KANADA MUSLUMANLARI OCAK 2015

KANADA MÜSLÜMANLARI 1 Ocak 2015

Hazırlayan: Salih Akpınar Yayına hazırlayan: İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi

İHH İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı Büyük Karaman Cad. Taylasan Sok. No: 3 Pk. 34230 Fatih/ Telefon: +90 212 631 21 21 | Faks: +90 212 621 70 51 www.ihh.org.tr | [email protected]

2 KANADA MÜSLÜMANLARI İÇİNDEKİLER 4 DEMOGRAFİK YAPI 7 TARİH 9 SOSYOEKONOMİK DURUM 12 SİYASİ DURUM

16 MÜSLÜMANLARIN KARŞILAŞTIĞI SORUNLAR 19 SON NOTLAR 20 KAYNAKÇA

KANADA MÜSLÜMANLARI 1

MAKEDONYA MÜSLÜMANLARI 3 Resmî dilleri İngilizce ve Fransızca olan Kanada, 10 eyalet ve üç bölgeden oluşur. En büyük eyaleti ülkenin tek Fransız eyaleti olan ’tir. DEMOGRAFİK YAPI

Kanada, yüz ölçümü olarak dünya- göre güncellemektedir. Mesela 20. nın en büyük ikinci ülkesidir. Batı yüzyılın ortalarına kadar ülkeye yarım kürede ise bu konumu onu Hristiyanlar dışında göçmen kabul birinciliğe taşımaktadır. Bu kadar edilmiyordu. Kanada’ya olan göç- geniş topraklara sahip olmasına rağ- ler farklı zaman dilimlerinde dalga- men Kanada’nın nüfusu azdır. Yak- lar halinde gerçekleşmiştir. İlk dalga laşık olarak 35 milyonluk bir nüfusa Doğu Avrupa’dan başlamıştır, ikin- sahip olan Kanada, demokratik ve cisi ve Hindistan, üçüncüsü federal bir sisteme sahiptir. Ülke 10 ise Mısır ve Lübnan’dan gerçekleş- eyalet ve üç bölgeden oluşmaktadır. miştir. Son zamanlarda Cezayir ve Quebec eyaleti ülkenin en büyük ve Suriye’den de göçler gerçekleşmek- tek Fransız eyaletidir. Kanada’nın tedir. Kriz yaşanan ülkelerin vatan- resmî dilleri İngilizce ve Fransızca- daşlarının yeni umudu olan Kanada, dır. Kanada birçok insan için refah özellikle Ortadoğu’da ve İslam dün- seviyesi ve yeni fırsatlar sunması ba- yasının diğer coğrafyalarında görü- kımından cazibeli bir yerleşim mer- len krizler nedeniyle Müslümanlar kezi olmuştur. Bir göçmen toprağı için adeta ikinci bir vatan olmuştur. olan Kanada, göçmenlik politikaları- Ortadoğu’nun yanı sıra Uzak Doğu, nı hem küresel konjonktürü dikkate Afrika ve Latin Amerika ülkelerin- alarak hem de kendi ihtiyaçlarına den de çok sayıda göçmen yaşa-

4 KANADA MÜSLÜMANLARI Kanada toplumunun %3,2’si Müslümandır. Bu da takriben 1 milyon civarında bir nüfusa tekabül etmektedir.

mak için Kanada’yı tercih etmiştir. mektedir. Çok kültürlülük kanunu Statistics ’nın verilerine göre her erkek ve kadına düşünce, inanç ülkede yaşayan her beş kişiden biri ve ifade özgürlüğüyle beraber der- Kanada dışında doğmuştur. Yine bu nek kurma ve barışçıl amaçlı toplan- verilere göre aşağı yukarı 10 milyon ma hürriyeti sağlamaktadır. Kanada kişi kendini Kanadalı olarak, diğer vatandaşlığı, ülke anayasası ve insan büyük gruplar ise kendilerini İngiliz, hakları ve özgürlükleri tüzüğü, bu Fransız, İrlandalı veya Alman olarak tür özgürlükleri garantilemekte- tanımlamaktadır. Müslüman göç- dir. Dolayısıyla kanunlar karşısında menler ise hâlâ azınlık durumunda- herkes eşit muamele görmektedir. dır ve bir milyonu aşamayan etnik Bu uygulamalar farklı etnik ve dinî gruplardan oluşmaktadırlar. gruplar arası iletişimi kolaylaştır- makta ve birbirlerine karşı anlayış Bu kadar etnik çeşitliliğe sahip olan ve hoşgörüyü teşvik etmektedir. Kanada, 1971 yılından itibaren Asimilasyon yerine entegrasyonu resmî olarak çok kültürlülük (mul- benimseyen bu politika herhangi bir ’nın ticulturalism) politikasını benimse- kültürün üstünlüğünü tanımamakta- miştir. Böylece herhangi bir etnik dır ve herkesi eşit vatandaş olarak verilerine göre köken, din, dil veya ırk ayrımı gö- tanımlamaktadır. zetmeksizin, tüm Kanadalılara aynı ülkede yaşayan haklar tanınmıştır. Bu sayede tüm Quebec eyaletinde ise çok kültürlü- vatandaşlar, hem kendi değer ve lük politikası reddedilmiştir. Onun her beş kişiden geleneklerini koruyabilmekte hem yerine kültürler arasıcılık (intercul- biri Kanada dışında de Kanada’nın siyasi, ekonomik ve turalism) politikası alternatif olarak sosyal hayatına katkıda bulunabil- sunulmuş ancak hiçbir zaman kanun doğmuştur.

