te zien. Sterker nog: Mulder werkt Buiten is het koud en in de hal was het niet echt dan een hoge hypotheekschuld hebt, schuif je die ook nog als receptioniste voor een uitzendbureau. warm, maar wel behaaglijk. De kachels in de hal door naar de toekomst en dat willen we als bestuur ‘Ik ben er zo blij mee!’ Ze tennist al vanaf haar gaan automatisch aan via een domoticasysteem. niet. Dus we hebben gezegd dat we de eerste tien vijfentwintigste. Destijds speelde ze ook in de com- Dat is gekoppeld aan het reserveringssysteem. jaar extra aflossen.’ petitie, maar door wat operaties aan haar voeten Zodra de temperatuur onder de 9 graden zakt als en knie is ze helaas niet meer zo snel. ‘Maar zij wel!’ de baan bezet is, slaat de kachel aan en verwarmt roept ze uit, terwijl ze in de richting van Karelse hij de baan totdat het daar 11 graden is. Daarna knikt. ‘Zij is een echte wervelwind. Ze was vroeger gaat hij uit. sprintster en haar forehand is snoeihard; die kun je niet terugslaan.’ Haar medespeelster schaterlacht. Gruson: ‘We willen niet dat mensen daar zelf aan ‘Mijn beste slag is de backhand’, vervolgt Mulder. gaan zitten. Als alle drie de kachels tegelijker- ‘Die kan ik nog weleens heel gemeen plaatsen. tijd branden, kost dat namelijk 60 kuub per uur. Ach, we gaan door totdat we erbij neervallen.’ Vandaar dat we hebben geïnvesteerd in een instal- Be social latie om de gasrekening beperkt te houden. Op Scan of ga naar: deze manier hebben we dat onder controle.’ www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7330

www.fieldmanager.nl 65 Elke kunstgras toplaag beschikt over specifieke De goede demping van een tennisbaan met gravel ondergrond speltechnische eigenschappen. zorgt voor een optimaal spelcomfort.

GEGARANDEERDE KWALITEIT Binnen ieder segment waarin we actief zijn, vormen veiligheid, duurzaamheid en integriteit onze leidraad. Om dit te kunnen garanderen voldoen al onze producten en diensten aan de hoogste kwaliteitsnormen. Bovendien beschikken wij binnen dit segment over alle relevante certificeringen, die regelmatig getoetst worden door de bevoegde certificeringsinstanties. Tevens zijn wij lid van verschillende (branche)verenigingen.

Topcondities creëren

VERENIGING TENNISBAANBOUWERS NEDERLAND topprestaties

E [email protected]

Wijngaardsweg 22 | 6412 PJ Heerlen SPORT Postbus 8002 | 6401 VA HeerlenSPORT WWW.ROODEN.NL WWW.ROODEN.NL T +31 (0)45 566 50 00 SPORT www.balanzfacilitair.nl SPORT HOOFDKANTOOR: WEERTERVELD 19 | 6231 NC MEERSSEN | T: +31 (0)43 - 364 42 38 | F: +31 (0)43 - 364 50 17 | E: INFO@ ROODEN.NL | I: WWW.ROODEN.NL a Vebego company

WE CARE FOR STRAIGHT LINING

Wij zorgen dat u binnen de lijnen kleurt • Fleet Maqa GPS belijningsmachine • Belijning via het precisie GNSS satelliet systeem • Voorzien van management systeem • Inhoud 25 liter tank tbv belijningsverf • Geen verstoppingen door automatisch schoonmaak systeem • Sportveld belijning in minder dan 25 minuten

• Deze Maqa heeft de Innovatie Award gewonnen op Saltex 2017

Interesse? vraag om een demo!

www.milati.nl Wij staan bij standnummer 1.712

Milati Advertentie - 190x135 - Februari 2017.indd 1 14-2-2018 12:48:44 UW LEVERANCIER VOOR: • Gras- en bloemzaden • verbeteraars en plantversterkers • Organische producten en substraten • Wetting agents en surfactants • (Biologische) gewas- beschermingsmiddelen • Hand-, elektrische en gemotoriseerde gereed- schappen en machines • Bedrijfskleding en persoonlijke beschermingsmiddelen

• Enige bedrijf in Nederland met 4 ´Experts Natuurgras´ • Grootste assortiment A-merken • Snelle levering uit 5.000 m eigen voorraad

len voor een Wij leveren alle materia omen, planten én gras! gezonde groei van uw b

www.voscapelle.nl Capelle 0416 - 311 326 Hoofdstraat 35 Sprang- adviesburo R.i.E.T. Ruimtelijke Inrichting En techniek

adviseurs voor uw buitensportaccommodatie

advies plannen techniek www.adviesburoriet.nl foto Paulien Varkevisser

adviesburo R.i.E.T. Ruimtelijke Inrichting En techniek

adviseurs voor uw buitensportaccommodatie

advies plannen techniek www.adviesburoriet.nl foto Paulien Varkevisser De grasmat op De Vijverberg ligt er netjes bij. Al het veldonderhoud vastgelegd in de cloud De Graafschap maakt kwaliteitsslag met logboek ASC Sports & Water

Het bijhouden van veldonderhoud kan een flinke administratieve klus zijn. ASC Sports & Water heeft daar iets op bedacht: een logboek waarmee het veldonderhoud van meerdere velden in één systeem te registreren is. Het logboek is digitaal en kan dus overal op locatie geraadpleegd worden. Jupiler

League-club De Graafschap maakt sinds een half jaar gebruik van dit logboek. De eerste ervaringen zijn positief.

Auteur: Nino Stuivenberg

Het idee voor het digitale logboek ontstond jaren Focus op speelplezier geleden, zo vertelt Martin Heemskerk, directeur Met dit logboek hoopt ASC ondersteuning te bij ASC Sports & Water. ‘In die periode voerde de bieden in de periode tussen de aanleg en de reno- Fifa de verplichting in om onderhoud van kunst- vatie van een veld. Heemskerk legt uit: ‘Nu is het grasvelden te registreren. Er was op dat moment vaak zo dat een aannemer het werk oplevert en echter geen systeem om dat onderhoud mee vast dat de klus dan gedaan is. Wij willen garant staan te leggen. Je krijgt dan al snel een papieren boek- voor de periode die daarna volgt, met de focus werk of er wordt gewerkt in allerlei verschillende op speelplezier.’ De gedachte achter het logboek Excel-bestanden, en dan zijn er ook nog verschil- is simpel: alle gegevens over het veldonderhoud lende partijen die deze gegevens willen inzien. zijn overal binnen handbereik. Heemskerk legt uit: Wij misten daar een oplossing. ASC heeft daarom ‘Aannemers, gemeenten of verenigingen kunnen dit digitale logboek ontwikkeld. In eerste instantie invullen hoe vaak zij gemaaid hebben, hoeveel kilo begon het als idee voor kunstgrasvelden, maar al er bemest is, noem maar op. Zo kun je veel structu- vrij snel daarna zijn we het ook voor natuurgrasvel- reler werken, per veld anticiperen op dingen die je den gaan gebruiken.’ tegenkomt en is zichtbaar wie welke inzet pleegt. Aan het eind van het jaar kun je bovendien alle sta-

Martin Heemskerk en Tonnie Linnenbank inspecteren de mat van de Graafschap

www.fieldmanager.nl 69

Benelux

100% vrij van PAK’s 10 jaar Garantie Still unbe-a GS (Dutiatslandble) Systeemkeuze: - DIN 18035-7 (Duitsland) FIFA Quality/FIFA Quality Pro - OFI (Oostenrijk) DESIGNED BY Benelux

wordt

FieldTurf Benelux Postbus 491 2800 AL Gouda +31 88 28 48 630 Tarkett Sports BV Galliërsweg 35A NIEUW 5349 AT Oss ADRES The Netherlands T: +31 (0) 412 66 00 05 www.tarkett.com WWW.FIELDTURFBENELUX.COM