KANADA MÜSLÜMANLARI 5 Kanada, İslam dünyasının farklı coğrafyalarında görülen krizler nedeniyle Müslümanlar için adeta ikinci bir vatan olmuştur. İş imkânları, özgürlükler ve genel refah açısından Müslümanlar ülkede pek çok imkâna sahiptir.

haline gelmemiştir. Kuzey Ameri- ka’da Fransızca konuşulan tek yer olan Quebec eyaleti, kendi kimliğini muhafaza etme konusunda çok has- sas davranmaktadır ve bu doğrultu- da çok çeşitli çalışmalar yapmakta- dır. Birçok yönüyle çok kültürlülüğe benzeyen interculturalism, Quebec kültürüne öncelik tanımaktadır ve herkesin bağlı olması gereken de- ğerlerden bahsetmektedir. Özel- likle Fransızcanın ortak dil olmasına, laikliğin ve kadın-erkek eşitliğinin önemine vurgu yapmaktadır. Bu nedenle Quebec eyaletindeki en- tegrasyon süreciyle diğer eyalet- Türkiye’den Kanada’ya ilk göçler 1980’lerde başlamıştır. Türkler yakın zamanda , lerdeki entegrasyon süreçleri bazı ve şehirlerinde büyük dernekler, vakıflar, camiler ve okullar açabilmiştir. farklılıklar arz etmektedir.

6 KANADA MÜSLÜMANLARI Müslümanlar ibadetlerini yerine getirme konusunda özgürdür. Cuma namazlarını rahatlıkla eda edebilmektedirler. Açıktan ezan okumak yasak olmasına rağmen, minare inşa etmek serbesttir. TARİH Kanada devletinin 1867 yılında ku- Ülkede öncelikle küçük dernek ve rulmasından dört yıl sonra yapılan vakıflar kuran Müslümanlar, daha nüfus sayımında ülkede 13 Avru- sonra daha büyük camilere ve ku- palı Müslüman’ın yaşadığı tespit ruluşlara sahip olmuştur. edilmiştir. Bu bilgi ışığında Kana- Örneğin Türkiye’den Kanada’ya da’ya gerçekleşen ilk Müslüman ilk göçler 1980’lerde başlamıştır. göçünün 1800’lü yıllara dayandığı Türkler yakın zamanda Toronto, tahmin edilmektedir. Yalnız ülke- Montreal ve Edmonton şehirle- ye gerçekleşen asıl kayda değer rinde büyük dernekler, vakıflar, göç hareketleri 1960’larda başla- camiler ve okullar açabilmiştir. mıştır. Bu yıllarda Kanada hükü- Ülkedeki tüm Müslüman azınlık- meti göçmen seçim kriterlerinde ların benzer bir süreçten geçtiğini etnik köken yerine eğitim ve ye- söylemek mümkündür; zira azın- teneği dikkate almaya başlamıştır. lık psikolojisi insanları birbirlerine Böylece Müslümanlar o topraklara bağlamakta ve bu durum beraber daha kolaylıkla göç edebilmiştir. hareket etmede büyük bir etken