a Tarkett Sports Company 4 min. leestijd ACTUEEL

ASC. Het bedrijf heeft speciale aandacht besteed ideaal, vertelt hij. ‘Ik bezoek de KNVB om uit te aan de gebruiksvriendelijkheid van het logboek. leggen waar wij als stadion mee bezig zijn en om Vrijwilligers op voetbalvelden zijn immers vaak te evalueren. Ik kan op zo’n moment het logboek op leeftijd, weet ook Heemskerk. ‘Veel beheerders laten zien, waarin precies staat wat we doen. Dat hebben niets met computers, dus daar houden we komt een stuk professioneler over dan wanneer je rekening mee. Als je inlogt bij het logboek, wordt met een stapeltje papieren komt aanzetten. Het op basis van je inlogcode automatisch herkend wie is een makkelijke tool, die goed werkt voor ver- er gebruikmaakt van het systeem. Zo kunnen we antwoording tegenover de bond. Omdat je hebt per gebruiker instellen dat die meteen in het juiste vastgelegd hoe er gewerkt is, heb je altijd iets om scherm terechtkomt. Met een paar klikken vullen op terug te vallen.’ Met het logboek zijn alle zij hun werk in en kan de beheerder op afstand zien wat ze precies gedaan hebben.’ Het systeem Sprongen vooruit gegevens overal binnen is modulair opgebouwd, zodat het afgestemd Bij De Graafschap is Tonnie Linnenbank de man die kan worden op de behoeften van de gebruiker. het veldonderhoud uitvoert en dus ook het log- handbereik Gebruikers betalen een vast bedrag per veld per boek invult. Linnenbank vertelt: ‘Wij zijn hier met jaar, een prijs die afneemt zodra er meer velden twee man verantwoordelijk voor het veldbeheer. toegevoegd worden. We gaan ongeveer twee keer per week bij elkaar zitten om het logboek in te vullen. Martin komt Professionalisering hier dan eens in de veertien dagen op bezoek en Inmiddels wordt het logboek gebruikt door neemt met ons het logboek door. We bespreken meerdere gemeenten, onderhoudsstichtingen en wat er in die periode gebeurd is en kijken vooruit verenigingen. Jupiler League-club De Graafschap naar wat het veld nodig heeft.’ Het invullen van het is er daar één van. De betaaldvoetbalorganisatie logboek gaat hem goed af. ‘Het was in het begin uit Doetinchem gebruikt het logboek sinds de even wennen, maar ik zet alles er nu zelf in. We zomer van 2017 voor het stadionveld en twee trai- houden alles bij: vertidraineren, maaien, rollen, tistieken van de data inzien, wat kan helpen bij de ningsvelden, alle drie volledig van natuurgras. Het noem maar op. Je registreert alles, terwijl de admi- check met betrekking tot de garantievoorwaarden.’ gebruik van dit nieuwe logboek is onderdeel van nistratieve last heel beperkt is.’ een groter geheel, vertelt Pim Steverink, manager 100% vrij van PAK’s Het systeem kan niet alleen gebruikt worden als facilitaire zaken bij De Graafschap. ‘In de zomer Linnenbank heeft nog wel een verbeterpunt voor logboek, maar heeft ook een bibliotheekfunctie. van 2017 waren wij een van de speelsteden tijdens het logboek: hij zou er graag de temperatuur 10 jaar Garantie Dat komt met name van pas bij kunstgrasvelden. WEURO: het EK vrouwenvoetbal. De Uefa en KNVB van de veldverwarming in bijhouden. Heemskerk - GS (Duitsland) Heemskerk: ‘We zitten nu in een tijd waarin veel stelden toen hoge eisen aan de kwaliteit van ons maakt direct een aantekening, zodat Linnenbank kunstgrasvelden gerenoveerd worden. Als je de veld. Wij voldeden daaraan en wilden daarna direct op korte termijn over die functie in zijn logboek Systeemkeuze: - DIN 18035-7 (Duitsland) gemeente dan vraagt naar de onderbouw van een een slag maken: het onderhoud verder professio- kan beschikken. Het is tekenend voor de samen- - OFI (Oostenrijk) veld, weten ze vaak niet eens of er wel drainage naliseren. We hebben bijvoorbeeld geïnvesteerd in werking tussen beide partijen, die naar ieders FIFA Quality/FIFA Quality Pro aangebracht is of hoe de sporttechnische laag groeilampen van SGL en zijn gaan samenwerken tevredenheid verloopt. Heemskerk: ‘Het veldonder- samengesteld is. Dat kun je voorkomen door con- met ASC. Allemaal om de kwaliteit van ons veld houd is hier de laatste jaren met sprongen vooruit- DESIGNED BY tracten en bestekken op te slaan. In het logboek verder te verhogen.’ gegaan. Ik ben ervan overtuigd dat we samen het kun je dit soort documenten toevoegen, zoals een veld naar een nóg hoger niveau kunnen tillen.’ onderhoudsbestek, een bemestingsanalyse of een Dat de kwaliteit van het veld op De Vijverberg revisietekening. Zo heb je een overzicht van de gestegen is, is ook de KNVB niet ontgaan. Sinds historie van het veld en weet ook de aannemer september is het stadion in Doetinchem de offici- precies waar hij aan toe is. Het logboek is niets ële thuisbasis van Jong Oranje voor een periode meer dan het opslaan van data die voor meerdere van twee jaar. Als de samenwerking bevalt, komen FieldTurf Benelux partijen beschikbaar zijn.’ daar nog eens twee jaar bij. Jong Oranje speelt nu Postbus 491 dus interlands op De Vijverberg. Voor Steverink Be social 2800 AL Gouda Gebruiksvriendelijk betekent dit dat hij de KNVB voortdurend op de Scan of ga naar: Het logboek is te bereiken via de website van hoogte moet houden. Het logboek is daarvoor www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7331 +31 88 28 48 630

WWW.FIELDTURFBENELUX.COM Het veld gezien vanaf de middellijn. De Graafschap beschikt sinds vorig jaar over SGL-groeilampen. www.fieldmanager.nl 71 Het is mijn droom, dat iedere hockeyspeler het maximale uit zichzelf kan halen. Vandaar dat ik graag meedenk in het verbeteren van de infrastructuur.

Condor Grass hockey ambassadeur Thomas Briels – Aanvoerder Team België en Olympisch zilveren medaille winnaar in Rio.

Hockey Ultra Series

www.condorgrass.com

Concept hockey v1.4.indd 1 6-4-2017 12:03:27 De eerste tetraploïde rassen Engels raaigras zijn op weg naar de Grasgids DLF hoopt met 4turf de Grasgids te halen in 2022

In de Grasgids staan tot nu toe uitsluitend diploïde rassen van Engels raaigras. DLF hoopt daar binnenkort verandering in te brengen met 4turf: een

nieuw soort tetraploïde Engels raaigras. De rassen van tetraploïde Engels raaigras zullen de komende drie jaar de beproevingen ondergaan die nodig

zijn om in de Grasgids te komen. Als alles meezit, zullen in 2022 de eerste tetraploïde rassen in de Grasgids worden opgenomen.

Auteur: Nino Stuivenberg

Een opname in de Grasgids is bij lange na niet staat onder leiding van Jan Rinze van der Schoot, rassen op allerlei verschillende aspecten getest. voor ieder ras weggelegd: het onderzoek kent een die als onderzoeker werkt bij Praktijkonderzoek Van der Schoot: ‘We doen betredingsproeven, strenge selectie. Daarmee onderscheidt Nederland AGV, onderdeel van de Wageningen Universiteit. waarbij we de betreding van voetbal simuleren, Het is mijn droom, dat iedere hockeyspeler het zich van nabijgelegen landen als Frankrijk, Van der Schoot legt de toelatingsprocedure tot de maar we kijken ook naar het visuele aspect bij Duitsland en Engeland, waar de eisen om op een Grasgids uit: ‘Iedere twee jaar kunnen kwekers bij gazonproeven. Daarbij kun je denken aan tole- maximale uit zichzelf kan halen. Vandaar dat ik graag soortgelijke lijst te komen minder streng zijn. De ons nieuwe grasrassen aanmelden, die wij vervol- rantie tegen ziekten en plagen, maar ook aan uitdaging om in de Grasgids te komen is normali- gens testen. We zaaien proefvelden in die we drie onkruidonderdrukking, de dichtheid van de zode, meedenk in het verbeteren van de infrastructuur. ter dus al groot; laat staan als het gaat om nieuwe jaar lang onderzoeken. We zaaien zowel de nieuwe de kleur en de fijnheid van het blad. De betre- tetraploïde rassen die tegen hoogstaande diploïde rassen als de huidige rassen uit de Grasgids, zodat dingsproeven worden gedurende twee speelsei- rassen moeten strijden. DLF gaat het met 4turf we alle rassen goed met elkaar kunnen vergelijken. zoenen waargenomen, de gazonproeven drie jaar toch proberen. De komende jaren zullen uitwijzen Zo zorgen we dat de gegevens in de Grasgids lang. Na afloop van de beproeving analyseren we Condor Grass hockey ambassadeur of de grassenkweker uit Kapelle daarin slaagt. actueel blijven.’ Slecht presterende Grasgidsrassen onze waarnemingen en brengen we een rangorde Thomas Briels – Aanvoerder Team België en Olympisch zilveren medaille winnaar in Rio. worden dan ook uit de Grasgids gehaald. De aan in de rassen. Als de nieuwe rassen een verbe- Onafhankelijk onderzoek kweekbedrijven onderhouden de proefvelden; de tering zijn, komen ze in de Grasgids.’ Dat lukt lang Voordat het zover is, zal officieel onderzoek beoordeling, analyse en rapportage is in handen niet met alle rassen. Van der Schoot vervolgt: ‘Soms moeten uitwijzen of de tetraploïde rassen aan de van Wageningen Universiteit, waarmee de onaf- hebben we wel twintig aanmeldingen, maar zijn Hockey Ultra Series kwaliteitseisen van de Grasgids voldoen. De proef- hankelijkheid is gewaarborgd. er slechts drie of vier rassen die een verbetering velden waar dat vastgesteld wordt, liggen bij een blijken. Een flink deel haalt het niet omdat ze geen aantal graszaadkweekbedrijven. Het onderzoek In de onderzoeksperiode van drie jaar worden de verbetering zijn van het sortiment.’ www.condorgrass.com