KANADA MÜSLÜMANLARI 7 olmaktadır. Mesela ilk göçlerin aka- nun asimile olduğu söylenebilir. İlk İslam dini binde Pakistanlıların, İranlıların ve göçmenler kendi inanç ve kültürle- Kanada’nın Arapların birçok şehirde gettolaştı- rini, yaşam tarzlarını korumayı ba- ğı görülmektedir. Ancak şimdilerde şarabilmiş ve kendi değerlerini bir Hristiyanlıktan sonra bu durum biraz farklılaşmıştır. sonraki nesile aktarabilmiştir. Fakat en çok mensubu olan 2011 yılında yapılan nüfus sayımına yeni nesil Kanada’daki hayata adap- göre, Kanada toplumunun %3,2’si te olmuş ve ülkenin liberal anlayışı- ve en hızlı büyüyen Müslümandır. Bu da takriben 1 na göre bir yaşam anlayışı benimse- milyon civarında bir nüfusa tekabül miştir. Tabii ki kendini muhafaza dini haline gelmiştir. etmektedir. Bu nüfusun %57’sini eden, millî ve manevi değerlerine Araplar oluşturmaktadır. Kanada sahip çıkan gençler de vardır. An- Müslümanlarını oluşturan diğer cak bunlar sayı olarak çok azdır. etnik grupların dağılımı ise şu şekil- Aşağı yukarı her Müslüman grup dedir: Güney Asyalılar %17, İran ve aynı tecrübeyi yaşamaktadır ve Afganistanlılar %7, Türkler %3 ve yeni nesle İslami değerleri yete- diğer gruplar %16. Böylece İslam rince aşılayamamaktadır. Dinini dini Kanada’nın Hristiyanlıktan son- ve kültürünü kaybeden Müslüman ra en çok mensubu olan ve en hızlı gençler aynı zamanda dillerini de büyüyen dini haline gelmiştir. Kana- kaybetmektedir. Kanada’nın re- dalı Müslümanların büyük çoğun- fah seviyesinin çok yüksek olma- luğu eyaletinde, özellikle sı, hayat şartlarının çok iyi olması Toronto şehrinde yaşamaktadır. gençlerin fikir ve hareket birliğini Bunun yanı sıra , Montreal, törpülemiştir. Dolayısıyla Kana- , ve Edmonton da’da yetişen yeni nesil birçok Müslüman göçmenlerin tercih et- şeyin farkında olmadan kendi de- tiği diğer şehirlerdir. Ülkedeki ilk ğerlerinden arındırılmaktadır. Her cami 1938 yılında Edmonton şeh- ne kadar farklı vakıflar, camiler ve rinde Avrupalı Müslümanlar tara- eğitim merkezleri kurulsa da yeni fından inşa edilmiştir. neslin Kanada kültürüne, yaşam Günümüzde ise ülkedeki genç Müs- tarzına ve düşünce yapısına daha lüman nüfusun büyük çoğunluğu- yatkın olduğu görülmektedir.

8 KANADA MÜSLÜMANLARI SOSYOEKONOMİK DURUM Kanada’da yaşayan Müslümanların Buna ilaveten, Müslümanların dev- homojen bir toplum oluşturduğu letin sunduğu işsizlik sigortasından söylenemez. Şii-Sünni ayrımı gibi ve sosyal yardımlardan faydalanarak mezhepsel farklılıkların yanı sıra geçinmek yerine makul bir maaş etnik ve millî farklılıklar da söz ile çalışıp geçinmeyi tercih ettikleri konusudur. Bazı genellemelerin görülmektedir. Böylece Müslüman- yapılması mümkün olsa da tüm ların Kanada devletine ekonomik Müslümanları yekpare değerlen- külfeti bir hayli azalmış ve Kanada dirmek yanlış sonuçlara götürebilir. ekonomisine pozitif bir şekilde Müslümanlar bir vakıf veya başka katkıda bulunmaya başlamışlardır. bir yapı kurduklarında, bunu daha çok kendi etnik gruplarını veya millî Müslümanlar ülkede genellikle ve manevi değerlerini muhafaza güvenilir kimseler olarak bilinir- etme amacıyla yaparlar. Fakat ku- ler. Dolayısıyla pek çok farklı iş ruluşun bir mescidi varsa o tüm sektöründe çalışabilmektedirler. Müslümanların hizmetine açıktır. Böylece mescitler aracılığıyla farklı Müslüman grupları arasında etki- leşim aktif şekilde gerçekleşebilir. Müslümanların büyük çoğunluğu yaşamlarını işçi olarak sürdürmek- tedir. Daha önce de belirtildiği gibi göç sebepleri genellikle ekonomik nedenlere bağlıdır. Ancak Kanadalı Müslümanların eğitim seviyesi göç alan diğer pek çok ülkedeki göç- men nüfusla kıyaslandığında genel olarak yüksektir. Mesela 25 ila 44 yaş arası birincil iş gücünü oluşturan Müslümanların %27’sinin bir veya birden fazla üniversite diploması vardır. Bu rakam ülkedeki diğer dinî gruplar arasında daha düşüktür.