www.fieldmanager.nl 73

Concept hockey v1.4.indd 1 6-4-2017 12:03:27 ProGrasS, altijd een stap verder

 TinyMobile Robot belijningsmachine  Precision GPS, zeer nauwkeurig  Inhoud, 3 ltr. belijningsverf  Volledige belijning sportveld < 22 min.

 SGL UVC180, belichtingsmachine  Duurzame schimmelziektebehandeling  Volledig elektrisch, werkbreedte 180 cm  Weervoorspelling & ziektedrukmodel

VOOR HERKEURING VAN UW KUNSTGRAS VOETBALVELD VANAF 2018 MOETEN KUNSTGRAS VOETBALVELDEN VANAF ACHT JAAR OUD VERPLICHT WORDEN HERKEURD

De KNVB heeft bepaald dat voetbalverenigingen in Nederland alleen nog competitiewedstrijden SGS INTRON CERTIFICATIE B.V. mogen spelen op kunstgras voetbalvelden die voldoen aan een aantal minimumeisen, zoals Venusstraat 2 benoemd in gebruiksnorm NOC*NSF-KNVB-2-18. Velden vanaf acht jaar oud moeten sinds 2018 4105 JH Culemborg periodiek worden gekeurd op de gebruiksnorm door een NOC*NSF erkend keuringsinstituut. 088 - 214 51 33 Voorbeelden van eisen uit de norm zijn de schokabsorptie, stroefheid en hoogteligging. Neem [email protected] nog vandaag contact op met SGS INTRON Certificatie voor meer informatie. www.sgs.com/sportvloeren