KANADA MÜSLÜMANLARI 9 Yoğunluk olarak en fazla satış ve dir. Bazı göçmenler ise Kanada’da Kanadalı Müslümanların servis sektöründe bulunan Müslü- eğitim tecrübesine sahip olmalarına eğitim seviyesi manlar, ticaret, finans ve işletme rağmen iş bulamadıklarını belirt- sektörlerinde de varlıklarını bir mektedirler. Bu durum sadece Müs- göç alan diğer hayli hissettirmektedirler. Yalnız lümanları değil, bütün göçmenleri dünyanın birçok ülkesinden gelen etkilemektedir. Yalnız Müslüman pek çok ülkedeki bu diplomalı ve deneyimli insanlara toplum bu tür engelleri aşabilmek denklik tanımayan Kanada, herkesi için çok sayıda ticari müessese aç- göçmen nüfusla kendine has eğitiminden geçmeye mış, ülkenin farklı yerlerinde bü- kıyaslandığında genel zorlamaktadır. Bu nedenle gerek yüklü küçüklü işletmeler kurmuş- Ortadoğu ülkelerinden gerekse tur. Mesela Türkler, Suriyeliler ve olarak yüksektir. dünyanın diğer bölgelerinden gelen Lübnanlılar lokantacılık sektöründe insanların umudu kırılmakta ve ne oldukça aktiftir. İranlılar ise büyük yazık ki taksi şoförlüğü gibi eğitim- kafe ve manav işletmeciliğini tercih leri ile ilgisi olmayan işler yapmak etmektedirler. zorunda kalmaktadırlar. Özellikle Müslümanlar genellikle Kanada’nın siyahi topluma ve Araplara hem eğitim sistemini benimsemekte ve özel hem de kamu sektöründe daha buradaki sisteme çok kolay entegre fazla ayrımcılık yapılmaktadır. Bir- olabilmektedir. Her ne kadar ülkede çok firma, ülkenin iki resmî dilinin İslami ilk ve ortaokul açılsa da de bilinmesini şart koşmaktadır. Müslümanların büyük çoğunluğu Yapılan pek çok araştırma, Kanada çocuklarını devlet okullarında dışında alınmış eğitim ve edinilen veya maddi durumları el veriyorsa tecrübenin bu ülkedeki kurum ve özel okullarda okutmayı tercih kuruluşların büyük çoğunluğu ta- etmektedirler. Devlet kurumlarında rafından kabul edilmediğini ortaya seküler ve resmî eğitimden geçen koymuştur. Bu da göçmenlerin Müslüman çocuklar, hafta sonları ve kendi niteliklerine göre iş bulama- tatillerde takip ettikleri kurslarda ma sebeplerinin başında gelmekte- İslami eğitim almaktadır. Dolayısıyla

10 KANADA MÜSLÜMANLARI bu İslami vakıf ve dernekler ve varlıklı bir Müslüman toplum çocuklara dinî bilgileri öğretmeyi oluşmaktadır. Ancak bir yandan Müslümanların amaçlamaktadır. Bu anlamda sivil refah seviyesi artarken bir yandan büyük çoğunluğu toplum kuruluşu yapılanmasında da ilk neslin muhafaza etmek iste- ve işletmesinde Müslümanlar bir diği değer ve gelenekler kaybol- çocuklarını devlet hayli tecrübelidir. Kanada’daki maktadır. Yani genç nesil zengin Müslümanlar birbirleriyle gitgide ve eğitimli olmasına rağmen, dinî okullarında veya gelişen bir etkileşim içinde olmuş ve kültürel bağlarınının büyük bir maddi durumları ve bu sayede kendi aralarında kısmını geride bırakmıştır. Kanada daha sıkı organize olabilme kültürünü benimseyen bu nesil hem el veriyorsa kabiliyetine erişmişlerdir. Bundan ana dilleri hem kendi milletleri ve dolayı Kanada’da gelecek yıllarda hem de kendi tarihleri hakkında pek özel okullarda Müslümanların sesinin daha gür az bilgi sahibidir. Ellerinde yeterince okutmayı tercih çıkacağını söylemek mümkündür. yetişmiş eleman ve gerekli müfre- dat bulunmayan STK’lar ise bu de- Sonuç olarak, Kanada’ya yerleşmiş ğerleri koruma açısından maalesef etmektedirler. olan Müslümanların hem enteg- çok zayıf kalmışlardır. Her günün rasyon seviyeleri hem ekonomik sekiz saatini okulda geçiren, kalan seviyeleri hem de sosyal statüleri kısmını ise televizyon ve internet yükselmekte olan bir grafiği göster- önünde harcayan gençlik gitgide mektedir. Kanada’da eğitimli, bilgili asimile olmaya başlamıştır.

KANADA MÜSLÜMANLARI 11 SİYASİ DURUM

Amerika Birleşik Devleteri, Avust- devleti parlamenter demokrasi ile ralya ve İsviçre gibi Kanada da yönetilen anayasal bir monarşidir. federal bir devlettir. Dolayısıyla Günümüz Kanada’sında federal Kanada’nın merkezî bir hükümeti düzeyde seçilmiş olan hükümet olmakla birlikte, her eyaletinde ayrı bir hükümeti vardır. Merkezî hükü- sağcıdır ve yeni-muhafazakâr ka- met devletin bütün bileşenleriyle nadı temsil etmektedir. Hükümet, ilgili politikalar üretirken, eyalet hü- Kanada’nın uluslararası arenada ta- kümetleri kendilerine has hedeflere rih boyunca takip ettiği barışçıl ve yönelik politikalar üretebilmektedir. tarafsız çizgisini son yıllarda İsrail Federal ve eyalet hükümetlerinin ve Amerikan politikalarını açıktan görev alanları 1867 Anayasası’nda açığa güçlü bir şekilde destekleye- belirtilmektedir. Kanada’nın resmî rek kaybetmeye başlamıştır. Ka- şefi İngiltere kraliçesidir. Kraliçe fe- nada ayrıca 2004 yılında Ermeni deral düzeyde genel vali tarafından, Soykırımı’nı resmî olarak kabul eyaletlerde ise vali yardımcıları tara- edilmiştir ve Ermeni Soykırımı fından temsil edilmektedir. Kanada Kanada’nın eğitim müfredatında

12 KANADA MÜSLÜMANLARI da yer almaktadır. Yahudi, İtalyan gruplar Kanada’nın siyasi hayatında ve Ermeni lobileri Kanada siyasetin- yeni yeni aktif rol almaya başlamış- de Müslüman gruplardan daha etkili tır. Onlar da bütün diğer grupların ve organizedir. Dolayısıyla iç ve dış sahip olduğu haklara sahiptir ancak politikalarda Müslümanların ağırlığı ne yazık ki diğer gruplar kadar or- pek yoktur. 11 Eylül’den sonra ise ganize olabilmiş değillerdir. Yeni Müslümanlara karşı büyük bir bakış başlayan bu süreç biraz yavaş iler- açısı değişikliği yaşanmamıştır. İn- lemektedir. Özetle Kanada hem sanların bir kısmında şüphe ve te- Müslümanlar hem de diğer gruplar dirginlik oluşsa da bu durum genele açısından özgürlükler ülkesi olarak yayılmamış, tam tersine 11 Eylül İs- bilinmektedir. lam’a karşı bir merak uyandırmıştır. Kanada Müslümanları genellikle ha- Kanada’nın siyasi sistemi bireysel reketli bir gruptur, dolayısıyla Kana- özgürlükleri savunmaktadır ve her da içinde ve dışında seyahat etmeyi türlü etnik veya dinî gruplaşmaya severler. Aynı zamanda yeni iş im- Yahudi, İtalyan barışçıl olduğu müddetçe izin ve- kânları için kolaylıkla eyalet değiş- rilmektedir. Yeni bir parti kurmak tirebilir; farklı bir eyalete taşınabi- ve Ermeni lobileri Kanada seçimler kanununa uygun lirler. Her Kanada vatandaşı sadece olduğu sürece serbesttir ama dinî pasaportunu göstererek Amerika Kanada siyasetinde bir parti kurmak kesinlikle yasak- sınırını kolaylıkla geçebilir ve orada tır. Dolayısıyla Müslümanlar daha da yaşama fırsatı arayabilir. Ancak Müslüman çok var olan partilere üye olmayı Müslümanlar genellikle tam tersini gruplardan daha ve oralarda bazı görevler üstlenme- yani Amerika’dan Kanada’ya göç et- yi tercih etmektedirler. Müslüman meyi tercih etmektedir. Bunun yanı etkili ve organizedir.

KANADA MÜSLÜMANLARI 13 14Kanada’daKANADA eğitimli, MÜSLÜMANLARI bilgili ve varlıklı bir Müslüman toplum oluşmaktadır. Ancak bir yandan refah seviyesi artarken bir yandan da ilk neslin muhafaza etmek istediği değer ve gelenekler kaybolmaktadır. sıra, Müslümanlar kendi ülkelerini cemaatin ihtiyaçlarına göre iste- ziyaret etmeyi de çok severler ve nilen dilde okunabilir ve her tür- özellikle yaz aylarını ülkelerinde ge- lü konu işlenebilir. Açıktan ezan çirmek için para biriktirirler. Yalnız okumak yasak olmasına rağmen, yeni nesil, kendi topraklarını ziyaret minare inşa etmek serbesttir. Bu etme yerine farklı turistik bölgelere nedenle Müslümanlar ezan sesini gitmeyi tercih etmeye başlamıştır. duymadan namaz vaktini hatırla- Bunun en önemli nedeni ise akra- mak durumundadırlar.Müslümanlar balık ilişkilerinin zamanla zayıflaması Kurban ve Ramazan bayramlarını ve anavatanla irtibatın kopmasıdır. da istedikleri şekilde yaşayabilirler. Kanada’da İlk nesillerin anne ve babaları ve Çalışanlar çoğu zaman izin isterler Müslümanlar ailelerinin büyük kısmı öz vatanla- ve işverenler için bu alışageldik bir rında bulunurken, yeni neslin ailesi, durum olduğundan anlayışla karşıla- istedikleri gibi arkadaşları ve sosyal çevresi zaten nır. Kurbanlar çiftliklerde kesilir ve Kanada’da bulunmaktadır. Böylece çiftçiler Müslümanların bu adetleri- giyinme özgürlüğüne yeni kuşakların kendi ülkelerini ziya- ne yabancılık çekmezler. Zira Kur- ban Bayramı onlar için de büyük bir sahip oldukları gibi, ret etme ihtiyacı azalmaktadır. fırsat oluşturmaktadır. Özet olarak, Kanada’da Müslümanlar ibadetlerini Kanada’da Müslümanlar istedikleri ibadetlerini de yerine getirme konusunda özgür- gibi giyinme özgürlüğüne sahip ol- istedikleri gibi yerine dür. Cuma namazlarını rahatlıkla dukları gibi, ibadetlerini de istedik- eda edebilmektedirler. Hutbeler leri gibi yerine getirebilmektedirler. getirebilmektedirler.