SGS IS WERELDLEIDER OP HET GEBIED VAN INSPECTIE, CONTROLE, ANALYSE EN CERTIFICERING 6 min. leestijd ACHTERGROND

Nederlandse bodem tetraploïde rassen voor sportvelden en gazons nog en gazons, op fairways en tees, en zeker ook op De tetraploïde rassen zullen vanaf komend lang niet zover is als die van diploïde rassen. Hij sportvelden.’ voorjaar dezelfde beproevingen ondergaan als legt uit: ‘Diploïde rassen worden al decennialang de diploïde rassen Engels raaigras. In Frankrijk, doorontwikkeld, terwijl de kweek van tetraploïde De introductie van de tetraploïde rassen ging niet Duitsland en Engeland staan al tetraploïde rassen rassen echt nog in het eerste stadium zit, alhoewel vanzelf. Nagelhoud: ‘Wij zagen direct positieve op de rassenlijst. Uit die onderzoeken blijkt dat dit per kweker kan verschillen. Bij voedergrassen resultaten in onze proeven. Dat stimuleert om tetraploïde rassen op een aantal punten afwij- worden al langer tetraploïde rassen gekweekt en verder te gaan, maar je komt natuurlijk met iets ken van diploïde rassen, aldus Van der Schoot. ligt de kwaliteit van de beste rassen op het niveau heel nieuws en dat stuit in eerste instantie op ‘Tetraploïde rassen zijn toleranter tegen ziekten, en van de diploïde rassen. Het zou kunnen dat dit op weerstand. Je bent een beetje een roepende in de we zien bovendien dat het zaad sneller kiemt. Ook termijn ook voor sportvelden en gazons opgaat. woestijn.’ Het was voor DLF één van de redenen blijft het gras groener in verhouding tot diploïde Als één tetraploïde ras de Grasgids haalt, zal dat om tetraploïde rassen voor de Grasgids aan te mel- rassen en kan het beter tegen droogte. Aan de de ontwikkeling alleen maar stimuleren. Dat levert den. Nagelhoud vervolgt: ‘Fieldmanagers moeten andere kant zien we dat door een andere groei- betere rassen op voor de gebruiker, en dat is waar de komende jaren aan de slag om hun mat duur- wijze de zode opener is en de bespelingstolerantie we uiteindelijk met de Grasgids voor staan: de zamer te maken, en 4turf kan daar een belangrijke wat lager kan zijn. De rassen hebben dus zowel gebruiker is verzekerd van kwaliteit.’ bijdrage aan leveren. Maar degene die zorg draagt voor- als nadelen in vergelijking met diploïd Engels voor een goede mat, is niet altijd degene die de raaigras.’ Natuurlijk zijn die voor- en nadelen afhan- Fors wortelgestel keuze voor het graszaad maakt. Door het product kelijk van het klimaat waarin het gras groeit. Bij DLF is men achter de schermen al jarenlang aan in de Grasgids op te nemen, zijn ook bestuurders de gang met de ontwikkeling van het tetraploïde verzekerd van de extra kwaliteit: je weet dan dat Het is nu afwachten hoe de tetraploïde rassen Engels raaigras onder de naam 4turf. Het idee voor het om een beproefd en bewezen ras gaat.’ zullen presteren op Nederlandse bodem. Van der de introductie van tetraploïde rassen in de sport en In de ons omringende landen staan dus al tetrap- Schoot tempert vooralsnog de verwachtingen: ‘Ik recreatie komt vanuit de landbouw, vertelt Hendrik loïde rassen op de officiële lijsten. Nagelhoud: denk zelf dat de tetraploïde rassen moeite zullen Nagelhoud van DLF. ‘We zagen in de landbouw dat ‘We zien allemaal dat door klimaatverandering de hebben de Grasgids te halen als we ze direct ver- tetraploïde rassen gezonder waren: het gras had weersomstandigheden steeds extremer worden. Je gelijken met diploïde rassen. Onze opname-eisen een betere kleur, een forser wortelgestel en was krijgt als het ware steeds vaker te maken met on- zijn immers behoorlijk streng. Omwille van de minder gevoelig voor vorst. We zijn toen begonnen Nederlandse omstandigheden: lange perioden van specifieke eigenschappen zal waarschijnlijk een met doorselecteren en we zijn nieuwe rassen gaan droogte of juist extreme regenval. De mat moet aparte tabel voor tetraploïde rassen in de Grasgids kweken voor sport en recreatie. Het duurt even daar tegen kunnen. 4turf kan op dat gebied een worden opgenomen. De resultaten zullen dan wel voordat je een optimaal ras gevonden hebt, maar meerwaarde zijn.’ direct vergelijkbaar zijn, zodat gebruikers de ver- de resultaten waren direct veelbelovend. Double schillen goed kunnen zien.’ 4turf, een tetraploïde Engels raaigrasras, is het Stap voor stap eerste bekende ras dat hieruit is voortgekomen. Het enthousiasme van Nagelhoud is gebaseerd op Van der Schoot is dus nog wat pessimistisch over Al snel kwamen nieuwere rassen uit de pijplijn, de praktijkproeven die DLF uitvoerde met 4turf. tetraploïde Engels raaigras voor sportvelden. Dat zowel voor sport als voor gazon. De soort 4turf kan Henk Roelofsen van DLF begon hier ongeveer vijf komt met name doordat de ontwikkeling van heel interessant zijn voor gebruik in plantsoenen jaar geleden mee bij zijn klanten. Roelofsen ver-

Jan Rinze van der Schoot Hendrik Nagelhoud Henk Roelofsen

www.fieldmanager.nl 75 Kiwa ISA Sport Veiligheid voorop!

Een te hard kunstgrasvoetbalveld vergroot de kans op blessures aanzien- lijk! En blessures kun je maar beter voorkomen! Daarom is het van belang regelmatig te controleren of uw kunstgrasvoetbalvelden nog veilig genoeg zijn om op te voetballen.

Om de veiligheid van een kunstgrasvoetbalveld te checken wordt een keuring uitgevoerd. Een kunstgrasvoetbalveld werd in het verleden alleen Wij zien u graag op bij oplevering gekeurd en gecertifi ceerd volgens de geldende FIFA-normen. onze stand 2.109 Voor oudere velden, aangelegd na 2010, geldt tegenwoordig een her- keuringsplicht. Om de veiligheid te kunnen waarborgen worden kunstgras- voetbalvelden in het 8e jaar na aanleg gekeurd volgens de KNVB-gebruiks- norm. Alle reden om goed de vinger aan de pols te houden.

Kiwa ISA Sport helpt al meer dan vijftig jaar bij het realiseren en in stand houden van goede, duurzame en veilige sportaccommodaties. Wij helpen u graag bij het keuren van uw kunstgrasvoetbalvelden!