KANADA MÜSLÜMANLARI 15 11 Eylül akabinde Müslümanlara yönelik sert tepkiler yaşanmış olsa da bu tavrın artık pek görülmediğini ve Müslümanların toplum nezdinde olumlu bir imajı olduğunu söylemek mümkündür. MÜSLÜMANLARIN KARŞILAŞTIĞI SORUNLAR

Kanada’da Müslümanlar için büyüdüğü ortama anne-babalar 1990’larda başlayan ve 2000’li ne yazık ki ayak uyduramamış ve yıllarda ivme kazanan yeni bir dö- onlara daha iyi alternatifler suna- nemin yaşandığı söylenebilir. Yerel mamışlardır. Gelecek nesillerin topluma aşinalık ve yakınlık hissi- dedeleri ve nineleriyle, hatta anne nin yanı sıra, ekonomik ve sos- ve babalarıyla ciddi iletişim sorun- yal rahatlık, Müslümanların kendi ları yaşayacakları aşikârdır. toplumlarına karşı olan bağlarını Kanada toplumunda Müslüman- çözmeye başlamıştır. Önceden lara ve onların yaşam tarzlarına dillerini, kültürlerini ve dinlerini aşina olan insanların Müslümanlara koruma adına birbirine kenetle- karşı herhangi bir düşmanlık veya nen insanlar artık dağılmaya başla- kin beslediği söylenemez. Toron- mıştır. Yeni neslin diline ve içinde to, Montreal ve Vancouver gibi

16 KANADA MÜSLÜMANLARI pek çok farklı kökenden insanın sela siyahi bir kişi ev kiralamak etkileşimde bulunduğu büyük met- istediği zaman ev sahipleri çoğun- ropollerde hoşgörü ve anlayışın lukla reddetmekte ve bunun için daha fazla olduğu görülmektedir. çeşitli gerekçeler uydurmaktadır. Göçmenlerin olmadığı bölgelerde Aynı şekilde bazı firmalar başör- ise her yabancıya farklı bir gözle tülü eleman çalıştırmayı tercih bakılmaktadır. Dolayısıyla bir kim- etmemekte veya bazı isimlerden senin Müslümanlarla etkileşimi ne dolayı insanları işe almamaktadır. kadar az olmuşsa, güvensizliğinin Hâlbuki Kanada İnsan Hakları ve tedirginliğinin o kadar arttı- Kanunu’nda şöyle denilmektedir: Kanada’da ğı söylenebilir. Bu durum sadece “Tüm bireyler, toplum içerisinde Müslümanlar için değil, farklı gö- görevleri ve yükümlülükleri ile tu- yaygın rünen herhangi bir yabancı için de tarlı ölçüde, ulusal veya etnik kö- geçerlidir. Bu da Kanada insanının ken, renk, din, yaş, cinsiyet, cin- bir ayrımcılıktan bilgi kaynağının televizyona da- sel yönelim, medeni durum, aile bahsedilemez. yalı olmasından ileri gelmektedir. durumu, engellilik veya özel bir Özellikle 11 Eylül 2001’den sonra durum gözetmeksizin, eşit yaşam Yine de yapılan yapılan propagandalardan Kana- şansına ve ihtiyaçlarını karşılamak dalılar bir hayli etkilenmiş ve bir için gereken araçları kullanma öz- bazı anketlerde süre de olsa kendi güvenlikleri- gürlüğüne sahiptir.” Kanada çok ni tehdit altında hissetmişlerdir. kültürlü bir toplum olduğu için bu gizli bir ayrımcılığın O yıllarda sert tepkiler yaşanmış tür konularda kanun çok açık ve olduğu ortaya olsa da bu nefretin artık dindiğini hassastır. Zaten bu kadar karma ve Müslümanların daha iyi ve doğ- bir toplumun bir arada yaşayabil- çıkmıştır. ru bir şekilde tanındığını söylemek mesi için herkesin hoşgörü ve an- mümkündür. Bugün artık Müslü- layış sahibi olması gerekmektedir. manların imajının Kanadalılar nez- Kanadalı Müslümanlar genellikle dinde gayet iyi olduğu söylenebilir. mutedil insanlardır. Her ne kadar Kanada’da yaygın bir ayrımcılıktan radikal gruplar varsa da bunların bahsedilemez. Yine de yapılan güçlü bir faaliyet gösterdikleri bazı anketlerde gizli bir ayrımcı- görülmemiştir ve tabanları ol- lığın olduğu ortaya çıkmıştır. Me- dukça azdır. Dolayısıyla Kanada,

KANADA MÜSLÜMANLARI 17 Müslümanların en rahat yaşadığı şehirlerarası mola yerlerinde Müs- ve yaşayabileceği yerlerden biri- lümanları çimler üzerinde namaz dir. Hem organize olma açısından kılarken görmek bile şaşırtıcı bir hem de iş imkânları ve genel refah durum olmaktan çıkmıştır, çünkü açısından Müslümanlar Kanada’da Kanadalılar bu tür görüntülere sık pek çok imkâna sahiptir. Düşün- sık şahit olmaktadır. ce ve hareket özgürlüğüne sahip Kanada’da yaşayan Müslüman olan Müslümanlar böyle rahat bir azınlıkların durumu kısaca özet- ortamda kolayca sisteme dâhil lenecek olursa; önümüzde ger- olabilmişler ve istedikleri yaşam çekten pozitif ve olumlu bir resim tarzını sürdürebilmişlerdir. Hatta bulunduğunu söylemek mümkün- dür. Kanada’nın her vatandaşı ka- nunlar karşısında aynı muameleyi görmektedir ve herkes Kanadalı olarak tanımlanmaktadır. Her etnik ve dinî grup kendi müesse- sesini kurabilir ve orada istediği şekilde kültürel ve geleneksel fa- aliyetlerde bulunabilir. Kanunlar çerçevesinde kaldığınız müddetçe Kanada devleti ile herhangi bir sorun yaşamanız imkânsızdır. Bu yönden haksızlığa uğrayan insan sayısı oldukça azdır. Kanada Müs- lümanların dinini, dilini, kültürünü ve geleneklerini kolayca yaşataca- ğı bir yerdir. Ama zaman geçtikçe asimilasyon sürecinin devam ede- ceğini ve gelecek nesillerin bun- dan etkileneceğini de göz önünde bulundurmak gerekmektedir.

18 KANADA MÜSLÜMANLARI SON NOTLAR

1 Statistics Canada, Latest Indicators, Government of 14 Van Vierzen, “ in Canada”. Canada, 2014, http://www.statcan.gc.ca/start-debut-eng. 15 Cassandra Balchin, “Dossier 27: Les minorités html musulmanes”, 2006, http://www.wluml.org/fr/node/525 2 Ali Daher, Les musulmans au Québec, Académie Ibn 16 Daood Hassan Hamdani, “An unnoticed part of our history Sina, 2003, http://www.cjf.qc.ca/fr/relations/article. an address on the occasion of Eid-al-Adha at the Parliament php?ida=2449 Building”, Ottawa, 2 Mayıs 1996, http://muslimcanada.org/ 3 Statistics Canada (2014). cdnmuslm.htm 4 a.g.k. 17 a.g.k. 18 5 Gérard Bouchard, “Qu’est-Ce Que L’interculturalisme?”, Brahim Benyoucef, “Les Musulmans du Canada: Réalités, 2011, http://www.symposium-interculturalisme.com/pdf/ enjeux et perspectives L’Observatoire Espace et Société”, BOLIII-IVJan2011.pdf Montréal, 31 Ağustos, http://observatoire-espace-societe. com/La-communaut%C3%A9-musulmane-du-Canada-%3A- 6 Michael Dewing, “Canadian Multiculturalism”, Parliament r%C3%A9alit%C3%A9s,-enjeux-et-perspectives.php of Canada, 2013, http://www.parl.gc.ca/Content/LOP/ 19 ResearchPublications/2009-20-e.htm a.g.k. 20 7 François Rocher et al, Le concept d’ınterculturalısme Eugene A. Forsey, “How govern themselves”, 2012, http://www.parl.gc.ca/about/parliament/ en contexte québécoıs: Généalogıe d’un néologısme, senatoreugeneforsey/book/intro-e.html Commission de consultation sur les pratiques d’accommodement reliées aux différences culturelles 21 a.g.k. (CCPARDC), 2007, http://www.canadianopenlibrary.ca/ 22 a.g.k. SwfDocs/252/252913.pdf 23 a.g.k. 8 a.g.k. 24 Jennifer Selby, Islam in Canada, 2014, http://www.euro- 9 a.g.k. islam.info/country-profiles/canada/ 10 Rosanne Van Vierzen, “Muslims in Canada”, Diversity 25 Armenian National Committee of America, 2014, http:// Watch, 2014, http://www.diversitywatch.ryerson.ca/ www.anca.org/genocide_resource/recognition.php backgrounds/muslims.htm 26 Canadian Multiculturalism Act, 2014, http://laws-lois. 11 a.g.k. justice.gc.ca/PDF/C-18.7.pdf 12 Statistics Canada (2014) 27 a.g.k. 13 a.g.k. 28 a.g.k.