Kiwa ISA Sport • T: 026 483 46 37 • E: [email protected] www.kiwa-isa-sport.nl Kiwa ISA Sport ACHTERGROND Veiligheid voorop!

Verschil in beworteling tussen tetraploïd (boven) en diploïd (onder) Sportpark de Toekomst in Amsterdam. Engels raaigras.

telt: ‘We zijn kleinschalig gestart met proeven bij Naast natuurgrasvelden wordt 4turf toegepast op Bij DLF is men er dus heilig van overtuigd dat het gemeenten, puur om te testen hoe de rassen zich hybridevelden. In hybridevelden komt 4turf extra tetraploïde 4turf een grote rol zal gaan spelen op zouden houden. We kozen voor trainingsvelden goed tot zijn recht, legt Roelofsen uit. ‘Omdat de Nederlandse sportvelden, golfbanen en in het die voortijdig uit de competitie gehaald werden, grasplant meer wortel heeft, hecht deze goed aan openbaar groen. De komende drie jaar zal moeten de vezels van het kunstgras. Het gras zit nog beter blijken of de proeven voor de Grasgids dat ook uit- vast aan de vezel. Dat hebben de profclubs ook wijzen. Het inzaaien van de tetraploïde rassen voor In omringende landen staan ontdekt: Ajax, Feyenoord en Groningen gebruiken de Grasgids begint dit voorjaar, medio mei, waarna allemaal 4turf in hun hybridemat. Daarnaast zie in september de eerste testen worden gedaan. al tetraploïde rassen op je dat gemeenten vaker hybridevelden aanleg- Deze testen lopen drie jaar lang van september tot gen, zeker nu kunstgras in een veel moeilijkere mei, om zo een voetbalseizoen te simuleren. Aan Een te hard kunstgrasvoetbalveld vergroot de kans op blessures aanzien- de officiële lijsten positie is gekomen. Ook zij kunnen van 4turf het eind van de onderzoeksperiode worden de profiteren.’ Inmiddels heeft DLF voor de hele range resultaten geanalyseerd en weten we of de eerste lijk! En blessures kun je maar beter voorkomen! Daarom is het van belang 4turf-mengsels ontwikkeld, van openbaar groen tetraploïde rassen in de Grasgids komen. regelmatig te controleren of uw kunstgrasvoetbalvelden nog veilig genoeg omdat in die periode van het jaar de groei nog tot golf en sportvelden. Ook bij zodentelers slaat zijn om op te voetballen. ongunstig is. In die proeven zagen we dat 4turf het product goed aan, aldus Roelofsen. ‘Een paar ondanks de mindere omstandigheden toch een jaar geleden zijn we begonnen met 4turf in de goede kieming gaf. Die resultaten brachten ons zodenteelt bij Queens Grass. Dat pakte heel goed Om de veiligheid van een kunstgrasvoetbalveld te checken wordt een naar de volgende stap: toepassing op reguliere uit. We hebben de proef uitgebreid naar meerdere keuring uitgevoerd. Een kunstgrasvoetbalveld werd in het verleden alleen Wij zien u graag op sportvelden. Het idee was simpel: als 4turf in percelen om de resultaten te controleren. Deze onze stand 2.109 moeilijke omstandigheden presteert, dan kan het resultaten hebben we tijdens een bijeenkomst bij oplevering gekeurd en gecertifi ceerd volgens de geldende FIFA-normen. onder normale omstandigheden nóg beter uitpak- aan andere telers laten zien. Dat heeft ertoe geleid Be social Voor oudere velden, aangelegd na 2010, geldt tegenwoordig een her- ken. Stap voor stap zijn we 4turf zo op steeds meer dat 4turf inmiddels breed wordt toegepast in de Scan of ga naar: keuringsplicht. Om de veiligheid te kunnen waarborgen worden kunstgras- vlakken gaan toepassen.’ zodenwereld.’ www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7332 voetbalvelden in het 8e jaar na aanleg gekeurd volgens de KNVB-gebruiks- norm. Alle reden om goed de vinger aan de pols te houden.

Kiwa ISA Sport helpt al meer dan vijftig jaar bij het realiseren en in stand houden van goede, duurzame en veilige sportaccommodaties. Wij helpen u graag bij het keuren van uw kunstgrasvoetbalvelden!

Kiwa ISA Sport • T: 026 483 46 37 • E: [email protected] www.kiwa-isa-sport.nl

www.fieldmanager.nl 77 Autootje kopen

Een goed werkend garantiestelsel is nog wel ‘een dingetje’

Meer dan een jaar geleden interviewde ik een aantal bigshots op het gebied geneigd zou zijn het zonder enige bewijslast te geloven. Maar is dat echt zo? van sportveldbeheer. Het onderwerp: waar gaat het naartoe met de aanleg Als je de resultaten van de verplichte keuring van kunstgrasvelden na acht jaar van nieuwe velden? Dan gaat het helaas al snel om kunstgrasvelden, omdat bekijkt, blijkt dat ze massaal door de hoeven zakken en niet meer voldoen aan rondom natuurgrasvelden eigenlijk niet zo veel is afgesproken. Dat soort de normen. Dat heeft natuurlijk niet alleen te maken met het product, maar velden mag je goed aanleggen of slecht aanleggen; daar ben je vrij in. minstens net zo veel met het matige of zelfs slechte onderhoud. Hoe dan ook: Raar natuurlijk, maar zo is het nu eenmaal. Het idee van de nieuwe constructie het verhaal dat wij de beste velden van de wereld hebben, mogen we helaas rondom de aanleg van kunstgrasvelden voor hockey en voetbal, maar ook met een korreltje zout nemen. voor atletiek, is in beginsel heel simpel, en valt eigenlijk het best te vergelijken met hoe u en ik een auto kopen. Als u een auto koopt, vindt u het waarschijn- De oplossing die nu uit de koker van de bonden komt, is heel simpel. Leg de lijk minder belangrijk welk soort carburateur in die auto zit, wat de dikte van verantwoordelijkheid voor de prestaties van een constructie voortaan bij de het benzineslangetje is of de motortechniek. U gaat ervan uit – we vergeten fabrikant neer, die natuurlijk wel moet voldoen aan sportfunctionele eisen en nu even het sjoemelsoftwaredossier – dat de betreffende autofabrikant beter alle mogelijke wettelijke bepalingen. Eigenlijk precies hetzelfde als de auto weet wat er nodig is om een perfecte auto te maken dan u. waarmee ik dit stukje begon. Dat werkt, als ook het garantiestelsel echt werkt. En dat laatste is in modern taalgebruik nog wel ‘een dingetje’. De sector is al We doen er allemaal heel moeilijk over meer dan tien jaar bezig met een goed garantiestelsel, maar ik heb niet het idee dat opdrachtgevers hier al gelukkig mee zijn. de bouw van een veld, maar dat is het Met vriendelijk groet, goed beschouwd niet Hein van Iersel ([email protected]) Hoofdredacteur Hoe anders is de manier waarop wij op dit moment sportvelden bouwen. Over ieder detail wordt u geacht na te denken als opdrachtgever. Vorm en dikte van de vezel, kleur en geur van het infillzand en onderbouw. Iemand zei pas geleden tegen mij: ‘We doen er allemaal heel moeilijk over, maar dat is het goed beschouwd niet.’ En wat brengt dat ons? Iedere presentatie van iedere Be social kunstgrasbobo begint standaard met de zin: ‘Nederland heeft de beste sport- Scan of ga naar: velden van de wereld.’ Ik heb dat zinnetje nu al zo vaak gehoord, dat je bijna www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-7333

78 1 - 2018 De partners van Fieldmanager

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

Adv_partners.indd 1 28/02/18 14:53 De lijstaanvoerder van 2018! EURODIAMOND ✓ Standvastigheid 8,3* ✓ Herstellings vermogen 8,2* ✓ Bespelingstolerantie 7,9*

* Tabel Grasgids© 2018 Engels raaigras Sport

IN 2018: MINIMAAL 5% EURODIAMOND IN ALLE EUROGRASS SPORTMENGSELS

Fieldmanagers opgelet! Van de laatste elf edities stond DSV zaden maar liefst zeven keer op nummer 1 in de Grasgids©. En ook in 2018 hebben we met het ras EURODIAMOND de lijstaanvoerder in huis. EURODIAMOND zorgt voor veel speeluren per veld dankzij de combinatie van zeer goede bespelingstolerantie en standvastigheid. Daar zijn we natuurlijk trots op! Om dit te vieren hebben we EURODIAMOND in 2018 toegevoegd aan alle topmengsels van DSV zaden.

Meer informatie over de sportmengsels van DSV zaden vindt u op www.dsv-zaden.nl. Onze grasspecialisten geven u graag advies op maat over de keuze van het juiste sportmengsel.

www.dsv-zaden.nl

172096 DSV Adv_lijstaanvoerder_210x297mm_FC.indd 1 30-11-17 11:53