KANADA MÜSLÜMANLARI 19 KAYNAKÇA

Ahmad, Akbar S., Living Islam, from Samarkand to Stornoway, BBC Books Limited, 1993, http://muslimcanada.org/ livingislam4.html

Armenian National Committee of America, 2014, http://www.anca.org/genocide_resource/recognition.php

Balchin, Cassandra, “Dossier 27: Les minorités musulmanes”, 2006, http://www.wluml.org/fr/node/525

Benyoucef, Brahim, “Les Musulmans du Canada: Réalités, enjeux et perspectives, L’Observatoire Espace et Société”, Montréal, 31 Ağustos 2013, http://observatoire-espace-societe.com/La-communaut%C3%A9-musulmane-du-Canada-%3A- r%C3%A9alit%C3%A9s,-enjeux-et-perspectives.php

Bouchard, Gérard, “Qu’est-Ce Que L’interculturalisme?”, 2011, http://www.symposium-interculturalisme.com/pdf/BOLIII- IVJan2011.pdf

Canadian Multiculturalism Act, 2014, http://laws-lois.justice.gc.ca/PDF/C-18.7.pdf

Castel, Frédéric, La charte des valeurs, entre division et inclusion Portrait des musulmans au Québec, 2013, http://ici.radio- canada.ca/nouvelles/societe/2013/09/13/005-qui-sont-musulmans-quebec-entrevue-24-60.shtml

Daher, Ali, Les musulmans au Québec, Académie Ibn Sina, 2013, http://www.cjf.qc.ca/fr/relations/article.php?ida=2449

Dewing, Michael, “Canadian Multiculturalism”, Parliament of Canada, 2013, http://www.parl.gc.ca/Content/LOP/ ResearchPublications/2009-20-e.htm

Forsey, Eugene A., “How Canadians govern themselves”, 2012, http://www.parl.gc.ca/about/parliament/senatoreugeneforsey/ book/intro-e.html

Government of Canada, Canadian Multiculturalism: An Inclusive Citizenship, 2014, http://www.cic.gc.ca/english/multiculturalism/ citizenship.asp

Hamdani, Daood Hassan, “An unnoticed part of our history, an address on the occasion of Eid-al-Adha at the Parliament Building”, Ottawa, 2 Mayıs 1996, http://muslimcanada.org/cdnmuslm.htm

Leclerc, Jean-Claude, Minorités vulnérables-Le Canada et la liberté de dans le monde, 4 Haziran 2012, http://www. ledevoir.com/societe/ethique-et-religion/339499/minorites-vulnerables-le-canada-et-la-liberte-de-religion-dans-le-monde

Robertson, Adrienne, “Des services élargis pour la communauté musulmane”, Canadian Newcomer Magazine, 2014, http:// www.cnmag.ca/fr/numero-19/364 les_services_elargis_pour_la_communaute_musulmane

Rocher et al, François, Le concept d’ınterculturalısme en contexte québécoıs: Généalogıe d’un néologısme, Commission de consultation sur les pratiques d’accommodement reliées aux différences culturelles (CCPARDC), 2007, http://www. canadianopenlibrary.ca/SwfDocs/252/252913.pdf

Selby, Jennifer, Islam in Canada, 2014, http://www.euro-islam.info/country-profiles/canada/

Statistique Canada, Immigration et diversite ethnoculturelle au Canada, Gouvernement du Canada, 2014, http://www12. statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/as-sa/99-010-x/99-010-x2011001-fra.cfm

Statistics Canada, Latest Indicators, Government of Canada, 2014, http://www.statcan.gc.ca/start-debut-eng.html

Van Vierzen, Rosanne, “Muslims in Canada”, Diversity Watch, 2014, http://www.diversitywatch.ryerson.ca/backgrounds/ muslims.html

20 KANADA MÜSLÜMANLARI

Büyük Karaman Cd. Taylasan Sk. No.3 Fatih - İstanbul - Türkiye Tel: 0212 631 21 21 • www.ihh.org.tr www.ihhakademi.com